Eraykitap - Ilmin Kısa Yolu - PDF

Eraykitap "ilmin ksa yolu"
http://www.eraykitap.com/anamenu/fikihkosesi/i...
1 -> 34
21.05.2013 15:39
slam,dosdoru yoldur. nsann dnya ve ahiret mutluluunu salamay amalar. Dosdoru slam yolunda bulunan slam mmeti de vasat mmettir.
BENC BLM... GNMZDE TASAVVUF b. Gnmzde Vahdet-i Vcud
slam kltrne ve mslmanlarn zihnine sokulan irk inanlarndan biri phesiz vahdet-i vcud inancdr. ster szlk anlamyla olsun, ister terim anlamyla olsun, manas varln birliidir. Yani alemde Allah'n varlndan baka bir varlk mevcut deildir. Grlen btn varlklar Allah'n birer tezahr, grnm veya tecellisidir. Manas bu kadar ak olmasna ramen bu bid'at ortaya atan tasavvuf mehurlarnn eyhi ekberi olan bn Arabi'yi kurtarmak amacyla biroklar bunu evirip evirerek tevil etmi ve irk bir inan olmadn anlatmaya almtr. Ne olursa olsun, yenilerin de eskiler gibi vahdet-i vcud inancn yadrgamadklar ve gnl huzuru iinde benimsediklerim gstermek iin baz rnekler verelim: Said Nursi, vahdet-i vcudun ok yce bir mereb olduunu sylemekte, ancak halka anlatlmasnn birtakm fitnelere sebep olacan belirtmektedir. Yce Allah hesabna dier varlklarn varln nkar etmek iken, halka anlatldnda dier varlklarn hesabna bu sefer Yce Allah' inkar etmeye
2 -> 34 21.05.2013 15:39
sebep olur, dedikten sonra yle syler: "Vahdet-i vcud merebi masivay ilahinin (Allah'tan bakasnn) rububiyyetini o derece iddetle reddeder ki, masivay inkar ve kilii reddediyor. Deil nefsi emma-renin, belki herbir eyin mstakil vcudunu grmemek iken, bu zamanda fikr-i tabiatn istilasyla ve gurur ve enaniyetin nefsi emmareyi iirmesiyle ve ahireti ve halik bir derece unutmak cihetiyle baz nfusu emmare kk birer Firavn ittihaz etmek istidadnda bulunan nsanlara vahdet-i vcudu telkin etmek nefs-i emmareyi (eliyazubillah) yle martr ki, ele avuca smaz. .[453] Said Nursi, Mustafa Sabri ile Musa Bekuf un vahdet-i vcud konusundaki grlerine deinmitir. Mustafa Sabri'nin vahdet-i vcudu reddeden grlerine katlmadn ifade ederken, Musa Bekuf u da modernist olarak nitelemekte ve grlerini paylamadn belirterek yle demektedir: "Mustafa Sabri, geri mdafaasnda Musa Bekuf'a nisbetle (o konuda} hakldr. Fakat Muhyiddin (bn Arabi) gibi uum-u slamiyyenin bir mucizesi bulunan bir zat tezyifte hakszdr. Evet, Muhyiddin kendisi hadi ve makbuldr. Fakat her kitabnda muhdi ve mrid olamyor. Hakaikte ok zaman mizansz gittiinden, kavaidi Ehli Snnete muhalefet ediyor ve baz kelamlar (szleri)nin zahiri dalalet ifade ediyor Fakat sahibi kafir olmaz. Mustafa Sabri bu noktalar nazara almam, kavaidi Ehli Snnete taassup cihetiyle baz noktalarda tefrit etmitir.[454] Mektubat kitabnda da vahdet-i vcudu yle tevil etmektedir: "Vacibul vcudun vcudunu, iman kuvvetiyle ve
3 -> 34
21.05.2013 15:39
yksek bir velayetin hakkelyakin derecesinde inkiafiyla, vcudu mmkinat o derece aaya der ki, hayal ve ademden baka onun nazarnda makamlar kalmaz, adeta vacibul vcudun hesabna kainat inkar eder. [455] Vahdet-i Vcudun slam prensiplerine aykr baz ynlerine temas ettikten sonra Nokta Risalesinde bunun ayrntlarm belirttiini sylemekte ve bn Arabi'nin velilerst (Hatemu'lEvliya) bir velayete sahip olduunu belirtmektedir. bn Arabi'nin aykr ifadelerini istirak ve sekr hallerinde syledii halde sahv halinde bunlar sylememesi gerektiini belirtmektedir. [456] sterseniz bn Arabi'nin yanlmazln ve gayb kesin olarak bildiini Said Nursi'nin izleyicilerinden olan mehur bir "Hocaefendi"den de dinleyelim: "Muhyiddin bn Arabi gibi hakikatbn (gerei gren) bir gz, eer birey grdn sylyorsa, bu dorudur, muhakkaktr. Bizlerin hilafvaki (gerek d) beyanda bulunmas ihtimal dahilinde olsa bile, Allah'a bu denli merbut (bal) bulunan ruh insanlar iin bunu dnmek mmkn deildir. Evet, bizim gibi zayf ve hakikata pamuk ipliiyle bal kimselerden arasra hilaf vaki beyanlar sudur edebilir. Fakat Muhyiddin bn Arabi gibi daima Rabbin azametini, mehabetini stnde hisseden w her zaman kesret cehennemlerinin (Allah'n dnda ve Allah olmayan varlklarn bulunmasnn) dehetini ruhunda duyan, vahdet (vahdet-i vcud) cennetlerinin byleyici gzellikleri karsnda mestu mahmur dolaan birisinin haktan hakikatten ayrlp hilaf vaki beyanlarda bulunmas muhaldir. Binaenaleyh, ne demilerse dorudur. Ancak syledikleri szler iin de, Kur'an ve Hadis'in mteabihat olduu gibi, yani bizler tarafndan asl maksadnn anlalmas imkansz veya ok zor bir ksm
4 -> 34
21.05.2013 15:39
beyaniar bulunduu gibi, manasn hi anlayamadmz ifadeler de bulunmaktadr.[457] "eceratu'n-Numaniyye gibi hemen ok eserlerinde Hz. Muhyiddin, o gaybbn (gayb gren) gz ile baz hakikatlar kefedebilmesi, baz gaybi haberler verebilmesi, Allah'n ihsan olan ilham esintileriyle, halihazrdaki durumu apaydnlik grd gibi, Allah'n ltf ile gemii, gelecei de nndeki kitabn sayfalar gibi grp okuyan, ak kapal tevillerde bulunan bir merebin kutbu ve harika bir zatttr. [458] "imdi O, Cenab- Hak'tan gelen esintiler ve ilahi tayflara dayanarak bunlar sylyor. Kendinden deil. Zira et ve kemikten ibaret bir varlk bunlar syleyemez. O btn benliiyle Allah'a ynelmi, mahiyetiyle meleklemi, Rabbimiz de onun me-lekleen mahiyetine bir ltuf olarak, ona ruhlar ve ruhaniler seviyesinde bir letafet vermi. Bu letafet sayesinde eyann hakikatine, hatta gemi ve gelecek zamanlara nfuz le gemiteki mphem vakalardan gelecekteki mehul hadiselerden... bahsetmektedir. [459] imdi de dier tasavvuf mehurlarndan rnekler verelim ve nasl ayn yolun yolcular olduklarn grelim: "Vahdet-i vcudun manas: Salik ne zaman mertebe-i tabiat, nefsi, ruhu ve srr kateylese (asa) ve cmleyi fani eylese, ancak zatnn vcudundan olan vacibul vcud kalr. Btn mmkinat, hatta nefsi bile yok olur, cmlesi mn'adim (yok) olunca, vcudu zatndan olan vacibui vcud kalr. te vahdet-i vcudun manas budur. Ben dedim ki: Salikde vcud kalmasa, Hakk'n cemaline ne ile grr? Buyurdular ki:
5 -> 34
21.05.2013 15:39
nsanda bir vcudu manevi vardr, onunla grr, asl vcut fena bulsa, nutfe-i mkan kalr, o gitmez.[460] "Allah'n Abdulkadir Geylani'ye seslenii yle anlatlr: "Ya Gavsul azam, insann cisminde, kalbinde, nefsinde, ruh ve iitmesinde, el ve gznde, hlasa insanlnda bir kelime ile btn beeri sfatlarn tmnde zahir olan Benim, o yoktur, illaki Ben varm. Ve Benden gayrisi da yoktur? [461] Muhyiddin ibn Arabi'nin Hakk tebih cihetinden mevcudat drt ksmn ayrd ve en ok tebih edenlerin cerhadat olduunu Ramazanolu Mahmud Sami naklederken, [462]Mehmed Zahid Kotku da Aziz Mahmud Hudainin u szlerini nakletmektedir: "Tevhid ettike, masiva (Allah'tan baka eyler) nazarmdan kaybolurdu. tigal zamanmda her eyann tebihini iitirdim. Hatta bevlimi hapsederdim ki, tebih edenlerin zerine vaki olmasn. [463] Yce Allah "onlarn tebihlerini anlayamazsnz[464] diyedursun, ermilerimiz canszlarn tebihlerini anlamakta ve zerlerine dmesin diye de bevlini hapsetmektedir. Tasavvufu savunanlardan biri de vahdeti vucud inanc ve bn Arabi iin yle demektedir: "Esasen vahdeti vucud grn ortaya atan sadece Muhiddin Arabi hazretleri deildir. mam Gazali de zellikle Mikatu'l-Envar isimli eserinde bu konuya olduka deinmitir. Braknz Muhiddin Arabi veya imam Gazali'yi, bugn maalesef zahir ehlinin byk bir aypla inkar ettii veliler, tm peygamberler Allah'n tek oluunu ve tekten baka hibir eyin mevcudiyetinin olmadn ifade etmilerdir. Vahdeti vucud konusunu, belki size tuhaf gelecek
