Peygamberlerin Davetinin Anahtarı

Peygamberlerin Davetinin Anahtar
[Trke]

_t:.. _.i| ...

(.,:i| ..li|

Abdulmelik el-Kasim
....| ,i.| .,.
Terceme eden : smail Yaa
.~. : .:. _..|

Rabva Semti slm Dvet Brosu-Riyad
,it)| .,.._ ...li __t.:i| ,:|| _ti| ...., .,it, :t
200 200 200 2009 99 9 14 14 14 1430 30 30 30

2

PEYGAMBERLERN DAVETNN ANAHTARI ...............................
nsz ........................................................................................................................................... 3
hlas .............................................................................................................................................. 5
Riyann Tedavisi ....................................................................................................................... 38

3
nsz
Hamd, orta olmayan tek Allahadr. Nebimiz Muhammede, ailesine ve tm
sahabilerine salt ve selam olsun.
Nefislerin terbiye edilmesi ve arndrlmas insanlardan bir ounun ihmal ettii
nemli bir itir. yiliin yaylp doru yola koyulanlarn ok olmasna ramen bazlar
doruyu bulmak ister ama bulamaz, ana caddeyi arar ama onu kaybeder. eytan onlar
avucuna alm, zerine bindii bir vasta haline getirmitir. Onlar; riy, gsteri ve kendini
beenmiliin karanlnda srkler. Konunun nemi ve tehlikesi nedeniyle bildiklerimi
derlemeye karar verdim. Konuyu tam olarak ele aldm iddia etmiyorum. Kendim ve
mslmanlar iin hayrl olacak bir eyi sevmem ve az da olsa gsterdiim gayret benim iin
yeterlidir.
Elinizdeki Peygamberlerin Davetinin Anahtar isimli bu kitap, Onlar Nerede, Biz
Neredeyiz? silsilesinin onyedinci kitabdr.
Allah, szlerimizde ve davranlarmzda ihlas ile hareket etmeyi nasip etsin.
badetlerimizi, ierisinde riy ve gsteri bulunmayan, doru ve rzas iin yaplm
ibadetlerden eylesin.
Allah; nebimiz Muhammede, ailesine ve tm sahabilerine salt ve selam eylesin.

Abdlmelik b. Muhammed el-Ksm
1

1
Abdlmelik b. Muhammed el-Ksm, Peygamberlerin Davetinin Anahtar.
4

5
hlas

hlas, phesiz ki dinin gerek anlamdr. Peygamberlerin davetinin anahtardr. Allah
Tel yle buyurur: (Onlara ancak, dini yalnz Ona has klarak ve hanifler olarak Allaha
kulluk etmeleri emrolunmutu)
2

Allah celle ve al yine yle buyurur: (Dikkat edin! Halis din yalnz Allahndr)
3
, (O,
hanginizin daha gzel amelde bulunacan denemek zere lm ve hayat yaratandr)
4

Fudayl b. Iyad yle der: En gzel amel, en ok ihlasl ve doru olandr. Ey Eb
Ali! En ok ihlasl ve doru olan hangisidir? derler. yle der: Yaplan amel, ihlas ile
yaplr fakat doru yaplmaz ise kabul olunmaz. Doru bir ekilde yaplr fakat ihlas ile
yaplmaz ise, hem doru bir ekilde hem de ihlas ile yaplana kadar, yine kabul olunmaz.
hlas ile yaplan amel, Allah iin yaplandr. Doru amel ise, snnete uygun yaplandr.
Sonra, Allah Telnn u kavlini okur: (Kim Rabbine kavumay mit ediyorsa, salih amel
ilesin ve Rabbine ibadette kimseyi ortak komasn)
5

Allah Tel yle buyurur: (Doru olarak yzn Allaha teslim edenden din
bakmndan daha gzel kim olabilir?)
6

bni Kesir yle der: Yani, amelini Rabbi azze ve cellenin rzas iin, inanarak ve
karln Ondan bekleyerek yapar.
7

Yzn teslim edilmesi, niyetin halis olmas ve amelin Allah iin yaplmasdr.
Doru olarak yapmak ise, Allah Rasul sallallahu aleyhi ve selleme ve snnetine tbi
olmak demektir.
Allah azze ve cellenin rzasndan baka bir niyetle amel ileyenlere gelince; Allah onlar
hakknda Kuran- Kerimde yle buyurur: (ledikleri amellerin nne geip onlar havaya
salm toz zerreleri (gibi deersiz) yaparz)
8
Bu ameller, snnete uygun yaplmayan veya
Allah rzasndan baka bir gaye iin yaplan amellerdir.
9

Ebu Hureyre radyallahu anh, Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin yle
buyurduunu rivayet eder: Allah Tel buyurur ki: Ben, kendisine irk koulanlar

2
98/el-Beyyine/5
3
39/ez-Zmer/3
4
67/el-Mlk/2
5
18/el-Kehf/110
6
4/en-Nis/125
7
bni Kesir Tefsiri (1/560)
8
25/el-Furkn/23
9
Medricus-Slikin (sf.93)
6
arasnda irkten en ok mstani olanm. Kim bir amel iler de o amelinde bana baka
birini ortak koarsa, onu irkiyle babaa brakrm.
10

Allah Rasul sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurur: Riy ile (yani gsteri iin)
namaz klan irk komutur. Riy ile oru tutan irk komutur. Riy ile sadaka veren irk
komutur.
11

mer ibnul-Hattb radyallahu anhtan u rivayet edilir: Raslullah sallallahu aleyhi
ve sellemi yle derken iittim: Ameller niyetlere gredir ve herkes iin ancak niyet ettii
vardr. Kimin hicreti Allaha ve Rasulne ise, onun hicreti Allaha ve Rasulnedir.
Kimin de hicreti elde edecei bir dnyalk ya da evlenecei bir kadn iinse, onun da
hicreti kendisi iin hicret ettii eyedir."
12

hlas, imann tarifine dahil olan kalbin amelleri ierisinde en nemli olandr. Hatta
genel anlamda, kalbin amelleri dier zlarn amellerinden daha nemlidir.
eyhulislam bni Teymiyye rahimehullah kalb ameller hakknda yle der: Kalb
ameller, imann esaslarndan ve dinin temel kaidelerindendir. Allah ve Rasuln sevmek,
Allaha gvenmek, dini yalnz Allaha has klmak, Ona kretmek, Allahn hkmne
sabretmek, Ondan hakkyla korkmak ve mit etmek gibi... Bu amellerin hepsi, imamlarn
ittifakyla btn insanlar zerine vaciptir.
13

Alimlerden biri, ihlasn nemi ve deerinin bykl dolaysyla yle der: Keke,
fakihlerden bir ksmnn, insanlara ibadetlerindeki gayeyi retmekten baka bir ii
olmasayd. Niyet ile balantl amelleri retselerdi. nk, insanlarn bir ouna ne
olmusa ancak bu konudaki bilgisizlikleri nedeniyle olmutur.
Allahn; kendisiyle insanlara fayda verdii ilim dahi, ayet sahibi ilim talebi ve o ilmin
bakalarna aktarlmas esnasnda, Allah azze ve celle'nin rzasn gzetmede samimi deilse
Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin lisanyla Kyamet Gn karlaaca ceza ile tehdit
edilmitir. Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurur: Allah azze ve cellenin
rzas istenilen bir ilmi ancak dnya nimetlerinden birini elde etme maksadyla renen
kimse Kyamet Gn cennetin kokusunu duymaz.
14

Allah azze ve celle srlara ve nefislerde gizlenenlere vkftr. ekillere ve zenginlie
bakmaz. nk O, ihsan sahibi ve nimetleri verendir. Fakat gslerde tanan Allaha
imana ve peygamberlii tasdike, bu dorultuda yaplan amele bakar.

10
Mslim
11
Ahmed; Msned
12
Buhari-Mslim
13
Mecmuul-Fetv 10/ 5
14
Ebu Dvud
7
Ebu Hureyre Abdurrahman b. Sahr radyallahu anhtan u rivayet edilir: Raslullah
sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurur. phesiz Allah, cisimlerinize de ekillerinize
de bakmaz; fakat kalplerinize ve amellerinize bakar.
15

Bu konuyla alakal hadisler oktur. Genel olarak, nefsin holand ve kalbin meylettii
dnyevi karlardan biri az ya da ok bir amelle balantlanrsa o amelin safln giderir
ve ondaki ihlas ortadan kaldrr. nsan karlar ile balantldr, ehvetlerine dkndr.
Ksa zamanda elde edecei karlardan ve paylardan uzak bir davran ve ibadeti olduka
azdr.
16

Riya; kiinin bir ameli bir ekil zere yaptn gstermesidir. Oysa kalbinde baka bir
ekil gizlemektedir. Bu kimse ktlenmeyi ve cezay hak etmitir. Ancak niyetinin Allah
Tel iin halis olduu eylerde ona sevap vardr.
Hafz bni Hacer yle der: Riy; ibadeti insanlara gstermek amacyla aikar olarak
yapmaktr. nsanlar bu ibadet dolaysyla ona vgde bulunurlar.
Riya ile sma (iittirme) arasndaki fark udur: Riya; namaz, sadaka gibi grnen
ameller iindir. Sma ise; kraat, vaaz, zikir gibi iitilenler iindir. Yaplan bir amel hakknda
konumak da smaya (duyurmaya) girer. Bu ise sahili olmayan bir deniz gibidir, kurtulan
azdr. Ameli ile Allah rzasndan bakasn isteyen ya da bir eyi Allahtan bakasnn rzas
niyetiyle yapan ve karln ondan bekleyen bu niyetinde ve isteinde irk komutur.
hlas; kiinin, szlerini ve fiillerini, istek ve niyetlerini Allaha has klmasdr.
17

Bil ki; her eye baka bir eyin karmas dnlebilir. Baka bir eyin karmasndan
arnp saf bir halde olunca ona halis ad verilir. Samimi ve halis davran da ihlas olarak
adlandrlr.
18

Denilir ki: hlas, kulun amellerinin gizlide ve aikarda ayn dzeyde olmasdr. Riya ise
aikar olarak yapt amelin gizli olarak yaptndan daha iyi olmasdr. hlasta samimiyet,
gizli olarak yapt amelin aikar olarak yaptndan daha iyi seviyede olmasdr.
Denilir ki: hlas, srekli Allah dnerek insanlarn grmesini akldan karmaktr.
Aslnda yapmad bir davran insanlarn beenisi iin yapan Allahn gznden der.
19

Riykarlarn davranlar be ksmda toplanr. Bu ksmlar; kiinin, insanlarn beenisi
iin taknd tavrlarn birletii noktalardr.
Birinci ksm: Dinde, beden ile yaplan gsteri: Bu, zayflk ve bitkinlik gsterisiyle
olur. Bu ekilde; ibadetinin okluu, din konusunda zntsnn bykl ve ahiret

