B1 : Fonetik & Fonologi BM Definisi & Perbezaan: Fonologi kajian tentang sistem bunyi.

. (terbhg kpd 2 bidang, iaitu fonetik dan fonemik) Fonemik cabang fonologi menitikberatkan analisis sistem bunyi bahasa yg dikaji pd masa tertentu (khusus utk menghasilkan sistem tulisan) Fonetik kajian mengenai bunyi bahasa yg dihasilkan oleh alat-alat artikulasi manusia & beri lambang-lambang kpd bunyi tersebut (simbol tulisan). 1. Fonetik Artikulasi Kajian tentang cara penghasilan bunyi bahasa dan bhgn-bhgn artikulator yang terlibat. Pengelasan thdp bunyi bhs bdasar cara bunyi dikeluarkan (alat artikulator) 2. Fonetik Akustik Mengkaji sifat-sifat bunyi bahasa (gelombang bunyi ujaran yg dihasilkan oleh pita suara) Sifat yg diberi perhatian (nada, frekuensi, amplitud) 3. Fonetik Auditory Kajian tentang cara bunyi bahasa ditanggapi oleh pendengar melalui pendengaran dan diterjemahkan oleh otak. Perbezaan Fonetik & Fonologi Fonetik: 1. Fenomena bunyi/pertuturan manusia seluruhnya. 2. Asas kepada kajian fonologi. 3. Tidak dpt memerikan seluruh bunyi yg dihasilkan oleh manusia, tidak dpt

menghalusi segala variasi bunyi tersebut dan tidak dpt menghuraikan sistem bunyi semua bhs yg dituturkan oleh manusia dgn sempurna. Fonologi: 1. Menkaji sistem bunyi-bunyi tertentu dlm pertuturan bagi sesuatu bhs. 2. Input kpd kajian lin. tinggi, morfologi & sintaksis. 3. Dpt merumuskan, menghuraikan & menjelaskan segala bentuk bunyi dlm sesuatu bhs secara teliti & terperinci dgn tujuan utk menentukan peraturan & bentuk bunyi secara spesifik. Matlamat Sebutan Baku BM 1. Mewujudkan satu variasi sebutan baku dlm BM yg dpt digunakan dlm situasi formal/rasmi 2. Meningkatkan kecekapan berbahasa Melayu dalam kalangan pengguna bahasa 3. Memantapkan sistem dan struktur dalaman bahasa Melayu 4. Untuk menyeragamkan cara berbahasa dan bertutur serta mengurangkan penggunaan pelbagai variasi dan gaya sebutan 5. Menghindarkan penggunaan dialek setempat dlm P&P BM di peringkat sekolah. Pelaksanaan Sebutan Baku BM Garis panduan dasar umum tentang sebutan baku bahasa Melayu adalah seperti berikut : Sebutan Huruf: setiap huruf dlm ejaan Rumi/Jawi perlulah dilafazkan dgn jelas mengikut nilai bunyi BM yg dilambangkan.

Sebutan Kata: berdasarkan ejaan secara keseluruhan & juga berdasarkan bentuk kata (pola pada suku kata) sama ada kata dasar / kata terbitan. Intonasi: Intonasi ialah nada suara yg turun naik / tinggi rendah sewaktu bercakap & hendaklah berdasarkan jenis & bentuk ayat / kalimat dlm BM serta keperihalan keadaan yg berkenaan. Huruf dan fonem vokal 1. vokal a disebut sebagai [a]. cth: ejaan saya disebut sebgai [sa ya] 2. vokal i disebut sbg [i]. cth: ejaan nasi disebut sbg [na si] 3. vokal u disebut sbg [u]. cth: ejaan lanun disebut sbg [la nun] Penyebutan kata terbitan KV , KV + KV , KVK , KVK + KVK.

