HAMPARAN MUKA J1001/7/ 1

PENGORAKAN/ HAMPARAN
MUKA

OBJEKTIF
AM

Memahami teknik-teknik pengorakan atau hamparan

muka bentuk-bentuk seperti kon, selinder,piramid
persegi dan bentuk-bentuk yang lain serta membantu
para pelajar membuat kerja-kerja kepingan logam.

Un

7
OBJEKTIF
KHUSUS

it Di akhir unit ini anda sepatutnya dapat :

 Menghuraikan konsep asas pengorakan

 Membina pengorakan/hamparan muka dengan

menggunakan kaedah garisan selari, kaedah jejari
dan kaedah penigasegian.

 Menyatakan konsep dan kaedah menentukan

panjang sebenar.

 Menggunakan pengorakan atau hamparan muka

berpandukan kaedah-kaedah yang dipelajari
dalam menyelesaikan masalah kepingan logam.

Semua rajah dalam unit ini dipetik dari bahan:

i. Latihan dalam lukisan teknik untuk SAP,(Reginald Buss)
ii. Lukisan Geometri ,(Md. Nasir abd. Manan)
iii. Lukisan Kejuruteraan Geometri, (Nota Panduan Politeknik
Malaysia)
iv. Lukisan Geometri, Siri asas Vokasional Fajar bakti (Ong Kok
Seng).
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 2

INPUT

7.0 PENGENALAN

Ia adalah satu istilah yang digunakan dalam kerja kepingan logam yang
berkaitan dengan kerja-kerja menghampar satu bentuk yang telah sempurna
hingga ia menjadi kepingan biasa. Terdapat tiga cara penghamparan yang perlu
diketahui oleh anda yang mengikuti unit ini, iaitu cara selari, cara jejari dan cara
penigasegian. Walaubagaimana pun pemilihan cara-cara ini bergantung kepada
bentuk benda kerja yang hendak dihamparkan.

7.1 KONSEP ASAS PENGORAKAN

Konsep asas pengorakan ini boleh kita fahami dengan jelas jika kita mengambil
satu kotak pembungkusan yang diperbuat daripada kertas seperti pada rajah
7.1(a) dan kemudiannya dibuka mengikut bahagian yang dilekatkan. Setelah
membukanya dari satu bahagian ke bahagian melekat yang lain, didapati
permukaan-permukaan kotak tersebut masih bercantum di antara satu dengan
yang lain seperti pada rajah (b). Apabila rangkaian permukaan-permukaan kotak
itu dibentangkan mendatar secara hamparan, didapati ia merupakan sekeping
kertas rata yang dipotong mengikut coraknya seperti pada rajah (c) serta dilipat
bahagian-bahagiannya supaya boleh dibentuk menjadikan kotak yang
dikehendaki.
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 3

Rajah 7.1(a) Kotak Pembungkusan

Rajah 7.1(b) Bahagian kotak Dibuka

HAMPARAN MUKA J1001/7/ 4

7.2 PELBAGAI KAEDAH MEMBINA PENGORAKAN

Rajah 7.1(C) Hamparan Kotak
7.2.1 Cara garisan selari

Untuk pengetahuan anda kaedah ini hanya dapat digunakan bagi objek
yang mempunyai bentuk keratan rentas yang sekata bagi keseluruhan
panjangnya seperti prisma dan selinder. Garisan yang selari degan paksi
objek akan dilukis pada gambarajah hamparan muka secara terus kerana
ia masih lagi dalam panjang sebenar.Apabila objek itu adalah sebuah
prisma (Rajah 7.2(a) – Rajah 7.2(h) ) penjuru prisma itu boleh dijadikan
sebagai garisan permukaan. Tetapi, jika objek itu adalah sebuah selinder
(Rajah 7.3 (a) – Rajah 7.3(e)) , garisan permukaan didapati dengan
membahagikan lilitan bulatan selinder itu kepada 12 bahagian.

