Anda di halaman 1dari 4

SINCHI QECHWA YACHACHIY / Enseanza superior de Quechua

Jess Caso- Valentina Yauri

QECHWANCHIK YACHAKUY
Munayqa atipaymi.

awpaq yachay.
1. TAKI.
KUNTUR PURASCHALLAY Orqopi qasappi kuntur puraschallay huktaa maskakuy waqaq masiykita llakiq masiykita ama oqallayqa waqaykaysiykia orqopi qasapi sapayki kaptiyki chullayki kaptiyki PLUMITA DEL CNDOR En cerros y brechas plumita del cndor Bscate a otro quien llore contigo quien sufra contigo Debes saber que ya Llor yo contigo En cerros y brechas Cuando estabas sola Cuando ests solita

2. RIMAYKUY.
PURINAPI Damin: Imaynallataq kachkanki. Mario: allinllam, qamq, allinllachu? Damin: oqaqa hina kusillam riki Mario:maytaam richkanki Damin: llamkaqmi richkani Mario: allinmi Damin: tinkunanchikkama Mario: aw qamlla allinlla EN LA CALLE Damin: cmo ests Mario: muy bien, T cmo ests? Damin: yo siempre contento Mario: dnde te vas? Damin: me voy a trabajar Mario: que bien Damin: hasta el prximo encuentro Mario: S, cuidate

3. WAQAQKUNA. QENA (La quena)


Manaraq inkakuna kay suyupi kaptinkuraq a qenaqa karqaa. Ikapi, Naskapim tarirqaku achkallataa. Kanmi wirumanta, tullumanta, mitumanta, kullumantapas. Karqataqmi qena, kinranpa waqana. awpaqninpim soqta uchkunkuna, qepanpiataq huklla.

UNIVERSIDAD PARA EL DESARROLLO ANDINO Primera Universidad Bilinge del Per

Pgina 1

SINCHI QECHWA YACHACHIY / Enseanza superior de Quechua

Jess Caso- Valentina Yauri

4. MUSUQ RIMAKUNA.
- manaraq/ aun no - Naskapi, en Nazca - wirunkuna/ sus caas - kullumanta/ de madera - awpaq/ delante - inkakuna/ los incas - tarirqaku/ encontraron - tullu/ hueso - Kinranpa/ traversa - soqta/ seis - qenakuna/ las quenas - Achka/ muchos - mitumanta/ de barro - waqan/ tocan - uchkukuna/ los huecos

5. AWINCHAYWAN QELLQAY YACHAPAKUY.


- Piru llaqtapi. achkallaa karqa - ancha chilinayoqmi. - Qenaqa . uchkuyoqmi. - waqana qenakuna. - Sarapa kanmi - qenakunaqa sumaqtam

6. ALLIN QELLQAY. (Ortografa)


a. La escritura pre alfabtica colonial an persiste en algunos contextos, por ello debemos tener en cuenta este cuadro para escribir correctamente. SUELE UTILIZARSE c cc hue, hua hui ii j qui ai DEBE UTILIZARSE k q we,wa, wi iy h ki ay ESTN ESCRITAS Cunca Cconccay Huecce, huahua, huiai Cutii Juui Quiquiiki Taitai DEBE ESCRIBIRSE Kunka Qonqay Weqe, wawa, wiay Kutiy Huuy Kikiyki Taytay

b. No existen diptongos ni hiatos en el quechua. Cuando se produzca un falso diptongo se reemplazar la W por U y Y por la I. Reemplazando w por u w por u y y por por i i Incorrecto caucau waucce taitai huaillai Correcto kawkaw wawqe taytay wayllay GLOSA comida hermano Mi padre reverdecer

Yachapakusun:

UNIVERSIDAD PARA EL DESARROLLO ANDINO Primera Universidad Bilinge del Per

Pgina 2

SINCHI QECHWA YACHACHIY / Enseanza superior de Quechua

Jess Caso- Valentina Yauri

Yapamantam ccallallircca Jess yachachiita chai Galilea ccocha patampi, chaipim Paiman jamurccacu runacuna juc nana nanacc. Chai raicum, juc ccocha ucumpi cacc barcoman seccaspaa, chaipi tiyaicurcca, chaicamaataccmi chai runacunaatacc jina, ccocha patallampi carccacu.

