Arte Islmico en Al-Andalus

1. Introducin histrica
A civilizacin islmica a mis xove de todas as culturas e movementos do Mediterrnea. Non se pode falar de Islam ata a fuxida de Mahoma (hxira) cidade de Medina no ano 622, sen embargo anda non hai arte islmico. necesario esperar a que esta relixin se estendese polo Mediterrneo, norte de frica e Oriente Medio. Lia temporal: 632-661 - O Imperio islmico conquista as terras mis ricas de Bizancio (Siria, Palestina e Exipto) e Mesopotamia. 661-750 - A capital pasa da Meca a Damasco baixo a Dinasta Omeia. Novas conquistas cara ao oeste (norte de frica, pennsula Ibrica, Sicilia) e ao leste ata a India. Desde o 750 governa a dinasta abasida con capital en Bagdad. En Espaa: 711-756 - Emirato Independente de Damasco 756-929 - Emirato independiente de Bagdad 929-1031 - Califato de Crdoba 1031-1238 - Reinos de Taifas 1238-1492 - Reino Nazar de Granada Ser a principios do S. VIII cando nace a arte islmica, en principio mestura de varios influxos e que pouco a pouco adquire a sa propia personalidade. Non se lle pode chamar arte rabe, xa que non foi ese pobo, carente de tradicin artstica, o que o creou. unha arte musulm, un colectivo de pobos sometidos ao Islam. A arte islmica non foi uniforme, xa que o espazo no que se desenvolve moi extenso (desde a pennsula ibrica ata a India) e ademis desenvlvese ao longo de dez sculos (VII-XVII), por iso presenta unha enorme variedade. unha arte que xorde marcado por unha nova relixin que xa non sacrificial, senn que se basea na oracin, por iso o edificio mis representativo a mesquita (lugar de oracin). A importancia da chegada dos musulmns a Espaa evidente desde diferentes puntos de vista: poltico (divisin da unidade mediterrnea), relixioso-militar (loita do cristianismo a travs das cruzadas, ou no caso peninsular pola Reconquista), socio-econmica (aparicin do feudalismo). Todos estes aspectos explican por que para moitos crticos e historiadores o S. VII o comezo da Idade Media. Persia, Bizancio e a pennsula Ibrica sern os tres focos principais desta civilizacin. Baseaban o seu dominio militar e territorial na guerra santa (concepto cornico) e na inestabilidade ou debilidade dos pobos conquistados. A dominacin musulmana , de todos modos, tolerante cos pobos sometidos, sobre todos cos do "Libro Revelado", monotestas, coma xudeos, cristins e persas (exemplo delo a convivencia en Al-Andalus).

2. Partes fundamentais da mesquita

a) O patio (Sahn), a ceo descuberto, rodeado por arqueras, co seu centro ocupado coa fonte (Sabil) para as ablucins (accin de lavarse), que acostumaba estar cuberta por un templete. Nun dos seus lados sitase a torre (alminar ou minarete), que pode ter diversas plantas, sendo a mis frecuente a octogonal, cadrada ou circular; desde o alto o almudano chama oracin. b) A gran sala de oracin, dividida en numerosas salas (Haran) que se orienta perpendicularmente cara o muro chamado qibla, situado en direccin Meca. Espazo de gran sobriedade, sen apenas decoracin e co chan cuberto de alfombras para os fieis. c) O Mihrab, nicho aberto xeralmente no eixo central da qibla, acostuma concentrar o maior luxo decorativo por ser o lugar santo da mesquita. A sa orixe hai que situala no bside da baslica paleocristi. Ante o mihrab e rodeando a qibla encntrase a Maxura, recinto cercado destinado ao califa. Fronte maxura sitase o Mimbar ou plpito. A planta prototipo de mesquita un espacio rectangular rodeado de muros.