B2 : Artikulasi & Artikulator Definisi & Alat Artikulasi Artikulasi alat pertuturan yg terlibat dlm proses pengsluaran bunyi-bunyi bahasa. (terbhg kpd 2, artkulator & daerah artikulasi) Artikulator alat pertuturan yg blh digerakkan (lidah, bibir & gigi bawah) Daerah Artikulasi alat pertuturan di atas rongga mulut & tidak blh digerakkan hanya blh didekati/disentuh ap proses pengeluaran bunyi bhs (gigi atas, gusi, lelangit keras, lelangit lembut)

Artikulasi Vokal Bunyi vokal terhasil apabila udara yang dikeluarkan dari paru-paru melalui rongga mulut tanpa mengalami sebarang sekatan. Jenis-jenis bunyi vokal dapat ditentukan berdasarkan kedudukan bahagian lidah, ruang udara antara bahagian lidah yang berkenaan dan keadaan bibir. Kedudukan lidah dapat dibahagikan kepada empat peringkat, iaitu tinggi, separuh tinggi, separuh rendah dan rendah. Selaras dengan kedudukan bahagian lidah itu, ruang udara dapat dibahagikan kepada empat juga, iaitu sempit, separuh sempit, separuh luas dan luas. Bahagian lidah yang terlibat pula terbahagi kepada tiga bahagian, iaitu depan, tengah dan belakang lidah seperti yang ditunjukkan dalam linguagram (gambar lidah) yang berikut:

Keadaan bibir terbahagi kpd 3 bhgian, hampar, neutral, bundar

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

bibir atas bibir bawah gigi atas gigi bawah gusi lelangit keras lelngit lembut anak tekak hujung lidah hadapan lidah

11. tengah lidah 12. belakang lidah 13. akar lidah 14. epiglotis 15. rongga suara 16. rongga tekak 17. rongga hidung 18. rongga mulut 19. rahang 20. tenggorok

B3 : Artikulasi & Artikulator Diftong - gabungan 2 bunyi vokal yg disebut sebgi satu suku kata akibat perubahan kedudukan lidah (ai, au, oi) Konsonan semua bunyi selain vokal yg dihasilkan dgn melakukan sekatan terhadap arus udara yg dilepaskan melalui paru-paru. Artikulasi Diftong Terbhgi kpd 4: 1. D. Biasa gabungan 2 bunyi vokal yg disebut dlm 1 suku kata akibat perubahan kedudukan lidah. 2. D. Lebar - perubahan yg luas pd kedudukan lidah 3. D. Menurun puncak kenyaringan jatuh pd vokal pertama 4. D. Sempit melibatkan perubahan yg sempit pd kedudukan lidah.

Artikulasi Konsonan Bunyi letupan, letusan, sengauan, sisian, geseran, malaran dan getaran. Bunyi Letupan : Hentian sepenuhnya dapat menghasilkan bunyi letupan (plosif). Udara yg dilepaskan drpd paru-paru akan mengalami sekatan sepenuhnya sama ada di bahagian bibir, lelangit keras, lelangit lembut / pita suara. Kemudian udara akan dilepaskan serta-merta & akan terhasillah bunyi letupan. Fon [p] [b] [t] [d] [k] [g] [?] Awal Akhir [pulau] [atap] [bumi] [rbab] [talam] [liat] [datu?] [kad] [kata] [garau] [beg] [ana?]

[m] [n] [ng/ ] [ny/ ]

[muda] [niat] [aa] [ai]

[cium] [jalan] [buja] *

Bunyi sisian dalam bahasa Melayu dihasilkan dengan melakukan penyekatan terhadap arus udara yang dilepaskan oleh paru-paru di bahagian lelangit keras oleh hujung lidah menyebabkan udara hanya melalui kawasan sisi di kiri dan kanan rongga mulut. [l] [lalu] [awal]

Bunyi geseran dihasilkan dengan menyempitkan saluran udara supaya udara yang melaluinya bergeser dan kedengaran bunyi berdesis. [f] [v] [s] [z] [sy/ ] [h] [faseh] [alaf] [vn] [sarat] [awas] [zat] [lafaz] [arat] [skua] [harta] [sah]

Bunyi Letusan : Sekatan sepenuhnya dapat menghasilkan bunyi letusan (afrikat). Bunyi ini dihasilkan dengan cara menyekat arus udara sepenuhnya yang dilepaskan oleh paru-paru. Kemudian arus udara itu dilepaskan perlahan-lahan. [] [j] [cawan] [ma] [jam] [caj]

bunyi malaran, kedudukan artikulator adalah seperti menghasilkan bunyi geseran tetapi geseran yang dihasilkan adalah terlalu lemah. Bunyi malaran juga sama seperti untuk menghasilkan bunyi vokal, dan sesetengah ahli fonetik menamakannya bunyi separuh vokal. [w] & [y] hentian sekejap-sekejap. Bentuk ini menghasilkan bunyi getaran. Udara yang dilepaskan oleh paru-paru disekat dengan menggetarkan hujung lidah di lelangit keras. Dalam bahasa Melayu hanya terdapat satu bunyi getaran, iaitu [r]. [r] [rasa] [siar]

