Anda di halaman 1dari 78

RINGKASAN MATERI NEUROPSIKIATRI

NAMA & NIM:


Novela V Tanuab (1008012026)

Fakultas Kedokteran Universitas Nusa Cendana 2011

A. NEUROFISIOLOGI 1. Sistem saraf Pusat Fungsi sistem saraf pusat yaitu: Mengatur berbagai fungsi organ secara terintegrasi Menerima berbagai informasi dari dalam dan luar tubuh Menyimpan/mengolah informasi Mengkoordinasi semua aktifitas organ di dalam tubuh kita Pembagian anatomis sistem saraf: 1. Central nervous system (CNS), sistem saraf pusat Termasuk otak (cerebrum, cerebellum, pons, medulla oblongata) dan medulla spinalis Berfungsi untuk mengintegrasi, memproses dan mengkoordinasi data sensoris dan perintah motoris 2. Peripheral nervous system (PNS), sistem saraf tepi Semua neuron/saraf yang tidak termasuk CNS spt : saraf yang keluar dari medulla spinalis Berfungsi menghantar informasi sensoris dan membawa perintah motoris ke jaringan/organ Pembagian histologis sistem saraf: 1. Sel saraf atau neuron Unit fungsional dari sistem saraf Berfungsi menghantarkan impuls/signal Terbagi atas saraf bermyelin dan tidak bermyelin Type saraf juga bergantung jenis serabut, diameter dan kecepatan hantaran 2. Sel penyangga atau neuroglia Berfungsi untuk mendukung kerja neuron dalam sistem saraf Terbagi atas CNS : Ependymal cell, microglia, astrocyte dan oligodendrocyte PNS : Schwann cell, satellite cell Tipe tipe saraf: Jenis serabut Fungsi Diameter Kecepatan (um) (m/det) Aa Proprioseptif motorik somatik Raba dan tekan Muscle spindle Nyeri,dingin,raba Otonom preganglion 12-20 70-120

Ab Ag Ad B

5-12 3-6 2-5 <3

30-70 5-30 12-30 3-15

C Nyeri,suhu, refleks 0,4-0,2 0,5-2 Ependymal sel berfungsi untuk memisahkan antara otak dan central canal (spinal cord), mengatur produksi, sirkulasi dan memonitor cairan otak (cerobrospinal fluid) . Microglia berfungsi untuk menghilangkan sel debris, sampah dan pathogen dengan cara phagocytosis . Astrocyte berfungsi untuk: M b B B B w h Memberikan bentuk/struktur organ

Mengatur ion, nutrisi dan konsentrasi gas yang terlarut Absorbsi dan recycle dari neurotransmitter Membentuk scar (jaringan parut) setelah terjadi luka Oligodendrocyte berfungsi untuk memberikan selaput myelin pada axon saraf di CNS dan membentuk jaringan struktural di otak Sel Schwann berfungsi untuk melapisi semua axon ke saraf tepi , memberikan selaput myelin pada sebagian saraf tepi, dan berpartisipasi pada proses penyembuhan/perbaikan sel saraf setelah luka Satelit sel merupakan sell yang berada di sekeliling inti sel neuron di ganglia. Fungsi satelit sel ialah mengatur O2, CO2, nutrisi dan neurotransmitter level dari saraf di ganglia. 2. Sistem saraf Sensoris dan Motoris Pengertian saraf sensoris:

Sistem saraf sensoris adalah susunan saraf yang berfungsi menerima dan menghantarkan informasi/stimulus yang diterima baik dari dalam maupun di luar dari tubuh Informasi/stimulus diterima oleh reseptor dari saraf sensoris Pembagian reseptor:

Mekanoreseptor Termoreseptor : suhu/temperatur Nosiseptor : nyeri Elektromagnetik reseptor : cahaya pada retina Kemoreseptor : taste, smell, pO2 darah, osmolalitas cairan tubuh dsb. Jalur informasi sensorik ke SSP:

1. Dorsal columna lemniscal system : sensasi raba lokalisasi jelas & cepat, posisi, vibrasi, dan tekanan 2. Antero lateral system : sensasi nyeri, sensasi suhu, sensasi gatal/geli, raba kasar, seksual Pengertian saraf motoris Sistem saraf motoris adalah susunan saraf yang berfungsi menghantarkan perintah/respons terhadap suatu stimulus ke organ atau sistem organ lain yg disebut efektor . 3. Sistem saraf Otonom Sistem saraf otonom mengatur kerja organ dalam (viscera) seperti sistem kardiovaskuler, pernapasan, pencernaan, produksi urin, dan reproduksi. SSO ini bekerja tanpa perintah/pengaruh kesadaran kita SSO diatur oleh batang otak, hypothalamus dan medulla spinalis Pembagian SSO:

1. Sistem saraf simpatis Serabut preganglionnya berasal dari T1 L2 dari medulla spinalis Serabut postganglionnya melepaskan epinefrin/ adrenalin dan nor-epinefrin/noradrenalin

2. Sistem saraf parasimpatis serabut preganglionnya berasal dari batang otak dan dari S2 S4 dari med spinalis Postganglionnya melepaskan acethylcoline

B. NEUROHISTOLOGI Histologi nervus sistem: JARINGAN SARAF TERDIRI DARI SEL-SEL : 1 -SEL NEURON 2 -SEL GLIA =NEUROGLIA 3 -SEL-SEL LAIN-LAIN 1. SEL NEURON STRUKTUR : - BADAN SEL = PERIKARYON - Juluran Sitoplasma(Akson dan Dendrit) Pembagian Sel Neuron: A. Menurut banyaknya juluran : 1. Neuron Unipoler = Pseudo - Unipoler 2. Neuron Bipoler 3. Neuron Multipoler Neuron multipoler dapat di modifikasi menjadi: .SEL BASKET, dikortex cerebellum .SEL AMAKRIN, di retina .SEL GRANULA, di bulbus olfaktorius .SEL MITRAL, di bulbus olfaktorius LOKALISASI: 1. Ganglion Spinalis 2.-Ganglion Cochlearis - Ganglion Vestibularis - Dalam retina - Mukosa Olfactory 3. Paling banyak di seluruh tubuh, yang di Medula Spinalis Cornu Anterior di sebut Sel Motorik = NEURON STELLATA B. Menurut panjang akson 1. Neuron tipe Golgi I AKSON Panjang, tdpt di subst. grisea medula spinalis(neuron motorik) 2. Neuron tipe Golgi II AKSON Pendek, tdpt pada ganglion stellata. C. Menurut fungsinya 1. Neuron sensorik =N. Aferens, Impuls/rangsang dari reseptor ke SSP .

2. Neuron motorik = N. EFERENS, impuls/rangsang dari SSP ke efektor. 3. Neuron Interneuron = N. ASOSIASI, terdapat di SSP MIKROSKOPIK NEURON Terdiri dari: PERIKARYON = badan sel AKSON DENDRIT

PERIKARYON : - INTI : Letak ditengah sel Bentuk speris, besar, kromatin halus Pada wanita ada seks kromatin pada membran inti Nukleoli-sentral-ada RNA-DNA - SITOPLASMA (EM) : 1. Organel Retikulum endoplasma Mitokondria Apparatus Golgi

2. Organel bermembran sederhana :Neurofilamen dan Mikrotubuli 3. Inklusion RETIKULUM ENDOPLASMA = BENDA NISSLE = SUBTANSTIA TIGROID =GRANULA KROMATOFIL . SUBSTANSIA TIGROID, seperti kulit macan tutul . GRANULA KROMATOFIL, mengalami komatolisis pada trauma akson Trauma akson terjadi : -volume perikaryon bertambah, - inti ketepi dan -mitokondria bertambah (2x) Bila rangsang terus menerus maka Benda Nissle akan berkurang sampai menghilang. MITOKONDRIA Terdapat dibadan sel , akson dan dendrit , menghasilkan energi dan bertambah pada trauma saraf/akson APPARATUS GOLGI

Terdapat pada badan sel , menghasilkan vesikel-vesikel mengandung produk Retikulo Endoplasma NEUROFILAMEN : Terdapat pada sitoplasma, akson dan dendrit berbentuk fibril MIKROTUBULI= Neurotubuli INKLUSION : Pigmen : terdapat sitoplasma , pigmen coklat gelap berwarna hitam mengandung melanin,Pigmen kuning/orange mengandung lipofuchin DENDRIT Seperti pohonBercabang-cabang, dapat menerima impuls/Rangsang pada ujung terdapat spinadan terdapat pula : Mitokondria, Benda Nissle , Neurofilamen , Neurotubuli . Impuls dari dendrit disebut transport dendritik, dari sinaps ke badan sel dan retrograd AKSON : Hanya satu sebagai serat saraf, mempunyai cabang Colateral yang ujungnya collateral rekuren . Mempunyai pangkal pada badan sel yang di sebut: AKSON HILLOCK UJUNG AKSON --TELODENDRON ,Btk,bongkol dis. Boutons terminaux ,kadang bercabang, Bentuk sinaps percabangan disebut : Boutons en passage. PEMBUNGKUS AKSON : .Aksolemma atau sel schwann .Aksoplasma atau myelin : bersegmen-segmen dengan batas Nodus Ranvier (bebas myelin) TRANSPORT AKSONIK / AKSOPLASMIK mempunyai transport yang lambat dan transport yang cepat. SINAPS : Tempat pindah impuls ( NSN), sebagai m rekah = Gap-junction. CARA : - AKSODENDRIT - AKSOSOMATIK -DENDRODENRITIK - AKSOAKSONIK - AKSOSPINOUS 2. SEL GLIA = NEUROGLIA N , p y taut

Sebagai penyokong, asalnya dari Neuro ektodermal , pewarnaan khusus : impergnasi emas dan impregnasi perak, oleh Cayal dan Del Rio Hortegal . PEMBAGIAN : - MAKROGLIA : a. Oligodendroglia b. Astrosit : A. Protoplasmatis dan A. Fibreus - MIKROGLIA : Sel Ependym LOKALISASI .OLIGODENDROGLIA : di Subst. Alba dan Subst. Grisea. .A. PROTOPLASMATIS : di Subst. Grisea .A. FIBREUS : di Subst. Alba .MIKROGLIA : di Subst. Alba dan Subst. Grisea .SEL EPENDYM : melapisi ruang-ruang dalam otak dan canalis spinalis medulla spinalis 3. Sel lain Lain : SEL PIRAMIDAL, SEL GRANULA, SEL FUSIFORM, SEL HORIZONTAL CAYAL, dan SEL MARTINOTTI.

SUSUNAN SARAF TEPI = SST. Terdiri dari serat saraf, ganglion dan reseptor. .GANGLION : Ggl. Spinalis, Ggl. otonom : simpatis, parasimpatis. . RESEPTOR = ujung-ujung saraf FUNGSI : mengatur komunikasi antar pusat saraf dan organ-organ sensoris a.l. : otot, kelenjar, gigi dll. Sifat : - Afferent yaitu saraf sensoris - Efferent yaitu saraf motoris + Saraf campur (mixed) yaitu Afferent dan efferent yangmengandung serat saraf bermyelin dan tak bermyelin . SISTIM SARAF OTONOM = SSO. Persarafan tdk dibawah kehendak individu oleh efferent untuk otot polos, otot jantung, kelennjar eksokrin, dll yang melalui N. Cranialis dan N. Spinalis. SSP GGL OTOT asetilholin preganglionik postganglionic

DERAJAT KERUSAKAN: CIDERA I : terjadi tekanan menyebabkan hipoksia; ini dapat segera pulih. CIDERA II : terjadi tekanan yang menyebabkan akson rusak (reaksi akson) dimana terjadi perubahanperubahan pada perikaryon : 1. Kromatolisis (benda Nessle hilang) 2. Volume perikaryon bertambah. 3. Migrasi inti keperifer. Bagian distal akson yang bermyelinbila mati myelinnya akan berdegenerasi dan di sebut : DEGENERASI WALLER GANGLION (GANGLIA) : - Ggl. SPINALIS - Ggl. OTONOM MIKROSKOPIS : T.D: 1. JAR. IKAT 2. SEL GANGLIA 3. SERABUT SARAF 4. SEL SATELIT (SEL KAPSEL) 5. SEL GLIA GANGLION SPINALIS (GANGLION KRANIOSPINALIS ) SIFAT :-SEL GANGLIA=NEURON PSEUDO UNIPOLER .lonjong, besar, inti sel letak Central, sitoplasma acidofil - Sel Glia : sebagai Kapsel mengelingi sel gang-lion menbentuk rangkain tetap. -Serat saraf bermyelin -Bagian luar dibungkus oleh jaringan ikat . GANGLION SYMPHATIS : Sifat : -Ggl. Otonom - Sel ganglia= Neuron Multipoler : btk.bulat+bnyk.juluran,inti sel ltk. Excentris, sitoplasma + sbt.Nissle +pigmen .sel kapsel tdk.membentuk rangkaian tertutup, serabut saraf besar tdk. Bermyelin, bagian luar dibungkus oleh jaringan ikat. Reseptor ujung sarag dan organ sensasi khusus FUNGSI :

MENERIMA INFORMASI DARI LUAR DAN DALAM TUBUH : . Sentuhan . Tekanan . Panas . Dingin . Sakit PEMBAGIAN : 1. Sistim kepekaan = sensitivitas somatis dan visceralis. thd : Tekanan, Getaran, Suhu , Rasa sakit . Mekanoreseptor : kerenggangan organ viscera dan rongga 2. Sistim proprioseptor : . Alat keseimbangan . Jar. Otot,Tendo Sendi . 3. Sistim kemoreseptor : . Alat penciuman . Alat pengucapan 4. Sistim audioreseptor : . Alat pendengaran 5. Sistim fotoreseptor : . Alat penglihatan CONTOH-CONTOH : 1. SSV : Raba . Badan meisner , Free endings/follikel rambut . Tekanan : Vater Pacini, badan Meisner, badan Riffini, badan Krause, dan badan Merkel. 2. S.PROP. : Neuromuskuler spindel otot dan Neurotendinal tendo ( organ tendo golgi) 3. S. KEM.: Pengecapan (Taste buds - lidah danTaste hair - rambut ), Penciuman (Ep. Olfactory Supporting cell, Basal cell, Olfactory cell) . Pendengaran . Penciuman . Penglihatan . Mengerti posisi tubuh

Susunan saraf pusat

Histologis : . Subst. grisea/kelabu . Subst. alba/putih Mikroskopis : - Subst. kelabu terdiri dari: badan sel neuron, serat tidak bermyelin, serat bermyelin, astrosit protoplasmatis, oligodendroglia dan mikroglia. MEDULLA SPINALIS . Bentuk bulat : . ditengah terdapat subst. grisea seperti huruf H. . Ditepi subst. alba . Ditengah-tengah terdapat lubang disebut : Canalis sentralis . Sub, grisea (H) mbtk : . Cornu anterior (spsg)/anterior . Cornu posterior (spsg)/posterior . Cornu intermedius (spsg)/tengah . Pada cornu anterior tdpt neuron multipoler disebut sel motorik . Canalis centralis med. Spinalis berisi: cairan cerebrospinalis yang dindingnya diliputi oleh sel ependym . Pembungkus adalah selapis meninges. Cerebrum .Cortex/subst. grisea (luar) .Medulla/subst. alba (dalam) . Cortex : permukaan ada lekukan (alur) yaitu :fissura & sulkus (memperluas permukaan) . Mikroskopis t.d. 6 lapisan : lapisan Mulekuler, lapisan granuler luar, lapisan piramidal luar, lapisan granuler dalam, lapisan piramidal dalam dan lapisan polimorf. .Medulla terdiri dari :serat-serat saraf yang berjalan kesegala jurusan, baik dari kortex maupun dari medulla sendiri ,yaitu : 1. Serat asosiasi: menghubungkan beberapa daerah kortex 2. Serat komisural : menghubungkan daerah hemisper cortex.