15
Mslim
16
el-hy (4/400)
17
Hiyetu Kitbit Tevhid; bni Ksm (sf.264)
18
el-hy (4/400)
19
Medricus Slikin (sf.95)
8
korkusunun kendisine galip geldii izlenimini vermek ister. Zayflkla az yediine;
bitkinlikle de gece uyumadna, ok ibadet ettiine ve din iin zntsnn byklne
iaret eder. Ayrca san datarak gsteri yapar. Bununla dine olan dknlnn
kendisini tamamen megul ettiine ve san taramaya dahi vakit ayramadna iaret eder.
Sesi alaltmak, gzleri kapatmak, dudaklarn kurutmak da buna yakn bir davrantr. Bu
davranyla, devaml oru tuttuuna ve dinin getirdii olgunluun sesini kstna, aln
kuvvetini azalttna dikkat eker.
kinci ksm: Grnle ve giyimle gsteri yapmak: Grn ile riya; sa datmak,
yrrken ba ne emek, yava hareket etmek ve secde izini yzde brakmak eklinde olur.
Giyimle gsteri yapanlar ise birka ksmdr. Bir ksm zhd gsterisi yaparak ehli
salhn yannda deerinin olmasn ister. Yrtk, kirli, ksa ve kaln elbiseler giyer. Elbisesinin
kalnlyla, kirliliiyle, ksalyla ve yrtklyla dnyaya nem vermediini gstermek
ister.
Dnya ehline gelince; onlarn gsterileri ise almla yrme, kibirlenme, admlar
birbirine yakn atma ile olur. Bununla makam ve grgye iaret ederler.
nc ksm: Sz ile gsteri yapmak: Din ehlinin gsterii vaaz, nasihat, hikmetli
konuma ile olur. Tartmalarda kullanmak ve bilgisinin okluunu gstermek iin
gemilerin haberlerini ve szlerini ezberlemekle olur. Bu ekilde, selefin yaants ile ne
kadar ok ilgilendiine iaret eder. nsanlarn arasnda dudaklarn oynatarak zikretmekle,
herkesin huzurunda iyilii emretmek ve ktlkten sakndrmakla, ktlklere kzdn ve
insanlarn gnah ilemesine zldn gstermekle, konuurken sesini alaltmakla,
korkusuna ve zntsne iaret etmek iin Kuran okurken sesini titretmekle olur. Birok
hadis ezberlediini, eyhlerle oturduunu iddia eder. Hadis zikredene o hadisin lafzndaki
eksiklikleri bildirir. Bu ekilde hadis konusunda uzman olduuna iaret eder. stnln
gstermek iin hemen, zikredilen hadisin sahih ya da sahih olmadn syler. nsanlara dini
bilgisinin ne kadar gl olduunu gsterme gayesiyle karsndakini susturmak iin tartr.
Szle yaplan riyann eitleri saylamayacak kadar oktur.
Dnya ehlinin sz ile gsterii ise iir ve veciz szler ezberlemekle olur. Cmlelerinde
edebi bir dil kullanr. Kltrl insanlarn dahi bilmedikleri bir eyi sylemek iin az
kullanlan gramer kurallarn ezberler. Kalplerini kazanmak iin insanlara sevgi gsterisinde
bulunur.
Drdnc ksm: badetlerle gsteri yapmak: Namaz klan kimsenin uzun sren
kyam ile, secdeleri ve rkular uzatmas, ban ne emesi, saa-sola bakmamas, huzur ve
skunet ierisinde olduunu gstermesi, ellerini ve ayaklarn dzgn bir ekilde tutmas ile
yapt riya gibi... Yine; orula, cihatla, hac ve sadakayla, fakirleri doyurmakla gsteri
yapar. Biriyle karlat zaman baklarn yere indirerek, ban eerek yrynde
9
huulu ve konumasnda vakarl davranr. Hatta bazen, bir ihtiyac dolaysyla hzlca
yrdnde kendisini dindar kimselerden biri grrse, vakarl davranmamakla ve acele
etmekle sulanma korkusuyla ban eerek vakarl bir ekilde yrmeye geri dner. O
kimse gzden kaybolunca da yeniden acele ile yrmeye balar. Onu grdnde huulu
davranmaya geri dner. Allah hatrlamas dolaysyla huusunu Onun iin yenilemi
deildir. Bilakis, birileri kendisini grd iin bunu yapmtr. O kimsenin kendisi
hakknda, salihlerden ve abidlerden olmad eklinde bir inanca sahip olmasndan korkar.
Beinci ksm: Arkadalaryla, ziyaretileriyle ve evresiyle gsteri yapmak: Kendisi
hakknda Falanca, falan alimi ziyaret etmi denilsin diye alimlerden birini ziyaret etmeye
kendisini zorlayan kimse gibi... Yine, birok alimle birlikte olduunu ve onlardan
faydalandn ima etmek iin srekli o alimlerin ismini dile getiren kimse gibi... Hocalar ile
vnr. Onun bu vnmesi ve gsterii tartma esnasnda ortaya kar. Karsndakine
yle der: Alimlerden kimlerle oturdun? Ben, falan ve falan ile oturdum. eitli yerlerde
bulundum ve alimlere hizmet ettim. Ve buna benzer eyler syler.
Bunlar, riyakarlarn genel olarak riya yaptklar alanlardr. Hepsi bu ekilde insanlarn
kalplerinde belirli bir yer ve makam edinmek ister. Bazlar da kendisi hakknda iyi
dnceler beslenmesi ile yetinir. Uzun yllar bir keye ekilen nice rahipler vardr. Uzun
sre bir daa kp insanlardan uzaklaan nice abidler vardr. Bu gizlenmesi, insanlarn
kalbindeki makamn bilmesi nedeniyledir. ayet insanlar onu inzivaya ekildii ve ibadet
ettii yerde bir su ile itham etseler, kalbi rahat olmaz. Susuz olduunun Allah tarafndan
bilinmesi ile yetinmez. Bilakis znts artar ve her trl yolu deneyerek bunu onlarn
kalplerinden silmeye alr. Onlarn malnda hibir ekilde gz olmad halde bunu yapar.
Sadece, insanlarn yannda belirli bir yerinin olmasn ister. nk bu, bal bana bir g ve
stnlk ifade eder. Ancak cahillerin kand abucak yok olan bir durum olsa bile bu
byledir. nk insanlarn ou cahildir.
Riyakarlardan bazlar insanlar arasnda belirli bir yerinin olmas ile yetinmezler.
Bunun yannda kendisinden vgyle bahsedilmesini isterler.
Bazlar hretinin her yerde yaylmasn ve kendisini ziyarete gelenlerin oalmasn
ister.
Bazlar, araclnn kabul edilmesi ve kendisi vastasyla ihtiyalarn giderilmesi iin
yneticilerin yannda mehur olmak ister. Bu ekilde halk arasnda belirli bir yeri olur.
Bazlar da bu yolla -vakf arazileri, yetim mallar vb. gibi haramlardan olsa bile-
dnyalk bir eyler toplamay ve mal edinmeyi amalar. Bunlar, yukarda bahsettiimiz
eitli nedenlerle gsteri yapan riyakarlarn en ktleridir. Bu zikredilenler, riya gereidir
ve riyann gerekletii yerlerdir.
20

20
el-hy (3/314) zetle alnmtr.
10
Allah azze ve celle riy yapanlar tehdit ederek yle buyurur: (Yazklar olsun o
namaz klanlara ki, onlar namazlarndan gaflet iindedirler. Onlar gsteri yapanlardr;
hayra da mni olurlar.)
21
Ve yle buyurur: (Ey iman edenler! Allaha ve ahiret gnne
inanmad halde maln gsteri iin harcayan kimse gibi, baa kakmak ve incitmek
suretiyle, yaptnz hayrlarnz boa karmayn.)
22

Riyaya neden olan ve kiiyi gsteri yapmaya iten sebepler ana esasa dayanr:
Birincisi: nsanlardan gelen vg ve takdirin lezzetinden holanmak.
kincisi: Ktlenmekten kamak.
ncs: nsanlarn malnda, onlar arasnda edinecei makam ve benzerinde gz
olmak.
Bu sebepler; insana gelir ve uyanlar riyaya alr gtrr. Gizlilii ve aka
grlmemesi nedeniyle Nebi sallallahu aleyhi ve sellem riyaya kar uyarmtr. Hatta
insanlarn bazlar riya hakknda bir ey bilmezler. Ebu Said radyallahu anh, Raslullah
sallallahu aleyhi ve sellemden yle buyurduunu rivayet eder: Sizin iin Mesihud-
Decclden daha ok korktuum eyi size bildireyim mi? Bildir, Ey Allahn Rasul
derler. Gizli irk buyurur.
Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem riyay gizli olarak nitelendirmitir. nk riya,
ancak Allahn bilecei kalbin amelidir. Sahibi, baka bir amac olduu halde, amelini Allah
iin yapyormu gibi gsterir. Ya da gsteri iin namazn gzelletirmesi gibi amelinde
Ona ortak koar.
eddd b. Evsten yle dedii rivayet edilir: Biz, Raslullah sallallahu aleyhi ve
sellem zamannda riyay kk irk sayardk.
23

bnul Kayym yle der: Kl irk; riyann hafif olandr.
24
nsanlar iin yapmack
davranmak, Allahtan bakas adna yemin etmek ve kiinin Allah ve sen dilersen, bu
Allahtan ve senden, benim iin Allahtan ve senden baka kimse yok, Allaha ve sana
gveniyorum, Allah ve sen olmasaydn... eklinde szler sylemesidir. Bazen bu szler
syleyenin durumuna ve maksadna gre byk irk olabilir. Amellerin sahih ve makbul
olmas iin ihlasn art olduunda ihtilaf yoktur.
25

Ve yle der: Secde, ibadet, tevekkl, pimanlk, takva, huu, sevabn Allahtan
bekleyerek iyilik yapmak, tevbe, adak, yemin, tesbih, tehlil
26
, hamd etme, mafiret dileme,

21
107/el-Mn/4-7
22
2/el-Bakara/264
23
bni Cerir ve bakalar rivayet eder. Hakim, sahih olduunu syler.
24
Byk irk derecesine ulamayan (ev.)
25
Kitabut Tevhidin haiyesi (sf. 267)
26
Tesbih; Sbhanallah demek, tehlil de L ilahe illallah demektir. (ev.)
11
boyun eme ve (hac ve umrede olduu gibi) ibadet maksadyla ba tra etme, Kbeyi tavaf
etme ve dua; bunlarn hepsi sadece Allahn hakkdr. Onun dnda ne bir mukarrab melek
iin ne de mrsel bir nebi iin yaplmaz.
27

Bunlarn mukarrab bir melek ya da mrsel bir nebi iin yaplmas caiz deilse,
reislerinin ve idarecilerinin grmesi iin, riya olarak bunlardan birini veya bir ksmn
yapann durumu ne olur?! Akrabalarndan ya da tandklarndan ve komularndan birileri
duysun diye iittirenin hali ne olur?!
Mslman kardeim!
Riyakarn belirli alametleri vardr. Ali b. Ebi Talip radyallahu anh bunlar yle
zikreder: Riyakarn alameti vardr: Yalnz bana olunca tembel davranr ve insanlar
arasnda iken gayretli olur. Kendisine vgde bulunulunca ameli artar. Ktlenince ise ameli
azalr.
28

Gizli ve aleni olan mminde eit olunca
ki alemde de aziz olur ve vgy hakeder.
Aleni olan gizliye ters derse, gayretine karlk
Yorgunluk ve eziyetten baka bir ey yoktur.
Bir adam, akik b. brahime yle sorar: nsanlar beni salih olarak nitelendiriyor.
Salih olup olmadm nasl bileyim? akik yle der:
Birincisi: Gizli olarak yaptn salihlerin yannda aleni olarak yap. Raz olurlarsa bil
ki sen salihsin; yoksa deilsin.
kincisi: Kalbine dnyay sun. Reddederse bil ki sen salihsin.
ncs: Nefsine lm hatrlat. lm kabullenirse bil ki sen salihsin; yoksa
deilsin.
Bu ey sende bir araya gelirse ameline riya sokmamas ve riyann amellerini
bozmamas iin, Allah Telya yalvar.
29

nsanlarn, toplantlarda gsteri ve vnme amacyla kendilerinden bahsetmeleri
olduka artt. Birisi bir mescidin yapm iin almtr. Onu, olay ilk gnnden itibaren
anlatrken; hangi engellerle ve zorluklarla karlatn, bu iin hepsini tamamlayncaya
kadar nasl yorulduunu ve skntya dtn anlatrken grrsn!.

27
El-Cevbul Kfi (sf. 180)
28
el-hy (3/313)
29
Tenbihul afilin (1/24)
12
Baka biri; verdii sadaka hakknda konuur, yetimlere kendi eliyle ulatrdn
syler. Bu uurda bana gelenleri anlatr. Scakln ok iddetli olduu bir vakitte gitmi ve
ssz mahallelere girmitir!..
Bir bakas davetteki gayretinden bahseder. Ne kadar kaset satn alm ve ne kadar
kitap datmtr!!.
te byle; bir ok oturumda dil, sahibine ktlk eder.
nsanlara gstermek iin olarak ibadet etme musibetine yakalanan kimseye gelince, bu
kimsenin yorgunmu gibi, vakti az ve geleni-gideni okmu gibi davrandn grrsn.
slam iin kayglar srtna yklenmitir!! Subhanallah... Bu ne kadar da cahil bir insandr!..
phesiz eytan, kurtuluu yaklamken onu reddetmitir!!
stn olan da, ihmalkar da vlmekten holanr;
vlmeyi sevmek insann tabiatnda vardr.
Bazlar yle der: Kulun afeti nefsinden raz olmasdr. Nefsine, ondaki bir eyi gzel
grerek bakan onu helak etmitir. Nefsini her zaman itham etmeyen aldanmtr.
30

bnul Kayym yle der: Ameller iin kibirden ve kendini beenmeden daha kt bir
ey yoktur. Ameller iin; kulun Allahn nimetine ve tevfikine ahit olmasndan, Ondan
yardm dileyip Ona olan ihtiyacn kabul etmesinden ve amelini Onun iin ihlas ile
yapmasndan daha faydal bir ey yoktur.
31

Deerli kardeim!
hlas ile ve snnete uygun yaplmayan ibadet, torbasn kumla dolduran yolcunun
torbasndaki kum gibidir. Ona yk olur ve hibir fayda vermez.
32

Allah azze ve cellenin rzas iin ihlas ile yaplan az amelde bereket ve byk sevap
vardr.
Seriy es-Sekati yle der: Kimsenin olmad bir yerde ihlas ile iki rekat namaz klman
senin iin yetmi ya da yedi yz hadis yazmandan daha iyidir.
Bazlar da yle demitir: Bir saat ihlasl olmakta ebedi kurtulu vardr. Fakat ihlas zor
bulunur bir eydir.

30
Medricus Slikin (sf. 99)
31
el-Fevid (sf. 64)
32
el-Mecmuatus Sadiyye (2/262)
13
yle denir: lim bir ekirdektir. Amel onu ekmektir. Suyu ise ihlastr.
33
Selefin
hayatnda grdklerimiz de ihlasn, Allah azze ve celleye samimiyetle ynelmenin
meyvelerindendir.
Sfyan b. Uyeyne yle der: Kul, krk gn Allah iin ihlasl olursa Allah onun
kalbinde hikmeti bir bitki gibi yeertir. Dilini onunla konuturur. Ona dnyann kusurlarn,
hastaln ve ilacn gsterir.
34

Bu, ayet ihlasndaki hedefi Allah azze ve cellenin rzasn kazanmak ise olur. Yoksa,
Allahn kalbinde hikmet ve benzeri bir eyi yeertmesi gayesiyle olmaz. Byle olunca baka
bir yne ve amaca ynelmi olur. Kim Allah rzasn isterse onu bulur. Kim de hikmet ve
benzeri- baka bir hedefe ynelirse ihlas lekelenir.
Kim gn be gn, ay be ay nefsiyle mcadele ederse Allah azze ve celle ihlas olayn ve
samimi davranmay ona kolaylatrr. Ona fayda salar ve ibadetini kabul eder.
eyhulislam bni Teymiyye yle der: Emrolunan iki ey vardr: Gizli amel. Bu ibadette
Allah iin ihlasl olmaktr. Ve aleni olarak yaplan amel. Bu da Allahn bizim iin belirledii
vacip ve mstehaplardr. Bir ok insan Allahtan bakasna ibadet eder. Bir ok kimse de
Allahn izin vermedii ibadetler icad eder. nsanlardan bir ounun ameli Allah iin halis
deildir. Allahn eriatna uygun da deildir. Sapklarn sonradan uydurduu eylerdir.
Allahn onaylamad bir din ortaya koyarlar.
Hamdn el-Kassra Neden selefin sz bizim szmzden daha faydal? diye
sorulur. yle der: nk onlar; slamn izzeti, nefislerin kurtuluu ve Rahmann rzas
iin konutular. Biz ise; nefislerin izzeti, dnya talebi ve insanlarn rzas iin
konuuyoruz.
35

Onlar ahiret iin hazrlandlar. Ahiret iin kendilerini donattlar. slam iin altlar ve
gayret sarfettiler. ok faydalar oldu ve yaptklar kabul grd. Sonra gnler geti; onlar gibi
olanlar azald ve benzerleri zor bulunur oldu.
Hev, nefsi emmre ve eytan; hepsi insan bir yola ekitirir. te eytan; insan srekli
aldatmakta... Onu kandrmak iin bir giri arar ve her kapy alar.
Hseyn b. Ziyad yle der: eytan insan her adan kandrncaya kadar terketmez.
Amelinden birtakm sonular kararak kendisine bildirir. rnein ok tavaf eden biridir.
Ona, Bu gece ne gzel bir tavaf oldu der. Veya oru tutan biridir. Ne zor bir sahur oldu.
Ne kadar susadn der. Konuan ya da okuyan olmamaya al. Hitabetin iyi olursa Ne
gzel hitabeti var. Konumas ne gzel! Sesi ne gzel! derler. Bu houna gider de
bbrlenirsin. Hitabetin gzel olmazsa Konumay beceremiyor. Sesi gzel deil! derler.

