Anda di halaman 1dari 311

1

www.eBooksBrasil.org
2

O Avarcnio
Molicrc (Jcan-Daiisic Poquclin}
(1622-1673}

Traduao
Anionio Fcliciano dc CasiilIo
(1800-1875}

Fonic Digiial
Digiializaao do livro cn acl
Tcairo Franccs
Classicos Jaclson
Volunc XXVIII
W. M. Jaclson Inc.
Fio dc Janciro, 1950

Digiializaao,
rcvisao ara o oriugucs do Drasil c
Vcrsao ara cDool
cDoolsDrasil.org

Caa. L'Avarc, Froniisicc dc l'cdiiion dc 1682, ar P. Drissari, gr.
ar J. Sauvc.
Inagcn inicrna. Molicrc ar Coycl d'arcs Mignard, Concdic
Franaisc
Fonic. www.iouinolicrc.nci

2006 Jcan-Daiisic Poquclin
3

NDICE
ATO PRIMEIRO: 9
ATO SEGUNDO: 85
ATO TERCEIRO: 151
ATO QUARTO: 208
ATO QUINTO: 260
Nota Editorial: 309
4

MOLIRE

O AVARENTO
Traduao dc
ANTNIO FELICIANO DE CASTILHO
5

PESSOAS
HAFPACO DE SOUSA Enrcgado no Pao.
Viuvo, con un filIo c una filIa; 60 anos
uados. Ccnio rsido. Faio aniiquario c rafado;
con scu Ialiio dc Crisio. Doias dc lorla.
Calclcira csiucniada, c dc ralicIo. CangalIas
no nariz. No dcdo un lclo ancl dc lrilIanics.
JLIO DE SOUSA FilIo dc Haragao. Faaz
cslclio c uado; 25 anos. Ananic dc D.
Mariana.
TOMS Criado ariicular, c confidcnic dc
Julio.
D. LUSA DE SOUSA FilIa dc Haragao.
Ccrca dc 20 anos. Ccnio anoravcl. Trajc singclo.
SEDASTIO CozinIciro c cocIciro dc
Haragao. VclIaco dcscanlado. Por laio do
solrciudo dc cocIciro iraz cncolcrio o avcnial dc
cozinIa.
MEALHADA Ouiro criado dc Haragao, nais
ordinario quc o rcccdcnic.
CLAUDINA Criada da casa dc Haragao.
MulIcr quarcnicna, vcsiida nais saloia quc
cidadc; con scu avcnial dc riscado c lcno
anarrado na calca. Nao fala.
6
ANSELMO Ncgocianic rico, c orando clos
scus 60. Vcsiuario scrio c dc luio. Noivo
dcsiinado or Haragao a D. Lusa. Modos gravcs
c afidalgados.
DUAFTE Mancclo dc ncnos dc 30 anos.
Escrio c sinaiico. Fingindo nordono cn casa
dc Haragao, c ananic oculio c corrcsondido dc
D. Lusa dc Sousa.
D. MAFIANA Mcnina dc 26 anos. ScnIoril c
naiuralncnic nclancolica, irajada dc rcio, scn
galas dc csccic alguna.
CUIOMAF DOS ANJOS VclIa casancnicira,
adcla cscrialIona c dc grandc lalia. Vcsiido dc
roda. Crandcs arrccadas c cordao dc ouro.
SIMO FOFTUNA Traficanic dc agcncias dc
iodo o gcncro.
FELISDEFTO Escrivao do rcgcdor.
7


DESCRIO DO TEATRO EM
TODOS OS CINCO ATOS
Sala cn casa dc Haragao.
Ao fundo oria larga c cnvidraada cnirc duas
janclas dc
ciios, olIando iodas ircs ara o quinial da casa,
quc fica no ncsno lano. Nas vidraas Ia scus
vidros quclrados c suridos con acl. Duas
orias do lado dirciio; do csqucrdo ouiras duas
cn corrcsondcncia.
A rincira da dirciia, quc c a da rua, icn
rodzio dc canainIas, scndo o cso da corda
una cdra iosca.
A scgunda da ara a casa do janiar, cozinIa,
quarios dc criados, cic.
A rincira da csqucrda ara os aoscnios dc
Julio c Haragao.
A scgunda ara o dc D. Mariana.
Ao canio dirciio do ioo da casa, ncsa con
iiniciro dc cIunlo, cnas c un cadcrno dc
acl. Dianic dcsia ncsa, un lionlo roio.
8
Enirc as duas orias da csqucrda, ouira ncsa
ordinaria dc inIo iniado, c solrc cla dois
casiiais dcsirnanados, con vclas dc sclo ncio
gasias.
Duas ou ircs cadciras ordinarias dun c douiro
lado.
Enirc a rincira c scgunda oria da dirciia,
un csclIo nuiio falio d'ao.
Pcndcnic do icio, or una corda ao ncio da
sala, un candcciro dc ircs licos aagado.
9


ATO PRIMEIRO
CENA I
DUAFTE
Lusa! ois a alcgria
quc nc cnirou co icu anor,
fcz-sc cn ii nclancolia!
Quc nisicrio! a quc vcn dor?
Susiras! or quc susiras?
Arrccndcs-ic? c csar
dc icrcs fciio acalar
a ninIa iscnao?
LUSA
Dcliras,
ncu caro injusio Duaric;
c cs un nau. nao, nao nudci.
anci-ic, ano-ic, Ici-dc anar-ic,
scnrc, scnrc; nas nao sci
o quc o ciio nc adivinIa.
Nao nc csa do quc fiz,
nas csia inrudcncia (u nnIu}
icra dcsfccIo fcliz?
Dc iudo o quc cu nais rcccio
c quc csic anor quc ardc aqui
nc dcsgracc un dia.
10
DUAFTE
Crcio
quc ou sonIo, ou zonlas! En ii
calcr ial rcsscniincnio!
ois Ia razao?!...
LUSA
Mil razcs.
Un ai dc gcnio violcnio,
o nundo, as nurnuracs
dc csiranIos c dc arcnics...
c nais quc iudo. o odcr,
isso quc Iojc or nin scnics,
vir ainda a arrcfcccr.
Mudar c nudar dc cscolIas
diz quc c nos Ioncns cnsao;
cono do alano as folIas,
rcza a irova, os Ioncns sao.
DUAFTE
Os nais scjan nuiio cnlora
voluvcis, falsos, crucis;
o coraao quc ic adora,
Lusa, c dos nais ficis.
Enquanio a vida nc durc,
juro quc Ias-dc aqui rcinar.
LUSA
Nao Ia ncnIun quc nao jurc;
c as juras lcva-as o ar.
Qucrcn-sc olras, nao alavras.
11
DUAFTE
As ninIas ic farao vcr
quc na scnicna quc lavras
fazcs nal cn nc alrangcr.
LUSA
Nao alranjo; sou conicnic
dc cnircgar-nc iua fc.
DUAFTE
Junio a un anjo c vil qucn ncnic;
c Duaric un vil nao c.
LUSA
Nao or ccrio; dcsia aric
dcscansar ja qucro cnfin.
Has-dc anar-nc, c cu scnrc anar-ic;
or ii o juro, c or nin.
Enircianio... (u utc} Nao nc aircvo.
DUAFTE
Fala! dcvcs iudo cor.
LUSA
Sin, lcn sci, lcn sci quc dcvo...
nas c cusioso.
DUAFTE
Valor!
Sc iu salcs quc cu ic adoro,
c sou icu, c iodo icu...
quc rcccias? coras!
12
LUSA
Coro.
DUAFTE
Assusias-nc; fala!
LUSA
Sc cu...
udcssc, cono dcscjo,
fazcr quc os olIos dos nais
ic visscn qual cu ic vcjo!...
Sc os icus ncriios rcais
udcsscn scr conIccidos
dc ioda a gcnic!... (oxuu!}
Sc soulcsscn quao dcvidos
ic sao ncus afcios!...
DUAFTE
Va;
conclui; nao vcs quc nc assusia,
Lusa, cssa indccisao?
LUSA
Dirian quc cu fora injusia,
c un nonsiro dc ingraiidao,
sc o quc iu or nin icns fciio,
c csias fazcndo or nin,
nao no agassc csic ciio
cono o aga. Mas assin,
quando ningucn ic avalia
nais quc cu so, quando ningucn
13
scnao nos, salc quc un dia
iu nc salvasic!!...
DUAFTE
O ncu lcn
c quc cu salvci cn salvar-ic.
LUSA
Ao nar, quc nc ia cngolir
qucn, scnao o ncu Duaric
sc arrojou or nc acudir?
Posso cu dcslcnlrar-nc disio?
gcncroso, scn ircncr,
scn nunca nc Iavcrcs visio
corcs-ic...
DUAFTE
Era un dcvcr
acudir a qucn luiava
coa noric Iorrcnda, c o cunri.
Foulo-ic a una furia lrava,
c o rcnio acIo-o logo cn ii.
LUSA
Mal cscao dos icrrorcs
dc cirar cnirc cscarccus,
alro os olIos, acIo anorcs.
icus sorrisos, c os dos ccus.
Por ii c cn ii rcnascida
dcsdc cniao so iua sou,
orquc dcsdc cniao a vida
cs iu so qucn na cnflorou.
14
Ccncroso nc salvasic;
nais gcncroso dcois,
a iudo rcnunciasic
or nin so.
DUAFTE
Nao; or nos dois.
Para nin scn ii dcscrio
nc cra o nundo, c glacial;
dclc fora, c dc ii crio
gozo un dcn crcnal.
Anlos sol o ncsno icio!
ondc Ia soric nais fcliz?
rcsirar o icu afcio
nao valc nil ccus dc Iuris?
LUSA
Mas quc anargos sacrifcios
ic nao cusia o quc nc das!
cu, dcsfruio os lcncfcios;
c iu nun naririo csias.
Dc scnIor, dc rcsciiado,
(dc nais alio ningucn cai}
iransfornasic-ic cn criado,
vicsic scrvir ncu ai;
iragas o ao da anargura...
DUAFTE
Mas vcjo-ic; a quc vcn do?
Faqucl so coa fornosura
aga o scrvir dc Jacol.
15
LUSA
Sulir a naior faanIa
nao odia un fino anor.
Dc Icroicidadc iananIa
sinio lcn iodo o valor;
nas o nundo or vcniura
cono cu julgo julgara?
DUAFTE
Vivas iu dc nin scgura;
do nundo quc sc nc da?
LUSA
Una filIa!... una donzcla!...
ial nisicrio!... csia uniao!...
DUAFTE
Uniao iao ura c lcla,
csia quasc adoraao
quc ic cu consagro, o rcsciio
quc cu janais ic quclrarci,
nosiran lcn quc acIasic un ciio
nao indigno...
LUSA
AcIci, acIci,
nas o nundo naldizcnic
quc o nao salc cono nos,
c na aao nais inoccnic
sonIa un crinc, c lIc uiva aos,
nao no Ici-dc cu icncr, Duaric?
16
DUAFTE
Nao, Lusa; oI! nao; janais.
Qucn, qucn Ia-dc crininar-ic
vcndo o icu c os ouiros ais?
os ouiros scnrc circnosos;
o icu dc avarcza ial,
dc nodos iao rigorosos,
dc alna iao dcsnaiural,
iao ouco ai, ou iao nada...
(dcscula un falar iao cru,
nas a vcrdadc c sagrada}
ois assin dcvias iu
inolar-lIc a iua diia,
o ncu lcn, o nosso anor?
LUSA
Nao sci... a conscicncia Icsiia;
nas cnfin... scja o quc for...
dcois dc dado un ial asso,
nao Ia ja rciroccdcr.
Sc c nal ou lcn o quc fao,
nao sci or ora cnicndcr;
faialncnic a ii nc cnircgo;
o icu lrao nc conduz;
fccIo os olIos, c sosscgo;
confio cn qucn lcva a luz.
DUAFTE
Sin, sosscga; sc algun dia
(cono o inicrior no rcdiz}
acIo ncus ais...
17
LUSA
Quc alcgria!
DUAFTE
Sonos o ar nais fcliz;
vcras quc icu ai conscnic,
c alcnoa csia uniao.
Por isso aguardo inacicnic
as novas quc nc virao;
c sc iardarcn, roicsio
quc as Ici-dc ir cu rorio acIar.
LUSA
Pclo icu anor ic olicsio,
nao nc Ias-dc aqui so dciar;
lasia a idcia dcssa auscncia
ara naiar-nc; c a ii nao?
Fica, fica; cra inrudcncia
qucrcrcs largar or nao
o lano, cn quc ic cncnIasic,
dc caiivar a ncu ai.
Logra olic-lo; isso ic lasic.
Cuidados ncus, sosscgai!
Vosso cnrcgo (os ncus anorcs}
nao nos dcia.
(Puu Duutc, con nuto ucto}
Nao c assin?
DUAFTE
A rogos iao scduiorcs
rcsisiir nao calc cn nin.
18
Ficarci junio a Lusa;
fico; ao nais Dcus rovcra.
LUSA
Aqui c quc c nais rccisa
a iua rcscna; la
confia no anor aicrno
quc ic Ia-dc cnfin dcscolrir.
Ccdo ou iardc sc Iao-dc unir
o lon filIo c o ai nais icrno.
DUAFTE
Assin o cscro! (cxcunundo} A coroa
quc cu rcscrvo s suas cas,
dando-lIc filIa iao loa,
c invcja das nais louas!!
LUSA
Isso, nao; nas ioda circnos
ara o ai dc un filIo ial,
juro-o cu ja.
DUAFTE
Porianio, ircnos,
ic or anor filial,
scguindo o ncsno sisicna
quc a rincio nc rous.
Oala quc o csiraiagcna
suria cfciio! sc o roduz,
alcnoada scja a Iora
cn quc aircvido c sagaz,
lanadas solcrlas fora,
19
c oculio cn lilrc falaz,
conscgui scr lcn acciio
clo scnIor Haragao!
LUSA
E cnirasic con c dirciio
ncsia sua Ialiiaao.
Dcnirc filIos c criados,
sc sc confia dc algucn,
sc algucn logra os scus agrados,
cs iu so, iu, nais ningucn.
DUAFTE (ndo}
E quc ouircn no nundo iinIa
(nao sci sc c gloria ou dcsar}
acicncia igual ninIa
ara assin rcrcscniar?
cingir-nc scnrc ao scu gosio?
fazcr do scu vcio o ncu?
scr o csclIo cn quc o scu rosio
sc nirc, c diga. sou cu!
LUSA (sondo}
quc ossuis o rcsigio
do naior cncaniador.
DUAFTE
Nao, nao; sc aqui Ia rodgio,
qucn no ocra c so o anor.
Mas scrio scrio, quc adnira
quc cu, iornado ouiro Haragao,
logrc o crcdiio c a afciao
20
do rorio quc assin nc insira?
E olIa quc dc dia a dia
nc iorno nclIor aior,
lIc acrcsccnio a sinaiia,
c vou dc scrvo a scnIor.
LUSA
O ncu rcccio (confcsso}
c quc ossa alguna vcz
ncu ai, clo rorio cccsso
con quc osicnias ncsquinIcz,
dar na lurla, c cniao caianos
dc un nal nouiro inda ior.
DUAFTE
Quando a algucn lisonjcanos,
ncn a Iicrlolc naior
o acordaria do asno
cn quc o lanou, c o rcicn,
a idcia do cniusiasno
quc clc cciia cn nos.
LUSA
Porcn...
DUAFTE
Nao Ia orcns, nunca visic
ncsia rcgra una cccao;
ncn o nais foric rcsisic
aos quc no fraco lIc dao.
A lisonja nais rasicira,
nais arvoa, c dcsconunal,
21
cngolc-a nun ai, c inicira,
c ri do riso gcral.
Sc a lula c lcn dourada,
c cn lon ncl ungida vai,
scja cnlora assclvajada,
cngolc-sc. Con icu ai
o icnIo visio, c vou vcndo.
Vcrdadc c quc csic acl,
quc cu con clc csiou fazcndo,
csic andar iingindo cn ncl
ncniiras coniinuancnic,
cusia ao ncu gcnio lcal;
nas quc rcncdio! a qucn ncnic
nao sc Ia-dc lcvar a nal,
sc o cnganado o rccisa,
o agradccc, o csiina, o qucr.
Tcns nclindrcs dc nulIcr
icnIo-os cu ianlcn, Lusa;
nas vou-lIcs iaando a loca;
nao Ia rcncdio, lcn vcs;
fazc cono cu. dcsia vcz
dizc lcaldadc quc c louca.
LUSA
Quanio a ncu ai, ja nc calo;
orcn quanio a ncu irnao,
dcvias associa-lo
nossa consiraao.
Nao acIas iu? Sc a criada
violar o arcano, convcn
22
quc cu, olrc filIa scn nac,
clo irnao scja cscudada.
DUAFTE
Dcn vcjo; icndo-o or nosso
ganIanos foras...
LUSA
Eniao?...
DUAFTE
Mas rcndcr cu so nao osso
a icu ai c a icu irnao.
Sao dc gcnio iao conirario!
un, avaro cn suno grau;
o ouiro quasc crdulario.
Lusa, o quc nao c nau
c quc iu da iua aric
cncnIcs, quanio cn ii for,
o vosso fraicrno anor
cn nosso lcn.
LUSA
Sin, Duaric.
Nao nc falccc a voniadc;
nas sc o valor falcccr?
DUAFTE
Cauicla; a sinccridadc
nao dcvc indiscrcia scr.
Convcn or ora rcsguardo;
confio cn ii. Ficai sos;
23
la vcn clc; dcssa voz
aic rodgios aguardo.
(Su cu scgundu otu du dctu}
CENA II
LUSA c JLIO (quc ucn du ncu otu du
dctu}
JLIO
Esiino acIar-ic so; rcciso, irna qucrida,
rcvclar-ic un scgrcdo, cn quc sc cncnIa a vida.
LUSA (ndo}
Moric d'Ioncn, ialvcz; nocda falsa...
JLIO
Anor!
nas o anor nais rofundo, o nais doninador.
LUSA
Tu! iu anas?!
JLIO
OI! sc ano!
LUSA (con soso onco}
AI! aralcns!
JLIO
Princiro
dcvo-ic dcclarar quc c nais quc vcrdadciro
o afcio quc Iojc nuiro; c iodavia sci
24
quc a olcdicncia aos ais c rcligiao, c c lci
quc nao dcvc infringir-sc; aos filIos nao c dado
scn ouiorga aicrna o clcgcr csiado;
con razao, orquc un ai, nclIor do quc
ningucn,
salc, julga, dcscja, anscia o nosso lcn.
Quando a aiao nos ccga, a ccricnic idadc
nos acodc c nos salva. Aqucla auioridadc
orianio c naiural; foi Dcus or sua voz
qucn aos filIos a ins, or lcn dc iodos nos.
Tudo isio quc ic digo c so ara iu vcrcs
quc cscusas dc rcgar-no; cu sci quais ncus
dcvcrcs.
Enircianio, Lusa, Ias-dc salcr ianlcn
quc anor cono csic ncu, qucr scja nal, qucr
lcn,
crdcrias o icno cn no inugnar.
LUSA
Ja dcsic
alavra iua clciia?
JLIO
ninIa flor cclcsic?
inda nao, nas vou dar-lIa; c iorno-io a cdir.
nao nc alcgucs razcs quc ja nao osso ouvir.
LUSA
Tao louca nc crcs iu, ou iao ciravaganic,
Julio?
25
JLIO
Nao no cs, lcn sci, nas nunca fosic ananic.
Un coraao iscnio, un anino donzcl,
ncn sonIa o quc anor odc, c c nuiia vcz crucl.
Trcno do icu juzo; c sc clc fossc acaso...
LUSA
O ncu juzo aqui vcn ouco ara o caso.
Qucn Ia quc nao doidcjc ao ncnos una vcz?
Sc cIcgasscs a lcr ncsi'alna, ja ialvcz
nao falasscs assin.
JLIO
Prouvcra aos ccus! rouvcra
quc cn icu scio ianlcn...
LUSA
Mas inda csiou cscra
do nonc da fcliz... (o nais vira dcois}
Falcnos dcla agora; csianos sos os dois,
confcssa-ic scn cjo. ois a iua anada...
JLIO
Una nossa vizinIa, una rcccn-cIcgada
nao sci dondc, un fciiio, un anjo, a crdiao
dc qucn cIcga a avisia-la; o nonc quc lIc dao
c Mariana, c nais nada. Esia sol a iuicla
dc una olrc nulIcr, nac sua, quc a dcsvcla,
lcn quc cnfcrna c infcliz, con iodo o incnso
anor
dc un coraao naicrno; un ar cncaniador!
Mas cono cla lIo aga! os ninos, o carinIo
26
con quc a scrvc, c a disirai! Parccc a casa un
ninIo
doido dc rinavcra! c ial, quc ali ningucn,
sc nao fosscn as cas, disiinguiria a nac.
Qucria, ninIa irna, quc a visscs! con ccricza
norrias or Mariana, assin cono cu. Dclcza,
icn-na cono ncnIuna; c cssc adoravcl don
c o nnino dos scus! a graa, o gcnio...
LUSA
Don!
cn iudo o non us utu; cnicndc-sc.
JLIO
divina!
cn quanio diz c faz, na aao nais cqucnina,
c una graa, un nino, un lcn-qucrcr iao
scu,
quc nao Ia rcsisiir-lIc! Ias-dc o scniir cono cu,
quando a vircs, Lusa, c confcssar iudo isio.
LUSA
Aic ja o confcsso, inda anics dc a icr visio;
claro o rova a inrcssao quc csia fazcndo cn ii.
JLIO
A odcr dc clorar, acIci quc andava ali
nuiia dcsavcniura (cn nosiras dc dcccncia
sc cscondcn nuiia vcz naririos dc indigcncia}.
Vc sc nao cra diia, un julilo, un dcvcr,
salva-las, rcflorir, dourar-lIcs o vivcr.
27
LUSA
Sin, sin.
JLIO
Ncn digo ianio; ao ncnos qucrcria
odc-las dc algun nodo aliviar; scria
lasianic, or agora, o icr con quc as vingar
das sunas rcciscs; quc orgulIo c quc folgar
ir con iodo o nclindrc, c or suliis caninIos,
iirando-lIcs dianic as cdras c os csinIos!
LUSA
Ccriancnic.
JLIO
Mas cono? Un ai avaro, c ial,
quc ja no coraao nao icn scnao ncial!...
quc osso cu dclc olicr?
LUSA
Dclc, or ccrio nada.
Quc afliao ara ii!
JLIO
Dolrada, ircsdolrada
do quc sc odc crcr. Quc ai! quc siiuaao
a dc anlos nos, Lusa! Os olrcs, quando o sao,
c or cula da soric, ou cula ialvcz sua;
nas cn nos a niscria c cula ninIa? ou iua?
ou do fado scqucr? Salcrnos, so or fc,
quc Ia ouro cn casa, c nuiio! c con ianio ouro
ao c,
28
c a cIavc cn nao dc un ai, raivarnos
carcccnics
dc cnodos, dc lcns, das coisas nais urgcnics!
Sc c ara nos quc ajunia, a nos quc sc nos da
dc un Iavcr, quc so iardc ou nunca nos vira!
Jcjuc a nocidadc, c icnIa acicncia
cscra da vclIicc; cniao c quc a oulcncia
sc odc dcsfruiar. Eu or nin ja nao sci
ara ondc nc volic. Enrcsiinos? cansci
quanio usurario Ia Ii; ncn a ccnio or ccnio
qucrcn ja nuiuar-nc. O cono cu nc arcscnio!
c iu ianlcn! faz rir; cciia raiva, ou do.
Trajo, acnas dcccnic; c csic, ainda assin, c so
fiado quc sc olicn. Quc ouircn da nossa classc
conIcccsic janais quc ianio sc ralassc?
nas onio cn qucias vas. Eu vinIa-ic cdir
quc sondcs nosso ai, c o novas a anuir
ao ncu consorcio; alias, sc cu vir quc o nao
consigo,
caso, scn nais iardar, c cnigra-sc; un alrigo
acIa-sc cn qualqucr aric; c quando una
nulIcr
so anliciona anor, dc ouco sc Ia nisicr.
LUSA (sondo}
Ja o li nuna novcla.
JLIO
E c ccrio, c nuiio ccrio.
Nun scriao do Drasil! quc araso alcrio
a qucn fogc do nundo! ali, calco cu or vil
29
o ouro quc alncjo ca. Florcsias do Drasil,
idcs icr vossa Eva, a qucn no ano iniciro
rcscniccis cos dons dc un Dcus, scu onarciro.
LUSA
Mas ara cIcgar la (cuido quc nao qucrcis
ir a nado; ois nao?} do ouro rccisarcis.
Sc dclaio dos cs ianlcn or ca o Iouvcssc...
JLIO
Fi, Lusa, do anor; lcn ri qucn nao adccc.
Eu nao qucro cnsar; fugir so qucro, c r,
sc ncu ai nos for surdo, cn salvo o nosso anor;
cnicndcs? ara isso cnrcgo quanio sci,
a vcr sc a iodo o cusio ainda alcanarci
un cnrcsiino novo (agora c o dcrradciro}.
Dcn franco ic falci; franqucza igual rcquciro;
suonIo quc ianlcn o coraao ic diz,
Lusa, alguna coisa cn rol dc algun fcliz...
Sc c ccrio (raza ao ccu!}, conigo c Mariana,
dciando csia galc, scrcis da caravana.
LUSA
Inrovisa, ocia; cu, quc icrrcsirc sou,
gcno, curvo a ccrviz, invcjo-ic, c ca vou
rcnando csia galc, ja quc una csircla cscura
nc quis, orfa dc nac, fadar dcsvcniura.
(Ouuc-sc dcnto conusuncntc Huuguo u
uoccu}
Mas saianos daqui; vcn la o ai. Convcn
quc cn lugar nais scguro a sos falcnos. Vcn.
30
(Sucn unIos cu scgundu otu du csqucdu;
cu o tcuto uuzo o un Icuc csuo}.
CENA III
HAFPACO c TOMS
(Vcn unIos du scgundu otu du dctu, Tonus
ugndo, Huuguo tuzcndo-o duntc s uos
cncontocs}
HAFPACO
Fua! rua! ja na rua!
rcsondao! nal-cnsinado!
Criado nais nalcriado
nunca o Iouvc.
TOMS (u utc}
Esia coa lua.
HAFPACO
Dc nais a nais raionciro!
TOMS
Qucn? cu?!
HAFPACO
Pois qucn? cu? Tonas,
nao sc roula so dinIciro.
TOMS
Eu quc lIc roulo?
31
HAFPACO
s caaz
dc ncgar (diz quc nao roula}
quc nc sisasic do alnoo
quasc un alno dc alfarrola,
c vinic, ou vinic c un ircnoo?
Eu irago iudo coniado.
TOMS
Quc nais, scnIor Haragao?
HAFPACO
A quinzc do ncs assado,
un cdao dc salao;
a dczcsscis, scncas.
TOMS
Scncas!
aI! sin; foi ra nc lavar;
scnrc naos linas; livrar
dc fazcr cnicjo s fcncas.
HAFPACO
A dczcnovc una lula...
TOMS
Ja roia.
HAFPACO
E nais uns cordcis.
TOMS
Para cnlrulIar uns asicis...
32
HAFPACO
Pasicis! oI! nonsiro dc gula!
TOMS
Mandou-nc o scnIor scu filIo,
o scnIor Julio, o ncu ano...
HAFPACO
Pois aquclc cralvilIo
gasia asicis? aic lrano!
TOMS
Nada, foi ara un rcscnic
quc cu lIc lcvci a unas danas.
HAFPACO
Alcn dc asicis, nadanas!
Cada vcz nais ccclcnic.
TOMS
Isso c con clc; adianic;
quc nais lIc ilIci?
HAFPACO
PilIasic
a vinic c dois, grandc irasic!
dcois do alnoo, iraianic!
dc dcniro do aucarciro
ircs iiadas.
TOMS
O cigarro
iinIa-nc fciio igarro...
33
HAFPACO
Pois nao cigarrcs, lrcjciro,
crdulario!
TOMS
Una cssoa
rccisa-sc disirair.
HAFPACO
Pois cacc noscas.
TOMS
loa!
E quando as nao Ia?
HAFPACO
Dornir,
faliando cn quc iralalIar;
ouan-sc solas c faio;
divcriincnio laraio,
c inoccnic. Mas funar!!!
funar!!! fazcr do dinIciro
un funo, ou coisa ncnIuna!!!
TOMS
Tanlcn o ncu ano funa.
HAFPACO
Funo c asicis! guao Icrdciro
quc Dcus nc da! Tal criado,
ial ano. Isio vai loniio!
34
Fora ja daqui, rciio;
rua! ou lcvo-ic a cajado.
TOMS
A ordcn do ncu airao
foi quc cu o cscrassc.
HAFPACO
A sua
ialvcz fossc; a ninIa cniao...
TOMS
Qual c?
HAFPACO
Quc o cscrcs na rua.
Nao qucro aqui un csia
dc quanio cn casa sc faz,
do quc Ia c nao Ia, caaz
dc alguna nalfciioria!
TOMS
Quc nalfciiorias?
HAFPACO
Foulos,
sc o qucrcs nais clicado.
TOMS
En curral quc nao icn gado
nao icn quc cIcirar os lolos.
35
HAFPACO
Scnrc rcsosia roniinIa!
TOMS
Pois qucr quc cu nao lIc rcsonda,
sc iraz iudo cIavc, c ronda
noiic c dia a casa!
HAFPACO
ninIa;
osso-a rondar quanio cu qucira.
Esia iudo quc fao!
(u utc} Qucira Dcus quc csic nadrao
nao nc avcniassc a nclgucira!
(uto} Caaz cras iu aic
dc andar nos icus conIccidos
csalIando... o quc nao c.
quc Ia dinIciros cscondidos
cn ninIa casa.
TOMS
Pois Ia!?
nao salia; csiino.
HAFPACO
O quc?
(u utc} asncci. (uto} Nao nc dira
o quc c quc csiina vocc?
iolo ou faz-sc? Eu nao dissc
quc iinIa ncnIuns dinIciros;
crgunici sc or iolicc
iu la cos icus conanIciros
36
nao andarias alrando
dc dinIciros anuados
cn ninIa casa. Era un lando
dciiado aos ladrcs. Criados,
iodos o sao.
TOMS (u utc}
Quc nania!
HAFPACO
Tu quc c quc rosnas, Tonas?
TOMS
Nada. Vossa ScnIoria
nao nc dira quc nc faz,
ou a nin ou a ningucn,
quc icnIa ou nao icnIa oculio
algun lusilIao dc vulio,
sc dclc nao sai vinicn?
HAFPACO (uncuundo u Tonus con unu
Ioctudu}
Calras-nc? aicinas na iua?
qucrcs or fora rovar?
TOMS (ccuundo c u utc}
Daquilo salc clc dar.
HAFPACO
Fua! rciio-ic, rua!
TOMS
E c ja.
37
HAFPACO (cocndo u ccIu u ncu otu du
dctu}
Princiro, alio a;
Ici-dc salcr sc csic ilIo,
digno scrvo do ncu filIo,
nao lcva cscondida cn si
alguna coisa furiada.
TOMAS
Quc coisa furiada?
HAFPACO
Eu sci...
nosira ca, c cu io dirci,
nosira...
TOMS
O quc? nao lcvo nada.
HAFPACO
Vcjo cssa algilcira a inar;
nosira...
TOMS (tundo do Ioso unu tungcnu}
una iangcrina.
HAFPACO
Qucn ia dcu?
TOMS
Dcu-na a ncnina
ara nc cu dcsjcjuar.
Pcrgunic-lIo.
38
HAFPACO
Nao rcciso.
Tudo quc Ia na casa c ncu;
c sc a ncnina lIa dcu,
rovou scu ouco juzo.
Da, da.
(Tu-Ic du nuo u tungcnu, nctc-u nu ugIcu,
c coIc-u con o cno}
TOMS (u utc}
Alafada, (uto} Pronio?
(u utc} E cu c quc sou rainanic!
(uto} Posso-nc ir? findou-sc o conio?
ou inda vai or dianic?
HAFPACO
E o ouiro lolso?
TOMS
Vazio;
qucr quc o virc?
HAFPACO
Pois cniao?
dcssc c quc cu nais dcsconfio,
or iais dcnoras.
TOMS (cuundo o Ioso c sucudndo}
Coiao;
asscnic no rol.
39
HAFPACO (uuundo-Ic us Iotus}
E aqui?
nas loias quc cnfardclasic?
TOMS
Os cs.
HAFPACO
Craccja, ncu irasic,
c iu vcras...
TOMS (u utc}
Nunca vi
farcjar furios cono isio.
HAFPACO
Doias largas cn criados
sao alforjcs disfarados,
invcnao do dcno.
TOMS
Visio?
HAFPACO
E o ciio? dcsaloioa;
noio a ccrio cncIincnio...
(DcsuIotou-Ic o coctc, c uuu-Ic o cto}
TOMS (dundo guncIos ugudos c ndo
conuusuuncntc}
OlIc quc sou coccgucnio;
lasia; larguc; csia c quc c loa!
40
HAFPACO (ncdndo-o con os oIos dc uto u
Iuxo}
Quc icns ncssa nao fccIado?
rcsiiiui-no.
TOMS (uIndo u nuo}
Eu, nada; a icn.
HAFPACO
Mosira a ouira.
TOMS
A vai ianlcn.
HAFPACO
E a ouira?
TOMS
Nao sou doiado
dc nais dc duas.
HAFPACO (dcos dc ncdtu}
Tonas,
icns alna?
TOMS
Cuido quc sin.
HAFPACO
Crcs quc Ia infcrno scn fin,
c nclc ic afundaras
sc jurarcs falso?
41
TOMS
Crcio.
(u utc} Fcz-sc agora adrc cura.
HAFPACO
Eniao, TonasinIo, jura,
jura, scn ncnIun rcccio,
quc vais dizcr-nc a vcrdadc.
TOMS
Juro.
HAFPACO
Tu furiasic, nao?
TOMS
Nao scnIor.
HAFPACO
Na rcalidadc?
TOMS (con gundc ntnutuu}
OlIc, scnIor Haragao,
sc lIc cu furici, Dcus crniia
quc anics dc un'Iora o scnIor
icnIa un rano dc csiuor,
ou qualqucr coisa csquisiia.
HAFPACO
Pc-ic a andar; sunc-ic; rua,
ladrao! c nao iorncs nais.
(Su Tonus cu ncu otu du dctu}
42
CENA IV
HAFPACO so (usscundo dcssosscgudo dc un
udo uu o outo}
Quc infcrno c icr calcdais!
Quando a gcnic os cncafua,
scnrc os suc lcn guardados;
nas cn saindo dc ao c,
sao logo dcz nil cuidados!
Eu ca, crco o sono aic.
Sc algucn nos avcniaria!
Sc adivinIasscn! sci la!
Ia ianios ccnlos! sc Ia!
E cnquanio a gcnic vigia,
inda la vai; nas dornindo,
nao 'sia o quc c ncu scn dono?
c nao odc ir algun nono
aialafar-no? cra lindo!
Quc ial nao ficava un Ioncn,
sc acordando anics do dia,
coas ralacs quc o consoncn,
acIassc a caia vazia!!
Era logo cndurar-sc,
Dcus nc crdoc!