6 -> 34
21.05.2013 15:39
ama en iyi ekilde Kur'an ve hadislerde bulabilirsiniz. Hatta Hz. Muhammed'in vahdeti vucud grnn snde olan vahdeti uhud grne sahip olduunu bilmekte fayda vardr. Muhyiddin Arabi zamannn drtlerinden bir veli idi.... Bir baka yn de, bn Arabi'ye baz tasavvuf ehlinin de ar tepki gstermesi ve tenkit etmesidir. Biz, slam'n neredeyse anayasasn hazrlayan ibn Arabi'ye yaplan saldr ve eletirileri boynu bkk bir ekilde karlyoruz. Ancak unutulmamal ki Galileo'yu "Dnya dnyor" dedii iin Engizj.yon mahkemelerinde srndren zihniyet aynen Arabi'yi de mahkum ediyor. [465] Kur'an' temel l edindiini iddia ettii halde Muhyiddin Arabi'nin yaklamlarn ada bir slupla tekrarlamaktan ve gayba ta atmaktan cekinmeyen Yaar Nuri ztrk ise yle diyor: "Temelde iki varln mevcut olduunu kabul, irktir. Yaratc kudret ve yaratc olu esizdir. O halde birtek ey ayn anda kendi kendinin ztt nasl olur? Kur'an "Evvel ve ahir, gizli ve ak hep Allah'tr" demiyor mu? Zuhur ve tecellinin, bizim gzmzle grlmesi ve yine bizim idrakimiz tarafndan kavranmas, tek olan paralar ha-nde grmeyi, gstermeyi zorunlu klyor.(...) Bunun iindir ki tevhidin zn veren forml cmle (keime-i tevhidjde olumsuz ve olumlu olmak zere ki ifade (la ve illa) vardr ve tevhidi gerekletirmek, la ve il-la'nn stne kmak, yani amar ykayanlara deil, amar ykatann ardnda olduu hedefe bakmaktr.[466] Hz. sa,
7 -> 34
21.05.2013 15:39
insan olunun yaratl gayesi olan bu tevhidi gerekletirme espirisine u sz ile iaret etmektedir: "kiyi bir yapnca insanolu olursunuz". Yani iki gibi grnenin, esasta bir ve ayn olduunu farkedince insan olursunuz. Ztlar ve okluk "grnt"snn arkasndaki gerei nce farkederiz ve birlik esastr, deriz. [467] "Bir tek vcut, byle paralamalara, byle derecelendirmelere ne imkan verir, ne de htiya gsterir. bn Arabi'nin tesbitiyle Zeyd, ahs itibariyle tek bir hakikat ve keyfiyettir. O elinin, ayann, gznn... bir toplam deildir. Hak da byledir. O, bize tecelli annda suretlerle oalyorsa da, hakikati ve zatyla tektir. Aynen bunun gibi, Bir (ahs) zat, sfat ve fiiller halinde grlrse de esasta birdir. Birin sfat ve fiillerine biz kainat, tabiat vs.diyoruz. Bu isimlerin, bu suretlerde grnen Bir'den bakas olmadn bilmek gerekir. bn Arabi, bu grntye "Rahmani nefis" diyor. Rahmani nefis veya okluk halindeki "grnt", esas ve hakikati ile tek olan denizin dalgalarna benzer. Dalgalar, denizin dnda kinci bir varlk deildir...." "Bu dalgalar yerine Mevlana'nn "Bez stnde rzgar tarafndan sallanan arslanlar" veya bn Arabi'nin "Glge" benzetmesini kullanabiliriz. Bez stne izilen arslan suretlerinin sallanna bakan insan, onlarn hareketlerini kendilerinden bilir. Oysaki onlarn hepsini hareket ettiren birtek kuvvet vardr:Rzgar. Eer okluu Birin glgesi olarak alrsanz durum daha iyi anlalr...." "Suret (grnt) glge veya dalga... okluk alemi iin hangisini kullanrsanz kullann, onun Bir dnda gerekten varl yoktur. O, Bir'in deiik ekii ve renklerle grndr
8 -> 34
21.05.2013 15:39
ki olabilir de, olmayabilir de. Ama deniz, glgeyi brakan varlk veya bezlerin arkasndaki rzgar hep vardr. O, bugn bu surette, yarm bir baka surette grnebilir. O halde kainattaki btn deimeler, yok olmalar- var olmalar Bir bnyesinde deil, grnt bnyesinddir...." "Ancak varln birlii bahsinde Bir olanla, bu Bir olann esas konusunda Kur'an-dan kaynaklanan hakim dnceye ok ksa bir gz atmak durumundayz. Bu nokta, zellikle Einstein'n atomu paralayan ve maddeyi, enerjinin younlamas olarak gsteren tesbitinden sonra iyice dikkat ekici hali geldi, kansndayz. Kur'an onbe asr gibi uzun bir zaman nceden "Allah'n gklerin ve yerin nuru () olduunu aka sylemitir"[468] Gklerin ve yerin nuru oimak, varln tamam olmaktan baka nedir ki? Vahdeti vcudun, Allah', varln esast ve tm sayan anlayyla, andmz ayetin beyann birlikte dnrsek, Bir olan, yani tek vcudu k olarak deerlendirebilir miyiz? Tasavvufi dnce "Allah, varln asldr ve madde deildir" kanaatini tayor. Bu dnceye gre: "Asl- alem vahiddir ki Allah Teaala hazretleridir ve kezaiik asl alem vahiddir ki cisim deildir". Yine bu dnce, varlklar alemini, alemin asl olan Bir'in yani Allah'n tecelli ve zuhurlar olarak grr. Bu gr, Einstein dncesinin tesbiti ile birlikte dnnce, yle diyebilir miyiz: Gklerin ve yerin, yani varln esas olan yaratc veya Bir, sui jeneris bir enerji gibi, iradesi ynnde younlamakta ve yzbinlerce ekil halinde bu okluk alemini ortaya koymaktadr. Fakat bu alem, o asli enerjiye bal olarak fardr. Her an yok olabilir, fakat vechuliah olan asl yok olmaz ve daha baka biimlerde bir baka okluk alemine vcut verebilir. [469]
9 -> 34
21.05.2013 15:39
"Mevsuf (bir) yeni yeni tecelli ve zuhurlarla srekli olarak yeni okluk alemleri ortaya karmaktadr. Bir'in srekli zuhuru halk, bizzat kendi zat veya vechi Hak olunca, varlkta bizim iin iki yz veya iki yn szkonusu olmaktadr. Deimeze, mutlaka, vechullaha bakan yz ve yn. Deikene, izafiye, zuhur ve tecelliye bakan yz ve yn. Bunlarn ilkinde tenzih (noksanlk, say, benzetmeden ar tutmak), ikincisinde tebih (oklama, benzetme konusu yapmak) esastr. bn Arabi'nin dedii gibi, ilahi isimlerin her biri- ki alem onlarn grnmnden ibarettir- mutlaka izafe-tiyle tenzihin, surete izafetiyle tebihin konusudur. Ayn ekilde, varlk tenzihe konu olan yan, yani asl bakmndan kadm (ezeli), tebihe konu olan yan, yani zuhuru bakmndan hadis (soradan olma)dr. [470] bn Arabi'nin Hz. Nuh'un halkna daveti tenzih yn ile tek yanl olarak gtrd iin halknn kendisine inanmadn, halbuki biraz tenzih, biraz tebihle gtrmesi gerektiini belirten szlerini yerinde nakletmitik. Grld gibi, Yaar Nuri ztrk de bn Arabi'nin azyla konumakta ve Yce Allah' tantrken hem tebih, hem tenzih anlayn srdrmektedir. Yaar Nuri'nin azna kadar tasavvuf dolu bilgi kpnden szan anlayndan bu kadar alnt ile yetiniyoruz. Prof. Dr. Erol Gngr de Hallac' slam'n ehidi ve bn Arabi'yi slam ezoterizninin kurucusu olan adam diye niteleyerek gklere karmakta, "gizli bir hazine idim" diye balayan uydurma hadise dayanarak insann Allah'n aynas ve grnm olduunu yle belirtmektedir:
10 -> 34
21.05.2013 15:39
"Ama insan, iaretten de te, ilahi ihtiamn kendini aksettirdii ve kendi mkemmel eklini temaa ettii bir aynadr. Peygamber'in ifadesiyle: "Ben bir gizli hazine (kenzi mahfi) idim, bilinmek istedim, bu sebeple insan yarattm ve onunla tanndm" (....) Tannmak, bilinmek isteyen ilahi varl sembolize eden bu gizli hazine, mutlak varl btn giriftliiyle ifade etmektedir. Bu varlk bir yandan kendi parlaklna zt gelen yalnzlkta kalamaz, tpk gzeiliin tabiatn icab, kendini gstermek istemesi gibi; br yandan da bu hazine ancak kendisini seyredebelir. Zira byie bir ak yine sadece ak tarafndan bilinebilir. Peygamber'in ok yksek metafizik mana tayan bu teblii slam mutasavvflarnn gerek tanrya, gerek insana baklarnda tkenmez bir kaynak olmutur. Bu tebliin ehid slam mutasavvf Halla tarafndan nasl hissedildiine ve yaandna bakalm. "Her eyden nce, yaratltan nce, Tanrnn yaratma ilminden de nce, Tanr kendi birlii iinde yine kendisiyle kar karya geldi ve ifadesi imkansz bir muhavere ile, kendinde kendi znn ihtiamn seyretti. Ve onun kendine hayranlnn kkl sadelii aktr ki bu ak z itibariyle zn zdr, her trl sfatn stndedir. Tanr mkemmel yalnzl iinde kendi kendini sevdi, akla kendini beendi ve ak sat. Akn ilahi varlktaki bu ilk parldaydr ki onun isimlerinin ve sfatlarnn okluunu salamtr. Tanr bylece, z vastasyla kendi z iinde sonsuz
11 -> 34
21.05.2013 15:39
neesini grmek iin kendi dna yansmak istedi, kendisiyle konumak iin ak yalnzlktan karmak istedi. Sonsuzluk ncesinde dnceye dald ve yoktan bir suret (imaj) yaratt; bu onun btn isimlerini, btn sfatlarn tayan kendi suretiydi. Onu selmlad, ereflendirdi, seti ve onunla, onda parldad iin (yaratt bu suret kendinden baka bir ey deildir}. Halla, ayn fikri bir lsnde yie terennm ediyor: "vgler olsun ona ki, nsanln gsteriyor. Parlak uluhiyetindeki ihtiamn srrn Ve ona yarattnn grnr suretinde ortaya kyor Yiyen ve ien bir varlk eklinde.[471] Haliac'n olaanst bir sezgi ile kavrad bu noktay daha sonra bn Arabi (slam ezoterizminin sistemini kuran adam) bize erhetmi ve semavi insann esrarna nfuz etmemizi mmkn klmtr. stad bn Arabi kendi kozmogoni sisteminde, yaratlm alemlerin Tanr tarafndan birer ayna gibi grldn belirtiyor, bu aynalar onun ilahi htiamn aksettiren vastalardr. Tanr kendi grntsnn billur gibi saf ve effaf olmas iin bu aynalarn mkemmel olmasn diledi ve bu maksatla insan yaratt. nsann evrende grn, onu varln esrar ie birletirmek isteyen ilahi iradenin bir sonucudur. Bu yzdendir ki alemlerde evrensel mkemmelliin ayr ayr grntleri halinde ortaya kan her ey bir btn.halinde nsanda mevcuttur. Vasat insanda potansiyel olarak, mkemmel insanda gerek olarak. [472] Eskilerden olsun, yenilerden olsun, tasavvuf mensuplarndan
12 -> 34
21.05.2013 15:39
bn Arabi ve vahdet-i vcud inancn tenkid eden yahut slam inancyla badamadn syleyenler ok azdr. Bunlardan eskilerden Alauddin Simnani ve yenilerden Said Havva rnek olarak belirtilebilir. Bunun dnda yneltilen btn eletiriler, szlerinin anlaymzn ok stnde olduu veya mteabih kabilinden bulunduu, tevil edilmesi gerektii, mtehidlerin hatas gibi bir kef hatas olduu ve bundan dolay knanamayaca, aslnda vahdet-i vcud makamndan daha ileri olan vahdet-i uhud makamna gemesi gerektiinden teye gitmemektedir. Bunun felsefe olarak tevhid inancna aykr olduu ve reddedilmesi gerektiini syleyen tasavvufu hemen hemen yok gibidir. Onun iin rahatlkla tasavvufulann halefinin selefi yolunda olduunu syleyebiliriz. Nakibendi tarikatnn kurucusu olan Bahaeddin Nakibend, vahdet-i vcud hakknda bir risale yazm ve vahdet-i vcudu savunmutur. Aa yukar bn Arabi'nin fikirlerini benimsemi grnmektedir. Risalesinde zetle yle diyor: "Varlk Allah'a aittir. Allah'a ait varlk mertebelere inerek oalmak suretiyle kainat tekil etmitir. Taahhd ve oalmaya ramen btn mertebelerde yalnz mutlak varlk vardr. Ondan baka btn mahiyetler o mutlak varln ekillere girmesi, rtlere brnmesidir. oalma ve taahhd hakikatte deif, sadece grnlerdedir. [473] c. Hak ehidi Halla ve Dinsel Sosyalist Karmatiler Mutedil tasavvuf: evrelerin pek itibar etmedii Halla konusuna kitabmzda yer vermeyi dnmtk. Ancak bir yz ile Kur'an'a dier yz ile tasavvufa bakan "Kur'an'daki
13 -> 34
21.05.2013 15:39
slam" kitabnn yazar Yaar Nuri ztrk bu kitab iin "Kur'an'daki slam, her eyden nce benim hatalarm tashih e-den bir kitaptr. Bugne kadar yazdklarmda ve konutuklarmda, bu kitaba uymayan ne varsa yanltr, bu kitaptaki veriler esas alnarak dzeltilecektir[474] demektedir, Y. Nuri ztrk bu ifadelerine ramen Hallac- Man-sur'u savunmak iin "Kur'an'daki slam" kitabn yaynladktan ok sonra 1996 ylnda "Hallac- Mansur ve Eseri" kitabn) yeniden yazmtr. Y. Nuri ztrk'n "Halla ve Tavasin" kitab zerinde daha nce altn ve bu almasn yaynladn biliyoruz. Ama "Kur'an'daki slam" kitabndaki mlahazalar dalaysyla bu eski alma ve grlerini terkettiine hsn zan etmitik. ztrk'n tasavvuf kltrnden yz evirdii ve Kur'an slam'na yneldiini ifadelendirmesi bizleri memnun etmiti. Ama grdk ki huylu huyundan vazgememi, batini tasavvvuf anlaynn taycs Hallac- Mansur'u ve mensup olduu Karmatiler rgtn mslmanlara rnek insanlar olarak sunmak iin oturup kitabn yeniden yazm. Onun iin Haliac'n ve Karmatiler'in kimliini ve ztrk'n sakim tasavvuf kltrn nasl savunduunu ortaya koymak dncesiyle bu konuyu da ele almay uygun grdk. Btn slam tarihileri Haliac'n -iyi veya kt- mevcut olan slam devletini ykp yerine Mecusi-Sasani imparatorluunu tekrar kurmak iin alan, Kabe'ye ve Haceri Esved'e kadar saldrlarn ilerletip sulu-susuz yz-binlerce mslmann kann dken Karmatiler rgtne mensup olduunu belirtmektedir. Ekranlarda Kur'an slamna aran, ama tasavvuf kltrn de sr kp gibi iinde saklamaya devam eden Yaar Nuri
14 -> 34
21.05.2013 15:39
ztrk, srf Hallac' temize karmak iin Karmatileri gklere kartmakta, hrriyet, adalet ve eriat ehli mslman sosyal damokratlar olarak gstermekte, hatta srf Halla vd iin blis'i bile hrriyet, cesaret ve fazilet nderi olarak gstermektedir. Buna karlk Karmatileri ve aktif propagandaclarndan biri olduu iin Hallac' cezalandran O gnn slami ynetimini, toplumun bal olduu Ehli snnet mezhebini ve bu mezhebe mensup mslman tarihileri her trl alaklkla tavsif etmekte, satlmlk ve hainlikle nitelemektedir. Karmatiler'i vatan kurtaran Kahramanlar ve Hallac' ak ve Hak ehidi ilan ederken, snni ynetimi ve tarihileri sahtekar birer hain ve mfteri olarak gstermektedir. te bu konuda sylediklerinden bazlar: "Bu yzdendir ki biz, Karmatilik konusunun ilk ciddi tesbiti olarak unu kaydetmek istiyoruz; Snni kaynaklarn Karmatilii mahkum edip dlayan tm beyanlar "gvenilmez" olarak tescil edilmelidir. Ve bu nokta bugn objektif tm aratrclarn ortak kanaat noktasdr. Snni evreler, Karmatilii, bir fikir ve siyaset hareketi olarak deil, dinlerinin temsilcisi olan bir devletin yklmasn amalayan "acmasz bir dman" olarak grdler.(....) Hareketi sosyo-politik bir kar hareket olarak ele alan yazarlar ise, Karmatilie saldrmay bir ibadet edasna brndre-rek akl almaz iftiralar pepee sralarlar. Bu iftira sahiplerinin sluplarn-daki sadizm ve kin gerekten artcdr. Kendisi dndaki tm gruplara -rak- dalle (sapk gruplar) damgas vuran snni evreler, hasmlarn rtmek iin iftiraya genelde iman ve ahlakla ilgili noktalardan balarlar. Bu geleneksel snni iftiraclnn kahrna urayan ekiplerin banda Karmati-ik gelir. Bu
