TERMLER VE DOKTRNLER Washington farewell speech

Bu veda konumasnda Washington Amerikann avrupa devletleri ile arasndaki ekimelerden doan olumsuz sonulardan tr yabanc lkelerle olabildiince az ticari ve siyasi ba kurulmas ve amerikann isole edilmesi gerektiini vurgulamtr. Avrupa devletleri ile ittifaka girmenin zararl sonular douracandan bahsetmitir.

Monroe Doktrini

Avrupal devletler koloni araylar sebebiyle Amerika ile yakn ilikilere girmeye alyorlard, gney amerikadaki haklar teker teker bamszln ilan ederken avrupann burada yeniden erklik kurma almalar hzlanmtr. 1823 de kongreye sunulan bu doktirin Avrupa'nn Amerika ktasnda artk bir kolonicilik hareketine girmemesi gerektiini ve buna izin verilmeyeceini vurguluyordu, antikoloniciydi. Avrupalnn kendi sistemlerini Amerikada dayatmamalar gerektiini bildiriyordu. nemli yan ise Avrupann ilerine karlmayaca ve savalarna taraf olunmayaca iln ediliyordu bu da Washington'un nerdii isolation'in uygulannn devamdr. Bylece 100 yl boyunca USA kendi ktas darya izole edecektir, avrupa tekelinden kurtarlan kta USA tekelinde emperyalist bir yaylma akacaktr.

Truman Doctirine

President Truman tarafndan Sovyet tehlikesine kar hazrlanm bir plandr. Bilhassa Trkiye ve Yunanistan'n sovyetlerin eline dmemesi iin yardm paketi ile desteklenmesi gerektiini ilan etmitir. Bylece sovyet expansion u durdurulacaktr. Trkiye'ye 100 milyon dolar Yunanistan a ise 300 milyon dolarlk yardm yaplmtr. Yunanistan i savann yn deimi ve komnistler yenilmitir. Trkiye'de ise sovyetlerden esinlenen ky enstitleri kaldrlmtr, daha demokratik bir seim sreci iin USA'e sz verilmitir. Bylece bat dnyas sovyetler karsnda blgesel bir galibiyet elde etmitir. Bu doktirin Marshall plann ncsdr. SSCB kart doktirin souk savan balangc saylabilir.

Eisenhower Doctrine

Henz ortadou ve Afrika herhangi bir gvenlik anlamas ile bat eksenine evrilmemiti. in speech of

1957, he demanded a special apply on middle east which called as "Eisenhower Doctrine". USA yardm talep eden hangi lke olursa olsun USA (askeri) yardmda bulunmaldr ve blgelerin policitik, ekonomik istikrarn korumaldr. Eer international communism den bir tehlike gelirse blgede USA silahl kuvvetleri kullanlabilir. Bylece Eisenhower "international communism" i dnyadan isole etmeye alt. ng-Fra brakt boluu ortadouda USA dolduracakt ve ilk kez Sovyetler ile USA ortadouda kar karya gelecekti. Doktirin mecliste kabul edildi. Msr, Suriye ve rdn dnda hemen hemen btn ortadou bu doktirini kabul etti. Sonularna bakarsak USA nin Ortadou, Trkiye ve Greece ile ilikileri byd ve USA in gvenlik a global scope a dnd. Containtment policy rneidir.

Marshall Plan

USA'nin bilinen en byk "supporting" almasdr. Senatodan 17 milyar dolar istenmitir. 2. dnya savandan sonra yklm bir avrupa vard ve USA uluslararas ticareti canlandrarak pazarn geniletmek istiyordu. Yansra harabe durumdaki harabe avrupa halknn komnizm eline decei korkusu da Amerikay kamlyordu. Bunun iin Marshall 1947 bir ekonomik kalknma ve ibirlii plan gerektii zerine bir aklama yapt. Sovyetler ve Dou avrupa bu plan kabul etmedi. Avrupa retim yapabilme yeterliliine tekrar kazandrld (almanya'nn yeniden avrupa stability sini tehdit edebilecei dnld iin Almanya sanayiye deil tarma tevik edildi). Avrupann ba ticaret orta Amerika oldu. Plann bir dier ad ise "European Recovery Program" idir. Yansra avrupa dnda kalan lkelere de yardmlar yapld. Ancak buralardaki yardm plan farkl stratejilerle uygulanabiliyordu. rnein Trkiye'de Marshall Plan yalnzca tarm tevik etti, karayollar ve ticaret iin limanlar yapld, binlerce tarm-i makinesi gnderildi, tarm alanlar geniletildi ancak br yandan da demiryollar yapm ve sanayileme durduruldu. Trkiyenin Avrupann manav hline getirilmesi amac gdlyordu.

Carter Doctirine

Carter, Persian Gulf'un US iin hayati nemde olduunu vurgulam ve buraya yaplacak bir saldrnn USA'e yaplm olduunu adledeceini ilan etti. Vietnamdan sonra ilk kez USA in karlar iin asker kullanabileceinin mesaj verilmitir. Carter'a gre Amerika dnya iin ideal bir sistemdir.