Kedudukan lidah utk bunyi diftong

Bunyi Sengauan : sekatan yg dilakukan sepenuhnya akan mengeluarkan bunyi sengauan (nasal) yg dihasilkan dgn cara menurunkan anak tekak (uvula) utk menutup rongga mulut (oral). Ini menyebabkan udara yg dilepaskan di paru-paru akan melalui rongga hidung & terhasillah bunyi nasal [m], [n], [ng], dan [ny].

Konsonan pinjaman BM 1. 2. 3. 4. 5. 6. Geseran bibir-gigi tak bersuara Geseran bibir-gusi bersuara Geseran gigi tak bersuara Geseran gigi bersuara Geseran lelangit lembut tak bersuara Geseran lelangit lembut bersuara

Geseran bibir-gigi tak bersuara - bibir bawah dirapatkan ke gigi ats utk membuat sempitan udara yg keluar. - lelangit lembut dinaikkan rapat ke rongga tekak. - Udara dr paru-paru keluar melalui rongga mulut dan dibiarkan bergeser pd bibir bawah dan gigi atas. - pita suara x digetarkan. - cth: [f] Geseran bibir-gusi bersuara - bibir bawah dirapatkan ke gigi ats utk membuat sempitan udara yg keluar. - lelangit lembut dinaikkan rapat ke rongga tekak. - Udara dr paru-paru keluar melalui rongga mulut & dibiarkan bergeser pd bibir bawah & gigi atas. - pita suara digetarkan. - cth: [v] Geseran gigi tak bersuara - daun lidah berada di antara gigi atas dengan gigi bawah. - Lelangit lembut dinaikkan rapat ke rongga tekak. - Udara dikeluarkan dr paru-paru melalui rongga mulut & dibiarkan bgeser keluar di daerah gigi. - pita suara x digetarkan. - Contoh sebutan: [alaa] Selasa (thalatha)

Geseran gigi bersuara - daun lidah berada di antara gigi atas dengan gigi bawah. - Lelangit lembut dinaikkan rapat ke rongga tekak. - Udara dikeluarkan dr paru-paru melalui rongga mulut & dibiarkan bergeser keluar di daerah gigi. - pita suara digetarkan. - cth: [alem] zalim (dzalim) Geseran lelangit lembut tak bersuara - belakang lidah dirapatkan ke lelangit lembut utk membuat sempitan. - Lelangit lembut dinaikkan rapat ke rongga tekak. - Udara dikeluarkan dr paru-paru & dibiarkan bergeser pd sempitan di daerah lelangit lembut. - pita suara x digetarkan. - cth: [xabar] khabar Geseran lelangit lembut bersuara - belakang lidah dirapatkan ke lelangit lembut utk membuat sempitan. - Lelangit lembut dinaikkan rapat ke rongga tekak. - Udara dikeluarkan dari paru-paru dan dibiarkan bergeser pada sempitan di daerah lelangit lembut. - pita suara digetarkan. - cth: ghaib [ ], loghat [ ]

B4 : Huruf-Huruf dlm BM B9 : Fonem dlm BM Terdpt 5 huruf vokal & 6 fonem vokal 18 konsonan dlm BM (asal) 8 konsonan pinjaman Vokal

HURUF a e taling e pepet i o u

FONEM /a/ /e/ // /i/ /o/ /u/

Konsonan Asal HURUF b c d g h j k l m n p q r s t w y FONEM /b/ // /d/ /g/ /h/ // /k/ /l/ /m/ /n/ /p/ /q/ /r/ /s/ /t/ /w/ /y/

Konsonan Pinjaman HURUF f v th dh z sy kh gh Konsonan Rangkap / Gandingan - Terdpt 9 kh, gh, ny, ng, sh, ch, dz & th. - kh, gh, ny & ng dikekalkan hingga kini. - ch, dz, dh & th diubah jdi konsonan tunggal. ch = c, dz = z, dh = d, th = s - sh diubah jadi sy Konsonan asal BM terbhg kpd 7 : - letupan - letusan - geseran - getaran - sisian - sengauan - separuh vokal rujuk jadual konsonan asal BM berdasar sebutan Diftong /z/ FONEM /f/ /v/