3.Serat proyeksi: menghubungkan kortex dengan pst yg lbh dalam. Cerebellum .Cortex t.d. 3 lap. : 1. Lap. Molekuler 2. Lap. Ganglioner = L. sel purkinye 3. Lap. Granuler terdapat serat saraf: . Climbing fiber . Mossy fiber . Medulla : . Idem medulla cerebrum Meninx MENINGES T.D.3 LAP. .Lap.Piamater .Lap. Arachnoid .Lap. Duramater Mikroskopis :

1. Piamater : . Jar. Ikat serat kollagen & elastis . Membran sel gepeng . Mgdg : fibroblast , makrofag dan banyak pemblh darah Td 2 lap.: -epipia - serat kolagen -inti mapia : serat elastis dan serat retikuler 2. Arachnoid t.d. 2 lap. a. Dekat duramater: jaringan ikat dengan serat kolagen & elastis ,permukaan sel- sel gepeng b. dekat piamater :

. Trabekel oleh jar. ikat serat kollagen . menghubungkan membran arachnoid dan piamater. .Diantara trabekel ini terdapat ruang berisi cairan serebrospinalis 3. Duramater terdiri : . Anyaman penyambung padat . Serat-serat kolagen, elastis . Permukaan sel-sel gepeng Sawar Darah Otak FUNGSI : . Cegah makromolekul ke cerebrospinalis . Neurotransmiter . Cegah toksin bakteri, zat toksis dll. . Menjaga komposisi cairan tetap konstan dalam celah interneuron. SAWAR OTAK DARAH TDK TERDAPAT PADA : . Daerah endokrin (hipofise, pineal dll) . Pleksus choroideus .Area postrema (refleks muntah) PLEKSUS CHOROIDEUS . Mikroskopis : . Invaginasi piamater ke atap ventrikel . Sel kubis : . Asal ependim . Mp. Mikrofilli/ujung lebar . Sitoplasma banyak miktokondria . Makrofag : pd jar. ikat jarang . Lokalisasi : . Ventrikel lateralis (2)

. Ventrikel III (1) . Ventrikel IV (1) PLEKSUS CHOROIDEUS . Mikroskopis : . Invaginasi piamater ke atap ventrikel . Sel kubis : . Asal ependim . Mp. Mikrofilli/ujung lebar . Sitoplasma banyak miktokondria . Makrofag : pd jar. ikat jarang . Lokalisasi : . Ventrikel lateralis (2) . Ventrikel III (1) . Ventrikel IV (1)

C. NEUROBIOKIMIA Pokok Bahasan : A. Pendahuluan (struktur sel saraf)

Dendrit: menerima rangsang, Akson: meneruskan rangsang, Soma (Badan sel): T4 keluarnya dendrit dan akson, Sel-sel Schwan: sel bermielin merupakan isolator listrik yg mengelilingi akson dan Sinaps: celah, t4 pemindahan rsg; penghubung antar neuron. Blood brain barrier selectivity 1. Free permeability (passive diffusion): Molekul kecil: H2O, O2, CO2, NH3, ethanol Molekul lipid: steroid hormones 2. Carrier mediated transport: glucose: GLUT-1 (insulin independent) amino acids

Transport of Glucose

GLUT1 (55 kd form): lokalisasi pada sawar darah otak. Memindahkan glukosan dari lumen kapiler ke daerah intertitial GLUT3 / GLUT1 (45 kd form): transpor glukosa dari daerah intertitial kedalam neuron dan sel glia.

B.

Metabolisme otak Laju respirasi sangat tinggi Massa ~2% dari total: konsumsi O2 ~ 20% konsumsi glukosa ~ 60% Konsentrasi glukosa < ~2,5 mM disfungsi otak Akibat overdosis insulin: koma, kerusakan irreversibel, kematian

Metabolisme Otak (Energi) Sumber energi: Hanya dari glukosa darah; saat kelaparan: badan keton (alternatif) Cadangan glikogen sangat sedikit Umumnya asam lemak tidak dapat melalui sawar otak, kecuali asam lemak esensial As. amino tidak dapat menghasilkan ATP tidak ada glukoneogenesis Energi umumnya untuk (Na+/K+)ATPase membran plasma memelihara potensial membran bagi transmisi impul saraf transpor aktif

Hypoglycemia Hypoglycemia: kadar glukosa dalam plasma dibawah 50 mg/dL 76 -72 mg/dL menghambat sekresi insulin ~67 mg/dL berlawanan dengan regulasi hormonal Nilai rujuk: glukosa darah <75 mg/dL

Hypoglycemia ventromedial hypothalamus menghambat sekresi insulin meningkatkan ketidakstabilan hormonal (glucagon/ epinephrine growth hormone/cortisol) Metabolisme otak untuk asam amino Metabolisme as. amino aktif Konsentrasi intraseluler sangat tinggi: Glutamat (5-10 mM) & aspartat (2-3 mM) GABA (gamma aminobutirat): pintasan khas pada otak Glisin, aspartat, gutamat & GABA penting sebagai bahan baku Neurotransmitter: substansi sinyal kimia yang disekresi (dari neuron ke neuron/organ target)

Kendali amonia di otak NH3 merupakan sisa dari reaksi deaminasi (GlnGlu, Glu2-OG etc.) Metabolisme: Sintesis glutamin: NH3 + Glu Gln Glutamin di metabolisme di ginjal dan hati

Ammonia toxicity:

NH3 + 2OG + NADH Glu + NAD+ Krebs cycle impairment: 2-OG depletion Glu excess, excitotoxicity

Konsekuensi klinis : penyakit hati dapat membawa dampak pada fungsi otak principle: insufficient urea synthesis NH3 accumulationneurotoxicity Hepatic encephalopathy: gr.I-IV Fulminant liver failure (i.e. paracetamol poisoning) threatens live also by ICP

Functional imaging of the brain PET = positron emission tomography C.


18

F-2-deoxy-2-fluoroglucose

taken up by glia, phosphorylated but not further metabolized active areas of the brain accumulate tracer

Neurotransmitter

Antarsel saraf terdapat celah impuls diteruskan melalui subs. kimia: neurotransmitter & neurohormon. Neurotrasmitter: sekresi ke celah sinaps, jangkauan sempit, lama hidup pendek sedangkan Neurohormon: sekresi ke aliran darah, lebih luas, lama 5 criteria defining neurotransmitters 1) 2) Synthesis dari transmitter neuron Storage dari neurotransmitter atau precursor dalam presinapti di terminal nerve

3) Release dari neurotransmitter kedalam celah sinaps untuk mengikat reseptor dan pada post sinaptik membran hasilnya spesifik sehingga dapat menggati aktivitas

4) 5) transmitter

Mekanisme Removal transmitter dari celah sinaps Aplikasi Exogonous dari aksi neutransmitter mimik lalu merilis endogonous

Some of the Neurotransmitters found in Nervous Tissue. EXCITATORY : Acetylcholine, Aspartate, Dopamine, Histamine, Nor epinephrine, Epinephrine, ATP, glutamate, 5-hydroxytryptamine. INHIBITORY : GABA, Glycine

BBB clinical significance Infeksi sistim saraf pusat:

BBB untuk memproteksi mikroorganisme yang akn masuk Kernikterus:

hyperbilirubinemia merusak otak sejak neonatal bukan dewasa Parkinsons disease=kekurangan dopamin di basal ganglia

Tidak dapat di terapi dengan dopamin, tapi dengan prekursor L-DOPA dapat digunakan. NEUROTRANSMITTERS dan beberapa Penyakitnya Glutamate Excitotoxity = kelebihan glutamat STROKE Berkurangnya aliran darah (KERUSAKAN OTAK TERLOKALISIR) - Paralisis - Kebutaan - G3 kemampuan bicara - Hilangnya kesadaran permanen Patomekanisme: Tromboembolik a. serebri pasokan O2 +glukosa me<<< kerusakan otak Proses Kerusakan Otak Trombosis Serebri Induksi: Iskemia menyebabkan depolarisasi memb. neuron pelepasan Glutamat uk Ca2+ eksitasi aliran masuk Ca2+ dan Na+ >>> kematian sel . epilepsy Na+ and Ca2+ IC akumulasi pembengkakan

1. Amflifikasi:Pelepasan tambahan glutamat eksitasi ljt neuron sebelahnya 2. Ekspresi: Kadar Ca 2+ >> vasokonstriksi trombosis memburuk ( glutamate cascade) - produksi radikal bebas Penyakit Parkinson Defisiensi Dopamin dlm Substansia Nigra dan Korpus Striatum, Akibat dari degenerasi sel yang mensintesis dan menggunakan dopamin ( dopaminergik) R/ a. Antikolinergik b. Prekursor Dopamin c. Agonist Reseptor Dopamin Penyakit ALZHEIMER Proses degeneratif Apoptosis ( korteks serebri dan hipokampus) Mikro: penimbunan plak amiloid beta proteinperubahan neurofibriler & vaskuler . Plak amiloid neurotoksik >> ion Ca2+ intrasel hiperfosforilasi dan pembtk filamen helix berpsg pd simpul neurofibriler . Genetik Alzheimer : Mutasi gen amyloid precursor protein (Kr 21) Proteolisis APP fragmen A beta Protein Deposisi A beta P >> kdr Ca 2+ mengaktifkan protein kinase filamen heliks kekacauan neurofibriler Deposisi A beta P dan hiperfosforilasi meenahun plak & kekacauan neurofibriler demensia & intelektual <<<

Penyebab lain Alzheimer: Penurunan kolin asetiltransferasan & Ach Pe>> almunium dlm plak R/ obat spesifik belum ada

SKIZOFRENIA Abnormalitas struktur lobus temporalis medialis dan pelebaran ventrikulus otak Hiperdopaminergik dikategori antara lain: Kadar Dopamin Otak, metabolik Dopamin, dll.

D. NEUROANATOMI SUSUNAN SARAF PUSAT ( S.S.P ) PENDAHULUAN

Susunan saraf terdiri dari: o o SSP o o o o o Terletak dalam Cavum Cranii + Canalis Vertebralis Terdiri ENCEPHALON + MEDULLA SPINALIS Dalam SSP terdapat saluran Sistema Ventriculi + Canalis Centralis SSP dibungkus oleh lapisan / selubung MENINGES Struktur Dasar / Utama SSP SUBSTANTIA GRISEA + SUBSTANTIA ALBA SUSUNAN SARAF PUSAT (SSP) SUSUNAN SARAF PERIFER (Nn. Craniales + Nn. Spinales)

Sel Saraf menyusun SSP yaitu o NEUROGLIA - sebagai sel penunjang - terdiri Oligodendrosit, Astrosit, Microglia, Sel Ependym o NEURON Adalah Unit Fungsional UTAMA Susunan Saraf Bagian paling utama menyusun Susunan Saraf (90% pada SSP) Mempunyai axon + dendrit SERABUT SARAF Ax b g y

(pada SSP oleh Oligodendrosit, SS.Pfr oleh Sel Schwann) p SSP SS.Pf o o o o Kumpulan Serabut Saraf tractus / fasciculus / fibrae Nervus Panjang Neuron bisa sampai dengan 1 m, tetap dalam ukuran Mikroskopis

Axon + Dendrit menyusun SUBSTANTIA ALBA Badan Sel NUCLEUS menyusun SUBSTANTIA GRISEA kumpulan Badan Sel dalam SSP

SYNAPS hubungan antara 1 Neuron (axon) terhadap Neuron berikutnya (Dendrit)

STIMULUS o STIMULUS SENSORIS

- Exteroceptif - Interoceptif - Proprioceptif o STIMULUS MOTORIS

Kecepatan Stimulus 10 120 m/detik Perkembangan ENCEPHALON Prosencephalon: Telencephalon CEREBRUM Diencephalon DIENCEPHALON Mesencephalon MESENCEPHALON Rhombencephalon: Metencephalon CEREBELLUM + PONS Myelencephalon MEDULLA OBLONGATA

MEDULA SPINALIS MEDULLA SPINALIS (MS)

terletak dalam canalis vertebralis h y g 2/3 b g ASCENSUS MEDULLAE

ujung caudalnya pada level Vert. L1 2 / L2 SEGMEN MEDULLA SPINALIS : o o o o o Ada 31 segmen medulla spinalis (8 Cervicalis + 12 Thoracalis + 5 Lumbalis + 5 Sacralis + 1 Coccygeus) S g S g S g S g L S c C vc h b c v F . cc.M g v V. 1 - T10 v + C ccyg
10

