Terapijski ultrazvuk i njegova primjena

Terapija ultrazvukom je primjena ultrazvune energije u svrhu lijeenja. Najprikladnija frekvencija je od 800 do 1000 kHz. Ultrazvuk djeluje u dubinu te moe poveati temperaturu tkiva u dubinu od 3 do 5 cm bez zagrijavanja koe i potkonog tkiva. Zbog tog svojstva je prikladan kao dodatak lijeenju ogranienja opsega pokreta zbog smanjenja rastezljivosti periartikularnog tkiva, neakutnog miinog spazma i kod boli zbog kronine disfunkcije mekog tkiva. Biofizikalni uinci koji proistjeu iz interakcije ultrazvuka s tkivom mogu se podijeliti u dvije skupine: 1) termalni uinci koji nastaju zbog sposobnosti ultrazvuka da poveava temperaturu tkiva 2) netermalni uinci koji se pripisuju mehanizmima razliitim od onih koji povisuju temperaturu tkiva. Iako ultrazvuk ima mnoga pozitivna svojstva, treba naglasiti da upotreba ultrazvuka veeg intenziteta od onog upotrebljenog za terapijsku primjenu dovodi do zaostajanja rasta dugih cijevastih kostiju, oteenja tkiva produene modinei razaranja raznih drugih tkiva. Tkiva koja sadre velike koliine kolagena, apsorbiraju i veliku koliinu ultrazvune energije te se na njima oituju jae posljedice djelovanja ultrazvune energije. Kosti i zglobne ahure imaju vrlo visok sadraj kolagena, dok koa i potkono masno tkivo apsorbiraju malu koliinu ultrazvune energije. Apsorpcija ultrazvune energije i posljedini porast temperature ovisi o frekvenciji. to je frekvencija via, to je vee oslabljenje energije u povrinskim strukturama. Kod frekvencije od 3MHz veina se energije apsorbira u dubini od 1 do 2 cm. Kod nie frekvencije, izmeu 800kHz i 1 MHz, manje je slabljenje u povrinskim tkivima ime se omoguuje da se vie energije apsorbir u dubljim tkivima. Ove nie frekvencije se esto upotrbljavaju u lijeenju miino-kotanih disfunkcija kada je poeljna vea dubina prodiranja i apsorpcija. Prosjeni protorni intenzitet koji se upotrebljava u terapiji kree se izmeu 0,5 do 3 W/cm2. Intenzitet vii od 10,0 W/cm2 rabi se za rzaranje tkiva u kirurgiji, a intenzitet ispod 0,1 W/cm2 primjenjuje se u dijagnostike svrhe. Primjeri primjene ultrazvuka u praksi: - burzitisi i tendinitisi 1,0 do 2,0 W/cm2 6 minuta 3x na tjedan kroz 4 tjedna - zacijeljivanje rana 0,25 do 0,5 W/cm2 kontinuiranog ultrazvuka kroz 5 minuta 3 x na tjedan - smanjenje boli i spazma miia 1,5 W/cm2 2 minute 10 tretmana Gore su navedeni samo neki od primjera primjene ultrazvuka u praksi s napomenom da se svako doziranje mora raditi individualno za svakog pojedinca posebno u skladu s lokalizacijom ozlijeenog tkiva i samom dijagnozom.

