Bab 18
a. Fungsi Linear Contoh : Jika y = f(x) = 2x + 6 , maka invers dari f(x) adalah A. 2x 6
1 2 x 1 6
B. 6 2x
C.
(x 2
6)
D.
(x 6
2)
E.
Jawab : y = 2x + 6 2x = y + 6
x y
1
x a x 2
b 6
y 2 x
6 6 2
b. Fungsi Pecahan
f (x) ax cx b d f
1
(x)
dx cx
b a
Contoh :
f (x) 4x x 1 4 f
1
(x)
4x x
1 4
c. Fungsi Eksponen
a
f ( x)
bx
( x)
log x b
Contoh :
3
f ( x)
5x
( x)
log x 5
log x 5
d. Fungsi kuadrat
f (x) ax
2
bx
(x)
1 a
(x
D 4a
b 2a
contoh :
119
f ( x)
4x
( x)
1( x
8 4
4 2
= x 2 2 2. Komposisi Fungsi Jika f : A B dan g : B C maka h : A C disebut fungsi komposisi dari f dan g dan ditulis dengan gof Jadi h ( x ) gof ( x ) g [ f ( x )] Contoh : Jika f ( x ) x 1 dan ( fog )( x ) 3 x 2 4 maka g(x) = A. g(x)=3x + 4 B. g(x)= 3x + 3 C. g(x) = 3x 2 + 4 D. g ( x ) 3( x 2 1) E. g ( x ) 3( x 2 3) Jawab :
( fog )( x )
f ( g ( x )) 3x
2
3x
4
g ( x) 1
g ( x) 3x
3x
2
4
3( x
2
1)
Cara cerdik
f (x) ( fog )( x ) f ( x) fo g diketahui diketahui ax px b q px q a b m aka g ( x ) f
1
o ( fog )( x )
atau :
g (x)
g ( x)
3x
4 1
3 x 3( x
2 2
= 3x
1) 5 , f(x) =
4x
bx
f (x)
f (m x n )
diinverskan
a x b x c
dim asukkan
Jawab :
2x 3 in versn ya x 2 3
f ( x)
x 2
x 2
1 4
7 2
53 4
120
R , f(x) = 2x + 3 . Maka f 1 ( x ) B.
y 2 1 2 2 x ,x 3 3
...
C.
1 2
(x
3)
D.
1 2
x(x
3)
E. 3 x 2
B. 1 maka f
1
adalah
x
B. 5 log
C. 2x log 5
D. 5 lo g x
...
E. 2 log 5 x
2 , maka ( gof )( x )
B. 2 x (4 x 2 E. 4(2 x 1)
2
2) 1
2(2 x
f
C. (2 x 1)(4 x 2
1)
2 x
2)
D. 4(2 x 1) 2
2
5. Jika f ( x ) A. 2 6. f ( x ) A.
1 3
log x
2
2 log x
, maka f ( x )
sama dengan D. 2 E. 3
B. 1
6 , m aka f
3x 1
C. 1 =
1 3
1 6
B.
x x 3 2x 3
C.
1 2
D.
1 2
E. 1
7. Jika f ( x ) A.
2 3 2x
dan g ( x )
2
2x
3 2
3 maka ( fog ) ( x )
E.
2x 2x 3 2
B.
C.
1
2x
D.
3 2x 2
8. Invers f ( x ) A. ( x 2)
5/3
(1
x )5
2 adalah
B. 1 ( x 2) 5 / 3 C. 1 ( x 2) 5 / 3 D. 1 ( x 2) 5 / 3
3 , maka log( gof ( x ))
x 3
E. (1 ( x 2) 5 )1 / 3
...
B. g(x)
log x
2
C. x
D. 3 f(x)
f (2 ) sama dengan x
E. 3 log x
10. Jika f ( x ) A. 2
2 log x
, maka f ( x ) C. 1
B. 1
D. 2
E. 3
11. Jika f(x) = x 2 +1 dan g(x) = 2x 1 , maka (f o g )(x) = A. 2x 2 +1 B. 2x 2 + 2x + 1 C. 4x 2 - 4x + 2 D. 4x 2 +2x + 2 12. Jika f(x) = 4x dan f(g(x))= A.