33
el-hy (4/399)
34
Hlyetul Evliya (7/287)
35
Sfatus Safve (2/122)
14
Bu seni zer ve sana ar gelir. Sonunda riyakar olursun. Oturup konutuun zaman seni
ktleyene ya da vene aldrmazsan konu!
36

Niyetini halis kl ve Allah azze ve celleye samimiyetle ynel. nk bunda iki
dnyada da kurtulu vardr. Seleften birinin rencisine yle dedii anlatlr: eytan sana
gnahlar gzel gsterirse ne yaparsn? rencisi Onunla mcadele ederim der. Geri
dnerse...der. rencisi Onunla mcadele ederim der. Tekrar dnerse... der. rencisi
Yine onunla mcadele ederim der. O, Bu uzun srer. Bir srnn yanndan geerken o
srnn kpei havlasa ve senin gemene engel olsa ne yaparsn? der. renci, Buna
gs gerer ve btn gcmle kar koyarm der. O yle der: Bu senin iin uzun srer.
Fakat sen srnn sahibinden yardm iste, onu senden alkoysun.
37

Sevgili kardeim!
eytann kulland yollardan biri de kendini beenmedir. Kendini beenme, -Allah
korusun- kibir merdiveninin ilk basamadr. Kendini beenme, nimeti byk grerek ona
boyun eme ve o nimeti vereni unutmadr.
Kendini beenme eitlidir: nsanlardan bazlar shhatini ve kuvvetini, zlarnn yerli
yerinde olmasn ve eklinin gzelliini beenir. O bilsin ki, btn bunlar kurtlarn nasibidir.
Yeryzndeki her ey geicidir. Sleyman aleyhisselam yle demiti: Bu gece yz kadnla
birlikte olacam ve her biri Allah yolunda savaacak bir sava douracak. naallah
demedi. O kadnlardan biri hari hi biri dourmad. O biri de yarm ocuk dourdu.
Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurdu: naallah deseydi (o ocuklar olur),
Allah yolunda cihad ederlerdi.
38

nsanlardan bazlar da akl ile dini ve dnyevi ilerin bilinmeyen ynlerini ortaya
karmasn beenir. Bu beenmenin sonucu o kimseyi bana buyruk davranr ve bakasn
grmezden gelir, kendi dndakilerin grlerini dinlemekten yz evirir bir halde
grrsn. O akll kimse Allahn onu dimanda ortaya kacak bir hastalkla imtihan
edebileceini, aklnn gidip zekasnn yok olabileceini, dncesinin kaybolacan bir
dnsn. Allaha kendisine salk verdii iin hamdetsin ve nimet verdii iin kretsin.
Baz insanlar da nesebini beenir. Kendisinin kesin kurtulduunu zanneder. O, falann
olu deil midir? Byle dnen gafil bilsin ki amelinin alkoyduunu nesebi verecek
deildir. Nebi sallallahu aleyhi ve sellem insanlarn kendisine en yakn olanna yle
seslenir: Ey Fatma! Gayret et, nk ben Allah katnda sana bir fayda veremem.
39

Baz insanlar ise ocuklarnn, ailesinin ve airetinin okluuyla gurur duyar. Ona
Allah Telnn u kavli yeterlidir: (te o gn kii kardeinden, annesinden, babasndan,

36
37
Telbisu blis (sf. 37)
38
Muttefekun aleyh
39
Muttefekun aleyh
15
einden ve ocuklarndan kaar. O gn, herkesin kendine yetip artacak bir derdi vardr.)
40

En skntl vaktinde senden kaan, en zor durumunda seni terkeden biriyle nasl
gururlanrsn?.
Bazlar da malyla ve zenginliiyle gururlanr. O kimse Allah Telnn u kavlini
okusun: (Ey insanlar! Allaha muhta olan sizsiniz. Zengin ve vlmeye layk olan ancak
Allahtr.)
41
.. Ve Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin u szn okusun: Elbisesiyle
caka satan kendini beenmi bir adam vard. Allah, yere emretti ve yer onu iine ald. O
kimse Kyamet gnne kadar orada kalmak zere, yerin iine doru feryat ederek
gmlp gidiyordu.
42

Baz insanlar da ibadetleri ile gurur duyar. Bu onun cahilliinden kaynaklanmaktadr.
nk o, ibadetinin kabul edilip edilmediini bilmemektedir.
eyhulislam bni Teymiyye yle der: hlas, slamn hakikatidir. nk slam,
bakasna deil Allaha teslim olmaktr. Allah Tel yle buyurur: (Allah, ekiip duran
birok ortan sahip olduu bir adam (kle) ile yalnz bir kiiye bal olan bir adam misal
olarak verir. Bu ikisi eit midir?)
43

Kim, Allaha teslim olmazsa kibirlenmitir. Kim de Allaha ve bakasna teslim olursa
irk komutur. Kibir ve irkten her biri slamn zdddr. slam da kibrin ve irkin zdddr.
44

Mesruk yle der: Kiiye ilim olarak Allahtan korkmas yeter. Kiiye cahillik olarak da
amelini beenmesi yeter.
45

Oysa dnyada ve ahirette hamd Allahadr. slam nimetinden dolay hamd Onadr.
Hidayet ve tevfik nimetinden dolay hamd Onadr. Bizlere salih amel ileme imkan verdii
iin hamd Onadr. Allah azze ve celleden, bizlere bu imkan verdii ve buna muvaffak
kld gibi, rzas iin ihlas ile yaplm salih amellerimizi kabul eylemesini dileriz.
Kusurlarmz balamasn dileriz. O, byk ihsan sahibidir. (Onlar slama girdikleri iin
seni minnet altna sokuyorlar. De ki: Mslmanlnz benim bama kakmayn. Eer doru
kimselerseniz bilesiniz ki, sizi imana erdirdii iin asl Allah size ltufta bulunmutur.)
46

mer radyallahu anhtan yle dedii rivayet edilir: Gnahn bilmen tevbenin
doruluundan bir paradr. Gururu terketmen amelinin doruluundan bir paradr.
Kusurunu bilmen krnn doruluundan bir paradr.
Onlarn dindeki anlaylarn ve Allah azze ve cellenin kullar zerindeki yceliini ve
kullar zerindeki hakkn bilmelerini kavramaya al. Mutarrif b. Abdullah yle der:

40
80/Abese/34-37
41
35/Ftr/15
42
Muttefekun aleyh
43
39/ez-Zmer/29
44
Mecmul Fetv (10/14)
45
Drimi rivayet eder.
46
49/el-Hucurt/17
16
Geceleyin uyuyup sabahleyin buna piman olmam, geceleyin namaz klp sabahleyin
bununla gurur duymamdan bana daha sevimlidir.
47

Aie radyallahu anhadan bir adamn ona yle sorduu rivayet edilir: yi biri
olduumu ne zaman bilirim? yle der: Kt biri olduunu bildiin zaman. Adam,
Kt biri olduumu ne zaman bilirim? der. yle cevap verir: yi biri olduunu bildiin
zaman.
bnul Kayym yle der: nsanlarn bir ou, ynetime sahip olunca ahlak deiir.
Kibir ve abucak fkelenmeye meylederler. Onlar, idareciliklerinden nce sahip olduklar
ahlakla davranmaya armak hatadr. Yneticiler ile yumuak szlerle konumak, eran ve
aklen istenilen bir eydir. Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem airetler ve kabileler ile bu
ekilde muhatap olurdu.
48

mmetin selefinin nefisleri iin endie etmeleri ve Allah azze ve celleden korkmalar
nedeniyle bni Ebi Melike yle demitir: Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem
sahabilerinden otuzuna ulatm; hepsi nefisleri iin nifaktan endie ediyorlard.
49

Bunun iin Sehl b. Abdullah yle der: Zeki insanlar ihlasn anlamna bakmlar ve
undan baka bir ey bulamamlar: Kiinin; hareket etmesinin ve skunetinin, gizlisinin ve
aikarnn Allah Tel iin olmasdr. Ona ne nefis, ne heva, ne dnya; hibir ey karmaz.
Kendini beenme, amelleri bozan ve insanlar helak eden afetlerden biridir. Allah
Telnn yolunda yrrken, insanlarn nne kan engellerden biridir. Bir ksm ne kadar
sadaka verdiiyle vnr. Dieri ne kadar namaz kldyla vnr. Bir bakas on yldr
Allaha davet ettiiyle vnr. Btn bunlar, kendini beenme ve kibirdir.
Gurur, ihlas yokeden ve onunla ters den bir hastalktr. Allah Telya muhta olma
ve boyun eme noktasnda kaba davranr. Bu ise Allah celle celaluhuya kar edepsizliktir.
Ayrca, nefsi hesaba ekmekten alkoyar. Nefsinin hastalklarn ve ayplarn grmesini
engeller.
Ebul Leys es-Semerkandi yle der: Gururu yenmeyi isteyen kimsenin u drt eyi
yapmas gerekir:
Birincisi: Baarnn, Allah Teldan olduunu kabul etmesi gerekir. Baarnn Allah
Teldan olduunu grnce kr ile megul olur ve kendini beenmez.
kincisi: Allahn kendisine bahettii nimetlere bakmas gerekir. Allahn nimetlerine
baknca bu nimetlere kretmekle megul olur. Amelini kk grr ve onunla gurur
duymaz.

47
es-Siyer (4/109)
48
el-Mecmatus Sadiyye (2/218)
49
Tenbihul afilin (sf. 252)
17
ncs: Amelinin kabul edilmemesinden korkmas gerekir. Amelinin kabul
olunmamasndan korkarsa kendini beenmez.
Drdncs: Bundan nce iledii gnahlarna bakmas gerekir. Gnahlarnn iyi
amellerinden daha ar basmasndan korkunca gururu azalr. Kii, Kyamet gn amel
defterinden ne kacan bilmedii halde ameliyle nasl gurur duyabilir? Gururu ve sevinci
ancak amel defterini okuduu zaman ortaya kar.
50

Abdullah ibnul Mbarek yle der: Kendini beenme, bakasnda olan bir eyi
kendinde grmektir.
51

Bu, blisin hastalnn temelidir. Allah Tel, onun Adem aleyhisselama secde
etmeye itiraz ediini yle bildirir: ((blis), Ben ondan daha stnm. nk beni ateten
yarattn, onu amurdan yarattn dedi.)
52
Zavall, atein amurdan daha stn olduunu
sanarak gururland. Bu gurur da ona - Allah bizi korusun - ebedi hsrana maloldu.
te Karun... Nefsiyle ve malyla gururland. Ve yle dedi: (O (servet) bana ancak
bendeki bilgi sayesinde verildi.)
53
Bunun zerine Allah Tel yere batrarak onu helak etti.
eyhulislam bni Teymiyye yle der: ounlukla insanlar, riya ile gururu birlikte
yapar. Riya, insanlar ile irk komak trndendir. Gurur ise nefsi ile irk koma trndendir
ve bu da kibirlenen kimsenin halidir. Riyakar, (Ancak sana ibadet ederiz) kavlini yerine
getirmez. Kendini beenen de, (Ancak senden yardm dileriz) kavlini gerekletirmez.
(Ancak sana ibadet ederiz) kavlini yerine getiren riyadan kurtulur. (ancak senden yardm
dileriz) kavlini yerine getiren de kendini beenmekten kurtulur.
54

Muhsibi yle der: Kendini beenme olay bir ok zellikleri beraberinde
bulundurur: Gnahlarndan ou kendisine grnmez. Grnenlerin ounu da unutur.
Hatrladklarn ise kk grr. Hatalarn ve yanl szlerini gremez. Bu da kendisini
kibirlenmeye ve insanlara kar byklenmeye srkler. Allah azze ve celleye kar
kibirlenir. Ona, ilmini ve amelini gsterir. Sanki, Rabbi azze ve celleye ihsanda
bulunmaktadr. te o zaman Allahn korumas kesilir ve nefsine havale edilir. Kendisini
iyilik yapanlardan grr. Oysa Allah katnda, fask zalimlerden biridir.
55

Nevevi yle der: Kendini beenmeyi ortadan kaldrmann bir yolu da ilmin Allah
Teldan gelen bir ihsan, ak bir ltuf olduunu bilmesidir. nk; ald da, verdii de
Allahndr. Ve her eyin Onun katnda belirli bir eceli vardr. Kendi yaratmad, sahibi
olmad ve devam edeceini kesin olarak bilmedii bir eyle gururlanmamas gerekir.
56

50
Tenbihul afilin (sf. 252)
51
es-Siyer (8/47)
52
7/el-Arf/12
53
28/el-Kasas/ 78
54
el-Fetv (10/277)
55
el-Muhasibi; er-Riye (sf. 337)
56
el-Mecm (1/55)
18
Mslman kardeim!
lediin her amel sana dalar gibi grnse de, Allahn yannda azdr. Kalbinde, korku
ve midi birletir. Ve bni Avnn u szn hatrla: Amelin okluuna gvenme! nk
sen, kabul edilip edilmeyeceini bilmiyorsun!?. Gnahlarndan emin olma! nk
balanp balanmadn bilmiyorsun!?. Amelin senin iin tamamen bilinmeyen bir
eydir.
57

bni Battl der ki: Amellerin sonunun kul tarafndan bilinmemesinde yce bir hikmet,
ince bir dnce vardr. nk, kul amelini bilse ve kurtulan olsa kendini beenir ve tembel
davranr. Helak olanlardan olsa, isyan daha da artar. Bu nedenle ondan gizlenmitir.
58

Hasan el- Basri, Aie radyallahu anhadan unu rivayet eder: Aie radyallahu anha,
l gibi davranan bir adam grr ve Bunun neyi var? diye sorar. O, salih biridir derler.
yle der: Allah ondan bakasn kovmasn! mer radyallahu anh ondan daha salih
biriydi. Yrd zaman hzl yrr, vurduu zaman actrd. Birine yedirdii zaman
doyururdu. Yapmack davranmay brakn. nk Allah, yapmack davranandan herhangi
bir amel kabul etmez.
Salihlerden birinin yle dedii rivayet edilir: Zhdn en faziletlisi zhd gizlemektir.
Ve yle der: Allah iin yapmadn insanlara gstermek iin yapann bu yapt kendisini
lekeler.
59