/ V.C7

T12 v L 1 L2

STRUKTUR LUAR MS

Terdapat pelebaran pada segmen MS : o C3 T2 = INTUMESCENTIA CERVICALIS

o I c Uj

T9 L2 = INTUMESCENTIA LUMBALIS gc g p b h EX REMI AS

CONUS MEDULLARIS

Ventral terdapat : o o Fissura Mediana-Anterior (1) Sulcus Lateralis-Anterior (2)

Di dorsal terdapat : o o o Sulcus Medianus Posterior (1) Sulcus Lateralis Posterior (2) Sulcus Intermedius Posterior (2)

STRUKTUR LUAR MS

Karena adanya Sulcus tersebut terbentuk 3 kolom : o o o Funiculus Anterior Funiculus Lateralis Funiculus Posterior R R x A /V xP /D N. Sp N. Sp M S

Pada Sulcus Lat-A Pada Sulcus Lat-P Radix Ant + Post : o o

Terletak dalam Spatium Subarachnoidea P F .I v b N.SPINALIS MS L, S, C CAUDA EQUINA

Radix Ant + Post dari seg N. SPINALIS o Ganglion Spinalis

Terletak dalam For. Intervertebrale S. o o o p B S N S /R xP

Ada 31 Pasang N. Spinalis (=31 segmen MS) Dibtk oleh Radix Ant + Post p N.Sp F . I ervertebrale

Fiksasi MS oleh : o Meninges MS

o o

Filum Terminale Internum + Externum Perlekatan Duramater pada For. Intervertebralis

STRUKTUR DALAM MS

Struktur dalam MS terdiri dari : o Canalis Centralis (pada bagian central) o Berisi LCS Ke cranial bermuara/berhubungan dgn Ventriculus Quartus K c B V c

Massa jaringan syaraf (di perifer), td : SUBSTANTIA ALBA (superficial) SUBSTANTIA GRISEA (profunda)

SUBSTANTIA GRISEA MS o o S Terdapat : o o D Kh C C Commissura Grisea Ant + Post pada segmen C,T,L,S Cornu / columna Ant + Post pada segmen C,T, L, S Cornu /col. Latpada segmen T,L,S P P C A 9 I-IX) p B S N

SUBSTANTIA GELATINOSA ROLANDI NUCLEUS PROPRIUS NUCLEUS DORSALIS CLARKI

SUBSTANTIA ALBA MS o o Suatu kumpulan serabut saraf (Axon dan Dendrit) yang Ascendens dan Descendens F c A ,L ,P . M c b Ac >D c

TABEL : TRACTUS ASCENDENS, DESCENDENS dan ASCENDENS+DESCENDENS FUNICULUS ASCENDENS DESCENDENS ASCENDENS+DESCEND ENS

ANTERIOR

1. Tractus Spinothalami cus Anterior

2. Tractus Corticospinalis Anterior 3. Tractus Vestibulospinalis 4. Tractus Reticulospinalis 5. Tractus Tectospinalis

6. Fasciculus Proprius Anterior 7. Fasciculus Septomarginali s Anterior

TABEL : TRACTUS ASCENDENS, DESCENDENS dan ASCENDENS+DESCENDENS FUNICULUS ASCENDENS DESCENDENS ASCENDENS+DESCEND ENS

LATERALIS

1. Tractus Spinocerebellaris Ventralis 2. Tractus Spinocerebellaris Dorsalis 3. Tractus Spinothalamicus Lateralis 4. Tractus Spinotectalis

5. Tractus Corticospinali s Lateralis 6. Tractus Olivospinalis

7. Fasciculus Propius Lateralis

TABEL : TRACTUS ASCENDENS, DESCENDENS dan ASCENDENS+DESCENDENS FUNICULUS ASCENDENS DESCENDENS ASCENDENS+DESCEND ENS

POSTERIOR

1. Fasciculus Gracilis 2. Fasciculus Cuneatus

3. Fasciculus Propius Posterior 4. Fasciculus Interfasciculari s Propius (A,B,C,D)

Keterangan : A = Coma Schultze B = Tractus Septomarginalis (T bawah) C = Area Ovalis Flechsig (L) D = Trigonum Philipe Gombault (S)

TRACTUS/FASCICULUS UTAMA 1. Tractus Spinothalamicus Anterior (raba + tekanan) 2. Tractus Spinothalamicus Lateralis (nyeri + suhu) 3. Tractus Spinocerebellaris Ant/Ventral (tonus otot + tendo,ligamentum,capsula art ) 4. Tractus Spinocerebellaris Post/Dorsal (tonus otot + tendo,ligamentum,capsula art ) 5. Tractus Corticospinalis Ant dan Lat (motoris) 6. Fasciculus Cuneatus 7. Fasciculus Gracilis TRUNCUS CEREBRI TRUNCUS CEREBRI Terletak dalam Cavum Cranii Terbaring pada Pars Basilaris Ossis Occ, pada Fossa Cranii Post Diventral Cerebellum Dicranial Medulla Spinalis Dicaudal Diencephalon Organisasi Struktur TC, terdapat: o o Tractus Asc, Desc, Asc + Desc (subs. Alba Nucleus (subs. Grisea) o o C Nucleus motoris Nucleus parasympathis C Nucleus sensoris Nuclei tambahan / INTRINSIC C L C MS P MS A MS p MS

Formatio Reticularis (subs. grisea + alba) Canalis centralis MO + Ventr. Quartus + Aquaductus C MS

b Sy v C

N .C

N . Sp

Struktur TC dari Ventral ke Dorsal dapat terdiri 3 bagian: o o o Pars basilaris (ventral) MO + Pons + Mesencephalon Tegmentum Tectum (dorsal) MO + Pons + Mesencephalon Mesencephalon

Truncus Cerebri terdiri (caudal cranial) o o o MEDULLA OBLONGATA (MO) PONS MESENCEPHALON (MES)

STRUKTUR LUAR MEDULLA OBLONGATA

Aspectus Ventralis o o o o o PYRAMIS tractus corticospinalis

DECUSSATIO PYRAMIDUM batas MOPons OLIVA nucleus olivarius inferior SULCUS LAT-ANT FISSURA MEDIANA ANT N. XII

Aspectus Lateralis o o TUBER CINEREUM nucleus spinalis N.V CORPUS RESTIFORME hbgan MO dgn Cerebellum

Aspectus Dorsalis MO Pars Caudalis (closed part) o o o o o TUBERCULUM CUNEATUM nucleus cuneatum TUBERCULUM GRACILIS (= CLAVA) nucleus gracilis SULCUS LAT-POST N. IX, N. X, N. XI FISSURA MEDIANA POST SULCUS INTERMEDIUS POST

MO Pars Cranialis (open part) (= fossa rhomboidea pars inf) o o o ALA CINEREA (= Trigonum N. Vagi) nucleus dorsalis N. X TRIGONUM N. HYPOGLOSSI nucleus motoris N. XII SULCUS MEDIANUS

o o

SULCUS LIMITANS AREA VESTIBULARIS / ACUSTICA nuclei vestibulares + nucleus cochlearis

STRUKTUR LUAR PONS

Aspectus Ventralis o o o o SULCUS BASILARIS a. basilaris FORAMEN CAECUM batas Pons-MO N. V pada pangkal Brachium Pontis N. VI, N. Intermedius, N. VII, N. VIII batas Pons-MO

Aspectus Dorsalis (= fossa rhomboidea pars superior) o o o o o LOCUS CAERULEUS COLLICULUS FACIALIS nucleus motoris N. VI + genu internum N. VII SULCUS LIMITANS SULCUS MEDIANUS BRACHIUM PONTIS hubungan Pons dengan Cerebellum

Batas PONS-MO di dorsal STRIA MEDULLARIS STRUKTUR LUAR MESENCEPHALON

Aspectus Ventralis o o PEDUNCULUS CEREBRI (= CRUS CEREBRI) tractus Corticospinalis + C. Bulbaris + tractus Fronto / temporoparieto occipito pontines FOSSA INTERPEDUNCULARIS N. III dan SUBSTANTIA PERFORATA ANTERIOR

Aspectus Dorsales o o o o o o o LAMINA QUADRIGEMINA COLLICULUS SUPERIOR nucleus coll. sup COLLICULUS INFERIOR nucleus coll. inf N. IV BRACHIUM CONJUNCTIVUM hubungan MES dengan Cerebellum BRACHIUM COLLICULI / QUADRIGEMINUM LATERALE BRACHIUM COLLICULI / QUADRIGEMINUM MEDIALE

STRUKTUR DALAM TRUNCUS CEREBRI

Struktur dalam TC tidak persis sama teraturnya (hanya mirip) seperti pada MS Harus paham PRINSIP ORGANISASI STRUKTUR TC Prinsip UMUM Organisasi Struktur TC, terkait: o TC terletak pada pertemuan Struktur SSP lainnya:

- Cerebrum + Diencephalon dicranial - Cerebellum didorsal - Medulla Spinalis dicaudal o o o o Seluruh hubungan struktur HARUS melalui TC Sehingga struktur TC terkait dengan bagian SSP lain tsb Sama struktur SSP lainnya tersusun dari SUBSTANTIA ALBA + GRISEA Struktur Dalam TC membuat BENTUK LUAR TC

Organisasi Struktur Dalam TC

Struktur Dalam terdiri dari: 1. SALURAN o o o Canalis Centralis MO pada closed part MO Ventriculus Quartus pada Pons + Open part MO Aquaductus Cerebri Sylvii pada Mesencephalon

Saluran sebagai lanjutan cranial CANALIS CENTRALIS MS 1. FORMATIO RETICULARIS o o o Dibentuk substantia alba + grisea (terutama) Suatu struktur yang sangat multisynaptic Terletak paramedian, diventral / medial kelompok nuclei motoris, sensoris, parasympathis

3. SUBSTANTIA ALBA o o o o Bentuk Tractus Asc, Desc, Asc + Desc Tractus tersebut ke / dari MS, Cerebellum, Diencephalon, Cerebrum Terdapat tractus intrinsik pada TC Tractus Asc dan Desc Selalu pada posisi pinggir TC Yang motoris (Desc) diventral

o -

Yang sensoris (Asc) di dorsolat pada area Tegmentum TC

Tractus Asc + Desc

Biasanya terletak central - paramediana 4. SUBSTANTIA GRISEA o o Bentuk NUCLEUS dalam TC Ada 4 kelompok Nucleus pada TC Nucleus Motoris homolog Cornu Post MS Nucleus Sensoris homolog Cornu Ant MS Nucleus Parasympathis homolog Cornu Lat MS, motoris Nucleus Intrinsik TC Nucleus, hanya pada TC / tidak ada homolog dengan nucleus pada struktur SSP lainnya

Letak Nucleus pada TC Nucl. Motoris di dorsal, pada area paramediana Nucl. Parasympathis di dorsal, pada area dilateral area Nucl. Motoris Nucl. Sensoris di dorsolat, pada area dilateral area Nucl. Parasympathis Nucleus Intrinsik tersebar / menyebar (tidak ada letak khusus)

* Nucleus motoris, sensoris, parasympathis adalah NUCLEI Nn. CRANIALES shg Nn. Cranialis terdapat dan keluar dari TC (kecuali N. I + II) TRACTUS UTAMA PADA TC ASCENDENS o o o o o DESCENDENS o o o Tractus Corticospinalis Tractus Corticonuclearis (=Corticobulbaris) Tractus Rubrospinalis Lemniscus Medialis Lemniscus Trigeminus Lemniscus Lateralis Tractus Spinothalamicus (Ant + Lat) Tractus Spinocerebellaris (Ant + Post)

o o o o o o

Tractus Vestibulospinalis Tractus Tectospinalis Tractus Corticopontines Tractus Reticulospinalis ASCENDENS + DESCENDENS Fasciculus Longitudinalis Medialis (FLM)

NUCLEI Nn. CRANIALES PADA TC Nucleus MOTORIS o o o o o o o Nucleus motoris N. III Mesencephalon Nucleus motoris N. IV Mesencephalon Nucleus motoris N. V Pons Nucleus motoris N. VI Pons Nucleus motoris N. VII Pons Nucleus Ambiguus (N. IX + X + XI) MO Nucleus motoris N. XII MO

NUCLEUS SENSORIS o o o o o Nucleus Spinalis N. V MO + Pons Nucleus Mesencephalicus N. V Mesencephalon Nucleus Tractus Solitarius (N. VII, IX, X) MO Nuclei Cochleares (N. VIII) MO Nuclei Vestibulares (N. VIII) batas Pons - MO

NUCLEUS PARASYMPATHIS (MOTORIS) o o o o Nucleus Edinger Westhpal (N. III) Mesencephalon Nucleus dorsalis N. Vagi MO Nucleus Salivarius Sup (N. VII) batas Pons-MO Nucleus Salivarius Inf (N. IX) batas Pons-MO

NUCLEUS INTRINSIK o o o Nucleus Gracilis MO Nucleus Cuneatus MO Nucleus Olivarius Inferior MO

o o o o o o DIENCEPHALON

Nucleus Olivarius Superior Pons Nucleus Ruber Mesencephalon Nucleus Colliculi Sup Mesencephalon Nucleus Colliculi Inf Mesencephalon Substantia Nigra Mesencephalon Formatio Reticularis MES, Pons, MO

DIENCEPHALON

Suatu massa ovoid dari substantia grisea Terbungkus / di profunda Hemispherium Cerebri Ujung rostral/cranial Mesencephalon D y V c

Pembagian Diencephalon: 1. THALAMUS (= Thalamus Dorsalis) 2. HYPOTHALAMUS 3. EPITHALAMUS 4. SUBTHALAMUS (= Thalamus Ventralis) 5. METATHALAMUS (sering dianggap bagian Thalamus) THALAMUS

Bagian Diencephalon yang PALING BESAR + SUPERIOR Merupakan/terdiri dari 7 kelompok Nuclei Thalami N c h + h Cortex Cerebri (tractus

S c /f c c Thalamocorticalis) , kecuali PENCIUMAN (N.I)

Thalamus menerima pula dari Cortex Cerebri + Nuclei Subcortical lainnya Paling utama membentuk dinding Ventriculus Tertius Uj gP b PULVINAR HALAMI I h c