15 -> 34
21.05.2013 15:39
saldrlarn tutarszl ve insafszl, Fransz bilgin Massing-non tarafndan tesbit edilmitir.[475] Ne ilgintir ki, bu insaf d saldrlarda Gazali (l. 1115) gibi, sufi tarz esas alm bir dnr de vardr.(....) Ksacas, snni evreler ilk gnden itibaren Karmatilii kfr ve iftirn hedefi yapmakla kalmam, kendi eksiklerinin hncn almada bir tr "gnah keisi" olarak da kullanmlardr. Gnmz aratrmalar unu da ispatlam bulunuyor: Karmatiler, iftira ordularnn sylediklerinin aksine, "Baldr plaklar taifesi" deil, ileri boyutta bir slami dnce ekoldr. Karmati dnrlerce yazld tartlmaz kabul edilen hvan'us-Safa Risaleleri (Resailu hvani's-Safa) Kur'an kaynakl bir dnce faaliyetinin lmsz rnleri olarak elimizde bulunmaktadr. [476] Karmatiler'in bir asr boyu mslmanlar nasl uratrdn da yine ondan dinleyelim: "Abbasi slam Devleti yzyl akn bir zaman rahatsz eden bu hareket, bir balk koymak gerekirse, gizli-mistik sosyalist[477] bir dnce ve siyaset hareketidir. Temel amac, slam'n saparak zulm ve eitsizlii kitlelerin kaderi haline getiren bir ynetimi iktidardan uzaklatrp slami bir adalet ve eitlik dzeni getirmektir. Karmatilik, bu nitelikleriyle kendinden sonraki slami ayaklanmalara nclk ettii gibi, gizlilii esas alan tavryla da, bata Masonluk olmak zere bir ok harekette etkili olmutur. Trk-slam tarihinde Karmatilik etkisini Babai ve Simavnal eyh Bedriddin isyanlarnda grmek mmkn olabilmektedir.[478]
16 -> 34
21.05.2013 15:39
Karmatiler'in mcadele hayatlar, eine henz rastlanamayan bir gizli antlama ve haberleme sistemi ile yrrd. Bu, her eyden nce gizli bir istihbarat olarak alglanmtr. Burada u noktalarn altn ncelikle izelim; Tm dailer (davetiler, Karmat mbelliler) halk arasnda sadece kod adlaryla bilinirdi. Haberleme ve genel mekanlardaki anlamalar cifir ile, yani harflere verilen zel numaralar kullanlmak suretiyle yaplrd. Gnmzde kullanlan ifre (cifir) sistemi Karmatiler'in eseridir. [479] "Karmatiliin siyasal insan unsuru, ii-Alevi, Arap ve Nabati ii-esnaf takmdr. Snni iftirann aksine, hedefleri Araplar yok etmek deildi. ri-lemi bir sosyal dzeni ykmak ve hilafeti esas hak sahibi olarak grdkleri Ali soyuna teslim etmekti. [480] "Ebu Tahir'in[481] tarihe adn tescil ettiren en dikkat ekici hareketi, Hace-ru'l-Esved'i yerinden skp Aks'ya gtrmesiyle sonulanan nl Kabe baskndr. slam tarihinin en dikkat ekici ve rpertici olaylarndan biri plan bu baskn, Ebu Tahir komutasnda 317/930'da gerekleti. Kabe'de toplanan pek ok hac aday kltan geirildi. Kabe'nin rts yrtld. Zemzem kuyusu tahrip edildi ve Haceru'l-Esved sklp gtrld. Haceru'l-Esved'in sklmesi sadece slam beldelerinde nefret ve fke yaratmakla kalmam, bizzat Karmatiler arasnda ekime ve paralanmalara vcut vermitir. Bu paralanmalarn, Karmatiliin siyasal anlamda kn hazrladn da eklemek zorundayz. Haceru'l-Esved, sklnden tam yirmi iki yl iki ay ondrt gn sonra Fatmi
17 -> 34
21.05.2013 15:39
halifesi el-Mehdi'nin emriyle 339/950'de tekrar yerine kondu. Haceru'l-Esved'i neden, hangi gerekeyle skp gtrdler? Kendileri dndakilerin ittifakla bir ekiyalk ve kfr olay olarak grdkleri bu hareket, Karmati liderlere gre "Tevhide Hizmet" hareketi idi. Bizzat hareketin komutan Ebu Tahir, Abbasi halifesine bir mektup yazarak yapt ii savundu. Halife Muktedir Billah'a yazd cevabi mektupta diyor ki Ebu Tahir: "Eer bu Allah'n evi dediiniz yer, gerekten yle olsayd hi kukusu? gkten stmze ate yaard. Ama durum hi de yle deil. Biz o Kabe'de hi aralksz cahiliyye hacc yapmaktayz. Gerek u ki, Arn rabbi olan Allah ne ev edinir, ne de snak.[482] Yaar Nuri, Karmatiler'in Kabe'ye ve Haceru'l-Esved'e kar iledikleri barbarca cinayetin mslmananlar zerindeki byk etkiyi ve yol aaca byk nefreti hafifletmek iin Kabe'yi kmseyen ve insann kalbini Allah'n evi olarak n plana karan malum tasavvufi safsatalar bir ara olarak kullanmakta ve yardmclarn imdada armaktadr: "Sufi ekoller iinde hac ibadetini bile bu perspektiften deerlediren ve Kabe'yi esas Beytullah (Allah'n evi) olan insan kalbinin sadece bir sembol olarak grenler de vardr. Ibn Arabi (l. 638/1240) ve Celaleddin Rumi (l. 672/1273) Hac ve Kabe'yi bu bakla deerlendirenlerin en bykleri olarak dikkat ekerler. (...) Bir eyhin, hacca gitmekte olan Bayazid Bistami (l. 26/874)ye: "Kabe benim. evremde yedi kez dn ve
18 -> 34
21.05.2013 15:39
memleketine git. Beyhude zahmet ekip Hi-I caz'a gitme. Kabe kuruldu kurulal Allah oraya bir kez bile girmedi., Oysa ki| benim varlm vcut bulal Allah bu evden hi kmad." demesinden ibaret olan bu -hikayeyi Mesnevi'sine alan Mevlana, hacca gidenlere de yle seslenmektedir: "Ey hacca gidenler! Nereye gidiyorsunuz? Neredesiniz? Sevgili burada gelin, buraya gelin! Sevgiliniz duvar duvara bitiik komunuzdur. byle iken siz, llerde ne aklla dolar durursunuz? Sevgilinin suretsiz suretini gordnzse, hac da sizsiniz, Beytullah da sizsiniz, Beytullah'n sahibi de. Ka defadr bu evden kalktnz, o eve gittiniz. Bir kerecik de u evden kalkp u dama kn bakalm. [483] Rabiatu'lAdeviyye'in Kabe'ye put dedii ve Hallac'n hacca gitmek yerine kiilerin kendi evlerinde temiz bir eyin etrafm yedi kez tavaf etmelerini ve hac parasn fakirlere datmasn tavsiye ettii ve insanlar hacca gitmekten alkoyduu bilinmektedir. Kabe ve Haceru'l-Esved'e kar Karmatiler'in tavrlarn grdkten sonra, bir de Kur'an'a kar tavrlarn yine Yaar Nuri'den dinleyelim: "Karmati dnce Kur'an'a bal bir sistem gelitirmitir. Ancak bu dncede Kur'an, alabildiine sbjektif bir yoruma tabi tutulmu bulunuyor. "Karmati Tevil" diyebileceimiz bu yorum, yer yer Kur'an' tannmaz hale sokabilmektedir. Karmati veliliin peygamberlie feda edildii bir gerek olanakla birlikte, stnlk kendisine verilen nbvvetin tebli ettii vahyi veriler, teviller sonunda tannmaz hale gelmekte ve Kur'an, tm insanla hitap eden bir kitap olmaktan kp Karmati elitlerin srr-sembolik idrakler dnyasnn tatmin arac durumuna drlmektedir.