Riya hastal sadece hayatn iinde deildir. Kii, lmnden sonrasnn da gsterili
olmasn dileyebilir.
Bir ibnul Haris yle der: Bazen insan lmnden sonras iin de riyakar olabilir.
Cenazesine ok sayda insann gelmesini ister.
60

Hatta bazlar lmnden sonra, Allahtan baka ibadet edilen bir taut olmay ister.
mrnn sonuna doru hemen kendisine bir trbe yapar ve onu ssler. Mezarn yapmalar
iin en mahir ustalar seer. Allah azze ve cellenin emrine ve Raslullah sallallahu aleyhi ve
sellemin bundan sakndrmasna ve yasaklamasna muhalefet ederek bunu yapar.
Sehl b. Abdullah ne gzel sylemitir: Nefis iin ihlastan daha ar bir ey yoktur.
nk kendisinin onda hibir nasibi yoktur.
61

Ey okuyucu! eyhulislam bni Teymiyyenin cevherlerinden bir cevhere kulak ver.
Riyakarn ulamaya alt hedefin dn ve elde etmek iin urat eyin kn

57
Cmiul Ulm vel Hkem (sf. 211)
58
Fethul Bri (11/330)
59
el-Hasen el-Basri; ez-Zhd (sf. 190)
60
es-Siyer (10/473)
61
Cmiul Ulmi vel Hkem (sf. 21)
19
tanmlarken yle der: nsanlarn rzasn elde etmek imkanszdr. Onu elde etmek de
istenilen bir ey deildir!..
Kim insanlarn rzasn kazanmaya g yetirebilir ki!. Allahn Kitabnda ve Rasul
sallallahu aleyhi ve sellemin snnetinde insanlarn rzasn ve kabuln kazanmak iin
almaya bir tevik var m?!. Bilakis insanlarn ou, Allah Telnn onlar hakknda
buyurduu gibidir: (Yeryznde bulunanlarn ouna uyacak olursan seni Allahn
yolundan saptrrlar.)
62
(Sen ne kadar stne dsen de insanlarn ou iman edecek
deillerdir.)
63

Bu bile bal bana insann Aziz ve Cebbr olan Allaha gvenmesini, Falann ve
Filann rzasn elde etmeye almaktan uzak bir ekilde gklerin ve yerin yaratcs Allaha
snmasn salar. ayet Allah senden raz olursa sen, hayr ierisindesin ve hayr
yolundasn.
Fudayl b. Iyad yle der: Onlar iin orula sslendin, sana deer verdiklerini
grmedin. Onlar iin Kuran ile sslendin, sana deer verdiklerini grmedin. Onlar iin
devaml bir eylerle sslendin. Bu, ancak dnya sevgisi iindir.
Hasan yle der: Kii, Kuran okurdu ve komusu bunu hissetmezdi. Bir ok fkhi
konuyu bilirdi ve insanlar bunu hissetmezdi. Evinde misafirleri varken uzun uzun namaz
klard da kimse bunu hissetmezdi. yle insanlar grdk ki; yeryznde gizli olarak
yapabilecekleri bir ameli hibir zaman aleni olarak yapmazlard. Mslmanlar oka dua
etmelerine ramen onlardan hibir ses duyulmazd. O ancak, Rableri ile kendileri arasnda
kalan bir fsltyd. nk Allah azze ve celle yle buyurur: (Rabbinize yalvara yakara ve
gizlice dua edin)
64
Yine; Allah Tel, sznden raz olduu bir kulu zikrederek yle
buyurur: (Hani o, Rabbine gizlice niyaz edip yalvarmt)
65

Yakub yle der: hlasl kimse, gnahlarn gizledii gibi hasenatn da gizleyendir.
Allah azze ve cellenin, amelini ihlas ile kendisi iin yapan, Ona yneliinde samimi
olan, ahirete ynelen, dnyay ve ailesini arkasnda brakan kimseye ikramna ve iyiliine
bak!!
bni Teymiyye yle der: Kul, Allah iin ihlasl olursa Rabbi onu seer ve kalbini
diriltir. Kendisine yaklatrr ve ondan buna ters decek ktlk ve fuhiyat uzaklatrr.
Artk o kimse, bunun aksinin gereklemesinden korkmaya balar. Allah iin ihlasl olmayan
kalp ise bunun tam tersidir. nk o, srekli bir istek ve arzu peindedir. Aklna gelene
heves eder. Her esen rzgarda eilen dal gibidir. Bazen, haram olan ve olmayan resimler
onu eker. Kendi kle olarak yanna alsa ayp ve kusur saylacak birinin kulu ve klesi olur.

62
6/el-Enm/116
63
12/Yusuf/103
64
7/el-Arf/55
65
19/Meryem/3
20
Bazen,hret ve idarecilik onu eker. Bir sz onu raz eder ve bir sz onu kzdrr. Dirhem ve
dinar onu kleletirir. Bu gibi eyler kalpleri esir alr.
Allaha ihlasl bir ekilde kul olann kalbi tek olan ve orta olmayan Rabbine ibadet
eder hale gelir. Allah, kendisine Onun dndaki her eyden daha sevimli olur. Allahn
nnde kendini hakir grr ve boyun eer. Deilse, yaratlmlar o kiiyi kleletirir. Kalbine
eytanlar hakim olur ve sapklardan olur. Allahtan baka kimsenin bilmedii ktlk ve
hayaszlk kendisinde bulunur. Bu, zerinde hibir phe olmayan bir gerektir.
Kalbini Allah iin ihlasl klan ve kalbiyle Allah azze ve celleye ynelen insann halini
dn. Allme bnul Kayym yle der: Allahn deimeyen adeti ve snneti gerei ihlasl
kimse heybet ve nura brnr; kullarn kalplerinde yer eden bir sevgi kazanr. Kullarn kalbi
ona meyleder. Bu; ihlasna ve niyetine, Rabbine kar davranna gredir. Yalan elbisesini
giyen riyakar ise; layk olduu nefreti elde eder; adilik ve sevimsizlie brnr.
hlasl kimse sayg ve sevgi kazanr. Dieri ise nefret ve sevimsizlik kazanr. Allah -
subhanehu-, ibadetlerin kabul ve shhati iin ihlas ile yaplmasn art komutur. Kul,
ibadetiyle Allaha yaklamaya niyet etmelidir. Yoksa, ibadet deil, adet olur. Allah Tel
yle buyurur: (Onlara ancak, dini Ona has klarak Allaha ibadet etmeleri
emrolunmutur)
66

Sahihi Buhari, Sahihi Mslim ve dier baz hadis kitaplarnda Raslullah sallallahu
aleyhi ve sellemin yle buyurduu sabit olmutur: phesiz Allah, sizin ekillerinize ve
mallarnza bakmaz. Ancak, kalplerinize ve amellerinize bakar.
67

Nefsin fesad genelde phelerden ve ehvetlerden kaynaklanr. ek ve pheler
oalnca, sapmaya neden olur. Yine ehvetlerin kalbe gelmesi oalnca, onlarn sevgisi
kalbe iirilir ve kii onlar gerekletirmek iin gayret gsterir. Yce Allah ne kadar doru
sylemitir: (Kim, dnya hayatn ve zinetini istemekte ise, ilerinin karln orada onlara
tam olarak veririz ve orada onlar hibir zarara uratlmazlar. te onlar, ahirette kendileri
iin ateten baka hibir eyleri olmayan kimselerdir; yaptklar da boa gitmitir;
yapmakta olduklar eyler de batldr.)
68

eyhulislam bni Teymiyye; boyunlarnn vurulmasndan, ereflerinin inenmesinden
ve mallarnn alnmasndan korktuklar iin sulatana mallarnn zekatn verenler ve canlar,
mallar ve erefleri iin korktuklarndan dolay kalkp namaz klanlar hakknda konuurken
onlar, mnafklk ve riyakarlkla vasflandrarak yle der: Bize gre ve alimlerin ouna
gre bu ibadet geersizdir. Bu niyet ile, kiinin zerinden farz dmez.
69

66
98/el-Beyyine/5
67
Buhari ve Mslim rivayet eder.
68
11/Hud/15-16
69
Mecmuul Fetv 26/28
21
Sevgili kardeim! Nefsinle mcadele etmeli; onu doru yolda olmaya, riyay ve
insanlara gsteri yapmay terketmeye zorlamalsn. nk sen ey ademolu, Hasan el-
Basrinin dedii gibi olmalsn: Allah; insanlarda grdnn okluuna aldanmayan bir
kimseye rahmet etsin!
Ademolu! Sen, yalnz lr ve yalnz kabre girersin. Yalnz olarak diriltilir ve yalnz
olarak hesaba ekilirsin!.
Bil ki ey sevgili kardeim; saadetin ve kurtuluun iaretlerinden biri de, kulun
amelinde art olduka mtevaziliinde ve merhametliliinde de art olmasdr. Amelinde
art olduka, korku ve endiesinde de art olur. mr artrldka hrs azalr. Mal
artrldka, cmertlii ve tasadduku oalr. Makam ve mevkisi artrldka insanlara olan
yaknl, onlarn ihtiyalarn gidermesi ve onlara kar alakgnlll artar.
Hasan yle der: Secde kibri giderir. Tevhid, riyay giderir.
Bazlar yle demitir: Allah kula buzedince ona ey verir ve eyi ondan
meneder. Ona, salihlerle sohbet etme imkan verir ve onlardan saylmasn engeller. Salih
ameller ileme imkan verir ve bu amellerde ihlasl olmasn engeller. Ona hikmet verir ve
doruluu engeller.
Dnya ehlinden bir ounun peinden kotuu hret; kiinin amac makam elde
etme, kendini ne karma ve bakalarna kar vnme olursa ihlasa ters der. Fakat;
kendiliinden ve istemeyerek gelirse, nefsin arzularna direnmeyi gerektiren bir imtihan
eidi olur.
brahim b. Edhem yle der: hret isteyen bir kul Allaha kar samimi olmaz.
bnul Cevzi yle der: Yesrdan, Yusuf b. Esbtn kendisine yle dedii rivayet
edilir: Amelin sahihini ve sahih olmayann renin. Ben bunu yirmiiki senede rendim.
brahi el-Hanzaliden rivayet edilen bir eserde o yle der: Bakyye b. Velidden
iittiime gre brahim b. Edhem yle der: marifeti, Seman denilen bir rahipten rendim.
Hcresine girdim ve ona Ey Seman! Ne zamandan beri bu hcredesin? dedim. Yetmi
yldan beri dedi. Yiyecein nedir? dedim. Ey Hanifi! Bunu sana yaptran nedir? dedi.
renmek istedim dedim. Her gece bir nohut dedi. Kalbinde nasl bir duygu var ki
sana bu nohutun yetmesini salyor? dedim. Yanndakileri gryor musun? dedi. Evet
dedim. Onlar ylda bir gn bana gelirler. Hcremi ssleyip tavaf ederler ve beni bu ekilde
yceltirler. Nefsime ibadetin her ar geliinde o an hatrlyorum. Ben bir saatlik izzet iin
bir yl almaya tahamml ediyorum. Sen ey hanifi! Ebedi izzet iin bir saat almaya
tahamml et! dedi. Ve kalbime marifet yerleti. Dedi ki: Daha anlataym m? Evet
dedim. Hcreden in dedi. ndim. erisinde yirmi nohut tanesi bulunan bir kap sarktt.
Bana dedi ki: Manastra gir. Sana sarkttm eyi grmlerdir. Manastra girince
22
hristiyanlar toplandlar ve yle dediler: Ey hanifi! Efendi sana ne sarktt? Azndan
dedim. Ona biz daha layk iken sen onu ne yapacaksn? Ona bir deer bi dediler. Yirmi
dinar dedim. Bana yirmi dinar verdiler ve rahibe geri dndm. Dedi ki: Hata ettin. ayet
onlara yirmi bin olarak deer biseydin sana onu verirlerdi. Ey Hanifi! Rabbine ynel!.
70

Mslman kardeim!
vlme sevgisi ve insanlarn elindekine dknlk ile ihlas kalpte bir araya gelmez.
Ancak su ile atein, timsah ile baln bir araya gelmesi gibi bir araya gelir. Nefsin ihlas
isterse, insanlarn elindekine tamah etmeyi mitsizlik bayla kes. Dnyaya ak olanlarn
ahiretten uzaklamalar gibi vg ve sena arzusundan uzakla. Tamah kesebilir, vg ve
sena arzusundan uzaklaabilirsen ihlasl olmak senin iin kolay olur.
71

Yahya b. Ebi Kesir yle der: Niyeti renin. nk o, amelden daha nemlidir.
72

bni Teymiyye rahimehullah yle der: Ameli olmayan niyete sevap verilir. Niyeti
olmayan amele sevap verilmez. Hayra niyet edip gc yettii kadarn yapan ve
tamamlayamayana tam olarak yapann sevab verilir.
Hayatn megalesi ve bir ok insann cahillii nedeniyle sevaba nail olmak iin
uykusunda, yemesinde ve imesinde salih bir niyette bulunmay hi aklna getirmeyen
insanlara rastlarsn!..
Burada unu hatrlatmak gerekir ki; ihlas, bir ibadete hakim olunca, Allah Telnn
ihlas sahibine byk ecir ve mkafatlarda bulunduunu grrz. badet, grnnde basit
ya da az olsa bile...
bni Teymiyye bu konuda yle der: Belki insan bir eit ameli, ihlas ve Allaha
kulluu hakkyla yerine getirerek yapar ve Allah, o amelle byk gnahlar balar. Bitka
hadisinde
73
olduu gibi... Bu, o ahsn syledii gibi kelime-i tevhidi ihlas ve samimiyetle
syleyenin halidir. Deilse; cehenneme giren byk gnah sahiplerinin hepsi kelime-i
tevhidi sylerler. Onlarn sylemesi, bitka sahibinin sznn ar basmas gibi gnahlarna
ar basmaz.
Sonra bni Teymiyye; bir kpei sulayan ve bu nedenle Allahn kendisini balad
zinakar kadn hakkndaki hadisi, insanlara eziyet veren ve bu nedenle Allahn kendisini
balad kii hakkndaki hadisi zikreder ve yle der: Bu kadn, kpei kalbindeki halis
bir iman ile sulam ve Allah onu balamtr. Yoksa, bir kpei sulayan her zinakar