Reagan Doctrine

Souk savan son yllarnda sovyet etkisini azaltmak iin planlanmtr. Roll back policy iin anti

gerilla hareketlerine alelen ya da gizli olarak yardm salanma amac gdyordu. Afrika, Asya ve Latin Amerika'da sovyet etkisinin silinmesini amalyordu. 1980 lerden 1991 e kadar gdlen USA d politikasdr. Bu plan ile Containment politikas yerini iyice rollback'e brakt. Hlihazrda USA dman olan rgtler bile (el kaide gibi) bu dnemde desteklendi. Zir sovyetlere kar kim ciht edeceiz dese USA yardm yapyordu. Bylece meru yahut gayr meru hangi rgt olursa olsun destek verildi. Reagan'n deyiiyle bu doktirin ile "devrimcilerin tiranl sona erdirilecek, eer yardm edilmezse bu lkeler sovyetler ynetimi altna girebilir, zgrl savunmak bir amerikan geleneidir"

Containment Policy

USA'in Sovyet genilemesini engellemek iin kulland en nemli politikalardandr. 1946 ylnda Kennan tarafndan U.S foreign policy olarak tanmland. Bylece Sovyetler birliinin etraf genilemesini engellemek iin evrilmeye baland. Bu politika dahilinde NATO gibi nemli bir organizasyon da kurulmu oldu, mutual defensive pacts imzaland. Bu plann en nemli ve ilk uygulamalarndan biri de Truman doktirinidir. Bylece domino effects engellenmeye allmtr. kinci ayanda south korea'y komnizmden korumak iin korea savana girilmitir.

Rollback Policy

Devletlerin hlihazrda bulunun politikalarn ve ynetim rejimini deitirmek anlamnda tanmlanr. Detente policy ile containtment tezatdr. Reagan tarafndan "zellikle" komnist rejimler zerinde uygulanmaya allmtr(reagan doctirine). Kore ve Kbada baarsz olmutur. NATO tarafndan gelitirilmitir. Dulles 1949 da bu policy i ilk tevik eden isimlerdendi.

Detente

Szck anlam olarak relaxion demektir. Richard Nixon and Kissenger tarafndan 1971 balarnda tansiyonu drmek anlamnda kullanld. Bu dnem SALT I ve Helsinki Accords ile karakterize olmutur.

1962 Kba missle krizi sonras Washington ve Moskova aras "red-telephone" kuruldu.(hotline), bu iletiim ile ama tansiyonu drmek ve bir sava ihtimalinden uzaklamaya almakt. SALT I ile birlikte iki superpower da kendi nuclear arsenallerini limitledi. Bunun iin Interim Agreement on Offensive Strategic Arms(blyece USA ve Sovyetlerin nkleer saldr silahlar limitlendir) ve AntiBallistic Missile Treaty(defansif amal nkller balistik fzelerinin limitlenmesi) imzaland. Bylece ilk

kez dnyada iki kuvvet arasnda bir "balance of terror" kurulmu oldu. Shangai Communique ile in ile ilikiler normale indirgenmeye ve ticari ilikiler kurulmaya alld. Detente politikasnn final aya(final act of the conference on security and cooperation in Europe'dr. Helsinki Across ile bir dizi ekonomik,politik ve insan haklar konularnda anlamalar imzaland. Soviet anayasasnn United Nations tarafndan ilan edilen "Declaration of Human Rights" dorudan ihlal ettii fikri USA ile Sovyetler arasndaki en byk ayrm sebebiydi. USA, Sovyetlerin demokratik haklar ve politik zgrlkleri ihlal ettiini ne srerken Sovyetlerde Amerikann gney amerika mdahelelerin gayri insani olduunu ne srerek savunma yapt. Zirvenin ilk basketi askeri tansiyonu drmek zerindeydi, ikincisi; ekonomik, teknolojik ve evresel i birlii gereklilii zerindeydi. Final act ise Iron Curtain(dou ve bat blou arasndaki kltrel ve ideolojik demir perde) tesinde bir kltrel kaynama zerineydi. nsan haklar mzkereleri nemliydi, sovyetlerin demokrasi ve politik zgrlk haklarna sayg duymas talep edilirken sovyetlerde amerikann gney amerikada insan haklar ihlllerinde bulunduunu savunuyordu. Mzakreler tmyle balayc nitelikte deildir ancak bu mzakereler ile dou ile bat arasnda ticaret balamtr. Daha sonralar SALT II nin de mzakerelerine de baland(1972)

Bu yllarda amerikal ve rus astronotlarn bulunduu bir ekip soyuz testini gerekletirdi ve iki kuvvet arasnda ilikiler genilemeye balad. Yansra ayn dnemde sovyetler ile bat dnyas arasnda ekonomik hacim art da grnmtr.

Detente policy Sovyetlerin Afganistan mdahalesinden sonra son buldu. Bu mdahale ile USA, Sovyetlerin 1980 Moscow olimpiyatlarn boykot etti, anti-detente almalar yrtld.

Ekonomik rekabet bu srete de devam etti.

SALT II

Bir dizi mzakereden oluan SALT II de ama nkleer kuvvetlerin limitlenmesi iin zm aramaktr. Bu anlama nkleer kuvvetlerin azaltlmasn ne sren ilk antlamadr. Bylece yeni missle programlarn yaplmas da engellenmitir. Strategic launchers larn limitlenmesine Vienna da karar verildi (1979). mzadan 6 ay sonra sovyetler afganistan igal etti ancak gene de bu plan Reagan dnemine kadar rafa kaldrlmad.

