Τριώδιο: Από το θρήνο στην Ανάσταση

του αρχιμανδρίτη Νεκτάριου Τσίλη

Το Τριώδιο είναι η κατανυκτικότερη περίοδος του εκκλησιαστικού έτους και ίσως η πιο παρεξηγημένη από τους πνευματικά αδιάφορους χριστιανούς. Πολλοί συμπαρασύρονται από το κοσμικό πνεύμα και επιδίδονται σε διονυσιακές διασκεδάσεις και σε μία τυπολατρική τήρηση κάποιων «εθίμων», όπως π.χ. η νηστεία της Καθαράς Δευτέρας. Αυτή η κοσμική και ρηχή αντίληψη περί του Τριωδίου καταδεικνύει την άγνοια, που έχουν αρκετοί χριστιανοί, για το βαθύ πνευματικό νόημα αυτής της εκκλησιαστικής περιόδου. Για να ανακαλύψουμε την πνευματική ομορφιά του κατανυκτικού Τριωδίου, που ανοίγει την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου και φθάνει μέχρι την Κυριακή της Αναστάσεως, θα πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας σε δύο κομβικά σημεία. Την Κυριακή της Τυρινής και την Μεγάλη Παρασκευή. Η πνευματική σύνδεση των δύο αυτών ημερών, μας δίνει την δυνατότητα να κατανοήσουμε τον πλούτο των πνευματικών νοημάτων ολοκλήρου του Τριωδίου ως μία πνευματική πορεία από την Κυριακή της Τυρινής, κατά την οποία μας παρουσιάζει την έξωση των Πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο, έως την Μεγάλη Παρασκευή, που μας παρουσιάζει την σταυρική θυσία του Θεανθρώπου και την ιερουργία του μυστηρίου της σωτηρίας ολοκλήρου της δημιουργίας. Το γεγονός της εξώσεως των Πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο, μας υπενθυμίζει την αποστασία μας από την αγάπη του Θεού Πατέρα και την περιπλάνησή μας στα καταστρεπτικά μονοπάτια της αμαρτίας και των εγωιστικών θελημάτων. Οι Πρωτόπλαστοι, λόγω της υπερηφανείας και της ανυπακοής τους, έχασαν την θεϊκή αγάπη, έμειναν γυμνοί από την λαμπρότητα της θεϊκής χάριτος και εκάθησαν απέναντι του παραδείσου και έκλαψαν για την απώλεια της θεϊκής παρουσίας και χάριτος και για την καταβαράθρωσή τους στην άβυσσο της χωρίς Θεό ζωής. Γνήσια παιδιά τους κι εμείς, συνεχίζουμε την απέλπιδη περιπλάνησή μας στους εωσφορικούς δρόμους της αποστασίας και καταπληγωμένοι και ανήμποροι θρηνούμε, βυθισμένοι στο σκοτάδι της φθοράς και του θανάτου μακριά από την ζωογόνο αγάπη του Θεού. Μπροστά στο υπαρξιακό αυτό αδιέξοδο, η Εκκλησία έρχεται να σηκώσει το πέπλο της απελπισίας και της απογνώσεως και να φωτίσει την καρδιά μας με ελπίδα. Μας αποκαλύπτει τον Χριστό. Αυτόν, που μπορεί και πάλι να μας οδηγήσει κοντά στον Θεό Πατέρα. Αυτόν, που σταυρώθηκε για να σηκώσει όλο το βάρος των αμαρτιών μας, ώστε ελεύθεροι να επιστρέψουμε και πάλι στο Πατρικό μας σπίτι, τον Παράδεισο. Η προσπάθεια της Εκκλησίας να μας βοηθήσει σε αυτή την πνευματική πορεία ελευθερίας και σωτηρίας, ξεκινά την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου, συνεχίζεται την Μεγάλη Τεσσαρακοστή και κορυφώνεται την Μεγάλη Εβδομάδα. Τα πνευματικά εφόδιά μας είναι τρία: Η προσευχή, η νηστεία και η ελεημοσύνη. Η προσευχή είναι η

