REPUBLIKA E SHQIPERSISE UNIVERSITETI ALEKSANDR XHUVANI FAKULTETI I SHKENCAVE TE EDUKIMIT DEGA: PUNE - SOCIALE VITI II GRUPI A

DETYRE KURSI
TEMA: DHUNA NE FAMILJE.

PUNOI: PRANOI: ELMAZ GANOSHI SANIE FATKOJA

ELBASAN 2013

Ky fenomen vazhdon t trajtohet nga shumica e popullsis si nj problem privat, q i prket vetm familjes, dhe jo shoqris. Megjith punn ndrgjegjsuese q sht br veanrisht gjat dhjet viteve t fundit pr t sensibilizuar publikun, qndrimet ndaj dhuns nuk kan ndryshuar shum. Vshtirsia e studimit t fenomenit rritet edhe m shum po t kemi parasysh se fenomeni ndodh prapa dyerve t mbyllura1. Si i till, ai sht i vshtir pr tu vzhguar dhe studiuar nga afr. Vetm rreth 5 pr qind e grave t dhunuara n gjirin e familjes denoncojn dhunn e ushtruar ndaj tyre. I vetmi burim informacioni mbetet n shumicn e rasteve vet viktima, e cila n do rast nuk sht e liruar nga paragjykimet dhe stereotipet q ekzistojn n shoqri apo n komunitetin ku ajo /ai bn pjes. Dhuna n familje vetm n raste t rralla prcaktohet dhe penalizohet si krim brenda familjes duke mos u paraqitur kshtu n statistikat zyrtare. Dhuna ndaj gruas sht nj problem kompleks q prfshin m shum se sa nj akt n vetvete n marrdhniet personale mes burrit dhe gruas. sht nj problem social me prmasa t gjera q i ka rrnjt n qendrimet historike ndaj gruas dhe marrdh nieve martesore. Socializimi i grave dhe burrave n shoqrin ton dhe caktimi i grave n role dhe pozita inferiore q i mbajn grat t varura ekonomikisht, i bjn grat me vunerabl ndaj dhuns se burrave me t cilt jetojn. Ky viktimizim i grave nga bashkshortt e tyre prforcohet nga gjendja ekonomike, mentaliteti dhe tradita, ndrgjegjsimi jo i mjaftueshm i njerzve mbi dhunn n familje, por edhe nga mungesa e nj ligji specifik pr dhunn n familje. Ndrsa dhuna ndaj gruas po bhet gjithmon dhe m shum problem shqetsues n shoqri, pasi shum burra ndihen t krcnuar nga koncepti i liris s grave. Studimi i dhuns n familje vshtirsohet po t kemi parasysh edhe nj numr mitesh q nuk

lejojn deprtimin n thelbin e problemit. Kshtu, n komunitete dhe ambiente t ndryshme sociale ndahen mendime se dhuna prek vetm nj shtres apo grupe t caktuara, dhuna sht nj problem i t varfrve, grat e dhunuara kan personalitete t caktuara q e nxisin ushtrimin e dhuns nga bashkshorti, grat e dhunuara qndrojn n marrdhnie t dhuns hme sepse ato e pranojn dhunn, dhuna sht rastsore dhe ndodh shum rrall etj. T dhnat mbi prhapjen e fenomenit t dhuns n familje vazhdojn t jen t kufizuara. Kshtu komisariatet e policis, zyrat juridike, qendrat e kujdesit

shndetsor dhe ato t shrbimeve sociale nuk jan t detyruara me ligj t grumbullojn dhe prezantojn t dhna mbi dhunn. Shqipria sht nj nga vendet e pakta n Europ q nuk regjistron, publikon dhe prezanton zyrtarisht rregullisht t dhna mbi prmasat dhe prhapjen e ktij fenomeni. Dhuna n familje dhe nevoja pr nj strategji kombtare dhe plan veprimi Dhuna n familje sht nj problem q prek t gjitha shtresat dhe grupet e shoqris, pa dallim race, etnie, niveli ekonomik, zone gjeografike, besimi fetar, moshe, etj. Nga t dhnat n nivel botror, t mbledhura n dhjet vietet e fundit rezulton se dhuna ndaj grave sht nj penges n proesin e zhvillimit t shoqris njerzore. Llogaritja e kostove social ekonomike t dhuns n familje, prbn nj ndrhyrje strategjike n ndrgjegjsimin e politikbrsve pr rndsin dhe efektivitetin e parandalimit t saj. Duke qen se dhuna n familje sht nj shtje tepr sensitive n vende dhe rajone t ndryshme, pr adresimin e saj duhen programe dhe strategj i n prputhje me kulturn e tyre. Dhuna n familje sht nj fenomen mjaft i prhapur n shoqrin shqiptare dhe si rrjedhoj, sht prgjegjsia e shtetit, komunitetit dhe individve t ndrmarrin veprimet e nevojshme pr ta ndaluar at. sht e domosdoshme q qeveria t ndrmarr inisiativat e duhura kundr ktij fenomeni n mnyr q t respektoj dhe plotsoj t drejtat themelore t grave dhe fmijve si pjes e t drejtave t njeriut. Pavarsisht nga inisiativat dhe aktivitetet e organizatave t ndryshme, veprimet e ndrmarra nga shteti kan mundsin t unifikojn dhe t konsolidojn kto prpjekje dhe pse jo ti nxisin dhe promovojn. Ekistojn