B5 : Simbol Fonetik dlm BM Simbol vokal Huruf a e (pepet) e taling i o u Simbol konsonan b c d g h j k l m n p q r s t v w x y z

Simbol bunyi [a] [e] [] [i] [i] [u]

Simbol diftong ai au oi

[ai] [au] [oi]

Konsonan rangkap/ gandingan Konsonan Rangkap gh ny ng sy th dz kh Simbol bunyi [] [] [] [ ] [] [] [x]

[b] [] [d] [g] [h] [] [?] [l] [m] [n] [P] [q] [r] [s] [t] [v] [w] [z] [Y] [z]

HURUF FONEM ai [ai] au [au] oi [oi]

B6 : Fonem Segmental dlm BM Fonem unit bunyi terkecil yg membezakan makna. 34 fonem (24 fonem asli, 10 pinjaman) 24 fonem asli (6 f. Vokal, 18 f. konsonan) Segmental fonem yang boleh dibhgikan. Fonem Segmental fonem penggalan (proses mengeluarkan unit linguistik drpd ujaran / teks yg berurutan. Contohnya: /makan/ /m/, /a/, /k/, /a/, /n/ Vokal Hadapan 3 fonem vokal hadapan /a/, /e/, /i/ Fonem Vokal /i/ /e/ /a/ Awal [itu] [elo] [aku] Tengah [kita] [beta] [batu] Akhir [laki] [sate] [kita] [ura] [ora] [buru] [bor]

akhir kata hanya berlaku sekiranya ada kata pinjaman. Fonem Awal Tengah terbuka [srah] Tengah tertutup [tntu] Akhir terbuka / tertutup -

Diftong Gabungan 2 bunyi vokal yg dilafazkan secara berterusan dlm satu hembusan nafas. Contohnya: [ai] bermula dgn cara menyebut [a] kemudian digeluncurkan udara ke arah tahap membunyikan [i] ttp tidak sampai ke tahap sebutan [i]. berlakunya geluncuran udara dr satu tahap vokal ke satu tahap vokal yang lain ketika menyebut bunyi diftong. Fonem diftong /ai/ /au/ /oi/ Awal [aisi] w [au rat] Tengah [hairan] Akhir [pantay] [pulaw] [sepoy]

//

[mak]

Vokal Belakang 2 fonem vocal belakang /o/ & /u/ Fonem Vokal /o/ /u/ Awal [ota] [ulam] Tengah [kota] [gula] Akhir [mot] [laku]

Kedua-dua vokal belakang berkontras antara satu sama lain dlm pasangan terkecil. sejenis tumbuhan (pokok), erythroxylon cuneatum. manusia sejenis haiwan membeli banyak (pukal) Nasalisasi Nasalisasi unsur sengauan yg hadir pd vokal yg mengikuti bunyi konsonan sengau. Unsur sengauan ditandai dgn [~] pd huruf vokal slps huruf sengauan (m,n,ng,ny) Sewaktu menghasilkan udara keluar melalui keduadua rongga, iaitu mulut & hidung.

Carta Diftong BM

Setiap fonem vokal depan berkontras dgn fonem vokal lain dlm pasangan terkecil. Fonem Vokal /i/ dan /e/ /e/ dan /a/ /a/ Awal [esa] [asa] [intan] [antan] Tengah [bila] [bela] [bela] [bala] [bila] [bala] Akhir [mati] [mata]

Vokal Tengah Hanya 1 fonem vokal tengah shj // berlaku di awal & tengah perkataan berlaku di tgh kata dlm suku kata terbuka / tertutup.

