UNIVERSITETI I PRISHTINS FAKULTETI JURIDIK JURIDIK I PRGJITHSHM

PUNIM SEMINARIK
Lnda:E Drejta Kushtetuese. Tema:Definimi i Kushtetuts,Klasifikimi I Kushtetutave. Miratimi dhe Ndryshimi i Kushtetutave ). Punuar nga: Berat Drmaku , student.

Gjilan, Tetor 2012

PRMBAJTJA

1.Definimi i Kushtetuts,Klasifikimi iKushtetutave 1.1 sht Kushtetuta dhe Rndesia e saj .........................................2 1.2 Prmbajtja e Kushtetuts ..................................................................3 1.3 Kushtetutate Forta(Rigjide)dhe te Buta(fleksibile)......................4 1.4 Kushtetutat e Shkruara dhe te Pa Shkruara ....................................5

1.5 Kushtetuta Reale dhe Fiktive (Formale) .............................6 2 Miratimi dhe Ndryshimi i kushtetutave
2.1 Format e Miratimit te Kushtetuts ....................................................7

2.2 Miratimi prmes organit Ligjvnes ..................................8 2.3 Miratimi prmes organit te Veqant Kushtetues .........9
2.4 Miratimi permes nj referendumi popullor ...........................10

2.4 Miratimi prmes nje mekanizmi Ndrkombtar ..................11

2.5 Ndryshimi (amendamentimi)i Kushtetuts ...............................12

3. Literatura ........................................................................ .................13

sht Kushtetuta dhe Rndesia e saj

Kushtetuta sht ligji themelor i nj Shteti, Federat ose Konfederat.Kushtetuta shte ligj apo akt juridik kryesor i nje vendi apo Organizate. Ligjet dhe rregulloret e tjera te shtetit dhe organizates duhet te jen ne prputhje me Dispozitat Kushtetuese. Ajo rregullon bazat e rregullimit shtetror, strukturn territoriale t shtetit, marrdhniet e shtetit m shtetet prbrse t tij federale dhe m shtetet e tjera, si dhe marrdhniet m t nnshtruarit e tij ligjor dhe t drejtat dhe detyrimet e tyre. Pushtetit shtetror i konstituuar n kt mnyr sht i lidhur pr kushtetutn e saj si ligjin m t lart dhe pushteti (fuqia) i saj mbi t nnshtruarit ligjor kufizohet n kt mnyr. N shtetet demokratike pushteti kushtetutdhenes buron nga populli. Kushtetutat shpesh prmbajn detyrime dhe synime shtetror t cilat shpeshher pasqyrohen n Preambul. Sipas Hauke Mller kushtetuta ka funksion t dyfisht : "n njrn an organizon ndarjen e pushteteve dhe prcakton mnyrat e vendimmarrjes n organizatn shtetrore. N ann tjetr prmbajn rregulla si ato t t drejtave themelor, pr t cilat pasataj pushtetet (legjislativi, ekzekutivi dhe gjyqsori) jan t lidhura". N disa vende Kushtetutat njihen edhe si ligj themeltar apo statut themeltar.Kushtetuta zakonisht perkufizon shtetin ose organizaten ,qarteson detyrat e shtetit dhe organet udhheqse te tij dhe sherben si ombrell per ligjet e tjera te shtetit. Ne shumicen e vendeve Demokratike ,mirpo edhe ato autoritariane,kushtetuta perfshin edhe nje Kart te te Drejtave dhe Lirive te njeriut te cilat nuk guxojn te shkelen nga organet e vendit ose ligjet e tjera qe i nxjerr organi ligjvenes i atij vendi. Nje kushtetute eshte nje grup i parimeve themelore apo precedent i themeluar sipas se ciles nje shtet apo nje organizate tjeter eshte qeverizur .Kto rregulla se bashku perbejn se qfar subjekti eshte.Kushtetuta mund te jet e kodifikuar ne nje dokument te vetem, e pa kodifikuar ose e pa shkruar fare.T Kushtetuta parimisht

shtrohet shtja e legjitimitetit. Ligjet kushtetuese dallohen nga ligjet e thjeshta n disa pika :