2 1

1/4 2/3 1 2 3 4 1

1 2

2
4 3
1
42
3

Rajah 7.2(a) Prisma segiempat sama

HAMPARAN MUKA J1001/7/ 5

42
A
B
B A
D C
A B C D A
A/D B/C

A
D

Rajah 7.2(b) Prisma segiempat tepat

45
1
1 2

1 3 2 1 2 3 1
1
52 2

3
 HAMPARAN MUKA J1001/7/ 6

5 4

1 7.2(c) Prisma segitiga

Rajah

4/5 1 3/2 5 1
1 2 3 4

72

4 3

5
60o 42

1
2
25
42 4
5 2
1

Rajah 7.2(d) Prisma segiempat sama terpotong (dengan penutup)

45o

12
1/4 2/3
1 2 3 4 1
1 2

4 3 1
1
42 3

4
Rajah 7.2(e) Prisma segiempat tepat terpotong(dengan penutup)
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 7

Rajah 7.2(f) Prisma segienam sama

Rajah 7.2 (g) Prisma segienam sama terpotong 30o (tanpa penutup)
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 8

75

Rajah 7.2(h) Prisma segienam sama terpotong pada lebih daripada satu satah
(tanpa penutup)

30

75

7.3(a) Selinder tanpa satah pemotong

 HAMPARAN MUKA J1001/7/ 9

34

Rajah 7.3(b) Selinder dengan satah pemotong

75

Rajah 7.3(c) Selinder dengan lebih daripada satu satah pemotong

HAMPARAN MUKA J1001/7/ 10

Rajah 7.3(d) Sambungan siku(selinder mempunyai garispusat yang sama)

AKTIVITI 7A

Rajah 7.3(e) Sambungan Tee(Selinder yang mempunyai garispusat sama)

HAMPARAN MUKA J1001/7/ 11

7.1 Dari rajah A7.1a hingga A7.1c adalah bongkah-bongkah tegak, serong
dan terpotong serong. Lukis dengan saiz penuh:

a) Pandangan-pandangan yang diberi,

b) dan hamparan permukaannya.

44 ∅60

90o
82
84

30o

Rajah A7.1a Rajah A7.1b

46
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 12

90
90

45o

Rajah A7.1c

MAKLUM BALAS
AKTIVITI 7A
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 13

7.1

3 2

4 1

5 6

4 3/5 2/6 1

7.2.

Untuk mendapatkan kualiti lukisan

yang baik, anda harus
menunjukkan beza antara garisan
objek dan garisan binaan……..

b 4
3 5 2

2 6

1 7

12 8
11 a 9
10
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1
 HAMPARAN MUKA J1001/7/ 14

7.3.
7 8

6 1

5 2

4
3
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 15

INPUT

7.2.2 Cara jejari

Kaedah garisan jejari ini pula , sesuai digunakan bagi kon-kon

tegak dan kon-kon oblik. Secara ringkas, kita lukiskan garisan
sempadan dari puncak kon hingga tegaknya. Garisan ini dapat
dibahagikan dengan membahagikan bulatan yang dilukis pada
pandagan pelan kon itu kepada 12 bahagian yang sama. Garisan
tepi kon yang condong dapat digunakan sebagai sempadan muka
hamparan. Garisan tepi kon yang condong dapat digunakan
sebagai sempadan muka hamparan. Rajah 7.3(a). Rajah 7.3(a) –
Rajah 7.3(c) menunjukkan contoh-contoh hamparan kon dengan
kaedah garisan jejari. Rajah 7.3(d) dan Rajah 7.3(j) pula
menunjukkan dua contoh hamparan oblik kon dengan kaedah
garisan jejari. Dengan kaedah ini, kita juga boleh menghamparkan
bentuk prisma piramid. Yang penting, kita mestilah membina
panjang sebenar terlebih dahulu bagi sempadan muka hamparan.

60

60 60

∅45

∅45
∅45

Rajah 7.3(a) Kon(tanpa satah pemotong) Rajah 7.3(b) Kon (dengan satah pemotong)
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 16

Rajah 7.3(c) Kon(dengan satah pemotong sudut 45o)

HAMPARAN MUKA J1001/7/ 17

Rajah 7.3(d) Hamparan prisma piramid

Rajah 7.3(e) Piramid segiempat sama

HAMPARAN MUKA J1001/7/ 18

Rajah 7.3(f) Piramid segienam sama

Rajah 7.3(i) Piramid segiempat sama

terpotong (tanpa penutup)

Rajah 7.3(h)
Rajah 7.3(g) Piramid
Piramid segiempat sama
segitiga sama terpotong
terpotong (tanpa
(tanpa penutup) penutup)
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 19

Rajah 7.3(j) Piramid segienam sama

terpotong (tanpa penutup)