Thalamus kiri + kana A h HYPOTHALAMUS D c ph

B g

PALING VEN RAL

Sebagai Pusat Otonom Terdiri dari : 1. CHIASMA OPTICUM 2. TUBER CINEREUM 3. INFUNDIBULUM 4. HYPOPHYSE LOBUS POSTERIOR 5. CORPORA MAMMILARIA EPITHALAMUS DAN SUBTHALAMUS

EPITHALAMUS o o Bagian D c ph PALING POS ERIOR

Terdiri dari : 1. TRIGONUM HABENULARE + HABENULA 2. CORPUS PINEALE (=Epiphyse, = Gld.Pineale) 3. COMMISSURA POSTERIOR

SUBTHALAMUS o o o B g D c ph PALING INFERIOR

Terletak di antara Thalamus dengan Tegmen Mesencephali Terdapat Nucleus Subthalamicus

METATHALAMUS

Terletak bagian posterior Pulvinar Thalami Terdiri dari : 1. CORPUS GENICULATUM MEDIALE o o o Terima aff dari Brachium Colliculi inf Beri eff (= radiatio auditoria) ke area 41-42 (area auditoria) Terkait fungsi pendengaran

2. CORPUS GENICULATUM LATERALE o o o Terima aff dari Brachium Colliculi sup Beri eff (= radiatio optica) ke area 17 (area visualis) Terkait fungsi penglihatan

CEREBELLUM CEREBELLUM

LETAK o o o Pada Fossa Cranii Posterior D D p f L b Occ p c C C b b dipisahkan oleh TENTORIUM CEREBELLI b g A AP V c Q

MORPHOLOGI o o B y D p F p / j j FOLIA CEREBELLI

SULCUS/FISSURA CEREBELLI

STRUKTUR LUAR CEREBELLUM

Mempunyai permukaan : o o F c F c S p I f g g v , p c b

Secara Anatomis td : o o 1 VERMIS CEREBELLI (struktur di mediana) 2 HEMISPHERIUM CEREBELLI (di lateral) p y h

Sulcus dan Folia Cerebelli Fissura Cerebelli o o o Fissura Prima Fissura Horizontalis Fissura Posterolateralis

9, h y 3 yg p

STRUKTUR LUAR CEREBELLUM

VERMIS CEREBELLI, terdiri dari : 1. Nodulus 2. Lingula 3. Lobulus Centralis 4. Monticulus Culmen 5. Monticulus Declive HEMISPHERIUM CEREBELLI, terdiri dari : 1. Flocculus + Pedunculus Floc 6. Lobulus Semilunaris Sup 6. Folium 7. Tuber 8. Pyramis 9. Uvula

2. Vinculum Lingulae 3. Ala Lobuli Centralis

7. Lobulus Semilunaris Inf 8. Lobulus Biventer

4. Lobulus Quadrangularis Ant/Sup 9. Tonsilla Cerebeli 5. Lobulus Quadrangularis Post/Inf VERMIS + HEMI. CEREBELLI selalu berpasangan STRUKTUR LUAR CEREBELLUM

Lobulus Cerebelli o Cerebellum dapat dikelompokkan menjadi : 1. Lobus Anterior 2. Lobus Posterior 3. Lobus Flocculonodularis o o o Lobus Anterior thd Posterior diantarai FISSURA PRIMA Lobus Posterior thd Flocc.Nod. diantarai FISSURA POSTEROLATERALIS L b A +P CORPUS CEREBELLI

Secara Filogenetis, Cerebellum td : o o o Archicerebellum (= Lobus Flocculonodularis) paling tua Palaeocerebellum (= Lobus Anterior) tua Neocerebellum (= Lobus Posterior) baru

STRUKTUR LUAR CEREBELLUM

Secara Fungsional, td 1. SPINOCEREBELLUM o o o o Sesuai dengan lobus anterior dan Bagian lobus posterior (pyramis + Uvula) Menerima impuls proprioceptif dari MS Sesuai dengan Palaeocerebellum

2. VESTIBULOCEREBELLUM o o o Sesuai Lobus Flocculonodularis Sesuai Archicerebellum Menerima impuls Vestibularis

3. CEREBROCEREBELLUM

o o o

Sesuai Lobus Posterior (kecuali Pyramis + Uvula) Sesuai Neocerebellum Menerima impuls Cortex Cerebri

STRUKTUR DALAM CEREBELLUM

Terdiri dari : o o Substantia Grisea (=Cortex Cerebelli) Substantia Alba (=Corpus Medullare)

Dalam Corpus Medullare terdapat : o o P c b g S b . A b ARBOR VI AE

Nuclei Cerebelli (dari medial ke lateral) substantia Grisea 1. Nucleus Fastigii 2. Nucleus Globosus 3. Nucleus Emboliformis 4. Nucleus Dentatus

PEDUNCULUS CEREBELLI

Suatu struktur yang : o o o Menghubungkan Cerebellum ke/dari Truncus Cerebri Dibentuk/berisi serabut saraf (afferent + efferent) Terdiri dari 3 pasang : 1. Pedunculus Cerebelli Superior (=Brachium Conjunctivum) 2. Pedunculus Cerebelli Medius (=Brachium Pontis) 3. Pedunculus Cerebelli Inferior (=Corpus Restiforme) o Pedunculus Cerebelli, membentuk Atap Ventriculus Quartus

PCS, PCM, PCI

Pedunculus Cerebelli Superior o o Ke/dari Lamina Quadrigemina Mesencephalon Berisi/dibentuk serabut AFFERENT + EFFERENT (terutama)

Pedunculus Cerebelli Medius o dari Pons

o o

Hanya berisi serabut AFFERENT Paling besar

Pedunculus Cerebelli Inferior o o Ke/dari MO Berisi/dibentuk serabut AFFERENT (terutama) + EFFERENT

TABEL AFFERENT + EFFERENT PEDUNCULUS CEREBELLI SUPERIOR AFFERENT EFFERENT

1. Tractus Tectocerebellaris 2. Tractus Spinocerebellaris Anterior

3. Tractus Fastigiobulbaris 4. Tractus Cerebellorubralis 5. Tractus Dentatothalamicus

MEDIUS INFERIOR

Tractus Pontocerebellaris 1. Trac. Spinocerebellaris post 2. Trac. Vestibulocerebellaris 3. Tractus Olivocerebellaris 4. Trac. Arcuatocerebellaris 5. Fibra Trigeminocerebellaris 6. Trac. Reticulocerebellaris 7. Trac. Cuneocerebellaris =3 = 10

-------8. Trac. Cerebellovestibularis 9. Trac. Cerebelloreticularis

=5

CEREBRUM CEREBRUM

Terletak dalam cavum cranii Terbaring pada basis cranii (fossa cranii ant + media + diatas Tentorium Cerebelli diantarai bantal cairan (LCS) terhadap Ossa Cranii

terhadap C

c L g

EN ORIUM CEREBELLI c b /F xC g p b g b HEMISPHERIUM p f h

T b g hF CEREBRI SINISTRA + DEXTRA

H ph C b S +D x pb h b serabut Commissura (terutama Corpus Callosum) CEREBRUM

Tiap Hemispherium Cerebri, terbagi : 1. LOBUS FRONTALIS 2. LOBUS PARIETALIS 3. LOBUS OCCIPITALIS 4. LOBUS TEMPORALIS 5. LOBUS CENTRALIS/INSULAE Mempunyai permukaan : 1. Facies Superolateralis 2. Facies Medialis 3. Facies Inferior CEREBRUM

Struktur Cerebrum, td : 1. COR EX CEREBRI p 2. CENTRUM SEMIOVALE 3. SUBSTANTIA GRISEA CENTRALIS 4. HIPPOCAMPUS 3 4p gp f g p fc

CORTEX CEREBRI

Dibentuk SUBSTANTIA GRISEA Permukaan tidak rata : o o Banyak SULCUS + FISSURA Banyak GYRUS

Masing-masing dengan namanya Beberapa Sulcus/Fissura yang besar : o Fissura Cerebri Lateralis Sylvii

o o o o o o

Sulcus Centralis Rolandi Fissura Calcarina Fissura Parietooccipitalis Sulcus Cinguli Sulcus Collateralis Sulcus Circularis Reyli

CORTEX CEREBRI

Cortex Cerebri tertata menjadi 3 kelompok fungsional: 1. A 2. A R c p f, b E p p A S Primer & Sekunder

f A

Motoris

3. Area Assosiasi B g y g C xC b A A

Seluruh permukaan Cortex Cerebri dari aspek fungsional diberi nomor 1 47 (BROADMANN) CORTEX CEREBRI

Beberapa Area Receptif Primer 1. Area Sensoris Primer (Area 3, 1 & 2) 2. Area Visualis (Area 17) 3. Area Auditoria (Area 41 42) 4. Area Gustatoria (Area 43) 5. Area Wernicke CORTEX CEREBRI

Beberapa Area Motoris 1. Area Motoris (Area 4) 2. Area Premotorik (Area 6) 3. Area Supressor (Area 6, 18, 12, 19, 24) 4. Area Broca (Area 44) P G A b M +A S hb g b h c p

HOMUNCULUS MO ORIS HOMUNCULUS SENSORIS

CENTRUM SEMIOVALE SUBS AN IA ALBA x +

Db

Terletak profunda Cortex Cerebri Terdiri dari kelompok : o o o Serabut ASSOSIASI Serabut COMMISSURA Serabut PROYEKSI

Serabut-serabut tsb saling menyilang dan tersusun padat membentuk Centrum Semiovale

SERABUT ASSOSIASI

Hubungkan antara gyrus pada Hemispherium Cerebri yg sama, bisa gyrus berdekatan atau jauh Macam-macam serabut Assosiasi o o P Panjang 1. Fasciculus Uncinatus 2. Cingulum 3. Fasciculus Longitudinalis Superior 4. Fasciculus Longitudinalis Inferior 5. Fasciculus Occipitofrontalis Superior 6. Fasciculus Occipitofrontalis Inferior 7. Fasciculus Perpendicularis 8. Fornix SERABUT COMMISSURA FIBRA ARCUA A = F b U

CORPUS CALLOSUM Serabut commissura yg terbesar Hubungkan semua area cortical secara homotopik (Hem. Cerebri Sin dgn Dex) kecuali : o o L b L b F Occ p area visualis Area tangan dan kaki (pada area somato sensoris) FORCEPS MINOR FORCEPS MAJOR

Melengkung di atas Ventriculus Lateralis membentuk (dari ant ke post) o o o o ROSTRUM CORPORIS CALLOSI GENU CORPORIS CALLOSI CORPUS CORPORIS CALLOSI SPLENIUM CORPORIS CALLOSI

SERABUT COMMISSURA b g N c h pp c C F c Rh P p g c ph c g g g Ep h

COMMISSURA AN ERIOR COMMISSURA POS ERIOR COMMISSURA HIPPOCAMPI COMMISSURA FORNICIS

Hubungkan semua area cortical secara homotopik (Hem. Cerebri Sin dgn Dex) SERABUT PROYEKSI

Adalah serabut-serabut ASCENDENS DAN DESCENDENS ASCENDENS dari struktur di bawah Hemispherium Cerebri. h R RADIA IO HALAMI = h b c h c c c xc b

CORONA RADIATA

DESCENDENS dari cortex Cerebri ke struktur di bawah Hemispherium Cerebri : o o o o h G g S b c C B Ng b c C c h C C c c g c

Fb Fb

Tractus Corticopontines

Tractus Corticonuclearis Tractus Corticorubralis o M Sp c C c p

SUBSTANTIA GRISEA CENTRALIS

Massa substantia grisea di antara centrum semiovale thd Thalamus Terdiri dari : 1. NUCLEUS CAUDATUS 2. NUCLEUS LENTIFORMIS 3. CLAUSTRUM

4. CORPUS AMYGDALAE Nucleus Caudatus + Nucleus Lentiformis = CORPUS STRIATUM Substantia grisea centralis = GANGLIA BASALIS NUCLEUS CAUDATUS + NUCLEUS LENTIFORMIS C g g V c L

B b

Terdiri dari : 1. CAPU 2. CORPUS 3. CAUDA NUCLEUS LENTIFORMIS 1. Terdiri dari PUTAMEN (lateral) + GLOBUS PALLIDUS (medial) 2. Di profunda Lobus Centralis 3. Di medial Claustrum CLAUSTRUM + CORPUS AMYGDALAE C g b g p V .L . L b h F

CLAUSTRUM o o o Subtantia grisea yg tipis Di profunda lobus centralis Di lateral PUTAMEN ( di antarai Capsula Externa)

CORPUS AMYGDALAE o o o Di dalam Uncus (ujung Lobus Temporalis) Berhubungan dgn Cauda Nucleus Caudatus Ujung rostral cornu inferior Ventr. Lateralis

HIPPOCAMPUS

Suatu substantia grisea dalam lobus temporalis o o D U c Sp C p C

Pada dasar Cornu Inf. Ventr. Lat

Dari Hippocampus M ALVEUS F Hipp c p b + Gy H pp c D p C + Gy F P c h pp c p FORMA IO HIPPOCAMPI

CAPSULA INTERNA

Kumpulan serabut ASC +DESC ke/dari Cortex Hemispherium Cerebri B b h lateral medioant mediopost f V, : Nucleus Lentiformis : Caput Nuclei Caudati : Thalamus

Sehingga terbagi menjadi 3 bagian : ant intermedia post Ac C xC : Crus Ant Capsula Interna : Genu Capsula Interna : Crus Post Capsula Interna b bg bg CORONA RADIA A bg PEDUNCULUS CEREBRI

Descendens ke M CAPSULA INTERNA

c ph

Struktur lewat/btk CAPSULA INTERNA pada : CRUS ANTERIOR 1. Radiatio Thalami anterior (Asc) 2. Fibrae Frontopontines (Desc) GENU 1. Tractus Corticonuclearis (Desc) CRUS POSTERIOR 1. Radiatio Thalami Post (Asc) 2. Fibrae Temporo parieto occipito pontines (Desc) 3. Radiatio Opticum (Desc) 4. Radiatio Auditoria (Desc) 5. Tractus Corticorubralis (Desc) 6. Tractus Corticotegmentalis (Desc) 7. Tractus Corticospinalis (Desc) SUSUNAN dan LOBUS LIMBICUS