Sc cu udcssc
or iudo, nuiio ao disfarcc,
fora a rcndcr! sin, sc Iouvcssc
ccricza dc algun lanquciro,
quc nao udcssc quclrar...
43
Mas qual! naldiio dinIciro!
cono cs ruin dc guardar!!

Dizcn cniao. "lurras! lurras!
casa-foric cIacada!"
rovidcncias dc caiurras
quc nao cscan disio nada.
As lurras c casa-foric
sao aic un cIanariz...
ValIa-nc Dcus! irisic soric
a dc qucn julgan fcliz!

TcnIo un nilIao a rcndcr
no lanco inglcs; nas sc a gucrra
ioda cssa Euroa cnvolvcr,
nao odc ir o lanco a icrra?
Eniao, sc csiourando as silIas
a lurra nac nc alalar,
odcr-nc-ci scqucr iornar
a csias lurrinIas filIas.
Por isso vou cnicrrando
ja nun, ja nouiro lugar;
isio c. vou nuliilicando
razcs dc nc aiorncniar.

E csic ncu cosiunczinIo
dc falar alio conigo!
ncn quc s vczcs un vizinIo
nao ossa ouvir o quc cu digo!
44
CENA V
O ncsno, LUSA c JLIO
(Os dos tnos sundo du scgundu otu du
csqucdu, cun conucsundo cntc s uo undo do
tcuto scn sc ouudos}
HAFPACO (contnuundo, no nco uno scn
cuu nccs}
Mas ianlcn... or ouiro lado...
sc cu conigo nao falar...
a qucn osso rcvclar
o quc nc iraz dcsvclado?
Os quairo conios dc rcis
quc onicn colrci, c cnicrrci
ali no quinial... nao sci...
O ncnino dos asicis
icn cara dc icr un faro!
E os noos!... valIa-nc Dcus!
quc farci?
(cuundo nos Ios c soIcssutundo-sc}
Pccados ncus!
Jcsus! agora rcaro
quc nao 'siava so. Dcus qucira
quc nao nc ouvisscn; ialvcz;
ialvcz nao!... ou sin!... Quc asncira
cnsar alio!
(uundo-sc uu os Ios, c ngndo quc s ugou
c quc os uc}
AI! sao voccs?...
45
JLIO
Sin, sonos nos, ncu ai.
HAFPACO
Nao os scnii cIcgar;
un scsiro quc icn dc andarcn dcvagar!...
TinIan cIcgado Ia nuiio?
LUSA
Agora ncsno.
HAFPACO
Dou
quc nc ouviran falar.
JLIO
Qucn? nos? sc nos falou,
nao ouvinos, ncu ai.
LUSA
Ccrio quc nao.
HAFPACO
Lusa
nao ninias; c ncn iu, (uu Jo}. Qucr-sc a
vcrdadc lisa. ouviran?
JLIO
Nos! o quc, ncu ai?
HAFPACO
O quc cu dizia
cos ncus loics.
46
JLIO
E quc cra?
HAFPACO
Era quc isio Iojc cn dia
n ucIo coscorrinIo c iudo una dcsgraa;
nao Ia ilIar cciiil, or nais quc un Ioncn
faa!
cclanava cu cniao... (or fora quc nc
ouviran}...
LUSA
Eu nao.
JLIO
Ncn cu.
HAFPACO
Pois sin. Dizia. nuiios giran
con nilIcs c nilIcs; c cu, quc rcciso ianio,
ncn quairo conios osso a coalIar a un canio!
JLIO
VnIanos rcccando acaso inicrronc-lo...
HAFPACO
Inicrroncr-nc! qual! cIcgaran nuiio a clo;
cnirc filIos c ai dcvc rcinar franqucza.
O quc cnsava a sos accrca da olrcza
dc novo lIo rciio, c c lon ic-lo rcscnic.
os icnos nao vao lcn; vao nal; cssinancnic;
47
quc scra o fuiuro? ainda sc cu iivcra
quairo conios dc rcis! quairo conios! qucn dcra!
JLIO
NcnIun dc nos, ncu ai, lIc cdc conias.
HAFPACO
Nao;
lcn sci; isio c falar; c una clicaao
quc cu a ncus filIos dcvo, a fin dc quc os ncus
ionios
nao julgucn quc csia casa c ialvcz a dos conios.
JLIO
Qucn cnsa ial! quc fossc a casa aic dos licos,
nos quc icnos con isso?
LUSA
Eu nao invcjo aos ricos.
HAFPACO
E cu sin; so or voccs.
JLIO
Para quc csia con isso?
graas a Dcus, icn nuiio; un calcdal nacio;
ningucn Ia quc o nao saila.
HAFPACO
Eu! cu!
JLIO
Mcu ai.
48
HAFPACO
Mcniira.
Dcus crniia...
JLIO
Nao jurc; a raga quc sc aiira
s vczcs ricocIcia.
HAFPACO
A sucia quc isso csalIa
sao or fora ladrcs. Arrcda, vil canalIa!
Fico! cu rico!
LUSA
Mcu ai, sosscguc; quc lIc rcsia
o csiar-sc a cnraivcccr?
HAFPACO
Eu rico! inda nais csia!
agora aic sao ja ncus filIos, o ncu sanguc,
quc csalIan quc sou rico, c csiranIan quc nc
zanguc!
JLIO
Dizcr quc icn dc scu c scr scu ininigo?
HAFPACO
. sin scnIor, ois quc c? Qucn vir cono csic
anigo
or a ina c lua, c ouvir quc cu icnIo,
asscnia
quc isio c vaza-larris; vcn o dialo, aicnia
49
alguna alna crdida, cnira-nc cn casa, cscra
dc ouro cn o; nao no acIa, assanIa-sc, udcra!
anordaa-nc, c zas! coscu-nc dc facadas!
E a cula dc qucn foi? das lnguas dcravadas,
c do luo, rciio, aqui do ncu cralia.
JLIO
Quc luo?
HAFPACO
Don cavalo, ancis, nada lIc falia!
alfincic dc ciio! alfaiaic franccs!
franccsa a cngonadcira! o saaiciro inglcs!
icairos! quc sci cu! ja Iojc ncsno cu dissc
ali sua irna. con iania garridicc
isio afinal csioura, c nuiio lrcvc!
Ingrilou-sc-nc ioda; acIa quc un ai nao dcvc
acudir aos scus lcns, quc vao cla agua alaio!
ois acIcn nuiio cnlora; cu ca c quc nao acIo;
c Ici-dc lIc cnfin r colro. OlIcn-nc aquclc
faio,
c conarcn-no ao ncu; sou cu quc ago o aio;
or fora; clc nao icn!... nao ganIa!... nao iirou
soric grandc, quc cu saila; cu, ccrio, lIo nao
dou...
(orquc o nao icnIo}; cniao, c claro cono o dia,
quc, scja cono for, no cirai or qualqucr via.
Tcn as nanIas da colra. a colra ianlcn
nana,
iao vclIaca c suliil, quc nao acorda a ana.
50
(Lusu, notundo no nuo nouncntos dc
nuccntudo con o nsuto, uz-Ic snu uu quc
tcnIu nuo cn s}
JLIO (cn ncu uoz, c cn udo uutc uu u
nu}
Ouircn quc nc afroniassc cn ninIa rolidadc,
agava-o logo, c caro; aqui, Ia inunidadc.
(uto uu Huuguo c uctundo sccndudc}
Quc lIc osso cu ionar? ou cono?
HAFPACO
Eu sci!
JLIO
Mas rogo
quc no cnsinc.
HAFPACO
E cu crgunio as suas rcndas.
JLIO
Jogo.
A foriuna (ialvcz or vcr-nc dcsgraado}
favorccc-nc; ganIo; o ouro assin ganIado,
sc Iavia dc cnicrra-lo ou dcscndc-lo cn vcios,
vai logo alincniar as arics c os ofcios,
vcsiindo a ninIa irna dc un nodo nais dcccnic,
c a nin ianlcn; nao dcvo insirar icdio gcnic.
HAFPACO
O quc o scnIor dcvia, una vcz quc a foriuna
51
o favorccc ao jogo, cra, cn vcz dc ir-sc iuna
dcslaraiar o scu, -lo a rcndcr. DinIciro
cria dinIciro. Un ccnio c ncnos quc un
nilIciro;
c cono ccn c lon, nil, quc c dcz vczcs ccn,
c dcz vczcs nclIor. Calcula un so vinicn
dcz vczcs a dolrar; (un so vinicn; aicnia;}
odc-ic dar... dcz nil duzcnios c quarcnia!
iorna a dolrar or dcz; calcula, c asnaras!
sao dcz conios dc rcis...
JLIO (sondo}
Sin scnIor! Ja nc araz.
HAFPACO (contnuundo}
Quairoccnios...
JLIO
MclIor.
HAFPACO
Acrcsccnia, acrcsccnia
oiicnia c cinco nil sci'ccnios c scsscnia,
Quc ial!
JLIO
AcIo lcn lon. Qucn os ca dcra!
HAFPACO
A icns,
filIo rodigo, a icns o quc c ouar vinicns.
52
JLIO
Tcn razao.
HAFPACO
Toda. Eniao, digo cu, quc sc cnrcsiassc
a ccn or ccn ao ano os ganIos quc aurassc...
nao andava avao, nas cra nilionario.
JLIO
Sao gcnios; nao nasci no signo dc usurario.
HAFPACO
Dcn; nao falcnos nais cn iais naicrias. Vcjo
quc o signo cn quc nasccu foi o do carangucjo.
Falcnos nouira coisa.
(Hcuundo cn quc Jo c Lusu cstuo uzcndo
snus un uo outo, quccndo cudu un quc scu o
outo qucn cncctc u dccuuuo; u utc}
Ali anda iraiada!
Mau! icnos cdiiorio. (uto} O quc c la isso?
LUSA
Nada.
HAFPACO
Cono nada? Eu nao vi ccrios sinais?...
LUSA
O nano
rccisava...
HAFPACO
Dc quc? (u utc} Ncn cIavo casiclIano.
53
LUSA
E cu ianlcn rccisava...
HAFPACO (u utc}
Un dardo. As rcciscs
ja vcn aos arcs! Dravo! csfolcn-nc, ladrcs!
JLIO
Prccisavanos... sin... falar-lIc...
LUSA
Elc qucria
quc fossc cu a rincira, c cu quc fossc clc; cu ria,
clc icinava...
HAFPACO
Enicndo; cra o jogo do cnurra.
(u utc} Tcnia quc nao fossc una sangria
lurra.
(uto} Dcois falarao disso; agora c nais insianic
o quc cu lIcs vou dizcr.
JLIO
Isio cra un so insianic.
cra solrc o casar...
HAFPACO
Ouan-nc ois aicnios,
quc cu nao lIcs vou falar scnao dc casancnios.
LUSA (nuto tstc}
AI! ncu ai!
54
HAFPACO
Quc ncu ai! ncn quc aI! Foric csquisiia!
Mal lIc falo cn casar, logo sc aicrra c griia.
Nao crcclo ial ncdo. As nais, quando lIcs
falan
cn casar, vao-sc aos ccus, c iodas sc rcgalan.
JLIO
Crcio quc cla ianlcn; ois nao c assin, Lusa?
do casar scn anor c quc cla sc Iorroriza;
con razao, quc aic cu, scndo Ioncn, ircncria
dc dar lraga o c; confcsso a covardia.
HAFPACO
Vanos dcvagarinIo; cu sci crfciiancnic
(c nclIor quc voccs, or nais ccricnic}
o quc c quc lIcs convcn; nas nao airaalIcnos;
vanos or arics.
JLIO
Dcn; ois diga; cscuiarcnos.
HAFPACO (uu Jo}
Ja visic una scnIora, aqui nossa vizinIa,
cIanada Mariana? (E nuiio galaniinIa
quc cla c, lcnza-a Dcus!}
JLIO
Vi, vi.
HAFPACO (uu Lusu}
E iu?
55
LUSA
Ja dcla
icnIo ouvido nil lcns. quc c loa, quanio c lcla.
HAFPACO (uu Jo}
Quc ial ic arcccu?
JLIO
Fornosa, nui fornosa!
HAFPACO
Cara linda, c dc cscria.
JLIO
Escria, c nui garlosa.
HAFPACO
Un ar... uns nodos... Icin?
JLIO
Adniravcis.
HAFPACO
Eniao
concordas, ccriancnic, cn quc cra una uniao
nuiio dc acicccr.
JLIO
OI! sc cra!
HAFPACO
Enfin, nulIcr
ara lcn rcgcr casa, c scr cono sc qucr.
56
JLIO
Scn duvida.
HAFPACO
So lIc acIo un scnaozinIo. Crcio
quc icn ouco dc scu; arccc-nc...
JLIO
rcccio
quc ncn dcvc lcnlrar. Viriudcs c lclcza
coniracsan dc solra ouira qualqucr riqucza.
HAFPACO
La ianio, nao dirci; o quc orcn ic digo,
c quc inda quc nao iraga incnso Iavcr consigo,
acicncia! arranjar-sc-a or ouira qualqucr via.
JLIO
Claro csia.
HAFPACO
Pois ncu filIo, cncIcs-nc dc alcgria
con cssc icu cnsar, quc c o ncu caiancnic.
Muiio lcn! Mariana...
JLIO
AI! ncu lon ai!
(u utc con uuooo, uu Lusu}
Conscnic.
HAFPACO
Mariana, clos dons quc anlos acIanos ncla,
dc cconnica, arca, anavcl, c singcla,
57
caiivou-nc, c Ia-dc scr ninIa scgunda csosa;
qucr icnIa, qucr nao icnIa.
JLIO
O quc!!?
HAFPACO
Quc c la?
JLIO
Pois ousa...
ousa, ncu ai?!
HAFPACO
O qu?
JLIO
Pois qucr?
HAFPACO (dcos dc un Icuc scnco}
Pcrdcsic a fala?
acala; qucro o quc?
JLIO
Dcvcras dcsosa-la?
HAFPACO
Qucro.
JLIO
Mcu ai!? ncu ai!?
58
HAFPACO
Eu, cu; ccn vczcs cu.
Quc adniracs! quc icn?
JLIO
Nao sci o quc nc dcu;
un vagado, suonIo.
HAFPACO
O oic da cozinIa
Ia-dc icr agua; corrc, c lclc; csia frcsquinIa;
lclc un ucaro, ou dois, sc ianio for rcciso;
ara vagados agua; afoga-os dc inroviso.
(Su Jo cu scgundu otu du dctu}
CENA VI
HAFPACO c LUSA
HAFPACO
FaazinIos dc Iojc cn dia!
Nao assan dc uns rclcs nicos.
Aic fanicos! fanicos!
Visian saia.
Quando cu ia
dizcr-lIc o lclo casorio
quc lIc icnIo rcarado,
un vagadol! Cclolorio!
(uu Lusu}
Pois filIa, icnIo asscniado.
cu caso con cla; dou
ao Julio ccria viuvinIa
59
cn quc onicn sc nc falou,
c a ii o Ansclno, LuisinIa.
LUSA
Ansclno!!
HAFPACO
Varao naduro,
dc ouco nais dos scsscnia;
una lurra suculcnia;
gcnio lon, arco, scguro...
LUSA (uzcndo ncsuu}
Eu, co dcvido rcsciio,
ncu ai, nao qucro casar.
HAFPACO (uzcndo unu cotcsu dc cscuno, c
ucncdundo Lusu}
E cu ninIa flor, qucro-a dar
ao noivo quc icnIo clciio.
LUSA (cctndo u ncsuu}
Qucira ncu ai dcscular-nc;
nao odc scr.
HAFPACO
A ncnina
qucira ianlcn crdoar-nc;
Ia-dc scr.
LUSA
A ninIa sina
nao rcza dc ial. Sc qucr
60
quc cu lIo cIanc cncaniador,
c aic lruo, sin scnIor;
nas la scr sua nulIcr...
(uzcndo unu ncsuu}
sou una sua criada.
HAFPACO (uzcndo unu cotcsu}
E cu un scu Iunildc scrvo;
unicancnic lIc olscrvo,
quc Iojc ncsno a Ansclno c dada.
LUSA
Hojc?
HAFPACO
Hojc.
LUSA
Mcu ai, nao conic
con ial coisa.
HAFPACO
MinIa filIa,
rciio-lIc quc sc aronic.
LUSA
Nao nc ilIa.
HAFPACO
Olc sc a ilIa!
assin cu ilIassc agora
quairo conios.
61
LUSA
Nao, nao, nao.
HAFPACO
Sin, sin, sin.
LUSA
Tcinc clc cnlora;
ianlcn cu icino; vcrao;
ningucn nc odc olrigar.
HAFPACO
Olrigo-ic cu; iu vcras.
LUSA
Maiar-nc-ci; sou nui caaz.
HAFPACO
Nao norrcs, c Ias-dc casar.
Viu-sc nunca ciulanic
quc assin a scu ai galrassc!
LUSA
Ncn ai quc ianio alusassc
da fora...
HAFPACO
Fccalciiranic
conira un arranjo ccclcnic,
quc o nao Ia nclIor!
LUSA
Nao gosio.
62
HAFPACO
Aosio quc ioda a gcnic
o Ia-dc arovar!
LUSA
E cu aosio
quc ningucn ial arovava.
HAFPACO
Nao?
LUSA
Nao.
HAFPACO
Quc qucrcs crdcr?
una aosiinIa.
LUSA
Aosiava.
HAFPACO
E cu ianlcn. Cono Ia-dc scr?
cu onIo dozc vinicns,
c iu csscs lrincos dc ouro.
(ucndo Lusu u so}
Sc iania ccricza icns...
LUSA (u utc}
Un coclIinIo or un iouro.
(uto} Mcsno assin, acciio.
63
HAFPACO
Escra.
LUSA
Quc c?
HAFPACO
Princiro dcosiia.
LUSA
Nao fujo.
HAFPACO
Dcn sci; udcra!
Enfin, das alavra? (u utc} Hcsiia.
LUSA
Dou alavra, dou.
HAFPACO
Vcn gcnic.
Qucrcs iu? scja qucn for,
cis o arliiro.
LUSA
Ecclcnic.
(u utc} Vcno.
HAFPACO (u utc}
Fico vcnccdor.
CENA VII
64
Os ncsnos c DUAFTE (quc ucn du scgundu otu
du dctu}
HAFPACO (contnuundo o u utc}
Dravo! o ncu confidcnic! aanIo as arrccadas.
(uto} Vcn aqui, ncu Duaric; c nuiio loas fadas
quc ic nandaran ca. Vais scr nosso juiz.
qucn c quc icn razao? cla, ou cu?
LUSA (uu Duutc}
Mcu ai diz...
HAFPACO
Ela ncga.,.
LUSA
Eu aicino...
HAFPACO
Eu susicnio...
DUAFTE
O airao,
(ja crcclo} c quc icn carradas dc razao.
HAFPACO
Salcs dc quc sc iraia?
DUAFTE
Eaia, caiancnic,
nao sci; sci quc ao scnIor nunca lIc cnirou na
ncnic
coisa dcsarrazoada.
65
HAFPACO
E nao. A vai o caso.
DUAFTE
VcnIa la.
HAFPACO
Digo-lIc cu quc Iojc, Iojc ncsno, a caso
cun sujciio dc lcn, riqussino; c a nofina
c-sc cn licos dc cs, c diz quc nao assina.
Quc nc dizcs a csia?
DUAFTE
Eu?
HAFPACO
Tu.
DUAFTE
Ha, Ia!
HAFPACO
Quc c?
DUAFTE
Digo...
(Lusu uz un gcsto dc cnudo}
quc na csscncia... o scnIor...
HAFPACO
Quc cn suna, csias conigo.
66
(Duuntc cstu c us scguntcs uus dc Duutc,
uzcn contu-ccnu nudu Huuguo c Lusu,
cucgundo cudu un dccs o scnIuntc, ou
ucgundo-sc, scnc cn scntdo contuo do
outo, u oouo quc os dzccs dc Duutc Ics
uzcn cuo, ou dcxun dc Iu uzc}
DUAFTE
Sin, o scnIor na csscncia cra inossvcl...
HAFPACO
E cra.
DUAFTE (contnuundo}
quc rcsolvcssc doida.
HAFPACO (uu Lusu}
AanIa la, anicra.
DUAFTE
Mas agora ianlcn or ouiro lado, cnicndo
quc o quc a ncnina diz nao c dcsicicndo
dc iodo cn iodo.
LUSA (uu Huuguo}
A icn; a icn.
DUAFTE
Por conscguinic,
salvo nclIor juzo...
HAFPACO
AcIas quc da no vinic
67
una olrc dc Crisio, c quc so icn dc scu
o alninIo da cara, acIando...
LUSA (u utc}
Un canafcu.
HAFPACO (contnuundo}
un narido ricao, ilusirc, ja sisudo,
c nao nal arccido, cnfin (ara icr iudo}
viuvinIo scn noia, c scn filIos? crgunio.
rcdicados assin ondc c quc os viu or junio?
DUAFTE
Nao lIc vou conira isso. O quc cla odcria
rcirucar-lIc, cra so...
HAFPACO
Quc nc rcirucaria?
DUAFTE
Eu sci! ialvcz disscssc. a clciao dc un consoric
c coisa nuiio gravc, c nao sc cnircga soric;
dcvc-sc cn iodo o caso ouvir o coraao;
alias...
HAFPACO
Dcia falar. Quc c la inclinaao?
novclas; ocsia. Ocasics cono csia,
c colIc-las no ar. E inda o nclIor da fcsia
nao no salcn voccs. c quc clc sc nc olriga
a ionar (noicn lcn} scn doic a raariga.
68
DUAFTE
Scn doic!
HAFPACO
Sin scnIor; scn doic.
DUAFTE
Essa cnlaiuca.
c ncic os ianos dcniro.
HAFPACO
Agora quc rciruca?
DUAFTE
dc arriar landcira.
HAFPACO
Econonia incnsa
ara qucn nao c rico.
DUAFTE
Olc sc c difcrcna!
O quc cla Ia-dc oljciar ialvcz (digo cu ca isio}
c quc cn sc dando o no, ncn quc vicssc Crisio
nao Ia nais dcsaia-lo; c scndo a cscolIa crrada,
la fica aic noric a viina infcrnada.
HAFPACO (cxcunundo uu s}
Scn doic!!
DUAFTE
una razao a quc sc nao rclica;
lcn vcjo. Alguna gcnic c quc Ia-dc vir coa nica
69
dc dizcr quc o casar, nao scndo olrigaao,
nao sc dcvc fazcr scn nuiua inclinaao;
c quc ningucn sc lcnlra, inda quc o dcno o
qucira,
dc unir csiio c invcrno, un cco c una roscira;
c quc cnlaccs assin rovan nal, dc ordinario.
HAFPACO
Scn doic!!
DUAFTE
Sin scnIor, qucn lIc diz o conirario?
isso c una razao dc cscacIa-csscguciro;
inda quc Ia nuiios ais anigos do dinIciro,
quc anics dc o calcular calculan nuiio ao scrio
ondc a filIa ira icr. sc a ccu, sc a ccniicrio.
HAFPACO
Scn doic!!!
DUAFTE
A coisa c cssa.
HAFPACO (oIundo uu u otu do undo, c u
utc}
A nodo quc dci fc
dc un vulio no jardin! nau! corro a vcr o quc c.
(uto} Nao saian, quc cu ja vcnIo.
(u utc} Ai! ncus dcz nil cruzados!
Sc algucn nos sonIaria! isio c quc sao
cuidados!...
(Vu-sc ucssudo cu otu do undo}
70
CENA VIII
LUSA c DUAFTE (dcos dc ducn tcno u quc o
u u os nuo ossu ouu, c tcndo cstudo u oIu
unIos uu u otu do undo}
DUAFTE
E csia!
LUSA (cudu, c dcos dc uusu}
E csia! inda nao crcio
no quc lIc ouvi. (uusu} Concordar
cn ial coisa! (uusu} Nao nc dar
razao a nin!
DUAFTE
Foi rcccio
dc cascra-lo inda nais,
c alrir-lIc os olIos ialvcz.
LUSA
Fc-la loniia, oI! sc fcz!
E agora? rcccios iais
nun lancc circno! no lancc
dc nos salvar ou crdcr!
(cn ton onco}
Adcus! quando nao nc alcancc,
Ia nais or ondc cscolIcr.
DUAFTE
Quania rudcncia c rccisa
71
ara cscuiar una injusia,
una zclosa!
LUSA
Sin; cusia;
or isso a cnircga.
DUAFTE
OI! Lusa!
Pois iu nao vcs quc ir-nc oor
dc cara a cara ao scu lano
cra naiar logo cn flor
o fruio or quc nc afano?
Ccnios quc razao nao sacn,
nao sc Iao aiacar dc frcnic;
c-sc-lIcs ccrco acicnic,
nina-sc, cscra-sc, c cacn.
LUSA (con nutu uuo}
Mas cono cscrar, Duaric,
sc c Iojc ncsno...
DUAFTE
Nao sci;
c rocurar iraa, ou aric,
dc csaa-lo. Duscarci.
E iu rocura igualncnic.
LUSA (dcos dc uusu ongu}
Nao Ia; nao nc ocorrc nada.
72
DUAFTE
Sc ic fingisscs docnic?
LUSA
VinIa o ncdico, a iraiada
cra logo dcscolcria,
via-nc sa cono un cro.
ValIa-nc Dcus! quc cascro!
DUAFTE
Pois ncdico algun accria
co quc csia dcniro da gcnic!
odc Iavcr nalcs scn fclrc;
qualqucr con ar dc saicnic
ic cngolc gaio or lclrc.
O nais quc odcn fazcr,
or nao dcsonrar o cnrcgo,
c dar ao icu adcccr...
LUSA
Un rcncdio?
DUAFTE
Un nonc grcgo.
CENA IX
Os ncsnos c HAFPACO (quc uotu du otu do
undo}
HAFPACO (u utc}
Nada foi, Dcus louvado!
73
DUAFTE (scn Iuuc undu utcntudo cn
Huuguo}
Enfin, sc nao Iouvcr
ouiro nodo, c fugir, c scr ninIa nulIcr.
Tcns valor, ninIa csircla?
LUSA (con nutu nczu}
Eu icnIo.
DUAFTE (cuundo cn Huuguo, nus
contnuundo cono sc o nuo tucu usto, c uzcndo
con os oIos snu u Lusu uu quc dssnuc
tunIcn}
Nao nc sai
dcsic arguncnio. un ai c ai ou nao c ai?
c ai; qucn Ia quc o ncguc? E a filIa nao c filIa?
c; logo, a filIa loa ao scu lon ai sc IunilIa.
(u utc} Esiou cono os do grcgo.
(uto uu Lusu, c undu con nus ntnutuu}
Una donzcla (cnicndc?}
acciia, c nao cscolIc; cscolIcr quc? rcicndc,
scn uso algun do nundo, c so cos scus scniidos,
dar a scu ai lics accrca dc naridos?
(u utc} Don; cada vcz nais grcgo! cu, sc isio
dura, cscro
vir ainda a dcslancar ao rorio adrc Honcro.
(uto uu Lusu, c cudu ucz con nus ogo}
Pcsou ja lcn, csou... (scnIora nao nc csgoic
dc iodo a acicncia} csia razao. scn doic!?
Scn doic!! una ncnina cscria, c dc udor,
lana as naos anlas logo, c, scja cono for,
74
aanIa a vcniaga. Anor! cssa c quc c lcla!
cngordc coa icrnura o caldo da ancla.
HAFPACO
Dravo! isso c quc c falar quc ncn o nclIor livro.
DUAFTE (ngndo-sc soIcssutudo con u
uuuo do uno, c conuso}
TcnIo csic nau cosiunc, c dclc nao nc livro.
digo scnrc o quc cnicndo, c s vczcs
lruiancnic;
crdoc-nc o airao, sc asso dc inrudcnic
cn vir inironcicr-nc ondc ningucn nc cIana,
c cn falar iao scvcro aqui ninIa ana;
quc cu nao sci sc o scnIor ouviu ou nao.
HAFPACO
Ouvi.
Arovo, c nuiio louvo; aic dclcgo cn ii
o ncu odcr aicrno accrca dcsia louca,
ja quc s ninIas razcs icn sido scnrc nouca;
sc iu scu vicc-ai con lcna auioridadc;
icns nais acicncia quc cu, zclo, c juzo.
LUSA
Eu...
HAFPACO
Ha-dc
olcdcccr-lIc cn iudo, c nao nc rcncniquc.
(uu Duutc}
Fazc-lIc a ocraao da caiaraia.
75
(uu Lusu quc uu ctu-sc}
Fiquc,
c icnIa-nc juzo.
DUAFTE
Isso Ia-dc o icr; sosscguc.
Ca csia sonlra ficl, quc a ioda a aric a scguc.
(Ouuc-sc du Iundu do udn, nus uo ongc, un
ussoIo dos quc o ouxno cxcdc untcs dc
ccncu u cuntgu}
HAFPACO
Ouvi un assolio a nodo... Nao scniiran?
da landa do onar?
DUAFTE
Algun assaro.
(ouuc-sc scgundo ussoIo}
HAFPACO
Ouviran?
iao claro!
DUAFTE
O rouinol (ialvcz} quc csic ano vcio
norar no laranjal.
HAFPACO
Quc rouinol? nao crcio;
anics algun sinal (sci ca?} dc raionciro,
a convocar nais sucia ao faro dc dinIciro.
Vai vcr, Lusa, vai, sc da iua jancla
76
avisias novidadc; c lon ioda a cauicla.
(Su Lusu cu scgundu otu du csqucdu}
CENA X
DUAFTE c HAFPACO
(Ouuc-sc cuntu o ouxno. HAFPACO c DUAFTE
cun o ugun csuo u cscutu}
DUAFTE
Era o rouinol; ois quc cra?
nao no ouvc? c irina! irina!
Nada cIcga rinavcra.
HAFPACO
E o vcrao? cssc c quc c nina!
noiics iao claras c lrcvcs,
quc aic sc discnsa luz.
DUAFTE
E roua na cana.
HAFPACO (con cntususno}
Dcvcs
scr ncu anigo.
DUAFTE (con cntususno guu}
Jcsus!
sc o sou, scnIor Haragao!
isso c una sinaiia!...
77
HAFPACO
A gcnic cn irnaos confia;
vou-ic falar cono irnao, (uusu}
Tivc una idcia fanosa;
Ias-dc arovar-na.
DUAFTE
Dcccrio.
HAFPACO
Vcn ouvir aqui nais crio;
c scgrcdinIo!
DUAFTE
Essa rosa
c quc sc odc cscusar;
sou un cofrc dc scgrcdo.
A idcia! nada dc ncdo.
HAFPACO (dcos dc ncdtu un nstuntc}
Duaric, salcs ladrar?
DUAFTE
Ladrar!!
HAFPACO
Ladrar.
DUAFTE
Inagino
quc Ia-dc scr facil; cu sci!
78
HAFPACO
Dcois caninarci
sc icns lon orgao canino;
nas Ias-dc icr.
DUAFTE
SuonIanos.
HAFPACO
Esic grandc quinialao
iao cniaiado dc ranos
rccisa dc noiic un cao.
DUAFTE
E rccisa.
HAFPACO
Os cacs dc fila
cusian caro; c concn! concn!
cada un nais do quc un Ioncn,
quc c o quc nais nc quizila.
DUAFTE
Tanlcn a nin.
HAFPACO
Noia-nc isio.
calculci. conc un caozinIo
or ano...
DUAFTE
CIagas dc Crisio!
79
HAFPACO
Dcz nocdas c un quariinIo.
DUAFTE
Fora! quc lruio!
HAFPACO
vcrdadc.
Dcicno-nos ois dc cao.
DUAFTE
AcIo-lIc ioda a razao.
HAFPACO (con conuccncu}
Crandc Ioncn! ja ncsia idadc!
Ladrarcnos no quinial,
iu una noiic, ouira cu.
Nao c quc cu icnIa dc ncu
cnicrrado ncn rcal;
nas scnrc c lon.
DUAFTE
Ola sc c!
Tcn-sc a casa nais scgura.
HAFPACO
Arovas?
DUAFTE
E louvo aic.
HAFPACO
Alraa-nc! Quc icrnura
80
quc iu nc insiras, Duaric!
cs, cs un Ioncnzarrao...
DUAFTE (u utc}
co'una aicnic dc cao.
HAFPACO
Dou-ic ncsic cnrcgo aric,
so orquc nc vou casar;
quando nao, ionava a nin
iodas as noiics ladrar;
nao qucria ouiro nasiin.
CENA XI
Os ncsnos c LUSA (quc ucn du scgundu otu
du csqucdu}
LUSA
Nada sc avisia; nada.
HAFPACO
Eu icnIo dc sair
a vcr ccria cssoa.
DUAFTE (uu Huuguo, condcncuncntc}
Adcus colcga; c c vir
dcrcssa; cnicndc?
HAFPACO (uu Duutc, tunIcn
condcncuncntc}
Dcn; icnIo o rinciro dia;
ananIa scras iu. (Indcundo Lusu} Fica-lIc dc
81
vigia;
c cu vou scnrc ouira vcz corrcr cssc quinial.
(Consctu duntc do cscIo o uo du guuutu, c
usscntu con o Iuo o co do cIucu uudo}
DUAFTE (cntctunto u Lusu}
Pois agora, ncnina, c vida nova; cn ial
cscusa dc cnsar; qucr qucira qucr nao qucira,
Ia-dc casar.
(Aqu uxu HAHPAGAO do Ioso un cntc
dcsdcntudo, c oc-sc duntc do cscIo u u
con cc u cucu}
Un ai, quc sol a calclcira
cscondc cas, niolo, c iania ccricncia,
c quc iao lcn lIc qucr, icn jus a olcdicncia;
nao Ia nais rcfilar-lIc.
HAFPACO (u utc}
Assin; assin.
DUAFTE
E cniao
scn doic!
HAFPACO (u utc}
Jusio.
DUAFTE
E cnsa o quc c scn doic?
82
LUSA
Nao?
nas Ici-dc cnsar nisso.
HAFPACO (u utc}
Aosio quc Iojc a lcla
vcndo-nc Ia-dc sorrir, sc csiivcr jancla.
Lindas florcs quc cu vi alcrias na roscira!
DUAFTE (u Lusu}
Pois a csia.
HAFPACO
Vou r una aqui na loiocira.
(Su cu otu do undo}
CENA XII
DUAFTE c LUSA
DUAFTE
Quc nc dizcs, quc nc dizcs,
Lusa, nossa vcniura?
LUSA
Inda a nao julgo scgura.
DUAFTE
E cu ja nos dou or fclizcs.
LUSA
Polrc ai! quanio cu nao dcra
ara odc-lo inda anar!
83
O anar a un ai dcvc dar
ianio gosio! (c cu sou anicra!}
DUAFTE
Quando nos fornos csosos,
nac c ai dc ncios scus,
vingar-nos-cnos diiosos
anando-o.
LUSA
Pcrniia Dcus!
c iudo quanio lIc co.
DUAFTE
E Ias-dc olic-lo.
LUSA
Ou ialvcz nao.
DUAFTE
Fcccios cn ianio cccsso
nao fican nal?
LUSA
Ficarao;
nas iu cIana-los rcccios,
c cu rcnorsos.
DUAFTE
Quando vcs
quc iudo aos nossos anscios
corrcsondc, c c ja ialvcz
ara nos coroar, quc o naio
84
sc csia dcsaiando cn florcs,
(uontundo uu o udn, ondc o ouxno cstu
cuntundo}
c o rouinol irina anorcs,
ciialanio dc cnsaio...
LUSA
AI! cono o ncu olrc irnao?
ianlcn ocia?
(Ouuc-sc udu no quntu}
Escuiar;
quc c aquilo?
DUAFTE (ndo}
Un novo cao,
quc anda arcndcndo a ladrar.
85

