WAT IS WIJSHEID???

“Zodra iemand zich realiseert dat de werkelijkheid vele gezichten kent, zet hij de eerste stap op weg naar wijsheid.”

Nieuwsbrief van Hopstaken Bedrijfsadvies – 2005.4 – 15 april 2005

In deze nieuwsbrief:

1. Waar gebeurd: Kan niet bestaat niet

2. Nieuws van Hopstaken: Waar je mee omgaat …?
3. Instrument: Corporate Culture
4. Wijze citaten van Beethoven, Einstein, Anderson, Hayes, Bomans en Erasmus
5. Tips voor leven na ’t werk

Reacties: loek@hopstaken.com. Het nieuwsbrieven-archief staat op www.hopstaken.com.

Evenals een overzicht van onze diensten (advisering, workshops en seminars).

1. Waar gebeurd: Kan niet bestaat niet

Het is vaak verbazingwekkend hoe snél mensen in staat zijn een reeks argumenten op te hoesten om iets níet te doen.
Alsof zij een heel mensenleven dagelijks een paar uur hebben geoefend op het vergrendelen van de deur naar iets
dóen met een maximaal aantal sloten, de een nog vernuftiger dan de ander. Wat een creativiteit!

Vorig jaar onderwierp ik een 8-persoons-team aan een spontaan experiment. Onder het motto ‘kan niet bestaat niet’
(wie heeft er vroeger géén ouder of leerkracht meegemaakt die daarmee jouw getalm trachtte te doorbreken)
introduceerde ik de spelregel: bij het zoeken naar oplossingen zijn uitsluitend Mogelijkheden geoorloofd. En geen
‘ja-maar-dat-kan-alleen-áls’. Het gegeven probleem betrof een reeds jaren zeurend vraagstuk over orderbegeleiding.

De brainstorm die daarop volgde, kwam traag op gang. De twee teamleden die aardig bedreven waren in het
verzinnen van Mogelijkheden, raakten al snel gedemotiveerd door het hardnekkige zwijgen van de teamleden bij wie
klaarblijkelijk alleen Onmogelijkheden opkwamen. Dit werkte dus niet. We gaven de moed niet op. Ik stuurde de
teamleden getweeën weg met de opdracht, een half uur met elkaar om beurten mogelijkheden op te dissen. Mogelijk-
makers gekoppeld aan Onmogelijk-makers. Omdat er maar twee Mogelijk-makers in het team zaten, kwam we er
dus twee tekort. That’s life, geen gezeur, gewoon de opdracht uitvoeren. Tegen mijn verwachting in wierp dit
vruchten af. De twee duo’s met Onmogelijk-makers – je hoorde van verre de hersens kraken – wilden niet onder
doen voor de anderen, en bleken uiteindelijk zelfs met méér mogelijkheden te komen dan de andere duo’s. Er
ontstond een licht optimisme, hoewel het ‘ja-maar-dat-kan-alleen-als’ fenomeen alsnog de kop op stak.

Dit was de volgende opdracht:

1. kies de 3 meest-belovende Mogelijkheden uit;
2. maak ze SMART (voor wie het is vergeten: Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdgebonden);
3. bepaal bij elk de ‘dat-kan-alleen-als’ – ofwel, de onvermijdelijke, noodzakelijke voorwaarde (ooit genoemd
‘conditio sine qua non’);
4. bepaal op basis van een reële inschatting van kosten en opbrengsten of een Mogelijkheid een Oplossing is.
De uiteindelijke oplossing bleek zo voor de hand te liggen, dat de teamleden zich er bijna voor leken te generen.

2. Nieuws van Hopstaken: Waar je mee omgaat …?

Global players (1)
Jaren geleden meende de voorzitter van de Raad van Bestuur van de Postbank ons te moeten oppeppen met de
aankondiging dat de bank op weg was een global player te worden. Dat gebeurde tijdens een kaderdag met 200
uitverkorenen. Wij keken elkaar aan met een blik waaruit de gedachte sprak, en dan druk ik me mild uit: “Da’s mooi
gezegd, jongen, maar grijp je niet een beetje te hoog?” De Postbank is nog steeds heel Nederlands, maar moedertje
ING zit wél over de hele wereld. Onder meer in China en Vietnam. De klas die deze zomer afstudeert als Bachelor in
Business Administration bestaat nagenoeg geheel uit Chinezen en Vietnamezen. Kijk maar eens goed naar dit
gezelschap – een team dat zojuist een project met succes heeft afgesloten. Drie talentvolle Vietnamese heren en vijf

1
Chinese dames, die geloof in zichzelf paren aan een forse dosis gezond verstand en het leven hélemaal zien zitten.
Global players in spe? Soms opkomende doemgedachten over de stand van zaken in de wereld verdampen tijdens
een dagje interactie met deze mensen van de toekomst.