19 -> 34
21.05.2013 15:39
hvan- Safa risalelerinde batini tefsir ve te'vili esas almann gerekeleri gsterilirse de, bunlarn Karmati tevilin ortaya koyduu tablodan kaynaklanan rahatszl bertaraf etmesi bizce mmkn deildir. Tevil tablosunun sergiledii arpklktan daha beteri, Karmatilerin "Kur'an'm gerek manasn ancak batini imamlar bilir" yolundaki iddialardr. Bu iddia, Kur'an'n evrenselliini ve genelliini inkar olduu iin Kur'an'n inkarna benzer tehlikede sonular dourabilmektedir. Ksaca, tevili bir tr "kinci Kur'an" halinde batac etmeleri, Karmatiler'in en rahatsz edici yanlardr. Hep Kur'an'a atf yaparlar ama sonuta yolu Kur'an'n dna karan bir tavr iine girerler.[484] Yaar Nuri ztrk kahramanlatrd Karmatiler ve onlarn ele balarndan Hallac'n reenkarnasyon inancnda olduunu da grebiliriz: "Karmatiler'in fikir dnyalarn nmze koyan hvan- Safa risalelerin-deki felsefi arlkl insan ve kainat anlayn, metodolojiyi Evlad Rasul imamlarna onaylatmak son derece zordur. Karmati sistemde yer ald grlen reenkarnasyon (hatta bir lde tenash) da Ehli Beyt nesli imamlarn kar ktklar grlerden biridir. [485]Ancak burada Massingnon'un u tesbitine katlamyoruz; Massignon, Hallac'n lm srasnda "Ben tekrar geri geleceim" szn bir mehdi inancnn ifadesi kabul ediyor ve bunu Hallac'n ii-smaili fikirlerle i ieliine delil sayyor. Bizce durum hi de yle deildir. Halac'm "Ben yine geleceim" sz,
20 -> 34
21.05.2013 15:39
mehdilikten ok, bir reenkarnasyonu gsterir. Ve bu onu, iilikte-ki mehdi inancna deil, Karmati dncedeki reenkarnasyon grne balar. [486] Hallac'n Trk rkna byk iyiliini, onlara nasl hidayet ncs olduunu da u ifadelerden okuyoruz: "Halla, Trk rknn slam'a girmesini hazrlayan bir numaral misyonun sahibi olmann yannda, bu rkn, mslmanl tasavvuf penceresinden seyretmesinde de tartmasz liderdir. O, patika yollar yllarca admlayarak ribat ribat dolaarak bu rkn, Kur'an dinine kazandrlmas iin adeta kozmik bir hizmet verdi. Ve baarl oldu. (...) Biz mslman Trkler, slam'la mutluluk duyduumuz her nefeste, Allah'a kran yannda Halla ve onun gk mutusu iman arkadalarna da teekkr etmeliyiz. Halla, Trk insannn adeta sonsuzluk retmenidir [487] Trk toplumunda slam'n neden tasavvuf boyas tad veya tasavvuf olarak algland, Trk slam'nda(!) din anlaynn dokusunu neden tasavvufun oluturduunu Halla ve Y. Nuri ztrk sayesinde imdi daha iyi renmi bulunuyoruz. Yaar Nuri'nin hak ve ak ehidi ilan ettii Hallac'n fikirlerine de bir gz atalm. Hallac'la ilgili deerlendirmeleri Yaar Nuri'nin ok sevdii anlalan oryantalistlerden Nicholson'dan dinleyelim: "Halla, dualist karakterli tanr anlayyla tasavvufa damgasn vuran bir sufidir. Hallac'n hulul inancna gre Allah lahuti (ilah) ve nasuti (insan) bir yapya sahiptir. [488]
21 -> 34
21.05.2013 15:39
Hallac'n anlayna gre, nce Allah vard. Allah zatna bakt ve kendini sevdi. Bu bak ve sevgi zatnn btn sfat ve isimleriyle Adem eklinde bir suret olarak ortaya kt. Bu suret, Allah'n btn sfatlarna sahiptir. Bu inancn yle dile getirmektedir: "Nasutu, lahutu'nun srrnn delici n aa karan mnezzeh olsun! Sonra yarattklarna yiyen ve ien suretinde grnd. yle ki yarattklar, kendisini gzn gz grd gibi grd. Hallac'n bu nazariyesinden aka Allah'n ilahi ve insani olmak zere ift tabiatl olduu ve bunu da hrstiyan Sryanilerden ald anlalmaktadr. nk Sryaniler sa'nn ilah ve insan tabiatl olduunu anlatmak iin bunu kullanmlardr. Ayrca Halla, insan ruhunun ilahn ruhuyla, yani nasutilikle lahutiliin karmn hulul olarak nitelemektedir. Hallac'dan gelen baz beyitlerde kendi ruhu ile ilahi ruhun tam bir kaynama iinde birbiriyle konuan iki arkada olarak nitelediini gryoruz. yle demektedir: Ruhun ruhuma karm, ikinin suya kart gibi, Sana bir ey dokunursa, bana dokunur, nk her durumda sen benim O seven ben, o sevilen de benim. Bir bedene girmi iki ruhuz biz. Beni seyredersin o'na baktka. Onu bende gryorsun aka. [489] Hallac'n hulul nazariyesinin zeti budur.