ATO SEGUNDO
CENA I
JLIO c TOMS
JLIO
Por ondc andasic aic 'gora?
c cu iua cscra aqui
dc cnada Ia nais dc una Iora!
TOMS
Isso logo cu discorri;
nas a cula nao foi ninIa;
foi do scnIor Haragao.
JLIO
Dc ncu ai! clc quc iinIa
co cscrarcs-nc ou nao?
TOMS
Mandou-no cscrar na rua;
lcn salc o quc clc c.
JLIO (u utc}
Sci, sci.
(uto} O dc quc cu ic cncarrcguci
faz-sc? rogridc, ou rccua?
Dci-ic rcssa; ois a rcssa
agora c nuiio naior;
86
icnIo un rival; c o ior
c quc c ncu ai.
TOMS
Ora cssa!
clc! o ai! aaionado!
scu rival o ai!!
JLIO
Sin, sin.
Quando clc no dissc a nin,
ianlcn cu fiquci asnado;
quasc quc iivc un dcsnaio!
cusiou-nc a dissinular!
TOMS
Elc anar! anar! anar!
caniou-lIc o cuco csic naio!
JLIO
Isio so a nin.
TOMS
Diz lcn;
nas ouvindo-lIc cssc anor,
or quc noiivo o scnIor
lIc nao dissc o scu ianlcn?
JLIO
Pcdao d'asno! Qucrias
quc cu dcscolrissc o ncu jogo?!
Assin, con nais dcsafogo
87
osso ir rocurando vias
or ondc scn arrudos
cu vcna, c o livrc afinal
da idcia dcsconunal
dc cnirar no rol dos naridos.
Mas quc rcsosia nc irazcs?
TOMS
Pcdir cnrcsiado c irisic.
Por coisas assan raazcs
cos usurarios!...
JLIO
Dcsisic
da rcgaao inoriuna,
quc nao nc acIas dc narc.
Enrcsian, ou nao?
TOMS
O quc c,
c quc o ial Sinao Foriuna,
o do cscriiorio da agcncia
quc nos foi rcconcndado,
sujciio dc conscicncia,
fala nansa...
JLIO
Esia louvado;
quc fcz?
TOMS
Dissc-nc quc iinIa
88
cngraado co ncu ano;
quc lIc acIava una carinIa...
JLIO
Sin scnIor, ianlcn o cu ano;
adianic; dcscnacIa;
arranja os dcz nil cruzados?
TOMS
Arranja, csiao arranjados;
nas con clausulas; sc as acIa
jusias c a scu gosio, acciia,
c c logo o ourinIo na nao;
alias...
JLIO
Alias?
TOMS
Sc as rcjciia,
fica na ncsna.
JLIO
Un ingao!
TOMS
Jusio.
JLIO
E lcvou-ic a falar
ao quc Ia-dc dar o dinIciro?
89
TOMS
Dcvagar; nais dcvagar;
Ia suas nicas rinciro;
orquc assin cono o scnIor
dcscja oculio o scu vulio,
ianlcn o cnrcsiador
qucr icr o scu vulio oculio;
crcclc?
JLIO
Eu nao.
TOMS
Sao nisicrios;
coisas la da sinagoga;
calra-ccga quc sc joga
cnirc dois sujciios scrios.
Ncn diz scu nonc, ncn qucr
quc lIc falc cn sua casa;
Iojc a un coloquio o cnraza,
nas c nouira dc alugucr;
cnicndc?
JLIO
Mcnos ainda.
TOMS
Toda a cauicla acIa ouca;
qucr-lIc ouvir da roria loca
un Ic quc nunca finda.
quc icn, o quc cscra icr,
qucn c, os scus ais qucn sao,
90
c sc Ia icsiancnio ou nao,
c cono c o scu vivcr...
confissao gcral cn suna;
c dcois ialvcz quc nao;
qucn diz filIo dc Haragao
dcu nil scguranas nuna.
JLIO
E ninIa nac falcccu;
c cu icnIo un quinIao na Icrana;
icn, icn ioda a scgurana
dc quc nao arrisca o scu.
TOMS
Isso icn; nas sc conscnic,
vou lcr o quc o nuiuador
ao anigo nosso agcnic
ncsic acl nandou r.
Sao ccrias clausulas rcvias,
quc odcn quadrar-lIc ou nao;
sc lIc quadran, lcn; sulscrcvc-as;
sc nao lIc quadran...
JLIO
Quc sao?
TOMS (cndo}
Princiro. cigc o nuiuanic
quanias caucs ossa Iavcr,
ara scu sosscgo.
91
JLIO
Avanic;
dou-lIas, c cunro un dcvcr.
TOMS (cndo}
Scgundo. o nuiuario qucr-sc
quc scja naior.
JLIO
Ja sou.
TOMS (cndo}
quc nao joguc, quc nao vcrsc,
JLIO (u utc}
Algun ocia o logrou.
(uto} Eu vcrso, nas nao ullico;
osso-o ncgar; fiz a vaza.
TOMS (cndo}
Tcrcciro. quc scja casa
cIoruda c solida.
JLIO
Fico
or quc a nossa o saiisfaa.
TOMS (cndo}
Quaria. qucr-sc olrigaao
nuiio clara, c quc sc faa
or nao do ialcliao
nais Ionrado, o qual scra
da cscolIa do nuiuanic.
92
JLIO
Tanlcn nao nc oonIo; va.
TOMS (cndo}
Quinio. (uundo} O quinio c quc c cIilanic
(contnuundo u c}
Dcclara o cnrcsiador,
or scr lon crisiao c Iunano,
quc cnrcsia a sona quc for,
a cinco or ccnio ao ano.
JLIO (contcntssno}
Dravo! quc Ioncn!
TOMS (contnuundo u c}
Todavia,
cono nao icnIa ao rcscnic
a ncccssaria quaniia
ara csic cnrcsiino urgcnic,
c or isso Ia-dc ir iona-la
douira nao, cn quc lIc cs,
a qual nao so odc da-la
a cinco or ccnio ao ncs,
o rinciro nuiuario
(uundo} isio c. vossa scnIoria,
(contnuundo u c}
olriga-sc...
JLIO
Quc usurario!
93
TOMS (cndo}
or una c ouira quaniia;
(uundo} clos dois juros; crcclc?
JLIO
Pcrcclo; quc ladrocira!
TOMS (uundo}
Dclc azciic.
JLIO
Aqui nao lclc;
nao caio cn ial raiocira.
TOMS
Pcnsc, c faa o quc cnicndcr.
Eu ianlcn acIo...
JLIO
AcIa o quc,
grandc lurro? cniao vocc
nao acala dc cnicndcr
quc ncsic auro infcrnal
nc c foroso csiar or iudo?
TOMS
Isso dissc cu nui sisudo
ao nosso anigo, ial qual.
JLIO (uontundo uu o uc}
Quc nais roc cssa nalia?
cssa quadrilIa? Quc anigo!
Conclui.
94
TOMS
Concluo; so falia
un iudo-nada dc ariigo.
(cndo} Scio cnfin. o nuiuanic,
or nngua dc nuncrario,
so dara ao nuiuario
nciadc cn ncial sonanic;
nas da-lIc a ouira nciadc
cn irasics, novcis, c joias
dc grandc valor.
JLIO
Tranoias!
sc cu fossc adclo...
TOMS (uundo}
vcrdadc;
cu logo o dissc ianlcn;
nas oua o rol do lazar.
JLIO
Quc grandc judcu!
TOMS
lcn,
lcn da irilo dc cnsacar.
(ocuundo no uc o utgo}
Et cat`u, coisas c loisas,
quc lIc da o nais laraio
quc lIc c ossvcl as coisas,
c inda crdc no coniraio...
Aqui csia; oua. (cndo} Un arnario
95
dc lclo cIarao da CIina.
cusiou cn novo a un icnlrio
quinIcnios nil rcis.
JLIO (onco}
Quc nina!
TOMS
So lIo carrcga cn irczcnios.
(cndo} Una csada, quc sc diz
fora do Mcsirc d'Avis;
dczoiio nil c duzcnios.
Trcs lonccas dc alalasiro,
quc sc afirna con ccricza
quc csiavan solrc una ncsa
na sala dc Incs dc Casiro;
cada una, ircs quariinIos.
Un vivciro dc canarios;
nocda. Dois rclicarios
con scus lavorcs d'anjinIos;
novc nil rcis. Una lanca
dc au-sanio lcn lavrado;
ccn nil.
JLIO
Tcns rcarado
sc a vcn alguna iranca?
TOMS (uundo}
Mas arranja-sc.
96
JLIO
E quc nais?
TOMS (cndo}
Un nanicordio loniio
do gosio nais csquisiio.
Una iina c scis nissais;
irczcnios nil rcis or iudo;
c inda alaic oiio iosics.
Un lciio coas arnacs
lordadas, c dc vcludo.
JLIO
OlIa quc cu ja ic nao vcjo!
TOMS
Pacicncia; nais un ouco.
(cndo} Iicn. nais un rcalcjo
quasc iniciro. Iicn. un coco
csculido, c co scu calo.
Un aincl dc auior aniigo,
nas scn nonc.
JLIO
OI! quc dialo!
c dizcs iu...
TOMS (uundo}
O quc cu digo
c quc aicnda, (cndo} Esia iniura
foi nouiro icno nagana;
nosirava a casia Susana
97
a cnirar no lanIo; Iojc c ura;
dcu-lIc un oucocIinIo a iraa,
c cniao dciou-a dcccnic;
dc nodo quc inda icn graa
scn fazcr corar a gcnic,
(uundo} Un ovo or un rcal.
(cndo} Ccn nil rcis; c alaic un inio.
JLIO
Dasia; cn nais ja nao consinio.
TOMS (uundo}
Pouco falia, (cndo} Un aninal
das ndias, ou dos Drasis,
quc assusia ncsno cnalIado.
Un lanliquc cn lon csiado,
cos concicnics funis.
Cos rcos ja o nao canso;
aqui os iraz cada oljcio.
(cndo} Un ganao quasc conlcio;
un sino; un nacaco nanso.
O rciraio dc un cncira;
un cofrczinIo vazio;
Un lon ioncl, scn lafio;
un aircl, un alc, cic'ira.
Dcsics valorcs sonados
inda alaic o nuiuanic
dois or ccnio...
JLIO
OI! sacrianic!
98
TOMS (cndo}
cla alna dos scus finados.
JLIO
Tudo isso quc valcria
quando cu udcssc vcndc-lo?
a clc dcssc canclo
c quc cu ncrcava. Qucria
rcgalar-nc a csczinIa-la.
Quc infania! cono sc alusa
dc qucn rccisa, c sc rala
scn odcr!...
TOMS
La cnira a nusa
coa solfa usada dos olrcs.
JLIO
Ca nas garras dc un urso.
TOMS (cncoIcndo os onIos}
E cniao?
JLIO
Vc la sc dcscolrcs,
sc invcnias algun rccurso.
TOMS
quc nao Ia.
JLIO
Nada?
99
TOMS
Nada.
JLIO
Fora-nc ois o onzcnciro
a acciiar ouco cn dinIciro,
c infiniio cn iralIoada.
(dcos dc cnsu un ouco}
Quc rcncdio?
TOMS
Acciia?
JLIO
Acciio.
Quc fcra! dou-nc a ariido;
quc Ici-dc fazcr? nais crdido
fico ainda, sc rcjciio.
E un naufrago nao sc afcrra
a un junco odrc? (u utc} AI! Mariana!
TOMS
Essa csirada, sc a nao crra,
lcva-o dirciio a aniana;
dcsculc-nc o aircvincnio.
JLIO (u utc}
A cula c do ncgro anor.
TOMS
Scnrc assin foi; o avarcnio
roduz o dissiador.
100
JLIO
E dizcn; naus filIos!
TOMS
AcIo
quc s vczcs lcn scn razao.
JLIO
Pois nao c?
TOMS
Cono diacIo
sc Ia-dc icr nuiia afciao
a qucn ncnIuna nos nosira,
dcvcndo-a icr infiniia?
JLIO
Qucn a naiurcza arrosira
nao acusc a qucn o iniia.
Scr un ai quc lancc a gcnic
ncsic lago dos lccs!
TOMS
Nao c or cu csiar rcscnic,
ncn or scr dc rcsuncs,
nas icnIo un lon naiural.
Mcsno assin, scndo cu cssoa
quc nunca furici rcal,
ionava or olra loa
(Dcus nc crdoc sc isio o ofcndc}
roular ao scnIor scu ai,
c dar a ncu ano; cnicndc?
101
JLIO
Da ca o acl.
TOMS
A vai.
JLIO
Qucro-o lcr cu rorio.
TOMS
Escro?
JLIO
Escra.
TOMS
Assina?
JLIO
Vcrci.
TOMS
Qucr ainda cnsar?
JLIO
Qucro.
Inda nao sci lcn; nao sci.
(Vu scntu-sc u ncsu, quc cstu o tus do IonIo
no undo do tcuto. Tonus cu cn c uo scu udo.}
CENA II
102
Os ncsnos, HAFPACO c SIMO FOFTUNA (quc
ucn unIos du ncu otu du dctu}
SIMO
Sin scnIor, cono digo c un raazoic guao,
lcn falanic, corics...
HAFPACO
Isso nao nc cncIc o ao;
avanic; quc rcicndc?
SIMO
Esia nun grandc auro;
qucr or fora dinIciro.
HAFPACO
E acIa quc irci scguro?
Vcja la, vcja la, scnIor Sinao Foriuna;
Ia ianio ncnino or a quc vivc iuna!...
sua conia o dciio; c lcnlrc-lIc quc a gcnic
so icn dois dias ca, c infcrno cicrnancnic.
SIMO
Dcn sc salc.
HAFPACO
Ora ois, iorno-lIc a crguniar.
acIa a coisa scn risco?
SIMO
Eu ia aic jurar.
103
HAFPACO
E aosiava?
SIMO
Isso nao, nao gosio dc aosiar.
HAFPACO
Elc quc osscs icn? cono sc cIana? dissc
o aclido da casa? o ncu anigo ri-sc?
dc quc sc ri? dc quc?
SIMO
Pudcra nao nc rir!
ja dcz vczcs ou nais, lIc csiivc a rcciir
quc o nao conIco a fundo; cnirou-nc la na
agcncia
nuiio rcconcndado; acciici-lIc a incunlcncia
dc acIar-lIc cnrcsiador; agora o nais cricncc
ao ncu ilusirc anigo; oua-o, inquira-o, cnsc,
c faa o quc cnicndcr. La quc o julgo caaz,
isso julgo; alonou-no o nosso Andrc da Paz;
nas lavo as ninIas naos; caso a coisa sc grudc;
icnIo os ianios or ccnio, alias Iaja saudc.
O quc nc dao or ccrio c scr casao dc arronla;
c a nac ja falccida.
HAFPACO
E clc Icrda?
SIMO
Nada! zonla!
scus ccn conios ou nais.
104
HAFPACO
Don; lon; ja nao c fcio.
SIMO
O rorio Andrc da Paz dcu-nc a cnicndcr (c cu
crcio}
quc o scnIor Haragao, qucrcndo, odcria
r cnirc as condics, quc o ai lIc norrcria
dcniro dc un ncs ou dois; Ia icnos, nun
coniraio
ja sc lcnlrou dc o r.
HAFPACO
E o cao lanlcu-nc o raio
or ial sinal; cnfin, scnIor Sinao, a gcnic
dcvc cono crisia valcr nun caso urgcnic;
foi scnrc a ninIa rcgra.
SIMO
ial qual; cu or nin,
ca no ncu fraco giro, a iodos falo assin.
TOMAS (cn uoz Iuxu uu Jo}
OlIc o Sinao Foriuna ali co ai!
JLIO (Iuxo uu Tonus}
Dar-sc-a
quc nc dcnunciassc, c quc iu ncsno...
TOMS
Eu ca!
cu ca irair ncu ano!!!
105
SIMO (cuundo cn Tonus}
s iu?! dondc soulcsic
quc a ial casa cra aqui?
(uu Huuguo}
Eu nao lIo dissc. Pcsic
nc rac anics dc un crcdo...
HAFPACO (Iuxo uu Snuo, c sucudndo-o
cocco cu gou do ucstdo}
AI! ncu Sinao Foriuna,
quc ic lcva o dialo!
SIMO
Escrc, alna gaiuna;
nao nc cnolguc; jurci, juro-lIc, c aic aosio
quc nao o dcscolri.
(cn ton dcsconudo}
Eu disio assin nao gosio;
falcnos con juzo, (u utc} Alana cuna gana!...
ncn quc cu fora figucira.
HAFPACO (u utc}
Aic csic nc cngana!
SIMO
No nonc do scnIor, ncn loqucjci, rciio;
ncn falci dc ial casa.
HAFPACO (u utc}
Arranjo iao loniio
foi-sc cla agua alaio!
106
SIMO
Escusa agoniar-sc,
c csiar-nc consunindo; acala-lIc o disfarcc
una Iora nais ccdo; isso quc icn? Coniudo,
falassc qucn falassc, cu ca or nin fui nudo.
O scnIor quc rcccia? o ncu rcconcndado
c cssoa caaz; vcra; odc a scu grado
clicar-sc con clc; c nada dc rcfolIos!
c ao ao, qucijo qucijo.