Vlnr. Nguyen Nhat Anh (Oliver), Dai Jiaying (Wing), Liu Fan (Sarah), Wang Lu (Lulu), Zhang Xi (Cici), Liu Yan
(Eileen), Nguyen Dinh Hung (Paul) en Tran Duc Cuong (Chocho). De pseudoniemen dienen om mogelijk genante
versprekingen te voorkomen.

Global Players (2)

14 april vierden we het Nepalees Nieuwjaar in de Burgerzaal van het fraaie Deventer Raadhuis. Nepalese studenten,
van wie de meesten beschikken over een degelijke vooropleiding en professionele ervaring, presenteerden er hun
cultuur. Als oud-Nepal-reizigers en liefhebbers van deze cultuur nodigde organisatrice Anna Zane Ibrahim en mij uit
om een praatje te doen. Zane is daarnaast ook ‘ervaringsdeskundig’: hij weet hoe het is om als een banneling in het
buitenland te leven terwijl je vaderland – in zijn geval, het Zuid Afrika van de Apartheid – problemen kent. Er werd
dan ook stilgestaan bij de troebelen die dit schitterende Himalaya-koninkrijk – ingeklemd tussen de twee giganten
China en India – teisteren. Deze studenten vormen de hoop van Nepal op een betere toekomst.

Vlnr. Rajendra Raj Regmi, Saurav Sainju, Nga Tran Thi Huyen (Anna), LH & Zane Ibrahim.

2
Beperkte bereikbaarheid 1
Om onduidelijke redenen is mijn mobiele voicemail enige weken uitgevallen. Hij doet ’t weer!

Beperkte bereikbaarheid 2
Op Koninginnedag scheuren wij naar Frankrijk. 10 mei zijn we weer terug.

3. Instrument: Corporate Culture

Toen ik laatst voor een MBA-examen organisatie-ontwerp een case moest uitkiezen, kwam ik een boeiend verhaal
tegen over ‘W.L. Gore & Associates’. Wie kent niet Goretex? Inderdaad, dat materiaal dat droog houdt én
uitwasemt. Uitgevonden door Bill Gore. Wat mij aansprak in dat verhaal is het gedachtengoed van Gore. Kenmerken
zijn o.m. het ontbreken van zowel een duidelijke organisatiestructuur als leidinggevers zoals wij die kennen. De
ultieme platte organisatie, met een ‘rooster’-structuur – een soort matrix. Bedrijfseenheden die nooit meer dan 150
medewerkers tellen. Binnen zo’n eenheid kent iedereen iedereen en is iedereen mede-verantwoordelijk voor het
geheel. Utopia? Deze volkomen van de regels afwijkende opzet heeft er toe bijgedragen, dat de firma in dertig jaar
wereldmarktleider in de branche is geworden en jaarlijks zeer hoog scoort op lijstjes (zoals de ‘beste werkgever’).
De studenten moesten even wennen aan iets dat totaal in strijd leek met wat zij tot dan toe geleerd hadden. Maar
inmiddels beginnen ook zij de praktisch bruikbare aspecten van W.L. Gore & Associates te onderkennen. Op de
vraag, of de organisatie-structuur en –cultuur van W.L. Gore ook toepasbaar is op andere bedrijven, stelde oprichter
Bill Gore wel dat het alleen zou kunnen werken bij een startende onderneming. Ofwel, een bedrijf waar zo’n
pioniersgeest rondwaart die alle betrokkenen inspireert. Bij W.L. Gore lijkt men er in geslaagd die pioniersgeest te
behouden. Want in de loop der jaren zijn er tal van baanbrekende en commerciaal uitbaatbare uitvindingen gedaan.