7.2.3 Cara penigasegian

Dalam cara ini, permukaan objek dibahagikan kepada beberapa

buah segitiga. Saiz sebenar segitiga itu perlu dicari. Kemudian ia
disusun mengikut susunan yang kemas untuk membentuk sebuah
rajah. Untuk mendapatkan saiz sebenar segitiga itu, kamu perlu
mengetahui panjang sebenar setiap sempadannya. Cara
mendapatkan panjang sebenar ditunjukkan dalam Rajah 7.4(a)
hingga Rajah 7.4(b) dari pandangan hadapan. Rajah-rajah ini juga
menunjukkan cara hamparan muka penigasegian. Ukuran tapak
diukur dari pandangan pelan kerana ia adalah pandangan sebenar
yang dilihat dari atas. Misalnya dalam rajah 7.4(a), panjang
sebenar C4 adalah ukuran tapaknya dari pandangan pelan.
Hamparan sepenuhnya didapati hasil daripada binaan beberapa
segitiga yang diambil daripada panjang sebenarnya.

55
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 20

Ǿ50
80
40

40

80

Rajah 7.4(a)
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 21

Rajah 7.4(b)

AKTIVITI 7B
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 22

7.2 Rajah A7.4 menunjukkan pandangan-pandangan bagi satu bentuk

peralihan. Lukiskan pandangan yang diberi dengan saiz penuh dan
hamparkan permukaan bentuk peralihannya.

7.3 Rajah A7.5 menunjukkan pandangan atas dan pandangan hadapan

sebuah salur kepingan logam.

Lukiskan saiz penuh:

a). Pandangan-pandangan yang diberi.
b). Separuh hamparan permukaan bermula dari XX.

7.4 Rajah A7.6 menunjukkan pandangan hadapan bagi satu selinder dengan
garispusatnya 46 mm yang terpotong supaya ia dipasang rapat ke atas
satu selinder yang bergarispusat 46 mm dan juga kepada satu prisma
segiempat sama.
Lukiskan saiz penuh hamparan permukaan yang lengkap bagi selinder
bergarispusat 46 mm. Kedudukan kelim ialah pada RR.

52

70

Ǿ40

75

Rajah A7.4

60° 45°

X 110
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 23

J30
J30

30

SEPARUH HEKSAGON
UNJURAN SUDUT PERTAMA
Rajah A7.5

Ǿ46

36 ‫ڤ‬

80
J20

37
60°

26

7.5 Rajah A7.6 pandangan-pandangan bagi satu

Rajah A7.5a dan A7.5b menunjukkan
bentuk peralihan. Lukiskan pandangan yang diberi dengan saiz penuh
dan hamparkan permukaan bentuk peralihannya
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 24

44

56

80

30°

60

Rajah A7.5a Rajah A7.5b

MAKLUM BALAS
AKTIVITI 7B
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 25

7.2.

7.3.

7.4.
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 26

7.5. a.

b.
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 27

PENILAIAN KENDIRI
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 28

1. Rajah P1 menunjukkan pandangan pelan sebuah piramid segiempat

sama dan hamparan sisi selepas sebahagian piramid dipotong. Lukis
dengan saiz penuh :
a) Hamparan yang diberi
b) Pandangan pelan dan pandangan hadapan

A 40
A 40
B
40 B

75

C
D C
40
75

PELAN
75
D

Rajah P1

2. Rajah P2 , menunjukkan pandangan hadapan sebuah sambungan

penyaluran dalam bentuk piramid segienam berongga. Dengan
menggunakan skala 1:10, lukiskan
a) Pandangan pelan yang dilihat dari arah X,
b) Hamparan muka plet yang diperlukan untuk membentuk peyaluran
tersebut.
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 29

3. Dalam Rajah P3, iaitu merupakan sarung punca kartus Pickup. Ia

diperbuat daripada aluminium. Tebal garisan lukisan mewakili tebal logam
yang boleh diketepikan. Lukis:.
a) Pandangan pelan dan pandangan hadapan 10 kali ganda saiz
penuh,
b) Dan setengah hamparan sarung itu dari A ke B.

Rajah P2 Rajah P3

MAKLUM BALAS
PENILAIAN KENDIRI
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 30

1.

A B

D C

O
A

A B
D C C
A
D

2.
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 31

2 3 3

2
1
1 4

6 5

3.
HAMPARAN MUKA J1001/7/ 32