70
71
el-Fevid (sf. 195)
72
73
Abdullah b. Amr b. el-stan rivayet edilen bir hadiste Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem; zerinde kelime-i ehdet yazl olan
bir bitkann (kartn, kat parasnn), kiinin iledii doksan dokuz sicil (dosya) dolusu gnahtan daha ar basacan bildirir.
Bkz. Tirmizi, man Bblar, bni Mce ve Ahmed. (ev.)
23
balanacak deildir. Ameller, kalplerdeki iman ve Allah yceltme duygusunun stn
olmasna gre stnlkte farkl olur.
74

Buna karlk, ibadeti ihlassz ve Allaha kar samimi olmadan eda etmenin hibir
deerinin ve sevabnn olmadn grrz. Hatt; bu ibadeti yapan, ar bir tehditle kar
karyadr. Bu ibadet; hayr yolunda infak, kafirlere kar sava ve eri ilim elde etme olsa
bile... Ebu Hureyre radyallahu anhtan rivayet edilen bir hadiste o yle der: Nebi sallallahu
aleyhi ve sellemin yle buyurduunu iittim: Kyamet Gn, insanlar arasnda ilk olarak
hesab grlenler u kimselerdir: Savata ldrlm bir kimse getirilir ve Allah ona
nimetlerini hatrlatr, o da kabul eder. yle buyurur: Bu nimetler karlnda ne
yaptn? ehit olana kadar senin yolunda savatm der. yle buyurur: Yalan syledin.
Bilakis sen, cesur denilsin diye savatn ve denildi de.. Sonra gtrlmesi emredilir.
Cehenneme atlncaya kadar yzst srklenerek gtrlr. lim renen ve reten,
Kuran okuyan bir adam getirilir ve Allah ona nimetlerini hatrlatr, o da kabul eder.
yle buyurur: Bu nimetler karlnda ne yaptn? lim rendim ve rettim, senin
rzn iin Kuran okudum der. yle buyurur: Yalan syledin. Bilakis sen, alim denilsin
diye ilim rendin, gzel Kuran okuyor denilsin diye Kuran okudun ve denildi de..
Sonra gtrlmesi emredilir. Cehenneme atlncaya kadar yzst srklenerek
gtrlr. Allahn her trl maldan bolca verdii zengin bir kimse getirilir ve Allah ona
nimetlerini hatrlatr, o da kabul eder. yle buyurur: Bu nimetler karlnda ne
yaptn? nfak edilmesini/harcanmasn sevdiin hi bir yol brakmadan hepsinde senin
rzn iin infak ettim/harcadm der. yle buyurur: Yalan syledin. Bilakis sen, cmert
denilsin diye bunu yaptn ve denildi de.. Sonra gtrlmesi emredilir. Cehenneme
atlncaya kadar yzst srklenerek gtrlr.
75

Riyann insana musallat olmas, amellerin hsranla sonulanmas ve gayretlerin boa
gitmesi byk korkulardan biridir.
Muhammed b. Eslem yle der: ki meleimin beni grmeyecei yerde nafile ibadet
etmeye g yetirebilseydim riya korkusundan bunu yapardm.
76

bnul Kayym, kalplerin amelinin yceliini aklarken yle der: Kalplerin amelleri
asldr. zlarn amelleri ise onlara tabidir ve tamamlaycdr. Niyet, ruh konumundadr.
Amel de, ruh ayrld zaman zlar l olan ceset konumundadr. Kalplerin ahkamn
renmek zlarn ahkamn renmekten daha nemlidir.
Yine yle der: eriat aslndan ve kaynaklarndan inceleyen, zlarn amellerinin
kalplerin amelleriyle balantl olduunu bilir. Kalplerin amelleri kula, zlarn amellerinden
daha kuvvetli bir ekilde farz klnmtr. Mmin ve mnaf birbirinden farkl klan ey;

74
Minhcus Sunne (6/218)
75
Mslim
76
es-Siyer (12/ 200)
24
her birinin kalbinde bulunan ve her ikisini birbirinden ayran amel deil mi? Kalbin kulluu,
zlarn kulluundan daha yce, daha ok ve devamldr. Ve her zaman vaciptir.
77

Allah azze ve celleye kar ihlasl olmann ve Onun rzasn istemenin faydalarndan
biri de, Ebu Sleyman ed-Drninin u sylediidir: Kul ihlasl olursa, vesveselerin ve
riyann ou ondan ayrlr.
78

Muverrk el-Icli yle der: Allaha ibadetimi Ondan bakasnn bilmesini istemem.
Sevgili kardeim! Biz onlara gre neredeyiz?..
Muhammed b. Yusuf el-Esbahni, ekmeini bir frncdan almazd. yle derdi: Belki
beni tanrlar da sevgi gsterirler ve dinini kullanarak yaayanlardan olurum.
79

Hamza ez-Zeyyt bir adamdan su ister. Sonra yle der: Sen bize okumaya
gelenlerden deil misin? Adam, Evet der. Hamza, Senin suyuna bizim ihtiyacmz yok
der.
80

Abdullah b. Muhayrz elbise satn almak iin bir dkkana girer. Adamn biri dkkan
sahibine, Bu bni Muhayrzdir. Satta ona iyi davran der. Bunun zerine bni Muhayrz
sinirlenir ve kar. yle der: Biz ancak malmzla satn alrz. Dinimizle satn alacak
deiliz.
Bugn ise - Allah yardmcmz olsun dinleri ile alveri yapanlar olduka oald.
Yl bir aa; aylar dallar, gnler filizleri, saatler yapraklar ve nefesler de meyvesidir.
Kimin nefesleri ibadette olursa, rn iyi bir aa olur. Kiminki de gnah ilemede olursa,
rn ebucehil karpuzu olur. rn toplama ii ancak Kyamet gn olacak ve rn toplama
annda rnn tatls ve acs belli olacaktr.
hlas ve tevhid, kalpteki bir aatr. Dallar, amellerdir. rn ise; dnyada iyi bir
hayat ve ahirette kalc nimetlerdir. Nasl cennet meyveleri sonsuz ve kesintisiz ise, dnyada
tevhid ve ihlas ile davranmann rn de o ekildedir.
81

Malik b. Dinar yle der: Amelin kabul edilmemesinden korkmak, amel ilemekten
daha zordur.
82

Ne kadar doru sylemi!.. badet; bir ok kimse tarafndan, ruhsuz gerekletirilen ve
kalbin hazr bulunmad bir adet haline gelmitir!..

77
Bediul Fevid (3/330)
78
79
80
81
el-Fevid (sf. 214)
82
25
Emirul Mminin Ali b. Ebi Talip, tam anlamyla snrlar izen bir tte bulunarak
amel ileyenlere unu vasiyet eder: Amelle ilgilendiinizden daha ok, amelin kabulyle
ilgilenin. nk hibir amel takva ile azalmayacana gre, kabul edilen bir amel nasl
azalsn?
83

Bu nedenle, amelin riyadan ve gsteriten arnm olmasna zen gsterirlerdi. Onu, en
yakn akrabadan ve en sekin dosttan dahi gizlerlerdi.
Muhammed b. Vsi yle der: Kii yirmi sene (Allah korkusuyla) alard da yannda
bulunan hanm bunu bilmezdi.
84

Bazlar yle der: hlas, Allah ile kul arasnda bir srdr. Hibir melek bilmez ki
yazsn. Hibir eytan bilmez ki ifsad etsin. Hibir hev bilmez ki saptrsn.
85

Vehb b. Mnebbih, bize kendi zamanndaki en iyi insanlardan birini yle anlatr:
nsanlar onu ziyaret eder ve yceltirlerdi. Bir gn yannda toplandlar. yle dedi: Biz,
dnyay braktk ve arlktan korktuumuz iin mallar ve aileyi terkettik. imdi ise, mal
sahiplerinin malnda olduundan daha ok bir arln aramza girmesinden korkuyorum.
Bizim her birimizin; ihtiyacnn giderilmesini istediini, bir ey satn ald zaman dini
konumu karlnda almak istediini, birileriyle karlat zaman dini konumu gerei
kendisine sayg duyulmasn ve selamlanmay istediini gryorum. Bu sz, o kadar yaylr
ki, krala ular ve houna gider. Kral, onu grmek ve selamlamak zere yola kar. Adam
onu grnce Bu, kraldr; sana selam vermek iin gelmi derler. Niin? der. Nasihat
ettiin szn iin derler. Adam, hizmetisine Yiyecek bir eylerin var m? der. Hizmeti,
ftar ettiin aacn meyvesinden biraz var der. Getirmesini emreder. Hizmeti, bir bez
zerinde istediini getirir. nne koyar ve ondan yemeye balar. Halbuki o; gndzleri oru
tutar ve bir ey yemez. Kral yannda durur ve selam verir. O da, kraln selamna basit bir
ekilde karlk verir ve yiyeceine dnerek yemeye devam eder. Kral, O adam nerede?
der. Bu o! derler. Bu yiyen mi? der. Evet derler. Bunda bir hayr yok diyerek geri
dner. Adam yle der: Seni benden uzaklatran Allaha hamdolsun.
86

Denilir ki: Hasan yle derdi: Allah Telnn, amelinden bir haseneyi kabul ettii
kiinin onunla cennete girdii rivayet edilir. Denilir ki: Ey Eba Sad! Kullarn dier
haseneleri nereye gider? yle der: phesiz Allah azze ve celle ancak; halis ve temiz, kibir
ve riyadan uzak olan kabul eder. Bir hasenesi salkl olan kurtulanlardan olur.
bni mer radyallahu anhumaya, bir dilenci gelir. bni mer oluna Ona bir dirhem
ver der. Dilenci uzaklanca olu, Allah kabul etsin ey babacm! der. bni mer, ayet
Allahn benden bir secdeyi, bir dirhem sadakay kabul ettiini bilsem bilmediim bir ey

83
Tarihul Hulefa (sf. 170)
84
Sfatus Safve (3/269), Hlyetul Evliya (2/347)
85
86
26
bana lmden daha sevimli olmazd. Bilir misin, kimden kabul edilir? Allah ancak,
mttakilerden kabul eder.
bnul Cevzi yle der: Allah Telya ihlasl bir ekilde ibadet eden ne kadar az.
nk, insanlarn ou ibadetlerinin grlmesini istiyor. Bil ki; insanlara gre hareket
etmeyi terketmek ve insanlarn kalplerinde bir makam elde etmemek; ok gayret etmekle,
niyetin halis olmasyla ve durumunu gizlemekle olur. te yceleni de bu yceltir.
Ahmet b. Hanbel, bir vakit yaln ayak yrrd. Ayakkablarn elinde tar ya da
bulduunu toplayanlarn almas iin karrd. Bir, daima yalnz bana yalnayak yrrd.
Maruf el-Kerhi, hurma ekirdeklerini toplard. Bugn ise bakalarna lider olma arzusu her
yeri sarm. Liderlik arzusu yerleince, kalbe gaflet hakim olur. Ve ite o zaman, insanlara
idareci olmak istenir.
nsanlarda hayret verici eyler grdm. lim sahibi olduunu syleyenlerde de bunu
grdm. Yalnz yrdm grrse buna kar kar. Bir fakiri ziyaret ettiimi grrse
bunu bytr. Derim ki: Hayret! Bu, Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin ve
sahabilerinin yoluydu. nsanlar bugn, makam elde etmek iin kurnaz olmular. Allaha
yemin olsun ki, muhakkak Hakkn gznden dtnz ve bu sizi halkn gznden de
drd.
Kardelerim! Niyetlerin slah erevesinde bir araya gelin. nsanlara beendirmeyi
brakn. Dayananz, hak yolda dosdoru yrmek olsun. Selef, bununla ykseldi ve mutlu
oldu.
87

Doru yolu bulamayan aknlara ite Fudayln sz... Onlara; bu aknl giderecek
yol iaretlerini ve eriatn ou kimse tarafndan bilinmeyen lsn izer: Ameli, insanlar
iin terketmek riyadr. nsanlar iin amel ilemek ise irktir. hlas; Allahn, seni bu ikisinden
de korumasdr.
88

hlasn gzelletirdii veya riyann irkinletirdii her kk ve byk amelden
Kyamet gn hesaba ekilecein hali dn! Amellerin doru yolda m yoksa yanl yollara
m sapm?!.
Sevri yle der: Allaha yemin olsun ki, her eyden sorulacaksnz. Hatta tebessmden
bile... Falan gn, neden tebessm ettin?
89

Sfyan b. Uyeynenin yle dedii rivayet edilir: Alimlerden bir kimse der ki: ki ey
var ki, otuz yldr onlar yapmaya alyorum: nsanlardan bana gelecek faydadan midi
kesmeye ve ibadetinin Allah azze ve celle iin halis olmasna alyorum.
90

87
Saydul Htr (sf. 226) zetle.
88
Tezkiyetun Nufs (sf. 17) , Medricus Slikin (sf. 95)
89
el-Vera /Abdullah b. Hanbel (sf. 193)
90
Hlyetul Evliy (7/271)
27
Birilerinden u rivayet edilmitir: Denizde savaa ktm. imizden biri, bir torba
gsterdi. Kendi kendime, Satn alaym ve savata kullanaym, falanca ehre gidince de onu
satar kr ederim dedim. Satn aldm gece ryamda unu grdm: Sanki iki kii semadan
inmiti. Onlardan biri, dierine yle diyordu: Gazileri yaz. Ve ona yazdrmaya balad:
Falan gezmeye kt, falan gsteri iin kt, falan ticaret iin kt ve falan Allah yolunda
savaa kt. Sonra bana bakt ve yle dedi: Yaz! Falan, ticaret iin kt. Allah, Allah!
Vay halime! Ben, ticaret yapmak iin kmadm. Yanmda, ticaret yapacak bir ticaret mal da
yok. Sadece cihad etmek iin ktm dedim. Dedi ki: Efendi! Dn, kr etmek iin bir torba
satn almadn m? Aladm ve Beni tcir olarak yazmayn dedim. Arkadana bakt ve
Ne dersin? dedi. O, yle cevap verdi: Falan, cihad iin kt fakat yolda, satp kr etmek
iin bir torba satn ald yaz ki, Allah azze ve celle onun hakknda diledii gibi hkmn
versin.
91

