ALE TERBYESNDE BLNMES GEREKEN ON GREV D.A.Dergi Haziran 2002 Deerli mminler!

Bugnk sohbetimizde aile terbiyesinde bilinmesi ve uygulanmas gerekli on grevden sz etmek istiyorum. Allah Tel Kur'an- Kerim'de yle buyuruyor: Allaha ibadet edin ve O'na hibir eyi ortak komayn. Anaya-babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakn komuya, uzak komuya, yakn arkadaa, yolda kalma, ellerinizin altnda bulunanlara iyi davrann. phesiz Allah, kibirlenen ve vnen kimseleri sevmez.(1) yet-i Kerimede uygulanmas gerekli on emir yer almaktadr. imdi ksaca bunlarn neler olduu zerinde duralm. 1- Allaha badet Etmek ve O'na Hibir eyi Ortak Komamak Bu, Allah'n gnderdii Peygamberleri aracl ile insanlara duyurduu ilk emridir. Allah'a yaplan ibadetin makbul olmas iin o ibadete bakasnn ortak edilmemesidir. nk Allah, ortaklktan mnezzehtir, ycedir. Ei, dengi ve orta yoktur. O'nun ei ve orta olduunu sanan ve O'ndan bir ey isterken bakasn arac yapan, hem derin bir sapkla dm hem de O'na byk bir gnah ile iftira etmi olur. Onun iin O'na ibadete bakasn ortak klmak, affetmeyeceini bildirdii byk bir gnahtr. 2- Anaya-Babaya yilik Etmek Allah, kendisine ibadetten sonra ikinci derecede kiinin var olmasnn sebebi olan anne ve babasna saygl davranlmasn emrediyor. Kiiye en yakn olan ve onun iin hibir fedakarl esirgemeyen anne ve babasna kar sayg grevini yapmayan kimseden bakasna sayg gstermesi beklenmez. Anne-babaya kar deil saygszlk, f bile demeyi Allah yasaklyor. Peygamberimizin u sz bu konuda her eyi aklyor: Allah'n rzas, anne ve babann rzasndadr. Allah'n gazab anne ve babann gazabndadr.(2) 3- Akrabaya yi Davranmak Dinimiz btn insanlara ve hatta hayvanlara iyi davranlmasn emreder. nsanlar ierisinde iyilik yaplmasn emrettikleri kimseler sralanrken akraba ikinci srada yer alr. Akrabann grp gzetilmesi din bir terim olarak sla-i rahim diye ifade edilir. Dinimiz sla-i rahm'a byk nem vermitir. Kur'an- Kerim'de yle buyurulur:

Ey mminler! Sizi bir tek nefisten yaratan ve ondan da eini yaratan ve ikisinden bir ok erkekler ve kadnlar retip yayan Rabbinizden saknn. Adn kullanarak bir birinizden dilekte bulunduunuz Allahtan ve akrabalk haklarna riayetsizlikten de saknn. phesiz Allah, zerinizde gzetleyicidir.(3) Peygamberimiz de yle buyurmutur: Allah'a ve ahiret gnne inanan kimse misafirine ikram etsin; Allah'a ve ahiret gnne inanan kimse sla-i rahim'de bulunsun.(4) Peygamberimizin bir seferinde Bedevinin birisi nne geip bindii devenin yularn tuttuktan sonra: - Ey Allah'n Resl, beni cennete koyacak bir ameli bana haber verir misiniz, dedi. Orada bulunanlar: - Buna ne oluyor, buna ne oluyor, demeye baladlar. Peygamberimiz: - Ne olacak, ihtiyac var ki soruyor, dedikten sonra Bedeviye u cevab verdi: Allah'a ibadet eder, O'na hibir eyi ortak komaz, namaz doru klar, zekat verir, yaknlarn ziyaret edersin (ite bunlar yaparsan cennete girersin). Artk deveyi brak, buyurdu.(5) Enes (r.a.) de Peygamberimizin yle buyurduunu rivayet ediyor: Rzknn bol olmasn ve mrnn uzamasn isteyen kimse akrabasn grp gzetsin.