Kontraindikacije za primjenu ultrazvuka: bolesti oka, srane bolesti i pacemaker, ene u generativnoj dobi u podruju trbuha i lumbalne kraljenice osim tijekom prvih 10 dana nakon mjesenice, uzv se ne primjenjuje na testise, tijekom zraenja zloudnih tumora primarne i sekundarne lokalizacije, na dijelovima tijela sa slabom cirkulacijom, u djece i mladei, kod osteoporoze i ne primjenuje se kod osoba s ugraenim kovinskim predmetima u podruju primjene ultrazvuka (osteosinteza, endoproteza,) ULTRAZVUK U KOZMETIKOJ PRIMJENI: Ultrazvuk i primjena ultrazvuka je jedna od terapija otklanjanja celulita. Sam ultrazvuk djeluje na nain da titranjem uzrokuje kompresiju i dilataciju tkiva, koji djeluju kao masaa. Posljedica je poveana propusnost staninih membrana, a time i bolja opskrba stanica kisikom i hranjivim tvarima, te bolje oslobaanje tetnih, otpadnih tvari iz organizma. Ultrazvuk u kozmetici koristi se najee u anticelulitnim tretmanima i tretmanima protiv bora, za oporavak i oivljavanje oputene i umorne koe, protiv rairenog crvenila, za regulaciju luenja sebuma i u tretiranju mrlja nastalih uslijed poveane pigmentacije. U anticelulitnim tretmanima najbolji se rezultati postiu u tretiranju celulitnih nakupina na bedrima, koljenima i glenjevima. Rezultati, kao i kod drugih naina rjeavanja celulita trajniji su i bre vidljivi u sluaju mekanog, edematoznog celulita prvog stupnja. Jedan tretman ultrazvukom traje otprilike 20 minuta, nakon ega se preporuuje runa masaa. Broj tretmana odreuje se ovisno o pojedinom sluaju najee izmeu 6 i 20 tretmana. ULTRAZVUK U TERAPIJSKOJ PRIMJENI: Terapija ultrazvukom sastoji se u primjeni ultrazvune energije u svrhu lijeenja. Koriste se njegovi termiki i ne termiki uinci to ovisi o nainu primjene: kontinuirani ili impulsni terapijski ultrazvuk. Ultrazvuk se esto upotrebljava u fizikalnoj terapiji kod raznih disfunkcija mekog tkiva ukljuujui kontrakture zglobova, oiljkastog tkiva, upale tetiva, upala sluznih vrea u zglobovima, spazma skeletnih miia i boli, degenerativnih promjena na zglobovima, bolnih stanja kraljenice, uganua, sportskih povreda. Djelovanje ultrazvuka u terapijske svrhe je mehaniko,toplinsko, fizikalno-kemijsko i bioloko. Najvanije djelovanje ultrazvuka je toplinsko. Mehanika se energija u tkivima kroz koja prolazi ultrazvuk pretvara u toplinu i to posebno na mjestima gdje dolazi do refleksije ultrazvuka, a to je granica izmeu mekih tkiva i kosti. Dakle ultrazvuk je jo jedna procedura kojom moemo toplinski djelovati na dublje dijelove tkiva unutar lokomotornog sustava.

Ultrazvuk Terapija ultrazvukom sastoji se u primjeni ultrazvune energije u svrhu lijeenja. Koriste se njegovi termiki i netermiki uinci to zavisi od naina primjene: kontinuirani ili impulsni terapijski ultrazvuk. Ultrazvuk se esto upotrebljava u fizikalnoj terapiji kod raznih disfunkcija mekog tkiva ukljuujui kontrakture zglobova, oiljkastog tkiva, upale tetiva, upala sluznih vrea u zglobovima, spazma skeletnih miia i boli, degenerativnih promjena na zglobovima, bolnih stanja kraljenice, uganua, sportskih povreda Djelovanje ultrazvuka u terapijske svrhe je mehaniko,toplotno, fizikalno-kemijsko I bioloko. Mehaniko zbog titraja ultrazvuka prenose se vibracije u tkivo. Ovo mehaniko djelovanje naziva se mikromasaa Razvijanje topline: zbog mikromasae nastaju podruja nad i podtlaka, to je posljedica oscilirajuih pokreta dijelova stanice i elemenata stanica. Trenje koje pritom nastaje vodi do razvijanja topline. Poveanje temperature zbog mikromasae moe izmeu ostalog imati slijedea fizioloka djelovanja:

djeluje poveanjem permeabilnosti staninih membrana poticaj cirkulacije i poboljanje izmjene tvari. Tkivo reagira na odreeno poveanje temperature vazodilatacijom poboljanje cirkulacije i smanjenje aktivnosti simpatikusa, to dovodi do smanjenog tonusa muskulature smanjenje bolova apsorpcija energije ultrazvuka moe dovesti do poveanja elastinosti tkiva poveanje sposobnosti regeneracije tkiva