nj

sr

argumentash

cilt

krkojn

trheqin

vmendjen

politikbrsve lidhur me marrjen e masave parandaluese dhe luftn kundr dhuns n familje. Argumenti i drejtsis: do individ duhet t gzoj t drejtn themelore pr t jetuar i/e lir dhe i/e paprekur nga dhuna. Argumenti i efiencs: Ndrsa n rastet e dhuns n fa milje duhet treguar kujdes i veant ndaj viktims, politikbrsit duhet t mbajn n konsiderat faktin se efektet e dhuns ndjehen nga e gjith shoqria. Argumente t cilsis s jets: Grat q arrijn ti mbijetojn dhuns s ushtruar nga bashkshortt, n pjesn m t madhe t rasteve vuajn nga probleme shndetsore, psikologjike dhe fizike. N kto kushte dhuna n familje nuk mund t injorohet si problem social, por edhe shndetsor. Argumenti i reagimit zinxhir: Efektet fizike dhe psikologjike t dhuns prfshijn do fush t jets. Ajo mund t oj n izolim social, sjellje josociale, vshtirsi ekonomike dhe transmetim t modelit t dhunshm tek fmijt.

Shteti Shqiptar, n kuadr t detyrimeve ndaj shtetasve t saj duket t respektoj, mbroj, plotsoj dhe promovoj t drejtn e t gjith shtetasve pr t jetuar nj jet pa dhun. Hartimi dhe zbatimi i nj Strategjie Kombtare mundson: Kordiminin dhe bashkrendimin e strategjive dhe prpjekjeve ekzistuese t t gjitha departamenteve dhe institucioneve qeverisse t ministrive t ndrys hme dhe organizatave jo-qeveritare nn nj t vetme pr t parandaluar dhe luftuar dhunn n familje. Parandalimi i dhuns n familje angazhon struktura t ndryshme publike dhe private pr t diskutuar dhe zgjidhur shtjet e arsimimit, shndetit, punsimit, drejtsis, familjes, fmijve, t moshuarve, t shrbimeve sociale, pr m tepr proesit t zhvillimit t nj shoqrie. Strukturat ligjbrse dhe ekzekutive dhe organizatat jofitimprurse, kan t gjitha funksione specifike dhe strategjia kombtare dhe plani pr veprim i unifikojn kto dhe ndajn detyrat dhe prgjegjsit e secilit.

Dhuna n familje, kundrejt pjestarve t ndryshm t saj, bn q n shum raste prdhunimi dhe ngacmimet seksuale t adresohen n mnyr t veant nga ligji, ndrsa rrahja dhe neglizhimi i fmijve n nj mnyr tjetr. Nj strategji e kombtare do t bnte q t gjitha format e dhuns n familje t identifikoheshin, t prcaktoheshin saktsisht shkaqet e ksaj dhune dhe t prezantoheshin mnyrat se si ky problem kaq kompleks do t adresohej nga ligji, politikat sociale dhe programet q do t realizoheshin nga t gjitha grupet e interesit. Strategjia Kombtare duhet t siguroj se: T gjitha format e dhuns n familje jan t adresuara n mnyrn e duhur; T gjitha nevojat (kulturore, etnike, gjeografike, etj) t viktimave t dhuns jan t adresuara; Ekziston dhe implementohet nj prqasje t q ndrueshme dhe koherente pr t parandaluar dhunn n familje; Nj pjes e buxhetit t shtetit prdoret pr t parandaluar dhe adresuar dhunn n familje.