1 4 1 2
E. 4x 2 +2x - 2
1 , maka g(x)=
(x 1 )
B.
1 4
(-x+1)
C.
1 8
(-x 2 )
D.
1 8
( -x + 2 ) E.
1 8
(-x + 2 )
121
1 2x 1
dan (f o g )(x) = B. 2
x 3x 2 1
C.
E.
1 3 1 3
14. Jika f(x) = 5 dan f (x) invers dari f(x), maka nilai f (5 5 ) adalah
3x 1
B.
1 6
1
C. (x) = C. ( x
3)
2
D. 1
E.
3 +3 , maka f
B.
1 x
D.
(x
1 3)
2
E.
(x
1 3)
2
Soal soal fungsi dan fungsi invers ujian nasional 1. Diketahui fungsi f dan g dirumuskan oleh f(x) = 3x2 4x + 6 dan g(x) = 2x 1. Jika nilai ( f o g )(x) = 101, maka nilai x yang memenuhi adalah . a. b. c. d. e.
3 11 3 2 3 3 11 dan - 2 dan 2 3 2 3 3 2 3 dan 2 dan 2 dan 2
b. 4 2 x 3 . c.
2
4x 1
1 2
d. 2 2 x e. 3. Jika
2
1 2
2x 1
1
x 1
f (x)
dan
( fog )( x )
1,
a. 2x 1 b. 2x 3 c. 4x 5 d. 4x + 3 e. 5x 4
122
4. Ditentukan g(f(x)) = f(g(x)). Jika f(x) = 2x + p dan g(x) = 3x + 120, maka nilai p = . a. 30 b. 60 c. 90 d. 120 e. 150 5. Fungsi f : R f 1(x)= . a. b. c. d. e.
4x 3x 4x 3x 4x 2 4x 3x 4x 3x 1 2 1 2 1 3x 1 2 1 2 ,x ,x ,x ,x 2 3 2 3 2 3 2 3 ,x 2 3
R didefinisikan sebagai
f (x)
2x 3x
1 4
3 4
6. Diketahui . a. b. c. d. e.
x 2x x 2x 2x 4x 1 4 x 2x 2x 4x 1 1 1 3 ,x 2 1 1 3 ,x
f (x
1)
x 2x
1 1
,x
1 2
,x
1 2
,x
3 4 1 2
,x
3 4 2
7. Diketahui fungsi f(x) = 6x 3, g(x) = 5x + 4, dan ( f o g )(a) = 81. Nilai a = . a. 2 b. 1 c. 1 d. 2 e. 3 8. Diketahui fungsi f(x) = 2x + 1 dan ( f o g )( x + 1 ) = 2x2 4x 1. Nilai g( 2 ) = . a. 5 b. 4 c. 1
123
d. 1 e. 5 9. Diketahui . a. b. c. d.
4x 4 4x x 4x x 4x x 3 x 4x 5 ,x x 5 4 5 2 3 ,x ,x ,x ,x 5 4 5 4 3 4 3 4 5 4
f (x) 2 4x 3x 1 ,x 1 4
. Jika f
(x2)=
e.
Kunci jawaban 1. A 2.A 3.D 4.B 5.C 6.B 7.D 8.B 9.A
124
PEMBAHASAN
1. Diketahui fungsi f dan g dirumuskan oleh f (x) = 3x2 - 4x + 6 dan g (x) = 2x - 1. Jika nilai ( f o g )(x) = 101, maka nilai x yang memenuhi adalah a. 3 b. c. d. e.