(Jo, uo cuuntu-sc ucIutuduncntc uu
uuccc, dcxu cu o IonIo}
HAFPACO
Enganan-nc csics olIos,
ou sonIo?!! Pois c Julio?!!...
SIMO
Aqui o icn rcscnic,
ncu scnIor Haragao, o nosso rcicndcnic.
HAFPACO
E cs iu, filIo nalvado?
JLIO
E c ncu ai?!...
HAFPACO (contnuundo u uu}
qucn sc liga
con csics iraios?
107
JLIO (contnuundo u suu}
qucn a iraios iais nc olriga?
(Fogcn, Snuo cu ncu otu du dctu,
Tonus cu scgundu do ncsno udo}
CENA III
HAFPACO c JLIO (u ss}
HAFPACO
Qucrcs dciiar-nc a crdcr,
vcrgonIa da ninIa cara?
JLIO
Coa sua avarcza rara
qucr-nc olrigar a norrcr?
HAFPACO
E ousas inda arcscniar-ic
a un ai? (Dc Iorror nc confundo}.
JLIO
E ousara ncu ai dcss'aric
janais rcscniar-sc ao nundo?
HAFPACO
Nao ic coran cssas faccs
dc iania rclaaao?
Cono c crvcl quc cIcgasscs
a r na idcia, ladrao,
dcslaraiar dc rccnic
108
o fruio dc nil suorcs
dos icus Ionrados naiorcs!
JLIO
E ncu ai? ncu ai nao scnic
vcrgonIa dc dcslusirar
scu sanguc, c o nosso aclido,
con cssc iraio cscondido?
con cssa usura scn ar?
con cssa falia dc cniranIas?
con cssa ncsquinIcria?
con na fc, lurlas c nanIas,
dc quc aic Judas riria?
HAFPACO
Sai-ic ja dc anic os ncus olIos,
aiifao! Qucn icn un filIo...
JLIO
Ja sci dc cor o csirililIo.
icn un c'roa dc alrolIos.
E qucn icn ai quc o inola,
ic-la-a ialvcz dc florcs?
HAFPACO
Quc falar dc nariola!
JLIO (oncuncntc}
A un ai, quc c iodo clc anorcs!
(cncgco} Qucn ncrccc nais ccnsura?
qucn ncccssiia dinIciro,
c a iodo o cusio o rocura,
109
ou qucn or gosio onzcnciro
roula o quc nao ncccssiia,
o quc dc nada lIc scrvc?
HAFPACO
Quc raiva quc nc rcfcrvc!
sai-ic ja ja, nonsiro! Eviia
quc csic vulcao arrclcnic.
(Su Jo cu scgundu otu du csqucdu}
CENA IV
HAFPACO so
HAFPACO (dcos dc tc cstudo o ugun tcno
cogtundo}
Para a ouira vcz vai a au. (uusu}
Dcia-lo. O caso rcscnic
assin ncsno nao foi nau;
dciou-nc nais solrcaviso
ara andar co olIo alcria
solrc aqucla lcsia cscria,
quc o caso c dc cao c guizo.
CENA V
O ncsno c CUIOMAF (quc ucn du ncu otu
du dctu}
CUIOMAF (todu ncsucu}
ScnIor Haragao dc Sousa,
ncu scnIor...
110
HAFPACO
Viva, Cuionar.
Ja vcnIo, (u utc} Torno ao onar,
vcr nao andc or la coisa.
(Su Huuguo co undo}
CENA VI
CUIOMAF c TOMS (quc ucn du scgundu otu
du dctu}
TOMS (scn uc u Guonu}
Inda nc csiou a rir, scn crcclcr ncn nada.
Mas ondc icra clc a incnsa iraalIada
dc quc rczava o rol? Un arnario da CIina
nao sc iraz na algilcira; a casa nao icn nina
(quc cu saila}; c quc a iivcssc, o ial nacaco
nanso
clo ncnos guincIava. En suna, nao alcano.
CUIOMAF
vocc, TonasinIo? aqui!
TOMS
Quc adniraao,
iia Cuionar! Quc a irouc a csia Ialiiaao?
CUIOMAF
O ncu nodo dc vida; csia ralada vida
dc andar scnrc a girar, nuna coninua lida,
a scrvir, a arranjar coisas dc ioda a casia
111
a quanio frcgucs Ia. Dcn salcs quc nao lasia
ara odcr vivcr fiar na Providcncia;
c rcciso ajuda-la, c fazcr diligcncia.
Ja nao cIovc nana, quc lasic a loca alcria
ara cncIcr a larriga. Una cssoa cscria
nanicn-sc da cscricza; arranja nanorados,
allorca, cnrcsia, vcndc; a icns os ncus
norgados;
iraz-sc a carinIa nosira, c a conscicncia cn
az.
TOMS
Qucr falar ao airao, ja vcjo.
CUIOMAF
Isso c, Tonas.
E csiou sua cscra; Ia ccrio arranjoziio
quc clc Ia-dc agar lcn.
TOMS
Qucn? clc?
CUIOMAF
Elc, rciio,
clc rorio.
TOMS
Pagar?
CUIOMAF
Pagar.
112
TOMS
Tia Cuionar,
sc quiscr cscaria Ia dc scr nouiro nar;
daqui, ncn alforrcca.
CUIOMAF
Ora vcras.
TOMS
Crandc isca
icnia r-lIc no anzol!
CUIOMAF
E onIo.
TOMS
Nao a arrisca;
crdc-a; roicsio.
CUIOMAF
E cu sci quc o iularao, c juro,
cai.
TOMS
Nao cai.
CUIOMAF
Sc nao Ia cngodo nais scguro!
vcras.
TOMS
Vcra.
113
CUIOMAF
Pois sin; cu sou Cuionar dos Anjos,
a ncsira caninada cn scduzir narnanjos;
inda nao dci con un, quc c un, quc nc fugissc.
Dcn salcs iu do anor! o anor c una doidicc;
c un doido csia or iudo.
TOMS
O nosso c difcrcnic;
falando-sc-lIc cn dar icn furias! conc gcnic!
Princiro iirarao dc un ironco scco azciic,
vinIo dc un cdcrnal, dc una cscada lciic,
lanIas dc un csquclcio, afagos dc un lcao,
quc un unico cciiil do scnIor Haragao.
Tcn un Iorror ao dar, quc ncn nos da lons
dias.
Ouvindo-o, nao arccc; as falas sao nacias,
(quando o sao}; nuiia rosa; c quando sc
dcscuida
ic roncssas ancaa. Un quc nao salc, cuida
quc iudo sai dc dcniro; c sai; nas da algilcira
c quc nao sai rcal, or nais quc sc rcqucira.
Sc sc cIcgassc a vcr na irisic colisao
dc aanIar oniacs ou dar ncio iosiao,
nao sc unIa a Icsiiar; c (crcia no quc digo}
lcvava os oniacs aic... aic no unligo.
Quando a lIc norrcu dc fonc una juncnia,
cIorou, c aic s luio.
CUIOMAF
Era ialvcz arcnia.
114
TOMS
E so sc consolou, or vcr quc o saaiciro
conrava a clc.
CUIOMAF
E a carnc?
TOMS
A carnc, un cIanfanciro.
Quando csic ano assado o vcnio co granizo
naiou a uva cn flor, iurvou-sc-lIc o juzo.
CUIOMAF
Sc o iinIa.
TOMS
Nisso iinIa. E csicvc dccidido
a cndurar-sc ali no arrciral dcsido.
CUIOMAF
Don cacIo!
TOMS
O quc valcu (nao Iouvc ouiro cnlarao}
foi acIar nuiio caro o rco do larao.
CUIOMAF
Pois vcras ncsno assin sc cu lIc nao rcgo o
calo.
Mas cIiion, la vcn clc; alala.
TOMS
Alalo, alalo.
115
(Su Tonus cu scgundu otu du dctu}
CENA VII
CUIOMAF c HAFPACO (quc uotu do udn cu
otu do undo}
HAFPACO (u utc}
Por ora iudo csia lcn.
(uto} Ora salvc-a Dcus, Cuionar;
cnfin; cIcgou; inda lcn!
CUIOMAF
Viva.
HAFPACO
Mandc-sc asscniar.
CUIOMAF
Nao faz nngua; agradccida.
Esic scnIor Haragao!
nunca vi na ninIa vida!
lcnza-o Dcus! quc raagao!
Tonara-lIc cu a rccciia,
quc nao cIcgava a carcaa!
Quc saudc iao crfciia!
quc rosiinIo!
HAFPACO
Ora! icn graa!
nao faa cscarnio.
116
CUIOMAF
Qucn? cu?
Pcla ninIa salvaao,
quc nunca nc arcccu
iao noo, iao guao c sao.
HAFPACO
Dcvcras?
CUIOMAF
Con dcz nil vcras.
HAFPACO
Qual! isso c lrincar.
CUIOMAF
Nao lrinco.
Ha noos dc vinic c cinco
nuiio nais vclIos.
HAFPACO
Quincras.
Eu ca sinio no cacIao
a carga dos ncus scsscnia.
CUIOMAF
Scsscnia, c ncsno scicnia,
ara un scnIor cono un nao,
quc sao? ca cn nos, coiiadas,
c quc isso faz difcrcna.
Qucn quiscr icr loas fadas
Ia-dc nasccr Ioncn.
117
HAFPACO
Pcnsa
quc scsscnia invcrnos...
CUIOMAF
Pcias!
Scsscnia, scgundo cu acIo,
sao ara un diioso nacIo
o scu florir das violcias.
HAFPACO
Assin scra; iodavia,
con ncnos vinic csic nacIo
or nais fcliz sc daria;
digo cu ca.
CUIOMAF
Tanlcn nao acIo;
olIc; o scnIor Haragao
(c nao lIc csiou con cnganos}
c dc una ial conlciao,
quc Ia-dc dciiar aos ccn anos.
HAFPACO
Hu!... iu!... iu!...
CUIOMAF
Ou ccnio c dcz;
Ia nuiios ccnlos.
HAFPACO
Sin?
118
CUIOMAF
Pois nao! cu cnicndo assin.
Para andar or lalanccs,
nao digo. isso cra dcnais;
nas cnfin, ara andar lcn,
rir, concr, lclcr; sc icn
iodos iodos os sinais!
Dc-nc liccna; dcscjo
olscrva-lo nais dc crio;
nao lula; aqui ja lIc cu vcjo
cnirc os olIos sinal ccrio.
HAFPACO
Quc c? ois a iia Cuionar
ianlcn lc a lucna-dicIa?
CUIOMAF
Sou curiosa. A nao.
(cgu-Ic u nuo, c cxunnu-Ic u unu}
Quc licIa
csia linIa a andar... a andar...
vai la nao sci aic ondc!
HAFPACO
Mosirc, nosirc, ondc c?
CUIOMAF
Aqui;
dcois iona or ali
c acola c quc sc cscondc.
Ccnio c dcz dizia-lIc cu!
agora c quc cu rcgo un irinco!
119
(du un cstuo con os dcdos}
Figas, noric! scnIor ncu,
nais dc ccnio c vinic c cinco.
E ara naior ccricza,
cn casa o vcrci nas carias.
Quc idadczinIas iao farias!
lcnza-o Dcus! quc forialcza!
HAFPACO
Pois dcvcras sou iao foric?
CUIOMAF
O quc cu dc iudo isio infiro
c quc sc ria da noric;
so sc o naiarcn a iiro.
Indcios dos nais sclcios,
quc nao cosiunan falIar.
HAFPACO
Ora cssa!
CUIOMAF
Ha-dc cnicrrar
lisncios c icirancios.
HAFPACO
Inda lcn; dava-lIc agora...
CUIOMAF
O quc?
120
HAFPACO
Agradccincnios,
cun alrao, c un lcijo.
CUIOMAF
Fora!
cono c rodigo!
HAFPACO
Os noncnios
sao rcciosos. Eniao
quc Ia solrc os nossos arranjos?
vao lcn?
CUIOMAF
Con Cuionar dos Anjos
Iavian dc ir nal? ois nao!
Nisio dc casancnicira
co ncas a qualqucr.
Mau c quc cu dcvcras qucira.
HAFPACO
Mas vanos nos, a nulIcr
qucrcr-nc-a?
CUIOMAF
DcvagarinIo;
oua-nc; c julguc.
HAFPACO (dundo-Ic, u , con dos dcdos nu
ucc}
Cigana!
121
CUIOMAF
O nosso lcndiio anjinIo...
HAFPACO
Qual?
CUIOMAF
Qual!? a Dona Mariana!
Tonou-nc una sinaiia,
quc ncn lIc cu osso dizcr.
En nc nao vcndo un so dia,
ja crdc o rir, c o concr.
Eu arovciio-nc disso,
c vou quanias vczcs osso.
Parccc quc aic rcnoo
ao c daquclc fciiio!
HAFPACO
Por fora.
CUIOMAF
A nossa convcrsa,
lcn inagina o scnIor
solrc quc vcrsa ou nao vcrsa.
HAFPACO
Solrc nin?
CUIOMAF
E solrc o anor.
HAFPACO
Sin?
122
CUIOMAF
Pois cniao!
HAFPACO
E cla! cla!
CUIOMAF
lcn curioso; cn casiigo,
or ora c quc cu lIc nao digo
o quc icnIo ouvido lcla.
Aicnda, c icnIa juzo.
Princirancnic cnicndi
quc cra dcccnic c rcciso
falar nac.
HAFPACO
Por a,
or a c quc cra a csirada;
salc-a ioda.
CUIOMAF
Nada! lrinca!
ois o nais cra dar cinca
logo na rincira cnirada;
c s vczcs, casinIos vcn,
cn quc rcviro a naniilIa,
falando rinciro filIa,
c so iardc ou nunca nac.
HAFPACO
E a nac quc dissc?
123
CUIOMAF
Alcgrou-sc
quc ncn gaio con logalIo.
HAFPACO
E una noicia iao docc
nao na irazcr logo!! cu ralIo,
iia Cuionar.
CUIOMAF
O scnIor
faz la idcia da lida
cn quc ando Ia dias nciida
or causa do ncgro anor?
Quc azafana! iudo casa,
c iudo ca vcn laicr.
Nao icnIo iido lazcr
ara vir sua casa.
(con ntcnuo}
E casancnios lcn agos!
Casci una laroncsa
cun alnocrcvc dc Lagos;
una avo, con una crna icsa;
un juiz, con un cicira
un nono, c una frangainIa
dc irczc ou quaiorzc...
HAFPACO
E a ninIa?
quc dissc? quc dissc?
124
CUIOMAF
Qucira
icr acicncia, c ja la cIcgo.
a nac assin quc lIc cu dissc...
HAFPACO
Esiou nun dcsassosscgo!
CUIOMAF
quc cra lon quc cla assisiissc
Iojc aqui s cscriiuras
dos ouiros dois casancnios,
ois cran dois anjos lcnios
quc lIc ian fadar vcniuras,
c quc o scnIor Haragao
cra o rorio quc nc iinIa
ara cla c MarianinIa
dado cssc rccado...
HAFPACO (dcos dc unu uusu}
E cniao?
vcn?
CUIOMAF (con cuu ucgc}
Vcn, vcn, cara nagana.
HAFPACO
Anlas? Quc sania Cuionar!
CUIOMAF
Anlas, nao. Vcn so Mariana;
a nac ja lIc cusia a andar.
125
Fia dc nin a ncnina
quc cu sou-lIc nuiio olrigada;
isso c vcrdadc.
HAFPACO
Ladina!
CUIOMAF
Tra-la csia sua criada;
ncrco alvssaras; Icin?
HAFPACO (tossndo uu ng quc nuo ouuu}
O caso c csic, Cuionar;
Iojc aqui Ia-dc sc dar
un lclcrcic.
CUIOMAF
AcIo lcn.
HAFPACO
Para qucn joga dc fora
c nao sc vc nos iornilIos;
ncio-nc cnfin ncsia nora
ara r con dono os filIos.
Qucro ao ncu gcnro fuiuro,
quc c iodo arlaaiao,
fazcr csia disiinao.
CUIOMAF
Elc c ja Ioncn naduro;
nao c?
126
HAFPACO
E odrc dc rico,
cIana-sc Ansclno.
CUIOMAF
Ja sci.
un cnalno, a cnca cn lico;
nora ao cIafariz dcl-rci.
HAFPACO
Jusio. Foi un acIadao!
quinias, navios no nar!...
CUIOMAF
Qucr dar-lIc cniao dc ccar?
HAFPACO
Dcus nc livrc! ccar, nao;
lcn salc o nosso diiado;
c c ccrio. dc largas ccias
'siao as sculiuras cIcias.
Dasia ncrcnda.
CUIOMAF
Arovado.
HAFPACO
Lcnlrou-nc cniao, quc nao vindo
da auncnio dcscsa,
ornar cu a ninIa ncsa
co'aquclc anjinIo cra lindo.
127
CUIOMAF
Caniou, quc ncn a scrcia!
Pois lcn; dcois dc janiar
ca lIa irago.
HAFPACO
OlIc, Cuionar,
quc c ncrcnda, c nao c ccia;
falc-lIc claro.
CUIOMAF
Enicndi.
Pois a Dona Mariana...
a scnIora Dona... (aqui
dolra-sc a lngua}.
HAFPACO (unIcndo-sc dc gosto}
Magana!
CUIOMAF
Faz icnao dc vir rinciro
visiiar ca a ncnina,
a cnicadinIa.
HAFPACO
E dcsiina
assar a iardc?
CUIOMAF (ndo nucosuncntc}
Mairciro!
dcsiina assar a iardc
128
na fcira, quc csia loniia,
c iornar.
HAFPACO
Eniao nao iardc;
janicn la qualqucr coisiia,
c vcnIan ccdo. Dc ca
ara a fcira (quc c disiancia}
a nossa Mariana ira,
irao con ioda a flanancia
na ninIa scgc, quc fao
nuiio gosio cn lIa cnrcsiar.
CUIOMAF
Pois icn scgc!
HAFPACO (con un gundc suso}
Sin, Cuionar.
CUIOMAF
Nao salia.
HAFPACO
quc no ao,
cono cu la icnIo un cnrcgo,
iodos (c arcIciros aic}
rian dc cu andar a c,
c cIanavan-nc o galcgo;
vc? or isso c quc cu ca
cn ncrcar a caocira,
c nao fiz dc iodo asncira;
a scgc csia ara a
129
cn nonc dc un noo, c s vczcs
anda iodo o dia fora
cn scrvio dc frcgucscs.
CUIOMAF
Pois nuiio lcn; vou-nc cnlora.
HAFPACO
Escrc. sondou a nac
(s vczcs, ncn iudo acodc}
solrc o quc odc ou nao odc
dar filIa? cnicndc lcn
quc ncsias ocasics,
inda quc a gcnic sc iora,
iira da fraqucza fora,
c alarga lolsa os cordcs.
Casar cuna raariga
dc iodo cn iodo scn nada,
nao c coisa quc sc diga,
ncn c rac cosiunada.
CUIOMAF
Ai! quc raiao dc cnconcnda!
Da crca os scus cuidados;
icn nais dc dcz nil cruzados.
HAFPACO
Dc doic?!!
CUIOMAF
Pois nao! dc rcnda.
130
HAFPACO
Ora cssa! c cu s cscuras!
Eliquc-nc isso, Cuionar.
CUIOMAF
Nao icn nuiio quc clicar;
conias claras c scguras;
scnao, calculc. a rincira
c quc cla n ucIo concr
nao c nada invcncioncira.
CIcgo-nc aic a lcnzcr
dc vcr o scu assadio!
uns fcijcs c una sardinIa;
laiaia c lacalIau frio;
c isio scn suno dc vinIa;
aqui csiao os scus janiarcs;
grandc coisa c a criaao!
Ouiras scn grandcs nanjarcs,
scn nassas con arncsao,
onlos, crus, cnadinIas,
arroz dc sulsiancia, Porio,
doccs, fruias...
HAFPACO
Quc lcsiinIas!
CUIOMAF (contnuundo}
c logo focinIo iorio.
Prcscindir dc iudo aquilo,
crisiais, criados dc ncsa,
nuiia raia, c ccra accsa
131
cn Ionra do gorgonilo,
dcia ao canio da gavcia
anualncnic, clo laio,
oiioccnios nil rcis. AcIo
quc inda o calculo c forrcia.
HAFPACO
Adianic.
CUIOMAF
Dc caiiia
nao icn nada; nuiio asscio
isso sin, nas scnrc cIiia
ou aninIo. Aqui no scio
qualqucr florinIa, sc a Ia,
dc graa; c ouira aqui.
(uontundo uu o cuIco}
Diz cla
quc o luo a qucn nao c lcla
inda nais fcia a fara;
or isso alorrccc as nodas,
nodisias, rcndas, lrilIanics,
vcsiidos dc grandcs rodas,
cnicados coruscanics,
os d'ouro, sinais, uniuras,
aronas dc ioda a casia.
Fc-la Dcus assin; nao gasia
la con cssas inosiuras.
Isio na roda do ano,
(cono quc cucuundo ncntuncntc}
scdas, ioucados, ancis,
132
ncic cn caia, (nao nc cngano}
uns lons dois conios dc rcis.
Jogar, nao joga, quc o jogo
(diz cla} c o quc nais arrasa;
nulIcr jogadora cn casa
c ior quc un grandc fogo.
No andar or laio do ncu
nora una, c ncn dois onios
salc dar, a qual crdcu
no ouiro ano ao jogo scis conios.
Foi coisa nuiio falada;
or ial sinal, quc o narido
cndoidcccu.
HAFPACO
Nao duvido;
c dcu-lIc nuiia ancada;
nao dcu?
CUIOMAF
Qual dcu! aiirou-sc
ao oo, quc c nuiio fundo.
Dcsgraas vao clo nundo
co ial joguinIo!! Eu sc fossc
varao, casar nao casava
(ncn or un nilIao quc fora!}
cuna nulIcr jogadora;
anics cuna gaia lrava.
Tornando ao onio. ja qucro
r a crda or nciadc;
onIo ircs conios; nao Ia-dc
133
dizcr-nc quc lIc cagcro.
Na ccononia co luo
inIanos nos oiioccnios;
cos iais dois conios do luo,
dczoiio; cos acrcsccnios
ouados da jogaiina,
c nais dc dcz nil cruzados;
quaiorzc nil lcn coniados,
c nais quinIcnios. Quc CIina!
HAFPACO
Con quc a ial rcnda anual
cra isso?
CUIOMAF
E cniao?
HAFPACO
Eniao?!
Pois algucn da quiiaao,
nao icndo visio rcal?
Mcian-nc o dcdo na loca!
cngana rcio con gaiia!
Nao jogar, conida ouca,
c nao andar sirigaiia
isso vc-sc?! isso cIocalIa?!!
isso cncariucIa-sc?!!!
CUIOMAF
Don;
sc so crc no quc da son,
ianlcn Ia.
134
HAFPACO
Pois vcnIa lalIa;
or a c quc dcvia
rinciiar.
CUIOMAF
Pois scnIor,
nao sci sc ao c dc Lciria,
Coinlra, ou Pcnanacor,
ouvi a nodo quc iinIa
nuiio dc scu. inIcirais,
vinIas, gados, olivais,
(sc lIos dciar a nadrinIa}.
HAFPACO
Pois sin, sin, dcois vcrcnos.
Agora, ninIa Cuionar,
un onio nais gravc icnos
cn quc scra lon falar.
Mariana c una criana;
ois nao c?
CUIOMAF
Por ccrio quc c.
HAFPACO
Lc con lc c crc con crc;
scnrc ouvi; csia aliana
ialvcz quc lIc nao agradc!
CUIOMAF
Agrada, fiquc scguro.
135
HAFPACO
Un Ioncn da ninIa idadc!
c sc la ara o fuiuro...
sci ca!...
CUIOMAF
Lcnlrou nuiio lcn.
E a nin quc ja nc csquccia
falar-lIc disso ianlcn!
c nais na idcia o irazia!
Ningucn, ningucn inagina
a nania singular
quc icn aqucla ncnina
la ncssc ariicular.
Eu quando cra raariga
nunca iivc ial aqucla.
Ccnic noa ara cla?
ois nao! faz-lIc logo figa;
so gosia dc vclIos.
HAFPACO
Essa
inda cu csiava ara ouvir!
cliquc-nc isso dcrcssa.
odc scr? csia-sc a rir!!
CUIOMAF
Cusia a crcr, lcn vcjo, cusia;
nas ouvi-lIo cu ncsno a cla.
Un anciao dc cara augusia,
ncvc a larla, o casco vcla,
136
val nais quc uns incriincnics
iorcidos, alfanadinIos,
dc qucios larlioncnics,
c calclos carainIos!
nunca os vc scn cusir fora;
cIana-os lonccos dc fcira;
icn la aqucla ccnrcira;
vc? sao gcnios.
HAFPACO
Ora! ora!
nunca inaginci. Tcn graa
o dialrcic, c siso.
CUIOMAF
Olc!
HAFPACO
Don.
CUIOMAF
Con cla nao sc faa
nais raazinIo do quc c;
nao qucira o caldo cniornado;
nosirc-lIc lcn icr scsscnia,
c inda nais.
HAFPACO
Esiou asnado!
CUIOMAF
Tanlcn cu asnci; asscnia
137
quc cu cra cono cla cn nova?
ois nao! ncsno agora (c csiou
con csics cs ara a cova}
rcfiro os noos. Tonou
la aqucla aniiaiia
cos raazcs; quc lIc qucr?
HAFPACO
Alguna algun lIc faria.
CUIOMAF
Pois nao! acIou-a; c nulIcr
quc infundc a iodos rcsciio;
nas qucr salcr? una vcz,
cdindo-a un ccrio sujciio,
sc lcn nc lcnlra irlandcs...
irlandcs? nao cra, nao;
cuido quc cra iialiano,
franccs, ou Ianovcriano;
fossc o quc fossc; alcnao;
alcnao c quc cra (c isio
corrcu cla ninIa nao;
afirno-lIo, or icr visio
con csics quc inda aqui csiao}
ao assinar da cscriiura,
vcno-la a nos cor dc goivo!
HAFPACO
A MarianinIa?
CUIOMAF
A fuiura,
138
sin scnIor, or vcr quc o noivo
so iinIa cinqucnia c oiio,
c lia scn r cangalIas;
acsar dc icr liscoiio,
c as larlas ja lcn grisalIas,
c ionar nuiio sinonic,
rocu-lIc a corda; o infcliz
ficou, cono o ouiro quc diz,
cono o csarguinIo no nonic.
HAFPACO
cclclrc!
CUIOMAF
Isso c.
HAFPACO
Juzo
aic Ii.
CUIOMAF
No quario dcla
vc la aincis dc Narciso?
ou dc Adnis? Una ccla
dc aladcssa cscruulosa
nao icn naiorcs rccaios;
os scus aincis sao rciraios
so dc gcnic nuiio idosa;
o ai Adao ja na csinIa,
Maiusalcn, Alraao,
Noc dc gaias na vinIa,
c ouiros quc iais.
139
HAFPACO
Scn qucsiao
c ial c qual cono cu sou.
Pois qucn odc suoriar
csscs calcas dc grou,
csscs focinIos no ar,
vaidosos, inialcgrcics,
quc or icrcn vinic c ianios
sc julgan logo uns cncanios?
Quc faios! c quc iocics!
rovocan-nc cada cngulIo!
anics un vclIo saloio.
Ca isio c irigo scn joio;
c clcs alIio, c gorgulIo.
CUIOMAF
Diz nuiio lcn. Honcn, isso.
Quc figura! quc vigor!
dcscncnado, nacio!
Passcic, faa favor.
(Huuguo usscu todo cnctgudo}
Vcjan-nc aquilo! dirciio
cono un fuso; a calccinIa
nais alia; olIc lcn a ninIa.
(Aqu odcn uzc ad liliiun o quc sc cIunu un
ogo dc ccnu, cxccutundo Guonu con nodos dc
Ioncn os nouncntos c osocs quc cconcndu u
Huuguo, ntundo-u cstc, scn csquccc quc sc
tutu dc nunou u untgu, oIo scudo, cncnIo
uo nuz, ctc.}
140
HAFPACO
Assin?
(contnuu u usscu con u cuIcu nuto
cuuntudu}
CUIOMAF
Assin. Quc crfciio!
Inda lcn quc a ninIa idadc
ja nao c dc icniacs.
HAFPACO
Hci-dc agradar-lIc?
CUIOMAF
Olc! sc Ia-dc!
cu, icndo iais crfcics,
sc fossc ao scnIor, Iavia
nandar iirar o rciraio,
c dava-lIo.
HAFPACO
nais laraio
dar-lIc o original.
CUIOMAF (u utc, nus con un suso, c
quccndo sc ouudu}
E cu iia!
Cada un ara o quc nascc.
Aqucla c quc icvc diia;
nao scr cu noa c loniia!
141
HAFPACAO
A coisa orianio faz-sc;
nao acIa?
CUIOMAF
Ai! osso jura-lo.
E a saudczinIa?
HAFPACAO
Doa.
Nao Ia nais ca na cssoa
quc o rcunaiico, algun calo,
c o caiarro.
CUIOMAF
Dagaiclas!
Isso quc adnira cn varcs?
nosirc-nc una cnirc nil lclas
quc nao icnIa os scus scncs.
(Huuguo tossc}
Caiarro! caiarro! cu digo
quc ncn qucro ial ouvir.
O scnIor icn no iossir
una ial graa consigo...
HAFPACAO (contnuundo u toss}
Tcrci, nas c csadinIa.
CUIOMAF
La isso c quc ningucn vc.
142
HAFPACAO
Mas diga-nc ca vocc,
iia Cuionar, a lindinIa
icra rcarado cn nin
quando lIc cu asscio a rua?
conIccc-nc lcn?
CUIOMAF
Sin, sin,
conIccc; quc icina a sua!
foric idcar incdincnios
a una vcniura iao ccria!
Tcn scnrc a jancla alcria,
c os olIinIos nuiio aicnios,
a vcr sc o lisa. vcrdadc;
salc quando c quc cla o viu
a vcz rincira, c scniiu
rcndcr-sc-lIc a lilcrdadc?
foi una iardc dc alril;
cIovia, sc Dcus a dava!
iodo o ar cra un fuzil,
irovcs, cdrisco...
HAFPACO
E cla csiava
cun icno assin na varanda?
CUIOMAF
Sorics ja rcdcsiinadas;
vcniuras quc Dcus nos nanda
no ncio das irovoadas!
143
VinIa o scnIor Haragao
rua alaio, nui dirciio,
co scu corinIo lcn fciio,
cana da ndia na nao,
c acsar da agua do ccu,
c do frio quc cra incnso,
carola ao vcnio, c o cIacu
cnlrulIadinIo no lcno.
Tal rasgo dc ccononia
fcz-lIc iao viva inrcssao,
quc ficou dcsdc cssc dia
noriinIa do coraao.
A cada insianic no jura,
c nunca, nunca no diz
quc nao cIorc dc icrnura,
quc arccc un cIafariz!
E cu scnrc nais lcnIa ao lunc,
quc nao sc aaguc.
HAFPACO
Olrigado.
CUIOMAF
PonIo nisio nais cuidado
do quc cla c o scnIor rcsunc.
HAFPACO
Dcic csiar quc inda algun dia
cscro ialvcz cnsar
cn lIc dar rovas, Cuionar,
do quc cu sou cn lizarria!
144
CUIOMAF
Qucn o duvida? o ior
c quc anics dcssc fuiuro
nc acIo Iojc nun ial auro,
quc nunca o iivc naior.
(Huuguo tossc ngndo quc c du suu usnu}
Trago a una dcnanda
quc, sc a icno nao lIc acudo
con dinIciro (quc c qucn nanda}
crco-a a cla, c foi-sc iudo.
O scnIor c quc odia
valcr-nc ncsia afliao.
(Huuguo ccu nus u tossc}
Mariana inda Iojc o dizia.
cono o scnIor Haragao
nao Ia ouiro. O rcgozijo
quc cla Ia-dc icr quando cnirar
or Ii dcniro coa Cuionar!
(Huuguo ucgu-sc c ccssu dc toss}
c o vir iao flananic c rijo,
coa sua vcncra ao ciio,
co scu ralicIo s laadas,
scu cIacu s ircs ancadas,
un aniiquario crfciio!
HAFPACO
Ouvir isso c cIuar favos
iudo c un.
CUIOMAF
Nao icr dc ncu
145
Iojc ncn scqucr dois cIavos!
O cscrivao, quc c un fariscu,
sc nao lIc unio as naos ja ja,
Ia-dc iocar os ausinIos;
dcois audan-lIc la!
asno norio, adcus vizinIos!
(Huuguo cscutu-u dc uscu cudu}
Eu nao qucria, scnao
quc udcssc Iavcr nancira
ara o scnIor Haragao
csrciiar a fciiiccira,
quando csia la so conigo
lordando ao scu lasiidor!
O quc cla diz c o quc cu digo
a rcsciio do scnIor!
Parccc ncsno doidinIa,
cscra da lcnia Iora
cn quc Ia-dc vir or Ii fora,
quc ncn rinccsa ou rainIa!
vcsiido dc fusiao novo!
c'roa dc flor dc laranja!
scn galas vindas da csiranja,
quc c isso o quc cu nais lIc louvo!
HAFPACO
E cu ianlcn.
CUIOMAF (cn ton sucuntc}
Mcu frcgucsinIo!
cla loa soric dcla
quc nc valIa!
146
(Huuguo tonu-sc u unuucu; Guonu, quc o uc,
uu consgo}
II! quc focinIo!
HAFPACO (u utc}
sangucssuga csia adcla.
(tonu u toss soIcossc}
CUIOMAF (uto}
Salvc-nc da icniaao
cn quc csiou (cruzcs! diacIo!}
dc nc aiirar cono un cao
dc alguna iracira alaio!
scja ncu ai, scja, scja,
quc lcn o odc! O cIuisia
con duas cas visia
icnIo fc...
HAFPACO
Pois vcja, vcja
sc as arranja. Esiou con rcssa,
quc sao Ioras do corrcio;
rcciso olicr una ca,
c icnIo a caria inda cn ncio.
CUIOMAF
Nunca nc vi iao afliia!
HAFPACO
Va, c nao iardcn; a fcira
diz quc csic ano csia loniia;
c conicn coa caocira.
147
CUIOMAF
Pclo anor dc Dcus lIc rogo,
ncu scnIor...
HAFPACO
Faa dc conia
quc cn voliando c logo logo
a nossa ncrcnda ronia.
CUIOMAF (snuundo u nuo uuo}
Mal salc...
HAFPACO
Adcus! rcgalorio!
CUIOMAF
Salvc-nc.
HAFPACO
Viva, Cuionar.
CUIOMAF
Nao fuja...
HAFPACO
Esiao-nc a cIanar.
(gtu uu dcnto}
Eu vou! ca vou! (u utc} Quc oraiorio!
(Su cu otu do undo}
CENA VIII
148
CUIOMAF so (uotudu uu u otu o ondc
Huuguo dcsuucccu}
O dialo ic lcvc, a asna quc ic alafc,
un raio quc ic aria, un iouro quc ic csiafc,
un crcdor quc ic aanIc, un fila, nas danado,
s crnas sc ic afcrrc, csquclcio cslrugado!
anicsna! fona! vil! cainIo! scn vcrgonIa!
iolo! c qucrcs anor con cssa caranionIa!?
sunc-ic, coisa na! cu ic cnguio! cu ic cnguio,
lruo vclIo, socancra, inundo! na sunio
ic lcvc, unIas dc fonc! inda qucrias Sinira
c lua dc nclado? cscra la, clinira!
CENA IX
A ncsna, JLIO c TOMS (quc dctun u cuIcu
uu ou, o nco du ncu otu du
csqucdu, o scgundo du scgundu du dctu}
TOMS
Scnrc cscou, iiazinIa?
JLIO
ScnIora Cuionar!
CUIOMAF (uu o udo dc Tonus}
Quc c la?
(uotundo-sc uu o udo dc Jo}
Qucn nc cIana?
149
JLIO (cstcndcndo uu cu o Iuo, con unu
cu dc ouo, c cntcgundo-Ic us u cu tcs
cutus unus utus dus outus}
Hojc c quc cu iinIa
nais rcssa. Esia caria ja;
c nais csia; c ianlcn csia.
Nao qucro scnao Mariana;
dou laia s nais.
CUIOMAF
Nao sc cngana?
JLIO
Scrvir a doidas quc rcsia?
digo vadiicc adcus.
TOMS
Mas cniao cscou, cscou?
CUIOMAF
Pcsquci un dialo; csiou
nais crra quc dcz judcus.
TOMS
Nao cscou.
CUIOMAF (Iutcndo con us cutus nu nuo con u
nuo ntnutuu}
Arrclcniada
acalc Cuionar dos Anjos,
sc o rci dos vclIos nacanjos
na nao agar lcn agada.
150
HAFPACO (cIunundo ucssuduncntc du
Iundu do quntu, nus undu scn sc usto}
Cuionar! Cuionar!
JLIO
Ai!
TOMS
Fujo.
(Dcsuucccn os dos, uo ncsno tcno quc u sc
uustu Huuguo u otu do undo}
CUIOMAF
La nc iorna o ccniocia.
(Su ucIutuduncntc cu ncu otu du
dctu, uzcndo tuqunu o us cununIus.
uundo sc ucIu u du Iundu dc ou cxcunu}
Fcncgo do orco sujo!
HAFPACO (tonundo u uI u ncsnu otu}
VcnIan lrcvc. E nao c ccia.
151