Susunan/Sistem Limbicus Struktur Encephali yg interkoneksi dan secara kolektif melakukan mediasi dari emosi, tingkah laku dan memori/proses belajar

Lobus Limbicus Suatu struktur Cortex Cerebri di medial pada lobus frontalis + lobus temporalis yi Gyrus Parahippocampi, Gyrus Cinguli, Gyrus Subcallosus o o Terletak mengelilingi Diencephalon Limbus = tepi

SISTEM/SUSUNAN LIMBICUS

Sistem limbicus td o o o o o Lobus Limbicus (Gyrus parahippocampi, Cinguli, subcallosum) Formatio Hippocampi Corpus Amygdalae Hypothalamus Nucleus Anterior Thalami

Sistem Limbicus secara praktis td 3 SHAPED ASSOCIATION: 1. Limbic Association Cortex 2. Formatio Hippocampi + Fornix 3. Amygdalae + Stria Terminalis RHINENCEPHALON C p b b g C b Of c c f g IDAK/BUKAN lobus tersendiri)

B g M

Tidak berkembang baik pada Manusia Terdiri dari : 1. Bulbus + Tractus + Stria Olfactorius 2. Substantia Perforata Anterior 3. Area Paraolfactoria (Gyrus subcallosus) 4. Area prepyriformis 5. Amygdalae MENINGES MENINGES Suatu sistem pelindung SSP (Encephalon, Cerebellum,MS) p p b g

Terdiri dari 3 lapisan (dari luar ke dalam) Duramater Arachnoidmater/Arachnoidea Piamater

Duramater = pachymeninges Arachnoidea + Piamater = Leptomeninges

DURAMATER D c v c 2 p Stratum/lamina endostealis

melekat erat pd periosteum tlg2 mbtk cavum cranii s/d for.occip.magnum p Stratum/lamina meningealis h p . ch

Dalam canalis vertebralis H y 1 p j um/lamina meningealis

Tidak melekat pada ddg dlm tlg2 vertebra Duramater MS hanya sd vert.Sacralis 3 Selanjutnya spt TALI = FILUM TERMINALE EXTERNA ke os coccygealis. Terdpt ruang POTENSIAL pada Cranium : Antara duramater l.endostealis thd l.mening (berisi a/v.meningea + cab-cab syaraf N.V) A D c hg=Sp g v x . b p g ch b g p .c / .p g-masing) w b g g2 b Sp b . p j . g +p x h v ch . v SPA IUM EPIDURALE

SPA IUM SUBDURALE g b h g gc g .

Duramater di Cranium membentuk: SINUS VENOSUS (antara l.endostealis thd l.meningealis) 4 SEPTA : 1. FALX CEREBRI (antara ke 2 bgn atas hemispherium cerebri,dlm fissura longitudinalis cerebri) 2. TENTORIUM CEREBELLI (memisahkan lobus occ.cerebri thd cerebellum)

3. FALX CEREBELLI (antara ke 2 hemispherium cerebelli) 4. DIAPHRAGMA SELLAE (diatas corpus sphenoidale) SINUS VENOSUS Dilapisi selapis endothel (spt pd pemb.drh) Berisi darah venosa Adalah sistem aliran darah balik/venosa SSP Bermuara vena2 intracranial + extracranial tertentu (v.emissaria). MACAM-MACAM SINUS VENOSUS

1. S.sagittalis superior 2. S.sagittalis inferior 3. S.rectus 4. S.transversus 5. S.occipitalis 6. S.sigmoideus 7. S.petrosus superior 8. S.petrosus inferior 9. S.intercavernosus 10. S.cavernosus 11. S.sphenoparietalis 12. Confluens sinuum ARACHNOIDEA Td dari 2 bagian: 1. MEMBRANA ARACHNOIDEA (melekat pd duramater l.meningealis) 2. TRABECULA ARACHNOIDEA Juluran2 jar.ikat ke PIAMATER Terdpt dlm SPATIUM SUBARACHNOIDEUM Membrana Arachnoidea th p b gg = SPATIUM SUBARACH NOIDEUM.

SPATIUM SUBARACHNOIDEUM Berisi:

1. Pembuluh darah arteri dan vena cerebri,diencephalon,cerebelli,truncus cerebri dan medulla spinalis 2. Dilewati n.cranialis + radix ventralis & dorsalis n.spinalis 3. Trabecula arachnoidea 4. Liquor cerebrospinalis (LCS) Pada bagian ter p b ch MELEBAR CIS ERNA

Macam-macam cisterna: 1. Cisterna cerebellomedullaris/magna 2. Cisterna pontis 3. Cisterna interpeduncularis/basalis 4. Cisterna chiasmatis 5. Cisterna fossa cerebri lateralis 6. Cisterna superior/cisterna ambiens 7. Cisterna lumbalis

VILLI ARACHNOIDALES G kedlm sinus sagittalis superior

A ch

/j

ch

FUNGSI: tempat ekskresi LCS dari spatium subarachnoideum kedlm darah pd sinus venosus

PIAMATER Melapisi langsung permukaan cortex cerebri, cerebellum,diencephalon, truncus cerebri & medulla spinalis Ikut masuk pada sulcus/fissura I p b h h yg p c /f b termasuk pemb drh yg btk plexus choroideus b 2 b p

Khusus pi p DENTICULATUM ke arachnoidea

bg LIGAMEN UM

VASCULARISASI Vascularisasi Duramater intracranial : 1. A. M g A c b. . h. . ph c

2. A. Meningea media (cab.a.maxillaris int) 3. Rm.meningea posterior ( cab.a.vert + a.ph.asc + a.occ) Yg p g V v c y y . g

D A ch

+p Av c

v c

INNERVASI INTRACRANIAL tu cabang-cabang N.V

Sebagian dari Upper Nn.Craniales + N. Vagus Dlm CANALIS VERTEBRALIS Dari Nn. Spinales

SYSTEMA VENTRIICULI VENTRICULUS ENCEPHALI Ada 4 ventriculus Encephali, terdiri dari : 2 ventriculus lateralis 1 ventriculus tertius 1 ventriculus quartus Merupakan ru g b S hp LIQUOR CEREBROSPINALIS LCS y p p EPENDYMA.

Merupakan EXPANSI (perluasan/pelebaran) dari Canalis centralis pada Encephalon (Cerebrum + Diencephalon + Truncus Cerebri) Exp j g LATERALIS Exp Exp p HEMISPHERIUM CEREBRI b g VEN RICULUS

DIENCEPHALON RUNCUS CEREBRI

b g VEN RICULUS ER IUS b g VEN RICULUS QUAR US

VENTRICULUS LATERALIS B b h f C

Melengkung bersama Nucleus Caudatus, Hippocampus dan Fornix Terdiri dari : CORNU ANTERIOR (di dalam Lobus Forntalis) PARS CENTRALIS (di dalam Lobus Parietalis) CORNU POSTERIOR (di dalam Lobus Occipitalis) CORNU INFERIOR (di dalam Lobus Temporalis)

Simetris, masing2 dalam Hemispherium Cerebri

A pV A pc

c f

L c

CORPUS CALLOSUM N c c

Cornu Anterior dan Pars centralis kiri dan kanan, dipisahkan oleh SEPTUM PELLUCIDUM Terdapat PLEXUS CHOROIDEUS, kecuali di Cornu Anterior Terdapat FORAMEN INTERVENTRICULARE MONROI : Pada kiri dan kanan Pada batas cornu anterior dengan pars centralis Bermuara pada Ventriculus Tertius

VENTRICULUS TERTIUS Terletak dalam DIENCEPHALON Yaitu sbb : Di antara kedua thalamus Lantai dan sisi anteriornya dibentuk oleh HYPOTHALAMUS Di posterior terdapat Epithalamus Terdapat PLEXUS CHOROIDEUS Berhubungan dengan : V V c c L Q F Aq I c v C c M

b Sy v .

VENTRICULUS QUARTUS Terletak pada permukaan dorsal Truncus Cerebri (yaitu Medulla Oblongata dan Pons) Di dorso-superior ditutupi (bentuk atapnya) oleh Cerebellum (yaitu bagian Pedunculus Cerebelli Superior, Medius, Inferior dan Velum Medullare Sup/Ant + Inf/Post) Dasar/lantai V .Q p c C b FOSSA RHOMBOIDEA

Terdapat PLEXUS CHOROIDEUS Di cranial terdapat muara Aquaductus Cerebri Sylvii D c P Pada sudut la f j p b g c c M Ob g

FORAMEN MAGENDII y FORAMEN LUSCHKA y LCS Sp S b ch C

K f p Cerebellomedullaris/magna)

LIQUOR CEREBROSPINALIS LCS Suatu cairan bening tanpa sel ( tidak seperti darah ) Terdapat dalam: 1. Semua Ventriculus Encephali 2. Spatium Subarachnoideum Jumlahnya total 140 cc, 25 cc di Sp. Subarachnoideum Berfungsi sebagai bantal cairan proteksi trauma mekanis terhadap SSP. Diproduksi 400 500 cc / hari ( 0,35 cc / menit) Diproduksi oleh: o o o 70 % plexus choroideus Ventriculi Encephali 12 % oxidasi glucosa 18 % extrachoroidal, dari

filtrasi kapler pembuluh darah lewat lapisan ependymal sistem ventriculi Sirkulasi LCS dimulai / dipicu oleh pulsasi plexus choroideus Sirkulasi, sbb: Ventriculus lateralis for. Interventriculare Monroi Aquaductus cerebri Sylvii Ventriculus Quartus For. Magendii + For. Luschka Spatium subarachnoideum lainnya Villi / granulatio Arachnoidalis Sinus Sagittalis Superior Cisterna cerebellomedullaris Ventriculus Tertius

VASCULARISASI SSP VASCULARISASI SSP Vascularisasi SSP o Berat SSP 2 % BB mendapat / memakai

- 17 % COP - 20 % O2 - 40 % Glucose melalui aliran darah. o o Karena itu,aliran darah utk SSP harus cukup. Kita bahas masing-masing Vascularisasi :

1. Cerebrum 2. Cerebellum 3. Diencephalon 4. Truncus Cerebri 5. Medulla Spinalis Vascularisasi CEREBRUM Terdiri dari Sistem ARTERI dan Sistem VENA Sistem ARTERI berasal dari 2 pasang Arteri Utama A. CAROTIS INTERNA A. VERTEBRALIS

A. CAROTIS INTERNA o o o o Cabang A. Carotis Communis Arcus Aortae Masuk intracranial (cavum cranii) melalui FORAMEN CAROTICUM INTERNA Tembus Duramater pada medial SINUS CAVERNOSUS Masuk Spatium Subarachnoideum, memberi cabang cerebral, sbb:

1. A. COMMUNICANS POSTERIOR 2. A. CHOROIDEA ANTERIOR 3. A. CEREBRI ANTERIOR 4. A. CEREBRI MEDIA

A. VERTEBRALIS o o Cabang A. Subclavia Arcus Aortae (kana via Truncus Brachiocephalicus) Dari foramen transversarium Vert. C. 1 tembus Membrana Atlantooccipitalis post tembus Duramater masuk spat. Subarachnoideum (di bawah for. occ. magnum) Dilateroanterior Medulla Oblongata bersatu =

A. BASILARIS (depan Pons) o Batas Pons-Mesencephalom A. CEREBRI POSTERIOR (Sin + Dext), cabang terminal

Cabang-cabang lain A. Vertebralis + A. Basilaris, dibahas tersendiri (pada Vascularisasi Cerebellum, Diencephalon, Truncus Cerebri, Medulla Spinalis) Prinsip Vascularisasi Cerebrum Dimulai dari CIRCULUS ARTERIOSUS WILLISI, yang dibentuk: 1. A. Cerebri Anterior 2. A. Communicans Anterior 3. A. Carotis Interna 4. A. Communicans Posterior 5. A. Cerebri Posterior Dari Circulus Arteriosus Willisi + lanjutan A. Cerebri Anterior, Media, Posterior akan bercabang menjadi cabang-cabang: 1. CORTICAL 2. CENTRAL Cabang CORTICAL o o o o Berjalan / terdapat pada permukaan CORTEX CEREBRI, dalam Spatium Subarachnoideum Vascularisasi Cortex Cerebri (Substantia Grisea) dan Substantia Alba superficial / subcortical Cabang-cabang Cortical A. Cerebri Anterior, Media dan Posterior Anastomose Anastomose tsb tidak adekwat (Functional end arteries)

Cabang CENTRAL o Berasal dari / dipercabangkan dari Circulus Arteriosus Willisi dan Bagian Proximal A. Cerebri Ant, Med, Post

Vascularisasi: Struktur profunda Hemispherium Cerebri Substantia Alba Profunda

o o o

Tidak ada anastomose Suatu Anatomical End Arteries Masuk ke struktur profunda cerebri melalui Substantia perforata anterior + posterior (pada facies inferior cerebri)

SISTEM VENA o o Terdiri kelompok SUPERFICIAL dan PROFUNDA Kelompok Superficial o Drainage dari cortex cerebri, substantia alba Superficial / Subcortical Bentuk Vena Cerebri Superior, media, inferior Terletak pada permukaan cortex cerebri (dalam Spat. Subarach.) Beranastomose satu sama lain Bermuara pada Sinus Sagittalis Superior, Sinus Cavernosus, sinus petrosus, sinus transversus

Sistem Vena Cerebralis tidak punya Valvula

Kelompok Profunda o o Drainage dari substansia alba profunda, diencephalom, substantia grisea centralis Ada 3 Vena profunda utama: o A A V. Basalis V. Cerebri Interna V. Cerebri Magna

V. Cerebri Magna = Vena terminalis dari Vena-Vena profunda Sinus Rectus c b V. p f V. p f

Alur aliran Vena V. Cerebri Superficialis V. Cerebri Profunda Sinus Rectus Confluens Sinuum

Sinus Sagit Sup Sinus Cavernosus Confluens Sinuum Sinus Petrosus

Sinus Transversus Sinus Sigmoideus V. Jugularis Interna Vascularisasi CEREBELLUM

Berasal dari : 1. A. Cerebellaris Superior (cabang A. Basilaris) 2. A. Cerebellaris Ant-Inf (cabang A. Basilaris) 3. A. Cerebellaris Post-Inf (cabang A. Vertebralis) Aliran Vena : 1. Vv. C 2. Vv. C b b S p+I f S p+I f S S P R c