Fizikalno kemijsko: unapreuje oksidacijske i reproducijske procese, razvijajui farmakoloki aktivne tvari u tkivima histamin i acetil- holin Bioloki uinci ovise o intenzitetu , frkvenciji i vremenu ozvuavanja. Ultrazvuk djeluje na aktivaciju zatitne funkcije retikulo endotelnog sistema, na bolju trofiku tkiva, na biosintezu bjelanevinastih kompleksa, hiperemiju, poboljanje cirkulacije, poboljanje izmjene tvari. U uvjetima vazodilatacije i hiperemije poveava se transport upalnih i drugih raspadnih produkata. Mehanikim se uinkom odvijaju vane promjene u kolagenim vlaknima, odvajaju se od ostalih tvari. Ope djelovanje ultrazvuka nastaje preteno preko vegetativnog ivanog sustava neuralnim putem. Vibracijsko djelovanje ultrazvuka na simpatike ivane puteve dovodi do spazmolitikog djelovanja, odnosno smanjenje tonusa simpatikusa. Svako lokalno djelovanje dovodi i do izvjesnog opeg djelovanja, to osobito vrijedi za kemijsko i refleksno djelovanje.

Ultrazvuk po Selzeru Jedna od metoda koje se ve dugo godina primjenjuje u lijeenju oboljelih od multiple skleroze je i lijeenje ultrazvukom prema Hansu Selzeru. Na lijenikom kongresu u Stockholmu 1969. dr. Selzer je nakon dueg niza godina prouavanja bolesti iznio svoju teoriju i nain lijeenja multiple skleroze uz ostalo i terapijom ultrazvuka. Njegovo je stanovite da oboljenje prati izvjestan zastoj limfe i likvora i da se na taj zastoj moe utjecati mehanikim putem, odnosno malim dozama ultrazvuka i manuelnom limfnom drenaom , ime se postie bolje protjecanje, desenzibilizacija limfe i likvora, ime se pospjeuje imunitet organizma i spreava napredovanje bolesti. Metodom ultrazvuka po Selzeru tretiraju se dvije zone: a) podruje vrata b) podruje grudne i slabinske kraljenice Svaki tretman sastoji se od primjene rune limfne drenae i terapije ultrazvukom navedenog podruja naizmjenino. Tretman se sprovodi 24 puta u jednom ciklusu. Takav tretman trebalo bi ponavljati svakih 6 mjeseci kroz 3-4 godine , a zatim eventualno jednom godinje , to zavisi o teini oboljenja. Terapija ultrazvukom po Selzeru pokazala je do sada dobre rezultate , pa bi svi bolesnici trebali proi ovaj tretman.
Ljudsko uho uje zvuk frekvencije izmeu 16 Hz i 20000 Hz. Zvuk s frekvencijom veom od 20000 Hz naziva se ultrazvukom. Terapija ultrazvukom (lat. ultra preko, iznad; sonus zvuk; gr. therapeia lijeenje) primjenjuje u svrhu lijeenja ultrazvunu energiju, frekvencije od 800 do 1000 kHz. Ultrazvuk moe poveati temperaturu tkiva na dubini od 3 do 5 cm i vie, bez zagrijavanja koe i potkonog tkiva. Ta injenica najvaniji je razlog za upotrebu ultrazvuka kao terapijskog agensa. Fizioloki odgovori koji su posljedica termikog mehanizma ukljuju poveanje rastezljivosti kolagenskog tkiva, promjene u cirkulaciji krvi, promjene brzine vodljivosti ivaca, poveanje praga za bol, poveanje genske aktivnosti i promjene u kontraktilnoj aktivnosti skeletnih miia. Netermiki uinci ultrazvuka ukljuuju kavitaciju i mehanike ili kemijske promjene. Kavitacija je vibracijski uinak na mjehurie plina pomou ultrazvunog zraenja. Promjene u lokalnom tlaku stvorene ultrazvukom mogu izazvati ekspanziju i kompresiju malih mjehuria plina koji mogu biti prisutni u krvi i u tkivnoj tekuini. Za vrijeme razrjeenja mali e se mjehurii iriti, a za vrijeme kondenzacije ti se mjehurii komprimiraju. Ukoliko je pulsacija mjehuria dovoljno intenzivna moe prouzroiti promjene u aktivnosti stanica i optereenje tkiva. Tkiva koja sadre velike koliine kolagena apsorbiraju veliku koliinu ultrazvuka i stoga se na njima oituju jae posljedice djelovanja ultrazvune energije. Koliina topline koja se stvara ovisi o intenzitetu ultrazvuka, duljini izlaganja i veliini podruja. Kosti i zglobne kapsule imaju vrlo visok sadraj kolagena. Stoga su to strukture koje apsorbiraju najvie ultrazvune energije. Ultrazvuk prolazi kroz kou uz malo do umjereno oslabljenje. Intenzitet ultrazvuka u rasponu veem od onog upotrebljenog za terapijsku primjenu dovodi do zaostajanja rasta dugih cjevastih kostiju, oteenja tkiva produene modine i razaranja raznih drugih tkiva. Ultrazvuk ne dovodi do ionizacije i zbog toga njegovom upotrebom ne nastaju ni ionska zraenja ni karcinom, a nema ni rizika od nastanka kromosomskih oteenja. Indikacije za upotrebu ultrazvuka: kontrakture zglobnih ahura ili adhezivni kapsulitis; otvrdnua periartikularnih struktura zbog razliitih razloga; Depuytrrenova kontraktura