ATO TERCEIRO
CENA I
HAFPACO, JLIO, LUSA, DUAFTE, CLAUDINA,
dc uussouu dc uu uo onIo; SEDASTIO c
MEALHADA
HAFPACO
Vanos la, nuiio scniido
nas ordcns quc lIcs vou dar.
qucr-sc iudo cn scu lugar;
c o lrodio o nais lcn scrvido.
(uu Cuudnu}
Conco or ii, Claudina;
lcn; ja vcns coa arna ronia;
dcio o asscio iua conia;
varrc, casqucia, canina
nao fiquc algun coriinado
das aranIas. A lincza
Dcus a anou, diz o diiado
(quando nao cnira cn dcscsa}.
Toda a nollia csfrcgada,
nas con anor (csia visio};
fica a icu cargo alcn disio
a ncsa lcn rcarada.
Loua, ialIcrcs, garrafas,
iudo a onio; c ja io digo.
sc Iouvcr quclras coas noafas,
152
dcois ic Ias-dc Iavcr conigo.
dcsconio-io nas soldadas,
nais duro quc ossos; vcras.
SEDASTIO (u utc}
La disso c clc caaz;
c aic dc nulias dolradas.
HAFPACO
Andar ja, Claudina; vida.
(Su Cuudnu cu scgundu otu du dctu}
CENA II
Os cccdcntcs ncnos CLAUDINA
HAFPACO
McalIada, Sclasiiao,
voccs os dois ficarao
co cncargo da lclida.
MEALHADA
Dc lclcrnos?
HAFPACO
Faz-sc iolo!
Dc dar dc lclcr gcnic;
orcn con nodo rudcnic,
quc nao sc iurvc o niolo.
Muiios criados dc ncsa
icn a naldiia nania
dc andar nuna roda accsa
153
crscguindo a conanIia.
Mal un olrc convidado
vazou o scu coo, lunla!
c logo ouiro cIcio; a iunla
quc lIc agradca o cuidado.
Ca cn casa c quc cu nao qucro
dcsgraas dcssas; sc algucn
cdir dc lclcr, nui lcn;
dccn-lIc; inda assin nao iolcro
quc scja logo rincira;
a rincira nuiia vcz
c cngano do frcgucs;
cscrcn cla icrccira.
E agua lasianic no vinIo,
quc a agua c quc nao faz nal;
o Ioncn c o irracional
so os dif'rcna o juizinIo.
MEALHADA
Tiranos o lalandrau?
HAFPACO
Pois cniao? isso c dcccnic?
nas lasia cn cIcgando gcnic;
or Iora assin nao csia nau;
faio lon qucr-sc ouado.
SEDASTIO
Lcnlro a vossa scnIoria
quc o ncu casaco ouiro dia
ficou aqui iodo uniado
154
cuna larada dc azciic
daquclc candcciro roio.
(ndcundo o cundcco cndcntc uo nco du suu}
HAFPACO
Quc cscrdcio! quc naroio!
nao sci disso; la sc ajciic.
MEALHADA
Vossa scnIoria salc
cono cu icnIo as calas novas.
HAFPACO
do nuiio quc as cscovas.
MEALHADA (contnuundo}
Foias airas, quc lIc calc
csic ncu unIo fccIado.
HAFPACO
Nao sci; dciia-lIc una rcdc,
ou scrvc scnrc virado
dc cosias conira a arcdc.
(Fuz o ncsno quc Ic cconcndu uu cnsnu
con o scu cxcno}
Ja sc nao vc. (Puu ScIustuo} E iu la!
a nodoa odc oculiar-sc
co cIacu; iraz-sc ao disfarcc;
assin.
(cxcncu-Ic concuncntc o cccto}
Muda-ic-nc ja.
(Su McuIudu cu scgundu otu du dctu}
155
CENA III
Os ncsnos ncnos MEALHADA
HAFPACO
Tu, Lusa, olIinIo aicnio,
do rincio ao fin da fcsia,
fazcndo dc cor asscnio
do quc rcsia ou quc nao rcsia;
nuiias vczcs cos solcjos
nanicn-sc una casa dias.
LUSA
TcnIo cjo...
HAFPACO
OlIa quc cjos!
dc fazcr ccononias!!
Ha coisa quc nclIor fiquc,
c nais rovciiosa scja
a qucn casar sc dcscja?
LUSA
Mas...
HAFPACO
Ja dissc, c nao rcliquc.
E agora va-sc arranjar,
quc icn logo una visiia;
vcn a a Marianiia
con a scnIora Cuionar,
156
ara ircn iodas ircs
fcira.
LUSA
Pois sin, ncu ai.
HAFPACO
Scnrc c iua nac, lcn vcs;
dcvcs conrazcr-lIc. Vai.
LUSA (u utc, sondo utuuncntc uu Jo c
Duutc, c u u cunnIo uu su cu scgundu
otu du csqucdu}
A nac da idadc da filIa!
ois Ici-dc a anar cu ianlcn,
(o nano Julio c qucn lrilIa
quando cu falar coa ial nac}.
(Su cu scgundu otu du csqucdu}
CENA IV
Os ncsnos ncnos LUSA
HAFPACO
Julio, olIc ca vocc. cnfin, sou ai, c csquco
o agravo c a ingraiidao do scu furioso cccsso;
nas nouira nao nc caia; iniino-lIc sc oric,
coa dana cn qucn scu ai rcsciia una
consoric,
corics, olscquioso, anavcl, cavalIciro;
ncn sonlra dc na cara. olrc dc dinIciro,
157
lcn vcjo; nas no nais, cn iudo nais, nao acIo
qucn lIc dciic agua s naos; c icn juzo nacIo.
JLIO
Eu fazcr-lIc na cara! cn ioda a ninIa vida
nunca a danas a fiz; or quc? ncu ai duvida?
HAFPACO
Nao duvido dc nada; o quc cu digo c quc s vczcs
quando un viuvo casa, Ia filIos iao nas rcscs,
quc o ionan cn iranlolIo; c nonsiros dc ial
casia,
quc sua nova nac dao nonc dc nadrasia.
JLIO
Nunca lIo cu cIanarci.
HAFPACO
E cla (fia-ic cn nin}
nunca ic Ia-dc cIanar scnao scu Dcnjanin;
lcn quc cn gcral a anojc a nuiia nocidadc,
Ia-dc fazcr coniigo una cccao; oI! sc Ia-dc!
Para a rcndcr dc iodo, o ouro solrc o azul
sci cu cono cra.
JLIO
Cono?
HAFPACO
O andar ncnos iaful.
JLIO
Isso ara dcois. Agora o scu rccciio
158
dc a iraiar nuiio lcn, conlciancnic o acciio.
(Su cu scgundu otu du csqucdu}
CENA V
HAFPACO, DUAFTE c SEDASTIO
HAFPACO (Iuxo uu Duutc}
Has-dc ajudar-nc, Duaric.
(uto} Vcn iu ca, Sclasiiao;
quis ara o fin rcscrvar-ic
dc roosiio.
SEDASTIO
O airao
a qucn c quc vai falar?
ao Sclasiiao cozinIciro,
ou ao Sclasiiao cocIciro?
HAFPACO
Aos dois Sclasiics.
SEDASTIO
A ar
nao odc scr. Un dos dois
Ia-dc, acsar do conjunio,
ir rinciro, o ouiro dcois;
qual o rinciro? crgunio.
HAFPACO
O cozinIciro.
159
SEDASTIO
Pacicncia,
qucira cscrar un noncnio.
(dcsc o soIctudo dc cocIco, c cu cn tuc dc
coznIco}
HAFPACO
Quc Iisioria c cssa?
SEDASTIO
Arcscnio
ncsirc-cuquc na audicncia.
Falc vossa scnIoria.
HAFPACO
Pois, ncsirc Sclasiiao,
salcra quc Iojc Ia funao
ca cn casa.
SEDASTIO
Nao salia.
HAFPACO
Dou un lrodio.
SEDASTIO
Ccia lauia?
HAFPACO
Mcrcnda, acnas ncrcnda.
SEDASTIO (u utc}
Ja nc cu adnirava!
160
HAFPACO
Aicnda;
risqucnos lcn csia auia;
a coisa c scria.
SEDASTIO
E nui scria.
HAFPACO
Un lon fcsiin; fa-lo-as?
SEDASTIO
Sou nuiissino caaz;
vcnIan inios scn niscria,
vcra quc ncsa lIc cu onIo.
HAFPACO
scnrc aquilo. dinIciro!
nuiio dinIciro! suonIo
quc julga quc cu sou ninciro.
OlIa quc grandc nilagrc
fazcr galinIas dc inios?
aic cu, ncsirc vinagrc!
DUAFTE (Iuxo uu Huuguo}
Aiirc cssc nono aos quinios.
HAFPACO (Iuxo uu Duutc}
Quando csic sc nc acalar,
nao qucro nais cozinIciro.
(uto uu ScIustuo}
161
Druio! a gloria cra arranjar
nuiio or ouco dinIciro.
SEDASTIO
Daraio c lon?
DUAFTE
Sin scnIor;
lon c laraio; ois quc?
SEDASTIO
Pois faa-o sua ncrcc,
sc c caaz; faa favor;
ionc a scu cargo a cozinIa
quc cu scn saudadcs lIa largo.
DUAFTE
Sc cu a ionassc a ncu cargo..
ouiro galo...
SEDASTIO
Adcus, vizinIa;
icnos convcrsado; csiou
a nodo ja nao sci cono!
dcsdc quc a sc cncaiou
csic ial scnIor nordono,
c clc qucn qucr scr iudo,
c qucr dc iudo cnicndcr.
HAFPACO
Calc cssa loca.
162
SEDASTIO
Esiou nudo;
ois iinIa lcn quc dizcr!
DUAFTE
Eniao diga-o.
SEDASTIO
Digo?
DUAFTE
Diga;
dcscnlucIc.
SEDASTIO
Nao nc acirrc;
olIc quc cu falo.
DUAFTE
Prossiga.
SEDASTIO
Dcic-nc, Ioncn, nao cnlirrc.
HAFPACO
Quc icns iu quc lIc dizcr?
SEDASTIO
TcnIo, scnIor Haragao.
quc na ninIa olrigaao
nao sc iornc a inironcicr.
Vai la alaio or cosiunc
griiar quc sc ouc o sal,
163
iirar-nc carvao do lunc,
r iudo nun ladanal.
Ja csiivc or duas vczcs
dc acIa na nao, vai nao vai,
quc sc dali nc nao sai
cIcirava-lIc a canocscs.
Quc-lo nais claro?
HAFPACO
E a razao
csiava da sua aric.
SEDASTIO
Nas coisas da ninIa aric
nao iornc clc a r a nao.
DUAFTE (u utc uu Huuguo}
Tudo, so orquc alonino
vcr dcscrdcios!
SEDASTIO
Ja dissc.
iraic la da nordonicc,
c nao sc nc faa fino.
Mas vanos nos. o lrclfcsic
cono qucr cniao quc scja?
HAFPACO
Coisa laraia, c quc rcsic;
roc iu.
164
SEDASTIO
Lcnlro isio; vcja.
(Duuntc u scguntc uu dc ScIustuo, os tcs
utocs uzcn un cuoso ogo dc ccnu, oquc u
oouo quc o coznIco cstu dc oIos no tcto c
unIu no dcntc consdcundo u stu dus guuus, c
o sso scn utcntu nos outos dos, Duutc uu
uzcndo gcstos cudu ucz dc nus uoso, c
Huuguo cudu ucz dc nus ductdo. Duutc du
nostus dc qucc utu-sc u ScIustuo, c
Huuguo scguu-o co Iuo u .}
Princira cnirada. raliolos,
couvc-flor rovcnal,
naioncsa con niolos,
lorracIos, frangos, c ial.
Scgunda cnirada. crcvcics
con nolIo russo; lanrcia,
salnao iurca, c croqucics,
un asiclao con grangcia;
una naicloia inglcsa,
un gigoic russiana,
un volovan rinccsa,
un cIocolaic da Havana.
Solrcncsa. solrcncsas
icnos nos (vai rol sucinio,
ara fugir dc dcscsas}
docc, assas dc Corinio,
fruias, c qucijo, c cIananIc,
licorcs, cafc, ralinas.
165
DUAFTE (u utc, uu Huuguo}
Maio-o?
HAFPACO (u utc, uu Duutc}
Nao; sc o cicrninas
nao sci ondc igual sc aanIc.
Don doido!
DUAFTE
E cnvcncnador.
HAFPACO (cono ucnu}
Maiava-nc os convidados.
DUAFTE
Dcois dc norio o scnIor,
c rcduzido a guisados.
HAFPACO (uto uu ScIustuo}
Tudo isso c nuiio loniio;
ncrccc os naiorcs galos.
Mas vai-ic con nil dialos
co icu ncnu. Mcu Duariiio,
quc rocs?
DUAFTE
Tcnos o galo,
quc a anda a asiar na rua;
odanos rccIca-lo,
c iningi-lo or crua.
HAFPACO
Quc nais?
166
DUAFTE
Pois qucr nais? salada.
HAFPACO
Quc nais? vcn Dona Mariana,
lcn vcs.
DUAFTE
Lcnlro una cIanfana
dc orclIcira c fcijoada;
c un raio quc cnanzina,
c discnsa iudo nais;
cn aicnao ncnina,
vao la nais csscs rcais.
Solrcncsa, iangcrinas
(quc as Ia no quinial faria};
sao rorias ara ncninas,
c nao carrcgan a caria.
HAFPACO
Fiqucnos nisso; c dc florcs
na ncsa a naior fariura;
ianios cIciros nisiura
c iao variadas corcs
fazcn quc a gcnic sc csquca
do concr c do lclcr.
DUAFTE
ScnIor Haragao, con cssa
dcu-nc un quinau dc ircncr.
CIanfana, salada c galo
lasian orianio, c c dcnais;
167
nao sc arrasan calcdais,
c lrilIa nuiio o rcgalo.
Quanios Iao-dc scr ncsa?
HAFPACO
Oiio ou dcz.
DUAFTE
Dcn; a conida
quc c ara oiio, lcn scrvida
cIcga a dcz.
HAFPACO
Pois con ccricza.
SEDASTIO (u utc}
CanlalIoia no rifao.
DUAFTE (uu ScIustuo}
Quc rosna vocc?
SEDASTIO
Eu nada.
DUAFTE
Cuida ialvcz, ncsirc cnada,
quc c lon concr nuiio?
SEDASTIO
Eu nao.
DUAFTE
Ncn clc Ia coisa ior.
168
indigcsics, csiuorcs
(ionc lcn isio dc cor
ara scu govcrno}, dorcs,
colicas, aolcias,
nau sailo, calca oliusa,
csadclos, discsias...
SEDASTIO
O quc ali vai! corrc a nusa.
DUAFTE (contnuundo}
Quclrcira dc coro; cn suna,
quanio Ia nau iudo origina
a naldiia gulosina.
HAFPACO
Ai! scn duvida ncnIuna.
DUAFTE
E ja nao falo nos gasios.
HAFPACO
Quc isso c o quc nao icn cura;
fica una casa dc rasios;
aic o diz a cscriiura.
DUAFTE
Foi diio dc un salio aniigo.
c concr ara vivcr,
nao vivcr ara concr.
HAFPACO
Crandc salio cra cssc anigo.
169
SEDASTIO
E ialvcz fossc algun lruio
quando conia sozinIo;
cono os quc ralIan do vinIo
dcois do coazio cnuio.
La con scnicnas dc salios
ningucn nc cnlaa. Quc cnsa?
HAFPACO
Qucn foi quc soliou dos lalios
cssa divina scnicna?
Talvcz Salonao.
DUAFTE
Nao sci;
nao nc lcnlra, nas scria.
HAFPACO
Con quc o ial salio dizia...
DUAFTE
Tal qual o quc lIc ciici.
HAFPACO
vivcr ara concr.
DUAFTE
Vivcr ara concr nao.
HAFPACO
Enganci-nc; icns razao;
c concr ara vivcr.
Dcn; na casa do janiar,
170
ara incdir larrigadas,
Ici-dc o nandar cnialIar
cn naiusculas d'our...adas.
(Huuguo u dzcndo o cnguno "nuscuus
d`ouo" c cncndu u uuuu no nco, c undu u
tcno}
DUAFTE
Pclo quc ioca ncrcnda,
iono cu iudo a ncu cuidado.
HAFPACO
Assin; fico dcscansado.
SEDASTIO (u utc}
E ianlcn cu; c fazcnda.
HAFPACO (uu ScIustuo}
A scgc lina.
SEDASTIO
A vou ja;
isso agora c co'o cocIciro.
(Tonu u ucst u Ic}
Pronio; quc nc ordcna?
HAFPACO
Esia
lcn lina a scgc?
171
SEDASTIO
E o alIciro
ianlcn.
HAFPACO
Calc-sc. Tcn dc ir
lcvar csia iardc fcira
ircs danas.
SEDASTIO
Na caocira?
coa arclIa?! csia-sc a rir.
Os cavalos, coiiadinIos,
nao digo quc csiao dc cana,
orquc a nao icn; icn so lana;
'siao ali 'siao cos anjinIos.
Podcn la sair!! so vc-los
coria os fios d'alna gcnic;
sao dois noniinIos dc clos
quc csiao ara ali. (CIou}
HAFPACO
Docnic
a ninIa arclIa?
DUAFTE (u utc uu Huuguo}
Qual!
quincras! nao crcia.
HAFPACO
E nao.
172
SEDASTIO
Mcian-na scgc, c vcrao.
Mcia-a anics no Iosiial.
Fazcr nal aos aninais...
DUAFTE
Dcn sc salc.
SEDASTIO
Ca or nin,
iraiar o roino assin
rcugna-nc.
DUAFTE
Isio c dcnais.
sc nao qucr ir lolcia
nao faliara qucn o faa.
SEDASTIO
Dclo. Enircgo-lIc a alnofaa,
c la sc avcnIa.
DUAFTE
Nao crcia,
scnIor Haragao, rciio,
ncsias cagcracs.
Tcn dois solcrlos friscs,
c dc un vigor infiniio;
odcn ir daqui Fussia.
SEDASTIO (sondo}
Podcn, sc for nun caiao.
173
DUAFTE
Salc as nanIas dcsia sucia;
dc alIa, dc vcrdc, c grao,
andan scnrc csfoncados;
la sc cnicndcn.
SEDASTIO
Mcu anigo,
Ia criados c criados.
Nao joguc dcssas conigo,
sc icn anizadc s cosias.
Ja o aviso.
DUAFTE
Agradccido.
Con quc cniao, fazcs-nc cn osias
sc cu?...
SEDASTIO
Duvida? c cu nao duvido.
Suor quc cu furic aos cavalos,
cu quc ja icnIo cIcgado
a arrancar ara csicia-los
da roria loca o locado!
Nao lIc csiou con nais aquclas.
Elcs c cu...
DUAFTE
Quc sonan ircs.
SEDASTIO (scn uzc cuso du ntcuuo}
arcccnos (quania vcz!}
174
a cIorar ircs Madanclas;
iudo coa fonc! O ralao
onicn, ja quasc nas vascas,
fcz un olIar dc afliao,
so dc ouvir folIas c cascas,
Nao digo nais nada. Agora
sc qucrcn dclcs dar calo,
quc o dccn; csicIan o ralo;
acalou-sc; c cu vou-nc cnlora.
DUAFTE
II! quc dcsgraa iananIa!
crdc-sc o rci dos cocIciros;
SEDASTIO
Mas fica o ncsirc da nanIa;
fica a flor dos lisonjciros;
o nordono cscrialIao.
HAFPACO
Dasia; lasia; ncn nais io.
SEDASTIO
Tanios zclos! dcsconfio
dc ianio zclar, airao;
Dcus nc crdoc! iudo aquilo,
quc o nao faz olrc ncn rico,
lcva alguna agua no lico.
Qucr-lIc agradar c iludi-lo;
o ara quc nao sci cu;
nas quc clc o icnia c dc fc.
CIcgo-nc a danar aic
175
dc vcr a laia quc dcu
o rcsciio dc ncu ano,
dcsdc a cnirada dcsic anigo;
orquc cu (scn lisonja o digo}
ao scnIor vcncro c ano;
ano c vcncro ao scnIor,
(uu s ncsno}
(acsar dc andar faninio}
quasc ianio cono sinio
s nossas lcsias anor.
Quc lIc qucr? sao sinaiias;
lirrci ara aqui.
DUAFTE
Dcn sci.
SEDASTIO
Nao uso lisonjarias.
nas la quc lirrci, lirrci.
Tanio, quc ouvindo a insolcncia
con quc falan dcsia casa,
aic crco a acicncia.
HAFPACO
Pois quc dizcn?
SEDASTIO
Pcn-no rasa.
HAFPACO
Fazc favor dc clicar-ic;
176
quc icn quc dizcr dc nin?
Nao ouvcs isio, Duaric?
DUAFTE
Dcic falar.
HAFFACO
Mas cnfin...
quc c quc dizcn? qucro, nando,
quc ic cliqucs.
SEDASTIO
Para quc?
ara sc agasiar?
DUAFTE
Nao vc
quc ainda o csia invcniando?
dc-lIc icno.
SEDASTIO (u utc}
Esic naldiio!
sc agarro o au da lolcia
scnrc lcva una iarcia...
(uto} ScnIor Haragao, rciio
quc sc lIc cu coniassc iudo
quanio sc diz do scnIor,
danava-sc.
HAFPACO
O falador
iinlra-nc agora dc nudo;
177
or olscquio, dcscnlucIa,
dcscjo iudo salcr.
SEDASTIO
Qucr? (u utc} Eu vou vcr una lrua.
HAFPACO
Qucro, c aic nc das razcr.
SEDASTIO
Ja quc o dcscja, c nc olriga,
c roncic nao zangar-sc,
a vai iudo scn disfarcc.
HAFPACO
Era ja icno.
DUAFTE
Va, diga.
SEDASTIO
Pois lcn. ara ioda a gcnic,
ncsno cn casas nui caazcs,
ncu ano c coniinuancnic
a iourinIa dos raazcs.
Todos nos, os scus criados,
andanos aic corridos
cos diios dcsaforados
quc vcn aos nossos ouvidos.
ial inga dizcn uns
quc cn aicnao cozinIa,
acrcsccniou na folIinIa
178
as icnoras c os jcjuns.
Ouiros, quc cn cIcgando o razo
dc ancndoas ou ao or Dcus,
arna iais cgas cos scus,
quc iudo cn casa vai raso;
or nodo, quc a loa usana,
iao digna dc sc olscrvar,
o ao or Dcus c o folar,
ncn assan cla lcnlrana.
Esic afirna quc una vcz,
or un caraau furiado,
foi or ncu ano ciiado
un olrc gaio nalics.
Quc nissa c iodo fcrvorcs,
con os olIos scnrc rcgados,
nao nos lcn-avcniurados,
nas so nos scus rcslcndorcs.
Quc cn noiics quc nao faz lua
o icn visio faca sola
sozinIo dc rua cn rua
cIorando a cdir csnola.
Aqucl'ouiros, quc o scnIor
dc ouira vcz cIcgou aic
a dcsccr, c anic c,
alia noiic...
(Puu, nuo sc utcucndo u ogcd}
HAFPACO (nctundo-o u o duntc}
Ondc?
179
SEDASTIO
Quc Iorror!
nuna noiic cndialrada
dc irovcs...
(cuundo nu cuu dc so dc Duutc}
Aquclc ri-sc?
dcsccu cavalIaricc,
dcscalo, a cnalnar ccvada
da raao osia aos lruiinIos,
quc csiavan cniusiasnados
a rcgalar os focinIos
con quairo graos avariados.
Por sinal, quc foi scniido
clo noo da lolcia,
quc lcvou duna corrcia,
c o zurziu nui lcn zurzido;
iudo calado c scn luz;
scn sc ouvir cnirc os csialos,
scnao rincIar os cavalos,
c o scnIor ncn cIus ncn lus.
Para un lon scrvo c cusioso
ouvir uns conios assin;
c os nonczinIos cnfin
quc lIc icn osio! cu ncn ouso!...
HAFPACO
Dizc.
SEDASTIO
CIanan-lIc o sovina,
o csfoncado, o lazarcnio,
180
o socancra, o alna-nofina,
o unIas-dc-fonc, o avarcnio,
o scn-larriga, o ncsquinIo,
o nscro, o lanlc-raios,
o crro quc ciia os gaios,
o orco, o fona, o cainIo.
HAFPACO
Sin? ois a csscs scnIorcs
lcvaras da ninIa aric,
cn aga dcsscs favorcs,
o quc cu agora vou dar-ic. (Soqucu-o}
Dilirc, aiifc, naroio,
nalcriadao, aircvido,
dcscanlado, inironciido,
conilao, lclado, roio.
SEDASTIO
Eu lcn dizia, o airao,
sc lIc cu disscssc a vcrdadc,
Iavia ardcr.
DUAFTE
Pois nao Ia-dc
ardcr!
HAFPACO
Elc c quc ardc; cu nao.
(Su Huuguo cu otu do undo}
CENA VI
181
DUAFTE c SEDASTIO
DUAFTE (ndo}
Quc ial, Sclasiiao, sc o coro ic conia,
agora Ia-dc csiar lon; ncsno oiino!
SEDASTIO
Nao ria,
assaro arriladio, cscrialIao, iraianic,
cnrcdador; nao ria, ou ncsic ncsno insianic
vanos vcr sc una iunda cn aga das iraiadas
ianlcn lIc dcsafia as ncsnas gargalIadas.
DUAFTE (scnc cn ton dc gucco c onu}
Nao vai a arrcncgar, ncsirc Sclasiiao;
sosscguc, or qucn c.
SEDASTIO (u utc}
Ja icn ncdo o inao!
Eniao osso galrar-lIc, c aic (sci la} sova-lo.
(uto} Vocc ri, c cu nao rio; o scu grinar dc galo
ara ca vcn larrado; c acalc-nc cos lrincos,
sc nao qucr quc lIc iroquc os lrincos cn
cIorincos.
(ScIustuo ucguundo us nungus uu ccsccndo
uu Duutc, c uz con quc cstc, scn dcsncnt o
ton c cuu dc Incudcu uu ccuundo duntc dcc
utc uo undo du suu}
DUAFTE
Dcvagar; dcvagar.
182
SEDASTIO
Qual dcvagar! nao qucro.
DUAFTE
Tcn nao.
SEDASTIO
TcnIo aic naos.
DUAFTE
Escra.
SEDASTIO
Nao cscro.
Tornc a rir sc c caaz.
DUAFTE
ScnIor Sclasiiao!
SEDASTIO
Nao Ia ca ncn scnIor, ncn Sclasiiao; c cniao
ara o vclIaco nor!... Ai qucn nc dcra aqui
un lon caccic!!
DUAFTE (nudundo uu ton sco, uncuudo, c
dccddo, c uzcndo ccuu dcucus ScIustuo utc
uo osccno}
O quc, naroio? cscra a
quc cu ic cnsino.
SEDASTIO
Discnso.
183
DUAFTE
OlIa quc sc aic'gora
nc divcriiu o ouvir-ic c o vcr-ic dc ii fora,
ja us onio na farsa; c racIo-ic a cavcira.
Lcnlra-ic dc qucn cs, vasculIo dc cocIcira,
rodilIao dc cozinIa. Eu sc ic onIo os cs,
csnago-ic.
SEDASTIO
Dcn sci.
DUAFTE
Un lruio c quc iu cs.
SEDASTIO
Sou, sou!
DUAFTE
Un nalcriado, un iolo.
SEDASTIO
Isso c vcrdadc.
DUAFTE
Por isso ic nao naio.
SEDASTIO
gcncrosidadc!
c nuiio agradccido.
DUAFTE
O quc cu ic rcconcndo,
c quc nao iorncs nais conigo...
184
SEDASTIO
Enicndo, cnicndo.
DUAFTE
Faliarcs-nc ao rcsciio! ancaar-nc! canalIa!
va la scr fcrralras cnirc os da sua igualIa.
(Su cu scgundu otu du dctu}
CENA VII
SEDASTIO, D. MAFIANA c CUIOMAF (us quus
ucn du ncu otu du dctu}
CUIOMAF
Salcr-nos-a dizcr, ncsirc Sclasiiao,
sc csia ca o scu ano, o scnIor Haragao?
SEDASTIO
Ha ouco inda ca 'siava; c or sinal lcn foric.
Ha dc andar no quinial a vigiar o coric
da ranaria scca, a fin quc o odador
nao sisc alguna lcnIa.
CUIOMAF
Eniao faa favor
dc lIc ir dizcr, quc icn aqui sua cscra
Cuionar, c a ial scnIora.
SEDASTIO
Elc ja vcn.
185
CUIOMAF (u utc}
Pudcra.
(ScIustuo su cu otu do undo}
CENA VIII
D. MAFIANA c CUIOMAF
D. MAFIANA
Nao sci quc icnIo, Cuionar;
sinio-nc iao agiiada!...
icno...
CUIOMAF
O quc? nao icna nada.
D. MAFIANA
Trcno dc vc-lo cIcgar.
Inagina una cssoa
quc csia scnicnciada noric,
quando a Iora faial soa,
c cnira o algoz. or nais foric
quc lusquc osicniar-sc, o lancc
nao c ara sucunlir,
Cuionar?
CUIOMAF
Dcccrio quc o irancc
nao c nuiio ara rir;
nao c; nas quc aridadc
icn un casancnio c a noric?
Sci quc cra ouiro o consoric
186
da sua cscolIa c voniadc;
rcfcria o nocciao
dc qucn scnrc anda a falar-nc.
D. MAFIANA
Tu ncsna Iavias dc dar-nc,
sc o visscs, ioda a razao.
Dois ncscs Ia, ouco nais,
nos visiia dia a dia.
Anic os olIos naicrnais
nasccu csia sinaiia.
Nclc c cn nin foi gradualncnic
florindo cn crfciio anor;
anor uro c anor fcrvcnic,
luz cclcsic c ancno ardor.
MinIa nac ao conicnla-lo
nos lcndizia cn scgrcdo;
cranos duas a ana-lo;
nas foi sonIo, acalou ccdo.
CUIOMAF
E soulc qucn clc fossc?
D. MAFIANA
Nao sci; sci quc icn un ar
iao gravc, iao lon, iao docc,
quc olriga or fora a anar;
c quc olic-lo or narido
nc fora a naior ncrcc.
CUIOMAF.
Sc clc iivcssc con quc,
187
odc scr; assin... duvido.
ConIco nil uadinIos,
dos quc nais florcian; icn
or fora lrilIo c carinIos;
or dcniro, ncn un vinicn.
Eniao digo cu quc a ncnina,
quc nao c ncnIuna louca,
dcvc anicor csia nina
a fazcr cruzcs na loca.
Eu lcn sci quc a nocidadc
nao sc da lcn coa vclIicc;
c quc Ia-dc icr, ora sc Ia-dc!
nuiia narc dc crricc.
Mas adcus! consoric idoso
nao c narido dc dura;
norio clc, nascc a vcniura;
vcn-lIc riqucza, rcouso,
lilcrdadc; odc cniao,
solia do quc csia na cova,
co valor do caldcirao
conrar a caldcira nova.
D. MAFIANA
irisic coisa a vcniura
quc Ia-dc cusiar una vida.
CUIOMAF
Todos norrcn; dcsvcniura
c caduqucz nui conrida.
Digo aic quc o scu dcvcr,
ara scr lon c corics,
188
cra olrigar-sc a norrcr
dcniro cn dois ncscs ou ircs;
c isso crcsso no coniraio.
Fi? icn razao, quc cra arranjo;
nas diga-nc ca, ncu anjo
sc o scu raaz lIc c iao graio,
o vclIo iao rcugnanic
c a naczinIa iao aniga,
nao crcclo qucn na olriga
a scr dcsic sacrianic;
nao c o anor, ncn sou cu;
o quc c ois?
D. MAFIANA
O ncu dcvcr.
MinIa nac quasc a norrcr,
scn nais alrigo quc o ncu!
iudo quanio cn casa Iavia,
vcndido ja; quc nc rcsia
cn siiuaao iao funcsia?
inolar-nc. Pois dcvia
vcr norrcr ao dcsanaro
qucn nc dcra iudo c a vida?
janais; csiou dccidida;
vou salva-la; acciio o avaro.
CENA IX
As ncsnus c HAFPACO (quc ucn du otu do
undo}
189
CUIOMAF (cn uoz Iuxu uu D. Muunu}
CIiion, quc la vcn clc.
D. MAFIANA (cn uoz Iuxu uu Guonu}
OI! quc figura!
HAFPACO (uu D. Muunu}
s lanias
dc vossa scnIoria, aliar dc graas ianias.
Nao Ia-dc rcarar nos oculos; c ccrio
quc a sua fornosura c clara ao longc c ao crio,
ncn adquirc nais graus con oculo dc auncnio;
nas os asiros ianlcn sao sois do firnancnio,
c a salia asirononia os oculos lIc asscsia.
Digo c susicnio ois, quc csircla igual a csia
nao Ia no ccu; ncn ncsno a csircla luzidia,
cIanada Vcnus, cIcga a vossa scnIoria.
(Dcos dc cstu o uguns nnutos u cscu dc
csostu, cn uoz Iuxu uu Guonu}
Eniao cla nao fala?
CUIOMAF (cn uoz Iuxu}
Ai! fala o quc c rcciso,
nas cono icn dc scu nuiissino juzo,
cnicndc quc o falar, nao scndo ncccssario,
c dcscndcr susiancia cn aio crdulario.
Dc nais (c cnso quc csic c o rincial noiivo}
lcn vc quc una donzcla c un cnic nuiio
csquivo,
c a qualqucr crcssao quc cIcirc a rcqucsia-la,
190
assusia-sc, csircnccc, c crdc logo a fala;
dcois aquilo assa.
HAFPACO (cn uoz Iuxu}
vcrdadc.
(cn uoz uu uu D. Muunu}
A vcn
ninIa filIa Lusa alraar sua nac.
CENA X
Os cccdcntcs c D. LUSA (quc su du scgundu
otu du csqucdu}
D. MAFIANA (cunnIundo con u uzcntco uu
D. Lusu}
ScnIora D. Lusa!
D. LUSA (dcn}
MinIa scnIora!
D. MAFIANA
Esic dia...
D. LUSA
Os ncus voios rcaliza.
D. MAFIANA
Inunda-nc dc alcgria!
Eu dcvia, c dcscjava
icr vindo Ia nuiio.
191
D. LUSA
O dcvcr
da ninIa aric c quc csiava.
HAFPACO (u utc}
CIcgaran-sc cnfin a vcr;
c anlas sc nosiran gozosas;
ainda lcn!
(uu D. Muunu}
AcIa a norgada
ialvcz lasianic csigada?
D. MAFIANA
AcIo-a un alniio dc rosas;
galanissina.
HAFPACO
Favorcs!
c dos olIos con quc a vc.
D. MAFIANA (Iuxo uu Guonu}
Quc iosco c sua ncrcc!
HAFPACO (uu Guonu, Iuxo}
Quc ic dissc os ncus anorcs?
CUIOMAF (Iuxo uu Huuguo}
Quc o acIa adniravcl.
HAFPACO (Iuxo uu Guonu}
AcIa?
(uto uu D. Muunu}
Muiio olrigado, lindinIa.
192
(u utc} E c nagnfica dc facIa.
Qucn viu soric igual ninIa?
(uto} Juro-lIo, anjinIo inoccnic;
sc nc casscn do ccu
vinic cas no cIacu,
nao ficava nais conicnic.
D. MAFIANA (cn uoz Iuxu uu Guonu}
Ncn o osso ouvir.
CUIOMAF (cn uoz Iuxu uu D. Muunu}
Sosscgo.
D. MAFIANA (cono ucnu}
E dizcr quc csic anal
icn cnirada c ccrcc cnrcgo,
Dcus ncu! na casa rcal!
CENA XI
Os ncsnos, JLIO c DUAFTE (quc ucn du
scgundu otu du dctu}
HAFPACO
Ora a vcn o ncu Julio, o ncu filIo, ianlcn
lcijar Iunildc a nao da sua nova nac.
D. MAFIANA (u utc uu Guonu}
Cuionar, quc raro cnconiro! o Ioncn quc a iodo
o insianic
iu nc ouvias louvar, c csic, c o ncu ananic.
193
CUIOMAF (u utc uu D, Muunu}
Coisas quc arna a foriuna!
HAFPACO
AcIo-as a nodo csiranIas
dc lIcs cu rcscniar crianas ja iananIas!
Isio da filIarada alcnlra-nc o cscalracIo;
crcsccn quc icn dcnnio! cnlora! ouco
cnacIo
nos Iao-dc ja fazcr; salcra quc icnciono
r ja csic con dona, c Lusa con dono.
JLIO
MinIa scnIora, c csic un aconiccincnio,
quc inda nc cusia a crcr! scr ial do ai o inicnio
salanos nos ja or lIo icrnos ouvido;
nas duvidava cniao, c agora inda duvido.
Nao conrccndo lcn...
D. MAFIANA
Ncn cu or ora; a soric
c qucn disc da gcnic.
JLIO
OI! quc fcliz consoric
quc nao vai scr ncu ai! confcsso quc a alcgria
quc lIc cncIc o coraao nc cncania, nc inclria!
Coniudo (scrci franco} un nao sci quc nc afasia
dc lIc dar aralcns or scr ninIa nadrasia;
c cssc un arcnicsco... un iiulo... (nao sci....}
dcsagradavcl, fcio, c nunca lIo darci.
Scr nadrasia c scr vclIa; c icr dc nais dcz anos;
194
c assar dc rainIa lisia dos iiranos;
c icr na alna ralugc, c ali...
(uontundo-Ic uu o couuo}
coisa ncnIuna;
c... c... o scr nadrasia c scr nadrasia cn suna.
Algucn dira ialvcz, quc csic falar, quc crinc
o quc cu sinio aqui dcniro, c duro, c iorc, c
crinc;
nas sc o scu coraao nc alsolvc, isso nc lasia;
c alsolvc-nc; or ora, inda nao c nadrasia.
Finalncnic, scnIora, csic consorcio fcrc
ini'rcsscs ncus, lcn salc; c ncu ai quc iolcrc
o quc lIc vou dizcr. Un casancnio assin
nunca sc rcalizara, a dccndcr dc nin.
HAFPACO
Quc lclos aralcns! quc alarvc! c cara dcla
aiirar iudo aquilo assin scn nais aqucla!
(uu D. Muunu}
Va, rcsonda-lIc, va; confunda-nc csia fcra.
D. MAFIANA
Sc o scnIor Julio c franco, cu sou ianlcn
sinccra;
lcn dizcn quc nao Ia coracs cnganados.
O quc scnic, c o quc cu sinio c o ncsno; os
dcsagrados
quc acIa cn lIc cu scr nadrasia, cnconiro-os cu
iais quais
cn cIanar-lIc cnicado; c ialvcz quc inda nais.
195
Crcia quc nao sou cu (osso jurar-lIo} a auiora
da nossa siiuaao.
JLIO
Nao?
D. MAFIANA
Nao.
JLIO
Pois qucn, scnIora?
D. MAFIANA
Una csircla, un dcsiino, un fado, una oicncia
quc a iodos nos arrasia, c ri da rcsisicncia.
Sc cu, salcndo a avcrsao quc iinIa a csic cnlacc
o udcssc cviiar, nao crc quc lIo cviiassc?
Suc quc or ncu gosio cu unIa os cs nun
irilIo
quc lcvava a un alisno? odio cnirc un ai c un
filIo?
HAFPACO (u D. Muunu}
Muiio lcn! nuiio lcn! (u Jo} AanIa, irasic,
aanIa.
(u D. Muunu}
Nao sc csicja a agasiar. Inda quc foi iananIa
a audacia ca do ncco, Ia-dc crdoar-lIc o
cccsso;
or scu lon coraao, or nosso anor, lIo co.
196
D. MAFIANA
Eu crdoar-lIc o quc? rcuia-nc ofcndida
orquc nc falou claro? csiou-lIc agradccida.
En vcz dc nc cnganar c vir con fingincnios,
quis quc cu soulcssc lcn quais sao scus
scniincnios.
HAFPACO
Dcscula-o!! quc londadc!! aqucla rclcldia,
ncu iudo, icnIa fc quc Ia-dc assar-lIc un dia.
JLIO
Qucn? cu? nudar! janais.
(uu D. Muunu}
No quc Iojc csi'alna scnic,
juro quc Ici-dc norrcr, scnIora, incniicnic.
HAFPACO
Tcn dialo no coro. cn vcz dc cnirar cn si,
acirra-sc, c rcfina.
JLIO
Eu sinio o quc scnii,
c Ici-dc scnii-lo scnrc.
HAFPACO
Aicinas? nao consinio
ncn nais una alavra.
JLIO
Enfin, cono o quc cu sinio
nc nao c dado cor, vou-lIc falar, scnIora,
197
dc un nodo cn iudo avcsso, c ial, cono sc cu
fora
no lugar dc ncu ai. Tono csia cniicncia
ara nc casiigar da ouca olcdicncia.
HAFPACO
Ora graas a Dcus! (u utc} Esiino quc o
iraianic
lIc crcssc o quc cu nao sci, ois nunca fui
ananic.
Para ial nunca cu iivc inclinaao ncn ocio;
ou lcn nanoracs, ou lcn fazcr ncgocio.
JLIO
Pois, scnIora, c vcrdadc. oljcio nais crfciio
nunca o vi ncsic nundo! o cncnIo dcsic ciio
scria o ncrccc-la; c o scr o scu csoso
nc cra nais quc cnunIar o cciro nais fasioso.
HAFPACO (Iuxo uu Jo}
Dcvagar, ncu scnIor; nais dcvagar.
JLIO (Iuxo uu Huuguo}
Esiou
a falar or ncu ai; acIa quc corliiou
acaso o ncu dizcr do quc cn sua alna scnic?
HAFPACO
Eu ianlcn icnIo lngua, csiou aqui rcscnic,
c nao o noncci or ncu rocurador.
VcnIan cadciras.
198
JLIO
Dcn; calo-nc.
HAFPACO
Sin scnIor.
(gtundo uu dcnto}
Cadciras.
CUIOMAF
O nclIor cnicndo quc scria
irnos ja ara a fcira; csia iao lclo o dia!
qucn vai ccdo vcn ccdo; c cniao convcrsarcnos.
HAFPACO (cIunundo uu u scgundu otu du
dctu}
Sclasiiao! Sclasiiao!
SEDASTIO (cntundo}
Ca csiou, airao; quc icnos?
HAFPACO
Os cavalos scgc.
SEDASTIO (u utc}
Aluguci ouiros. (uto} Pronio.
HAFPACO
Esias danas fcira; c iu, a c.
SEDASTIO
Nao nonio?!
199
HAFPACO
Nao nonia nao scnIor; lcvc rcdca os cavalos;
Lcnlrc-lIc o quc nc dissc; cscusa-nc csiafa-los.
(Su ScIustuo cu scgundu otu du dctu}
HAFPACO (uu D. Muunu}
Pco-lIc nil crdcs, noivinIa idolairada,
dc a dciar ir assin scn icr conido nada;
qucn anda, cono cu, clrio...
D. MAFIANA
lrio!?
HAFPACO
Sin; dc vcniura;
nao cnsa cn ncrcndar; nanicn-sc dc icrnura.
JLIO
Pcnsci cu or ncu ai; nandci luscar ao Maia,
cun lilIcic cn scu nonc, uns ccn asicis dc
naia.
ouiros ianios dc fruia, un lon cru irufado,
doccs finos, Madcira, ci caci'ra.
HAFPACO (Iuxo uu Jo}
OI! dcsalnado!
JLIO
AcIa ouco? a scnIora Ia-dc scr indulgcnic
dc ccrio; un coo dc agua arnado dc rccnic.
D. MAFIANA
Ncn ianio cra rcciso.
200
JLIO
Esia, ninIa scnIora,
rcarando, cuido cu, na joia cncaniadora
quc ncu ai icn no dcdo?
D. MAFIANA
vcrdadc; quc lrilIo!
JLIO
Pois visio nais ao c?!
(Tu dc ccntc o unc do dcdo u Huuguo}
Pcrdao, ncu ai.
HAFPACO (nuto ussustudo c u utc}
Mcu filIo!
D. MAFIANA (cgundo no unc, c oIscuundo-o
con nus nduduuuo}
Nunca vi ouiro assin! Aquilo c quc c diananic!
quc fogo! lcn lIc quadra o nonc dc lrilIanic.
lindo; c dc un valor!...
JLIO
Dc ouco nais dc un conio;
nas a ncu ai ficou-lIc a, or un dcsconio,
nuns irczcnios nil rcis; nao foi, ncu ai?
HAFPACO (u utc}
Trczcnios
quc ic lcvcn a ii, judcu. (uto} Mais dc quinIcnios
nc cusiou clc.
201
JLIO (oondo-sc u quc D. Muunu csttuu o unc
u Huuguo}
O quc, scnIora? isso c lrinqucdo,
nas ofcndc a ncu ai; nao iirc o ancl do dcdo.
Sao dignos un do ouiro, c iguais cn fornosura;
nao rcjciic cssa rcnda cnllcna dc icrnura.
HAFPACO (Iuxo uu Jo}
Tu quc fazcs, naroio?
JLIO
Andc, ncu ai; lcn vc
quc a scnIora inda Icsiia; inlorc or ncrcc
sc dignc dc acciiar-lIc aqucla lagaicla,
quc, sc algun valor icn, c so no dcdo dcla.
D. MAFIANA
Mas...
JLIO
Nao Ia nas; ncu ai, co scu acanIancnio,
nao ousa...
HAFPACO (Iuxo uu Jo}
AI! cao!
JLIO
Mas cu, quc roria o rcrcscnio,
c quc cnicndo os sinais quc a furio nc icn fciio,
cn scu nonc lIc rogo acciic a rcnda.
202
D. MAFIANA
Acciio,
c agradco.
CUIOMAF
Era icno. Os ninos dc un narido
nao sc rccusan nunca, c c clc o agradccido.
HAFPACO (u utc}
Pois nao c! foric corja!
D. MAFIANA
En ouira ocasiao
rcsiiiuirci o ancl ao scnIor Haragao.
Fico dcosiiaria.
HAFPACO (uu D. Muunu, ucgundo-sc-Ic o
osto, nus cn uoz Iuxu}
OI! coraao rcclaro!
JLIO
Caro ai!
HAFPACO (oIundo-o dc cucs}
Sin scnIor, dc un filIo nuiio caro.
CENA XII
Os ncsnos c SEDASTIO (quc uuccc u scgundu
otu du dctu}
SEDASTIO
Un Ioncn quc rocura ao scnIor Haragao.
203
HAFPACO
Agora a ningucn falo; cscolIa ouira nonao,
c volic, sc quiscr, daqui a ncia Iora.
SEDASTIO
Diz quc lIc iraz dinIciro, c qucr falar-lIc agora.
(Su}
HAFPACO (uu D. Muunu}
Con liccna; cu ja vcnIo.
(Vu cocndo uu u scgundu otu du dctu o
ondc ScIustuo suu; nus uo cIcgu u cu,
ScIustuo, quc tonu cocndo, csIuu ncc c uu-
o dc cnus uo u}
SEDASTIO
Ai Jcsus! quc o naici!
Maici-o scn qucrcr!
HAFPACO (no cIuo}
Socorro! aqui dcl-rci!
(Jo c Duutc unun-Ic us nuos uu o
cuuntu, cnquunto us scnIous uoxnundo-sc
ccscntun susto c cududo}
JLIO
Quc icn?
DUAFTE
O quc lIc doi?
204
HAFPACO
Ai!
SEDASTIO
Fiz-lIc rcjuzo?
quclrou?
HAFPACO
Isio Iojc aqui c o dia dc juzo!
quclrci, sin.
DUAFTE
O csinIao?
HAFPACO
O vidro do rclogio,
quc o scnii csialar. Todo o nariirologio!
vcnIa nais! (ndcundo ScIustuo}
Esic nonsiro... aosio... (ai! ai! quc dorcs!}
quc sc dciou ciiar dc alguns ncus dcvcdorcs
ara nc dcsiruir.
JLIO (occccndo-Ic un coo d`uguu}
Ficou nuiio isado?
HAFPACO
Vcjan sc o faio ali nc nao ficou rasgado.
DUAFTE (ngndo cxunnu}
Nao lIc fcz nal; nao fcz.
HAFPACO
Esiino, agradccido.
205
CUIOMAF
CoiiadinIo, Ia-dc csiar con o lonlo lcn nodo.
HAFPACO
OI sc csiou! (uu ScIustuo}
Tu, ladrao, quc csias a rcnirar-nc?
acIas quc inda foi ouco?
SEDASTIO
Eu? qucira crdoar-nc;
sc lIc dci o lolcu foi or casualidadc;
vinIa dcscnfrcado, c lruia; isso c vcrdadc,
nas Iavia razao. dcsfcrrou-sc un cavalo;
c a scgc assin, lcn vc...
HAFPACO
Va nais! corrc a fcrra-lo;
o fcrrador c crio, c sunc-ic, iraianic.
JLIO
Enquanio vai c vcn, Ia o icno lasianic
ara sc ncrcndar. Eu, sc ncu ai conscnic,
fao as Ionras da casa dana aqui rcscnic;
sou o scu dclcgado. Aqui faz calna Iorrcnda!
O arvorcdo c nais frcsco, (cIunu} Ola!
(A McuIudu, quc ussonu u scgundu otu du
dctu}
VcnIa a ncrcnda;
ara a ncsa dc cdra sonlra das noguciras.
Eu conduzo a scnIora, c lcvcn-nos cadciras.
206
(Dcsuuccc McuIudu cu otu du dctu. Jo
occcc o Iuo u D. Muunu, c sucn cu otu do
undo scgudos dc D. Lusu c Guonu.}
CENA XIII
HAFPACO c DUAFTE
HAFPACO
Mcu rccioso Duaric,
ja quc cn ii vcjo ouiro cu,
c ncu filIo c un fariscu,
vcla-os iu da ninIa aric.
Un nao sci quc nc anuncia
quc csic anor corrc crigo.
DUAFTE
NcnIun; sou cu quc lIo digo.
HAFPACO
E cu so ic digo. vigia.
Vanos ianlcn ara a ncsa;
c olIo vivo ncu DuariinIo.
Solrando asicis ou vinIo,
guarda iudo.
DUAFTE
AI! con ccricza.
HAFPACO
Os rcsios nao lalujados
207
dcvc o Maia c o confciiciro
iona-los cono dinIciro.
DUAFTE
Pcrca da os cuidados.
(Vuo u cunnIu uu o undo, quundo sc ouuc do
quntu cuntu o ncsno ouxno do n do nco
uto}
DUAFTE
O rouinol no onar!
quc nusica iao suavc!
HAFPACO
Nao sci sc c lcn csia a avc
quc Iojc nc dcvc caniar.
208