Vascularisasi DIENCEPHALON Berasal dari cabang-cabang: o o o A. Cerebri Post (cabang A. Basilaris) A. Choroidea Ant. (cabang A. Carotis Interna) A. Communicans Post (cabang A. Cerebri Post)

Vascularisasi TRUNCUS CEREBRI

MESENCEPHALON, dari cabang-cabang: o o o o A. Cerebri Post (cabang A. Basilaris) A. Cerebelli Sup (cabang A. Basilaris) A. Choroidea Ant. (cabang A. Carotis Interna) A. Communicans Post (cabang A. Cerebri Post)

PONS dan MEDULLA OBLONGATA, dari cabang2 o o o A. Spinalis Ant (cabang A. Vertebralis) A. Spinalis Post (cabang A. Vertebralis) A. Cerebellaris Post-Inf (cabang A. Vertebralis)

o o

Cabang langsung A. Vertebralis Cabang langsung A. basilaris

Vascularisasi MEDULLA SPINALIS

Berasal dari: o o o o A. Spinalis Ant (1) A. Spinalis Post (2) cabang A. Vertebralis cabang A. Vertebralis

A. Radicularis Ant (2-7) cabang A. Spinalis / Segmentalis A. Radicularis Post (10-23) cabang A. Spinalis / Segmentalis

Tidak seluruh A. Radicularis berkembang baik, biasanya ada 1 yang besar = A. ADAMKIEWICS Aliran Vena, melalui: o o o V. Spinalis Ant (2) V. Spinalis Post (2) Vv. Radiculares

Nn. CRANIALIS PADA SSP Nn. Craniales terdiri dari: I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. N. OLFACTORIUS N. OPTICUS N. OCULOMOTORIS N. TROCHLEARIS N. TRIGEMINUS N. ABDUCENS N. FACIALIS (+ n. intermedius) N. OCTAVUS (n. vestibularis + n. cochlearis) N. GLOSSOPHARYNGEUS N. VAGUS N. ACCESSORIUS N. HYPOGLOSSUS

Nn. Craniales terletak:

N. I masuk ke CEREBRUM, di inferior lobus frontalis N. II masuk ke DIENCEPHALON, di inferior lobus frontalis

N. III s/d XII masuk dan atau keluar Truncus Cerebri o o o o o o o o o o PENDAHULUAN Nn. Craniales adalah bagian dari SS. Perifer bersama dengan Nn. Spinales. - Nn. Craniales keluar dari atau masuk pada Cerebrum, Diencephalon,Truncus Cerebri. - Nn. Spinales keluar dari atau masuk pada Medulla Spinalis. - Nn. Spinales td komponen sensoris + motoris + otonom sympathis (yang ikut Nn. Spinales). - Nn. Craniales bisa sensoris saja/motoris saja/sensoris + motoris atau ditambah otonom parasympathis (terdapat sensoris umum & khusus, dan motoris branchiogenic & somatogenic). - Nn. Spinales p y g g untuk tiap Nn. Spinales S = gg . Sp S N. III keluar pada Fossa Interpeduncularis N. IV keluar pada Inferior Colliculus Inferior N. V keluar masuk pada pangkal Brachium Pontis

N. VI keluar pada batas Pons-MO, di superior Pyramis MO N. VII keluar masuk pada batas Pons-MO, dilateral N. VIII masuk pada batas Pons-MO, dilateral N. IX keluar masuk pada Sulcus Lat-Post MO N. X keluar masuk pada Sulcus Lat-Post MO

N. XI keluar pada Sulcus Lat-Post MO N. XII keluar pada Sulcus Lat-Ant MO

- Nn. Craniales h y p y g g beberapa Nn. Craniales, yaitu:

1. Ggl. Semilunare N. V 2. Ggl. Geniculatum N. VII 3. Ggl. Spiralis N. Cochlearis (N. VIII) 4. Ggl. Vestibularis N. Vestibularis (N. VIII) 5. Ggl. Sup + Inf N. IX 6. Ggl. Sup + Inf N. X - Nn. Spinales p y g g otonom sympathis = gg . paravertebrale) untuk hampir semua Nn. Spinales

- Nn. Craniales h y p

y g g

otonom parasympathis y

1. Ggl. Ciliare N. III 2. Ggl. Pterygopalatinum N. VII 3. Ggl. Submandibulare N. VII 4. Ggl. Oticum N. IX 5. Ggl. Intramural N. X - Semua lintasan ascendens sensoris dari Nn. Spinales berakhir pada Thalamus/Diencephalon sebelum ke Cortex Cerebri. - Lintasan Sensoris dari Nn. Craniales yang berakhir pada Thalamus/Diencephalon yaitu semua Nn. Craniales KECUALI N. I - Serabut Syaraf AXON yang masuk ke Nucleus disebut AFFERENT. - Serabut Syaraf AXON yang keluar dari Nucleus disebut EFFERENT. Nn. Craniales pada SSP

Bagian Nn. Craniales pada SSP adalah: 1. Nucleus tentang sifat atau komponennya yang sensoris/motoris/parasympathis dan koneksinya 2. Lintasan koneksi/berganti neuron/tractus dan akhirannya 3. Letak/keluar dari SSP dimana? 4. Letak/keluar dari Cavum Cranii dimana/melalui 5. Semua Nn. Craniales HANYA innervasi kepala + leher, KECUALI N. VAGUS s/d Cavum Thoracis + Abdominis + Pelvis, dan s/d Cavum Scroti pada pria. KOMPONEN/SIFAT dari NUCLEUS (+ serabut syaraf) Nn. Craniales 1. SENSORIS o SENSORIS UMUM (SU) : rasa nyeri, suhu, raba, tekanan, proprioseptif Terdapat SOMATIS dan VISCERALIS o SENSORIS KHUSUS (SK) : - Olfactus (penciuman) - Visualis (penglihatan) - Vestibularis (keseimbangan) - Cochlearis (pendengaran) - Taste (pengecapan)

1. MOTORIS o o o BRANCHIOMOTORIS (BM) Branchialis : menggerakkan otot-otot asal Arcus

SOMATOMOTORIS (SM) : menggerakkan otot-otot asal MYOTOME VISCEROMOTORIS (VM) : menggerakkan otot polos Organ/Viscea (parasympathis)

Komponen masing-masing Nn. Craniales o o o Hanya Sensoris N. I, N. II, dan N.VIII Hanya Motoris N. III, IV, VI, XI dan XII Sensoris + Motoris N. V, VII, IX, dan X

Lebih spesifik sbb: o o o o o Sensoris khusus : N. I (olfactus), N. II (visualis), N. VIII (vestibularis + auditoris), N. VII + IX + X (taste) Sensoris umum : N. V, VII, IX, X Branchiomotoris : N. V, VII, IX, X, XI Somatomotoris : N. III, IV, VI, XII Visceromotoris : N. III, VII, IX, X(parasympathis)

NUCLEUS SENSORIS Nn. CRANIALES o Sensoris Umum 1. Nucleus Tractus Spinalis N. V (MO) 2. Nucleus Principalis N. V (Pons) N. V 3. Nucleus Mesencephalicus N. V (Mes+Pons) N. V 4. Nucleus Tractus Solitarius (MO) N. IX, X (Viscero) o Sensoris Khusus 1. Nucleus Tractus Solitarius (MO) N. VII, IX, X (taste) 2. Nucleus Vestibularis (Batas Pons-MO) N. Vestibularis/VIII (keseimbangan) 3. Nucleus Cochlearis (Batas Pons-MO) N. Cochlearis/VIII (auditoris) TIDAK ADA Nucleus khusus untuk N. I + II NUCLEUS MOTORIS Nn. CRANIALES o Branchiomotoris N. V, VII, IX, X

1. Nucleus Spinalis N. XI (Cornu Ant med. Sp. C1-6) N. XI 2. Nucleus Ambiguus (MO) 3. Nucleus Motoris N. VII (Pons) 4. Nucleus Motoris N. V (Pons) o Somatomotoris 1. Nucleus Motoris N. III (MES) 2. Nucleus Motoris N. IV (MES) 3. Nucleus Motoris N. VI (Pons) 4. Nucleus Motoris N. XII (MO) o Visceromotoris Parasympathis 1. Nucleus dorsalis N. X (MO) N. X N. III N. IV N. VI N. XII N. IX, X, XI N. VII N. V

2. Nucleus Salivarius Sup (Batas Pons-MO) N. IX 3. Nucleus Salivarius Inf (Batas Pons-MO) N. VII 4. Nucleus Edinger-Westphal (MES) N. III

Semua serabut Afferent/Sensoris dari Nucleus masing-masing bentuk lintasan/tractus ke Cortex Cerebri untuk disadari. o Dari Nn. Craniales yang berkomponen sensoris (N. I, II, III, V, VII, IX, dan X) semuanya berganti Neuron pada THALAMUS (sebelum ke Cortex Cerebri) KECUALI N. I

Semua serabut Efferent/Motoris sebelum keluar dari Nucleus Motoris masingmasing mendapat Efferent MOTORIS dari TRACTUS CORTICONUCLEARIS (eff motoris Tractus Pyramidalis dari Cortex Cerebri) ke Nucleus Motoris masing-masing secara: o o BILATERAL untuk N. III, IV, V, VI, VII, IX, X, XI, XII Hanya KONTRALATERAL - Bagian yang ke m. genioglossus (N. XII) - Bagian yang ke otot wajah inferior sudut mata (N. VII) N. I = N. OLFACTORIUS o o o o Masuk Sp. Subarach Nucleus Lintasan : Lamina Cribrosa Os Ethmoidale : anterior Cisterna Chiasmatis : TIDAK ADA :

Fila Olfactoria (pd mucosa cav. Nasi)

Bulbus Olfactorius (ganti neuron)

Tractus Olfatorius (ke subst. perforata ant) stria olfactoria

St. Olf. Lateralis (paling besar/penting) area periamygdalae + prepiriformis (uncus) (cortex olf. PRIMER) Area Entorrhinal

St. Olf. Intermedia Cortex Subst. Perf. Ant (area olf. Primer)

St. Olf. Medialis ke bulbus olf. Kontralat + sistem Limbik + area Brodmann 25 (cortex olf. PRIMER)

(pd gyrus parahippocampi) = Area Olfactoris SECUNDER (area Brodmann 28)

Ggl. Sensoris + Parasympathis

: TIDAK ADA

N. II = N. OPTICUS o o o o Masuk Sp. Subarach Nucleus Lintasan : Canalis Opticus Foramen Opticum : pada Cisterna Chiasmatis : khusus TIDAK ADA : N. OPTICUS (serabut nasal + temporal) CHIASMA OPTICUM (Nasal silang, temporal tidak) TRACTUS OPTICUS

Axon sel ganglion (pada Retina)

CORPUS GENICULATUM LAT METATHALAMUS (ganti Neuron) Radiatio Opticum

Cortex Occipitas

Colliculus Sup (MES)

Nucleus Pretectatis (MES)

(Area Brodmann 17, Cortex Visualis PRIMER)

(ganti Neuron)

(ganti Neuron)

area Brodmann 18 + 19 (Cortex Visualis SECUNDER)

Tractus tectospinalis + Tractus tectobulbaris

Nucleus EW N. III (MES) (ganti Neuron)

Ggl Ciliare (ganti Neuron)

Mosis pupilae reflex cahaya

M. Sphincter pupillae + M. Ciliare o o Ggl. Sensoris Ggl. Parasympathis : TIDAK ADA : TIDAK ADA

N. III = N. OCULOMOTORIS o o o Keluar Sp. Subarach Nucleus : FISSURA ORBITALIS SUPERIOR CAVUM ORBITA : Cisterna basalis + Cisterna Interpeduncularis : 1. Nucleus motoris N. III (SM) otot-otot extrinsik Oculi (gerakan Oculi) 2. Nucleus Edinger-Westphal (VM) otot intrinsik Oculi (miosis pupillae) o Lintasan :

Nucleus motoris (MES) + Nucleus EW (MES) (SM) innervasi m. Rectus Sup, inf, med, m. obliq. Inf, m. Levator palpebrae (VM) m. Sphincter pupillae + m. Ciliare Ggl. Ciliare o o o o Ggl. Sensoris : TIDAK ADA N. III Sinus Cavernosus Fissura Orbitalis Sup masuk dlm Cav. Orbita

Ggl. Parasympathis: Ggl. Ciliare dalam Cavum Orbita N. IV = N. TROCHLEARIS Keluar Sp. Subarach : FISSURA ORBITALIS SUPERIOR CAVUM ORBITA : Cisterna Superior + Cisterna Basalis

o o

Nucleus Lintasan N c

: Nucleus Motoris N. IV (SM) m. Obliquus Sup : M MES N. IV S C v F innervasi m. Ob q. S p SM C v. O b Ob S p

o o

Ggl. Sensoris

: TIDAK ADA

Ggl. Parasympathis: TIDAK ADA

N. VI = N. ABDUCENS o o o o Keluar Sp. Subarach Nucleus Lintasan N c M : FISSURA ORBITALIS SUPERIOR CAVUM ORBITA : Cisterna Basalis : Nucleus Motoris N. VI (SM) m. Rectus Lateralis : MES N. VI S C v F v o o Ggl. Sensoris : TIDAK ADA .R c .L SM C v. O b Ob S p

Ggl. Parasympathis: TIDAK ADA

N. V = N. TRIGEMINUS o Keluar pada pangkal Brachium Pontis, sebagai 1. RADIX SENSORIS 2. RADIX MOTORIS PORTIO MAJOR PORTIO MINOR

3. Kemudian bergabung N. Trigeminus YANG PENDEK langsung membentuk/menjadi GGL. SEMILUNARE (pada fossa cranii media). o Kemudian keluar dari g g b c b g 3

1. N. OPHTHALMICUS (V1) Sensoris 2. N. MAXILLARIS (V2) 3. N. MANDIBULARIS (V3) o N. V = N. TRIGEMINUS Masuk/keluar : N. V1 keluar pada FISSURA ORBITALIS SUP ke Cav.ORBITA N. V2 keluar pada FORAMEN ROTUNDUM Sensoris Sensoris + Motoris