Shuttle diplomacy

Direk bir kontak kurmadan zmszlklere, meselede tarafsz olan araclar(intermediary) zerinden are aramaktr. Kissenger tarafndan tanmland ve arab-israil savalar srasnda(Yom Kippur War) kullanld. Yntem olarak Kissenger ncelikle sava bitiriyor ve sonrada aba altndan grmelere balyordu. Grmeler baltalanrsa USA askeri kuvvet kullanmaya balyor, bombalamalar yapyordu. Dolaysyla taraflar diplomasiye ve anlamaya zorluyordu. Araplar Amerikaya petrol ambargosu uyguluyordu. US srail'e bir dizi yardmda bulundu ve ardndan da diplomatik hamlelere giriti. Kissenger'n bu diplomatik yetileri ile petrol yeniden US'e akmaya devam etti.

Isolationalism Policy

Washington'un farewell speech de belirttii zere Amerikann kendini dnyada (bilhassa avrupadan) izole etme sreci balamtr. Monroe doktirini ile bu sre pekimitir. Burada "morality" nemlidir. USA, 1945 e kadar avrupa ve dnya ilerine karmamtr. Bu izolasyon politikasnda USA'in corafik durumu da etkili olmutur. D dnyayala olan iliki ticaret ile snrl tutulmaya allmtr. Atlantic Charter nemli bir anlamadr nk bylece USA dnyaya kaplarn amtr

Domino Theory

USA'nin, eer Sovietlerini evrelemek iin abuk olmazlarsa devletlerin birer birer komnizmin eline deceini ngeren bir teoridir

Linkage Policy

"Bana glmsersen ben de sana glmserim". Richard Nixon and Henry Kissinger, 1970 period of Cold War da Dtente policy olarak uyguland. Ama nc dnya lkelerinde olabilecek komnist devrimlerin nne gemekti. Bylece bu devletler ceza ve dl ile stabilize edilmeye alld. ayet, devlet USA'in iine gelecek liberal hareketlere ve yasal dzenlemelere girerse USA tarafndan ticari, teknolojik gibi birok alanda dllendiriliyordu ancak tam tersi hareket ediyorsa bu kez USA tough guy oynamaya balyordu.

First World Countries: Usa'in dostu olan Demokratik ve kapitalist lkeler iin(west) USA'in kulland terimdir. Sovyetlerin knden sonra gelimi lkeler anlamnda kullanld. Genelde kuzeyi ifde eder.

Second World Countries: Bilhasssa Dou Avrupadaki komnist devletler iin kullanlan bir tabirdi.

Third World Countries: Gnmzde gelimemi, fakir devletler iin kullanlmaktadr. Genelde gneyi ifade eder.

Pentagonal Balance of Policy

Kissenger'n US-SU-PRC, West Europe ve Japan iin bir yap nerisidir. Global dzende evvela ilk 3 core kuvvet ve sonra West EU ve Japan iin yaam mahlinin ncelliini vurgular. Bu kuvvetler ayet birbirlerinin karlarna sayg duymazlarsa cezasz kalmayacaklardr. rnein, Eer SU gidip Angolada devrim yapmaya alrsa dostne ilikiler planl bir ekilde bozulacaktr.(ticaret ambargolar gibi) Dolaysyla realist bir perspektiften balance of power ile dnya dzeni kurulmaya allmtr. iddet ile bu ekilde ba etme ii linkage policy olarakta bilinmektedir. Bu sistem de detente e refere etmektedir nk ilikilerde bir relaxion salanmtr.

dealism

Uluslararas ilikilerde realism zellikle Woodrow Wilson tarafndan uygulanmtr. D ilikiler belirli bir ideolojiye dayanr. Eer memleketinde aln bitmesini istiyorsa dnyada da bunu istersin. Carter'n uygulamalar bu konuda nemlidir.

OLAYLAR

Kurulu; Amerika toplumunda kendileirinin "unique" olduuna dair bir fikir vardr. Devlet balca dini olarak tanmlanyordu. 13 ayr state in bir araya gelmesi ile oluturuldu. 1492 ylnda Colombus tarafndan koloniletirildi. 1776 da bamszlk deklarasyonu, Atlantic Charter ile bamszln kazand. 1778 de anayasa oluturuldu. Bu deklarasyon ile anayasa, ticaret, ekonomi gibi messeselerde oluturuldu. Washington, Amerikann bamszl iin savam bir genraldi ve USA'nin ilk president i oldu. John Locke kuruluta nemli rol oynad. Washington'un farewell speech ile Isolation* politikas uygulanmaya baland.

---------------------------------

Genel Bilgiler; Amerika Birleik Devletleri, elli eyaletten ve bir federal blgeden oluan federal anayasal bir cumhuriyettir. Amerikada hkmet, halk hkmetidir; halk tarafndan kurulur. Amerika'da hkmet, halk hkmetidir; halk tarafndan kurulur. Kongre yeleri, bakan, eyalet yetkilileri, kasaba ve ehirleri ynetenler halk tarafndan seilir. Hakimler de, dorudan doruya halk tarafndan seilir veya seilmi yetkililer tarafndan tayin edilir. Kamu grevlileri, grevlerini iyi yapmadklar veya kanunlar ciddi bir ekilde ihlal ettiklerinde grevden uzaklatrlabilirler.