7. QELLQA AWINCHAY.
PINWINU: Challapi paqari willakuy. Kay pacha qallariyninpiqa, pinwinus ancha tuki pawaq kasqa, qochataypis anchata pawariq, karu wichaykunamansi riq, wayrakunapis anchata muyukuq. Ichaqa chay pinwinus hawa sonqoyasqa kasqa hinaspansi usuchisqa huk atawallpakunata chaymanta qochapi challwakunatapas. Apukunas pinwinupa llaoa kayninta qechurqosqa chaysi mana pawariyta atisqachu, anchatas wiarqosqa chaysi ma kallpananpaq allisqachu. Atawallpakuna usuchisqanma ntas, sachapi qestankunata saqespan allpa ukun uchkukunapi yachan. Challwakuna usuchisqanma ntas yakupi tuytuyta yachasqa, kunanqa qasasqa yaku ukunkunapim yachan chaymi kunanqa chay pinwinu, allin sonqo, kuyakuq, hukllapaq ichaqa ancha yakupi pillpiq. PINGINO: Mito de la costa. Al inicio del tiempo el pingino era un ave ligero y veloz; surcaba el cielo majestuosamente alcanzando grandes alturas y ejecutando maravillosas piruetas. Pero el pingino se llen de arrogancia y despreciaba a otras aves y peces del mar. Los APU, viendo esa banalidad quitaron todas sus dotes al pingino. Sus alas se acortaron con la que no pudo volar, su cuerpo obeso le dej torpe para caminar. Por despreciar a los pjaros abandon su nido en los rboles y vive en huecos subterrneos. Por menospreciar a los peces, tuvo que aprender a nadar y vivir en aguas casi congeladas. Desde entonces el pingino es noble, carioso, fiel pero gran nadador.

Rimarisun: awinchasqanchikmanta rimarisun.

UNIVERSIDAD PARA EL DESARROLLO ANDINO Primera Universidad Bilinge del Per

Pgina 3

SINCHI QECHWA YACHACHIY / Enseanza superior de Quechua

Jess Caso- Valentina Yauri

8. YACHARQANKI?
QORI KAYRA. (El anfibio peruano ms venenoso del mundo) Yunkanchikpim yachan. Manam hapinachu, qaranpim kan miyu, chay miyunmi urukuna mikusqanmanta. Chay miyunwanmi lliw kawsaqta sipin. Qori hinam llimpin, kantaqmi anqas yana, qelloyasqa chaynataq pukapas. Qellqay qechwanta. Veneno.. Mata Amarillo.. selva oro negro insectos. azul. rojo..

9. YACHAYNINCHIK POQOCHIY.
Umanchik Umanchikpim kachkan: puyuk, chukcha, urku, rinri, qechipra, awi, senqa, simi, wirpa, kakichu, uya, qallu, kiru, sapra, sunka. Castilla simipi kaqta tarispa qechwa kaqta suyuy:

F F M P L

O R E J A

N E N X B

T N T L I

A T O A O

N E N C N

E O J O A

L L D B

A L I N A

S E E A T

P B N R S

W A T I E

V C E Z P

10. WATUCHI.
WATUCHIQ: Haykallayki imallaykis? WATUCHISQA: As, asallas. Tawa takarpu, iskay lapi lapi. . Cuatro estacas, dos flccidos. .

Qellqaq SERGIO QUIJADA JARA Qam raykum qantu, Piru llaqtapa kuyay waytan.

UNIVERSIDAD PARA EL DESARROLLO ANDINO Primera Universidad Bilinge del Per

Pgina 4

Anda mungkin juga menyukai