(6) Allah Tel'nn insan iin takdir buyurduu mr ne artar ne de eksilir. Bu ve benzeri hadisi eriflerde sadakalarn ve gzel ilerin mr artraca ifade buyurulmutur. Bu artma, bizim anladmz manada bir artma deildir. Allah Tel, insanlarn yapacaklar ibadetleri ve gzel ileri ezelde biliyor. Bunun iin bunlarn gzel ileri sebebiyle mrlerini artrarak takdir buyuruyor. Yoksa ezelde takdir edilmi olan mrleri, sonradan yapacaklar ibadet ve gzel ileri sebebiyle artrlacak deildir. Allah Tel'nn hakkmzdaki takdirini bilmediimiz iin Peygamberimizin konu ile ilgili teviklerine uymamz uygun olacaktr. Akrabadan muhta olanlara yardm etmek sla-i rahimin kapsam iindedir. Zekat ve fitrelerimizi ncelikle akrabadan yoksul olanlara vermemiz, bu mal ibadetlerimizin daha ok kabulne vesile olacaktr. Peygamberimiz buyuruyor: Yoksula bir ey vermek sadakadr. Akrabaya bir ey vermenin ise iki sevab vardr. Birisi sadaka sevab, dieri de akrabay grp gzetme sevabdr.(7) Bir baka hadisi erif de yledir: Sadakann en kymetlisi, iinde dmanlk hisleri tayan fakat bunu aa karamayan akrabaya verilen sadakadr.(8) Byle bir akrabaya verilecek sadaka, hi phe yok ki, onun iinde saklad dmanlk hislerinin ortadan kalkmasna ve dman grd akrabalar ile dost olmasna sebep olacaktr. Peygamberimiz hayr yapmak isteyen kimselere akrabalarn hatrlatarak bu hayrn onlara yaplmasnn daha ok sevap olacan ve Allah' daha ok memnun edeceini bildirirdi. Enes (r.a.) anlatyor:

Eb Talha (adndaki sahabi) Medine'deki Ensarn en zenginlerindendi. En sevdii mal da Peygamberimizin mescidinin karsndaki Beyreha denilen bahesi idi. Peygamberimiz zaman zaman o baheye girer ve tatl suyundan ierdi. Eb Talha, En sevdiiniz maldan sadaka vermedike iyilie eremezsiniz.(Al-i mran, 3/92) mealindeki yet-i kerime nazil olunca, kalkp Peygamberimize geldi: - Ey Allah'n Resl, Allah Tel, En sevdiiniz maldan Allah yolunda harcamadka iyilie eremezsiniz. buyuruyor. En sevdiim mal, Beyreha adndaki hurmalktr. Onu Allah rzas iin sadaka ettim. Allah katnda onun hayrn ve ahiret az olmasn umuyorum. Ey Allahn Resl, Allah sana nasl ilham ederse yle yap, dedi. Peygamberimiz: - yi yaptn, senin iin karl bir maldr. Szn dinledim. Ben onu akrabana vermeni uygun gryorum, buyurdu. Eb Talha: - Uygun grdn gibi yapaym, ey Allah'n elisi, dedi ve baheyi akrabasyla amca ocuklar arasnda taksim etti.(9) Abdullah b. Mes'ud (r.a.)n ei Zeynep es-Sakafiyye (r.a.)nin rivayetine gre Peygamberimiz: Ey kadnlar topluluu, ziynetlerinizden olsun sadaka verin. buyurdu. Ben eim Abdullah b. Mesud'a: - Sen fakir bir adamsn, mali durumun iyi deil. Peygamberimiz sadaka vermemizi emrettiler. Peygamberimize git de sor, eer senin ve ocuklarn iin harcadm sadaka yerine geiyorsa size, gemiyorsa bakalarna vereyim dedim. Eim Abdullah: - Kendin git sor, demesi zerine, Peygamberimize gittim. Bir de baktm ki Ensardan ayn maksatla gelmi bir kadn da kapda durmaktadr. Peygamberimiz heybetli idi. nmze Bill kt. Ona: - Peygamberimize git de kapda iki kadn bekliyor, sizden, kocalarna ve terbiyelerinde bulunan yetimlere harcadklar sadaka yerine geer mi? diye soruyorlar, de, fakat bizim kim olduumuzu syleme, dedik. Bunun zerine Bill Peygamberimizin yanna girdi ve ondan sordu. Peygamberimiz: -Onlar kimlerdir? Buyurdu. Bill de: -Ensar'dan bir kadn ile Zeynepdir, dedi. Peygamberimiz: -Zeyneplerin hangisi? Buyurdu. Bill: -Abdullah b. Mes'ud'un ei, cevabn verdi. Bunun zerine Peygamberimiz:

- Onun iin iki sevap vardr. Biri akrabalk sevab dieri sadaka sevab, buyurdu.(10) Sla-i rahimin en gzeli akrabadan muhta olanlar ziyaret ederek onlara yardm etmek ve geim darlklarm hafifletmektir. Sla-i rahim grevini ihmal etmek, Allahn rahmetinin zerimizden kesilmesine sebeptir. Peygamberimiz buyuruyor: Rahm Ar'a tutunmu, akrabalk Ar'n Rabbine snm ve yle demitir; Beni grp gzeteni Allah gzetsin, benimle ilgiyi kesenden de Allah rahmetini kessin.''(11) Bir adam Peygamberimize sordu: - Ey Allah'n elisi, benim yaknlarm var. Ben onlar ziyaret ederim, onlar bana gelmez. Ben onlara iyilik ederim. Onlar bana ktlk eder. Ben onlara yumuak davranrm, onlar bana kaba davranr. Peygamberimiz: Eer dediin gibi isen, onlara scak kl yediriyor gibisin. Sen byle davrandn srece, Allah Tel sana yardmc olur ve seni onlardan korur.''(12) Hadis-i erifte geen onlara scak kl yediriyor gibisin ifadesi bir benzetmedir. Peygamberimiz, kiinin akrabasna kar bu rnek davran karsnda, onlarn irkin davranlarndan tr balarna gelecek elem ve zdrab, scak kl yiyenin zdrabna benzetmitir. Yine Peygamberimiz, Akrabadan gelen iyilie misliyle karlk veren kimse tam manasyla akrabasna sla etmi deildir. Gerek sla, kendisiyle ilgiyi kesenleri grp gzetmektir.(13) buyurmulardr. nanm olan kimse artk bu ayet ve hadisler karsnda akrabalar ile ilgisini kesemez. Onlar rahatsz edici ve kabul edilemez davranlar karsnda bile onlara iyilik etmek ve yardmda bulunmak durumunda olmaldr. nk Hz. Ali Peygamberimizin yle buyurduunu rivayet ediyor: Dnya ve ahiret ahlklarnn en gzelini sana bildireyim mi? Seninle alakasn kesenle ilgilenmen, sana vermeyene vermen ve sana zulmedeni affetmendir.(14) 4- Yetimlere yi Davranmak Dinimiz, toplum fertlerinin birbirleriyle yardmlamalarn tlerken, yoksullar grp gzetmemizi, kszleri kendi ocuklarmz gibi koruyarak eitip yetitirmemizi tavsiye eder. Peygamberimiz: Gerek kendisine ve gerek bakasna ait her hangi bir yetimi grp gzetmeyi, eitip yetitirmeyi zerine alan kimse ile ben, cennette yleyiz (beraberiz) buyurarak ehadet parma ile orta parman iaret etmitir.(15) kszler bize Allah'n emanetidir, onlarn anas da babas da biziz. Onlarn grp gzetilmesi, eitilip yetitirilmesi ve topluma yararl birer insan haline getirilmesi bizim grevimizdir. 5- Yoksullara Yardm Etmek nsanlarn durumlar eit deildir. Bir ksm varlkl iken bir ksm yoksuldur. Bir ksmnn sal iyi olduu halde bir ksm hasta ve sakattr. Toplum halinde yaayan insanlarn birbirleriyle yardmlamalar dinimizin emridir. Varlkl zengin insanlar toplum iindeki yoksullar soruturmal ve onlara yardm etmelidir. Peygamberimiz buyuruyor:

Yoksullar arayn ve onlara yardm edin. Siz ancak fakirleriniz sayesinde (dmanlara kar) yardm grr ve rzklanrsnz.(16) 6-7. Komuya yi Davranmak Toplu yaayta aileden sonra haklarna en ok riayet etmemiz gerekenler, yan yana yaadmz komularmzdr. yet-i Kerime'de komular, yakn ve uzak olmak zere iki ksma ayrlmaktadr. Yakn komu, evi yakn olan komuya denebilecei gibi akrabadan olan komuya da denir. Uzak komu da ya evi uzak olan veya akrabadan olmayan veya da mslman olmayan komudur. Peygamberimiz buyuruyor: Komu ksmdr. Birincisinin hakk vardr: Komuluk hakk, yaknlk hakk ve slmiyet hakkdr. (Bu yaknl olan mslman komudur.) kincisinin iki hakk vardr; Komuluk hakk ve slmiyet hakk. (Bu mslman olan komudur.) ncsnn ise bir hakk vardr ki, bu mslman olmayan komudur. (17) Grlyor ki, komu tabirinde mslman, mslman olmayan dost, dman, zararl, faydal, yakn uzak istisnasz btn komular dahildir. Demek ki mslman, yaknn bulunan kim olursa olsun herkesle iyi geinecek ve slmn gzelliklerini yaayarak gsterecektir. En etkili nasihat budur. Burada bir hatram anlatmak isterim. Ankara Mfts idim. Hava kirlilii konusunda konferans vermek zere Trkiye'ye gelen Amerikal bir profesr mslman olmak zere Mftle bavurdu. Gerekli din merasimi yaptktan sonra kendisine sordum: - Mslmanl neden kabul ettiniz? u cevab verdi: - Bundan nce Fas veya Tunus'ta niversitede retim yesi idim. Kaldm daire komum bir mslmand. ok saygl ve edepli birisi idi. Ben mslman olmadm halde bana kar rnek davranlarna ahit oldum ve ok etkilendim. Oradan ayrlrken kendisine; Bir yabanc ve dininizden olmayan kimseye kar bu asil davranlarnzn kayna nedir? Diye sorunca, Kur'an- Kerim din ayrm yapmakszn, komunun komuya kar iyi davranmasn emrediyor. Kitabmn bu emrini uyguladm dedi. Bunun zerine Kur'an- inceledim ve mslman olmaya karar verdim. Grlyor ki, mslman tavrlaryla slmn gzelliklerini telkin ederse daha etkili olur. Evet yce dinimiz komu haklarna byk nem vermitir. Peygamberimiz bu nemi u szleriyle aklamtr: Cebrail Aleyhis-selam bana komu hakknda o kadar tavsiyelerde bulundu ki, ben, komuyu komuya varis klacak sandm.(18) Eb Zer (r.a.) diyor ki; Dostum Peygamberimiz; bana yle vasiyet etti; orba piirdiin zaman suyunu ok koy, sonra da komu ailelerine bak, onlardan muhta olanlara mnasip bir pay ayr. buyurdu.(19) Eb Hureyre (r.a.)nin rivayetinde Peygamberimiz; Ey Mslman kadnlar! Komuya verilen veya komudan alnan bir hediyeyi paa dahi olsa az grmeyin.(20) buyurmutur. Eb ureyh el-Huz (r.a.) Peygamberimizin yle buyurduunu rivayet etmitir. Allah'a ve ahiret gnne inanan komusuna iyi davransn, Allah'a ve ahiret gnne iman eden misafirine ikram etsin. Allah'a ve ahiret gnne iman eden hayr sylesin veya sussun. (21)

Eb Hureyre (r.a.) den rivayet olunduuna gre Peygamberimiz yle buyurmutur: Vallahi inanmamtr, vallahi inanmamtr, vallahi inanmamtr. Kim inanmamtr? Ey Allah'n Resl, diye sordular. Peygamberimiz; Komusu ktlnden emin olmayan kimse inanmamtr. buyurdu.