ATO QUARTO
CENA I
JLIO, D. MAFIANA, D. LUSA, CUIOMAF
JLIO
Don! Ncsia sala agora Ia ioda a scgurana;
ningucn nos ouvc; viva a quadrula aliana!
A alna do ncgocio c a dilonacia.
CUIOMAF
Qucn rcsidc?
JLIO
Sou cu. Lusa, rinciia!
D. LUSA (uu D. Muunu}
Pois sin, ninIa scnIora. O anor dc ncu irnao
ja no clc iinIa diio.
JLIO (ntconcndo cn ton dc csdcntc}
ordcn!
D. LUSA
Minio?
JLIO
Nao,
ncn cs caaz dc ial. O quc cu digo c quc fora
209
nclIor cIanar-lIc irna do quc ninIa scnIora;
c cnirc irnas da-sc iu.
LUSA (uu D. Muunu}
Conscnic?
D. MAFIANA
Sc consinio?!
c cn ja cIanar-ic irna, quc julilo quc cu sinio!
D. LUSA
Cono cu ic ia dizcndo, o nano ja nc Iavia
coniado o vosso anor.
D. MAFIANA (uu Jo}
Ja?
JLIO
Ja.
D. LUSA
Tivc alcgria
cn vcr quc clc cnrcgava o scu anor iao lcn.
D. MAFIANA
E cu o ncu, nao, Lusa?
D. LUSA
E iu o icu ianlcn.
CUIOMAF
Sao dignos un do ouiro. c un raninIo fciio
dc un cravo, una rosinIa, c nuiio anor-crfciio.
210
D. LUSA
O ior, Mariana, c quc ao vosso dcscjo
Ia ianias oljccs, iais cnas vos rcvcjo,
quc cIcgo a csnorcccr.
JLIO
Tcn fc!
D. MAFIANA
Ncssc cuidado
dc nc vcrcs diiosa, c Julio aforiunado,
ncssc ncsno icncr, cn suna, sc divisa
o quc cu nais anliciono. o afcio dc Lusa.
Scr cIorada or ii, aliviar-nc-ia as dorcs,
sc o dcsiino afinal calcassc csics anorcs.
(D. Muunu Icu cntcnccduncntc u D. Lusu,
quc Ic cocsondc do ncsno nodo}
CUIOMAF
Foi nau, foi, nuiio nau, o nao nc icrcn osio
cn raios linos iudo a icno. Esic dcsgosio
odia-sc cviiar. As arcas cncouradas,
scn causa, nuiia vcz dao dcsias iraalIadas.
Sc nc iivcsscn diio clc quc a anava a cla
c cla quanio cra dclc cu iinIa nais cauicla,
c nao lcvava ao onio cn quc Iojc as coisas sao,
csic casorio insulso, csia aloninaao.
Enfin qucn nal nao usa... (ngc quc cIou}
JLIO
Escusas dc cIorar.
a cula c do ncu fado, c nao dc ii, Cuionar!
211
(uu D. Muunu}
Mariana, quc dccidc? o iudo c o scu qucrcr.
D. MAFIANA
Eu quc osso? cu quc sci? cono? quc Ici-dc cu
fazcr?
Digan-no, c ronia o cunro. En iudo
dccndcnic,
dc ncu so icnIo a rccc, a nuda rccc ardcnic.
JLIO
A rccc, c nada nais? nais nada cn ncu favor
osso acIar cn Mariana? oI fino, oI raro anor!
Ncn fc, ncn conaiao, ncn fora, ao quc
arccc,
calcn ja ncssc ciio? unicancnic a rccc!
D. MAFIANA
PonIa-sc cn ncu lugar! Ensinc-nc; conduza
una fraca nulIcr cn sclva iao confusa!
Tcn juzo; icn Ionra; c sci quc c nosso anigo;
scja o ncu consclIciro; o scu consclIo sigo.
JLIO
Scguc-o, sc for confornc cn iudo ao quc cssa
gcnic
cosiuna cIanar Ionra, c scndo csiriiancnic
confornc coa dcccncia, ou co quc assin sc
alcunIa.
Muiio confia cn nin! lcn Iaja! nao suunIa.
212
D. MAFIANA
Enfin, quc Ici-dc cu fazcr? Dcn vc quc Ia nil
rcsciios
quc o nundo nos ins, c nos iornou rccciios.
quc donzcla janais inunc os quclraria?
E dcois ninIa nac, o ncu ccnlo c guia,
a ninIa conanIcira... a ninIa nac! nao dcvo
inolar-nc or cla? AI! Julio! Eu ncn nc aircvo,
quando a vcjo nun lciio, c cn vcscra ialvcz
dc a crdcr ara scnrc, ajuniar-lIc viuvcz
a falia dc una filIa, a fonc, o dcsanaro.
Sacrifico-nc; crco o cnic quc nc c nais caro,
c uno-nc ao quc dcicsio. dulicado infcrno,
nas nao vcjo rcfugio. Ao scu coraao icrno
incunlo o rocurar-no; aic, sc for rcciso
coniar-sc iudo nac, a ianio o auiorizo.
Podc dar-lIc a salcr quc o docc c uro afcio
quc a nanorava cn nos, cra un vulcao sccrcio;
quc cu norria or Julio. E sc c convcnicnic
quc cu va ianlcn, cu ncsna, cor-lIc quc
iniancnic
aic Iojc a cnganci calando-lIc a vcrdadc,
c cncolrindo a aiao con o nanio da anizadc,
cnlora quc nc cusic, cnlora quc nc conIa
ccnsura dc ingraia, IunilIo-nc vcrgonIa.
Fa-lo-ci, fa-lo-ci, fa-lo-ci. nao fujo ao sacrifcio.
Crc ossvcl quc, ao vcr-nc cn iao crucl sulcio,
cla sc nao condoa? Un coraao naicrno
crdoa scnrc c iudo. Ela... Julio... cu... quc
icrno!
213
Ncssa Iora dc crdao, Iora incfavcl, sania,
Iora cn quc Dcus sc alcgra, c o anjo nau sc
csania,
scniircnos cn nos alguna insiraao,
alguna luz do ccu, quc dcnirc a ccrraao
nos dcsculra un caninIo.
JLIO
Algun nilagrc?!
D. MAFIANA
Enlora.
o anor icn fciio nil, faa nais csic agora!
JLIO
Cuionar, ninIa Cuionar, qucrcs valcr-nos?
CUIOMAF
Eu
sc lIcs qucro valcr? ois quc ouiro cncnIo o
ncu?
scnrc fui scrvial.
JLIO
Discorrc! idcia! invcnia,
c roc iu!
D. MAFIANA
Cuionar!
D. LUSA
MinIa Cuionar!
214
D. MAFIANA
Asscnia
no quc sc Ia-dc fazcr. cu so cn ii confio,
ois icns ccricncia, c csias a sanguc-frio.
JLIO
Dcsaia o no quc dcsic!
D. LUSA
E Dcus Ia-dc agar-io!
D. MAFIANA
E cu, odcndo, ianlcn.
JLIO
VcnIa o diioso ario;
c vcras, sc c fin ao nosso Iorrcndo auro,
cono cu Ici-dc florir, Cuionar, o icu fuiuro!
CUIOMAF
Fcalncnic c cusioso.
(Dcos dc cstu cnsundo o ugun tcno}
A nac dcsia scnIora
(ndcundo D. Muunu}
c cssoa dc iino (cnicndo cu ca}; nao fora
inossvcl ialvcz rcsolvc-la a cnircgar
ao filIo cn vcz do ai, a nossa flor. Quc ar!
quc arzinIo lcndiio! (uu Jo} O nau, ncu
cavalIciro,
c scu ai scr scu ai.
215
JLIO
Quc faz isso?
CUIOMAF
En rinciro,
cra rcciso in-lo c nao lIc dar noiivo
ara sc clc ofcndcr. c scco, c vingaiivo,
cgosia, c inda or cina...
JLIO
Elica-ic!
CUIOMAF
Avarcnio.
Porianio, sc clc vc falIar-lIc o casancnio
assin scn nais ncn nais, assanIa-sc or fora,
c cniao nao Iavcra odcr algun quc o iora
a dar conscniincnio ao novo nairinnio.
fccIa inda nais a lurra, c ncn quc Sanio
Aninio
dcsa dos ccus icrra (c nais ncn a Cuionar
cccdc ao lon do sanio cn coisas dc casar},
nao; ncn clc, quc c clc, c caaz dc anansa-lo,
ncn quc iraga consigo o rorio S. Conalo.
D. LUSA
Porcn...
D. MAFIANA
Visio isso...
216
JLIO
Eniao...
CUIOMAF
Escrcn nais un ouco.
Nada dc rovocar o vclIo a algun dcscoco.
O nclIor, quanio a nin, c vcrnos sc sc alcana
quc dcsdc, clc rorio, o no dcsia aliana.
D. MAFIANA
Isso vinIa do ccu; nas cono?
JLIO
Inraiicavcl.
D. LUSA
Coisa nais csinIosa!
CUIOMAF
EsinIas icn o savcl,
nas dcia-sc concr.
JLIO
"Aic-sc o guizo ao gaio"
diz-sc dcrcssa c lcn.
CUIOMAF
Quc gcnic! un vil rcgaio
afoga a iodos ircs. (Puu D. Muunu} Mcnina!
ionc icnio!
Para livrar-sc dclc Ia un rcncdio lcnio.
217
D. LUSA
Ervas?
D. MAFIANA
Alguna rcza?
JLIO
Algun fciiio?
CUIOMAF
Eniao
sc falan, calo-nc cu, c la sc avcnIan.
D. MAFIANA
Nao.
Fala iu, fala iu, quc cs nuiio ccricnic,
c nisio Ias-dc salcr nais quc csia olrc gcnic.
CUIOMAF (u D. Muunu}
Qucn dcsnana un ncnino, o quc c quc c no
ciio?
D. MAFIANA
Diz quc azclrc, nao c?
CUIOMAF
. Logo o quc cu rccciio
(quc anor naqucla idadc c ja scgunda infancia}
c fazcr quc clc ionc noiva rcugnancia.
JLIO
Mariana rcugnar-lIc!!
218
D. LUSA
Ela, insirar-lIc icdio!
JLIO
Inossvcl.
CUIOMAF (u D. Muunu}
Mcnina! Usc do ncu rcncdio,
quc Ia-dc iirar rovciio.
D. MAFIANA
E cono sc rcara?
dc quc c? c qucn o faz?
CUIOMAF
A 'sia, rcndinIa cara,
o difcil da coisa. Ha-dc scr rcarado
cla ncnina ncsna, c co naior cuidado.
Sci quc dcvc cusiar-lIc.
D. MAFIANA
Eu nao crcclo; clica
dcrcssa o icu cnigna!
CUIOMAF
Esianos na loiica.
"Fccic. Maniulc! A sua fornosura,
"o scu nodo clcganic, cssc ar, cssa frcscura...
"rcduza iudo a o.
D. LUSA
A o!
219
CUIOMAF
Ao o nais fino!
JLIO
Nao odc.
CUIOMAF
Podc, odc. E calc-sc, nofino;
dcic-nos iralalIar cn sania az.
JLIO
Va la!
CUIOMAF (u D. Muunu}
"O scu ncial dc voz fascinador, fara
"clo cnfcrrujar lcn, or nodo quc un cu tc uno
"soc nais a ralIar quc ao nino dc un rcclano.
"O quc cra discriao, iroquc-sc cn friolciras,
"narcoiico norial, fciio dc dornidciras."
Assin, jarrcia, arvoa, c scnsalor, conscguc
quc o Ioncn ca a Dcus quc o cnsurdca c
ccguc,
c fuja a lon fugir.
JLIO
Pois icns razao.
CUIOMAF
Pudcra!
D. LUSA (u D. Muunu}
Tcn razao, icn.
220
CUIOMAF
Sc icnIo! Escuic nais. Scr fcra;
solcrlona ao falar; nariz scnrc iorcido;
nuiio quco c nuo quco; o c nuiio laiido,
ci caci'ra... c r cn fuga, c logo dc rccnic
ao rorio Fcrralras, quc fossc rcicndcnic.
Por cina dc iudo isio, o quc cu nais lIc
cnconcndo,
orquc ja clarancnic o cfciio lIc csiou vcndo
(c con csia, acalci dc a acrfcioar, scnIora!}
c osicniar-lIc cn iudo ndolc gasiadora.
quc nao discnsa o luo, as nodas, ncn o jogo,
quc isso la ara clc c cono cn casa un fogo.
D. LUSA
vcrdadc. E quc nais?
D. MAFIANA (uu D. Lusu, sondo}
Mais! nonc dc Jcsus!
CUIOMAF
Tudo isio c ja lcn lon; nas o quc cra dc iruz
cra, alcn dc iudo isio, arnar-sc alguna idcia
con quc o Ioncn, crdida a sua Dulcincia,
con ouira nais rcal folgassc cn dcsforrar-sc.
D. MAFIANA
Quc nulIcr sc rcsiava...?
CUIOMAF
Ai! juro quc Ia-dc acIar-sc
una, c duas, c dcz, c nil, con lcn o diga.
221
(dcos dc ncdtu}
Casiic! Ha ccria dana, cscria, ninIa aniga,
ja scu ianio nadura c ainda nao sorvada;
sc Ia una alclIa ncsira ao nosso cncnIo
azada
c cla! una finura...
JLIO
Igual iua?
CUIOMAF
ninIa;
odc-o dizcr; c un oric, un ar, quc ncn rainIa
cn ccna dc iragcdia. Inculco-a ois ao ai
or una fidalgona.
JLIO
lao cn quc nao cai.
Fidalga scn rcal!
CUIOMAF
Scn rcal! qucn lIo dissc?
Invcnia-sc-lIc un ircn dc ioda a garridicc;
un iiulo, un solar na Dcira ou nos Algarvcs;
sao rcdcs dc arrasiar a cscrialIcs c a alarvcs.
Cai, cai; fic-sc cn nin! Vcra sc o nao convcno
dc quc csia viscondcssa avcza un doic incnso.
vinic conios dc rcis.
JLIO
Scra nclIor quarcnia.
222
CUIOMAF
Pois, quarcnia. E quc iraz una aiao violcnia
dcsdc quc un dia o viu iao guao c lizarrao
nun dos lailcs da coric, cnirc os noos do ao.
Dcsdc quc cla cnviuvou, janais no coraao
Ioncn ncnIun lIc fcz ial dcsaiinaao.
Ora sc cu conscguir ncicr-lIc na calca
quc csia ananic infcliz, iao rica c viscondcssa,
nao icn duvida alguna cn r nas cscriiuras
quc dcsdc ja lIc ccdc, alio c nalo, s cscuras,
iudo quanio ossui, acIan quc clc rcjciia?
Sci quc Dona Mariana c nuiio nais crfciia,
nuiio nais dc cncaniar quc a ninIa
viscondcssa;
nas Ia-dc scr vcncida, c Dcus a favorca.
Os doics nais rcais, o cncanio vcrdadciro
ara aquclc anador, consisicn no dinIciro.
Dcn vcjo quc a iranoia, anics dc consunada,
or fora sc dcscolrc; isso quc inoria? nada;
quando clc conIcccr quc os rcdios, os
norgados,
os cofrcs dc ouro, o anor, a gloria, os
viscondados,
cra iudo fingido, c or uliino icrno
o quc so adquiria cra un grandc csiafcrno,
o csscncial ara nos csiava conscguido.
Tonasic ouira nulIcr? cu iono ouiro narido.
JLIO
Dcu no vinic a Cuionar. O quc sc qucr agora
c o lano osio cn olra c ja.
223
CUIOMAF
Nun quario dc Iora
icnIo a nulIcr falada, c a farsa cn novincnio.
JLIO
Sc lcvas csia nau a orio c salvancnio,
vcras cono io ago. (uu D. Muunu}
E nos, scnIora ninIa...
D. LUSA
ordcn.
JLIO
Eu! or quc?
D. LUSA
Por quc? Sc a MarianinIa
c ninIa irna, c cu sou a irna dc ncu irnao,
sonos irnaos os ircs; c o uso cnirc os quc o sao,
foi scnrc iuicar-sc. (uu Jo} AanIa,
rcsidcnic!
JLIO (uu D. Muunu}
Arova?
D. MAFIANA
Muiio, nuiio; arovo iniinancnic.
JLIO
Mas quc ic ia cu dizcndo?
D. MAFIANA
s iu quc o salcs.
224
JLIO
Eu?
O alvoroo do iu da idcia no varrcu...
AI! sin... ja nc rccordo. isio... sc a Cuionar,
a qucn laio a calca, a idcia nc arovar.
CUIOMAF
Ouvirci.
JLIO
Mariana, cn vcz dc nin, scra
qucn disonIa ao nilagrc a sania nac ja ja.
CUIOMAF
Concordo.
D. LUSA
Tanlcn cu.
JLIO
Induzc-a a iodo o cusio
a roncr cssc cnlacc Icdiondo alcn dc injusio.
Cusio, dissc... cnganci-nc. cn filIa iao qucrida
rogar c logo olicr. Enrcga dccidida
con cla iodo o anor quc o ccu ic s no olIar,
iodo o ncigo do riso, as graas do falar,
o iudo, o nao sci quc, dc quc cs so iu scnIora,
condao quc Dcus ic dcu ara iriunfadora.
(Muunu ndcu co gcsto quc unu; Jo Icu-Ic
u nuo dc ugudccdo, no noncnto cn quc, du
ncu otu du csqucdu, ucn sundo
Huuguo}
225
CENA II
Os ncsnos c HAFPACO
HAFPACO (u utc}
Ja la vanos! O cnicado
lcijando a nao da nadrasia,
c cla sofrc-o, c nao sc afasia!...
crcio quc csiou arranjado.
D. LUSA (quc c u ncu quc cuu cn
Huuguo, cn uoz utu, uu uduct os outos}
ncu ai.
(Jo ugu soIcssutudo u nuo dc D. Muunu}
HAFPACO
Ja csia fcrrado;
c ronia oria a caocira.
Vanos; sc icn dc ir fcira,
c dcsccr.
(Tundo du ugIcu un tostuo, c cxunnundo-o; u
utc}
Elc c safado,
nas assa, (cuuntundo u uoz} Tona, Lusa!
Podcs gasiar.
D. LUSA (sondo c u utc}
Un iosiao?!
HAFPACO
Enrcga-o con discriao
226
nalguna coisa rccisa.
Vao, vao!
JLIO
Eu as aconanIo
or ncu ai.
HAFPACO
Qual or ncu ai!
JLIO
Dcois dc un lolcu iananIo
cono Iojc aqui dcu...
HAFPACO
Nao sai.
ca rcciso, c csia diio.
JLIO
Mas ircs danas ircn sos
quando odia un dc nos...
Nao acIo lon, ncn loniio.
HAFPACO (oncuncntc}
Ncn cu! Por cssas florcsias
quc daqui fcira vao
odc cnconirar-sc un lcao,
c ouiras nil coisas funcsias.
Onicn ncsno una scrcnic
dcvorou la ircs olcias,
sc or acaso nao ncnic
o ncu Jornal das noicias.
227
Mas as nossas anazonas
nao sao ncdrosas, (uu us scnIous} Vao, vao!
(Puu Jo}
Tu fica!
JLIO
Mas...
HAFPACO
Sc nc cnionas
a grina, azcdo-nc.
JLIO
Ai, nao!
(Sucn us dunus cu ncu otu du dctu}
CENA III
HAFPACO c JLIO
HAFPACO
Isio assin nao vai lcn, ncu filIo; c ncccssario
scguirnos d'Iojc avanic un nciodo conirario.
franqucza c nais franqucza. Assin c quc a
anizadc
odc icr duraao c dar fclicidadc.
Fcsondc-nc lcal.
JLIO
Proncio.
HAFPACO
Isso nc lasia.
228
Cono acIas iu Mariana? O scr ou nao
nadrasia
c un ncro acidcnic, c nada icn coa csscncia;
... c ncsno o sc-lo ou nao 'sia ainda cn
coniingcncia.
Cono a acIas, cnfin?
JLIO
Eu! Cono? cn quc scniido?
HAFPACO
Quanio a lclcza, a coro, a graa, csic lrunido
da casquinIa dc fora.
JLIO
A fornosura; cnicndo.
... Fcccio quc sc ofcnda.
HAFPACO
Ai, fala! Nao nc ofcndo.
Cada qual icn scu gosio.
JLIO
AcIo quc cn fornosura
Ia ior c Ia nclIor; agora dc figura
ior c quc nao Ia. vcsic scn ion, scn graa;
c, calada, ainda vai; falando c una dcsgraa.
Isio o quc nc arccc. Agora la sc c loa,
salc-o Dcus; nuiia fcia c oiina cssoa.
Co'o coraao nas naos, c isio; c nao lIo digo
co'o fin dc o dissuadir. Dc si ara consigo
229
acIa-a linda, nao acIa? csosc-a, sc quiscr.
Madrasia or nadrasia, cla, ou ouira qualqucr.
HAFPACO
Pois, Ioncn, faz-nc zanga o nao gosiarcs dcla.
... Mas... (sc nc nao cngano} acIavas-lIc a nao
lcla,
ncsno aqui, Ia lcn ouco; c ncsia ncsna sala
una Iora Iavcra quc ic cu vi rcquclra-la,
c con lasianic fogo.
JLIO
AI, sin, lcn sci. Tudo isso
foi qucrcr a ncu ai fazcr un lon scrvio.
Via-o nudo, vcado, incric or viriudc;
arccia un galucIo, un novicinIo rudc,
un aiadinIo cnfin, dcsics or qucn nulIcrcs
nao qucinan a alcacIofra, ou dciian
nalncqucrcs.
Quc dcvia cu fazcr? En vcz dc nc csiar qucdo
junio a ncu ai, cncdo ao c dc ouiro cncdo,
forcci o gcnio, c dissc a Dona Mariana
o quc a loa razao cnsina a gcnic urlana.
Tudo so or ncu ai; quc duvida! or cla,
lcn cnrcgava cu icno cn iania inccnsadcla!
HAFPACO
Porianio, inclinaao...
JLIO
Inclinaao, ncnIuna,
ncn or ondc cla assc.
230
HAFPACO
O icu juzo, cn suna?
JLIO
Quc odc scrvir nui lcn ara nadrasia;
nas ara nc cu casar, dcscjo-as dc ouira casia.
HAFPACO
cna.
JLIO
O quc c quc c cna?
HAFPACO
cna scr iao foric
a avcrsao quc lIc icns.
JLIO
Una avcrsao dc noric!
HAFPACO
Pois a 'sia. Dcssc nodo c rcnunciar o inicnio
quc cu iinIa dc ccdcr-ic a noa cn casancnio.
JLIO
Cono assin?
HAFPACO
vcrdadc. Ha ouco, cnirando aqui,
c vcndo-ic lcijar-lIc a nao...
JLIO
Nao viu.
231
HAFPACO
Vi, vi.
JLIO
Mcra civilidadc...
HAFPACO
Esiou or isso. Enfin,
civilidadc ou nao, vi-o c ca cn nin.
Taic, iaic, Haragao! dissc cu cos ncus
loics
sc nao qucrcs cor-ic a irinia nil laldcs,
nao icincs cn juniar as cas c os dcscnganos
coas iluscs, o vio, a flor dos vcrdcs anos.
Quc nao diria o nundo? c alcn do quc diria
quanios noiivos nais ara falar icria!
Valor ois! c fugir, cnquanio sc nao lavra
c assina una cscriiura. ccrio quc a alavra
quc cu nandci or Cuionar nac dc Mariana
nc olriga cn ccrio nodo... Hisiorias! a cigana
Ia-dc, c a filIa inda nais, acIar nclIor ariido
do quc o unircn-sc a nin, icr Julio or narido.
JLIO
Eu scu narido?
HAFPACO
Tu, iu ncsno.
JLIO
O scu dcscjo
cra cssc rcalncnic?
232
HAFPACO
Era; nas cono vcjo
o iciro quc lIc icns, o aniojo, a aniiaiia
quc Mariana ic infundc...
JLIO
Eu, grandc sinaiia
nao lIa icnIo; concordo; cnircianio, sc qucr
livrar-sc dcla c inor-na, acciio-a or nulIcr.
Sou filIo olcdicnic...
HAFPACO
E cu lon ai. Nada, nada.
Dcus nc livrc! cigir-ic inclinaao forada!
So sc cu fossc algun doido.
JLIO
Aqui nao Ia doidicc.
Para o scrvir... ois nao! Fcsigno-nc, ja dissc.
HAFPACO
Olrigado, olrigado. Eu c quc nao acciio.
Casar, nao scndo a gosio! c cssino, c sujciio
a nil irilulacs.
JLIO
Mcu ai, rcuna os dois,
quc c o onio csscncial; o anor vira dcois.
HAFPACO
Dcn sc vc quc cs novaio. Un Ioncn quando
casa
233
nal salc a quc sc cc; ncic un infcrno cn
casa.
E Iavia dc anarrar, cu ncsno, ncssa nora
o ncu Julio, o ncu sanguc, un filIo quc nc
adora!
La, sc cu ic dcscolrissc un grandc faiacaz...
(lasiava alguna qucda} cra nuiio caaz
dc rcfcrir-ic a nin, c dar-ic a raariga;
nas assin, nao scnIor. Dcscansa! E ois nc
olriga
a alavra quc dci, iorno ao rinciro irilIo.
Dc la or ondc dcr, csoso-a, c ouo o filIo.
JLIO
Nao Ia, nao Ia rcncdio. c vinda a circnidadc
dc lIc cu dcvcr cor, ncu ai, ioda a vcrdadc.
Saila ois, ncu lon ai...
HAFPACO
O quc?
JLIO
Quc cu a idolairo.
HAFPACO
E cla?
JLIO
Ela a nin ianlcn. Dcsdc quc no icairo
cla rincira vcz a vi, linda c singcla,
scr invcja das nais, c os olIos iodos ncla,
c os oculos ao longc c ao crio a dcvora-la,
234
c un nurnurio dc anor c assonlro cncIcndo a
sala,
scnii-nc cscravizado. O scu olIar cnfin,
quc a ningucn rocurava, accriou solrc nin.
Scnii quc cra fcliz, c quc ncssc noncnio
sc nc accndia un sol dc anor no firnancnio.
Quc noiic! nas ficcs da ccna aaionada
coa nusica c ocsia andou lcnigna fada
a lcvar-lIc c a irazcr-nc cn coniinuados giros,
confidcncias, vcniura, cs'ranas c susiros;
sorri no sorrir dcla; cn nin scnii scu ranio.
Ningucn nais do quc nos anou janais, ncn
ianio.
Era a ninIa inicnao, confornc aos voios
dcla,
dcclarar iudo ao ai, rogando-lIc... A roccla,
quc Ia ouco solrc nos caiu incscrada,
olrigou-nc a conicr-nc, c nao lIc dissc nada.
Tcni dcsagradar-lIc, oondo inicncsiivo
quclc scu consorcio o nosso anor iao vivo.
HAFPACO
Tcns-lIc ido a casa?
JLIO
TcnIo.
HAFPACO
E nuiia vcz?
235
JLIO
Dasianics,
ara o icno quc isio Ia.
HAFPACO
naiural. ananics...
E rccclcn-ic lcn, ois nao?
JLIO
Oiinancnic,
scn salcrcn qucn sou; or isso c quc a inoccnic
ind'agora asnou dc vcr-nc ncsia casa.
HAFPACO
Has-dc lIc icr iniado o fogo quc ic alrasa?
JLIO
Claro csia.
HAFPACO
E a icnao quc iinIas dc csosa-la?
JLIO
Scn duvida, c cIcguci aic...
HAFPACO
Aic quc? fala...
(u utc}
Esiou na grclIa a assar! (uto} CIcgou (franqucza}
aic aic quc?
JLIO
Por nosirar-lIc a ninIa loa fc,
236
c quc un Ioncn dc lcn nunca a inoccncia
cngana,
a rcvclar or longc nac dc Mariana
assin confusancnic csia rcsoluao.
HAFPACO
E ouviu-ic; nao ouviu?
JLIO
Nao lIc dirci quc nao.
HAFPACO
E vanos nos; a noa, acIas quc csia dcvcras
crdidinIa or ii? clc Ia ianias quincras
no licIinIo nulIcr!
JLIO
Dcn sci; nas a Mariana
(salvo sc cla c un nonsiro, c larlara nc cngana}
cn quanio nosira c diz, julgo, ncu ai, quc
osso
crcr quc c, dc aric a aric, igual o afcio nosso.
HAFPACO (nudundo dc ton}
Ora ois, scnIor ncu, ncu filIo, c caro anigo!
Foi franco; scrci franco. Escuic o quc lIc digo!
Ponio c ja ncssc anor! Ha-dc icr a londadc
dc nao nc r nais c cn casa da lcldadc;
ncn vc-la, ncn falar-lIc, ou dc qualqucr nancira
fazcr-sc-lIc lcnlrado. A fada iraaccira
quc la viu na concdia, cra una ncniirosa
c vocc un laslaquc, c a noa una dcngosa.
237
Mariana c a ninIa csosa; a sua, nao o ignora,
c a quc cu lIc dcsiino... E c-ic-nc ja fora!
JLIO
AI! Pois clc c assin? Assin sc ludilria
c sc csczinIa un filIo, un Ioncn quc odia
icr ja filIos ianlcn?! Pois juro-lIc c rcjuro
quc nao dcio a Mariana, c csiou dc a olicr
scguro,
cn quc csc a ncu ai. Nao Ia, nao sci, nao vcjo
fora alguna quc ossa oor-sc ao ncu dcscjo.
Julga coniar coa nac, or vc-la dcsgraada?
odc scr quc sc cnganc. E a ninIa ananic
anada,
dos calculos a cclui?
HAFPACO
Pois icns o aircvincnio,
aiifao, dc cncarar aqucla...
JLIO
Anics asscnio
quc, sc Iouvc usuraao, foi dc ncu ai, nao
ninIa.
Tivc a rioridadc.
HAFPACO
Esqucccs-ic, lcsiinIa,
quc cu, icu ai, icnIo jus a iodo o icu rcsciio!
JLIO
En concursos dc anor faz rir un ial rccciio.
238
HAFPACO
E fara rir un au no lonlo dc un iraianic?
JLIO
Escusa ancaar-nc.
HAFPACO
Ha-dc largar a ananic.
JLIO
Nunca.
HAFPACO
Nunca, naroio! Un au, una lcngala,
un fuciro.
JLIO
Janais, janais Ici-dc dcia-la.
CENA IV
Os ncsnos c TOMS (ucudndo u cuc du
scgundu otu du dctu}
TOMS
Quc icn, airao? sao ladrcs?
HAFPACO
Pior. TcnIo un cralvilIo,
quc cu dava oiicnia dolrcs
or nao scr ai dc ial filIo.
Faliar-nc ao rcsciio!
239
TOMS
nau.
HAFPACO
Dizcr-nc quc nao!
TOMS
Pior.
HAFPACO
A un ai, quc o nao Ia nclIor!
Nao c dc o naiar a au?
TOMS
Mas nao sc alicrc! A alavra
faz nais quc a ancadaria.
Scnrc c filIo. sc o cscalavra
da cn si.
HAFPACO
Paiifaria!
Eu vou-nc a clc.
JLIO
Mcu ai,
cu ja nao 'siou lon, confcsso.
Nao nc olriguc a algun cccsso
cos scus cccssos!
TOMS (u utc}
Ai, ai,
quc, sc isio sc nao aialIa,
icnos lulIa c nais quc lulIa.
240
Qucro cviiar airulIa
o vir r icrno laialIa.
HAFPACO
Cao! cao! cu dou-lIc...
TOMS (cIcgundo-sc u Huuguo cn uoz Iuxu}
ScnIor!
HAFPACO
Dcrrcii-o!
TOMS
Oua-nc!
HAFPACO
Nada;
dou-lIc iananIa naada,
quc o onIo cn naos do douior.
TOMS
Pagando-lIc... c ao loiicario.
HAFPACO
Lcnlras lcn. nao odc scr.
Sc cu 'siou co juzo vario!
TOMS
Scnic-sc, c o quc Ia-dc fazcr.
(Conduz u Huuguo uu unu cudcu, unto u
ucdc do udo csqucdo, c cto do osccno}
Tcn ja o rosio assanIado,
241
quc arccc un carangucjo.
Sosscguc! Isso c nau.
HAFPACO
Sc o vcjo,
ou iorno a ouvir o alianado...
\\\\\\(Tonus uz snu u Jo uu quc sc ctc
uu o undo du suu, do udo dcto, ondc cstu u
ncsu. Tu-Ic dc duntc o IonIo, c ucn coocu-o
no nco do tcuto, ntccctundo nutuuncntc u
ustu do u c do Io}
JLIO (cntc s}
Para scrcnar un ouco,
vou cscrcvcr a Mariana.
Mcu ai csia louco; c un louco
icn rivilcgios. (Concu u csccuc}
TOMS (cxcncntundo sc o IonIo cstu nc}
Alana,
nas nao cai. O csscncial,
ara cviiarnos quczlias,
c r csic anicnural
ao filIo c ao ai dc fanlias.
HAFPACO
Vcn ca, Tonas! Tu cnicndcs
dc ulso? Tona csic ulso.
242
TOMS
AcIo-o scu ianio convulso...
Sc qucr, cIano o douior Mcndcs.
HAFPACO
Nao c rcciso; isio assa,
sc Dcus quiscr. o cfciio
das zangas quc nc icn fciio
un filIo, a ninIa dcsgraa.
TOMS
Talvcz quc nao scja ianio.
Eu sci? clc a gcnic, s vczcs...
HAFPACO
Va la! Dizc quc c un sanio
c cu un dialo.
TOMS
Os scis ncscs
quc cu fui criado c cscrcvcnic
dc un grandc juiz dc az
dcran-nc luzcs assaz,
c nao irovo dc rccnic.
rcciso ouvir as arics,
csar con ioda a aicnao,
c s vczcs or loas arics
sc cIcga conciliaao.
HAFPACO
Dcn. Arvoro-ic cn juiz.
Eu c clc...
243
TOMS
Sonan dois.
HAFPACO
Hcin?
TOMS
Coniinuc! E dcois?
quc fizcran?
HAFPACO
O quc cu fiz,
fc-lo clc ianlcn.
TOMS
Don filIo.
scguiu o ccnlo aicrno.
Dcic-o ir scnrc ncssc irilIo,
c icn-no livrc do infcrno.
HAFPACO
Nao c isso, Ioncn!
TOMS
Nao!
HAFPACO
Ana
a ncsna dana quc cu ano.
TOMS
Para dois... una so dana
c ouco; nao c, ncu ano?
244
HAFPACO
Pois a csia; c o lruio qucr
quc fina fora cu dcsisia,
quc lIa dcic; c ninIa visia
rccclc-la or nulIcr.
TOMS
La nisso nao cnsa lcn.
HAFPACO
Un filIo ao rogcniior...
TOMS
Tcn razao; olc sc icn!
HAFPACO
Fazcr concurso no anor!
TOMS
Fiquc-nc aqui scniadinIo,
cnquanio o juiz dc az
vai falar co scu raaz,
c irazcr-lIo ao lon caninIo.
HAFPACO (consgo ncsno, cnquunto Tonus uu
uu u Jo}
Sc no iraz a nandancnio
cuido aic quc sou caaz
dc ncncionar o Tonas
nas dcias do icsiancnio.
JLIO (uu Tonus scn sc ouudo dc Huuguo}
Mcu ai fcz-ic arliiro; acciio...
245
c acciio a qucn qucr quc for.
Dccidc, c lrcvc, csic lciio!
TOMS
Craas! quc Ionra, ncu scnIor!
JLIO
Salcs quc Ia una donzcla
or qucn norro c or qucn vivo.
TOMS
Nao Ia-dc scr scn noiivo.
JLIO
Sou adorado or cla;
susiranos clo dia
quc Ia-dc sagrar csics laos;
vcn ncu ai...
TOMS
Quc iirania!
JLIO
c qucr-na arrancar dos lraos.
Proc or ccria cnissaria
olrc nac da ncnina
quc rona o quc o ccu dcsiina...
TOMS
E cla?
JLIO
Nao sci.
246
TOMS
Quc alinaria!
Mas odc csiar dcscansado.
Proncio-lIc quc o airao,
quando cu lIc iivcr falado,
Ia-dc cIcgar-sc razao.
Dcic isso or ninIa conia.
(Votu uu uo c dc Huuguo}
JLIO (cntctunto, uundo cntc s}
Co ncu gcnio dc vinagrc
nao sc icncra o ncgocio.
Cun arvo nanso or socio
ialvcz sc arranjc o nilagrc.
TOMS (u Huuguo}
Salc quc nais? O scu filIo
nao c cono sc cuidava.
cn vcz dc scrcnic lrava,
acIci cordciro cn ionilIo.
Diz quc csia or quanio qucira
o caro auior dos scus dias;
quc sc icvc dcnasias,
dissc ou fcz alguna asncira,
dc iudo cdc crdao,
c roncic nunca nais
falar ao nclIor dos ais
scnao dc cIacu na nao;
quc, sc o quiscr vcr conicnic
lIc nosirc carinIa loa,
c o casc cnfin con cssoa
247
nao ncdonIa inicirancnic.
Acciia?
HAFPACO
Acciio gosioso.
Vai-lIc dizcr, cn ncu nonc,
quc, sc qucr nulIcr a ionc
quc o ossa iornar diioso.
Corra ioda a csccic Iunana.
icn raarigas a rodo.
So cccio a Mariana;
no nais dou-lIc o nundo iodo.
TOMS
Don. Dcic o caso conigo! (Vu uu Jo}
HAFPACO (cntctunto, consgo ncsno}
La nc fazia csiranIcza
vcr nun filIo un ininigo.
Viva o sanguc c a naiurcza!
JLIO (u Tonus}
Eniao?
TOMS
s nil naravilIas.
Vai iudo cn narc dc rosas.
JLIO
Quc dissc?
248
TOMS (ntundo u uoz c o ton dc Huuguo}
"Sc no accilIas,
"icns alvssaras fanosas!"
JLIO
" AccilIarcs-nc! cono
sc cnicndc isso?
TOMS
Diz quc o acIa
scnrc con ar dc nordono;
quc nunca a scu ai sc alaia;
quc nunca nunca lIc fala
scn scic cdras na nao;
c a un aicrnal coraao
c isso o quc nais o rala;
quc scja con clc afavcl
c vcra o ai quc icn,
nanso, risonIo, anoravcl...
JLIO (u utc}
Sc lIc nao cdir vinicn.
TOMS
Quc Ia-dc fazcr-lIc a voniadc
cn iudo quanio udcr.
JLIO
Logo, da-na or nulIcr...
TOMS
Da, da; foric novidadc!
249
JLIO
Eniao odcs-lIc afirnar
quc Ia-dc cnconirar scnrc cn nin
un Josc, un Dcnjanin;
un filIinIo dc invcjar.
TOMS (cunnIundo dc Jo uu Huuguo.
Consdcundo cntc s}
Tais conciliacs sao jusias;
nas, ncu lon juiz dc az!
nao sci sc nao agaras
iu ncsno afinal as cusias.
Adcus! Eu ja icnIo casa
dc ncnos lida c nais ao.
Mal soc aqui o irovao
ncn io dou, laio a asa.
(cIcgundo uo c dc Huuguo}
Tudo inicirancnic assina.
HAFPACO
Sanio filIo!
TOMS
Sai ao ai.
HAFPACO
VcnIa aos ncus lraos! Quc nina...
TOMS (u utc}
quc csiourar-ic agora vai!
(coc uu Jo}
Parccc fora dc si
250
co razcr dc o rccolrar.
Voc a alraa-lo!
JLIO
Alraar
ic dcvo cu rinciro a ii (uIuu-o}.
TOMS
Nao nc confunda! O quc cu fiz
qualqucr lon noo o faria.
JLIO (dundo-Ic dnIco}
Tona! or ii sou fcliz;
qucro-ic vcr alcgria.
TOMS (conduzndo-o co Iuo uu o osccno}
Aqui vcn o filIo rodigo.
Julgo quc fui lon causdico,
c fiz a voniadc ao codigo
scn aaraio jurdico.
HAFPACO
Mcrcccs rcconcnsado.
Quc duvida!
(Mctc u nuo nu ugIcu, c dcos dc cncxc o
ugun tcno, cstundo Tonus con u nuo
cstcnddu u cscu, tu o cno uu sc ussou}
TOMS
Sao ncrccs.
251
HAFPACO
Scra ara ouira vcz.
'Siou iao cncaiarroado!
TOMS
Eniao quc fazcn, scnIorcs?
Nao cnicndo o acanIancnio.
En ianio conicniancnio
scrios cono dois douiorcs!
Salicn-nc ja aos alraos,
quc o nanda o juiz dc az.
HAFPACO
Vcn, ncu lon filIo aos ncus lraos!
JLIO
Mcu lon ai!
TOMS
Nao sou caaz
dc vcr csias ccnas icrnas
scn cIorar. OI arcnicsco!
(u utc} ... E orianio, oI ninIas crnas,
ara quc vos qucro? ao frcsco!
(Vu-sc cu ncu otu du dctu}
CENA V
HAFPACO c JLIO
JLIO
Pco-lIc nil crdcs dos arrclaiancnios
252
quc iivc con ncu ai. quc cu, ncsscs
noncnios,
nao nc scniia cn nin; dcvcras.
HAFPACO
Ja la vai.
JLIO
Sc ncu ai no crdoa, cu c quc nao, ncu ai.
Sinio aqui un rcnorso...
HAFPACO
E cu dcniro una alcgria...
JLIO
Quc londadc! csqucccr, assin, no rorio dia...
HAFPACO
Pais csqucccn dcrcssa.
JLIO
E ncn un lcvc csinIo
da ninIa ciravagancia...
HAFPACO
Erraras no caninIo;
csias nclc ouira vcz. A iua olcdicncia
c sujciao filial sao nais do quc inoccncia.
JLIO
Proncio-lIc quc aic o dcrradciro insianic,
nc Ia-dc acIar scnrc o ncsno, olcdicnic c
ananic.
253
HAFPACO
E cu ianlcn ic roncio, c sc faliar, na csic
dos dcvcdorcs ncus dc calo...
JLIO
Nao roicsic;
nao c rcciso ial.
HAFPACO
Pois sin, nas asscguro
ancnizar, ncu filIo, cn iudo o icu fuiuro,
JLIO
Quc osso cu nais qucrcr, ncu ai, dc Iojc cn
dianic,
sc cn nc dar Mariana...
HAFPACO
En dar-ic...?
JLIO
A ninIa ananic.
HAFPACO
Qucn ic diz quc cu ia dou?
JLIO
Dissc-o ncu ai.
HAFPACO
Qucn? cu!
254
JLIO
Pois qucn?
HAFPACO
Pclo conirario, clc c quc roncicu
Ccdcr-na.
JLIO
Eu! cu! ccdcr-lIa!
HAFPACO
vcrdadc.
JLIO
ncniira.
HAFPACO
Visio isso, icina?!
JLIO
Tcino.
HAFPACO
E asira...
JLIO
Asiro.
HAFPACO
Asira
a ic-la or nulIcr?
JLIO
Scn falia.
255
HAFPACO
Fcconcas
a icniar-nc, ladrao?
JLIO
Nao ouo injurias dcssas.
Qucr dclirar, dclirc. Ignora o scu dclrio
quc un uro c sanio anor sai vivo do naririo?
HAFPACO
Dcia! Eu ic farci vcr...
JLIO
Quanio quiscr.
HAFPACO
Traianic,
roulador dc scu ai, ingraio, ciulanic!...
JLIO (con todu u Iunduu}
Quc nais?
HAFPACO
Quc nunca nais nc icnIa a confiana
dc nc cIanar scu ai.
JLIO (u utc}
'Sia orfa a criana.
HAFPACO
Dcsanaro-ic.
256
JLIO
Don.
HAFPACO
Fcncgo-ic dc filIo.
JLIO
Dcn.
HAFPACO
Dcscrdo-ic.
JLIO
Va.
HAFPACO
Dcscrdo-ic, c crfilIo
o rinciro iunanic.
JLIO
oiina clciao.
HAFPACO
Vai-ic, c dou-ic...
JLIO
OI rodgio!
HAFPACO
A ninIa naldiao.
(Huuguo su cu ncu otu du csqucdu.
Jo cu cnsutuo. Du otu do undo ucn Tonus
con un coc dcIuxo do Iuo}
257
CENA VI
JLIO c TOMS
TOMS
Alvssaras!
JLIO
Quc c, Tonas?
TOMS
VcnIa dcrcssa! Esia salvo.
JLIO
Salvo! Elica-ic, raaz!
TOMS
La fora. Accriou-sc o alvo.
JLIO
Qual alvo? Nao conrccndo.
TOMS
Era un icsouro cnicrrado,
quc scu ai dcsconfiado
guardava, olIando c ircncndo.
Pcla cara cu lcn lIc via
quc cra acola no quinial.
Sigo-o; coco; csrciio-o (Hu!},
acIo c cnalno o calcdal.
JLIO
Cono c ossvcl?
258
TOMS
Fujanos!
Toda a nclgucira aqui vai.
Fuja ou crdidos csianos.
Ouo griiar... scu ai!
(Fogcn unIos cocndo cu ncu otu du
dctu}
CENA VII
HAFPACO (undo u gtu dcsdc o quntu utc
cntu cn ccnu, con us cocs dcsconcctudus, c
no uugc do tco}
Aqui dcl-rci, ladrcs! Ladrcs, aqui dcl-rci!
Qucrcn-nc assassinar. Maiaran-nc. Acalci.
Jusiia, Dcus do ccu! OI da ronda! oI da guarda!
Esiou crdido c norio. Un cIuo! una
csingarda!
Foularan-nc o ncu sanguc, os ncus dcz nil
cruzados.
Qucn scria? qucn foi? crsigan-nc os nalvados!
Qucn nos iroucr co roulo, of'rco-lIc un
quariinIo...
ncia nocda... nais, quc cu nunca fui ncsquinIo.
Para ondc fugiu? Ondc csia clc? aondc?
Corran, vasculIcn iudo, a vcr ondc sc cscondc.
Ali nao!... Aqui nao!... Agarra o landolciro!
Vc-lo ca vai... Agarra, agarra o ncu dinIciro!
(Agtu-sc Iuccundo u dodu, c uguu con u nuo
dctu o Iuo csqucdo}
259
Filci-ic, nariolao! Larga o quc nao c icu!...
Esiou crdido c doido; o quc aanIci, fui cu.
E cu qucn sou? ondc csiou? quc Ici-dc fazcr?
quc osso?
AI, ncus ricos dolrcs, sc cu cra iodo vosso,
cono udcsics vos dciar-nc so no nundo!!
Quc siiuaao! quc Iorror! quc infcrno iao
rofundo!
Ningucn icn do dc nin; sou Lazaro; sou Jol.
(CIou c souu dcsoostuduncntc}
Pcrdi iudo, c ningucn, ningucn dc nin icn do.
(Nu nuo cxosuo do dco}
Enforcar iudo a csno, aic quc surda algucn
co ncu cofrc; alias cnforco-nc cu ianlcn.
....................................
Dc qucn nc Ici-dc cu valcr! Dcnnio! Eu ic
rcquciro.
Lcva-nc un olIo... c os dois, nas da-nc o ncu
dinIciro.
260