Anayasa, hkmetin yetkilerini e ayrmtr: Banda bakan olan yrtme, Senato ve Temsilciler Meclisi olmak zere kongrenin her iki kanadn ihtiva eden yasama ve bata yksek mahkeme olmak zere yarg. Anayasa, her birinin yetkisini snrlamakta ve birinin gereinden fazla yetki sahibi olmasn engellemektedir.

Her eyalette yrtme kuvvetinin banda bir vali vardr. Eyalet hkmetleri dzeni koruma, ocuk ve genlerin eitimi, yol inaat gibi ilere bakar. Federal hkmet, milli ve milletleraras ve birden fazla eyaleti ilgilendiren meselelerle urar. Vatandalarn gnlk hayatn etkileyen kanunlar, ehir ve kasabalardaki polis tekilat tarafndan uygulanr. FBI diye bilinen Federal Soruturma Brosu; eyalet snrlarn geen sulular, federal kanunlara aykr hareket edenleri aratrr ve takip eder.

Amerika Ktas 1492 ylnda Avrupallar tarafndan kefedildi. spanyollar, Portekizliler, Franszlar, ngililer bura-daki yerli halklarn aleyhine toprak sahibi oldular. Avrupallar, Amerikadaki topraklarn genilettikten sonra, n-giltere bata olmak zere eitli lkelerden gmenler alp buralara yerletirerek koloniler kurdular. 13. Yz-ylda bu kolonilerin says 13 ykseldi ve bu 13 koloni, ABDnin temelini oluturdu Bu 13 koloni ABDnin temelini oluturdu. Amerka Ktas, insanlar iin yeni olanaklar ve yeni bir hayat salad. Daha sonra, bu koloni sistemi smrgecilik politikasna dnt. ngiliz kolonileri, Birleik Krallka endstri konusunda hizmet ediyordu. ngilizler koloniler-den vergi alyordu. Koloniler zaman iinde ngiliz devletinden farkl bir kimlik gelitirmeye balad. Nufus hzla byyor, tarma da-yal ekonomi geliiyor, i adamlar ticari ataklarda bulunuyorlard. Dinsel yapda farkllklar vard. Avrupadan gelen tutucu bir protestanlk vard. Amerika Ktas ngilizlerden farklyd. Kolonilerin herbirinde iki yasama meclisi bulunuyordu. Kolonileri temsil e-den alt meclisin yeleri mal sahibi tarafndan seiliyor, Krall temsil eden st meclis yeleri tarafndan seili-yor. Kolonilerde yaayanlar ayn zamanda mahkemeler kurmutu ve ngiliz hukuk sistemi uygulanyordu.

1956-63 yllar arasnda ngilterenin Avusturya, Fransa, Rusya ittifakyla yapt savalar (7 yl savalar) ngiliz e-konomisi zerinde olumsuz bir etki oluturuyordu. ngilterenin mali ykn gidermek amacyla yeni vergiler koymas, Amerikadaki kolonilerin tepkisiyle karlat. George Washington tarafndan Bamszlk Bildirgesi yaynlad. (4 Temmuz 1776) 6 Gn sren sava sonunda, George Washington komutasndaki koloni gleri tarafndan yenilgiye uratlan n-giltere geri ekilmi ve 1783 Paris Antlamas ile 13 koloninin bamszl kabul ediimitir. 1789da Anayasann tamamlanp onaylanmasyla yeni bir ulus ve Amerikan st kimlii dodu.

---------

Souk Sava; II. Dnya sava zaferi sonras zellikle ekonomik alanda USA zaferin tadn karyordu. ngiltere ve Fransay etkisi altna almt. Avrupadnn recovery si iin Marshall plan* yapld. Avrupa ikiye blnyordu, dou dnyas kendi demokrasisini uygularken bat Amerikan tipi demokrasiye geiyordu. II. Dnya sava ile bir dier sorun snlarn neresi olacayd. SSCB Japonlar yenmiti ve douya almt, Italya ve Fransaya da. Sava boyunca SSCB Trk boazlarn kullanmak istedi ancak Trkiye izin vermedi. Tr, USA ye daha dosta yaklayordu. Sava srasnda Yunanistanda da i sava vard. SSCB, Churchil, USA grmeleri ile Yalta konferansnda avrupann nasl ekillendirilecei(kimin etksinin nerede ne olaca) kararlatrlmaya alld. Ancak Sovyet etkisi ile dnya iki blme blnd ve bloklar olutu. Trkiyenin SSCB ile ilikileri gerildi. Kat zerinde Almanya'ya sava ilan edildi. 1947 de Britain-Amerikai ile SSCB arasnda souk sava balad. Stalin, capitalism'in knn ve komnizm ile kapitalizm'in atmasnn kanlmaz olduunu sylyordu. Goebelse ilk kez iron curtain* terimini kulland. Truman doktirini* ile 300 Greeklere 100 milyon dolar Trklere yardmda bulunuldu. USA, devletlerle bileteral birok anlamaya vard. SEATO, CENTO, Baghdad Pact, NATO. Containtment policy* gerei yaplanan messelerdir bunlar. Sovyetler etrafna birok askeri s kuruldu. Mockinder'e gre dnyay ynetmek iin central asia'ya hkmetmeniz gerekmektedir. Mediterranean de etkili olabilmek iin Eisenhower doctirine uyguland. Pearl Harbor ile Kore savana girildi.