(22) Yine Eb Hureyre (r.a.)nin rivayetinde, bir adam Peygamberimize: - Ey Allah'n Resl, falan kadn ok nafile namaz klar, ok sadaka verir ve ok nafile oru tutar, ancak diliyle komularna eziyet eder, dedi. Peygamberimiz: O kadn cehennemdedir, buyurdu. Adam szne devamla: - Ey Allah'n Resl falan kadn da az nafile oru tutar ve nafile namaz klar. Ve kendi eliyle hazrlad ke'den bir miktarda sadaka verir, ama komularna eziyet etmez, dedi. Peygamberimiz; te o kadn cennettedir, buyurdu.(23) Komularmza kar balca grevlerimiz unlardr: Komularn haklarna saygl olmak, onlar sz ve davranlarmzla incitmemek, Sevin ve zntlerini paylamak, dert ve skntlarn gidermeye almak, Gerektiinde yardm etmek, dn vermek, hediyelemek, Hastalandklarnda ziyaret etmek, lenin cenazesine katlmak ve basal dilemek. zet olarak; kendimiz iin sevip istediimiz eyleri onlar iin de sevip arzu etmek, kendimize yaplmasn istemediimiz eyleri onlara reva grmemek ve yapmamak. Bu blm Enes bn Malik (r.a.)in rivayet ettii bir hadisi erifle tamamlayalm: Yan bandaki komusunun a olduunu bildii halde karn tok olarak yatan kimse bana iman etmi deildir.(24) 8. Yanndaki Arkadaa yi Davranmak yi davranlmas gerekenlerden biri de yanndaki i arkada ve meslektadr. Mmin, herkesle iyi geinir, herkesin haklarna saygl olur ve kimseyi krp incitmez. zellikle birlikte alt, her gn yz yze bakt arkadana daha iyi davranr. Peygamberimiz buyuruyor: Allah katnda dostlarn hayrls, arkadalarna iyi davranan, komularn hayrls da komularna hayr dokunandr.(25) 9. Yolda Kalmlara yilik Etmek Memleketinden, evinden uzakta kalm, hele paras da tkenmi olan insanlara iyilik etmek, yardmda bulunmak ve yol gstermek mslmann grevidir 10. Ellerimizin Altnda Bulunanlara yi Davranmak

yet-i Kerime'de kendilerine iyi davranlmas, emredilenlerin onuncusu; yanmzda altrdmz insanlar ve hizmetimizde bulunanlardr. Onlarn cretlerini zamannda ve eksiksiz demek ve onlar zecek davranlardan saknmaktr. Enes bn Malik (r.a.) diyor ki: Peygamberimize on sene hizmet ettim. Bir defa olsun bana (can sklp da) f'' demedi, niin byle yaptn? Diyerek azarlamad. Byle yapsaydn da demedi.(26) te ayet-i kerime'de yer alan on emir ksaca bunlardr. Bu on emri yerine getirenler, getirmeye alanlar Allah'n sevgili kullardr. Allahm! Bizi bu kullarndan eyle. Amin! 1- Nisa, 36. 2- Tirmz, Birr, 3. 3- Nisa, 1. 4- Buhr, Edep, 31. 5- Buhr, Zekat, 1; Mslim, man, 4. 6- Buhr, Byu, 12; Mslim, Birr, 6. 7- Tirmizi, Zekat, 26. 8- et- Terib, ve't-Terhip, 2/37 (Hadisi, Tabern, bn Huzeyme ve Hakm rivayet etmilerdir). 9- Buhr, Zekat, 44; Mslim, Zekat, 14. 10- Buhr, Zekat, 48; Mslim, Zekat, 14. 11 - Mslim, Birr, 8. 12- Mslim, Birr, 6. 13- Buhr, Edep, 15. 14- et-Tergib ve't-Terhip, 3/342 (Hadisi Tabern Evsatinde rivayet etmitir). 15- Mslim, Zhd, 2. 16- Eb Davut, Cihad, 77. 17- Kenzu'l Ummal, 9 (Hadis No: 24891). 18- Buhr, Edep, 28; Mslim, Birr, 41. 19- Mslim, Birr, 42. 20- Buhr, Edep, 30; Mslim, Zekat, 29. 21- Mslim, man, 19; Buhr, Edep, 21 (Yalnz Buhr'nin rivayeti biraz farkldr). 22- Buhr, Edep, 29; Mslim, man, 18. 23- et-Tergib ve't-Terhip, 3/356 (Hadisi, Ahmed, Bezzar, bn Hibban ve Hakm rivayet etmilerdir. Hakm, snad Sahihtir, demitir). 24- et- Tergib ve't- Terhib, 3/358 (Hadisi Taberani ve Bezzar rivayet etmilerdir.). 25- Tirmz, Birr, 28. 26- Buhr, Edep, 39.