Anda di halaman 1dari 8

PIDARTA BAHASA BALI 1.

Bapak Walikota pinaka murdaning jagat Denpasar kesarengin antuk para manggala lan para atiti utawi uleman sane dahat wangiang titiang. Sadurung titiang ngelanturang atur, pinih riin titiang ngaturang antuk panganjali, Om Swastyastu Kaping ajeng titiang ngaturang suksmaning manah duaning Bapak Walikota, para manggala lan para atiti utawi uleman sampun prasida rawuh ring genah titiang manut swalapatra sane sampun kaatur. Titiang sinalih tunggil saking kaluarga mapeteges malih wantah rahina sane mangkin kalaksanayang upacara manusa yadnya minakadi upacara pawiwahan lan upacara mepandes. Duaning asapunika meled pisan manah titiang majeng ring bp Walikota mangde prasida mapaica piteket-piteket lan pewarih-warih lan pangestu mangda upacara memargi antar labda karya tur sidaning don. Acara selanturnyane pacang lincapang titiang malih antuk mesanekan ajebos. Duaning asapunika titiang sakeluarga pacing ngaturang boga amatra pamekas ring Bp Walikota kasarengin antuk para uleman makesami Malih ajebos disampuni wusan ngerayunan makecihna upcara sampun puput. Kaping untat nenten lali titiang ngelungsur gengrana sinampura yening wenten atur lan penyanggra titiang sane iwang tur san nenten manut ring angga Wantah asapunika sane prasida aturang titiang, maka penyineb atur, titiang ngaturang pramasanthi, Om Shanti Shanti Shanti Om Jadi itu sedikit pidato atau sambutan bahasa bali alus yang sangat sederhana, kenapa karena menyampaikan inti-intinya saja. kalo kepanjangan nanti tamunya capek dengernya. udah siang. hehe. Klungkung Semarapura; Kirang Langkung Nunas Ampura. Suksma

2.

Om Swastiastu,

Sane wangian titiang Bapak Ibu guru miwah undangan sareng sami, para sisya saking sekolah lianan lan para semeton sane banget suksmayang titiang. Ngiring ngaturang suksmaning manah ring Ida Parama Wisesa, santukan antuk kertha wara nugraha Ida, irage sareng sami prasida kacunduk ring galahe mangkin. Suksma antuk galah sane sampun kapaica antuk titiang minakada panitia ring paindikane ring Hari Aksara Internasional pinanggal 8 September puniki. Ring galahe mangkin titiang pacang ngaturang pidarta indik Pengembangan Aksara lan Sastra Truna-Trunine ring Zamane Mangkin. Ring paindikane puniki pacang kalaksanayang pacentokan ngewacen puisi, pidarta, lan makarya karya sastra sekadi satua bawak, puisi miwah sane lianan. Pacentokanne puniki kakapah dados kalih basa minakadi basa bali lan basa Indonesia. Lan kakapah antuk kakalih kategori minakadi kategori A sane katujon antuk sisya SMP (SLTP) lan kategori B sane katujon antuk sisya SMA (SLTA). Tetujon paindikane inggih punika ngewaliyang semangat para truna-trunine mangdane ngangge basa bali sane becik. Ring zaman globalisasi sekadi mangkin, IPTEK lan ilmu pengetahuanne sami sampun sayan ngemajuang, nanging para truna-trunine mangkin sayan ninggalin budaya nulis surat lan truna-trunine lali ring tata cara ngewacen utawi mawicara sane becik. Ring penelitian sane munggah ring majalah Horizon 2005, para sisya SMU sane uning lan becik ring sastra, wau 20%. Puniki nyihnayang ring tahun ke tahun sisyane ngangge basa Bali lan basa Indonesia sane patut sayan ical. Santukan punika, ngiring iraga utamane para truna-trunine sareng sami ngange basa Bali utawi basa Indonesia sane becik lan manut ring awig-awing sane wenten. Ainggih asapunika indik pidarta titiange, titiang nunas restu ring para ida dane sareng sami mangdane acarane puniki prasida memargi becik, Titiang nunas geng rena sinampura antuk keiwangan titiange sane tan manut ring ati soang-soang. Antuk nyineb pidartane puniki antuk ngucapang parama santih. 3.