Dit staat op www.gore.com onder ‘organisatiecultuur’:

“(…) Er zijn geen gezags- en voorgeschreven communicatie-kanalen. In plaats daarvan communiceren wij direct
met elkaar en zijn aanspreekbaar voor ‘fellow members’ van onze multi-disciplinaire teams. Hoe wij dit doen?
Associé’s (een genootschapslid met beperkte rechten; medewerkers kennen ze niet bij Gore) worden ingehuurd voor
algemene werkgebieden. Zij verbinden zich aan projecten die overeenstemmen met hun vaardigheden en worden
hierbij begeleid door hun ‘sponsors’ (niet: bazen) en een toenemend begrip van de kansen en doelstellingen van de
teams. Dit alles vindt plaats in een omgeving die vrijheid combineert met samenwerking en zelfstandigheid met
synergie. Iedereen kan snel de geloofwaardigheid verdienen om projecten te bepalen en aan te sturen. Sponsors
helpen associé’s om binnen de organisatie een koers uit te zetten die bijdraagt aan persoonlijke voldoening én hun
bijdrage aan de onderneming maximaliseert. Leiders worden soms benoemd, maar bepaald door de mate waarin zij
‘volgelingen’ hebben. Meestal komen leiders bovendrijven omdat zij een zodanig bijzondere kennis, vaardigheden
of ervaring tentoonspreiden, dat die zakelijke doelstellingen bevorderen. Associé’s onderschrijven de vier basis-
principes die Bill Gore heeft neergezet:

• Eerlijkheid jegens elkaar en jegens iedereen met wie wij contacten onderhouden
• De vrijheid om andere associé’s aan te moedigen, te helpen en toe te staan dat zij groeien in kennis,
vaardigheden en de reikwijdte van hun verantwoordelijkheid
• Het vermogen om zelf verbintenissen aan te gaan en die te respecteren
• Alvorens activiteiten te ontplooien die van invloed zijn op de reputatie van de onderneming, eerst andere
associé’s te raadplegen.”

Gebakken lucht? Nu eens een keer niet. En terwijl je dan de examens nakijkt en je verbaast over de creativiteit en
meer, de spontane wijsheid die sommige studenten aan de dag leggen, lees je in ‘The Tipping Point’ een stukje over
de firma W.L. Gore, met een verklaring waarom zo’n aspect als die grens van 150 medewerkers werkt (zie de Tips).

4. Wijze citaten van Beethoven, Einstein, Anderson, Hayes, Bomans en Erasmus

“Muziek is van een hogere orde dan alle wijsheid en filosofie.” Ludwig van Beethoven (1770-1827)

“Wie het leuk vindt om strak in het gelid op muziek te marcheren, verwerft direct mijn minachting. Hij heeft per
ongeluk een flink stel hersens gekregen, terwijl voor hem toch een ruggegraat genoeg was geweest.” Albert Einstein
(1879-1955)

“Praten over muziek is als dansen over boeken.” Laurie Anderson (geb. 1947)

“He was cool before it was cool to be cool.” Isaac Hayes (geb. 1938) over Nat King Cole (zie Tips)

3
“Eigenlijk leer je op school helemaal niet denken. Goed, je kunt de wortel uit een getal trekken, een loodlijn
oprichten, en je weet waar Londen ligt, en dat is ook zeker makkelijk als je er naar toe moet. Maar wat betekent dat?
Duvels weinig. Maar als ik leraar was zou ik toch in elk geval ‘n dag in de week besteden aan werkelijk denken. Ik
zou blaadjes uitdelen, met bijvoorbeeld de vraag: waartoe zijn we geboren? Met die vraag zou ik in elk geval
beginnen. En dan: – of – of. Ik noem maar iets. En ze dan een half uur laten schrijven. Natuurlijk krijg je dan de
dolste antwoorden. Maar wat dondert dat? Er is gedacht. De school dient niet om een hoop kennis voor een of ander
examen in te pompen, doch is een leerschool in het zelfstandig denken. Een ‘schola studendi’?” Godfried Bomans
(1912-1970)

“We leren niet voor de school, maar voor het leven.” Erasmus (1469 ?-1536)