kronini artritisi; bol kod degenerativnog i upalnog artritisa ekstraartikularni reumatizam: burzitis, tendinitis i nategnua tetiva spazam, nategnue, fibroza, miozitis, hematomi miia neurinomi poremeaji simpatikog ivanog sustava (refleksna distrofija, kauzalgija i Sudeckova atrofija) otvorene rane kronine bolesti perifernih krvnih ila, vazospazam zacjeljivanje fraktura.

Svojstva i uinci terapijskog ultrazvuka

Ultrazvuk ubrajamo u mehanike valove istih fizikalnih svojstava kao i ujni zvuk, ali viih frekvencija koje ljudsko uho ne zamjeuje (od 17 000 do 20 000 Hz). Temelji se na piezoelektricitetu, tj. svojstvu nekih kristala da u izmjeninom elektrinom polju titraju, mijenjaju svoju valnu duljinu i tako izazivaju mehaniko titranje. Ultrazvukom u tjelesnim tkivima postiemo mehanike, toplinske i fizikalno-kemijske uinke. Mehaniki uinci nastaju uslijed naizmjeninog stezanja i irenja medija pri ultrazvunim vibracijama. Time se postie mikromasaa, koja je ujedno najvaniji uinak ultrazvuka u lijeenju, a izraenija je pri pulzirajuem (intermitentnom) nego pri stalnom (kontinuiranom) ultrazvuku. Toplinski uinak, koji je najoitiji, nastaje zbog trenja pri pretvorbi mehanike energije titranja u toplinsku energiju. Ovaj je uinak jae izraen kod kontinuiranog oblika ultrazvunog vala, koji ee koristimo kod kroninih bolesti. Zbog toplinskog uinka vea je prokrvljenost tkiva, to doprinosi brem cijeljenju. Zbog fizikalnokemijskog uinka ultrazvunih valova u tkivima se poveava pH meustanine tekuine i propusnost biolokih membrana, to pospjeuje oksidacijske procese i apsorpciju kisika.

Terapija - kako djeluje

U fizikalnoj terapiji primjenjujemo frekvenciju 1 MHz, koja djeluje prvenstveno na duboko smjetene strukture kao to su zglobovi i tetive. Frekvencija od 3 MHz djeluje povrnije, na kou i potkono tkivo, te se primjenjuje

u borbi protiv celulita. Ultrazvuni val moemo uspjeno primijeniti i kao nosioca boljeg prodiranja ljekovitih tvari dublje u tkivo. Kad elimo postii veu koncentraciju antireumatika u miiima, tetivama ili zglobovima primjenjujemo 1 MHz ultrazvuk, ime postiemo jai lokalni farmakoloki, mikromasani i toplinski uinak, izbjegavajui neeljene nuspojave kao kod sistemske primjene lijeka.

