SHBA

Prmbajtja:
T dhna mbi

SHBA-n Relievi Klima Hidrografia Popullsia

Urbanizimi

Metropolet
Ekonomia Kultura

Prfundime

T dhna mbi SHBAn

Siprfaqja (km2) : 9 372 614
Popullsia: 296 410 404 Dendsia (b/km2): 32

Forma e qeverisjes: Republik federale

Kryeqyteti (banor): Uashington (5.2 milion banor)

RELIEVI
Trsit kryesore t relievit t SHBA-ve jan malet Kordilere, Apalashe dhe Ultsira e Madhe Qendrore. Malet Kordilere jan male t reja dhe t larta, t cilat shtrihen n pjest perndimore t SHBA-ve. Kto male jan t pasura me xehe plumbi, zingu, ari, nikeli, bakri, fuqi uji etj. Ato dallohen me lartsi t madhe, bukuri natyrore dhe me parqe t njohura, ku ndr m t njohurit sht parku i Jelustonit. Malet Apalashe jan male t vjetra, t ulta dhe zn pjesn lindore t SHBA-ve. Shtrihen n drejtimin verilindje-jugperndim. N krahasim me Kordileret jan shume m komunikative. Dallohen me pasuri t mdha hekuri, thngjilli, nafte etj. Lumenjt e ktyre maleve jan t shkurtr, por kan sasi t madhe uji. N pjesn e poshtme t tyre jan t prshtatshm pr lundrim. Ultsira e Madhe Qendrore shtrihet ndrmjet maleve Kordilere, n veriperndim dhe Apalsheve, n lindje. Ao shtrihet prej liqeneve t mdha dhe kufirit me Kanadan n veri, e deri te gjiri i Meksiks, n jug. Prbhet prej ultsirs s Missisipit dhe pllajs s Preris. Dallohet me toka pjellore. Kjo fush cilsohet si hambari m i madh i drithrave n SHBA dhe ndr m t mdhenjt n bot.

KLIMA
Klima sht prgjithsisht mesatare, por me

ndryshime t ndjeshme nga njri rajon n tjetrin, pr shkak t lartsis, drejtimit t vargjeve malore dhe ndikimit t rrymave detare. Fushat e nxehta n brendsi t rajonit kan klim mesatare kontinentale, me dimr t ftoht dhe ver t nxeht, si dhe me reshje q vijn duke u paksuar nga lindja n perndim. N rajonet perndimore mbizotron klima e that shkretinore e gjysmshkretinore, pr shkak se vargjet malore pengojn deprtimin e masave ajrore me lagshtir . N Alask klima sht shum e ashpr, me erra t akullta dhe me temperatura mesatare nn zero pr rreth tet muaj n vit.

HIDROGRAFIA
SHBA ka nj sistem ujor t pasur. Lumenj

dhe liqene t mdhenj furnizojn me uj t freskt zonat metropolitane dhe rurale. Lumenjt, burimet e t cilve gjenden n malet Shkmbore, prfshijn : lumin Kolorado, i cili shkon drejt perndimit, burimet e Rio Grandes, lumi Misuri. Lumi m i madh n SHBA si n vllimin e ujit, ashtu dhe n siprfaqen kulluese sht Misisipi. Ai sht i gjat 3778 km nga burimet e tij pran kufirit t SHBA-s dhe Kanadas deri n derdhje n Gjirin e Meksiks. Liqenet m t shumt dallohen n pjesn veri-lindore, ku m t rndsishmit jan Liqenet e Mdha, q lidhen me oqeanin Atlantik nprmjet lumit Shn Lorenc. Ata jan : I siprm, Huron, Erie, Ontario dhe Micigan. Midis dy prej ktyre liqeneve formohet ujvara e famshme e Niagars.

POPULLSIA
Prbrja e popullsis s SHBA-s sht e ndryshme .

Mbizotrojn grupet e popullsis me prejardhje europiane (30% me prejardhje britanike e irlandeze, 26% gjermane e 12.5 % afrikane). Popullsia e SHBA-s sht e prqendruar n siperfaqe t caktuara. N pjesns verilindore sht popullsia m e dendur. Po ashtu edhe pjesa perndimore sht shum e populluar. Sasia e madhe e pasurive natyrore, toka pjellore dhe mundsit ekonomike kan favorizuar rritjen e popullsis n pjesn perndimore t brigjeve t SHBA. N klimn subpolare t Alasks apo rajonin e Basnit t Madh jeton nj popullsi e pakt.

URBANIZIMI
SHBA ka popullsi t madhe urbane. Rreth e

njerzve jetojn n qytete ose pran qyteteve , n qytete m t vogla. Pjesa m e madhe e siprfaqeve urbane n SHBA prbhen nga qendra, fqinjsit dhe komuna jasht qendrs, t quajtura periferi. Gjenden m shum se 60 qendra urbane , me popullsi m shum se 500000 banor. Qytetet m t mdha prgjat bregut t Atlantikut Verior jan : Bostoni, Nju Jorku, Filadelfia, Uashington DC. N pjesn jugore: Majemi, NjuOrleansi, Hjustoni etj. N pjesn jugperndimore: LA, San Diego, San Francisko, Siatell, Las Vegas etj.

METROPOLET N VERI-LINDJE

EKONOMIA
SHBA prfaqson q prej dhjetra vitesh fuqin

m t madhe ekonomike t bots. Karakteristika kryesore e ekonomis s ksaj superfuqie sht ekzistenca e shum ndrmarrjeve t mdha industriale e financiare (General Motors, Exxon, Mobil IBM, Microsoft etj). Karakteristik tjetr e ekonomis sht se krahas konkurencs ndrmjet firmave private rol luan edhe shteti n rritjen e nivelit ekonomik. Industria esht sektori m i zhvilluar. Krijimi i teknoqyteteve sht nj tjetr tregues i zhvillimit t industris amerikane. Kto jan hapsira urbane, ku t rejat e krkimve shkencore, t udhhequra nga universitetet dhe laboratort e mdhenj, aplikohen n ndrmarrjet prodhuese m ann e teknologjive m t prparuara.

 Kultura dhe mnyra e jetess s njerzve i ka

rrnjt n shumllojshmrin e pasur t amerikanve vendas dhe atyre t ardhur. N SHBA gjuha zyrtare sht ajo angleze por fliten edhe me dhjetra e qindra gjuh t tjera, ndr to dominon: spanishtja, ajo frnge, gjuha kineze, japoneze, ajo arabe, gjermane etj. Po ashtu edhe diversitetit fetar sht shum i pranishm. Pjesa m e madhe e qytetarve jan protestant por t shumt n numr jan edhe katolikt , myslimant apo edhe hebrejt. Arti n SHBA sht m shum i huazuar nga kolonizatort europian. Gjithsesi amerikant cdo fush t artit e prshtatn m kulturn e tyre duke krijuar rrym t reja letrare, muzikore, e shum t tjera.

PRFUNDIME
sht e padiskutueshme q SHBA sht

n mos qendra e bots, ndr superfuqit m t mdha momentale n cdo fush t jets. Ekonomia e saj sht dominuese n bot po ashtu edhe roli politik. Nga ana gjeografike mund t themi se SHBA sht nj rajon i populluar me pasuri t shumta natyrore e me kushte t favorshme pr jetes. Faktort natyror jan nj ndr faktort q e kan ngritur SHBA n nivelin ku qndron. Faktort e tjer jan prgjithsisht shoqror.