ATO QUINTO
CENA I
HAFPACO c FELISDEFTO
FELISDEFTO
Nao nc cnsinc o ncu ofcio!
Sou Ia nuiio ano cscrivao.
Sci dcscolrir un ladrao,
aic scn sonlra dc indcio.
TcnIo a ccricncia c o faro.
Tonara ianios nilIcs
cono ja us dc ladrcs
dccndura, ncu caro!
HAFPACO
Isso ncsno. dccndura;
c assin c quc dcvc scr.
o rinciro dcvcr
dc ioda a nagisiraiura.
Ora o rcgcdor, quc o nanda,
rcconcndou-lIc dcccrio,
scnIor... scnIor...
FELISDEFTO
Fclislcrio,
ara o scrvir.
261
HAFPACO
Quc a dcnanda
sc arcssassc o nais ossvcl,
aic sc dar co dinIciro
c cnforcar-sc o rcu. Fcquciro
nao faan cono no cvcl,
ondc as causas lcvan anos.
Afcrvcnia! aiia! aiia!
alias Ia-dc a jusiia
agar-nc crdas c danos.
FELISDEFTO
Sosscguc... scnIor...
HAFPACO
Foulado
scrvo scu.
FELISDEFTO
Pois, ncu anigo,
la nisso conic conigo,
quc nao no Ia nais arcssado.
Enircnos no lalirinio;
nas dc-nc rinciro o fio.
HAFPACO
Quc fio? (u utc} Mau! Dcsconfio
quc c ja cdir-nc algun inio.
FELISDEFTO
O fio c o conIccincnio
do caso, das circunsiancias,
262
susciias, conconiiancias,
do roulo asiuio ou violcnio.
HAFPACO
Diga os onios scarados!
Tanias crgunias dc cIofrc...
FELISDEFTO
Dcn. Dissc-nos quc o ial cofrc
coniinIa oiio nil cruzados.
HAFPACO
Dcz, dcz.
FELISDEFTO
Dcz.
HAFPACO
Dcz. Quairo conios.
FELISDEFTO
Foulo grandc cn rcalidadc.
(FcsIcto uxu uu ou du ucdc u ncsu quc
cstu do udo csqucdo; oc cntc cu c u ucdc
unu cudcu, c usscntu-sc; Huuguo uu Iuscu u
ncsu do undo o tntco c o uc, c oc-Ios
duntc. Cuudnu ucn uccndc us duus ucus, c
ctu-sc}
HAFPACO
PonIa lcn nos is os onios.
(Dcos dc oIu uu o quc o cscuuo usscntou}
263
Dcz nil. a ura vcrdadc.
Nao Ia ara un crinc assin
casiigo quc igual lIc scja.
Foular ao olrc dc nin
c nais quc roular igrcja.
FELISDEFTO
En quc nocda cra a sona?
HAFPACO
Mciadc, cn lclas loirinIas
dc varios rcis c rainIas
quc cu osso noncar-lIc.
FELISDEFTO
Tona!
quc ncnoriao! E o rcsio?
HAFPACO
Un conio cn lons solcranos;
irinia dolrcs ncicanos.
FELISDEFTO (cctndo-Ic us tnus suIus
quc csccucu}
Canos...
HAFPACO
Pronio?
FELISDEFTO (sondo-sc}
Pronio c lcsio.
264
HAFPACO (u utc}
E inda Ia no nundo qucn ria!
FELISDEFTO
Quc nais?
HAFPACO
O nais cra iudo
cn nuiio ourinIo niudo,
iao lino quc rcluzia.
FELISDEFTO
O scnIor dc qucn susciia?
HAFPACO
Nao sci; susciio dc iodos.
dinIciro icn iais cngodos,
quc iodos lIc andan csrciia.
FELISDEFTO
Sin, nas no caso rcscnic,
dizcr iodos ou ningucn
vcn a dar na ncsna; algucn
o roulou, nao ioda a gcnic.
Nao lIc ocorrcra cssoa,
qucr dc calas qucr dc saia,
(cnsc lcn!} na qual rccaia
alguna susciia loa?
Sc lIc ocorrc, c nonca-la.
cairafila-sc, c vcrcnos
sc uns anjinIos quc nos icnos
a fazcn ou nao icr fala.
265
Nao c rcciso nais oiro,
ncn nais nada. Sc c culado,
dcclara-o; sc o rcu foi ouiro,
quc o noncic.
HAFPACO
lcn lcnlrado.
FELISDEFTO
Un ou ouiro Iao-dc lIc r
ara ali o cofrczinIo.
HAFPACO
Dcla idcia, sin scnIor.
Vou vcr, vou vcr sc adivinIo.
CENA II
Os ncsnos c SEDASTIO (quc, cntundo du
scgundu otu
du dctu, sc cuu uu tus gtundo}
SEDASTIO
Eu ja iorno. OlIcn la. naicn-no scn iardana;
cnicrrcn-lIc o facao no ciio; alran-lIc a ana;
as unIas dos cs fora; o coro cIanuscado;
cscaldado; c na corda aic o icio iado!
HAFPACO
Qucn? o quc nc roulou?
SEDASTIO
un lciiao; nandou-no
266
naiar c rcarar o scnIor scu nordono.
Vcra cono cu lIo arranjo.
HAFPACO
O quc nc inoria agora
sao lciics! O scnIor... (ndcundo o cscuuo}
SEDASTIO
Sc c coisa dc dcnora,
nao osso; logo vcnIo.
HAFPACO
Escra! Esic scnIor,
quc c o digno cscrivao do nosso rcgcdor,
rccisa inicrrogar-ic.
SEDASTIO
O quc cu soulcr, dirci.
FELISDEFTO
Escusas dc ircncr. Nos cunrinos a lci,
nas nao concnos gcnic; crgo or conscqucncia...
fala dcsassonlrado!
SEDASTIO (uu Huuguo cn uoz Iuxu}
Esic sua ccclcncia
ianlcn ca ccia?
FELISDEFTO
Aqui, ncu rico anigo, dcvc
dizcr iudo a scu ano. caio, claro c lrcvc.
267
SEDASTIO
A rcsciio da ccia? clc lcn salc o Ioncn
quc cn nin icn. o quc fao, os scrafins o
concn.
HAFPACO
Mas nao sc iraia disso.
SEDASTIO
O lrodio lcn odia
sair nuiio nclIor; nas a irangaria
do scnIor scu nordono...
HAFPACO
Acala ja con isso!
Da-nc novas...
SEDASTIO
Dc quc?
HAFPACO
Do quc lcvou sunio,
do ncu cofrc.
SEDASTIO
O scu cofrc! c iinIa la dinIciro?
HAFPACO
Sc no nao rccs logo, cnforcan-ic, lrcjciro!
FELISDEFTO (Iuxo u Huuguo}
OlIc quc csania a caa. O Ioncn nao icn na
cara.
268
Con lons nodos, vcra quc iudo nos dcclara.
Cono c a iua graa?
SEDASTIO
A alcunIa quc nc dao
c Sclasiiao Pacaio.
FELISDEFTO
Ora, Sclasiiao,
un consclIo dc anigo, c anigo c'rincniado,
nao sc Ia-dc dcsrczar.
SEDASTIO
E nao.
FELISDEFTO
Caso ncgado,
rovando-sc, c ior. Va la. Confcssa iudo,
quc ningucn ic faz nal. Eu sou Ioncn sisudo.
o quc roncio, cunro; c, alcn da inunidadc,
o airao Ia-dc dar-ic o rcnio da vcrdadc.
Foularan-lIc Iojc un cofrc, c iu, quc nao cs
curio,
anics lasianic cscrio, Ias-dc salcr do furio.
SEDASTIO (Iuxo, consgo ncsno}
Cai-nc a soa no ncl. Agora c quc o nordono
aga iudo or junio; cu ja lIc nosiro o cono.
HAFPACO
Quc csia clc a rosnar?
269
FELISDEFTO (Iuxo u Huuguo}
Tac a loquinIa; dcic!
Sc nao o ancdroniar, icnos no anzol o cic.
A cara nao ncniia; cu lcn lIo iinIa diio;
c cssoa caaz.
SEDASTIO
Vcr ja ncu ano afliio
c vi-lo afligir nais, confcsso quc c cusioso.
... Enfin, qucn dcvc, aga. Essc furio Iorroroso
qucr-nc a nin arcccr, quc ningucn nais o fcz
scnao o scu nordono. Eu falo oriugucs,
nao 'siou o iio, o iio.
HAFPACO
O Duaric!
SEDASTIO
Sin scnIor.
HAFPACO
Cun falar iao Ionrado!
SEDASTIO
Ou.
HAFPACO
Cun iananIo anor
a iudo quc cra ncu!
SEDASTIO
A icn. Foric nacaco!
270
HAFPACO
Dizc. foric ladrao! ladrao ior quc un Caco.
Mas or quc julgas iu, ja agora Ias-dc clicar-
ic,
sin, or quc c quc sucs quc o nonsiro foi
Duaric?
SEDASTIO
Sc c or clc a nao no fogo, cu ca nao onIo.
SuonIo quc foi clc... cnfin... orquc suonIo.
FELISDEFTO
Mas or quc c quc o sucs? sc Ia fundancnio,
cniic-o.
HAFPACO
Visic acaso o Duaric andar rondando o siio
ondc cu iinIa o dinIciro?
SEDASTIO
Ai, vi; or ial sinal...
o dinIciro ondc csiava?
HAFPACO
Ali, no ncu quinial.
SEDASTIO
No quinial, jusio, ali; ncssc rorio lugar
c quc cu vi nuiia vcz o nalandrin rondar.
E o dinIciro cn quc csiava?
HAFPACO
Esiava nuna arquinIa.
271
SEDASTIO
Cuna arquinIa o vi cu.
HAFPACO
E cssa cono cra?
SEDASTIO
TinIa
o fciiio... sci la? a nodo assin... dc arqucia
(sc nc acrian dcnais, aiolo-nc na cia}.
FELISDEFTO
Claro csia, nas dcscrcvc-a.
SEDASTIO
Era grandc lasianic.
HAFPACO
A ninIa cra cqucna.
SEDASTIO
Isio c, corliianic
ianlcn cu nao na acIci; o grandc c no scniido
do grandc dinIcirao quc csiava la nciido.
FELISDEFTO
E a cor? a cor?
SEDASTIO
A cor?... Era una ccria cor...
fora do uso... csquisiia... (uu Huuguo} O nonc
or favor;
272
vcja sc no rccorda... cu sci, nas nao aiino;...
vcrnclIa, nao?
HAFPACO
Cinzcnia. Acalaras, nofino?
SEDASTIO
Cinzcnia, c o quc cu dizia. un ccrio acinzcniado,
dc un rcflco iiranic a nodo a avcrnclIado.
HAFPACO
Ja sc vc quc cra a ncsna. Agora csiou ja ccrio
(uu FcsIcto}
Lavrc csic dcoincnio! AI scnIor...?
FELISDEFTO
Fclislcrio,
ara o scrvir.
HAFPACO
AcIou-sc a onia da ncada.
Qucn Ia-dc nunca nais fiar-sc cn gcnic
Ionrada?
E vcr quc or a Ia ianio qucn suonIa
quc sc odc vivcr scn forca!
FELISDEFTO
una vcrgonIa.
HAFPACO
Dizcn quc cra nclIor quc os iais facinorosos
vivcsscn nuna ccla!
273
FELISDEFTO
OlIa os rcligiosos!
SEDASTIO
La vcn clc! O quc cu co c sc lIc nao dclaic
qucn lIc arnou csia cana. c doido, c s vczcs
laic.
CENA III
Os ncsnos c DUAFTE
HAFPACO
VcnIa, vcnIa, ncu scnIor,
quc icnos dc ajusiar conias.
DUAFTE
Scja cn quc naicria for,
as ninIas scnrc csiao ronias.
HAFPACO
Vcn confcssar, dcsgraado,
o icu crinc, a dcslcal
aao nais dcsconunal,
o nais ncfando aicniado
quc janais foi conciido.
DUAFTE
Nao crcclo.
HAFPACO
II! quc inoccncia!
Nao crcclc!!
274
DUAFTE
A conscicncia
nao nc argui.
HAFPACO
Mui lcn fingido.
Ladravaz c concdianic.
DUAFTE
Por Dcus, or si lIo rcquciro.
Quc fiz cu? diga-o rinciro!
Convcnca-nc, c cniao...
HAFPACO
Darganic!
Fazc acl d'inoccnic,
sc ic arccc; nas salc,
ara quc cssa farsa acalc,
quc cu dc iudo csiou cicnic.
Nao icn vcrgonIa! alusar
da loa fc, do lon iraio,
dc ianio carinIo, c ingraio
ousar lograr-nc...
DUAFTE
O ncgar,
una vcz quc dcu na coisa,
dc nada nc scrviria,
scnIor Haragao dc Sousa.
SEDASTIO (u utc}
Pois cu adivinIaria?
275
DUAFTE
Tcncionava-lIo dizcr,
c aguardava a ocasiao.
Assin cunria un dcvcr,
coniando ja co crdao.
Visio quc fui dcscolcrio,
c salc iudo, o quc co,
inloro, c icnIo or ccrio,
c nc indulic o cnornc cccsso.
HAFPACO
Induliar-ic! E cn quc razcs
ic fundas, ladrao cadino,
ara coniar con crdcs?
DUAFTE
No nuiissino quc o csiino,
c cn salcr quc nao ncrco
o iiulo dc ladrao.
HAFPACO (oncuncntc}
Drincos dc raaz iravcsso;
coisas dc nonada.
DUAFTE
Nao.
Ofcndi-o gravcncnic,
confcsso; orcn foi cula,
das quc ncrcccn dcscula.
276
HAFPACO
Dcscula, lilirc, insolcnic,
a un assassino, a un iraidor!
DUAFTE
Tornc cn si! cnsc quc o nal
nao foi iananIo, ncn ial
cono o fingc o scu rancor.
HAFPACO
Diz-nc o infanc quc cagcro!
Foulando-nc clc o ncu sanguc,
acIa injusio quc nc cu zanguc
c nao crdoc.
DUAFTE
O quc cscro
c quc alra os olIos, c vcja,
quc o scu sanguc nao caa
cn naos indignas; un dia
conIcccra qucn cu scja.
Dcnais, cu nao lIc fiz dano
quc cu nao ossa rcarar.
HAFPACO
E olc, sc o Ia-dc.
DUAFTE
E dc lano;
ja ja, sc qucr. Vou-lIc dar
sua Ionra agravada
conlcia saiisfaao.
277
HAFPACO
A quc vcn aqui cIanada
a Ionra? Mas quc razao
(ionara quc no disscsscs}
ic fcz crcirar ial crinc?
DUAFTE
Un scniincnio sullinc.
HAFPACO
Sc nao cs doido, arcccs.
Quc sullinc scniincnio?
DUAFTE
Quc-lo salcr?
HAFPACO
Qucro.
DUAFTE
O anor.
HAFPACO
O anor!
DUAFTE
O anor nais violcnio.
HAFPACO
ninIa lurra?
DUAFTE
ScnIor!
278
Quc nc faz indigna afronia!
Do scu, nada nais colio
quc o quc ja icnIo.
HAFPACO
So isso!
A ouco a anliao lIc nonia.
Ha-dc con lngua dc alno
largar o quc cIanou scu,
ou la vcra sc o nao calno
nos quinios infcrnos.
DUAFTE
Eu!
cu dcfraudar-nc do gozo
dc un lcn quc icnIo scguro!
HAFFACO
Mas quc c ncu.
DUAFTE
Mcu.
HAFPACO
Tcu!
DUAFTE
Sc juro
quc c ncu, c nc faz diioso!
HAFPACO
No roulo insisics?!
279
DUAFTE
E insisic
cn cIanar a isio un roulo!
HAFPACO
E quc roulo! cn iodo o glolo,
icsouro igual ondc o visic?
DUAFTE
En aric ncnIuna. AcIci-o
iao lindo, iao scduior,
dc ricas rcndas iao cIcio,
iao digno do ncu anor...
HAFPACO
Quc no cnalnasic.
DUAFTE
Sosscguc!
Nao lIo cnalnci. So lIc inloro
quc loa ncnic nc cnircguc
oljcio quc ianio adoro.
AjoclIado lIo sulico.
Nada crdc cn no ccdcr.
Scn a si sc cnolrcccr,
iorna-nc o Ioncn nais rico.
HAFPACO
Endoidcccu.
DUAFTE
c vcrdadc.
280
da aiao nais invcncvcl.
So or noric c quc c ossvcl
scarar-no-nos.
HAFPACO
Sc sc Ia-dc
IunilIar arrccndido,
rcquinia na incniicncia.
DUAFTE
Ja nao osso, cn conscicncia,
voios quc fiz r no olvido.
Toda a insisicncia c ja va.
HAFPACO
E nao qucrcn vcr ao calo
quc nc roula csic dialo
or caridadc crisia?
Vai, vai la ara a jusiia,
ncu salicador, galrar dcssas,
quc cu qucro crdcr ircs cas
sc cscaarcs vivo. Aiia
cada vcz nais a fogucira.
Torcc nclIor o larao!
DUAFTE
Puna-nc cnlora!
HAFPACO
Falao!
281
DUAFTE
Diga c faa quanio qucira.
Fccordo-lIc unicancnic
quc, sc Ia rcu, so cu sou rcu.
Lusa csia inoccnic;
juro-lIo facc do ccu.
HAFPACO
Pudcra! Na arcnicla
nunca as Iouvc dcssa casia.
Mas dc cnalIacs ja lasia.
Fcvcla-nc ja, rcvcla
ara ondc c quc foi lcvada
a ninIa rcciosidadc?
DUAFTE
Tcn-na cn casa.
HAFPACO (u utc}
OI lurra anada!
(uto} Isso c vcrdadc?
DUAFTE
vcrdadc.
Podc-a vcr quando quiscr.
Nunca cn roular-lIa cnsci.
HAFPACO
Ncn lIc iocasic?
DUAFTE
Honra c lci
282
ao Ioncn cono nulIcr.
A Claudina quc lIc diga
sc Iouvc janais anor uro
cono csic anor quc nos liga.
O icsicnunIo c scguro.
Dcn salc. c nulIcr Ionrada,
vigilanic, rigorisia;
andou scnrc dcsvclada;
janais nos crdcu dc visia.
HAFPACO
Quc! Pois aic a Claudina
na iraiada icvc aric!
O dcnnio cs iu, Duaric.
DUAFTE
Sin; foi a roria ncnina
qucn lIc ins a olrigaao
dc vigiar-nc c guarda-la.
HAFPACO
Agora, inda a cscuridao
c nais rofunda. Va! fala!
Elica-ic alcriancnic!
DUAFTE
Claudina salc-o nui lcn.
Eu jurci-lIc (cla igualncnic}
nao cricnccr a ningucn
scnao cu a cla, c cla
a nin so.
283
HAFPACO
Ja conrccndo.
foran ircs os da csarrcla...
Esarrcla c crinc Iorrcndo!
DUAFTE
Co cnic nais adoravcl
asirar a unir-sc, c logro?
Dcscjar ic-lo or sogro
scra crinc incrdoavcl?
HAFPACO
Quc c la? ois dc nais a nais
csic infanc farrouilIa,
alcn dos ncus calcdais
qucria lcvar-nc a filIa?
SEDASTIO (u FcsIcto}
Escrcva, cscrcva, scnIor,
iudo nui lcn dcclarado!
HAFPACO
Escrcva or aiacado.
ladrao, scduior, raior.
SEDASTIO (Iuxo uu FcsIcto con ncdo dc
sc ouudo o Duutc}
Faior, scduior, ladrao.
FELISDEFTO (csccucndo}
Asscnio c orio or fc...
284
DUAFTE
Qucn sou dcois salcrao.
FELISDEFTO
Dcois sc ora qucn c.
CENA IV
Os ncsnos, D. MAFIANA, D. LUSA, CUIOMAF
(us quus ucn du scgundu otu du csqucdu}
HAFPACO
FilIa indigna! foi cssa a criaao quc Iouvcsic?
Nao ncrccias icr o ai quc cn nin iivcsic.
Anar un salicador, iranar un casancnio,
dcsonra dc anlos nos, scn ncu conscniincnio!
Dcicn la! (uu Lusu} Tu daqui ja ja ara un
nosiciro!
(u Duutc} Elc ara una forca, infanc
avcniurciro!
DUAFTE
Anics dc condcnado, cscro scr ouvido.
D. LUSA
Sc ncu ai lcn soulcra o sanguc csclarccido,
c as viriudcs daquclc a qucn jurci lcaldadc,
nao alusava assin da sua auioridadc.
HAFPACO
un Prcsic Joao, c ainda or cina un sanio.
Vai-ic ao dialo, iu, nais clc!
285
D. LUSA
Ignora quanio
ncu ai lIc c dcvcdor.
HAFPACO
Agora aic lIc dcvo!
D. LUSA
Dcvc-lIc o csiar cu viva.
HAFPACO
OI, quc grandc rclcvo
nos ncriios do Icroi! Vcns a dizcr na iua
quc norrias scn clc, c vivcs orquc cs sua.
D. LUSA
Nao lIc lcnlra quc un dia cn quc cu coas nais
andava
junio lcira do nar na cncdia lrava
a lrincar c a corrcr, falia-nc un c, rcsvalo,
dcscnIo-nc no alisno... c qucn ousa afronia-
lo,
roular-nc aos cscarccus, rcconduzir-nc vida?
Foi clc; foi Duaric.
HAFPACO
Esiavas sulncrgida,
cra or cula iua, c orquc Dcus qucria.
Escusava-sc agora csia aiifaria.
D. LUSA
Pclo anor aicrnal lIc rogo...
286
HAFPACO
Nao nc cnguia.
Qucn dcvc, aga. O caso agora c coa jusiia.
SEDASTIO (u utc}
A nin dcvc clc un ar dc nurros lcn uados.
CUIOMAF (u utc}
Isio da cn iorncnia; os ccus csiao nullados.
CENA V
Os ncsnos c ANSELMO (undo du ncu otu
du dctu}
ANSELMO
Vivan! ScnIor Haragao,
quc icn? AcIo-o... iransiornado...
nao sci cono...
HAFPACO
A ardcr; danado;
con csic no coraao.
ANSELMO
Mas dcsalafc!
HAFPACO
O quc cu asso,
nunca ningucn o assou.
Tudo quc Ia nau, dcsalou
cn cina dcsic csinIao.
VinIa assinar a cscriiura
287
do casancnio; nao vinIa?
Pois diga adcus fuiura!
Ja nao c sua ncn ninIa.
A iiulo dc criado
ncio cn casa un salicador;
nanora-na, c dcla anado;
roula-nc...
ANSELMO
crvcl! quc Iorror!
HAFPACO
Nao sci sc c crvcl, sc nao;
sci quc c isio. assassinou-nc
no ncu Iavcr, no ncu nonc.
Dcsonrador c ladrao!
(ndcundo Duutc}
A o icn!
DUAFTE
Sc nao fora
vcr-lIc, scnIor, cssas lrancas,
c o scr ai dcsia scnIora...
(ndcundo D. Lusu}
SEDASTIO (u utc}
'Siou cnsando cn dar s irancas.
DUAFTE (uu Huuguo}
Con indignaao rcjciio
a inuiaao vcrgonIosa;
288
nas a da cula anorosa,
con quc orgulIo a nao acciio!
HAFPACO (u Anscno}
Vc? Nao so confcssa; aic
faz do sanlcniio gala.
E a cIana con quc nos fala!
Tcn, Don Ansclno, un lon c.
ANSELMO
Para nc ir andando?
HAFPACO
Nada.
ara ionar un dcsforo
dc qucn lIc roulou a anada.
ANSELMO
Moos icn caria dc corso;
dcicno-nos disso.
HAFPACO
Anigo!
A afronia quc clc lIc fcz
nao rcqucrcra ialvcz
a un fidalgo un lon casiigo?
ANSELMO
Ja nao lrigo.
HAFPACO
O quc cu lIc co
c quc o crsiga cn juzo.
289
Casic, do scu, no roccsso,
scn do, quanio for rcciso.
ANSELMO
Casancnios olrigados
nunca foran do ncu gosio,
c nao nc sinio disosio
a afroniar-lIc os rcsuliados.
Quando o scnIor nc dizia
(ndcundo D. Lusu}
quc a ncnina, a qucn Dcus guardc,
cra livrc, c nao fazia
na cara fruia do iardc;
quc cra cnfin iao inoccnic
quc csiava co ai dc acordo,
quc ondc Iavia doic gordo
iodo o csoso cra ccclcnic,
anu ao scu dcscjo;
fui lcviano; ca;
Iojc c divcrso...
HAFPACO
Pcrdi
un vclIo anigo, ja vcjo.
ANSELMO
Nao crdcu. scja cn quc for
icn cn nin aulio ccrio.
HAFPACO (ndcundo o cscuuo}
Dcn! O... scnIor... (Icstundo}
290
FELISDEFTO
Fclislcrio!
HAFPACO
Escrivao do Fcgcdor...
cssoa dc iodo o oric...
FELISDEFTO
Cuido quc sin.
HAFPACO (uu FcsIcto}
Con ccricza.
(contnuundo, uu Anscno}
E da naior cscricza
conira ladrcs...
FELISDEFTO
O ncu foric
foi scnrc cssc.
HAFPACO
Esia colIcndo
infornacs or cscriio
solrc csic aicniado Iorrcndo,
unico, airoz, inaudiio.
(uu FcsIcto}
Carrcguc-no lcn... scnIor...
FELISDEFTO
Fclislcrio!
HAFPACO
Nunca accrio
291
o nonc dc Fclislcrio.
Va la! Con iodo o rigor!
Faa-lIc a cana lcn fciia!
Pinic a coisa lcn ncdonIa,
or nodo quc o scn-vcrgonIa
ircc aos arcs dcsia fciia.
DUAFTE
Por anar a sua filIa?!
En salcndo qucn cu sou...
HAFPACO
Con cssas nao nc codilIa!
Scn icrcn ncn ncio av
sci dc dcz cn cada rua
quc nao assando dc uns ilIos
aic sc arcgoan filIos
do sol, c ncios da lua.
DUAFTE
Muiios fazcn disso; cu nao.
sonos ouro douiro cunIo.
Invoco or icsicnunIo
quanio Ia nolrc cn Aragao.
ANSELMO
Cauicla, noo, cauicla,
quc vai dc nal a ior!
Adviria quc cu sci dc cor
iodo o Aragao c Casicla.
292
DUAFTE
Dou aralcns ao ncu fado.
ConIccia un gcncral
D. Tonas Fcus Carvajal
Osuna Valdcz dcl Prado?
ANSELMO
Sc o conIcci! ConIcci-o
cono ningucn.
HAFPACO
Quc dcscoco!
Quc icn iodo cssc gcniio
co ncu roulo?
ANSELMO
Escrc un ouco
c vcrcnos.
(Huuguo, ucndo duus ucus dc ccIo uccsus cn
cnu du ncsu do cscuuo FcsIcto, ussou
unu}
FELISDEFTO (oncuncntc}
Olrigado!
ANSELMO
Nao o inicrrona! (Puu Duutc} Dizia...
DUAFTE
Quc D. Tonas cl Dcl Prado
foi ncu ai.
293
ANSELMO (ndo}
Scu ai?!
DUAFTE
Nao ria!
Foi ncu ai; icnIa a ccricza!
ANSELMO
E cu dou-lIa, or ninIa vida,
dc quc ncicu a dcfcsa
or un lcco scn sada.
DUAFTE
Posso rovar o quc digo.
ANSELMO
Quc c filIo dc Don Tonas?
Dcsafio-o, sc c caaz,
c ionc conia consigo.
Havcra dczcsscis anos
(ara vcr cono cu sci disio}
quc o narqucs dc CuvilIanos
assou a ccar con Crisio.
Foi Don Tonas quc cn duclo
lIc fcz con ircs csiocadas
agar alavras soliadas
conira clc cn scu casiclo.
Houvc dc csquivar-sc s iras
dos arcnics do dcfunio,
quc cn nuncroso conjunio,
c coas nais iorcs ncniiras,
foran incirar dcl-rci
294
a cna do naiador.
Ei-lo cn cano, ci-lo cn furor
iodo o ccrciio da lci.
(Ncn Hcrculcs conira dois,
quanio nais conira quarcnia}
A oculias sc cnlarca ois
sol ouiro nonc quc invcnia,
lcvando a rolc, a consoric,
c lon ouro.
DUAFTE
Eaiancnic.
Oua o rcsio a qucn nao ncnic.
O rcsio foi dcsia soric.
Davan-sc ja or scguros
cn cosias dc Poriugal,
quando dos ccus roo-cscuros
cai ncdonIo icnoral.
Daldada c ioda a nanolra.
Luia o vaso, c vai-sc a iquc;
nas quando iudo soolra
a Dcus raz quc ilcso fiquc,
cn lraos dc un scrvo scu,
un ncnino. Fonc a alva;
vc-sc crio un lcnIo, c os salva.
Essc ncnino sou cu.
O caiiao gcncroso
julgou scr a rovidcncia
qucn unIa a ninIa inoccncia
no scu rcgao icdoso.
Educou-nc cono a filIo.
295
Dcois, nal cIcguci idadc,
cono das arnas ao lrilIo
cu sonIava Icroicidadc,
crniiiu-nc cssc ccrccio,
cn quc assaz nc avaniajci.
Por un acaso cnfin sci
quanio o fado nc c rocio.
Mcu ai vivc. o quc cu cIorara
sculio no nar rofundo
ainda cricncc ao nundo.
Ouiro navio o salvara.
Mas ondc csiava ao rcscnic?
Ningucn no salia. Voio
lusca-lo inccssanicncnic
ic ao olo nais rcnoio.
CIcgo aqui; vcjo a lclcza
quc dcsluz a quanias vi;
roulo-a do nar lravcza.
salvo-a, salvo-a! Eniao daqui
nao udc nais arrancar-nc.
fiquci-a scnrc vclando.
Por nin ouiro cu rorio nando
quc lusquc a ncu ai; quc o arnc
dc valor conira a vcniura
quc lIc vai anunciar.
quc scu filIo, cscao ao nar,
vivc, c aguarda-o con icrnura.
ANSELMO
Mas a rova? ondc csia cla?
a rova dc quc isio iudo
296
nos sai dc un Ioncn sisudo,
c nao c sinlcs novcla?
DUAFTE
A rincira quc lIc cu dou
c o rorio caiiao
quc das vagas nc salvou.
A scgunda, o scrvo anciao
quc igualncnic cisic ainda.
Tcrccira, csic lracclcic
coa naicrna inagcn linda;
c ncsic ancl dc sincic
as nossas arnas, c volia
dc ncu ai as iniciais.
D. MAFIANA
Vivc Dcus! quc cscro cu nais?
O irnao, quc aos ncus lraos volia!
DUAFTE
MinIa irna!
D. MAFIANA
Sin, sin. Acnas
ic ouvi a voz, arraiou-sc
co scniincnio nais docc
csia alna Ia ja ianio cn cnas.
Vanos, vanos ja lcvar
vida, alcgria c conforio
nac quc ic cria norio
c a qucn vcns rcssusciiar!
quanio c grandc a Providcncia!
297
salvo o ai c o filIo; a nac
salva coa filIa ianlcn.
DUAFTE
Mas cono? qucn violcncia
vos roulou do nar sanIudo?
D. MAFIANA
O olrc dc un cscador
cn icrra nos vcio r.
No scu nada acIanos iudo.
DUAFTE
Dcois?
D. MAFIANA
Ja quc no crgunias,
vivcnos dc cosiurar,
sozinIas, scnrc a cIorar...
nas a cIorar scnrc junias.
ANSELMO
FilIa, filIo, filIos ncus!
Vindc, corrci, alraai
o vosso diioso ai.
Tornou a ajuniar-nos Dcus.
Mas vossa nac ondc csia?
Qucro-a vcr; lcvai-nc a cla!
FilIa, filIa! cono cs lcla!
Duaric, cs un Ioncn ja!
298
HAFPACO (uu Anscno}
E o scnIor (cn sania az
lIo crgunio}, o quc c or fin?
D. Ansclno ou D. Tonas?
D. Pcdro ou D. Scrafin?
ANSELMO
Fui D. Tonas. Quando o fado
nc olrigou a cairiar-nc,
ara nclIor oculiar-nc
fiz-nc Ansclno; ando crisnado.
Con csic nonc fingido,
scn dcslusirar jcrarquias,
icnIo cnrcgado os ncus dias
no concrcio c cnriquccido.
Pcrdi nuiio cn Aragao,
nas o quc salvci do nar
crniiiu-nc aqui dolrar
o ncu Iavcr; c Iojc cniao
quiscra-o quadrulicado,
ois acIci os ncus Icrdciros,
o ncu sanguc iao cIorado,
os ncus gosios dcrradciros.
Dcus lcn viu cono cu vivia
no ncio dcsia cidadc
cn rofunda solcdadc
c alsorio cn nclancolia.
Por isso, anigo Haragao,
c quc cu lIc ouvi scn Iorror
roosias dc una uniao,
quc nc unIa cn casa anor.
299
HAFPACO
Visio isso, aquclc sujciio
c scu filIo?
ANSELMO
E ninIa gloria.
HAFPACO
Eniao, qucn nc aga a Iisioria
Ia-dc scr o ai.
FELISDEFTO (scnc u ncsu}
Dirciio!
ANSELMO
Quc Iisioria?
HAFPACO
O roulo.
ANSELMO
Quc roulo?
HAFPACO
Quairo conios lcn coniados.
Foi fariadcla dc lolo.
ANSELMO
Mas csscs dcz nil cruzados
qucn lIos roulou? nao cnicndo.
HAFPACO (ndcundo Duutc}
Duaric.
300
DUAFTE
Mcniiu.
ANSELMO
Duaric,
qucn ousou ial assacar-ic?
SEDASTIO (u utc}
Ao ncu sanio nc cnconcndo.
Sao Sclasiiao, ncu saniinIo,
clas vossas lcnias frccIas
livrai-nc dc algunas lrccIas
nos lonlos c no focinIo.
(uu uu sc csgucu cu scgundu otu du
dctu}
HAFPACO (cIunundo}
Vcn ca, Sclasiiao; dcclara
scgunda vcz o quc visic.
SEDASTIO
Eu 'siava lclado c irisic
c nao iinIa a idcia clara.
Talvcz cuidassc quc via,
c fossc cngano dos olIos,
(u utc} PilIo auladas aos nolIos.
(uto} Ncn cu sci o quc dizia.
HAFPACO
O dcoincnio ali 'sia
or nao do nosso cscrivao.
301
DUAFTE
E caaz nc julgara
dc iao vcrgonIosa aao?
HAFPACO
Ou caaz ou incaaz,
ara ali o ncu dinIciro!
FELISDEFTO
En quc ficanos?
HAFPACO
Princiro
rcsonda-nc D. Tonas!
CENA VI
Os ncsnos, JLIO, TOMS (quc ucn du scgundu
otu du dctu con o coc cnIuIudo nun
cuotc}