3. Caractersticas da Arquitectura Islmica

A arte islmica unha arte esencialmente estrutural. O mundo islmico pola sa propia relixin repudia todo tipo de figuracin humana, por iso as artes figurativas son moi escasas, mentras que a arquitectura esencial, xunto coa decoracin que recobre as estruturas. A arquitectura islmica unha sntese de elementos bizantinos e cristins. Os edificios acostuman ser de pouca altura, en constante harmona coa paisaxe. A pedra, polo seu tamao, acostuma ser menos utilizada c ladrillo, sendo o material mis empregado o xeso e a madeira. Columnas e pares, xeralmente delgados, soportan teitumes lixeiras; as bvedas usadas

pertencen a diversos tipos, sendo abundantes as de crucera, coa peculiaridade de que os nervios non se cruzan no centro, senn que deixan un espazo cadrado ou de varias figuras poligonais. Por herdanza da arte hispano-goda, adptase en Crdoba o arco de ferradura e polo seu influxo disemnase ata lonxanos lugares, pero transformado; os arcos polilobulados son desde o S. X constante motivo de decoracin. Desde Crdoba extndese o uso das dovelas que alternan de color ou de superficie. A arte islmica islmica ten un gusto pola decoracin interior, sendo grande a influencia bizantina na eleccin dos temas decorativos, tendo predileccin polos motivos vexetais. Mediante o ladrillo obtense efectos ornamentais e a tridimensionalidade por medio dunha especie de rede de rombos e arcos entrecruzados. O xeso (decoracin do Ataurique-estilizacin vexetal) e o azulexo (alicatado-mosaico de pedras de distinto tamao e cor) son outros materiais empregados para a decoracin. As vents cbrense de celosas, con motivos decorativos que o inundan todo.

4. Perodo do Emirato Independente ou Perodo Cordobs (756-929)

A arte islmica encontra en Espaa a sa mis perfecta evolucin. O emirato de Crdoba mentres estivo sometido ao califa de Damasco (ata o 755) achbase en proceso de consolidacin e non ofrece para a historia da arte inters algn. Co emirato independente comzase unha das grandes obras da arte islmica: a mesquita de Crdoba. As caractersticas bsicas da arquitectura deste perodo son: -Capitel aproveitado (de edificios visigticos ou romanos), ou capitel corintio. -Arco de ferradura califal con despece das dovelas enxarxadas, dicir, horizontales ata a altura dos riles. As dovelas son de dous colores. Vaise estreitando. -Arco de ferradura apuntado. -Arcos lobulados, formados sobre un arco apuntado con lbulos de ferradura en nmero impar, de modo que un deles corresponde coa clave do arco. -Alfiz ou moldura, resultado da unin do dintel e os soportes. -Cpula de nervios que non se cruzan no centro.

5. Mesquita de Crdoba
(MATERIAIS) Foi levantada sobre os cementos e con materiais da catedral visigtica de San Vicente. Para construr con mis rapidez utilizaron materiais de derribo de edificios visigodos e romanos. sanse columnas de granito e de mrmore, de distintos tamaos e cores: gris, rosa e negro; e capiteis de diversas ordes, xnico e corintio, todos diferentes: por iso a Mesquita de Crdoba, que ao exterior un gran rectngulo fortificado e cerrado por 19 tellados a das augas, un monumento sen igual. Fortaleza por fra e oasis por dentro, a orixe da arte hispana musulmn tamn o ltimo edificio helenstico de occidente. (ETAPAS CONSTRUTIVAS)