N. V3 keluar dan masuk pada FORAMEN OVALE o o Sp. Subarach Nucleus : Cisterna Basalis : 1. Nucleus Tractus Spinalis N. V (SU) 2. Nucleus Principalis N. V (SU) 3. Nucleus Mesencephalicus N. V (SU) 4. Nucleus Motoris N. V (BM) o Lintasan :

SENSORIS (kulit kepala/wajah, struktur Cavum Orbita, Cavum Nasi, Cavum Oris, Sinus Paranasalis) N. V1, V2, V3 gg . S g N N c c . Sp + N c p cp

(nyeri + suhu) N c VPM h c g g

(raba + tekanan)

Radiatio Thalami

Cortex post centralis (area Sensoris Primer) = area Brodmann 3, 1, 2

Cortex Sensoris Secunder (area Brodmann 5 + 7)

PROPRIOSEPTIF (otot masticatorii, dentes, palatum, ATM) N. V2 + V3 gg . S N c M c ph c

N c

VPM h

g Cortex Sensoris Secunder (area Brodmann 5 + 7)

Radiatio Thalami

Cortex post centralis (area Sensoris Primer) = area Brodmann 3, 1, 2

BRANCHIOMOTORIS (otot masticatorii, m. Tensor veli paltini, m. Tensor tympani, m. Mylohyoideus, m. Digast V. Ant) Nucleus motoris ggl. Semilunare N. V3 o o Ggl. Sensoris Ggl. Parasympathis : Ggl. Semilunare Gasseri (SU) : TIDAK ADA

N. VII = N. FACIALIS (+ N. Intermedius) o o Masuk/keluar : Meatus Acusticus Internus Canalis Facialis For. Stylomastoideum Sp. Subarach : Cisterna Basalis + Cisterna Pontis

Nucleus

: 1. Nucleus Motoris N. VII (BM) 2. Nucleus Salivatorius Sup (VM) 3. Nucleus Tractus Solitarius (SK) 4. Nucleus Tractus Spinalis N. V (SU)

Lintasan

SENSORIS UMUM (kulit area MAE dan proprioseptif mm. faciales) R .A c N. X N. VII gg . g c (dlm genu can. Facialis) N c c . Sp N. V

SENSORIS KHUSUS (taste 2/3 ant. Lingua)

chorda tympani (dlm N. Lingualis N. V3)

N. VII

ggl. Geniculatum

N. Intermedius

ascendens ke Nucleus VPM Thalamus

silang kontralat

Nucleus Tractus Solitarius

Radiatio Thalami

Operculum frontopariatale (area gustatoris Primer) = area Brodmann 43

Cortex Gustatoris Secunder (Lobus Insulae???)

VISCEROMOTORIS (motoris parasympathis untuk kelenjar2 mucosa cav.nasi, cav. oris, sinus paranasalis, labia & gld. Lacrimalis, gld. Submandibularis, gld. sublingualis) Nucleus Salivarius Sup N. Intermedius Ggl. Geniculatum N. VII

Ikut cabang-cabang N. V1, V2, V3

Ggl. Pterygopalatinum,N. Petrosus Superf. (ganti Neuron) major N. VII

Gld. Lacrimalis, Nasales, Labiales, Palatinae, Buccales, Paranasales

Ggl. Submandibulareikut N. Lingualis N. V3 Gld. Submadibularis Gld. Sublingualis

Chorda Tympani

BRANCHIOMOTORIS (mm. faciales, m. stylohyoideus, m. digast. V. Post)

N c o o

N. VII N. VII Gg . G

N. VII

Ggl. Sensoris Ggl. Parasympathis

: Ggl. Geniculatum (SU + SK) : 1. Ggl. Pterygopalatinum 2. Ggl. Submandibulare

N. VIII = N. VESTIBULARIS Masuk : dari Labyrinthus Ossis Temporalis MAI PAI (bersama N. Cochlearis)

o o o

Sp. Subarach Nucleus Lintasan

: Cisterna Basalis + Cisterna Pontis : Nuclei Vestibulares td. Lateralis, Medialis, Sup dan Inf (SK) :

Organa Vestibularis (Sacculus, Utriculus, Ductus Semicircularis)

Ggl. Vestibulare (dalam MAI)

N. Vestibularis

Nuclei Vestibulares PCI Tractus Vestibula Sp. Cerebellum Med. Sp FLM (pd TC)

(Via MAI/PAI) Nucleus VP Thalamus

Radiatio Thalami Nucleus N. III,IV,VI Cortex Gyrus post centralis area Vestibularis Primer (= area Brodmann 3, 1, 2) Cortex Vestibularis Secunder (?)

o o

Ggl. Sensoris Ggl. Parasympathis

: Ggl. Vestibulare (SK) : TIDAK ADA

N. VIII = N. COCHLEARIS Masuk o o Sp. Subarach Nucleus : dari Labyrinthus Ossis Temporalis MAI PAI (bersama N. Vestibularis) : Cisterna Basalis + Cisterna Pontis : Nuclei Cochlearis Ventralis/Ant + Dorsalis/Post (SK)

Lintasan

: Ggl. Spirale (dlm Canalis Spiralis) N. Cochlearis (ganti Neuron) Stria acustica ascendens sbg Lemniscus Lat Nucleus Corpus Trapezoideum + Nucleus Olivarius Superior, Bilateral (ganti Neuron)

Organa Spirale Corti

Corpus Geniculatum Laterale Metathalamus (ganti Neuron)

Colliculus Inf (ganti Neuron)

Colliculus Inf Radiatio Acustica Kontralat

Gyrus Temporalis Transv (Cortex Auditoria Primer) = area Brodmann 41 Cortex Auditoria Secunder = area Brodmann 42 + 22 o o Ggl. Sensoris Ggl. Parasympathis : Ggl. Cochlearis (SK) : TIDAK ADA

C. G. Lat sepihak

N. IX = N. GLOSSOPHARYNGEUS o o o Masuk/keluar : Foramen Jugulare (bersama N. X dan XI) Sp. Subarach Nucleus : Cisterna Basalis : 1. Nucleus Ambiguus (BM) 2. Nucleus Salivatorius Inf (VM) 3. Nucleus Tractus Solitarius (SK +VS) 4. Nucleus Tractus Spinalis N. V (SU) o Lintasan :

BRANCHIOMOTORIS (untuk m. Stylopharyngeus) Nucleus Ambiguus gg . S p /J g N. IX F . J g

. S y ph y g N. IX gg . I f /P N.IX

VISCEROMOTORIS (untuk Gld. Parotis) Nucleus Salivatorius Infggl. Sup. N. IXFor. Jugulare Plexus Tympanicus (dlm Cav. Tympani) N. Petrosus Minor for ovale Ggl. Oticum (ganti Neuron) SENSORIS UMUM (dari kulit area MAE) R. A c N. X N. IX F . J g gg . S p. N. IX N c s Tractus Spinalis N. V N. Auriculotemporalis N. V3 Gld. Parotis R. Tympanicus N. IX Ggl. Inf. N. IX

SENSORIS KHUSUS + VISCEROSENSORIS (SK) Taste Radix Linguae N.IX ggl. Inf. N. IX

(VS) Radix Linguae, Tonsilla palatinum, Tuba Eustachius, cav. Tympani, Pharynx, Sinus Carotis, Glomus Caroticum Nucleus Dorsalis N. XNucleus Tractus Solitarius ggl. Sup. N. IXFor. Jugulare Silang kontralat ascendens ke Nucleus VPM Thalamus Cortex Gustatoris Secunder (?) o Ggl. Sensoris : 1. Ggl. Superior/Jugulare N. IX (SU) 2. Ggl. Inferior/Petrosum N. IX (SK+VS) o Ggl. Parasympathis : Ggl. Oticum Area Gustatoris Primer

N. X = N. VAGUS o o o Masuk/keluar : Foramen Jugulare (bersama N. IX dan XI) Sp. Subarach Nucleus : Cisterna Basalis : 1. Nucleus Ambiguus (BM) 2. Nucleus Dorsalis N. X (VM) 3. Nucleus Tractus Solitarius (SK +VS) 4. Nucleus Tractus Spinalis N. V (SU)

Lintasan

BRANCHIOMOTORIS (untuk semua otot Pharynx kecuali m. Stylopharyngeus, semua otot palatum molle kecuali m. Tensor V. Palatini, semua otot intrinsik Laryux, otot Oesophagus pars cranialis) Nucleus Ambiguus ggl. Sup. N. X For. Jugulare

Radix Sup. N. XI Cabang Pharyngeal, N. Laryngeus Sup dan Inf. otot-otot tersebut VISCEROMOTORIS Abdomen) Nucleus Dorsalis N. X Nucleus Tractus Solitarius N. IX Percabangan ke organ-organ N. X ggl. Inf. N. X (untuk otot polos Organ Thorax, sebagian besar ggl. Sup. N. X For. Jugulare N. X ggl. Inf. N. X

SENSORIS UMUM (kulit area MAE) R. Auricularis N. X ggl. Sup. N. XN. X Nucleus Tractus Spinalis N. V

SENSORIS KHUSUS + VISCEROSENSORIS (SK) Taste Epiglottis N. X ggl. Inf. N. X Vallecula Epiglottica

(VS) Larynx, Organ Thorax + Abdomen Carotid body

Nucleus Tractus Solitarius N. X ggl. Sup. N. XFor. Jugulare Silang kontralat ascendens ke Nucleus VPM Thalamus Cortex Gustatoris Secunder (?) o Ggl. Sensoris : 1. Ggl. Superior/Jugulare N. X (SU) 2. Ggl. Inferior/Nodosum N. X (SK+VS) o o o o o Ggl. Parasympathis: Ggl. Intramural pada submuscular dinding organ-organ Lain-lain : N. VAGUS syaraf parasympathis dan N. Cranialis yang terbesar, terpanjang, terluas innervasinya. Area Gustatoris Primer

N. XI = N. ACCESSORIUS Keluar Sp. Subarach Nucleus : Foramen Jugulare (bersama N. IX dan X) : Cisterna Basalis : 1. Nucleus Ambiguus (BM) Radix Sup. N. XI 2. Nucleus Spinalis N. XI (SM) Radix Inf. N. XI

Lintasan

BRANCHIOMOTORIC (untuk otot branchial yang diinervasi dari N. Laryngeus Inf, segera keluar for. Jugulare jadi bagian N. X) N c A bg R x S p N. XI F . J g h BM N. X N. X gg . I f. N. X

SOMATOMOTORIS (untuk m. Trapezius + m. Sternocleidomastoideus) Cornu Ant Radix Inf. N. XI Canalis Vertebralis For. Occ. Magnum med. Sp. C1-6 ke otot-otot tsb N. XIFor. JugularisFossa Cranii Post o o Ggl. Sensoris : TIDAK ADA

Ggl. Parasympathis: TIDAK ADA

N. XII = N. HYPOGLOSSUS o o o o Keluar Sp. Subarach Nucleus Lintasan : Canalis N. Hypoglossi : Cisterna Basalis : Nucleus Motoris N. XII (SM) :

Nucleus Motoris N. XII XII Canalis N. Hypoglossi

semua otot intrinsik + extrinsik LINGUA (kecuali m. Palatoglossus) o o o Ggl. Sensoris : TIDAK ADA

Ggl. Parasympathis: TIDAK ADA Lain-lain :

- Terikut pada N. XII N. Spinalis C1 yang kemudian menjadi Ramus Descendens N. XII ke m. Geniohyoideus + m. Thyreohyoideus. - Semua otot Intrinsik lingua mendapat innervasi bilateral dari Tractus Corticonuclearis KECUALI M. Genioglossus HANYA KONTRALATERAL. STIMULUS PENDAHULUAN Tubuh manusia SELALU b terhadap / dari: pengaruh/perubahan-perubahan disekitarnya, baik

1. Lingkungan luar sekitarnya (EXTERNAL) 2. Lingkungan dalam dari tubuh sendiri (INTERNAL). Perubahan/pengaruh tersebut External + Internal diterima oleh tubuh diproses di RESPONS (tubuh bereaksi). Rangkaian hubungan di atas terjadi/berlangsung pada seluruh SISTEM SYARAF SS. Perifer + SS. Pusat (+ sistem OTONOM). Proses pada Sistem Syaraf tersebut oleh pengantaran STIMULUS. PRINSIP UMUM STIMULUS suatu impuls/rangsangan/rasa yang dihantar pada/oleh sel/serabut syaraf (NEURON). STIMULUS timbul oleh perubahan potential membran suatu NEURON. STIMULUS ada yang disadari dan tidak disadari. Terdapat 2 macam stimulus: 1. STIMULUS SENSORIS diantar oleh NEURON SENSORIS (Afferent) 2. STIMULUS MOTORIS diantar oleh NEURON MOTORIS (Efferent). Stimulus Sensoris selalu mulai dari RECEPTOR. Stimulus Motoris selalu berakhir pada EFFECTOR. PEMAHAMAN Semua Stimulus (sensoris + motoris) terangkai masing-masing dalam:

1. LINTASAN (Ascendens) SENSORIS ke central yaitu ke centrum lebih tinggi dalam SSP (Cerebrum, Cerebellum, Diencephalon, dan Truncus Cerebri). 2. LINTASAN (Descendens) MOTORIS dari centrum lebih tinggi tersebut ke perifer dalam medulla spinalis N. Spinalis. Suatu rangkaian Lintasan Sensoris atau Motoris selalu terdiri/tersusun dari 2-4 atau lebih rangkaian NEURON. Karena itu selalu terdapat SYNAPS (koneksi antara Neuron dengan Neuron berikutnya). D g SELURUH S RUK UR SS. P LINTASAN SENSORIS dan MOTORIS. + SS. P f terlibat/menjadi bagian y MEMAHAMI

Sehingga memahami STIMULUS Lintasan Sensoris + Motoris SELURUH STRUKTUR SISTEM SYARAF. STIMULUS SENSORIS

STIMULUS SENSORIS impuls/rasa dari organ/bagian tubuh yang diantar ke SS. Pusat. Semua Stimulus Sensoris pertamaSELALU h RECEP OR.