(Tonus uu uu o undo du ccnu, ondc cu nco
cncoIcto co IonIo}
JLIO
Sosscguc, c aralcns! o cofrc, o scu icsouro
cisic, acIou-sc.
HAFPACO
Da-no. Ondc o icns?
JLIO
O scu ouro
302
nunca lIc foi roulado; c scu, nal quc disscr
quc Mariana c ninIa.
HAFPACO (u utc}
O cofrc scn nulIcr,
ou a nulIcr scn cofrc. Eu, quc nao sou lanana,
rcsolvi. (uto uu Jo} Da-nc a lurra, c lcva a
Mariana.
Mas iocar-lIc-ia algucn?
JLIO
No cofrc? csicja ccrio
dc quc nunca janais foi ncn scqucr alcrio.
(Puu D. Muunu} Nada falia, Mariana! A iua nac
conscnic.
Dc la vcnIo. inlorci-a; anor iorna cloqucnic;
convcnci-a, c scn cusio, a crniiir-ic a cscolIa
cnirc nin c ncu ai. Nada Ia quc cnfin nos
iolIa.
D. MAFIANA
Nao sci. Dc un ai ianlcn dccndc o ncu
dcsiino.
JLIO
Cono! Pois icns...
ANSELMO
Sou cu.
D. MAFIANA
Prcscnic rccniino,
303
quc rcccli dc Dcus, assin cono cn Duaric
rccolrci un irnao.
JLIO (cunncntundo Anscno}
ScnIor! (Puu D. Muunu} Porcn dc quc aric
sc ocrou ial rodgio?
D. MAFIANA
Eu io dirci.
ANSELMO
Conscnic,
ncu anigo Haragao, na diia dcsia gcnic?
O ncu sanguc co scu ja vc quc sc Iarnoniza.
Dc-sc Mariana a Julio, c Duaric a Lusa.
HAFPACO
Princiro, vcnIa o cofrc; anics nao dou rcsosia.
JLIO
O cofrc, iniaio c sao, vcn ja corrcndo a osia.
HAFPACO
Eu dinIciro nao dou; nao icnIo. Sc faz conia
casar scn doic, lcn.
ANSELMO
Scn lIc fazcr afronia,
doio cu os dois casais.
HAFPACO
E olriga-sc or iodas
quanias dcscsas iraz o casancnio c as lodas?
304
ANSELMO
Con nil voniadcs.
HAFPACO
Ccrio?
ANSELMO
E nais quc ccrio.
HAFPACO
Don.
(u utc} Scnrc csic D. Tonas ncrccc lcn o
Don.
ANSELMO
Corro a vcr ninIa csosa. AconanIcn-nc!
dia
ara sc nc csclIar cn iodos a alcgria.
(Pocn-sc todos cn uto dc ut, cu ncu
otu du dctu}
FELISDEFTO (cuuntundo-sc du ncsu}
Alio la! qucn nc aga?
HAFPACO
O quc?
FELISDEFTO
Toda csia cscriia.
HAFPACO
E cla dc quc nos scrvc?
305
FELISDEFTO
Essa agora c loniia!
Por quc a nandou fazcr? c cn lcira iao disiinia?
con cna dc cru, c graa cn vcz dc iinia?
HAFPACO
Dcn. Nao qucro lcsa-lo, c ago o scu iralalIo.
Dou-lIc ara cnforcar csic grandc landalIo.
(ndcundo ScIustuo}
SEDASTIO
Falo vcrdadc, c aanIo! Encaio a ninIa cia,
c cnforcan-nc! Quc nundo! O dialo cs iu,
forrcia!
ANSELMO (uu Huuguo}
Ha dc crdoar-lIc, anigo. Aquilo c un arvo.
SEDASTIO
Un ionio.
DUAFTE
Aic cu lIc crdo.
HAFPACO (uu Anscno}
O aniguinIo csia ronio
a agar ao cscrivao?
ANSELMO
E a iudo quanio qucira.
(Du dnIco u FcsIcto, quc su cu ncu
otu du dctu, uzcndo gundcs cotcsus}
306
JLIO
Vcn, Tonas!
TOMS
Ei-la aqui.
(Tonus ucn cn usso guuc c con u socnc;
dcscoIc u cuxu c u ucscntu u Huuguo}
HAFPACO (ucncssundo-sc u cuxu}
A ninIa fciiiccira!
(Tu uuooudo unu cIuunIu do Ioso; uIc dc
ccntc u cuxu, c cncuu o ouo con u nuo
conuccncu}
(uIunundo} E iraz o cso, iraz! c isio ncsno.
Agora
ioca a vcr sc csia ccrio, c adcus.
ANSELMO
Vanos cnlora.
HAFPACO
OlIc ca, Don Tonas, cu c quc falio fcsia.
ANSELMO
Por quc?
HAFPACO
TcnIo un cIacu quc ara nada rcsia,
c casaca nao icnIo.
ANSELMO
Arranjc-sc dc iudo,
c rcncia-nc o rol quc cu ago.
307
HAFPACO (u utc}
II, quc lanzudo
iao lon dc iosquiar!
(Su Anscno; utus dcc, D. Muunu co Iuo dc
Jo; D. Lusu co dc Duutc; ScIustuo c Tonus
dc Iuo dudo, utus dc todos, c suttundo.
Huuguo scntu-sc no cIuo u contu o dnIco}
CUIOMAF
ScnIor Don Haragao!
HAFPACO (scn oIu uu cu}
Novc, dcz... Quc lIc qucr?
CUIOMAF
Sou a Cuionar.
HAFPACO
E cniao?
Vinic c dois, vinic c ircs... Quc c quc rcicndc?
CUIOMAF
Asscnio
quc la or icr falIado aquclc casancnio,
cu nao dcsncrcci. Eu fiz-lIc quanio udc.
HAFPACO
Ccnio c dois, ccnio c ircs...
CUIOMAF
Quc diz?
308
HAFPACO
Quc Iaja saudc.
CUIOMAF
Para sc consolar, sc qucr a viscondcssa,
aguc c irago-lIa ja.
HAFPACO
Foric quclra-calca!
Ja nc crdi na conia. A viscondcssa, iu
c quania nulIcr Ia, vao-sc con Dclzclu.
(Iutcndo nu cuxu}
A ninIa csosa c csia. A csia c quc cu nc olrigo
a scr scnrc lcal.
CUIOMAF (uzcndo-Ic gus c cocndo uu u
ncu otu du dctu}
Vai! sonc-ic, ininigo!
Fica-ic cono un cao, sozinIo ao dcsanaro,
suicida vil! dcncnic! infanc! avaro! avaro!

* * *

309

Nota Editorial
Por fidclidadc fonic digiializada, foi, na
ncdida do ossvcl, naniida a diagranaao c o
crcdiio, cono iraduior, a Anionio Fcliciano dc
CasiilIo.
A lcn da vcrdadc, c ara nao induzir o lciior a
crro, c ncccssario dciar claro quc nao sc iraia,
aqui, dc una ncra iraduao, nas dc una
auicniica rccriaao da olra dc Molicrc, clo gcnio
dc CasiilIo.
O irana c ioda dc Molicrc, c qucn lcu ou lcr o
original nao csiranIara a Iisioria. Mas
cnconirara un gosio novo, una, diranos,
adaiaao, ou sc rcfcrircn, una rclciiura da
olra dc Molicrc.
Para os urisias, rcconcnda-sc a lciiura do
original, cn franccs, quc odc scr facilncnic
localizado na wcl, or ccnlo, no rigoroso c rico
www.iouinolicrc.nci.
cDoolsDrasil
310


Proilido iodo c qualqucr uso concrcial.
Sc vocc agou or cssc livro
VOCE FOI FOUDADO!
Vocc icn csic c nuiios ouiros iiulos CFTIS
dircio na fonic.
cDoolsDrasil.org

311


2006 Jcan-Daiisic Poquclin

Vcrsao ara cDool
cDoolsDrasil.org

__________________
Fcvcrciro 2006

Anda mungkin juga menyukai