1. Dhuna n Familje dhe Format e Saj far sht dhuna n familje? Familja tradicionale zakonisht prkufizohet nga sociologt si nj grup individsh i lidhur nga gjaku ose nprmjet martess, q jeton bashk, bashkpunojn ekonomikisht dhe ndajn prgjegjsit pr t rritur fmijt e prbashkt. Familja sht gjithashtu nj nj grupim privat individsh, marrdhniet dhe sjelljet e t cilve jan t padukshme pr t tjert; nj organizim social kompleks q konsiston n shumllojshmri rolesh dhe statusesh; dhe s fundmi marrdhniet ndrmjet antarve t nj familje jan m intime, m emocionale dhe m t ndjeshme.5 N kohn ton familja e ka humbur qetsin e cila pritet ta karakterizoj. Ajo sht e krcnuar jo vetm nga faktor tradicional, si vdekja, smundjet, katastrofa t ndryshme, varfria, etj., por dhe ata jo tradicional si sjelljet devijante,

konfliktet gjithfarshe, dhuna, alkolizmi, prdorimi abuziv i drogs, braktisja, smundjet seksualisht t trasmetueshme, etj. 6 Pra familja sht nj struktur q prmbledh nj mori marrdhniesh dhe rolesh dhe si e till sht e ndjeshme nga dhuna q ushtrohet brenda saj. Duke u bazuar n vlerat universale t familjes, Organizata e Kombeve t Bashkuara e prkufizon dhunn n familje si nj akt q rezulton, ose ka shum mundsi t rezultoj n dmtim fizik, seksual ose mendor duke prfshir krcnime ose akte t ngjashme, shtrngimet ose heqjen arbitrare t liris7. Dhuna n familje sht nj nga format e krimeve m pak t raportuara dhe zakonisht konsiderohet si nj shtje private, si rrjedhoj nuk dihet me saktsi prmasat dhe frekuenca e fenomenit. Megjithat studimet e kryera tregojn se dhuna n familje, sidomos ajo ndaj grave dhe vajzave, sht rritur gjat periudhs s tranzicionit. Vshtirsia e grumbullimit t informacionit mbi dhunn n familje vjen dhe si pasoj e gjendjes ekonomike t viktimave, t cilat n shum prej rasteve jan t varfra (sidomos n vendin ton) dhe jan individt t cilt kan aksesin m t kufizuar ndaj informacionit pr t drejtat e tyre, shrbimeve sociale, ndihms juridike apo dhe vmendjes s medias. Ekzistojn disa forma t dhuns , ndr t cilat m posht jan renditur ato m t prhapurat n Shqipri, bazuar edhe n prvojn e qendrave t shrbimit n ndihm t grave dhe vajzave t dhunuara: Dhun Fizike prfshin: shtyrje, goditje, grvishtje, , mbylljen n shtpi, goditje me objekte t forta, krcnim me thik ose me arm tjetr, refuzim pr ta ndihmuar gruan kur sht shtatzn ose e smur, tentativ pr vrasje deri n formn m t rnd, vrasjen. Forma t dhuns fizike jan edhe prpjekjet pr t kontrolluar e monitoruar lvizjet e gruas. Grat q dyshohet se nuk jan t rregullta dhe korrekte n marrdhniet bashkshortore shpesh bhen viktima t formave ekstreme t dhuns fizike. Ato jo vetm jan rrahur, lidhur me litar, por ju jan shuar cigare n trup, jan trhequr zvarr, ju jan thyer eshtrat ose jan ln natn jasht ders s shtpis t vetme dhe t dhunuara. Dhuna fizike n prgjithsi ushtrohet duke filluar nga forma t m t lehta pr t arritur deri tek ato m ekstremet. Dhunuesit jan tepr testues dhe t kujdesshm me rritjen e nivelit t dhuns. Prgjithsisht kjo form e dhuns takohet pas vitit t par t martess, gjat

shtatznis, pr tu prshkallzuar pas lindjes s fmijs s par e pr t vazhduar gjat gjith jets bashkshortore nse gruaja nuk e kundrshton at ose nuk gjen nj mnyre pr t shptuar prej saj. T dhnat tregojn se nj numr i konsiderueshm grash, viktima t dhuns n familje, e kan prjetuar at q n familjen e origjins. Viktimat tregojn se edhe nnat e tyre jan abuzuar njsoj nga bashkshortt dhe kurr nuk e kan kundrshuar at. far sht edhe m e dhimbshme, ndonse kto nna jan lutur pr nj jet m t mir t vajzave t tyre, prapseprap ju kan dhn atyre mesazhin se burrat duhen duruar.