Kushtetuta mund t ndryshohet vetm nn kushte t vshtirsuara ; pr ndryshimin e saj shpeshher sht i thirrur vetm kushtetutdhenesi. Veprimet e organeve shtetror jan nga ana formal dhe prmbajtjesor t lidhura pr udhzimet kushtetuese. Ajo gzon prparsi kundrejt t gjithave ligjeve t tjera shtetror. N shumicn e demokracive t lira respektimi i saj ruhet nga nj juridiksion i veant dhe i pavarur. Ai, pra juridiksioni i veant (Gjykata Kushtetuese n shumicn e rasteve), mundt prmes kontrollit ligjor jo vetm t shpall ligje si kundrkushtetuese, por edhe t shpall ndryshimet kushtetuese vet si kunndrkushtetuese.

Rndesia e Kushtetuts-per shtetin dhe shoqerin bashkohore eshte e

shumfisht.Ajo veshtir mund te pasqyrohet ne menyr abstrakte por rendesia e saj vrehet nga historiku ,roli dhe zhvillimi i paraqitjes neper periudha.Qe nga shekulli XVIII e deri me sot perveq ne disa vende dhe periudha te caktuara, kushtetuta eshte trajtuar si dokument themelor juridik-politik i nje vendi.Si ligj mbi ligjet ,si akt juridik politik kushtetuta ka funksione te rendesishme.sht Akt i formimit te organizimit te shtetit ,perkatesisht pushtetit politik te tij. Si nj ndr burimet formale themelore t s drejts, e n veanti t s drejts kushtetuese,kushtetuta sht jo vetm baz juridike pr konstituimin dhe funksionimin e organeveshtetrore, por edhe burim i autorizimeve t tyre, pra baz pr funksionimin e sistemit politik t nj vendi.S i l i g j m i l a r t , si ligj themelore i shtetit, kushtetuta sht baz pr realizimin d h e sigurimin e drejtsis, baz pr harmonizimin e akteve t ndryshme juridike n nj shtet.Kushtetuta sht akti themelor me t cilin jo vetm q proklamohet, por edhe garantohendhe realizohen t drejtat dhe lirit themelore t njeriut dhe t shtetasit. Kushtetuta eshte shprehje juridike dhe garance e egzistimit dhe realizimit te kushtetuetshmeris ne nje vend.Kushtetuta eshte baze per veprimin dhe sjelljen e qdo organi shteteror dhe qdo bartesi te autorizimeve publike ,korniz per autorizimet e tyre ,pra edhe mbrojtese nga arbitrariteti i tyre. Per rendesin e Kushtetutes flet edhe angazhimi i shum mendimtareve si:Platoni Arisoteli ,Makiaveli ,Zhan Baden ,Hobsi ,Loku ,Monteskie,Ruso,Xhefersoni,Medisoni,Marksi e te tjere.

Prmbajtja e Kushtetuts
Per nga permbajtja e saj mund te nxerrim perfundime perkitazi me karakterin dhe lloin e kushtetutes,poziten e saj ne hierarkin e akteve juridike dhe tr rendin Jurdik. Se qfar permbajtje do te ket kushtetuta mvaret nga vullneti i Kushtetutvnsit.Ai eshte i lire te caktoj permbajtjen,strukturen,vellimin dhe qeshtjet qe do ti rregulloj me kushtetut.Perjashtimisht ka raste te rralla kur kushtetutvnsi nuk ka qen plotesisht i lir ne caktimin e permbajtjes ,kemi rastin kur faktori nderkombetar i kishte imponuar Qipros ne vitin 1960 (ne baze te marrveshjes se Cyrihut) ,apo te Bosnjes dhe Hercegovines te vitit 1996(ne baze te marrveshjes se Dejtonit). Kushtetuta, medoemos duhet ti rregulloj dy shtje: lirit dhe t drejtat themelore tnjeriut e t shtetasit dhe pushtetin shtetror.

