AIR TCAR TAITLARDA ABS L FREN ZORUNLULUU DEVREYE GRD !

ALPAY LK

13 EYLL 2004

TOPLAM 8 SAYFADIR

SAYFA 2/ 8 AB ye uyum almalar kapsamnda Trkiyede trafie kacak yerli veya ithal karayolu tatlarnn fren sistemlerini ve bu sistemlerin salamas gereken artlar belirten 30 Ocak 2002 tarihli Resmi Gazetede yaynlanm olan 71/320/AT teknik mevzuat 31 Temmuz 2004 itibariyle tm yeni aralar kapsayacak ekilde devreye girdi. 2005 Model Yl aralara yansmas beklenen 71/320/AT frenlerle ilgili teknik mevzuatna gre fren sistemlerinde ok nemli yenilikler devreye girmektedir: 1) ASBESTSZ FREN BALATASI: Tm aralar iin zorunlu . Akcier kanserine neden olduu iin kullanm AB lkelerinde yasaklanm olan asbestli fren balatalar yerine asbestsiz fren balatalarnn kullanm zorunlu olmutur. 2) YAVALATICI ( RETARDER) : ehirleraras Otobs ve ekiciler iin Tip II a fren testi zorunlu olduu iin ksmen zorunlu olmutur. 3) ABSL FREN : Ar ticari tatlar iin zorunlu olmutur.

ABSL FREN zorunluluu kapsamna giren aralar unlardr: A) YOLCU TAITLARI:

M2 Src dnda sekizden fazla oturma yeri olan, yolcu tamaya ynelik ve Azami Ykl
Arl 5 tonu amayan motorlu aralar ( Minibs ve Midibsler) M3 Src dnda sekizden fazla oturma yeri olan, yolcu tamaya ynelik ve Azami Ykl Arl 5 ton'u aan motorlu aralar ( Otobsler)

B) YK TAITLARI:

N2 Azami Ykl Arl 3,5 ton'u aan, 12 ton'u amayan

, yk tamaya ynelik motorlu

aralar ( Kamyonlar) N3 Azami Ykl Arl 12 ton'u aan , yk tamaya ynelik motorlu aralar (Kamyon ve ekiciler)

O3 Azami Ykl Arl 3,5 ton'u aan, 10 ton'u amayan rmorklar O4 Azami Ykl Arl 10 ton'u aan rmorklar
Yukardaki listede yer almayan M1 snf binek otomobil ve N1 snf kamyonetler iin ABS zorunlu olmayp istee baldr.

Szkonusu zorunluluk 31 Temmuz 2004den sonra retilen veya ithal edilen 2005 model yl aralar kapsamakta olup piyasadaki eski aralarla ilgili bir yaptrm iermemektedir.

SAYFA 3/ 8

ABS (ANT BLOKAJ SSTEM)

ABS, fren srasnda sr gvenliini arttrmaktadr. ABS Almanca Anti-Blockier System isminin ba harflerinden gelmekte olup Blokaj (kilitlenme) nleyici Sistem anlamna gelmektedir. ABS , ngilizceye evrilirken ayn ba harflere sadk kalabilmek iin Antilock Braking System eklinde tercme edilmitir. Blokaj nleyici Fren Sistemi anlamna gelmektedir. ABS nin Trkeye evrilirken kimi yerde ABS fren sistemi denilmesi bu ngilizce tercmeden kaynaklanmaktadr. ABS , tek bana bir fren sistemi olmayp fren sisteminin denetleyici bir paras olduu iin Anti Blokaj Sistemi ve ABSli fren sistemi isimlerinin kullanm dorudur. Adndan da anlalaca gibi ABS tekerleklerin blokajn yani kilitlenmesini nler. Fren srasnda tekerleklerin kilitlenmesinin nemli sakncas vardr: a) Kilitlenen tekerlek yanal kuvvet tayamaz. Arka dingil tekerlekleri kilitlenirse aracn arkas savrulur. n tekerlekler kilitlenirse direksiyon hakimiyeti ortadan kalkar. b) Kilitlenen tekerlek fren mesafesini uzatr. Kuru asfaltta kilitlenen tekerlek fren mesafesini (hza bal olarak) ounlukla arttrr. Islak asfaltta kilitlenen tekerlek fren mesafesini %50-60 arttrr. c) Kilitlenen tekerlek lastikleri ar anr. Kilitlenen lastikteki anma o kadar fazla olur ki, "topallama" ya sebebiyet verir. Topallayan tekerlek konforu bozduu gibi dier tekerleklere gre ok daha hzl bir ekilde anr. ABS, fren yapan bir aracn; fiziksel snrlar iinde en ksa mesafede direksiyon hakimiyetini koruyarak ve savrulmadan durmasn salar.