Na 1. etapa, Abderramn I (756-788) constre o espazo en rosa. Desmonta as cinco naves dirixidas de E-O e cos materiais monta once de N-S. A qibla ao sur unha das peculiaridades das mesquitas espaolas. Non miran a oriente porque para marchar Meca hai que seguir primeiramente unha direccin meridional. Na 2. etapa, con Abdarramn II e Mohamed I (S. IX), os materiais seguen sendo de acarreo anda que a escaseza obriga a labrar os primeiros capiteis arbigo-cordobeses. Derrbase a qibla e prolngase as naves cara ao sur (espazo verde). Mohamed I constre a porta de San Esteban. Durante a 3. etapa, con Alhakem II (960) case todos os elementos se labran de novo, expresamente. Derrbase a qibla e prolnganse as naves cara ao sur, ata a riva do ro (espazo azul). Non s ampliaada a lonxitude das naves, senn que se constre o actual mihrab , a maxura coa sa extraordinaria cpula nervada e o minarete de planta cadrada. O luxo concntrase no mihrab, o lugar mis sagrado; e na sa antesala, a maqsura, con zcalos de mrmore, xeseras profusamente decoradas e un indescritible mosaico. Para facelo, a peticin do califa, o emperador de Bizancio enva os materiais e os artistas. con centos de miles de pequenas teselas, roxas e azuis, debxanse flores e escrbense suras do Corn. Un tapiz fastuoso onde relumbra o ouro. Ante este mihrab, o imn pronuncia a xutba, sermn relixioso e arenga poltica vez, e baixo o bosque de arcos, ata 30.000 fieis adoran a Al. A ltima e 4. ampliacin, con Almanzor (finais do S. X) a mis extensa e a mis tosca. Non podendo ampliala lonxitudinalmente a causa do ro e para respectar a riqueza da decoracin interior, faino polo lado leste en das terceiras partes de todo o anterior.(espaz amarelo ocre). En consecuencia consguese unha planta sensiblemente cadrada. A mesquita pasa de ter once a dezanove naves, o que ocasionou a perda da posicin central que tia o mihrab. O fin de sculo marca o inicio da decadencia. A Mesquita pasa a ser un modesto templo cristin, xa que Fernando II, marabillado, a fai consagrar sen permitir ningunha reforma e as mantense practicamente intacta, anda que cristi, dous sculos mis. No sculo XVI destinan a Crdoba a un bispo, don Alonso Manrique, protexido do catlico emperador Carlos V, que non comprende como catedral semellante templo estrao, tan diferente do modelo gtico, destre varias filas de columnas e levanta un grandioso altar maior no centro da vella sala de oracin. Pola contra, o seu cruceiro, que zuncha a toda a obra musulmana, permitiu a unha arquitectura frxil resistir o paso de oito

largo sculos. O Patio das Laranxeiras foi construdo por Abderramn III e Almanzor (remodelado no S. XVI polo bispo Martn Fernndez). As larenxeiras veen do S. XV, antes haba palmeiras. (CARACTERSTICAS CONSTRUTIVAS DA MESQUITA) caracterstico da mesquita de Crdoba a superposicin de arcos e soportes: columna embaixo e par enriba. O arco inferior de ferradura e o superior de medio punto, soportando este o alto teito de madeira policromada. A frmula, que parece inspirada nos acuedutos romanos, serve de modelo s sucesivas ampliacins. Reptese

incansable por todo o recinto, de extremo a extremo, ata conseguir ese efecto nico de bosque xeomtrico. unha nova esttica: o arco inferior o contraforte e o superior, a elevacin e o sustento. O ladrillo, intercalado coa pedra, tampouco un capricho decorativo, senn que funciona como xunta de dilatacin e serve para alixeirar o peso. Aparte dos arcos de ferradura descentrados ou califais, tamn encontramos arcos lobulados entrelazados. Hai unha rede de ns entre a nave central e a maxura. A nave central ten unha bveda denominada de lucernario, de catro grosos arcos cruzados en ngulo recto e catro mis oblicuos. Os arcos evitan o seu cruzamento no centro. Os espazos cadrados e triangulares que deixan enriqucense con bvedas gallonadas ou de nervios.

A maxura ten tres bvedas con nervios que forman unha estrella de oito puntas e usa trompas para pasar planta octogonal. O mihrab ten unha bveda en forma de concha. A parte exterior mis sobria. Presenta uns slidos muros, robustecidos con contrafortes. Remtase cun almadenado de formas escalonadas, de orixe siria. A portada dos dens e a de San Esteban presentan portas adinteladas, baixas, de ancho dintel adovelado, includo nun gran arco de ferradura con dovelas vermellas e brancas.