έκφραση του έμπονου αγώνα μας να αναζητήσουμε, να συναντήσουμε, να γνωρίσουμε και να συνομιλήσουμε με τον Χριστό. Η νηστεία είναι η έκφραση του βιώματος της ταπεινώσεως και της μετανοίας. Η ελεημοσύνη είναι ο εύχυμος καρπός της μετανοίας, αφού στην ταπεινή και μετανοημένη καρδιά έρχεται να κατοικήσει ο Χριστός, που είναι η αγάπη. Κι όποιος φλέγεται από την θυσιαστική σταυρική αγάπη του Χριστού, διακονεί τους αδελφούς του μέσα από την φιλανθρωπία, την συγχωρητικότητα, την υπομονή, την ανεξικακία και τις λοιπές θεοειδείς αρετές. Ως φιλόστοργος παιδαγωγός η Εκκλησία συνοδοιπορεί μαζί μας και μας συμβουλεύει και μας προγυμνάζει για την επίτευξη του πνευματικού μας στόχου. Την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου, η Εκκλησία, μας προειδοποιεί να μην αφήσουμε το σαράκι της υπερηφανείας να εισχωρήσει στον πνευματικό μας αγώνα, διότι τότε οι τυχόν αρετές θα μας οδηγήσουν στην κενοδοξία και τυφλωμένοι από την φιλαυτία δεν θα κατανοήσουμε, ότι δεν σώζουν τα καλά έργα αλλά το έλεος του Θεού. Την Κυριακή του Ασώτου, μας παρουσιάζει τις προϋποθέσεις για να φθάσουμε στην μετάνοια και μας τονίζει την άπειρη αγάπη και ευσπλαγχνία του Θεού Πατέρα, που περιμένει με μακροθυμία την επιστροφή μας. Την Κυριακή των Απόκρεω, μας αφυπνίζει με την παραβολή της Κρίσεως, τονίζοντας πως η Αγάπη του Θεού θα είναι το μοναδικό και φρικτό κριτήριο, όπου θα λογοδοτήσουμε για την ζωή μας και η θεϊκή Αγάπη θα είναι αυτή που θα σώσει τους δικαίους και θα κατακάψει τους αμετανοήτους. Την Κυριακή της Τυρινής, μας εισαγάγει στο πνευματικό στάδιο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, όπου θα αναμετρηθούμε με τον παλαιό άνθρωπο της αμαρτίας, με τις μεθοδείες του διαβόλου και με τις αμαρτωλές προκλήσεις του κοσμικού φρονήματος. Με την προσευχή, την νηστεία, την ταπεινοφροσύνη, την μετάνοια, και την έμπρακτη αγάπη, θα φθάσουμε στην Μεγάλη Εβδομάδα, όπου θα κληθούμε να γίνουμε συνοδοιπόροι του Κυρίου μας Ιησού Χριστού στην μαρτυρική πορεία του προς το εκούσιον πάθος Του και να σταθούμε πλάι Του, καρφωμένοι στο σταυρό του δικού μας πνευματικού αγώνα. Εκεί, την Μεγάλη Παρασκευή, στον Σταυρό του Χριστού βρίσκεται η σωτηρία μας. Εάν αγωνισθήκαμε τον καλόν αγώνα της μετανοίας, όπως μας καθοδήγησε η Αγία Εκκλησία, τότε θα αξιωθούμε να ακούσουμε της μακαρίας δεσποτικής φωνής: «Σήμερον, μετ΄ εμού έση εν τω Παραδείσω». Ο θρήνος καταργείται. Τα δάκρυα παύουν. Τα δεσμά του Άδου θραύονται. Οι θύρες της Επουράνιας Βασιλείας ανοίγουν. Μπροστά προχωρά τροπαιούχος και νικητής ο σταυρωθείς Κύριος και πίσω του όλοι αυτοί, που σήκωσαν με πίστη, ταπείνωση και υπομονή τον σταυρό της μετανοίας. Η νύχτα της Αναστάσεως είναι το πνευματικό πανηγύρι της σωτηρίας. Ο Πατέρας υποδέχεται τα χαμένα παιδιά Του και στήνει ευφρόσυνο τραπέζι, που δεν είναι άλλο από την αναστάσιμη θεία Λειτουργία. Πραγματικά, πόσο δυστυχισμένοι είναι αυτοί που δεν μπορούν να βιώσουν αυτήν την

πνευματική πορεία της μετανοίας, που δεν μπορούν να ζήσουν αυτήν την μοναδική εμπειρία της αναστάσιμης χαράς και ευφροσύνης! Όποιος ακόμα κάθεται απέναντι του Παραδείσου, μέσα σ΄ αυτήν την φρικτή κοιλάδα του κλαυθμώνος, ας σηκωθεί κι ας κάνει το πρώτο βήμα στο δρόμο του Τριωδίου, στο δρόμο της σωτηρίας. Ας μείνει μακριά από τους πλανερούς παράδρομους του κοσμικού πνεύματος και του αμαρτωλού φρονήματος και βαστάζοντας τον πνευματικό σταυρό της μετανοίας, ας ακολουθήσει τον Κύριό μας Ιησού Χριστό στον μαρτυρικό δρόμο, που οδηγεί στην άφατη αγάπη του Θεού Πατέρα.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ Το ΤΡΙΩΔΙΟ είναι ένα λειτουργικό βιβλίο που περιλαμβάνει ύμνους και βιβλικά αναγνώσματα για την κάθε μέρα της περιόδου της Μ. Σαρακοστής, η οποία αρχίζει με την Κυριακή του Τελώνη και του Φαρισαίου και τελειώνει με τον Εσπερινό του Αγίου και Μεγάλου Σαββάτου. Η άγνοια των ύμνων του Τριωδίου είναι η βασική αιτία που μας κάνει σιγά σιγά να παραμορφώνουμε τη κατανόηση, το σκοπό και το νόημα της Μεγάλης Σαρακοστής. Πολύ πριν αρχίσει η Μ. Σαρακοστή, η Εκκλησία μάς αναγγέλλει ότι πλησιάζει και μας καλεί να μπούμε στην περίοδο της προετοιμασίας αυτήν. Γιατί; Γιατί η Εκκλησία έχει μια βαθειά ψυχολογική γνώση της ανθρώπινης φύσης. Ξέροντας την έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης και την τρομακτική <<κοσμικότητα>> της ζωής μας, αναγνωρίζει την αδυναμία μας να αλλάξουμε αυτόματα, να πάμε ξαφνικά από μια πνευματική ή διανοητική κατάσταση σε μια άλλη. Έτσι, αρκετά πριν αρχίσει η ουσιαστική προσπάθεια , η Εκκλησία προκαλεί τη προσοχή μας στη σοβαρότητα της Μ. Σαρακοστής και μας καλεί να σκεφθούμε τη σημασία της. Αυτή η προπαρασκευαστική περίοδος περιλαμβάνει τις Κυριακές: α) Του Τελώνη και του Φαρισαίου, που αναφέρεται στην Ταπείνωση. β) Του Ασώτου, που αναφέρεται στην μετάνοια. γ) Της Απόκρεω, που αναφέρεται στην Τελευταία Κρίση και στη χριστιανική αγάπη και δ) Της Τυροφάγου, ή της Συγγνώμης που θυμόμαστε της εξορία από τον Παράδεισο των Πρωτοπλάστων.