5. Tips voor leven na ‘t werk

Het Omslagpunt
Het leek even alsof iedereen het al gelezen had, behalve ik. ‘The Tipping Point – How Little Things Can Make A
Big Difference’. Sterker nog, de Nederlandse vertaling (‘Het Omslagpunt’) blijkt uitverkocht en inmiddels verscheen
‘Blink’, de nieuwe bestseller van auteur Malcolm Gladwell. Wanneer je wilt weten
- wat het omslagpunt was dat zorgde voor een snelle daling van de criminaliteit in New York (in gang gezet
vóór het economisch herstel en vóór Giuliani)
- het succes van Sesam Straat
- wat bij een plotse omslag de rol is van ‘Connectoren’, ‘Kenners’en ‘Verkopers’
- waarom nationale anti-rook-campagnes gedoemd zijn te falen
- wat je zelf mogelijk kunt doen om een omslagpunt teweeg te brengen, en
- hoe dat nou precies zit met die groep van 150 mensen van W.L. Gore & Associates (zie Instrument:
Corporate Culture),
lees dan ‘The Tipping Point’. Dan snap je hoe het mogelijk is dat jouw product of dienst ondanks al je investeringen
in reclame en promotie niet aanslaat. Of ondanks het gebrek daaraan, juist wél. Ook begin je te begrijpen waarom de
huidige aanpak van jeugdvandalisme, junkie-overlast, moslim-terrorisme en criminaliteit niet werkt. En wellicht
krijg je ideeën over wat wél werkt, of beter.

Duke Ellington Festival

De afgelopen twee weekends konden bewoners van Kaapstad zo’n 330 opnamen beluisteren van Duke Ellington, via
Bush Radio 89.5. Het komende en het daaropvolgende weekend volgen nog eens 330 opnamen. Misschien is dit wel
een wereldrecord. Je weet maar nooit. 660 opnamen van één orkest uitgezonden met toelichtingen via een lokaal
radiostation. De Universiteit van Kaapstad wil er een cursus van maken. Volgend jaar komt er weer een Duke
Ellington Festival, waarbij dan ook aandacht voor die andere jazz-helden die Zuid Afrika tijdens de Apartheid-
periode gemist heeft: Miles Davis, Thelonious Monk, Charlie Parker, en ga zo maar door. Jammer genoeg zijn deze
programma’s hier niet te horen, noch via de korte golf, noch via internet. Dat kost namelijk geld, en dat heeft een
4
lokaal community radio station als Bush Radio niet (www.bushradio.co.za). Wie meer wil weten over de Duke,
http://ellingtonweb.ca biedt sinds januari een ordelijke toegang tot vrijwel alle Ellington-pagina’s op het web.

Nature Boy
Op het internet kom je mensen tegen die stukjes onbereikbare geschiedenis bereikbaar maken. Zo correspondeer ik
af en toe met Clair Gordon. Zij was begin jaren ’40 secretaresse van Duke Ellington en woonde vele van diens
optredens en opname-sessies bij. Claire is nu 86. Een ander wapenfeit uit haar leven is het regelen van een optreden
van het Nat Cole Trio – in 1939. Dat is vlak voordat Nat ‘King’ Cole voor het eerst doorbrak. Zij bleven bevriend tot
Cole overleed, in 1965. Pas zag ik hem weer eens in die hilarische western ‘Cat Ballou’, waarin hij als banjo-
spelende troubadour geregeld in beeld komt met een volgend vers van de ‘Ballad of Cat Ballou’. Móóóóóie stem,
charismatisch mens. Nat King Cole is klassieke popmuziek. Mocht hij ontbreken in je verzameling, koop dan ‘The
World of Nat King Cole’. Daarop 28 uitgelezen nummers uit zijn Capitol-productie. Waaronder ‘(Get Your Kicks
On) Route 66’, ‘Nature Boy’, ‘When I Fall In Love’, ‘Quizás, Quizás, Quizás’ en waarschijnlijk Cole’s meest
bekende lied, ‘Unforgettable’. Componist en tekstschrijver hiervan: Irving Gordon. Opgedragen aan Claire. Na hun
scheiding.

Gaat U Maar Rustig Slapen

Wist je dat Nederland voor WO2 maar één tank bezat? En dat de regering die kort voor de Duitse invasie liet zinken
in de Waterlinie? “De fotosessie moest het buitenland ervan overtuigen dat het Nederlandse terrein ongeschikt was
voor de inzet van dit wapen.” De serie ‘Verloren Verleden’ van uitgeverij Verloren verrast mij telkens weer met
compacte en goed geschreven stukjes vaderlandse geschiedenis. ‘Gaat u maar rustig slapen’ van Norbert-Jan Nuij
werpt een reeks voor mij nieuwe lichten op een stuk geschiedenis dat ik tot dan toe vooral had ‘van horen zeggen’.
De parallellen én de verschillen tussen de Nederlandse samenleving, cultuur en politiek van de jaren ‘30 en nu
komen goed in beeld.

Saartje (2)
Een paar lezers waren nieuwsgierig naar Saartje. Alleen die poten (nieuwsbrief 5.2) was geen échte kennismaking.

The old girl