Deerli kardeim! Hasan el-Basrinin u szn dn: Bir eye gzmle bakmadan,
onu dilimle konumadan, ona elimle vurmadan ve ayamla bir eye kalkmadan baktm:
badet zerine mi yoksa masiyet zerine mi? badet ise ilerledim. Masiyet ise geri durdum.
92

bni Teymiyye rahimehullah yle der: Allah Tel, amellerden ancak kendi rzas
istenileni kabul eder. Sahih bir hadiste sabit olduu zere, Nebi sallallahu aleyhi ve sellem
yle buyurur: Ben, kendisine irk koulanlarn irkten en uzak olanym. Kim bir amel
iler de onda bakasn bana ortak koarsa ben, ondan uzam ve onun hepsi ortak
kotuu iindir. Yine, sahih olarak rivayet edilen bir hadiste, cehenneme ilk atlacak
insan bildirilir: Riyakar Kuran okuyucu, riyakar mcahid ve riyakar hayrsever. Dinin
sadece Allaha has klnmas -ki Allah bakasn kabul etmez- gelmi gemi btn
peygamberlerin gnderili amac ve btn kitaplarn indirili gayesidir. man ehlinin
alimleri bu konuda ayn gre sahiptir. Bu, nebevi davetin zdr. Kurann, etrafnda
dnd eksendir.
93

Bir adam, Ubade b. es-Smite yle der: Allah yolunda klcmla savarm. Bununla,
Allah Telnn rzasn ve insanlarn vgde bulunmasn dilerim. Ubade yle der: Sana
bundan bir ey yok! Adam bunu kere sorar ve Ubade her seferinde Sana bir ey yok!
der. Sonra, ncde yle der: Allah yle buyuruyor: Ben, kendisine irk koulanlarn
irkten en uzak olanym... Ve hadisi okur.
94

Abdullah ibnul Mbarek, Allah yolunda savarken yzn bir rtyle rterdi. Bu
nedenle mam Ahmed b. Hanbel onun hakknda yle der: Allah, bnul Mbareki iledii
gizli bir amel nedeniyle yceltti.
95

91
el-hy (4/399)
92
el-Vera / bni Ebid Dnya (sf. 116)
93
Mecmuul Fetva (10/48)
94
el-hya (3/313)
95
28
Avn b. Abdullah, sadaka verenlere ve hayr yapanlara nasihat ederek yle der: Fakire
bir ey verince Allah seni mbarek eylesin derse sen de ona Allah seni de mbarek
eylesin de ki sadakan ihlasl olsun.
96

phesiz o, bu dyle sadakann Allah azze ve celle iin halis olmasn, onda nefsin
hibir nasibinin bulunmamasn ister. Bunun bir benzeri de mminlerin annesi Aie
radyallahu anhadan rivayet edilir.
Hseyin b. Ziyda bakn!.. Sanki bizden biriyle; zayflmz, kusurlarmz ve
ihmalimiz zerine konuuyor. yle diyor: Hangi amelle, nebiler ve sddklarla birlikte
cennete girmek; Kyamet duraklarnda Nuh, brahim ve Muhammed sallallahu aleyhi ve
sellem ile birlikte durmak istiyorsun?! Allah azze ve celle iin hangi ehveti terkettin. Allah
iin neyi uzaklatrp neyi yaknlatrdn?
bni Receb yle der: Allahtan bakas iin yaplan amel birka ksmdr: Bazen riya
olur, dnyevi bir kar iin insanlara gsteri yapmaktan baka ama tamaz. Mnafklarn
durumu gibiAllah azze ve celle yle buyurur: (Onlar namaza kalktklar zaman enerek
kalkarlar, insanlara gsteri yaparlar ve Allah da ok az zikrederler)
97

Bu tr katksz bir riya, bir mslmann farz namaznda veya orucunda yok denecek
kadar azdr. Zekat, hacc ve benzeri zahiri amellerde grlebilir. Hi bir mslman bu eit
bir riya ile yaplan amelin boa gittiinden, o ameli ileyenin Allah tarafndan sevilmemeyi
ve cezay hakettiinden phe etmez.
Bazen de amel Allah iin olur ve ona riya karr. Eer riya bandan o amele
karmsa sahih naslar bu amelin batllna ve ayn zamanda boa gittiine iaret eder.
Yaplan amelin asl Allah iin olur, daha sonra kendisine riya dncesi gelirse ayet bu
dnceyi kabul etmez, defederse yapt amele bir zarar olmadnda ihtilaf yoktur.
Kendisine gelen bu riya dncesi devam ederse ameli batl olur mu, yoksa ameline bir zarar
vermez ve asl niyetine gre mi deerlendirilir?..Bu konuda seleften alimler arasnda ihtilaf
vardr. mam Ahmed ve dier baz alimler; amelin, sonradan gelen bu dnce ile batl
olmayacan ve ilk niyetine gre amelin deerlendirileceini zikrederek bu gr tercih
etmilerdir.
Birileri, amelin batl olmasyla ne lehine ne de aleyhine bir ey olmayacan
zannetmesin. bni Receb, yle der: Bilakis o, ktlenmeyi ve cezay haketmitir. Kuran ve
snnet, riya ile yaplan amelin batl olacana iaret ederek bununla ilgili tehdit
zikredilmitir.
Kii, ameli sadece Allah iin ilerse; daha sonra Allah, bu ameli dolaysyla
mminlerin kalplerine onun hakknda gzel duygular verirse ve o da Allahn fazl ve

96
97
4/en-Nisa/142
29
rahmetiyle sevinip mutlu olursa bu iledii amele zarar vermez. Ebu Zerr radyallahu
anhtan u rivayet edilir: Nebi sallallahu aleyhi ve selleme, hayr ileyen ve insanlarn
kendisine vgde bulunduu kii hakknda sorulur. yle buyurur: Bu, mminin
dnyadaki mjdesidir. Ebu Hureyre radyallahu anhtan rivayet edilen hadis ise u
ekildedir: Evimde namaz klarken ieri bir adam girer ve bu beni sevindirir. Raslullah
yle buyurur: Allah sana rahmet etsin. Senin iin iki ecir vardr. Gizlilik ecri ve aikarlk
ecri. nk o, balangta birinin kendisini grmesini amalamamtr. Kalbinden, birinin
grmesini dileyerek de namaza kalkmamtr.
Deerli okuyucu! imdi sana insanlardan bir ounun bilmedii riyann baz
inceliklerini ve gizli ynlerini aklayacam:
Birincisi: Ebu Hamid el-Gazalinin hyada zikrettiidir. Gizli riyadan bahsederken
yle der: Bundan daha gizlisi; ibadet edenin, kimsenin grmesini istemeyerek ve
ibadetinin ortaya kmasndan holanmayarak ibadetini gizlemesi fakat bununla birlikte;
insanlar grdnde ilk nce kendisine selam verilmesini, onu gler yzle ve saygyla
karlamalarn, kendisine vgde bulunmalarn ve yer amalarn istemesidir. Bu konuda
bir kimse gevek davranrsa bu onun nefsine ar gelir. Kendi kendine, bunun olmamas
gerektiini dnr. Sanki, kimseye gstermemesine ramen gizledii ibadetin karl
olarak kendisine hrmet edilmesini ister. ayet daha nce o ibadeti yapm olmasayd,
insanlarn kendi hakknda gevek davranmamalar gerektiini dnmeyecekti. nsanlarla
ilgili konularda, ibadetin varl yokluu gibi olmadka, ibadet eden kimse Allahn bilmesi
ile yetinmemitir. Karncann hareketinden daha gizli olan riyann gizli bir ekilde onu
lekelemesinden kurtulamamtr. Bunlarn hepsi neredeyse ecri boa karr. Bundan da
ancak sddklar kurtulur.
98

kincisi: Allaha ihlas, ama ve gaye olarak deil, dnyevi isteklerden birine ulamak
iin arac olarak yapmaktr.
eyhulislam rahimehullah, bu gizli afetler hakknda uyarda bulunarak yle der:
Anlatldna gre; Ebu Hamid el-Gazaliye, Allaha krk gn ihlas ile ibadet edenin
kalbinden diline hikmet pnarlarnn fkraca eklinde bir bilgi ular. Ebu Hamid yle
der: Krk gn ihlas ile ibadet ettim, hibir ey fkrmad. Bunu, baz ariflere zikrettim. Bana
yle dediler: Sen, Allah iin ihlasl davranmadn ki, hikmet elde etmek iin ihlasl
davrandn.
Sonra bni Teymiyye yle der: nk bazen insann amac ilim ve hikmet elde etmek
olur. Ya da, bir takm keifler ve tesirler elde etmek, insanlarn kendisini yceltmesini ve ona
vgde bulunmasn salamak ve benzeri istekler olur. Bunun, Allaha ihlas ile amel etmek
ve rzasn dilemekle olacan bilir. steini; Allaha ihlas ile amel ederek ve rzasn
dileyerek elde etmeyi amalaynca da tenakuza dm olur. nk, baka bir ey iin bir

98
el-hya (3/305-306)
30
ey istenince, ikinci ey bizzat hedeflenmi ve istenmitir. Birincisi ise, ikinciye ara olduu
iin istenmitir. Allah iin ihlasl davranmay alim veya arif olmak iin, hikmetli biri veya
keif, tasarruf ve benzeri sahibi olmak iin isteyen Allah dilememitir. Bilakis Allah o
deersiz dileine arac klmtr.
99

Bu nedenle, atbi rahimehullah yle der: Sebebi ileyen kimsenin, msebbebi ortaya
koymann kendi yetki ve ihtiyaryla ilgisi bulunmad uuru ierisinde olmas gerekir ve
eer kii sebebi ilerken msebbebi failine (Allaha) havale eder ve ondan tamamen sarf-
nazarda bulunursa bu kendisinin ihlas iin daha uygun olur. Mkellef sebep konusunda
vrid olan emre ve nehye icabet edip, bunlarn tesinde baka bir eye atf- nazarda
bulunmaynca, kendi beklentilerinden uzak kalm, Rabbinin hukukunu ifa etmi ve gerek
kulluk makamnda yerini alm olur. Msebbebe iltifatta bulunmas ve ona ynelik bir
kasdnn olmas durumu ise byle deildir. nk o takdirde Allaha olan ynelii safln
yitirecek; sebebe tevessl ile ortaya koymaya alt Allaha olan ynelii, msebbebe olan
ynelii vastasyla olmu olacaktr. hlas asndan bu iki mertebenin arasnda farklln
bulunduunda hibir phe yoktur.
100

atbi rahimehullah, krk gn ihlas ile ibadet edenin kssasn anlattktan sonra yle
der: Sebeplerin ilenmesi srasnda msebbeblerin gz nnde bulundurulmas konusunda
bu gibi eyler ok olmaktadr. Hatta bazen bu mlahazalar iyice taar ve sebeplere riayetle,
o sebepleri koymak durumunda olan kii arasna girdii bile olur. Bylece abid olan
ibadetlerini ok grmeye balayabilir, alim ilmiyle gururlanma noktasna gelebilir.
101

ncs: Riyann gizli ynlerinden biri de bni Receb rahimehullahn u szyle
iaret ettiidir: Burada ince bir nkte vardr: nsan bazen, baka insanlar arasnda kendini
ktler. Bununla, insanlarn kendisini mtevazi biri olarak grmesini, yanlarnda deerinin
ykselmesini ve ona vgde bulunmalarn ister. Bu, riyann gizli kaplarndan biridir. Selef-
i Salih, bu konuda uyarda bulunmutur. Mutarrif b. Abdullah e-hhr yle der: Nefse
vg olarak onu insanlarn nnde ktlemen yeter. Sen sanki onu ktlemekle vmek
istersin. Bu da, Allah katnda bir terbiyesizliktir.
102

Mslman kardeim!
hlas ve ibadeti insanlardan gizlemek az bulunur ve zor elde edilir eydir. Peki, evinde
ve ailenin arasndayken durumun nasl?!.
Harbi yle der: Kiinin; einin ya da baka birinin bilmedii gizli bir salih amelinin
olmasn gzel grrlerdi.
103

99
ed-Deru (6/66-67)
100
el-Muvfakt (1/219-220)
101
el-Muvfakt (1/220)
102
ki a kurt.. hadisinin erhi. (sf. 46) hlas ve Kk irkten nakledilmitir.
103
es-Siyer (9/349)
31
Sevgili kardeim! Onlara gre biz neredeyiz?..
Rebi b. Haysemin tm ameli gizliydi. Kuran am okurken yanna bir kimse gelirse
onu elbisesiyle rterdi.
104

Bu nedenle, Zubeyr ibnul Avvm radyallahu anh yle der: Hanginiz, gizli bir salih
ameli olmasna g yetirebiliyorsa bunu yapsn.
105

Sehl b. Mansur yle der: Bir b. Mansur namaz klar ve namazn uzatrd. Bir adam
arkasndan ona bakyordu. O, bunun farkna vard ve namaz bitirince yle dedi: Bende
grdn houna gitmesin. nk blis, meleklerle beraber uzun bir sre Allaha ibadet
etmitir.
106

Yahya b. Kesirden u rivayet edilir: la ier ve hanm ona ilacn etkisini gstermesi
iin evin iinde biraz yrmesini syler. yle der: Byle bir yry bilmiyorum. Sanki
o, bu yryte dinle alakal bir yn bulamaz ve onu yapmaya izin vermez.
107

bnul Mbarek yle der: Kk bir ameli bazen niyet byltr.
108

Fudayl b. Iyad yle der: Eskiden yaptklar ile gsteri yaparlard. Bugn ise,
yapmadklar ile gsteri yapar oldular.
Byle kimseler, bu zamanda olduka oktur. Allah azze ve cellenin u tehdidi tam
onlara uymaktadr: (Sanma ki ettiklerine sevinen, yapmadklar ile vlmek isteyenler;
sanma ki onlar azaptan kurtulacaklardr. Onlar iin elem verici bir azap vardr)
109