Ngrajegang Bahasa Bali


Majeng ring bapak,ibu guru lan timpal-timpal sinamian, riantukan galahe sane becik puniki prasida kapica ring padewekan titiang. Bapak/Ibu guru sane wangiang titiang. Sadurung titing matur amatra, pinih riin ngiring ngastiti bakti majeng ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, mogi-mogi sangkanin sih lan asung wara nugrahan ida, ida sane iring titiang prasida ngamangguhang karahajengan majalaran pengastungkara pengayu bagia.

Om Swastiastu
Ida dane sareng sami sane wangiang titiang, Mangguing murdan pidarta sane aturan titiang wantah Ngrajegang Bahasa Bali malarapan asapunika majanten atur titiang wenten sane nenten menggah ring kayun. Tepengan puniki ngriinin titiang nunas geng sinapura.

Ida dane sareng sami, i raga sami patut ngemban, miara kebecikan utawi kaasrian jagat Baline, pemekas ngelimbakang, ngwerdiang seni budaya druene, mangda sayan lami, sayan becik, sayan asri, sayan nudut kayun. Ida dane sane baktiang titinag. Mungging sastra kawi punika sampun kapastika prasida sakadi pangancan sejeroning ngwangun jagat Indonesia ngamangguhang sekadi tetujoan jagat kerta raharja gemah ripah loh jinawi. Raris sane mangkin wenten pitaken, sapunapi antuk minabdabin ring sejeroning ngelimbakang ngwerdiang basa kalih sastra Kawi Bali punika. Ida dane sane baktinin titiang. Mungguing sastra Kawi punika sampun kapastika prasida sakadi pengancan sajeroning ngawangun jagat Indonesia ngamangguhang sakadi tetujon jagat kerta rahrja, gemah ripah loh jinawi. Raris sane mangkin, sapunapi antuk minabdabin ring sejeroning nglimbakng ngwerdiang basa kalih sastra Kawi Bali punika. Inggih, kamanah antuk titiang, wenten kekalih pemarga sane kaanggen ngawaling basa kalih sastra kawi druene, inggih punika sane kawastanin pendidikan formal lan pendidikan informal. Ring sejeroning pendidikan formal, plajahan basa Baline sampun ngranjing ring kurikulum sekolah SD, SMP, SMA, SMK miwa ring perguruan tinggi, minakadi ring Fakultas Sastra miwah ring STKIP Agama Hindu. Punika nyihayang utsaha sane becik, utsaha sane mabuat pikenohipun sajeroning ngwerdiang kalih nglimbakang basa miwah sastra Baline. Mungguing ring pendidikan informal, basa miwah sastra Bali punika kalimbakang minakdinnya sajeroning kulawarga, dadia , banjar, desa, ring sajeroning sekaa trunatruni, pasantian-pasantian miwah sane lian-lianan. Duaning asapunika, malarapan antuk galahe sane becik sakadi mangkin, titiang banget mapinunas majeng ring timpal-timpal sinamian, mangda mikayun saha prasida kapanggih sakadi pengaptine nglimbakang basa lan sastra Bali miwah Kawi sawewengkoning jagat Bali puniki. Inggih ida dane sane banget baktinin titiang, cutet atur titiang, ngiring mangkin sareng sami mautsaha tunggilang kayune ring sejeroning ngwerdiang ping kalih nglimbakang basa lan sastra Bali miwah Kawi druene, kandugi prasida kapanggih daging-daging sane kasurat ring sajeroning palambang-palambang itihasa, purana makaluripun, mangda wenten kanggen nuntun raga ring sajeroning kauripan. Inggih amunika prasida antuk titiang nyantenang, manawi akeh kirangipun, santukan sangkaning kanambetan kawimudan titiang kalintang. Majalaran asapunikamawantiwanti titiang nunas geng rena sinampura. Inggih puputang titiang antuk parama santi.

Om Santih, Santih, Santih, Om.