SAYFA 4/ 8

ABS HAKKINDA SIK SORULAN SORULAR :

SORU 1: ABS NASIL ALIMAKTADIR? ABS'nin belli bal paralar unlardr: a) Devir hissedici..(Sensor) b) ABS emberi.(Impulsring) c) Elektronik Kumanda nitesi.(EK) d) Basn Kumanda Valfi..(BKV) Devir hissedici ,ember yardmyla srekli olarak dnen tekerleklerin ve aracn hzn lmekte ve bu bilgileri EK'ye gndermektedir. EK bu bilgilerden yararlanarak hesap yapmakta ve salise iinde tekerleklerden birisindeki kilitleme eilimini saptamaktadr. Tedbir olarak da o tekerlein ve baz dier tekerleklerin BKV'lerine kumanda ederek; "basnc sabit tutma" ,"basnc azaltma" ve "basnc ilk deerine ykseltme" talimatlaryla tekerleklerdeki fren kuvvetlerini deitirmektedir. Bu ekilde her tekerlek iin basnc kilitlenmeyi nleyecek ekilde ayarlamak mmkn olmaktadr. ABS sadece Servis fren Sistemi'ni deil, Egzos freni veya Retarder'in yapt frenlemeyi de denetler ve kilitlenme eilimi saptandnda bu yardmc fren sistemlerini devre d brakr veya tekrar devreye alr. SORU 2: ABS NE ZAMAN DEVREDE, NE ZAMAN DEVRE DIINDADIR? Srcnn nndeki krmz "ABS uyar lambas" kontak ilk aldnda ve ara hareket etmedii srece yanar. Bu lamba ara 5km/h'lik bir hza ulatnda sner. Eer snmezse ABS'de arza var demektir. ABS ya ksmen yada tamamen , varsa ASR de tamamen devre ddr. Bu durumda fren sistemi ABS'siz veya ksmi ABS'li olarak almasna devam edecektir. Arzann yerine ve cinsine gre bunun fren sistemine olumsuz etkisi olabilir. Bu nedenle arzal ABS zaman geirmeden ve mutlaka yetkili bir serviste onarlmaldr. SORU 3: ABS'NN ALITII NASIL ANLAILIR? Src, ABS'nin altn ancak BKV'lerin kartt seslerden ve fren pedalndaki darbelerden anlayabilir. Eer ABS, Retarder veya egzos frenini devre d brakrsa ilgili yardmc fren uyar lambas kendiliinden sner ve bu ekilde de ABS'nin devreye girdii anlalabilir. SORU 4: ABS NE YAPABLR NE YAPAMAZ? ABS fren gvenliini arttran teknik bir stnlktr, ancak ABS fizik kurallarn deitiremez. Yani; -Tekerlekle yol arasndaki srtnme katsaysn deitiremez, kt lastiklerle buzda fren mesafesini ksaltamaz. Kn her zamanki gibi yeni k lastii kullanlmaldr. -Baz ar buzlu veya karl artlarda eskiden olduu gibi zincir taklmas gerekmektedir. -Dnemece hzl girmi bir aracn merkez ka kuvvet nedeniyle savrulmasn nleyemez. -Frenleri bakmsz ve zayf bir aracn frenlerini glendirmez ve hatalarn dzeltmez. SAYFA 5/ 8