4
Lirit dhe te drejtat themelore te njeriut e te shtetasit jane lm qe rregullojn gati te gjitha kushtetutat e shkruara ne tekstin normativ.Me perjashtim Kushtetuta e SHBA-VE e vitit 1787 e cila nuk permbante dispozita lidhur me lirit dhe te drejtat e njeriut e te shtetasit deri ne vitin 1791 qe ishte plotesuar me 10 amendamente.Gjithashtu Dispozita te keti lmi nuk permbanin as Kushtetuta e Kanadas (1867),e Australis (1900) dhe e Ganes (1960). Kushtetutat e te gjitha vendeve (prej asaj te SHBA-VE E DERI TEK ATO TE FUNDIT ) permbajn dispozita kushtuar pushtetit shteror . Varsisht nga vendi n vend, kushtetutat rregullojn organet e p u s h t e t i t l e g j i s l a t i v , ekzekutiv e gjyqsor, organizimin territorial, financat, marrdhniet ndrkombtare,ushtrin dhe forcat e armatosura, shtjen e lufts dhe t paqes etj.

Prbrja (Struktura) e Kushtetuts

Varsisht nga Prmbajtja e Kushtetuts , nga forma e rregullimit shtetror(shtet unitar apo federativ) , mendimi i kushtetutvnsit , Teknika Juridike etj..,Varet si perberja ashtu edhe vellimi i Kushtetuts , Sidomos Pjeses Normative te Saj. Prandaj Hasim ne Kushtetuta shume te shkurtra(si eshte rasti me ate te Tailandes te vitit 1959 me vetem 30 nene ne 3 faqe tekst),Apo shume te vellimshme (si sht rasti me Kushtetutn e Indis e vitit 1949 me 395 nene dhe 9 shtojca me tekst prej 131 faqesh). Pavarsisht nga dallimet qe i hasim ne Kushtetutat e vendeve te ndryshme , shumica prej tyre prbehen nga

1. Preambula dhe 2. Pjesa Normative

Preambula (nga lat.Preambulum-Hyrje , parahyrje, parathnie)Rndom gjendet ne fillim te Kushtetuts dhe sht e ndar nga pjesa Normative e saj. Ka raste kur Preambula futet ne kushtetut ne forme te parimeve themelore ,Apo deklaracionit mbi parimet e sistemit te proklamuar apo parashikuar shoqror e Politik(si ishte rasti i kushtetuts se RSFSR {Republika socialiste Federative e Rusis Sovietike} te vitit 1918.Preambula Zakonisht eshte e shkurter dhe Koncize.Ajo shpreh Bazen Ideore dhe qellimet per te cilat eshte miratuarKushtetuta,perkatesisht ajo permban ate lnd qe duhet ta sendndertoj Kushtetuta,pastaj kohn dhe rrethanat e te cilat eshte miratuar etj.Dallimi nga pjesa normative ,Preambula paraqet nje tersi kontinuele dhe nuk eshte e ndar ne nene.Ate e praktikojn sidomos kushtetutat e miratura pas Revulucioneve,pas luftave nacional lirimtare,pas kthesave te rendesishme politike,ekonomike ,kombtare etj.Preambulen e hasim qysh ne kushtetuten e SHBA-VE 1787 ,si dhe nje numer te madhe te Kushtetutave Bashkohore,perfshir edhe vendet ne Tranzicion.