WW II sonras USA perspektifine gre batda USA'in liderlik ettii bir "white block" vard. USA, Kbrs meselesinde 1960 anayasas ile iki nato lkesi arasnda bir istikrar kurulduunu dnyordu ancak daha sonralar bu sistemin yklmas ile Yunanistan ve Trkiye birok kez kar karya gelecektir ve Mediterrian da Nato pactnn yklma endiesi ile USA bu konuda birok kez dahil olup zm masalar oluturacaktr. 1962 de Gney Kbrs'un Sovyetlerden alaca fzelerin blgeye yerletirelecei endiesi ile Trkiye ve USA bu dnemde benzer tezler savunmu ve fze krizi USA nderliinde tatlya balanmtr.

1958 de Kba'da Batista decek ve yerine devrim lideri Fidel Castro gelecektir. Cia, Fidel Castro'yu devirmek iin birok terrist eylem ve suikast plan hazrlasa da baarl olmayacaktr.

Souk savata non-alligned devletlerde vardr. Bunlarn bazlar komnizme kar olsa da SSCB ile yakn ilikileri vard. USA bu blgeleri etkileyemeye alyor, kendine yakn olanlarla iyi ilikiler besliyordu.

Usa 1944 de Sovyetlerde 60 lar nkleer bombalar retmiti.

Albania ve Yugoslavya USA ve SU(SSCB) ye kar ntr kalmt.

1952 de Amerika askeri glerini geniletti. "Massive Retallion" doctirine i iln edildi. Doktirine gre USA, kendi ittifaklarndan birine sava alrsa aynen cevap verecek ve buna kalkan devlet zerine youn bir bombalama ile ciddi bir ykma gidilecektir (Hirosima'ya atom bombas)

1960 sonra askeri kuvvet geniletilmeye baland. Kennedy'nin "flexible responde" uygulamas nemlidir. Bu uygulama "mutual deterrence'e gre(byk ykm silahlar ile karlkl caydrclk) ile her trl sava silahna karn kendi sava silahlar yelpazesini geniletmektir. Bylece iki kuvvet arasnda srekli bir savaa karn caydrclk olacaktr.

Ayn dnemlerde sovyetlerde "peacefully co-existense" sistemini teorize ediyordu. Buna gre capitalist states ile communist states dnyada bir arada yaayabilirdi.

Berlin duvar krizi yaand, Stalin ld.

Korachev, Gorbachev dneminde detente* sreleri yaand. Kba krizi sonras nkleer glerin limitlenmesi nemli bir balkt. SALT I* (1972)

Dou Avrupa zerine SU-US sorunlar yayordu. France, Algeria'ya sava ilan etti. France, Nato'dan ekildi ve Britian ile USA iin baars olmaya balad.

US-SU'yu genileme amacndaki revizyonist bir devlet olarak gryordu. SU'nun asli amac sovyetlerin birliini korumakt.

------------------------------

The American Postwar Consensus(genel gr) in Foreign Policy; Komnizm kt kapitalizm iyidir, Us karlarna uygun bir biimde istikrar gereklidir, US tipi demokrasi modeldir, dnyada herhangi bir yer sosyalizme yahut neutralist e kayyorsa bu sovyetler iin ak bir kazanmdr, tm devletler zellikle fakir olanlar amerikann kapasitesini bilmelidir, US'un dostlar politik yaplar ne olursa olsun zgr dnyann yeleridir, US liderlik etmeye mecburdur, bu US'un sorumluluudur, Modernizasyon ve development fakir lkeler demokrasiyi yerletirmek iin hayli gereklidir, Ekonomiyi, social ve politik adaleti korumak iin "violence" kabul edilemez tabi US'in karlarnn risk altnda olduu zamanlar hari,

-----------------------------

Wilson Prensipleri

ABD Wilson dneminde izolasyon politikasndan vazgeti diyebiliriz. nk, Wilson 1917 ylnda Almanyaya sava ilan etti. Burada nemli olan bir baka nokta da Wilson Prensipleridir. 1. Tm bar antlamalar ak olacaklar bu antlamalardan baka uluslar aras gizli antlamalar yaplmayacak, bundan byle diplomasi ak olacak gizli diplomasi kaldrlacak. 2. Denizlerde gidi geli tamamen serbest olacak yalnz kara sular ve uluslar aras antlamalarn uygulanmas yolunda gene uluslar aras bir hareket sonucu ksmen ya da tamamyla kapatlm olan denizler bundan ayrdr. 3. Bara katlacak ve bar korumak iin birleecek olan uluslar arasnda ekonomik btn engellerin kaldrlmas ve ticari ilikilerde eitliin kabul edilmesi. 4. Her lkenin silahlarn i gvenliin gerektirdii dereceye indirmek iin karlkl garantilerin