B7&B8 : Fonem Segmental dlm BM 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. K. Letupan K. Letusan K. Geseran K. Getaran r K. Sengauan m, n, ng, ny K. Separuh vokal K. Pinjaman Konsonan Letupan Konsonan letupan dua bibir bersuara /b/ , /p/ - Bibir bawah dan atas dirapatkan. - Lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang rongga tekak. - Udara drpd paru-paru disalurkan melalui rongga mulut & dibiarkan, tersekat di bahagian belakang rapatan dua bibir itu. - Sekatan udara itu dilepaskan, dgn serta merta tanpa menggetarkan pita suara. [batu] [balu] [palu] [lumba] [labu] [sampah] [kelab] [maktab] [malap Konsonan letupan lelangit lembut bersuara /g/, tidak bersuara /k/ - Lelangit lembut dinaikkan rapat ke bahagian belakang rongga tekak. - Bahagian belakang lidah dinaikkan ke lelangit lembut supaya udara drpd paru-paru tersekat pd bhgian belakang lidah berdekatan dgn lelangit lembut tersebut. - Sekatan udara itu dilepaskan dengan sertamerta dengan menggetarkan pita suara. /g/ - Sekatan udara itu dilepaskan dengan sertamerta tanpa menggetarkan pita suara. /k/ [gajah] [kalau] [megah] [bekal] Konsonan Letusan Konsonan letusan lelangit keras bersuara /j/ [ ], tidak bersuara /c/ [] - Dpn lidah ditemukan dgn lelangit keras. - Lelangit lembut dinaikkan rapat ke bhgian belakang rongga tekak. - Arus udara yg keluar dr paru-paru keluar melalui rongga mulut & tersekat di belakang pertemuan dpn lidah & gusi. - Sekatan udara dilepaskn dgn serta-merta dgn menggetarkan pita suara. - Sekatan udara dilepaskn dgn serta-merta tanpa menggetarkan pita suara. [jambu] [atan] [laju] [bea] [kolaj] [ma] [beg] [selak]

Konsonan Getaran Konsonan getaran gigi gusi bersuara /r/ - Bahagian hujung lidah dinaikkan ke gigi-gusi dan lelangit lembut dinaikkan rapat ke bahagian belakang rongga tekak. - Udara yang keluar daripada paru-paru melalui rongga mulut dan menggetarkan hujung lidah ke gigi-gusi. - Pita suara digetarkan. [rotan] [kerap] Konsonan Geseran Geseran bibir gigi tidak bersuara /f/, bersuara /v/ - Bibir bawah dirapatkan kepada gigi atas supaya membuat sempitan. - Lelangit lembut terangkat rapat ke bahagian belakang bahagian rongga tekak. - Udara yang dikeluarkan daripada paru-paru disalurkan melalui rongga mulut dan dibiarkan bergeser keluar di daerah rapatan bibir bawah dan gigi atas tersebut tanpa menggetarkan pita suara./f/ - Udara yang dikeluarkan daripada paru-paru disalurkan melalui rongga mulut dan dibiarkan bergeser keluar di daerah rapatan bibir bawah dan gigi atas tersebut sambil menggetarkan pita suara. /v/ [pakar]

Konsonan letupan gigi-gusi bersuara /d/, tidak bersuara /t/ - Hujung lidah dirapatkan ke gusi. - Lelangit lembut dinaikkan, rapat ke belakang rongga tekak. - Udara drpd paru-paru disalurkan melalui rongga mulut & tersekat di pertemuan hujung lidah & gusi. - Sekatan udara dilepaskan dgn serta-merta sambil menggetarkan pita suara. ( /d/ ) - Sekatan udara dilepaskan dgn serta-merta tanpa menggetarkan pita suara. ( /t/ ) [datuk] [tebu] [sedut] [satu] [salad] [selat]

Geseran gigi tidak bersuara /th/, bersuara [] - Daun lidah berada di antara gigi atas dan gigi bawah. - Lelangit lembut terangkat rapat ke belakang bahagian rongga tekak. - Udara yang dikeluarkan daripada paru-paru disalurkan melalui rongga mulut dibiarkan, bergeser keluar di daerah gigi itu tanpa menggetarkan pita suara. /th/ Udara yang dikeluarkan daripada paru-paru disalurkan melalui rongga mulut dibiarkan, bergeser keluar di daerah gigi itu sambil menggetarkan pita suara. []

Geseran lelangit lembut tak bersuara [x], bersuara [] - Belakang lidah dirapatkan ke lelangit lembut untuk membuat satu sempitan. - Lelangit lembut sendiri dinaikkan ke bahagian belakang rongga tekak. - Udara yang dikeluarkan daripada paru-paru dibiarkan, bergeser pada sempitan di daerah lelangit lembut dengan bahagian belakang lidah tersebut, sambil pita suara tidak digetarkan. [x] - Udara yg dikeluarkan drpd paru-paru dibiarkan, bergeser pd sempitan di daerah lelangit lembut dgn bhgn belakang lidah tersebut, sambil pita suara digetarkan. []