U tretmanima celulita vrlo uspjeno primjenjujemo 3 MHz ultrazvuk, uinak kojeg se moe jo pojaati primjenom anticelulitne kreme ili gela, koji pomou ultrazvuka prodiru dublje u tkivo.
U terapijske svrhe upotrebljava se intenzitet od 0,5 do 3 W/cm2. U dijagnostici se koristi intenzitet ispod 0,1 W/cm2. Normalno se mora osjeati ugodna toplina. Broj i uestalost dolazaka, kao i trajanje terapije odreuje se individualno. Obino je potrebno 10-tak dolazaka, a jedna primjena ultrazvuka traje 5-15 minuta. Nakon toga je potreban prekid od tri tjedna. Ako se nakon prve ili druge primjene ultrazvuka osnovna bolest pogora ne treba napustiti lijeenje ve nastaviti do najmanje etiri primjene. Ako se ni tada stanje ne pobolja, treba razmisliti o drugom nainu lijeenja. Terapijski ultrazvuk pomae kod kontraktura zglobova, upala sluznih vrea-burza i tetiva, boli i greva miia, degenerativnih promjena zglobova i kraljenice, uganua, sportskih povreda, miogeloza, uklanjanja celulita. Ne smije se primijeniti kod sranih bolesnika s pace-makerom, djece, za vrijeme radioterapije malignih oboljenja, kod uznapredovale osteoporoze, na trbuh i slabinsku kraljenicu trudnih ena, na zglobove s ugraenim metalnim dijelovima (endoproteza, osteosinteza). Terapijska primena zvunih talasa od 16 kHz i vie treptaja u sekundi koji pripadaju podruju UZ. Terapijske doze 0.05-3.0 W/cm2. Zvuni talasi su longitudinalna periodina treperenja sredine tj. periodina zgunjavanja (kompresija) i razreenja (dilatacija) molekula vrste,tene i gasovite sredine kroz koju se prostiru. Fizioloko delovanje: - vazodilatacija,aktivna hiperemija - analgetsko delovanje - antiflogistiko delovanje - pojaanje resorpcije ekstravazata i metabulita - fibrinolitiko delovanje - pojaano stvaranje antitela

- poveanje intracelularnog metabolizma - poveanje nadraljivosti motornih nerava i miia Indikacije: - povreda mekih tkiva (distorzije,distenzije,rupture i kontuzije) - tendiniti i tendovaginiti - povrede zglobne aure - reumatizam zglobova i venzglobni reumatizam - bolni oiljci koe - varikozne ulceracije - amputacioni neuromi - ograniena sklerodermija - M.Raynaud (gangliom stelatum) Kontraindikacije: - tromboflebitis (opasnost od embolije) - loi krvni sudovi (opasnost od rupture) - akutne infekcije (opasnost id diseminacije) - bolesti sa kontraindikacijom zagrevanja (akutna zapaljenja,maligna oboljenja i tuberkuloza) - okluzivna arterijska oboljenja III i IV stadijuma - graviditet - oteen periferni senzibilitet - pacijenti sa pejsmekerom - kontrainikovano je tretirati lobanju,predeo oko oka,genitalije Fiziko delovanje: Mehaniko dejstvo-kavitacija (vazduni mehuri),razreenje pa zgunjavanje uz prskanje vazdunih mehura nastaju elektrini naboji i jonizacija okolnih molekula. Termiko dejstvo-apsorpcija,stvara se toplota na periostu (periostalni bol). Fiziko-hemijsko dejstvo-propustljivost biolokih membrana,promena pH sredine (alkaloza) i oslobaanje bioaktivnih supstanci. Neurorefleksno dejstvo-preko Hedovih zona utie na funkciju unutranjih organa. SONO TERAPIJA-primenjuje se u dva reima rada (kontinuirani i impulsni oblik) PRIMENA DIREKTNIM KONTAKTOM-glave projektora sa koom,izmeu kojih je kontaktni medijum (sono gel). ee se koristi dinamina tehnika ozvuenja pokretanjem glave projektora a ree statina tehnika. SUBAKVALNA METODA-distalni delovi ekstremiteta se zaranjaju u vodu koja je kontaktni medijum. ULTRASONOFOREZA-kroz intaktnu kou unose se lekovi delovanjem ultrazvuka koji poveava propustljivost koe i elijskih membrana. Unose se gelovi sa proteolitikim enzimima (Thiomucase)kortikosteroidi (hidrokortizon). ULTRASOUND je mikroprocesorski upravljani ureaj za terapiju ultrazvunim talasima. Pod ultrazvukom podrazumevamo talase dobijene mehanikom vibracijom estica elastinog tela, frekvencije preko 16 KHz. Prostire se kroz materijalne sredine u obliku longitudinalnog talasanja izazivajui zone pritiska i razreenja.