verilmesi. lkeler silahlanmay brakacaklar. 5. Smrgeler zerindeki isteklerin serbeste ve tam bir yanszlkla incelenerek ve bu blgeler halknn karlar-da gz nnde tutularak bir sonuca balanmas. 6. gal edilmi olan tm Rus topraklarnn boaltlmas ve Rusyann kendi kendisini istedii gibi ynetmesi yolunda nlemlerin alnmas. 7. Belikann egemenlik haklarna hibir biimde dokunulmakszn boaltlmas ve yeniden kurulmas. 8. Tm Fransz topraklarnn kurtarlmas, 1871 ylnda Prusyann Alsas-Lorreni almakla yapm olduu hakszln dzeltilmesi yani bu topraklarn yeniden Fransaya verilmesi. 9. talyan snrlarnn ulusal temele gre dzeltilmesi. 10. Avusturya-Macaristan imparatorluundaki uluslara en serbest biimde zerklik elde etmek iin gereken olanaklarn verilmesi. 11. Romanya, Srbistan, Karada'n boaltlmas Srbistan'n denizde serbest ve gvenli bir kap elde etmesi, Balkan devletlerinin birbirleriyle olan ilikilerinin ulusallk bakmndan tarihsel temellere gre dosta dzenlen-mesi Balkan devletlerinin siyasal ve ekonomik bamszlklar ve snrlarnn dokunulmazl yolunda uluslar aras garantilerin verilmesi. 12. Osmanl imparatorluunda Trklerin oturduklar, ounluk saladklar blgelerin bamszlnn salanma-s, Trk egemenlii altnda bulunan dier uluslara da zerk bir gelime iin tam ve engelsiz bir frsatn salanma-s boazlarn uluslar aras garanti altnda tm devletlerin ticaret gemilerine almas. 13. Oturanlar kukusuz biimde lehli olan blgeleri iine alan bir Lehistan'n kurulmas. 14. Denize kaps bulunan bir Polonya devleti kurulacak byk ve kk uluslarn siyasi bamszlklarnn ve top-rak btnlklerinin karlkl gvenliinin garanti altna alnabilmesi iin Milletler Cemiyeti(Cemiyet-i Akvam) ku-rulacak. Dier yandan Churchill ve Reusvelt Atlantik Okyanusunda 1941 ylnda bir araya gelip, Atlantik Anlamsn imzaladlar ve imparatorluklarn artk bitmesi gerektiini sylediler ve izolasyon politikas bylece de sona erdi ve ABD dnya politikasna girdi.

----------------------

Vietnam; USA, Indochiana'ya harekt dzenledi. Blgeden 1975 den ekildiler. France bu blgede konulanmt ve USA, France'ya eitli yardmlarda bulunuyordu. Vietnam; 1945-75 aras USA, France ile(ittifak) blgede savaa girdi. Bu Amerikan d politikas iin nemli bir vakdr nk sonular Amerika iin dramatik olmutur, Usa burada savaa girmek istememitir. Amerikann domine theory* kukusu vard. America, Vietnam'da yenildi. Artk USA eskiden olduu kadar gvenli bir yer

deildi. Komnistler, Kore ve inde de ynetime geliyordu ve USA iin bu ok endie verici bir durumdu. Viet Minh, Fransadan halkn kurtarmak iin alyordu. Amerika, domino teorisinden* endie ettii iin Fransay destekliyordu. Aplle teoride(bir rk elma sepetteki tm elmalar rtr) bu dnemde bir bak asyd. 1970 de domino theory Afrikada grnd ve devletler birbiri ardna komnizme gemeye balad. Kennedy Vietnam'a asker gndermese de finansal yardmlarda bulunuyordu ancak Johnson bu durumu deitirdi. Johnson 63 de Koreye ve Taiwan'a asker gnderdi. Sonu baarszlkt. Kuzey, gneyi yenemese de USA' e bu sava kazanamayacan gsterdi. Yansra bu kayplar sebebiyle Amerikada da protestolar dzenleniyordu. Gelecek seimlerde Johnson aday olamad. ktidara Nixon geldi ve politikay deitirdi.(Amerikan askerleri deil kuzey vietnamllar lecek!) Kuzey Vietnamllar Amerikan kuvvetlerine saldrmaya balad, amerika blge zerine youn saldrlara balad. ki tarafta kesin bir zafer kazanamayacan idrak etti. Gizli grmelere baland. 58 bin USA askeri ld. 1 milyonun zerinde kuzey Vietnaml ld. 1975 de Amerikan Asker kuvvetleri blgeyi terk etti. Kuzey ile gney vietnam arasndaki sava devam etti. Gney yenildi, vietnam birleti. Neden sava kuzey kazand ? Kuzey zgrlk istedi, in Kuzeyi destekledi ancak USA'nin gneyi destekledii kadar deil.