4. PERPISAHAN KELAS 3
"Om Swastyastu," Inggih nawegang ring Bapak Kepala Sekolah Para Dewab Guru sinamian Para pegawai sane baktinin titiang Miwah para sameton sane wangiang titiang Titiang ngaturang suksma ping banget majeng ring sameton titiang kelas 3 sane sampun sering ngicenin piteket-piteket sane becik tur manut sekadi ajaran sekolahan iriki, tur mogi-mogi ja para sameton titiang kelas 3 sareng sami nemu rahayu mrasidayang ngelanturang ke Perguruan Tinggi utawi sane sederajatnyane. Sane nenten mresidayang ngelanturang ke Perhuruan Tinggi sampunang sungsut ring pakayunan utawi sedih, rereh kaweruhan sane marupaketerampilan angge pangupa jiwa, yening sampun merasa jangkep ngererh keterampilan tur mresidayang nincepang kawikanan janten sampun nika sane pinih becik nglanturang ngerereh pangupa jiwa selanturnyane. Dumogi prasida maguna ring sameton miwah ring jero soang-soang. Titiang lan timpaltimpal saking kelas 1 tan lali nunas geng sinampura mantuka ring siswa kelas 3 sareng sami sane lulus, yan wenten keiwangan titiang sane sampun lintang mangda ledang ngampurayang. Dumogi siswa kelas 3 sane sampun lulus ngamolihang kerahajengan sareng sami. Inggih wantah asapunika sane prasida aturin titiang, mogi-mogi ja lantang urip mangda prasida malih katemu ring kawekasan tur ngeledangin ngicenin pamargi malarapan antuk kawisesan Ida Sang Hyang Widhi Wasa. Pinaka panyineb atur, tan lali titiang ngaturang parama shanti. "Om, Santih, Santih, Santih Om"

5.

Ngwangun Pariwisata Kapikukuhang Antuk Tri Hita Karana

"Om Swastiastu"
Bapak Kepala Sekolah sane wangiang titiang. Para Guru-guru sane wangiang titiang.

Lan Stap Pegawe miwah Para Siswa sami sane kusumayang lan tresnasihin titing. Ida dane sareng sami sayukti pisan sekadi mangkin, sami pada uning rumasa ring kawentenan kauripane pamekas iriki ring Bali sayan sukerta, sangkaning pidabdab duene sareng sami sane marupa wewangunan sekala molihing don. Inggih punika kasidan mapikolih. Mungguing bhoga,upabhoga, lan paribhoga sami sampun sapatuta. Sarana makadi margi, listrik genah malajah marupa sekolah, pasar, bale banjar, sampun wenten kadi babuatane. Punika sami silih sinunggil sangkaning pNGLIMBk wewangunan pariwisata sane mapikilih. Lian ring punika, taler mapikolih ring utsaha nyujur karahayuan jagat. Satata ngulati, ngastiti mangdawaras, seger pinaka bekel nglaksanayang swadarmane, ngulati nitenin mangda keneng-keneng masemeton, kenengkeneng briak-briuk makrama banjar, makrama desa. Santukan malarapan antuk kenengkeneng punika, karya sane abot dados angan. Sakadi sampun kauningan kepariwisataan ring Bali sampun mawiwit saking riin daweg pemerintahan Welanda. Duk warsa 1935, ring Denpasar kawangun Bali hotel, sane kantun rajeg kantos mangki. Punika cihna tetamian kepariwisataan ring Bali. Punika awinan Bali punika dadis tatujon wisata sane sampun kaloktah ring dura negara. Akeh jejuluk sane kapicayang sakadi : Pulau Seribu Pura, Pulau Dewata, muah sane siosan. Sane prasida nginggilan Bali punika tanwenten seos ring kautaman kebudayaan Baline sane rumaket ring agama Hindu, tur katampa antuk kaasrian gumi Bali punika. Sakadi kauningan para wisatawan punika rauh ka Bali gumanti maliang-liang, nglila ulangun, malancaran nyegara gunung, nonton unen-unenan muah ilen-ilan, matumbasan barang-barang kesenian anggen ipun temon-temon. Ipun taler meled uning tur nyingak asliaban indik tatakrama upakara saking embas kantos seda, ngamargiang panca yadnya manut agama Hindu. Sejeroning malancaran nglanglang ulangan janten makueh sane buatang ipun mangda pamargine wiakti nglangunin dewek ipun. Indike punika pastika akeh pikenoh lan puaran ipun, wentwn sane becik taler wenten sane kaon. Puara sane becik inngih punika ngruak genah makarya sane prasida ngirangin pangangguran, ngwentenang genah makaryamautsahanincapang kawikanan, nincapang pikolih marupa artha, ngwerdiang tur madabdaban sahana seni lan budaya Bali. Puaran sane kaon, akeh para jana banjar utaminipun para daha truna maparisolah sane tan manut ring budaya utawi jati ragan wangsa, pangarganbarang dados mael, makeh pisan tanah carik lan pabianan magentos dados sarana wisata, sane ngawinang wedesa ued magingsir saking genah ipun. Panglibakan pawangunan pariwisata ring Bali sampub kalintang jimbar, rumasat sampun ngebek. Ring sabilang kabupaten muah kota, sampun kapastikayang indik obyek wisata muah kawasan pariwisata punika. Manut pangrencana panglimbakan punika boya mandeg rauh irika. Pidabdabe pacing kalanturang sakadi ngwangun hotel sane ageng, lapangan golf, pasar swalayan, nglinggahin margi muah makarya sane anyar, ngwangun wantilan genah nyolahang unen-unen muah ilen-ilen, pasar seni muah sane lianan. Ritatkala nglimbakang wewangunan pariwisata punika manut dudonan pangrencana,