Prodorna mo ultrazvuka u tkivima zavisi od njegove frekvencije. Apsorpcija zavisi od frekvencije i toplotne provodljivosti sredine, odn. tkiva. Ukoliko je frekvencija vea utoliko je vea i apsorpcija ultrazvuka u tkivima, pa je dubina prodiranja manja i obratno. Na primer ako dubina prodiranja, primenom frekvencije od 800 KHz iznosi 7 cm, tada pri istoj snazi, dubina prodiranja na frekvenciji od 1 MHz iznosi 6 cm, a na 3 MHz iznosi 2 cm. Prema tome, kada je potreban dublji efekat primenjuje se frekvencija od 1 MHz, a za povrinsko dejstvo frekvencija od 3 MHz. FIZIKE OSOBINE 1. Prostire se kroz vrstu, gasovitu i tenu sredinu kao i zvuk. Brzina prostiranja zavisi od elastinih svojstava sredine i njene temperature. Brzina prostiranja je vea kroz vrsto telo, nego kroz tenosti ili gasove. Porast temperature sredine vodi poveanju brzine prostiranja. 2. Pri prelasku iz jedne sredine u drugu (ako je talasni otpor tih sredina razliit) ultrazvuk skree sa prvobitnog pravca ili se reflektuje. Osobina ultrazvuka da se prelama i reflektuje od granine povrine dveju sredina razliitog otpora koristi se za otkrivanje raznih pukotina u metalu. Na istom principu poiva i dijagnostika primena ultrazvuka u medicini i stomatologiji. 3. Ultrazvune talase apsorbuje tkivo. Deo mehanike energije prelazi pri tome u toplotnu. Apsorpcija u miiu je dva puta vea nego u masnom tkivu, a u nervnom 3-4 puta vea nego u miiima. Utvreno je da je apsorpcija ultrazvuka proporcionalna sadraju proteina u tkivima. 4. Ultrazvuni talasi mogu, slino snopu svetlosti, da se koncentriu. S obzirom na malu talasnu duinu, oni mogu da se centriraju, pa se govori i o ultrazvunom zraku. Ova osobina ultrazvuka koristi se u hirurgiji za otklanjanje tumora mozga. Razbijanje kamenaca u unoj kesi, bubregu ili mokranoj beici pomou ultrazvuka, ponovo postaje aktuelno. Sve ove osobine ultrazvunog zraenja ispoljavaju se prilikom rada u kontinualnom reimu. U nekim oboljenjima u kojima je simptom bola jako izraen, prilikom povrede miia i ligamenata i vegetopatija, primena kontinuiranoga ultrazvuka moe da dovede do pojaanja tegoba i pogoranja patolokog procesa. Poto se slino reagovanje sree pri primeni termoterapije, smatra se da su pogoranja posledica termikog delovanja ultrazvuka. Dokazano je da se mehaniko i neurorefleksno delovanje ultrazvuka zadrava, a termiko izostaje, ako se umesto kontinualnog primeni impulsni reim rada. Ponavljanje ultrazvunih impulsa se najee vri na frekvenciji od 16 Hz ili nekog od njegovih umnoaka (npr. 48 Hz). Obino se kao trea frekvencija dodaje 100 Hz.