Balangta herkes USA'nin d politikasna destek verirken artk muhafazakarlar ve liberallar arasnda atma vard. Genel gr sava iin para israf edilmemesi ve kimsenin lmesine izin verilmemesi zerineydi. American responsibility zerine tartmalar vard. Eer Amerika savaa girerse public buna destek vermeyebilirdi

Sava hakknda umumi bilgiler; Ho Chi Minh vietnam zgrlk hareketinin lideridir. Dien Bien Phu da Fransz kuvvetleri Amerika tarafndan lmden kurtarlmtr. US gney vietnam hkmeti lideri antikomnist lider Ngo Dinh Diem'e destek vermitir. 1955-61 arasnda US, Diem'e 1 milyar dolar yardm yapmtr. Bylece bir sreliine gney vietnamn yklmnn nne geilmitir.

---------------------------------

Nixon-Kissenger dnemi; Nixon realist bir cumhuriyetiydi. Kissenger dnemin secretery of state'i dir(d ileri bakan). Bu dnemde Arap ambargolar sebebiyle USA de petrol krizi vard. OAPEC burada nemli bir mekanizma oluturdu. Bu dnemde USA g kaybetmiti. Nixon-Kissinger Realism'i ile USA'in Komnizm'e olan tutumu deitirdi. Kissenger'a gre PRC(N) 1 milyar nfusu olan bir lkeydi ve dlanamazd. Sovyetler-in-Usa dnyann core kuvvetleriydi. in ile ilikiler balatld. Komnist blou birbirine drme stratejisi izlenecekti. 1949 da Mao, in halk cumhuriyetini kurdu ve sovyetlerle ilikiler geniletildi. Sovyetler sosyalist modeli "Lenin" den(ii esasl) esinlenirken in "Mao" tipidir.(kyl esasl - based on peasents). USA, in ile dosta ilikiler gelitirdi ve belki de bunun da gds ile douda Sovyetler-in rekabeti balad. Kissenger realismi ile "dmanmn dman dostmdur" ilkesi icr edildi ve in ile ilikiler geniletildi. Kissenger'n realist uygulamalar ile soruna diplomatik zmler aranyordu. Eer bunda baarl olunamazsa sava ihtimaline geiliyordu. Westphalian ile kurulan "recongnation of sovereignty" souk savata gz ard ediliyordu ve Nixon bunu doru bir olgu olarak adletmiyordu. Kissenger'a gre stability bar talep etmekte

yatyordu. Linkage policy* baka bir nemli uygulamalaryd. Komnist olsun olmasn hibir devletin i ilerine mdahale edilmemeliydi. SU da bu disipline uymalyd. 1972 ye kadar Taiwtan in tarafndan temsil ediliyordu. Nixon'un in ziyareti ile Pin-pong siyaseti(bir dizi tennis malar dzenlenmitir asli amac siyasi gerekelerdir) izlenmeye baland. Bylece in ile USA arasnda ilikiler kuruldu. Bu siyaset ile Komnist in'e ilk kez Amerikallar ayak basabiliyordu. Kissenger, 1973-77 arasnda USA secretery of state idir. Detende policy'i gelitirmi, in ile ilikilerin dzenlenmesini salamtr. Shuttle diplomacy* ile mediterrian meselelerine mdahale etme imkan yaratmtr. Ping-pong diplomacy'nin mimarlarndandr. USA ve SU'nn birlikte almas gerektii dnlmtr ancak ikisi de dman kuvvetlerdi. Lkin ikisinin de birbirini yokedebilecek gc mevcuttu. Detente policy ile ilikilerde relaxion saland. birlii gelitirildi. Nixon ve Kissenger diplomasisi iin baz eletirilerde getirilmitir. Bunlarda ilki "ahlaki eksiklik" ierdii ynndedir. Falk'a gre dnya dzeni(design) o kadar odak noktada tutuldu ki adaleti, bar... gz ard ettiler. Halbuki dnya adalet grmemi a insan doluydu. Yansra detente policy de eletirildi. Eskiden totaliter ve gayrmeru grlen rejimlere Nixon-Kissenger politikalar ile diplomas kaplar and ve bylece tannm oldular.

-------------------

Carter ve dealism; 1976 da bakan oldu. Politikas idealist temellere dayanyordu. Foreign policy de demostic deerleri empoze ediyordu. ttifaklar ile ilikiler genilemesi gerektiini dnyor, regional atmalara zm getirilmesi gerektiini dnyordu. Global human rights' tevik ediyordu. Carter'a gre d politikay eskiden olduu gibi baya bir ekilde anti komnistilik zerine kuramazsnz. zellikle Latin Amerikada, Afrika ve Asyada "a policy of global cooperation" uyguland. Ama; "srekli deien tarihe uygun daha geni yelpazeli uluslararas bir ibirlii kurmak" idi. Bylece dnya dzeninin salanmasna alld, yeni tryen devlet ve konumlar da tannm oldu. Sovyetlerle ibirliinin nasl tutulacana dair tartmalar vard. ki danman(Cyrus ve Brzenski) farkl eyler neriyord. genel gr linkage policy'i azaltmak ya da tamamen yok etmek zerindeydi. Bylece linkage policy kaldrld, artk daha global meseleler ile ilgileniliyordu. ki kutup arasndaki ibirlii devam etse de linkage policy* ilikisi kaldrld. nsan haklarna vurgu yapm ve global freedom u desteklemitir. Carter'n en nemli baarlarndan biri "Panama Canal" sorununu zmesidir. Bu sorun uzun sredir tartlageliyordu. Panama Canal Treaty imzaland ve kanaln kontrolnn 2000 ylnda Panamaya verilecei kabul edildi. Neutrality Treaty ile de kanaln tm milletler iin ak ve gvenli tutulaca szleri verildi. Carter'n en byk baarlarndan biri de PRC(N) i resmi olarak tanmasdr. Bu bir dnm noktasdr nk blyece in ile US arasndaki dmanlk azaltlmtr ki bu iki devlet asyada atma ihtimali olan iki devletti. 1979 ylnda in UN yesi oldu.