Ne kadar ok, bakalarnn yaptn kendine maleden var! zellikle mdrler, nemli
kiiler ve benzerleri karsnda, onlardan birini emrindeki bir kimsenin yaptn kendine
maleder ve onunla vnr grrsn. Ne Allahtan, ne de kuldan utanr!!
Yaplan bir ie niyet kazandrmaya gelince ou kimse bu konuda ihmalkardr. ok az
kimse, yemek ve uyumak gibi adetleri samimi bir niyet ile ibadete dntrmeyi amalar.
eyhulislam bni Teymiyye, bu konuyu ayrntl bir ekilde aklayarak yle der:
Mubahlardan ancak, ibadete yarar salayacak olann yapmak gerekir ve onu ibadet iin
kullanmay amalamaldr.
110

Mslman; uykusuyla, yemesiyle ve imesiyle Allaha ibadet iin, gece namazna
kalkabilmek ve Allah yolunda cihad edebilmek iin g bulmay amalarsa bu niyetiyle,

104
105
ez-Zhd /bnul Mbarek (sf. 392)
106
es-Siyer (8/36)
107
el-Vera / Abdullah b. Hanbel (sf. 122) , el-hya (2/110)
108
Camiul Ulm vel Hikem (sf.14)
109
3/l-i Imran/188
110
Mecmuul Fetva (10/460)
32
mubah olan amellerinden dolay da sevaplandrlr. Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin
Sad b. Ebi Vakkasa yle syledii sahih olarak rivayet edilmitir: phesiz, Allahn
rzasn dileyerek harcadn her nafaka iin sana ecir verilir. Hatta, hanmnn azna
koyduuna bile.
111

Nevevi yle der: Lokmay hanmnn azna koymak genelde oynama annda olur.
Bunda, nefsin arzusuna ak bir pay vardr. Bununla birlikte, o durumda niyetini sevap
kazanmaya evirirse, Allahn ihsanyla bu gerekleir.
112

Alimler, mubahlar ve adet olan eyleri yaparken ibadet sevab kazanmak iin niyetin
hatrlanmasna tevik ederler. stelik, bunu yapmann zorluu da yoktur. Hatta, kendisi iin
zevkli bir ey ve bir alkanlk olur. Bu, Allahn rahmetinin geniliinin ne kadar yce
olmasndandr. Kuluna, nefsinin arzulad temiz eyleri helal klmtr. Sonra bunun
yannda, o ameline iyi niyeti dolaysyla sevap verir.
113

Yahya b. Kesir yle der: Niyeti renin. nk niyet, amelden daha nemlidir.
114

Zbeyd yle der: Her eyde, yememde ve imemde bile bir niyetimin olmasn
isterim.
115

Sfyan es-Sevrinin yle dedii nakledilir: Niyetimden daha zor bir eyi tedavi
etmedim. nk o, bana stn geliyor.
116

Mutarrif b. Abdullah yle der: Kalbin sahih olmas amelin sahih olmasna baldr.
Amelin sahih olmas da niyetin sahih olmasna baldr.
117

krime yle der: phesiz Allah, kulun ameline vermediini niyetine verir. nk
niyette gsteri olmaz.
118

bnul Kayym yle der: Kulun niyeti, istei ve gayreti lsnde; yce ilere olan
rabeti lsnde Allah subhanehunun baarl klmas ve yardm olur. Allahn yardm;
gayretleri ve niyetleri, arzular ve endieleri lsnde kullara iner. Bunlarn tersi lsnde
de baarszlk gerekleir. Allah subhanehu, hkm verenlerin en hikmetlisi ve bilenlerin en
bilgilisidir. Baary, layk olan yere koyar. Baarszl da layk olan yere koyar. O; her eyi
bilen ve hikmet sahibidir. Kaybeden ancak; kr eda edemedii, yalvarmay ve duay ihmal
ettii iin kaybetmitir. Allah'n izniyle ve yardmyla kazanan da; ancak krettii iin,
samimiyetle yalvarp dua ettii iin kazanmtr. Btn bunlarn temeli de sabrdr.

111
Buhari
112
Fethul Bri (1/37)
113
Kitabul hlas / mer el-Akar (sf. 156)
114
115
116
Camiul Ulum vel Hikem (sf. 12)
117
Camiul Ulum vel Hikem (sf. 12)
118
el-hya (3/314)
33
Sevgili kardeim! Biz onlara gre neredeyiz?..
Amr b. Kays el-Muli, gz yaarnca yzn duvara doru evirir ve yannda
oturanlara Bu nezledir derdi.
119

Anlatldna gre birgn vaaz eder. Adamn biri derin bir i eker. Ona yle der: Ey
kardeimin olu! Yaptnla ne kasdetmi olabilirsin? Eer samimi isen nefsini mehur ettin.
nsanlar gizli olarak ibadet ederlerdi de onlarn hibirinin sesi duyulmazd. Sizden ncekiler
arasnda yle insanlar vard ki; Kuran batan sona okurdu da komusu bunu hissetmezdi.
Bir bakas dini bilgisini artrrd da arkada bunu bilmezdi. Onlardan birine yle denir:
Namazda baka eylerle ne kadar az megul oluyorsun ve huun ne gzel! O da yle der:
Ey kardeimin olu! Kalbimin nerede olduunu nereden biliyorsun?
120

Eyyub es-Shtiyani gecenin tmn ibadet ile geirirdi ve bunu gizlerdi. Sabah olunca
sanki o saat kalkm gibi sesini ykseltirdi.
121

Seleme b. Dinar insanlarn bir ounun gafil olduu byk bir olaya dikkat ekerek
samimi bir tte bulunur. yle der: Gnahlarn gizlediinden daha gl bir ekilde
hasenatn gizle!
122

Bunu nefsiyle mcadele eden; Allah celle ve alnn kendisini baarl kld, yardm
ettii ve hatalarn dzelttii kimseden baka kim yapabilir?!.
Hasan el-Basri yle der: Kii bir meclise otururdu. Gzyalar gelirdi ve ona mani
olurdu. Ona mani olamayacandan korkarsa meclisten kalkard.
123

Cerir b. Amir b. Sabit yle der: Ali b. Hseyn lnce, kendisini ykarlarken srtndaki
bir siyahla bakmaya baladlar. Bu ne? dediler. Denildi ki: Gece srtnda un torbalar
tard ve Medine ehlinin fakirlerine datrd.
124

Yaplan ameli gizlemenin yollarndan biri de kk bir gzyan dahi grnmemesi
iin gizlemektir. Hammad b. Zeyd yle der: Eyyub es-Shtiyani bir mecliste oturuyordu.
Gzlerine ya geldi. Bunun zerine smkrmeye balad ve yle diyordu: "Ne iddetli bir
nezle imi!"
125

Muhammed b. Vsi yle der: Ne adamlar grdm. Adamn ba hanmnn ba ile
bir yastkta olurdu ve yanann alt gzyandan slanrd da hanmnn bundan haberi

119
120
ez-Zhd / Hasen el-Basri (sf. 159)
121
122
Hlyetul Evliya (3/240), es-Siyer (10/6)
123
ez-Zhd (sf.373)
124
125
es-Siyer (8/503)
34
olmazd. yle adamlar grdm ki, onlardan biri safta dururken yanandan gzyalar
akard da yanndaki bunu hissetmezdi.
126

Orucu ve sadakay gizlemedeki halleri de hayret vericidir. Ebul Hseyn en-Nevevi bu
iki ibadeti, yirmi yl boyunca birlikte yapar. Evinden iki ekmek alr ve arya gitmek iin
kar. Yolda o iki ekmei sadaka olarak verir ve mescide girer. arya gitme vakti gelinceye
kadar namaz klar. Vakit gelince arya kar ve oradakiler, onun evinde yemeini yediini
zanneder. Evindekiler de onun, yiyeceini yanna aldn zannederler. Oysa o, oruludur.
127

Onlar; sabr eitlerinin en byne, en zoruna ve nefse en ar gelenine katlanan
insanlar... badete sabrettiler. Nefisleriyle mcadele ettiler ve onu yola getirdiler. Sonuta
nefisleri onlara boyun edi ve itaat etti. Uysal bir ekilde, hakka ve ibadette samimi olmaya
doru yneldi.
Gnlerin tecrbesi ile grdm ki
Sabrn vgye layk bir sonucu vardr.
Bir ite ciddi olarak sabrla urap da
Zafer kazanmayan olduka azdr.
Davud et-Ti krk yl oru tutar ve hi kimse bunu bilmez. Kendisi kuma satard.
Yiyeceini yanna alr ve yolda onu ihtiya sahiplerine verirdi. Akam, ailesinin yanna
dner, iftar ederdi. Onun orulu olduunu bilmezlerdi.
128

Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurur: Bu mmeti ycelik ve din ile,
ululuk ve yeryz hakimiyeti ile mjdele! Onlardan kim, ahiret amelini dnya iin
yaparsa, onun ahirette hibir nasibi yoktur.
Sfyan ile Fudayl bir araya gelir, mzakere yapar ve alarlar. Sfyan der ki: Ben, bu
oturumumuzun bereket bakmndan oturduumuz en byk oturum olmasn mit
ederim. Fudayl ona yle der: Fakat ben, oturduumuz en kt oturum olmasndan
korkuyorum.Kendinde bulunan en gzel hale bakp onunla, bana gstermek iin gzel
davranmadn m? Ben de sana gstermek iin gzel davranmadm m? Bu ekilde sen bana
ibadet etmi, ben de sana ibadet etmi olmadm m? Sfyan, feryat ederek alar. Sonra
yle der: Beni ihya ettin, Allah da seni ihya etsin!
Mslman kardeim!

126
127
128
35
Mansur b. Mutemir krk yl oru tutar ve geceleri ibadete kalkard. Gecenin
tamamnda alard. Sabah olunca gzlerini srmeler, dudaklarn parlatr ve san yalard.
Annesi ona, Birini mi ldrdn? derdi. O da, Nefsimin yaptn ben bilirim derdi.
129

srailiyatlarda u rivayet edilir: Abidin biri uzun yllar Allaha ibadet eder. Gnn
birinde bir cemaat kendisine gelerek, Burada aaca tapan insanlar var diye haber verirler.
Buna kzan bid, baltay omuzuna alarak aac kesmek zere yola kar. Yolda bir ihtiyar
suretinde eytan ile karlar. eytan ona nereye gittiini sorar. Abid, aac keseceini
syler. eytan, Sana ne? badetini brakp aac kesmekle megul oluyorsun. badetine geri
dn! der. Abid, Bu da benim bir ibadetimdir der. eytan, Ben bu aac kesmek isteyene
izin vermem der ve bouurlar. Abid, eytan yenerek gsnn zerine oturur. eytan,
Beni brakrsan sana syleyeceklerim var. Sen bundan sorumlu deilsin. Kendin aaca
tapmyorsun. Bakasndan sana ne? Allah Telnn yeryznde bu kadar peygamberi var.
Dilese, buraya da bir peygamber gnderir ve aac ona yktrr der. Abid, Hayr, mutlaka
bu aac keseceim der ve tekrar boumaya balarlar. Abid, ikinci defa da onu yener ve
gsnn zerine oturur. eytan, Beni yine brakrsan sana yle bir teklifte bulunacam ki,
bu hem senin hem de benim hakkmda daha hayrl olacak der. Abid, eytan brakarak
Teklifin nedir? diye sorar. eytan, Sen hibir eye sahip olmayan ve insanlarn bana yk
olan bir kimsesin. Elbette sen de bakalarndan stn olmak, yoksullara yardmda bulunmak
istersin. Abid, Evet isterim deyince eytan, O halde sen bu iten vazge, evine dn. Ben
her sabah senin bann ucuna iki altn koyarm. Bunlar istediin gibi; kendine, ailene ve
yoksullara harcarsn. Bu senin iin, bu aac kesmekten daha hayrldr. nk onu
kesmenin, aaca tapanlara bir zarar olmad gibi tapmayanlara da bir faydas yoktur der.
Abid bir sre dndkten sonra, Bu ihtiyar doru sylyor. Ben peygamber deilim ki, bu
aac kesmek mecburiyetinde olaym. Allah Tel, bunu kesmeyi bana emretmedi ki,
kesmemekle Ona asi olaym. Bu ihtiyarn teklifi daha karl ve faydal diyerek kabul eder ve
geri dner. Akam yattnda sabahleyin baucunda iki altn bulur. Ertesi sabah da ayn
ekilde iki altn bulur. Daha sonra altnlar kesilir. Altnlar baucunda bulamayan abid,
fkeyle baltay alarak aac kesmek zere yola kar. Yolda yine ayn ihtiyar ile karlar.
htiyar yine nereye gittiini sorar. Aac kesmeye gittiini syler. htiyar, Nerede!.. Artk
ykamazsn diyerek onunla boumaya balar. Bu defa ihtiyar, abidi ku gibi ayaklarnn
altna alr. Abide, Ya bu dncenden vazgeersin ya da seni boazlayacam der. Abid,
Beni brak ve bana ilk nce benim sana nasl galip geldiimi, imdi ise senin beni nasl
yendiini anlat der. eytan, lk seferinde fken Allah iindi. Niyetin, ahiretti. Onun iin
Allah Tel seni galip getirdi. Fakat bu sefer nefsin iin ve dnyalk iin fkelendin. Ve seni
yendim der.
130

129
Tezkiratul Huffz (1/142)
130
el-hy (4/398)
36
Bir b. el-Haris, samimi bir nasihatle ve ak bir sevgiyle bizlerin ouna u tte
bulunur: Kendisinden bahsedilmesi iin ibadet etme! Gnahn gizlediin gibi, hasenatn
da gizle!
131

Riya ile mcadele alacak bir itir. Fakat, Allahn kendisine yardm ettii kimse
riyay srekli yener. Tekrar gelirse tekrar yener!
Yusuf bnul Hseyn yle der: Dnyada en zor bulunan ey ihlastr. Kalbimden
riyay drmek iin ne kadar urayorum. Sanki, baka bir renkte yeniden yeeriyor.
132

Bazlar yle der: hlas; ibadetine, Allahtan baka ahit ve Ondan baka karlk
veren birini istememendir.
133

Alim ve abid Abdullah b. Mbarek, Tarsusa ok giderdi. Rakkada bir handa
konaklard. Bu arada bir gen kendisine gelir, hizmetini eder ve ondan hadis dinlerdi.
Abdullah, bir keresinde Rakkaya gelir ve o genci gremez. Acelesi vardr, Allah yolunda
cihada kmtr. Sava bitince Rakkaya geri dner. Genci sorar. Ald bir bor yznden
hapiste derler. Abdullah, Borcunun miktar ne kadar? der. Onbin dirhem derler. Mal
sahibini reninceye kadar aratrr ve onu bir gece yanna arr. Kendisine onbin dirhem
verir, yaad mddete bunu hi kimseye haber vermemesi iin yemin ettirir ve Sabah
olunca genci hapisten kar! der.
134