SORU 5: ABS'L ARA SRCS NASIL FREN YAPMALIDIR? ABS, srcnn kendine ve aracna olan gvenini arttrmaktadr. ABS'li ara kullanan deneyimli ve bilgili srcler aadaki noktalara dikkat etmelidirler: 1) ABS'li ara srcs fren yapmasn gerektirecek herhangi bir durumda yol artlarndan korkmadan frene btn gcyle basar, bu srada; -Pedala tm gcyle srekli basar.Pompalama yapmaz. -Fren srasnda direksiyon hakimiyeti korunduundan direksiyonu kamak istedii yne evirir. 2) Hareket srasnda fren yapldnda ABS'nin devreye girdii hissedildiinde ABS'ye gvenerek gaza daha fazla baslmaz. ABS'nin devreye girmesi srcye snr deerlere ulald konusunda bir uyardr. ABS elbetteki bu snrlar iinde arac gvenli bir ekilde durdurmaktadr. Fakat bu snr deerleri aldnda ABS'nin faydas olmayacaktr. Aracn hz mutlaka gvenilir hzla drlmelidir. SORU 6: ABSNN FREN MESAFESN UZATTII VEYA PTAL EDLMES GEREKEN DURUMLAR VAR MIDIR?
EVET ! Aadaki yol artlarnda ABS fren mesafesini uzatmaktadr: - Erimekte olan buz, - Yumuak kar, - amur, - Gevek kum, - mucrl yol, - bozuk ve dalgal yol Bu nedenlerle yukardaki yol d artlarda almas gereken arazi ve askeri aralarda ABS'in iptal edilmesi veya alma eklinin deitirilmesi tavsiye edilir.Bununla ilgili iki yntem vardr: 1) ABS'in iptal edilmesi 2) ABS'in Kayma ( ) modunun deitirilmesi Karayolu tatlar iin ABS'in nasl olmas gerektii , testleri ve yol-d / askeri aralar iin ek ne tedbirlerin alnabilecei 71/320/AT fren teknik mevzuatnda yazlmtr ve ara reticileri bu kurallara uygun ekilde iptal veya mod deitirme dmeleri kullanmaktadrlar. Bu dmelerin yol st ve yol d aralarnda bulundurulmas zorunlu olmayp srclerin bu artlarda ABSnin fren mesafesini uzatabileceini gznne almalar gereklidir.

SORU 7: MEKANK ABS VAR MIDIR? HAYIR yoktur. Teknik mevzuatn talep ettii test artlarn yerine getirecek olan sistemler tamamen elektronik olarak alan modern sistemlerdir. Mekanik ABS adyla satlan paralarn bu artlar salamas mmkn deildir.

SAYFA 6/ 8

SORU 8: CEP TELEFONLARI ABSY ETKLER M?

NEML UYARI:BU SUNUMDAK BLGLER TAVSYE NTELNDE OLUP, SRCLER N RETCNN TALMATLARI VE ARALA LGL ARA KULLANIM KTAPII NDE YAZILANLAR BALAYICIDIR .

1) SRC ABS LKS: 2) ABS - CEP TELEFONU LKS: 3) SRC - CEP TELEFONU LKS: 1 ) SRC ABS LKS: ABS VE ESP GB ELEKTRONK GVENLK SSTEMLER SRCLERN ARALARINA VE KENDLERNE OLAN GVENN ARTIRMAKTA , DUYULAN BU GVEN DE SRCLERN DAHA RAHAT VE NE YAZIK K DAHA RSKL ARA KULLANMALARINA NEDEN OLMAKTADIR. 2 ) ABS - CEP TELEFONU LKS: ARALAR VE ABS KURALLARA GRE RETLM VE BAKIM GRMLERSE CEP TELEFONU ABSY ETKLEMEZ ! Frenlerle ilgili Avrupa Birlii'nin direktifinde konu ile ilgili ak bir ekilde unlar yazlmaktadr: "Anti-Blokaj Sistemi'nin almas manyetik ya da elektrik alanlardan olumsuz etkilenmemelidir" (71/320/EC ,EK 10 madde 4.6) Bu konuda retim aamasnda sorumluluk ncelikle ara reticisine aittir.Ticari tatlar iin fren sistemi ve ABS reten firmalar da rnlerini bu alanlardan etkilenmeyecek ekilde gelitirmekte ve denemektedirler. Yanl tamir veya bakm sonucu ABS kazaya yol aabilir.rnein : -Tekerleklerindeki Sensor kablolarndan birisi yaralandktan sonra tamir edilerek kullanlrsa , o blge bir alc anten gibi alr ve ABS cep telefonlarndan etkilenir. Bu durumda ABS EKs yanl sinyaller alaca iin ara kaza yapabilir. - tekerleklerinden birisine bakm srasnda yanl ABS emberi taklm bir ara kaza yapabilir. Bu konuda daha saysz rnek verilebilir. -ABS'in Elektronik Kumanda nitesi (ECU), normal artlarda tm arzalar uyarr ve hafzasna alr.Ancak bu tip yanl mdahaleleri her zaman alglayamad iin srcy uyarmayabilir. Bu konu ara sahibinin sorumluluundadr.

FREN VE ABS BAKIMLARI SADECE YETKL VE UZMAN SERVSLERCE YAPILMALIDIR!!