Pjesa Normative e KushtetutsParaqet pjesen qendrore perkatsisht kushtetuten e vendit perkates.Aty shprehet permbajtja e tekstit kushtetus.Pjesa normative eshte shenuar sipas neneve me numra Arab.Varsisht nga materia qe rregullon pjesa normative ndahet ne pjes dhe Kaptina me perjashtim te kushtetutave te shkurtera (psh. Ajo e SHBA-VE QE KA VETEM 7 NENE).Kurse disa jan te gjata dhe ndahen n nnkaptina te perbera prej disa alineve te shenuara me numra Arab.Pjesa dermuese e kushtetutave ne qdo pjese te saj rregullon qeshtjen qe eshte objekt rregullimi .Disa kushtetuta sidomos ato bashkohore permbajne kete pjes:Dispozitat e pergjithshme,lirit dhe te drejtat e njeriut dhe te shtetasit,organin legjislativ,shefin e shtetit,organin egzekutiv,organin gjyqesore,ndarjen territoriale,vetqeverisjen lokale dhe ushterin,menyren e ndryshimit dhe dispozitat kalimtare te Kushtetuts. Duhet theksuar se nuk ka as ndarje e as permbajtje e as rradhitje standarte por ndryshon nga kushtetuta e se cilit vend.

Kushtetutat e forta(Rigjide,ngurta)dhe T Buta(Fleksibile)

Teoria mbi kushtetutat e forta dhe te buta e mbeshtet kuptimin e kushtetutes kryekput ne elemente procedurale (Autor i kesaj teorie eshte James Bryce(Xhems Brajsi)}. Faktort q ndikojn q nj kushtetut t jet e fort apo e but jan: organi i cili miratonkushtetutn apo

ndryshimin e saj, procedura pr miratimin dhe ndryshimin e kushtetuts,shumica e votave t nevojshme pr miratimin apo ndryshimin e saj etj. Kushtetuta t cilat i miratohen dhe i ndryshon organi i posam apo organi prfaqsues irregullt, por i miraton sipas procedurs dhe me shumic votash, e cila sht m e madhese ajo pr nxjerrjen e ligjeve,konsiderohen si kushtetuta t forta (t ngurta). .Kushtetutat q miratohen nga organi i cili nxjerr ligje t rndomta, ose sipas procedurs pr xjerrjen e ligjeve t rndomta, konsiderohenkushtetuta t buta. Lidhur me organin qe duhet te miratoj Kushtetuten egzistojne disa mendime si ai i Zhan Zhak Ruso-s qe ka pohuar se Kushtetuten mund ta miratoj vetem populli ne menyr te drejtperdrejt me referendum.Sipas Sjejes-it Kushtetuten mund ta miratoj vetem kuvendi kushtetutvnes si organ i posam i cili posedon Pushtetin Kushtetutvns. Sipas mendimit te nje numri te madh teoricientesh Kushtetutn duhet ta miratoj organi me i larte perfaqsues. Gjat Historise jan zbatuar keto dy forma:Me referendum Kushtetuta e Frances 1946 dhe 1958 si dhe rasti tjeter ne Rusi ne vitin 1993 . Teoria mbi Kushtetutat e forta paraqitet separi ne SHBA e ne France kurse ajo e bute ne angli dhe ate nga Brajsi.

Kushtetutat e shkruara dhe t pa shkruara

Ky klasifikim i kushtetutave sherben vetem ne formen e tyre.Teoria mbi keto kushtetuta i qaset kuptimi i kushtetutes ne menyr te njeanshme,ekskluzivisht nga kuptimi formal ,perkatsishtkendveshtrimi material Duke u nisur nga gjendja neFrance ne shek.XIX ku ka egzistuar kushtetuta e shkruar dhe e kodifikuar ,mendimtari Francez Aleksis D Tokvil thoshte se Anglia nuk ka kushtetut Ne polemik me mendimtarin Anglez Xhems Brajsi pohon se se Anglia ka kushtetut jo te shkruar.Andej nga ateher flitet per Kushtetutat e shkruara dhe jo te shkruara..

Kushtetuta reale, fiktive,reale-programatike dhe programore-deklarative

Ky klasifik eshte rezultat i qasjes kuptimit te kushtetutes nga aspekti Sociologjik e Politologjik.Kushtetuta reale konsiderohen ato kushtetuta q shprehin gjendjen ekzistuese reale nshoqri.Kushtetuta fiktive konsiderohen ato kushtetuta t cilat nuk zbatohen n praktik, q efshehin gjendjen reale ekzistuese dhe u shrbejn garniturave n pushtet pr

t maskuar pushtetin e tyre autokrat.Kushtetuta reale-programatikeq u h e n a t o k u s h t e t u t a t c i l a t s h p r e h i n r e a l i t e t i n ekzistues e njkohsisht prcaktojn kahet e zhvillimit t mtejm.Kushtetuta programore-deklarative jan ato kushtetuta t cilat merren me perspektivndhe synimet e zhvillimit shoqror n t ardhmen duke mos shprehur gjendjen e tanishme.