- Glotis dirapatkan dan pita suara bergetar. [ala] [baak] -

Konsonan sengau lelangit lembut [] - Belakang lidah diangkat ke lelangit lembut. - Lelangit lembu diturunkan & arus dr paru-paru keluar melalui rongga hidung. - Glotis dirapatkan dan pita suara bergetar. [ lu] [raka] Konsonan Separuh Vokal Konsonan separuh vokal dua bibir bersuara /w/ - Bibir dibundarkan dan belakang lidah dinaikkan setinggi mungkin. (spt menghasilkan vokal, u) - Berlaku geluncuran ke arah kedudukan vokal yg mengikutinya. - Lelangit lembut dinaikkan utk menutup rongga hidung dan pita suara bergetar. [waris] [kawan] [takraw] [lala]

Geseran gusu bersuara /z/ - Daun lidah didekatkan di daerah gigi-gusi supaya dapat membuat sempitan udara keluar. - Lelangit lembut dinaikkan rapat ke bahagian belakang rongga tekak. - Udara yang dikeluarkan daripada paru-paru dibiarkan, bergeser di daerah gig-gusi yang membuat sempitan dengan daun lidah tersebut, sambil pita suara digetarkan.

Konsonan Sengauan Konsonan sengauan dua bibir /m/ - Bibir bawah dirapatkan ke bibir atas. - Lelangit lembu diturunkan & arus dr paru-paru keluar melalui rongga hidung. - Glotis dirapatkan & pita suara digetarkan. [maam] [teman] [ketam]

Geseran lelangit keras tidak bersuara [] - Bahagian daun lidah dirapatkan ke daerah di antar lelangit keras dengan gusi untuk membuat sempitan. - Lelangit lembut terangkat rapat ke belakang bahagian rongga tekak. - Udara yang dikeluarkan daripada paru-paru disalurkan melalui rongga mulut dibiarkan, bergeser keluar di daerah sempitan gusi itu tanpa menggetarkan pita suara.

Konsonan sengau gusi - /n/ - Hujung lidah ditemukan dgn gusi atas. - Lelangit lembu diturunkan & arus dr paru-paru keluar melalui rongga hidung. - Glotis dirapatkan dan pita suara bergetarkan. [nasi] [tanah] [taman]

Konsonan separuh vokal lelangit keras bersuara /y/ - Bibir dihamparkan & hujung lidah dinaikkan setinggi mungkin. (spt membunyikan vokal, i) - Berlaku geluncuran ke arah kedudukan vokal yg mengikutinya. - Lelangit lembut dinaikkan utk menutup rongga hidung dan pita suara bergetar.

Konsonan Pinjaman Konsonan bibir-gusi /f/ & /v/ - Bibir bawah dirapatkan ke gigi atas. - Udara dari paru-paru yang keluar melalui rongga mulut mengalami geseran sewaktu melalui sempitan bibir bawah dan gusi.

Konsonan sengau gusi lelangit keras /ny/ [] - Depan lidah ditemu/dirapatkan ke lelangit keras. - Lelangit lembu diturunkan & arus dr paru-paru keluar melalui rongga hidung.

- Lelangit lembut dinaikkan untuk menutup rongga hidung. - glotis direnggangkan, pita suara tidak digetarkan [f] - glotis dirapatkan, pita suara digetarkan [v].

Lelangit lembut dinaikkan untuk menghasilkan bunyi geseran lelangit keras bersuara. Glotis direnggangkan pita suara tidak digetarkan

Konsonan geseran gigi /th/ & /dh/dz/ Hujung lidah berada d antara gigi atas dan gigi bawah . Lelangit lembut dinaikkan . Udara yang keluar dari paru-paru dibiarkan bergeser di daerah gigi glotis direnggangkan dan pita suara tidak bergetar [th]. glotis dirapatkan dan pita suara bergetar [dh].

Geseran Lelangit Lembut [kh] dan [gh] belakang lidah dinaikkan untuk menutup rongga hidung. Udara dari rongga tekak keluar ke arah rongga mulut melalui ruang yang telah mengalami sempitan pada lelangit lembut. glotis dirapatkan, pita suara digetarkan [kh] glotis direnggangkan, pita suara tidak digetarkan [gh].

Konsonan Geseran Bersuara [z] Hujung lidah ditemukan dgn daerah gusi. Lelangit lembut dinaikkan. Arus udara dr paru-paru keluar melalui rongga mulut dan dibiarkan bergeser di pertemuan hujung lidah dengan gusi. glotis dirapatkan dan pita suara bergetar

Geseran Gusi Lelangit Keras Tak Bersuara [sy] Hadapan lidah dinaikkan ke arah gusi lelangit keras untuk menyekat perjalanan udara yang keluar melalui rongga mulut.