3 11
3 2 3 3
dan -2
2 3
dan 2
dan 2
2 3
dan -2 dan -2
3 11
Jawab: ( f o g )(x) = 101 f ( g (x ) = 101 f ( 2x - 1) = 101 3 ( 2x 1 )2 4 ( 2x - 1) + 6 = 101 3 ( 4x2 - 4x + 1) - 8x + 4 + 6 101 = 0 12x2 12x + 3 8x 91 = 0
12 x
3x
2
2
20 x 4
5x 11 x 22
88
0
=0
3x
2
2 3
x=
11 3
dan x = -2
2 3
JAWABAN : A. 3
dan -2
1 2 1 2
2x 1
125
a 2x 1
3. Jika f(x) = x 1 dan ( f o g )(x) = 2 x 1 , maka fungsi g adalah g(x) = . a. 2x 1 b. 2x 3 c. 4x 5 d. 4x + 3 e. 5x 4 Jawab : ( f o g )(x) = 2 x 1
x 1 g x
2
2 x 2 x
1
2
g x
g(x) + 1 = 4 ( x + 1 ) g(x) + 1 = 4x + 4 g(x) = 4x + 3 JAWABAN : D. 4x + 3 4. Ditentukan g(f(x)) = f(g(x)). Jika f(x) = 2x + p dan g(x) = 3x + 120, maka nilai p =. a. 30 b. 60 c. 90 d. 120 e. 150 Jawab : g(f(x)) = f(g(x)) g ( 2x + p ) = f ( 3x + 120) + p 3 ( 2x + p ) + 120 = 2 ( 3x + 120 ) + p 6x + 3p + 120 = 6x + 240 + p p = 120 JAWABAN : D. 120 5. Fungsi f : R f adalah f a. b. c. d.
4x 3x 4x 3x 4x 1 2 1 2 1 ,x ,x 2 3 2 3 2 3
1
R didefinisikan sebagai f x
x
2 3
2x 3x
1 4
,x
3 4
,x ,x
2 3x 4x 1 3x 2
126
e.
4x 3x
1 2
,x
Jawab :
y y 3x 4y 4y x
1
2x 3x 4 1 1 4y 2
1 4 2x 2x x 2 1 3y 1 3 yx 3y
4x 2
1 3x
4x 2 1 3x
x 2x 1 1
JAWABAN : C.
,x
2 3
1 2
1
6. Diketahui f x 1
f
1
,x
dan f
2x
x 2
1
,x ,x
.....
1 2 3 4 1
2 3 4 2
a. b. c. d. e.
2x 1 2x 1 4x 3 x 1 ,x 2x 1 2x 1
,x
4x 3 x 1 ,x 2x 4
Jawab :
y y 2x 2 yx x 2y x y 2y f x 1 x 2x 1 y 1 1 1
1
1 1 x x y 1 1 1
x 2x
1 1
x 2x 1 1 ,x 1 2
JAWABAN : C.
7. Diketahui fungsi f(x) = 6x 3, g(x) = 5x + 4, dan ( f o g )(a) = 81. Nilai a = a. -2 b. -1 c. 1 d. 2 e. 3 Jawab : ( f o g )(x) = f(g(x)) Matematika SMA by Drs. Pundjul Prijono 127
= f(5x + 4) = 6(5x + 4) 3 = 30x + 24 3 = 30x + 21 ( f o g )(a) = 81 30x + 21 = 81 30x = 81 21 30x = 60 x=2 JAWABAN : D. 2 8. Diketahui fungsi f(x) = 2x + 1 dan ( f o g )( x + 1 ) = . a. -5 b. -4 c. -1 d. 1 e. 5 Jawab : ( f o g )( x + 1) = 2 x 2 4 x 1 f(g( x + 1 )) = 2 x 2 4 x 1 2(g( x + 1 )) + 1 = 2 x 2 4 x 1 2(g( x + 1 )) = 2 x 2 4 x 2 g( x + 1 ) =
2x
2
2
2x
4x
1 . Nilai g(-2) =
4x 2
2 4x
1 4 5 4 3 4 3 4 5 4
3x 1
,x
1 4
. Jika f
x
x
2
,x ,x ,x ,x ,x 5
....
a. b. c. d. e.
4x 5 x 4 4x x 5 2
4x 3 x 4x x 4x 3
Jawab :
128
2 4x
3x 1 1 y 3x 3 2 2 2 y 3
2 4x x 3 2 4x x 3
y 4x 4 yx 4 yx x 4y x 2 4y
3x 3x y y
JAWABAN : C.
129