Miratimi i kushtetuts
N praktikn kushtetuese jan t njohur tre subjekte, e n baz t ksaj tri forma t miratimit t kushtetuts, t bazuara n sovranitetin popullor: (1) miratimi i drejtprdrejtn g a p o p u l l i (me referendum), (2) miratimi nga ana e organit (t k u v e n d i t ) kushtetutvns dhe (3) miratimi nga ana e organit t rndomt (legjislativ) prfaqsues.Forma (1) m e prshtatshme nprmjet s cils vjen n shprehje vullneti i popullit shtajo kur kushtetuta miratohet drejtprdrejt nga populli-me referendum kushtetutvns.Miratimi i kushtetuts (2), i mbshtetur n sovranitetin popullor, sht organi (kuvendi)kushtetutvns (kushtetues), i cili zgjidhet drejtprdrejt vetm pr t kryer kt pun.Kjo form paraqitet me paraqitjen e kushtetutave t para t shkruara, sht zbatuar merastin e miratimit t Kushtetuts s SHBA m 1787.F o r m a e t r e t s h t a t h e r k u r k u s h t e t u t n e m i r a t o n o r g a n i l e g j i s l a t i v ( k u v e n d i i rndomt), sipas procedurs s veant dhe me shumic votash t kualifikuar q dallohennga procedura dhe shumica pr nxjerrjen e ligjeve. Kjo form pr her t par shtzbatuar me rastin e miratimit t Kushtetuts s Francs n vitin 1875.

Mnyra e ndryshimit t kushtetuts

Me ndryshimin e kushtetuts nnkuptojm ndryshimin e saj n trsi (zvendsimin e sajme kushtetut t re), ose ndryshimin e saj t pjesshm.Zvendsimi i kushtetuts ekzistuese me kushtetut t re nnkuptohet me vet termin dhemundsin e ndryshimit.Pr ndryshimin e kushtetuts ekzistojn modele t ndryshme, nga t cilat n praktikm b i z o t r o j n t r e : ( 1 ) n d r y s h i m i m e a n t r e f e r e n d u m i t , ( 2 ) m e a n t k u v e n d i t kushtetutvns dhe (3) nga ana e organit (t rregullt) legjislativ.Aktet me t cilat bhet ndryshimi apo plotsimi i kushtetuts jan: ligji kushtetues dheamendamentet kushtetuese.Ligji kushtetues praktikohet rndom, kur bhen ndryshime t vllimshme t kushtetuts.Amendamenti, si akt pr ndryshimin e plotsimin e kushtetuts praktikohet, rndom kur bhen ndryshime dhe plotsime m t vogla. Ndryshimi faktik i kushtetuts , kjo mnyr e ndryshmit t kushtetuts bhet nprmjetd o k e v e k u s h t e t u e s e , i n t e r p r e t i m i t t d i s p o z i t a v e t k u s h t e t u t s n g a a n a e g j y k a t a v e , kshtu, pa u ndryshuar dispozita e caktuar e kushtetuts interpretohet ndryshe dhe i jepet prmbajtje tjetr nga ajo q i ka dhn kushtetutvnsi (si sht rasti me praktikn eGjykats Supreme t SHBA).

Literatura
1.Sistemi Kushtetues I Republiks s KosovsProf.Dr.Arsim Bajrami Prishtin 2011. 2.Parlamentarizmi( Aspekte krahasuese)- Prof Dr. Arsim Bajrami Prishtin 2010. 3.E Drejta Kushtetuese -Dr.Kurtesh Salihu Libri 1 Botimi i 4-T. Prishtin 2004.