mangda kapikukuhan antuk Tri Hita Karana : tetiga pidabdab sane prasida ngametuang tatiga karahayuan jagat, inggih punika : Parhyangan,Pawongan, lan Palemahan. Parhyangan punika genah suci umat Hindu mangda janten-janten kasuciang olih pngepon pariwisatane, nenten cemer tur nenten sayan rusak. Pawongan, wong Bali sane neunang tur ngraksa pariwisata mangda sareng ngawerdiang, sareng midabdab sahanan genah utawi tetujon wisatene mangda asri pamekas taler ring budaya Baline. Indik palemahan, janten wenten karang suwung, karang palemahan sane katandurin antuk wit-wit taru sane mapikenoh sajeroning kahuripan. Mangda nenten sami kagentosin antuk wewangunan beton, hotel, cottage, saha pirantin ipun. Wewangunan kasidan magda kaanutang ring sejeroning pidabdab lan pangrencana sane sampun kasungkemin olih para jana Baline, sajeroning peraturan daerahlan awig-awig desa adapt. Nyarca indik pidabdab, pikenh lan puaran wewangunan parwisata : tetojon lan genah wisata ring Bali wiakti makueh pisan babutan lanparantinyane. Sakewaten titiang nguningayang I wawu wantah akidik pinaka jalaran anggen pinget gumantingulati pamargi sane becik taler anggen pidabdab, anggen nincapang wewangunan pariwisata, kebudayaan lan kesenian Baline kapungkur wekas sayan becik. Mogi-mogi rasabakti, sutindih paramabela ring wangsa , desa lan negara sayan-sayan nincap Bapak Kepala Sekolah, Guru-guru, Stap Pegawe miwah Siswa sareng sami sane tresnasehin titing, asapunika atur titiang ngindikang menakadi Ngrajegang Ksusilan, make kirang langkung lan manawi wenten tan manut ring arsa, sekadi unjuk lungsur, anggah ungguhin basa, titiang nunas geng rena sinampura. Pinaka pingintat atur titiang antuk parama shanti,

"Om Shanti, Shanti, Shanti Om"


6. "Om Swastiastu" Pinih riin mantuka ring para sujana sami, punika taler para mahadiaksa lan para pamiarsa sane dahat suksemayang titiang. Ida dane sareng sami, ring galahe puniki titiang nyadia ngaturang pidarta bahasa bali sane mamurda "Rasa Bela Marep Wangsa Lan Negara". Ring galahe sane becik puniki titiang rumasa garjita ring manah riantukan prasida kacunduk saha saduajeng ring ida dane sareng sami ritatkala nyanggra kawentenan pakibeh jagate kadi mangkin, mustikanipun ring para yowana sareng sami. Mungguing atur uning titiang punika nenten sios wantah mapiranti nudut kayun iraga sami ritatkala nyikiang pikayun wirang ring sapari indik urip maduluran antuk swadarmaning soang-soang. Inggih ida dane sareng sami sane wangiang titiang, yan iraga malaksana, yadiastun amunapi ja alite jaga mapikenoh, yan saihang ring iraga mapikayun, seakeh-akeh ne yan nenten wenten tatujone sinah nirguna punika. Galahe puniki utama pisan yan manahang titiang ring marep yowana sami. Napi mawinan asapunika? Seantukan panegaran iragane sane kadasarin antuk Pancasila lan UUD 1945. Jaga paripurna sami sangkaning para yowanane pamekas.