22 -> 34
21.05.2013 15:39
Hallac' temize karmak iin "Enel Hak" szn tevil eden Yaar Nuri, bu konuda her trl mugalata ve tevile bavurmaktadr. Varabildii sonu se bunun "Allah'n zat ismi olan hak deil, sfat ismi (esmau'l-hsna) olan hakkm" eklinde olmutur. Bu savunma iin bkz, a. g. e. 133-151. Nitekim Hallac'n "Benim lmm salib (ha) dini zere olacaktr" (a. g. e. 157) szn de tevil etmek iin yapmad mugalata kalmamaktadr, (a.g.e. 155-159) Halbuki bir batl savunmak iin aba gsterdii kadar, hakk gstermek iin abalasayd Allah'n yannda da, kullarn yannda da daha makbul ve yararl olurdu. Bir de Yaar Nuri'nin tercme ettii "Tavasin" kitabndan baz szleri' aktararak yaygnlatrd inancn niteliini gstermek istiyoruz: "Sanki ben, sanki ben. Ben sanki O'ytm, yahut O sanki ben'din. Benden ekinme, eer sen ben'sen[490] "Grnce Rabbimi gnl gz ile, Sordum: Kimsin ey sen? dedi. Senim ben. Bulamamsn hi "Nerde" sz ile... "Nerde" ile ilgili olmamsn sen! [491] Halla, blis'i masum ve mazlum gstermek iin elinden geldii kadar gayret gstermekte ve onun iin yle demektedir: "Hak ona: "Secde et!" demiti. "Senden gayrya secde etmem!" diye karlk verdi. Hak dedi: "O halde lanetim zerine dklecek." O yine: "Senden bakasna secde etmem" diye tekrarlad. nkarlarm seni takdis Aklm, nnde tehvis (arma) Senden ayr bir ey mi Adem? Orta yerde kimmi blis? ;; Senden bakasna
23 -> 34
21.05.2013 15:39
yok benim yolum, Seni seven boynu bkk bir kulum. Hak sordu: Kibirlendin mi?" Cevap verdi: "Seninle sadece bir lahzalk beraberliim bulunsayd, o halde bile kibirlenmek ve cebbarlk bana pek ala yakrd. Halbuki ben, seni ezelden beri tanyan biriyim! Ondan stnm ben! Hizmetim ondan kdemli. u alemlerde seni benden iyi tanyan var m ki? Benim sende muradm, senin de bende muradn var. Ve senin beni isteyiin daha eski. Ya senden bakasna secde etseydim?! Secde etmeyince, aslma dnmem gerekti. nk sen beni ateten yaratmsn. Bu bir gerek. Ve atee dnecek... Ey tevfiki veren, sana hamd, sana Sekin bir kul eilmez bakasna"[492] Hallac'n, Allah'n lanetledii ve kyamete kadar mminlerin dman olacan syledii blis'i takdis eden ve masum gsteren szleri bu ekildedir. Bu szlerin tasavvuf tarihinde birok kiiyi etkilediini belirten Yaar Nuri ztrk, bunlarn banda da air Muhammed kbal'in geldiini sylemekte ve yle demektedir: "kbal'in, blis'e bak da Hallac bir perspektif sergilemektedir. Hallac'n tarih boyunca en byk etkisi, denebilir ki, blis'le ilgili dnceleri yolu ile olmutur. kbal zerindeki hakim etkilerden biri de blis konusundadr... kbal, stad (Hallac)n yolunu ayneri izleyerek blis
24 -> 34
21.05.2013 15:39
konusuna eserinde byk bir yer vermi ve bu tekaml kuvvetini hasret, hrriyet, ayrlk, atlganlk, srar ve isyan gibi temel yaratc elerin temsilcisi olarak devreye sokmu, savunmutur.(...) "Hrstiyan muhitte, buna benzer bir fikir, orta ada ileri srlmtr. "O felix culpa" (Ey mutluluk getiren su) ki bize byle bir kurtarc kazandrdn! nk Hrstiyan telakkisine gre Adem'in iledii o ilk su, hastalk gibi btn sonraki insanlara sirayet edip onlarn hepsini takdis eden ilahi inayetten mahrum etmi, yalnz sa'nn lm sayesinde kendisine inananlar bu suun neticelerinden kurtulabilmitir. O su olmasayd, bu kurtarc Mesih'in zuhuruna lzum kalmazd. ki dindeki farklara ramen, ikisinde de Adem'in ilk serbest hareketine atfedilen nem gayet byktr. [493] "Schimmel'in bu tesbitleri kadar doru olan bir nokta da udur: Dou ve Bat'dan alnan tm rnekler, Hallac'dan ok sonraki yzyllarn isimleridir. Bunun anlam ise udur: Bugn, dinden sanata, felsefeden psikolojiye kadar, blis denen negatif kuvvetle ilgili olarak paylalan kabuln tarih iinde ilk fikir babas Hallac'tr"[494] Yaar Nuri'nin kitabnda Hallac'n mslman ve gayri mslim aratrmaclar tarafndan ortaya konan dnceleri bunlardr. Hallac'n kiiliini ve szlerini bir ok alim deerlendirmitir. Lehinde ve aleyhinde konuanlar olmutur. Lehinde sz syleyenleri bir yana brakarak, aleyhinde hkm veren ve toplumumuzun az ok hretlerini bildii ve gvenerek kitaplarn okuduu baz kiilerin sylediklerinden rnekler vermekle yetineceiz. Yaar Nuri Oztrk'n kitabna ald bu
25 -> 34
21.05.2013 15:39
kiilerin deerlendirmelerinden bazlar yledir: el-Fihrist sahibi bnu'n-Nedim (l. 385/995) Halla iin yle demektedir: "Hileci, hokkabaz, illzyoncu bir adamd. Sahip olduunu iddia ettii bilgilerin tmnde sfr idi... Cahil olduu iin cesurdu. lahlk iddia ederdi... Krallar yannda ii, halk nezdinde sufi geinirdi. [495] "Eari ekolnn en byk imamlarndan Bakllani (l. 403/1013), Hal-lac' bazen tanrlk, bazen peygamberlik ilan eden hilekar, hokkabaz bir adam olarak gsterir. Ona gre Halla, Firavn'm sihirbazlarna benzer. Bakllani, Hallac'n Badad'da hazrlad ve adna Beytu'l-Azamet dedii bir evi bulunduunu ve illzyon gsterilerine uygun biimde zel hazrlanan bu evin, Hallac'a isnad edilen kerametlerin imal yeri olduunu syler. [496] "Halla hakknda en ar fetvalardan birkann sahibi de eyhu'l-slam bn Teymiyye'dir. (l. 728/1328). bn Teymiyye, Hallac'n hulul fikrinde olduunu onun iirlerinden hareketle iddia etmekte ve bunun laneti gerektiren bir kfr olduunu sylemektedir. [497] Hallac'daki emir ve irade ayrm da bn Teymiyye tarafndan bir kfr sebebi saylmtr. Bilindii gibi Halla, blis'in durumunu deerlendirirken "Allah'n emri baka iradesi baka. Allah blis'e secde et emrini verdi, ama iradesi blis'in secde etmesi ynnde deildi" yolunda bir fikir sergilemektedir. bn-i Teymiyye'ye gre bu ayrm bir kfrdr.
26 -> 34
21.05.2013 15:39
bn Teymiyye, fikir babaln Hallac'n yapt Nuru Muhammedi anlayn da slam d grmektedir, "Derecesi ve kymeti ne olursa olsun, hibir beer nurdan yaratlmamtr" diye dnmektedir.[498] Enel Hak szn mazur grenlerin, bu szn tam fena fillah halinde Halla araclyla bizzat Cenab Hak tarafndan sylendiini iddia ettiklerini grmekteyiz. Onlara gre, Hallac'n Enel Hak demesiyle Eymen vadisindeki aacn Hz. Musa'ya hitaben "Enellah" diye ses vermesi arasnda hibir fark yoktur. ki halde de konuan Allah'tr. bn Teymiyye'nin, Hallac' kfrle itham eden daha birok beyan vardr. [499] bn Hacer el-Askalani (l. 852/1448) Halla iin unlar syler: "Zndk olarak ldrld. Allah'a hamd olsun ki hibir hadis rivayet etmemitir. lk zamanlarda hali iyi idi. Sonra dinden kt. Sihirbazlk rendi. Baz harikalar gsterdi. Ulema, katline fetva verdi ve (hicri) 359 ylnda idam edildi. [500]"Hallac'a geni yer veren ve ok ar bir dille hakaret eden bn Kesir (l. 774/1372), onu Mekke putperestlerine benzetir ve "Bozduu yaptndan fazladr" diyerek eletirir. [501] ada bir tasavvufu olarak Yaar Nuri ztrk, Hallac' bilinen kt imajndan kurtarmak, Hak ve ak ehidi ilan etmek ve tasavvuf kltrn savunmak iin bu ekilde youn aba sarfetmekte ve binbir su akntsn her dereden toplayarak getirdii sularn akt bir bataklk halini andran tasavvuf kltrnn yayncln yapmaktadr.[502]
27 -> 34
21.05.2013 15:39
nceki Sayfa
Sonraki Sayfa