RECEPTOR: - adalah bagian Ujung Syaraf (bagian Dendrit) - ujungnya mengalami modifikasi membentuk - sebagai alat/organ penerima Stimulus Sensoris - tersebar hampir diseluruh tubuh - terdapat bermacam-macam jenis Receptor dengan fungsi masing-masing. Lintasan Stimulus Sensoris dari perifer (bagian-bagian tubuh) ke Central (SS. Pusat). Jenis Stimulus Sensoris 1. EXTEROCEPTIF Suatu impuls/rasa berasal dari luar tubuh/lingkungan sekitar Jenis impuls: 2. INTEROCEPTIF Suatu impuls/rasa berasal dari organ dalam tubuh Jenis impuls rasa distensi (rasa penuh + nyeri). Tactil (= raba/tekanan) Nyeri Getaran / vibrasi Suhu Khusus (visual, auditoris, olfactus, taste) g S b RECEP OR

3. PROPRIOCEPTIF MODALI AS EX EROCEP IF o o Nyeri nyeri tersayat, nyeri tertusuk, nyeri terbakar Tactil raba + tekanan, terdiri Suatu impuls/rasa yang berasal dari bagian-bagian tubuh yang terkait dengan gerakan + posisi tubuh/bagian tubuh. Yang berasal dari Organa Vestibulare.

- Simple touch raba sederhana, tekanan ringan, geli - Tactile Discrimination raba halus, tekanan struktur dalam, persepsi ukuran + bentuk, Spatial location o o o Getaran (vibrasi) Suhu panas + dingin Stereognosis kemampuan mengenal obyek/benda dengan cara memegang saja

MODALI AS IN EROCEP IF o M I c p f y REGANGAN/ ARIKAN p P b g (capsula) organ dalam dan Tunica externa/adventitia pembuluh darah, spastis, ischemia, yang terasa sebagai Rasa distensi: - rasa penuh (pada organ berongga) + nyeri

o mau mictio, dll

- manifestasi rasa kenyang, sakit perut, mau defaecatio, MODALI AS PROPRIOCEP IF o Modalitas P p c p f y REGANGAN/ ARIKAN h p tendo, ligamentum, Capsula articulare, yang akan menimbulkan:

Rasa perubahan panjang/tonus/kontraksi otot Rasa perubahan regangan tendo/ligamentum/caps. art o o Rasa vestibuler (keseimbangan) dari organo Vestibulare Kedua hal tersebut terasa sebagai stimulus: Rasa posisi Rasa gerak Rasa keseimbangan

LINTASAN ASCENDENS SENSORIS (LAS) Prinsip Umum Lintasan Sensoris

Cortex Cerebri (Centrum sensoris primer = area 3,1,2) Thalamus Truncus Cerebri Medulla Spinalis Radix Posterior Ganglion Spinale N. Spinalis Receptor (Extero + Interoceptif) Truncus Cerebri

Cortex Cerebelli Pedunculus Cerebelli Truncus Cerebri Medulla Spinalis Radix Posterior

Ganglion Spinale N. Spinalis Receptor (Proprioceptif) Yang tidak disadari

Yang di sadari LAS Terdiri dari Tractus YANG DISADARI 1. TRACTUS SPINOTHALAMICUS ANTERIOR / VENTRALIS 2. TRACTUS SPINOTHALAMICUS LATERALIS 3. FASCICULUS GRACILIS 4. FASCICULUS CUNEATUS 5. LEMNISCUS TRIGEMINUS YANG TIDAK DISADARI 1. TRACTUS SPINOCEREBELLARIS ANTERIOR / VENTRALIS 2. TRACTUS SPINOCEREBELLARIS POSTERIOR / DORSALIS 3. TRACTUS CUNEOCEREBELLARIS 4. TRACTUS SPINOOLIVARIUS 5. TRACTUS SPINOTECTALIS

6. TRACTUS SPINORETICULARIS LAS Tractus Spinothalamicus Anterior Antar : raba sederhana/kasar, tekanan ringan, geli (EXTEROCEPTIF) Stimulus Rangkaian Neuron Letak : Funiculus Anterior Medulla Spinalis (MS) : Ganglion Spinale : 3 Neuron

Ganglion

Masuk pada: Sulcus posterolateralis MS Jalannya : - masuk Cornu Post MS ganti Neuron - silang ke kontralateral naik - lewat Truncus Cerebri (TC) - sampai pada Thalamus (Nucleus VPL) ganti Neuron naik sebagai fibra thalamocorticalis - lewat corona radiata (pada centrum semiovale) - berakhir pada cortex cerebri (centrum sensoris primer) Lain-lain : dalam Truncus cerebri collateral ke Formatio Reticularis

LAS Tractus Spinothalamicus Lateralis Antar : nyeri + suhu (EXTEROCEPTIF) Stimulus Rangkaian Neuron Letak : Funiculus Lateralis Medulla Spinalis (MS) : Ganglion Spinale : 3 Neuron

Ganglion

Masuk pada: Sulcus posterolateralis MS Jalannya : - masuk Cornu Post MS ganti Neuron - silang ke kontralateral naik - lewat Truncus Cerebri (TC) - sampai pada Thalamus (Nucleus VPL) ganti Neuron naik sebagai fibra thalamocorticalis - lewat corona radiata (pada centrum semiovale) - berakhir pada cortex cerebri (centrum sensoris primer)

Lain-lain

: dalam Truncus cerebri collateral ke Formatio Reticularis

LAS Fasciculus Gracilis + Cuneatus Antar : - tekanan, raba halus, tactil discrimination, vibrasi (EXTEROCEPTIF) Stimulus Rangkaian Neuron Letak : Funiculus Posterior Medulla Spinalis (MS) : Ganglion Spinale : Sulcus posterolateralis MS : - tidak ke cornu post MS - langsung ke Fun. Post MS naik - pada Medulla Oblingata (MO) ganti Neuron pada Nucleus Gracilis (pada CLAVA) + Nucleus Cuneatus (pada TUBERCULUM CUNEATUM) --> sebagai FIBRA ARCUATA INTERNA silang ke ventral naik sebagai LEMNISCUS MEDIALIS dalam TC - ke Thalamus (Nucleus VPL) ganti neuron naik sebagai fibra thalamocorticalis lewat corona radiata (pada centrum semiovale) - berakhir pada cortex cerebri (centrum sensoris primer) Lain-lain : - tidak ada Collaterale ke Formatio Reticularis TC - Fasc. Gracilis bawa impuls dari innervasi Th bawah + L + S - Fasc. Cuneatus bawa impuls dari innervasi C + Th atas LAS Lemniscus Trigeminus Antar : nyeri, suhu, raba sederhana/kasar, tekanan ringan, geli pada kepala/wajah + stimulus leher. (EXTEROCEPTIF) Rangkaian Neuron Letak : Dalam MO, Pons, Mesencephalon (TC) : Ganglion semilunare N. Trigeminus (N.V) : Pada pangkal Brachium Pontis (PCM) : - Masuk pada nucleus tractus spinalis N.V + nucles principalis N.V ganti Neuron. - Silang kontralateral naik sebagai LEMNICUS TRIGEMINUS : 3 Neuron - rasa gerak + posisi (PROPRIOCEPTIF) : 2 Neuron

Ganglion Masuk pada Jalannya

Ganglion Masuk pada Jalannya

- Jalan bersama Lemniscus Medialis - Sampai Thalamus (Nucleus VPM) ganti neuron naik sebagai fibra thalamocor ticalis - Lewat corona radiata - berakhir pada cortex cerebri (centrum sensoris primer) Lain-lain : - Collaterale ke Formatio Reticularis TC

LAS Tractus Spinocerebellaris Ant. + Post Antar : Proprioceptif Stimulus Rangkaian Neuron Letak : Funiculus Lateralis MS : Ganglion spinale : Pada sulcus posterolateralis MS : - Ant. + Post masuk pada Cornu Post MS ganti neuron. - Ant naik bilateral (silang+tidak silang) Post naik homolateral (tidak silang) - Ke TC : - Ant PCS Cerebellum - Post PCI Cerebellum Lain-lain : - Tract.Sp.Cerebellaris Ant impuls dari Ext.Sup+Inf. - Tract.Sp.Cerebellaris Post impuls dari Ext.Inf.+Truncus LAS Tractus Cuneocerebellaris Antar : Proprioceptif Stimulus Rangkaian Neuron Letak : Funiculus Post MS Regio Cervicalis : Ganglion Spinalle : Pada sulcus posterolateralis MS : - Ikut Funiculus Cuneatus ke MO. : 2 Neuron : 2 Neuron

Ganglion Masuk pada Jalannya

Ganglion Masuk pada Jalannya

- ganti neuron pd Nucleus Cuneatus lateralis - sebagai Tractus Cuneocerebellaris ke Cerebellum Lain-lain : Bawa impuls dari Ext.Sup+Truncus bagian atas Tidak ada collaterale ke formatio reticularis TC LAS Tractus Spino olivarius + Spinotectalis Antar : - Proprioceptif Tract.Sp.Olivarius Stimulus Rangkaian Neuron Letak - Nyeri (exteroceptif) Tract.Sp.Tectalis : - Tract.Sp.Olivarius 3 neuron - Tract.Sp.Tectalis 2 neuron : Funiculus Anterior MS Regio Cervicalis : Ganglion spinale : Pada sulcus posterolateralis MS : - Keduanya ke cornu post MS ganti neuron. - Silang kontralateral naik sbb - tract.sp.olivarius ke nucleus olivarius Inferior di MO (ganti neuro) sebagai Tractus Olivocerebellaris ke cerebellum. - tract.sp.tectalis ke colliculus sup di Mesencephalon Lain-lain : - Tract Spinotectalis impuls untuk reflex visual/pupil. Keduanya, beri collaterale ke formatio reticularis TC LAS Tractus Spinoreticularis Antar : - Proprioceptif Stimulus Rangkaian Neuron Letak : Funiculus Anterior MS : Ganglion spinale : 4 Neuron ke cerebrum & 3 neuron cerebellum

Ganglion Masuk pada Jalannya

Ganglion

Masuk pada : Pada sulcus posterolateralis MS Jalannya : - Masuk ke cornu post MS ganti neuron - naik homolateral - sampai + berakhir pada FORMATIO RETICULARIS pada TC (ganti neuro)

- Thalamus (nucleus reticularis, intralaminaria, VA dan VL) ganti neuron fibra thalamocorticalis ke cortex cerebri - Cerebellum (homolateral) sebagai tractus reticulocerebellaris via PCI Lain-lain System) STIMULUS MOTORIS STIMULUS MOTORIS impuls dari centrum motoris pada SS.Pusat yang diantar ke perifer (bagian tubuh) untuk mengaktivasi otot dan kelenjar. Semua Stimulus motoris berakhir/terminalnya pada suatu EFFECTOR pada otot. EFFECTOR adalah suatu organ yang menerima impuls motoris untuk menimbulkan gerakan/kontraksi otot. Effector Stimulus motoris MOTOR END PLATE yang terdapat pada otot skelet. Suatu Stimulus Motoris mengatur kontraksi otot. Jenis Stimulus Motoris : o o GERAKAN Gerakan yang timbul + dikontrol hasil interkoneksi dari komponen motoris Pyramidalis + Extrapyramidalis Hampir selalu melibatkan kebanyak otot/sendi, baik homolateral dan kontalateral Motoris PYRAMIDALIS YANG DISADARI Motoris EXTRAPYRAMIDALIS YANG TIDAK DISADARI : Naik ke cortex cerebri untuk fungsi ARAS (=Ascending Reticular Activated

Gerakan dimulai dari centrum motoris Pyramidalis + Centrum Motoris Extrapyramidalis melalui TRACTUS DESCENDENS MOTORIS untuk sampai pada: Nucleus Motoris N. Cranialis pada TC N. Cranialis Cornu Anterior MS. N. Spinalis

Peranan Motoris PYRAMIDALIS Mengawali gerakan yang diinginkan (memicu) M gh p g y g g

Gerakan yang timbul tidak halus, belum terampil, tidak tangkas.

Peranan MOTORIS EXTRAPYRAMIDALIS Memperhalus, gerakan terampil, tangkas, terkoordinasi dengan baik

Output koordinasi kedua komponen motoris diatas gerakan teratur, tangkas/terampil, terkoordinasi dengan baik.

CENTRUM MOTORIS PYRAMIDALIS Pada cortex cerebri Lobus Frontalis : o o o Area 4 (Gyrus precentralis area motoris primer) Area 6+8 (area premotoris) Area 44+45 (area Broca centrum bicara motoris)

CENTRUM MOTORIS EXTRAPYRAMIDALIS 1. Cortex cenebri o o o 2. Ganglion Basale 3. Pada Diencephalon : subthalamus, Nucleus Ventralis + centromedianus/ intralaminaria dan reticularis thalami 4. Cerebellum 5. Pada Truncus Cenebri : Nucleus Ruber, Substantia Nigra, Formatio Reticularis, Nucleus Vestibularis. 6. LINTASAN DESCENDENS MOTORIS (LDM) Prinsip Umum Lintasan Motoris PYRAMIDALIS Cortex Cerebri (area 3,1,2) Corona Radiata Capsula interna (crus post) Crus Cerebri (MES) Basis Pontis Pyramis (MO) Area 5+7 (lobus parietalis) Area 22 (lobus temporalis) Area 19 (lobus occipitalis)

Fun. Ant + Lat (MS) Cornu Ant MS Radix Ant N. Spinalis Effector Prinsip Umum Lintasan Motoris EXTRAPYRAMIDALIS

Nucleus Ruber

Formatio Reticularis

Nucleus Vestibularis

Tractus Rubrospinalis (Fun.Lat MS)

Tractus Reticulospinalis (Fun. Ant MS)

Tractus Vestibulospinalis (Fun. Ant MS)

Cornu ant MS Radix ant LDM Terdiri dari Tractus TRACTUS PYRAMIDALIS 1. Tractus Corticobulbaris (=tractus corticonuclearis) 2. Tractus Corticospinalis (Ant+Lat) TRACTUS EXTRAPYRAMIDALIS 1. Tractus Rubrospinalis 2. Tractus Reticulospinalis (med+lat) N. Spinalis Effector

3. Tractus Vestibulospinalis 4. Tractus Tectospinalis 5. Tractus Olivospinalis

Anda mungkin juga menyukai