Ida dane sinamian, 73 warsa sane sampun lintang, para yowanane ring Indonesia, sampun ngucapang sumpah jaga ngukuhang keraketan iraga wangsa Indonesia, sane kaiket antuk Bhineka Tunggal Ika, mangda nenten keraketan punika sekadi kemaon, yan dados antuk titiang ngiring silih asihe makrama utamayang, tur gilik seguluk, paras paros sarpanaya ring pasemetonan. Para semeton ida dane sareng sami, wewengkon jagat Indonesia puniki sane kawangun olih makudang-kudang pulau saking Sabang ngantos Merauke yan jagi nyungkemin indik keekan mangda prasida masikian rikala ngemban kemahardikaan, wantah pekaryan sane kalintang meweh pisan nanging yan sampun iraga pangaptine sareng sami masikian, yadiastun ngemasin padem, punika wantah yadnya sane pinih utama. Ida dane sareng sami indayang elingang ring kakawin Beratha Yudha wenten kaucap asapuniki, "Sang Sura Mrihayadnya Ring Semara, Mahyunikang Parangmuka". Punika masuksme yan iraga padem ring payudan ritatkala melanin negara, wantah yadnya sane pinih utama. Nanging yan jaya ring payudan, iraga prasida nguasayang jagat, medfasar antuk Dharma utama punika taler yan iraga sakita karep, ngemargiang pikayun tan bina sekadi kaca belah benyah tan pawenangan. Selantur ipun daweg 17 Agustus 1945 para sujana ring Indonesia sane kapucukin antuk Ir. Soekarno lan Moh. Hatta prasida ngawerdiang kamahardikaan wangsa Indonesia, makacihna lan titi bukti iraga sampun prasida ngawangun jagat Indonesiane mangda mrasidayang ngamolihang Negara Kertagama. Ngiring dagingin negaran iragane sareng sami, antuk satya mabela pati ngeresepang pitutur-pitutur teleb ring widia guna riantukan widia guna punika marupa sastra mautama. Mapan sastra kebaos "Suluh Ikang Praba", prasida nyuluhin tur nuntun ngulati margi rahayu, yan urip tan medasar sastra, sinah tan sida nibenin becik lan kaon. iwang punika capuh, awor sakadi amerta kalawan wisya. Ring niti sastra wenten kaucap : "Hemani Sang Mamukti Dumadi Tika Tan Hana Guna, Yowana, Rupawan, Kula Wisala, Tika Padahana. Den Ika Tan Pa Sastra, Tan Ateja Wedana Makucem. Luwir Sekar Ing Sami Abang Murub, Tan Hana Wangin Ika." Punika mawinan, sakantun anom patut teleb melajahang raga majalaran antuk melajahin tali pangiket sane mawasta agama, sinah jagat nusantara puniki prasida ngamolihang kawijayan. Ida dane para semeton sami, nilai kaekan punika nenten ja tedun saking langite, nanging patut iraga yowana ne ring Indonesia ngayunin maduluran antuk parilaksana sane becik mangda negaran iragane tetep ajeg tur dirgayusa. Ida dane sinamian, pinih ajeng ring para yowanane sami, ngiring, kukuhang laksanayang tetamian leluhur puniki, anggen ngawangun negara iragane! Riantukan wantah para yowanane sane pinih waspada ring kawentenanne punika, tur maning ten dados lipia, yan lipia sinah jagi ngawinang rusak negaran iragane. Inggih para yowana sareng sami elingang kayune mangkin mangda sampunang iraga malih keni panca baya sekadi duk warsa 1965. Awinan sajeroning sejarah sampun mabukti, nika pinaka bukti sane pinih

utama anggen gegambelan, ritatkala ngemban jagat Indonesia mangda kawentenanne punika nenten ngawinang kedurmalan malih. Inggih wantah asapunika katur antuk titiang, manawi wenten kirang antuk titiang, tan lali titiang nglungsur gung rena pangampura. Sadurung titiang mapamit lugrayane titiang ngaturang paramashanti.(*bb/pdb) "Om Shantih, Shantih, Shantih Om

Anda mungkin juga menyukai