________________ oOo _________________
Arif Erkan, kitabndk! Ih bilgileri baka kayn.iklarcl.in nakletnilr. I lakik,n- Muh.mediyyi' hakknda eskilerden yanl bilî iin bkz. mam Rabbani, Mektub.t, 4. mrktup, Nur-u Muhammedi'nin S. kllm V(? inancndaki yeri ve tasavvuf kllm ile benzerlii iin bk/. Ali eriali, Ali i.s S.levi S.im, 15 l-r>4. Yneli, stanbul 1990. lir paragrafn aktaralm. "Allah vahd.tniyyetinde yalnzd. Sonra Muhammed,'Ali vr Faltn.'v yaratt. Sonra bin asr bcklfdiirr. Sonradan eylerin tmn yaratt." (s.143, Cevahtru'l-Velaye, I 14. sayf.rt.m nakil. brahim Sarm, Tasavvuf ve slam, Ekin Yaynlar: 411-415. [453] Bediuzzaman Said Nursi, Lem'alar, 255-256. Doi>u Lml. Sirkeli Matbaas, Ankara, D/7..Said Nursi bn Arabi'yi kurtarmak dncesiyle olaya ters atlar bakmaktadr. Zira vahdoli vcutular, Allah'lar baka varlklarn da Allah oklusunu syleyerek varl bire indirdiklerini sylyorlar. Yani Allah-.fem ikileminin olmadkna inanyorlar. Rkz.Muslafa sabri, Mevkitu'l-Akl ve'l-imi ve'l-Alem, i/l 50-1 5 I, [454] iwliuzz,man Sairi Nurs, a.R.e., 2r>d. [455] aman Sair! Nursi, Mekiul.l, 420, Szler Yaynevi, stanbul 1979. [456] Bediuzzaman Said Nursi, a.g.e., 420-421. ki ekilde Said Nursi baz tezahrleriyle vahdet-i vcudu l.svip elmez grnrken, temelde slam'n ve Allah sevgisinin en st ^trvesi oklumu ve bn Arabi'nin slam ilimlerinin mucizesi olduunu sylemektedir. Dorusu, byle bir kanaat Said Nursi iin beklenen bir eydir. nk Kisale-i Nur Klliyat kef, ruh-1" | niyetten istimdat, ebced ve cif ir, sr ve ilham gibi tasavvuf ve ia kltr ile doludur. Bunun en .rpc rneklerinden biri de Sryank;e-Ar,ipa karm Celceltiyye kasidesinin (Gya Mz. Ali'nindir] asrlar
28 -> 34
21.05.2013 15:39
n, Envar Neriyat, stanbul 1992, [457] M. Abdlfettah ahin, pheler ve k Yollar, 3/112-1 18, Gaye Matbaas, Marl 1990, Ankara. [458] M. Abdulfeltah ahin, a.g.e., 4/5 [459] M. Abdulfettah ahin, a.g.e., 4/9. Dikkat ettiyseniz, bn Arabi'nin tevhide aykr szlerini temize karmak ve slam olarak gslermek kin Allah'tan bakasnn gayb bilmediini ifade eden Kur'an- Kerim ve Sahih snnete ramen, icr lrl yola bavurulmaktadr. Ona yanlmazlk sfat giydirilmekte, gemii ve geleceiyle gaybi bildii sylenmekle, insanst melekletii ve velayetin stnde zirvede olduu anlatlmaktadr. Hatla szleri Kur'an ve I f.dis gibi nteabih olabilecei anlatlmakta ve szlerini ancak mlhem gnllerin, yani tasavvuf mehurla n-nn anlayabilecei kaydedilmektedir. Dikkat edilirse, bu imtiyaz baka hibir slam alimine tannmamakla ve ona bu kudsiyet halesi giydirilmemektedir. nk hibirisi slam inancnn canna bu kadar okumamtr. Dier tarafta ayn merebin kutuplar gaybr bildiini syleyen ve kehanette bulunanlar tasdik etlen kiinin kafir olacan sylemektedir. Allah'n srrn biliyorum, ve eyhlerin ruhlar benim yanmriadr. diyen kiinin de kafir olduunu belirtmektedir. Bkz. Ahmed Ziyauddin Gmhanevi, Gmk'l-Miilun (Ehli Snnet tikad). 76-77, Bedir Yaynevi, 3. bask, istanbul 1983; M. Zahid Kolku, Ehli Snnet Akaidi- 134, Soba Neriyat. [460] Mehmed Zahid Kotku, T;snvvufi Ahl,k, 2/1. [461] Melih Yiug, el-liazu'l-Eheb, Mukaddime, 46, istanbul 1976 [462] Musahabe, 6/144, Erkam Yaynlan, stanbul 1082. [463] Mehmed Zahid Kolku, fasavvufi Ahlak, 2/7 [464] sra,44 [465] Ahmel Fevzi Yksel, Yeni Dnya,30-31, yl 3, say 35, Afiustos V [466] amar ykama olay ile Cel.leddin Rumi'nin bir benzetmesine are imekledir. [467] Yaar Nuri ztrk, Din ve Ftrat,187-188, Yeni Boyut, stanbul 1995 [468] Nur. 35
29 -> 34
21.05.2013 15:39
[469] Yce Allah'n enerji ve alemdeki varlklarn bu enerjinin younlaan êkli o!,rak nasl takdim edildiini herhalde gryorsunuz. [470] Ysar Nuri ztirk, Din ve Ftrat,"! 92[471] Yce Allah bu samalklardan mnezzeh lir. Btn bunlar Allah hakknda dinden hibir biljji ve dHi-le dayanmadan konuan ve onu insana benzeten Halla ve ibn Arabi îli azgnlarn bann allndan kmaktadr. [472] Prof.Dr.Erol Gngr, slam'n Bugnk Meseleleri,263-265, tket Yaynlar, Ist.nbul 1983 [473] Do. Dr. Sleyman Ate, (islam Tasavvufu, 123. Ve Bahaeddin Naktbend', "Risale ii Vahdeli'l-V-cud", varak 60 a, No. 55 Sleyman i ye Ktphanesi). Vahdet-i Vcud felsefesi ve onun temsilcilerini ii da bir lasavvufunun nasl savunduunu grmek iin bkz. Seluk Eraydn, Tasavvuf ve Tarikaltar, I 17-152, Marifet Yaynlar, istanbul 1981. brahim Sarm, Tasavvuf ve slam, Ekin Yaynlar: 415-422. [474] Yaar Nuri ztrk, Kur'an'daki slam, Yeni Boyut stanbul 10. Bask. [475] Oztrk, mslman .limler ve tarihilere hcum oklarn yneltirken, islam dm.n oryantalist M.s sinnnon'u "Rahmetli Masinjjnon" (s. 1!7) diyerek rahmetle anmaktadr?! [476] Yaar Nuri Oztrk. Hallac-t Man sur ve Eseri, 30-32, Yeni Boyut, stanbul, 1996 [477] Yaar Nuri zliirk Marksist ideolojinin terminolojisine ok dkn grnmekledir. Mesela proleler otuu, is, 2f)|, dine dayal demokratik sosyalizm (s, 24, M) sosyalist vurucu lm (s, 44) [478] Yaar Nuri ztrk, a.g. e. 33-34 [479] Yaar Nuri ztrk, a.g. e. 35-36 [480] Yaar Nuri ztrk, a.g. e. 38 [481] Karmaliler'in ikinci bakan. [482] Yaar Nuri ztrk, a. g. e. 39 Karmatiler'in bu olay hakknda hzla lilî iin jvm. hkz. lm'l-Esir. el-Kmil, 7/493-495, 511-512, Beyrut, 1965, el-Kazvini, Asaru'l-Bilad, 180, BeyrL 1(>(><>, Ibn I lallikan, Vefeyatu'l-Ayan, 1/409-410, Kahire, 1948. [483] Yaar Nuri ztrk, a, g. e. 41-42
30 -> 34
21.05.2013 15:39
[484] Yaar Nuri ztrk, a..g. e. 40 [485] Yaar Nuri ztrk, a. g. e. 44 [486] Yaar Nuri ztrk, a. h- e. 5 fi bu zatn reenkarnasyon i nanemi savunmasn sebebi imdi daha iyi anlalmaktadr. [487] Yaar Nuri ztrk, a. g. e. 73-74. [488] Hallac'n etkilendii nemli kiilerden birinin Hurufiliin ba olan Fazltllah el-l lrfi el-Esler.b.K" (l. 804/1401) olduunu belirttikten sonra Yaar Nuri, Hallac'n bu dualist inanan yle belirtmekte-dir:"Hun.filiRin, insan Allah'n en ileri tecellisi sayan gr, Hallac'n I ah ut-na it ilikisinin "Ene! Hk" olarak sonulann deiik bir tarzda ifadeden baka bir ey deftildir." Fikz. a..e. IflO [489] Nicholson, F't-Tasavvufi'l-slami ve Tarihin, 133-134. [490] Yaar Nuri ztrk, Hallac- Mansur ve Eseri, 306, Yeni Boyut, istanbul 1996 [491] Yaar Nuri ztrk, a.g.e. 324 [492] Yaar Nuri ztrk, a.jj.e. 336-337 [493] Yaar Nuri zlrk, a.j>.e. 261-203, Bilindii gibi A. M. Schimmel daha of< tasavvuf konusunda aly mafar yapan hr oryantalisttir. Tasavvuf slam'na girmi, dier muhtediler gibi mslrnaniara tasavvuf dinini retmeye almakladr. Sz konusu almasnda Celaleddin Rumi, emsi Tebrizi jibi lasavvufula-nn yannda batl birok ismin de (allac'n bu anlayn benimsedii ve blisi nc bir hrriyet-ve iyilik kahraman ilan ettiklerini de anlatmaktadr, Hkz. Y. N. ztrk a.g.e. 202-267. Kifapla gslerildii gibi blis'i takdis eden bn Arabi ve Abdulkerim el-Cili de bu inanlarn I (allar'dan almlardr. (ISkz. a.;.e. 192) Schimmel'in tasavvt'i almalarn gklere karan ve islam' renmeye alanlara tavsiye ?(hj.n kiilere yukarda bir ksmn verdiimiz ve devam eden grlerini ithaf ediyoruz. [494] Yaar Nuri ztrk, a.g.e. 267 [495] Yaar Nuri zlrk, a.g.e. 118 [496] Yaar Nuri zlrk, a.g.e. 1 18 [497] Hallac'n hulul inancn ve baka tasavvufutar nasi etkilediini Prof. Dr. MiLil Hayran yaynlanmam bir yaztsmda yle anlatmaktadr: "Muil felsefesi eskiden beri mutasavvflar arasnda byk bir ilj>i j>ttrnuttr. Birok nl mtasavvitn Htuliyye mezhebine mensup olduu grlmektedir, (bkz.