Mslman kardeim!
O veliler, tek olan ve orta bulunmayan Allah azze ve celleye ibadeti hakkyla
gerekletirebilmek iin tamamen ihlasl davranmaya ve ibadetleri gizlemeye zen
gsterince, Allah Tel da daha bu dnyada onlar kabul ve gzel vg ile mkafatlandrd.
Onlar doru szl kld. nk onlar, Allahn rzasn elde etmek iin gayret ettiler. Allah
onlardan raz oldu ve insanlar da raz etti.
hlas, gaye ve hedef edindiler. nsanlarn rzasn kazanmak iin ara edinmediler.
nsanlarn yannda kabul ve gzel bir vg grmek iin Allah Telya kar ihlasl olan
kimse Allah Tely istememitir. Bilakis Allah ona arac klmtr.
hlasl olmayan riyakarlar, kendini beenenler ve karc bir akla sahip olanlar ise
amalarnn tersine, bir ceza olarak, insanlarn ktlemesinden ve fkesinden baka bir ey
elde edemezler. Onlar iin ahirette de ar bir ceza vardr.
135

Davud et-Ti arya kar. Taze hurma grr ve can eker. Satcya gelerek yle der:
Bana, parasn yarn vermek zere bir dirhemlik ver. Satc, Git iine! der. Onu tanyan

131
es-Siyer (10/476)
132
133
134
135
Melim fis Slk (sf. 92)
37
biri bunu grr ve iinde yz dirhem olan bir para kesesi karr ve satcya yle der:
Arkasndan git; o senden bir dirheme istiyordu. Al, bu yz dirhem senin. Satc arkasndan
yetierek ona yle der: Geri dn ve istediini al. yle der: Benim ona ihtiyacm yok.
Sadece bu nefsi denedim. Cenneti istedii halde, bu dnyada bir dirhem etmediini
grdm.
136

Hiam b. Hassann hanm yle der: Muhammed b. Sirinin evinde konuktuk. Gece
aladn, gndz gldn iitirdik.
137

Geceleri korkarak ve mit ederek alarlar. Rablerinin rahmetini dilerler. Gndz
glmeleri de hallerini gizlemek iindir. hlasl olmak, gece ibadetinin yorgunluunu ve
etkisini hissettirmemek iindir.
Hikmetli insanlardan birinin yle dedii rivayet edilir: Riya ve gsteri iin ibadet
eden, pazara kp antasn tala dolduran kimse gibidir. nsanlar, Bu adamn antas ne
kadar da dolu derler. nsanlarn sznden baka hibir faydas yoktur. Bir ey satn almak
istese bununla ona bir ey vermezler. Riya ve gsteri iin amel ileyen de bunun gibidir.
nsanlarn szlerinden baka bir fayda elde edemez. Ahirette de ona hibir sevap yoktur.
Allah Tel yle buyurur: (ledikleri amellerinin nne geip onu havaya salm toz
zerreleri yaparz)
138
Ayette, Allah azze ve cellenin rzasnn dnda baka bir ey iin
yaplan amellerin sevabn iptal eder ve onlar havaya salm, gne klar arasnda
grlen toz zerreleri gibi deersiz yaparz denilmektedir.
mam Ahmed, Ebud-Derdnn lm sekeratnda bayldn ve ayldnda u ayeti
okuduunu zikreder: (Yine Ona iman etmedikleri ilk durumdaki gibi onlarn gnllerini ve
gzlerini ters eviririz. Ve onlar akn olarak azgnlklar ierisinde brakrz)
139

te selef gnahlarn, kendileriyle hsnl htimenin (iyi sonun) arasna perde
olmasndan byle korkard.
yle der: Bil ki kt son, -Allah bizleri ondan korusun- d dzgn ve ii salih olan
kimseye olmaz. Allaha hamdolsun, byle bir ey duyulmad ve bilinmiyor. O ancak, inanc
bozuk olan ya da byk gnah ilemekte srar eden ve ok byk gnahlara ynelen
kimseye olur. Bu durum, son pimanlk anna kadar kendisine galip gelir ve eytan o sarsnt
annda kendisini yener ve o dehet annda -Allah korusun- onu kandrr.
140

136
137
ez-Zhd (sf. 422)
138
25/el-Furkan/23
139
6/el-Enam/110
140
Abdlmelik b. Muhammed el-Ksm, Peygamberlerin Davetinin Anahtar, eviren smail Yaa.
38
Riyann Tedavisi

Her hastaln bir ilac vardr. Bilen bilir, bilmeyen de bilmez. Riyann byklne ve
mslmann ibadeti iin oluturduu tehlikeye ramen, onun ve ihlasa ters den benzeri
hastalklarn da eitli tedavi yollar ve ilac vardr. Bunlardan bazlar u ekildedir:
1- Mkellef kimse unu yaknen bilmelidir ki, o bir kuldur. Kul, efendisine hizmeti
karl hibir karlk ve cret haketmez. nk o, kulluu gerei ona hizmet etmektedir.
Efendisinden kendisine ulaan ecir ve mkafat, efendisinin iyiliinden ve ihsanndandr.
Yaptnn karl deildir.
2- Allahn kendisine verdii nimetleri, fazln ve tevfikini gzlemlemesidir. Btn
bunlar Allahtandr, kendisinden deil!.. badet etmesini vacip klan, Allahn dilemesidir,
onun dilemesi deil!.. Btn hayrlar, sadece Allahn ihsan ve badr.
3- Ayplarn, hatalarn ve kusurlarn, nefsine ve eytana pay kan durumlar gzden
geirmesidir. Amellerin her birinde az da olsa eytann hissesi vardr, nefsin bir pay vardr.
Nebi sallallahu aleyhi ve selleme, kiinin namazda baka eylerle ilgilenmesi sorulur. yle
buyurur: O; eytann, kulun namazndan ald bir armadr. Gz ucuyla ilgilenme byle
olunca, kalbinin Allahtan bakasna ynelmesi nasl olur?!.
4- Nefse; Allah Telnn emrettii, kalbin slahn ve ihlas, riyakarn baardan yoksun
braklacan hatrlatmaktr.
5- inde riyay gizlerken; Allah Telnn, kalbinde olan bilip nefret etmesinden
korkmaktr.
6- Grlmeyen ibadetleri oka yapmak ve bunlar gizlemektir. Gece namaz, gizlice
verilen sadaka, yalnzken Allah korkusuyla alamak gibi...
7- Allah Tely hakkyla yceltmek... Bu da, isimleri ve yce sfatlar ile tevhidi ve
Allaha kulluu tam anlamyla gerekletirmekle olur.
8- lm ve sekeratn, kabri ve azabn, ocuklar ihtiyarlatan halleriyle ahiret gnn
hatrlamaktr.
9- Riyay; riyann girebilecei yerleri ve gizli ynlerini bilmektir. Bu ekilde ondan
tamamen saknr.
10- Riyann dnyadaki ve ahiretteki cezasna bakmaktr.
39
Ve kul bilmelidir ki; Raslullah sallallahu aleyhi ve sellemin bni Abbasa vasiyetinde
buyurduu gibi; insanlar ona bir eyle fayda vermek iin toplansalar ancak Allahn yazd
bir eyle fayda verebilirler.
Bu nedenle, seleften biri yle der: Riyann yollarn bilen rahat eder. nsanlarn senin
yannda hayvanlar ve ocuklar gibi olmasna al! badetinde, varlklaryla yokluklar
arasnda, bilmeleri ile bilmemeleri arasnda fark olmasn. Yalnz Allahn bilmesiyle yetin!
merul Faruktan Allah raz olsun. yle der: Nefsine kar bile olsa niyeti hakta
halis olann kendisiyle insanlar arasnda olana Allah yeter. Kendisinde olmayan ile ssleneni
de Allah kt klar.
bnul Kayym, mminlerin emiri merin Kendisinde olmayan ile ssleneni de Allah
kt klar sz zerine yle der: Kendisinde olmayan ile sslenen, ihlasl davranann tam
tersi olunca Allah da ona amacnn tam tersiyle muamele eder. nk o, insanlara bir ey
gsterir ve iinde onun aksini gizler. Amalanann tam tersiyle karlk vermek, eran ve
kader olarak sabittir. hlasl kimseye, ihlasnn karl olarak bu dnyada mutluluk,
insanlarn kalbinde yereden sevgi ve sayg verildii gibi; iki yzl kimseye de, Allahn onu
insanlarn yannda kt klmasyla cezas henz bu dnyadayken verilir. nk o; Allah
katnda, kalbini kirletmitir. Btn bunlar, Rabbinin gzel isimleri ve yce sfatlar gereidir.
Riyann ahiretteki cezasna gelince o da, rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin
buyurduu gibidir: Kim duyurursa, Allah da onu (Kyamet gn) duyurur. Kim gsteri
yaparsa Allah da onu (Kyamet gn insanlarn nnde) tehir eder.
141

Ayrca riyakar kimse, cehennem ateine atlacaklarn ilklerindendir.
11- hlasl olmak iin Allahtan yardm dilemek ve riyadan Ona snmaktr.
Mslmann oka dua etmesi, kendisini riyadan ve riyaya yolaan etkenlerden korumas
iin Allaha yalvarmas gerekir. Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem bir hadiste yle
buyurur: Sizin aranzda irk, karncann hareketinden daha gizlidir. Sana bir ey
syleyeyim ki onu yaptnda irkin k ve by senden uzaklar: Allahm!
Bilerek irk komaktan sana snrm. Bilmediimden de balanma dilerim de!
142

Riyann eitleri oktur. Riyaya kar mcadelede ve riyann tedavisinde Allahtan
yardm dileriz.
143

Mslman kardeim!
Bu arada aklna gelebilecek fakat riyadan saylmayan baz durumlar da vardr. Bu
durumlardan bazs u ekildedir:

141
Buhari ve Mslim rivayet eder.
142
Sahihul Cmius Sair (3/233)
143
Dr. Abdlaziz el-Abdllatifin hlas isimli eserinden alnmtr.
40
1-) Kul kendisi istemeden, iledii hayrl bir amel dolaysyla insanlarn onu vmesi.
Ebu Zerr radyallahu anhtan u rivayet edilir. Der ki: Ey Allahn Rasul! Kiinin hayrl bir
amel ilemesine ve insanlarn kendisine bu nedenle vgde bulunmasna ne dersin?
Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurur: Bu mminin ilk sevincidir.
144
Bu
ekilde, ihlasl kimse hretten kaar ve ondan holanmaz. Fakat Allah onun iin
yeryznde insanlar arasnda bir kabul klar ve kul, Allahn ihsanyla sevinir. Riyakar ise,
insanlar arasnda kabul grebilmek iin zor ve zelil olan yollar seer.
2-) Abidleri grnce, ihlas sahipleri ve salihlerle oturunca ortaya kan kulun hayr
ileme gayreti, onun nefsinde bir istek ve arzu dourur; azmini kuvvetlendirir.
3-) Gnahlarn gizlenmesi... Mslmann gnahlarn gizlemesi ve ilan etmemesi
gerekir. Tevbe edenin Allah tevbesini kabul eder. Gnahlarn aklanmas ve onlardan
bahsetmek, fuhun yaylmas saylr. Allah Telnn kurallarn kmsemeye yolaar.
Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurur: Yaptn aka syleyenler
dnda mmetimden herkes balanr. Yaptn aka sylemenin bir eidi de, kiinin
gece bir i yapmas, sonra sabah olunca Allah onu gizlemesine ramen Ey Falan! Dn
gece yle yle yaptm demesidir. Rabbi, yaptn gece gizlemi; o ise Allahn
gizlediini sabahleyin aa karmtr.
145

4-) Elbise, ayakkab ve benzerinin gzel olmas... Abdullah b. Mesud radyallahu anh,
Nebi sallallahu aleyhi ve sellemin yle buyurduunu rivayet eder: Kalbinde zerre
miktar kibir bulunan cennete giremez. Bir adam Kii, elbisesinin gzel ve ayakkabsnn
gzel olmasn ister der. yle buyurur: Allah gzeldir, gzeli sever. Kibir, hakka kar
byklenmek ve insanlar kk grmektir.
146

5-) slamn iarn aka gstermek... slam; hac, umre, cuma ve cemaat gibi
gizlenmesi mmkn olmayan ibadetler ierir. Kul, bunlar aikar yapt iin riyakar olmaz.
Farzlarn haklarndan biri de onlar ilan etmek ve gstermektir. nk onlar, slamn
simgeleri ve dinin iarlardr. nk onlar terkeden ktlenmeyi ve nefreti hakeder.
Dolaysyla, aka yaparak itham ortadan kaldrmak gerekir.
147

Mslman kardeim! hlasl davrandktan ve riyadan sakndktan sonra, eytann
alacak bir kapdan tekrar gelmesine kar dikkatli ol! O kap, kendinle vnmen, kendini
beenmen, ibadeti gizlemeni beenerek bununla Allah azze ve celleye minnet etmendir.
Bilakis, sana ihlas kolaylatrd iin Allaha hamdet ve Ona kret! Onun nnde nefsini
alalt ve ibadet iin boyun e!

144
Mslim rivayet eder.
145
Mslim rivayet eder.
146
Mslim rivayet eder.
147
Er-Riyu, Zemmuhu ve eseruhu fil Umme (sf. 53 ve sonras) zetlenerek alnmtr.
41
Allah, ibadetlerimizi doru klsn. Szmzde ve davranmzda bizlere, ihlasl
davranmay nasip etsin ve ibadetlerimizi bereketli klsn. Bizleri, anne-babalarmz ve tm
mslmanlar balasn.
Ayrca, Allah azze ve celleden hepimizin mutlu yaamasn ve tevhid zere ehit
olarak lmesini dilerim.
Davamzn sonu, Alemlerin Rabbi Allaha hamdetmektir.
148

148
Abdlmelik b. Muhammed el-Ksm, Peygamberlerin Davetinin Anahtar, eviren smail Yaa.

Peygamberlerin Davetinin Anahtarı

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Peygamberlerin Davetinin Anahtarı

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

Peygamberlerin Davetinin Anahtar

Anda mungkin juga menyukai