3 ) SRC - CEP TELEFONU LKS: AVRUPA BRL YES LKELERN TMNDE SRCLER TARAFINDAN HAREKET SIRASINDA ARA KT OLMADAN CEP TELEFONUNUN KULLANIMI YASAKLANMITIR. YAPILAN BLMSEL ARATIRMALAR ARA KT KULLANILSA BLE CEP TELEFONUYLA GRMENN SRCLERN DKKATN DAITTIINI VE KL SAYFA 7/ 8

KULLANIM DAN DAHA OLUMSUZ SONULARI OLDUUNU ORTAYA IKARMITIR. NGLTERE KRALYET KAZALARI NLEME BRL ROSPANIN YAYINLADII BR ARATIRMAYA GRE SRCLERN HAREKET SIRASINDA (KT DAHL) CEP TELEFONU LE KONUMASI KAZA RSKN DRT KAT ARTIRMAKTADIR. PORTEKZDE VE HNDSTANIN BAKENT YEN DELHDE SRCLERN HAREKET SIRASINDA ARA KT DAHL CEP TELEFONU LE KONUMALARI YASAKTIR. DER LKELER DE YASAIN BU EKLDE GENLETLMESN TARTIMAKTADIR. ZETLE ; CEP TELEFONLARI ARACIN ABSSN DEL , SRCLER ETKLYOR!

SONU VE TAVSYELER: 1 ) Aralarn fren sistemleri 71/320/EC fren direktifine gre test edilip onaylanmaldr. (30.07.04 TARHNDEN TBAREN ZORUNLU TEKNK MEVZUAT ) 2) Aralarn fren ve ABS bakmlar sadece yetkili servislerinde yaplmaldr. (TRAFK KANUNU AISINDAN ZORUNLU DEL) 3) Srcler cep telefonu iin telefon kiti veya kulaklk kullanmal , ancak hareket srasnda dikkat datc konular konumamaldr. ( TRAFK KANUNU AISINDAN ZORUNLU)

4) Tavsiyemiz; srclerin hareket srasnda telefon kiti dahil cep telefonu ile konuma yapmamalar, telefonlarn kapatmalar veya sessiz konuma almalardr. ( TRAFK KANUNU AISINDAN ZORUNLU DEL) 5) TOPLU TAIM ARALARINDA ; ( RETC TARAFINDAN AKS BELRTLMED SRECE) - YOLCULARIN TELEFONLARINI KAPATMA ZORUNLULUU KALDIRILMALI, ANCAK TELEFON ZLLERNN SRCNN DKKATN DAITMAMASI N TELEFONLARIN SESSZ VEYA TTREM KONUMUNDA OLMASI STENMELDR. SRCLERN HAREKET SIRASINDA CEP TELEFONLARINI; KAPATMALARI, SESSZ VEYA TTREM KONUMUNA ALMALARI VE KESNLKLE KONUMAMALARI STENMELDR.

SAYFA 8 / 8

ANT PATNAJ SSTEM (ASR)

ASR: Tahrik, yan hareket srasnda patinaj nleyerek sr gvenliini arttrmaktadr. ASR, ABS'nin devamdr. Ayn alma prensibine dayanmaktadr. ASR Teknik mevzuata gre zorunlu olmayp istee baldr. Fren sistemini denetleyen ABS'den farkl olarak ASR tahrik, yani hareket sistemini denetlemektedir. ABS'nin ana paralarnn oundan yararlanan ASR iin baz ek paralar gerekmektedir. ASR'nin nemli ilevi vardr: a) SRCY UYARMA: ASR uyar lambas yandnda " yol kaygan " veya "ara hzl" demektir. ASR devrede olmasna karn src tedbir almaldr. rnein yavalamaldr. b) TEKERLEK FRENLEME: Arka tekerleklerden boa dnme eilimi olan tekerlek frenlenerek aracn kaygan yollarda hareketi salanr (40-50 km/h hza kadar) c) GAZ KESME: Eer src yol artlarna gre gaza fazla basm veya yol artlar deimi ise gaz kesilir. ASR NASIL ALIMAKTADIR? ASR'nin ABS'ye ek olarak fark paralar unlardr; ASR Tekerlek fren Valfi(TFV) ASR-Motor Kumanda valfi (MKV) Devir Hissedici, ember yardmyla srekli olarak hareket halindeyken tekerleklerin ve aracn hzn lmekte ve bu bilgileri EK'ye gndermektedir. EK bu bilgilerden yararlanarak hesap yapmakta ve salise mertebelerinde tekerleklerden birisindeki varsa patinaj eilimini saptamakta, tedbir olarak da o tekerlein fren kuvvetini arttrarak o tekerlein boa dnmesini nlemektedir. Ayn ekilde eer gaza fazla baslmsa EK, MKV zerinden gaz geri almaktadr.