31 -> 34
21.05.2013 15:39
Htcviri, Kefu'l-Mahcub, U4-.:>!>. laliran, 1373 h.) En etkileyici hululiyeci Hseyin bn Mansur el-HalInc (309/92! Khr. Bu felsefe Allah'n varlklarn ve insann suretine girdii inancna dayanmakladr. Baz I (rstiy.n mezheplerde Cenab Allah'n Uz. isa'ya hulul ettii, yani \-U. sa suretine girdili kabul edilmekledir. 1I/, isa hakkndaki ilahlk iddias da buradan Kelmektedir. Halla ve liayeîdi iJislami gibi mutasavvflarn bu inanta olduklar grlmektedir. Hallac'n o mehur olan "Ene'l-1 lak" sz bu felsefenin bir ifadesidir. Yani Allah'n kendisine hulul etmi olduunu ifade etmektedir. Ristami de "Ma fi cubbeli Siva Allah" (C"bbemde Allah'tan baka birey yoktur) sz de bu inanc ifade etmektedir. Celaleddin Rumi'nin hocas olan emsi Tebrizi'nin de hulliyye mezhebinden bir mutasavvf olduu anlalmaktadr. (Burada Menakib'l-Arifin (s; 2/(37-638, ter. Tahsin Yazc, Ankara, 1980 kitabndan nakledilen ve Allah'n Kimya Hatun suretinde ems'e grndn anlatan olay nakledilmekledir.) emsi Tebrizi'nin "O senin grdn Cenab Allah beni ne kadar ok seviyor ki h,mti.i surette dilersem, ylece bana getir. Bu defa da Kimya suretinde s;eldi" sozu, onun hulul inancnda olduunu gstermekledir. Bu sz ile, Yce Allah'n Kimya haltn sureline girmi olduunu il'.de etmi olmakladr. ems, hu hulul felsefesiyle Mevlana'y etkilemi ve onu kendisine balamtr. emsi Tebrizi de hulul felsefesi ile ilgili derin bir birikim bulunduu sylenebilir. Muhammet! ikbal da, Mevl.n.'nn luluii grlere sahip olduunu rnekler vererek aklamaktadr. (Bkz. M. kbal, Seyr-i Felsefe der ran, 81-H'), Tahran, 1354) Hutuli fikirlere sahip olan eyh ve derviler emsi Tebrizi'den sonra Anadolu da faaliyet gstermekleydiler. Ebu Bekri Niksari, am'dan gelen eyh Osman-t Rumi bunlardand. Mevtana'nm bunlar!,! d, ilgisi devam etmitir. 15. ve 16. yzyllarda emsi Tebrizi'ye bal olmalarndan dolay kendilerine "emsi" denilen derviler yaydn idiler. AbduJvahid elebi "Menakb Hace-i cihan ve nelice-i can" adl eserinde onlar anlatmaktadr" [498] Hallac'tn Nuru Muhammedi inancn Nicholson yle zetlemektedir: "Halla, nbvvet nurlarnn kendisinden doduunu syledii Nuru Muhammed'in kadimliim savunmaktadr. Ne var ki Allah'a en yakn makama ulaan ve Allah'n ruhunun kendisine hulul ettii ideal kamil kii olarak Mhammed'i deil, isa'y grmektedir. Bu anlaya gre sa'da iki ruh vardr; biri deime ve yok olmaya uramayan kadim ilahi ruh, dieri bozulma ve yok olmaya tabi olan hadis beeri ruh... phe yok ki bu
32 -> 34
21.05.2013 15:39
nazariye, bir mslumandan sadr olmas asndan benzeri olmayan esiz bir nazariyedir..." P't-Tasavvuli'l-islami. 134. I laac'n "Ha dini zerine leceim", dediini yukarda Yaar Nuri'nin kilabndan vermitik.> [499] Yaar Nuri ztrk, a.g.e. 121 [500] Yaar Nuri ztrk, a.g.e. 121 [501] Yaar Nuri ztrk, a.g.e. 121 Yaar Nuri ztrk'n mfteriler olarak ilan ellii ve I lallac olayna yer veren kaynaklardan bazlar da unlardr: ibn Hallikan, Vefeyatu'l-Ayan, 1/407, el-iadadi, Tarihu H.tV dad, B/139, el-Yafii, Mir'atu'lCinan, 2/259, el-Hans.ri, Ravzalu'l-Cennat, 235, bu'l-tsr, el-Kamil fi't-Ta-rih. 8/40, bn Kesir, el-Bidaye ve'n-Nihaye, 11/141, bnu'l-mad, Sezeratu'z-Zeheb, 2/253-25H, bnu'l-Muntazam fi't-Tarih, 6/161, Ali bnu'l-Ecneb es-Sai, Ahbaru'iHallac, 3(5, el-Makri/i, el-i-lin.it, 2/23*), e/-Zehebi, el-ler, 2/140, ibn Macer, Lisanu'l-Mizan, 2/314, vb. [502] I lallac konusu, ada olduunu ve islam' orjin.l olarak kavradn irldia eden Y.ar Nuri t.iMin-(ian temc.id pilav mslmanlarn gndemine yeniden sokulduu ic,in birax /unc. eie alnntlr. brahim Sarm, Tasavvuf ve slam, Ekin Yaynlar: 423-433. [503] Allah mekandan mnezzehtir" inanc Kur'an veSnnetin sylediklerine aykrdr. nk Allah Aran /erine istiva elmitir. Yunus,3, Rad,2, Taha,5, Furkan,59, Seale,4, FssileU 1, H.did.4)j;ibi ayetler bunu anlatmaktadr. Yce Allah'n mekan varlr, ama o mekan hakknda bildirilenlerin dnda kullarn bilgisi yoktur. [504] eyh, Allah'n yerini .lyor. [505] Mekke mdrikleri mahhas obje olan putlarn ahsnda Allah'a ibadet ediyor, kemlileri ile Allah .rasnda onlar arac sayyorlard. [506] Abdulkerim el-Cili sufiler insani kamil'in llz.Muhamned olduunu sylerken, b.k. siniler insan kamilin eyhleri olduunu sylyorlar.nsan kamil teorisinin fimden hibir delili yoklr. [507] Allah'n tasarruflarna lirak hafinde olmak acaba Mekke mdriklerinin in.nc nd.n b.k. bir ey midir!1 [508] Yre Allah) kain.Um ruhu olarak bilmek I lailac'n hulul ve panteistlerin panteizm inanc dejiil midir?
33 -> 34
21.05.2013 15:39
[509] Halbuki Fatiha suresinde "Sadece senden yardm isteriz" diyerek sadece Allah'a stnm.n/ ereklimi retilmektedir.
34 -> 34
21.05.2013 15:39

Eraykitap - Ilmin Kısa Yolu - PDF

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Eraykitap - Ilmin Kısa Yolu - PDF

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

BENC BLM... GNMZDE TASAVVUF b. Gnmzde Vahdet-i Vcud

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

________________ oOo _________________

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Eraykitap "ilmin ksa yolu"

Anda mungkin juga menyukai

oOo _