B10 : Fonem Suprasegmental dlm BM Fonem Suprasegmental ciri / sifat bunyi yg menindihi / menumpangi sesuatu fonem. Unsur Suprasegmental tekanan, nada, jeda, panjang pendek(mora) & intonasi. Prosodi perkara yg berkaitan dgn bunyi bhs yg dpt didengar di telinga, iatu yg tidak dpt dijelaskan melalui simbol tulisan. Fokus kpd ujaran (berkaitan dgn intonasi & rima) Kelantangan suara suara yg jelas dan mudah didengar. Tekanan Bunyi kata yg diucapkan lantang / pengucapan kata yg dikuatkan. Lambang tekanan ialah [ ] Selalu berlaku pd suku kata kedua dlm perkataan. Ttp tekanan tidak membezakan makna. Contohnya, [rumah] [ kampu] [krtas]

Contoh penggunaan nada dlm Cina Mandarin

Panjang Pendek Kadar panjang / pendek sesuatu bunyi diucapkan. (tidak membawa kepentingan fonemis dlm bm) Lambang [ : ] mora Satu mora [ : ] Dua mora [ :: ] Setengah mora [ . ] Ada bahasa gunakan unsur ini sebagai ciri fonemis, misalnya Arab & Inggeris.

Intonasi Turun naik nada suara dalam pengucapan ayat / frasa. Tingkat intonasi ditandai oleh angka 1, 2, 3, & 4. 1. Menunjukkan nada paling rendah. 2. Menunjukkan nada permulaan ujaran. 3. Menunjukkan nada tekanan dlm ujaran. 4. Menunjukkan nada paling tinggi Contohnya: Ayat tanya nada meninggi pd akhir ayat Ayat penyata intonasi menurun Jeda / Persendian Digunakan utk memisahkan elemen-elemen lin spt perkataan, rangkai kata / ayat. Lambang jeda [#] (ap digunakan bole bawa makna yg berbeza). Contohnya: [#saya minum susu lembu#] [#saya minum susu # lembu#] Lambang jeda [+] utk pemisahan antara suku kata / perkataan. Contoh: berikan. [ber + ikan] [beri + kan]

Fungsi tekanan dlm BI boleh membezakan makna (bersifat fonemik & bunyi). Contohnya, [progres] kemajuan [progres] memajukan Nada Kadar meninggi / menurunnya pengucapan sesuatu kata / morfem. Tidak bersifat fonemik dlm BM ttp sebaliknya dlm bhs Cina Mandarin.

B13 : Sebutan Baku Kata Terbitan Bentuk kata yg mengandungi kata dasar yang mendapat / menerima imbuhan. Imbuhan awalan Imbuhan akhiran Imbuhan apitan Imbuhan sisipan hanya

Pinjaman Bahasa Arab Perkataan yg berkaitan dgn hukum talak, fardhu, sunat, fadhilat dll Pinjaman Akhiran -i - wi - iah - in - ah - at abadi, insani duniawi, syurgawi ilmiah, lahiriah hadirin, muslimin hajah, ustazah hadirat, muslimat

Imbuhan sisipan tidak lagi digunakan, digunakan ap perkataan bru istilah.... B14 : Sebutan Baku Kata Pinjaman

Pinjaman Bahasa Sanskrit Kata Pinjaman Bahasa Inggeris Pinjaman Awalan Dipinjam apabila tiada perkataan tempata menggambarkan situasi baru. Contohnya: utk maha - mahasiswa, mahasiswi pra prasekolah tata - tatasusila swa - swasta eka - ekabahasa dwi dwibahasa panca - pancaindera, pancalogam Pinjaman Akhiran - man - wan - nita - wati seniman hartawan biduanita peragawati

Konotasi (connoctation), kompromi (compromise), siri (siries) Pinjaman Awalan Anti - antibiotik, anti-dadah Pro - prokerajaan, pro-Amerika Poli - poliklinik, politeknik Auto - autograf, autonomi Sub - subgolongan, subtopik Supra - suprakelas, supranasional Pinjaman Akhiran - al klinikal, kritikal - isme idealisme, nasionalisme