1979 da Tahran Amerikan eliliinde 63 rehine tutuluyordu. Bu Carter ynetiminin en byk snavlarndan oldu. Carter diplomasisi burada bir krlma gsterdi. Esirleri kurtarmak adna ran'a askeri mdahale yaplacandan bahsediliyor, ar yaptrmlarn uygulanabileceinden bahsediliyordu. Bu Carter'n ilk yllarndaki idealist politikasndan hayli uzak bir tutumdur. Daha ziyade realist bir perspektiftir.

Yansra Sovyetlerin Afganistan igali de Carter diplomasisinin deimesine neden oldu. Yeni politikalarn uygulanaca akland. Eski ibirlii tmyle kaldrlmasa da artk ikincil planda kalacaklarnn mesaj verildi. Carter ynetiminin Sovyetlerin bu igal hareketine verdii bir dizi yant olmutur. SALT II* rafa kaldrlmtr. SU'ya yksek teknoloji rnleri satlm durdurulmutur. Amerikan sularndaki sovyet balkl engellenmitir. SU'a Grain(buday) embargo uygulanmtr. 1980 yaz Moskova Olimpiyatlar boykot edilmitir.

Carter Doktirini* de dnemin nemli uygulamalarndandr

-------------------------

Realizm ve Reagan ynetimi; reagan amerikay restore edip eski gcne kavuturaca vaadinde bulundu. Askeri gcn geniletilmesine odakland. Dnemin d politikasnn 4 nemli pillars' vardr. Ekonomik ve askeri gcn restore edilmesi gerektiini dnyordu. Gelimi lkelerdeki barl deiimleri destekliyordu. Sovyetler olan ilikiler kstlanmtr. ttifak kuvvetlere destek verilmelidir. Reagan, Strategic Modernization Plan ile askeri personeli bytt. US'in Nkleer gcn bytmek iin iki plan hazrland. Biri global bir regional olmak zere... Regional olan NATO ittifaklarnn "dual-track decision of 1979" ile uyguland. Eer nkleer kuvvet kullanma kontrol zerine olan diplomasi baarszla urarsa ve Bat Avrupaya nkleer-orta menzilli fzeler yerletirilecektir. Global olan plan ise Strategic Defence niative'dir ancak "star wars" olarak bilinmektedir. Uydulardan Sovyetlerin vurulabileceini iddia eden ve kutuplar arasndaki askeri gerilimi artran bir plandr. Detente policy artk bitmitir.

------------

New Thinking; Soviet president'i Mikhail Gorbachev idi(1985). Politikalar deitirdi ve US ile ilikiler gelitirdi. Politik lgatna 2 terim ekledi bunlar; perestroika ve glasnost idir. Perestroika; ekonomik anlamda sovyetlerin yeniden yaplandrlmas demekti. Glasnot ise Sovyet sistemini demokratikletirme zerineydi. lk bata nkleer konularnda agresif bir tutum taknan bu lider sonralar dnyada nkleer zerine konularda stratejik bir denge kurulmasn istedi. Capitalism ve Socialism arasndaki rekabetin deitiini ve buna ayak uydurmak gerektiini savunuyordu. Sustained Arms Race ile sovyetlerdeki askeri harcamalar kstland, halkn temel gereksinimleri karlanmaya baland. Bunun refleksi olarak Reagan da askeri genilemeyi azallt.

Bu dnemin nemli zelliklerinden biri de START I grmeleridir. Bu grmeler ile taraflar nkleer balk tayan askeri kuvvetlerini bu paralardan arndrma ve nkleer balklar azaltma karar ald.

-----------

Kore; 1947 de Yunanistan ve Trkiye yardmlar ile containtment politikas uyguland(truman doctirine), ancak bu politikann aslen test edilecei yer kore olacaktr. Kuzey kora Gneye saldrd, sovyet desteini aldlar. Kore 1910 da Japonlar tarafndan igal edilmiti ve US-SU tarafndan zgrlne kavuturulmutu. US-SU arasndaki anlamaya gre Kore ikiye ayrld. Sovyetler kuzeyi, US gneyi alyordu. Ancak iki tarafn ynetimleri de birbirinin meruluunu tanmyor, kabul etmiyordu. US-SU kuvvetlerinin ekilmesine karn Kuzey ve Gney arasnda mcadele devam etti. 1950 de Kuzey, gneye saldrd ve yeniden atma kt. US bu saldrnn SU tarafndan organize edildiini dnyordu. US gneye hava ve kara kuvvetleri ile destek gnderdi. UN abalar ile 14 millet daha Koreye asker gnderdi. UN kuvvetlerini Amrikal general ynetiyordu. in gnllleri kuzeye geip destek verdi ve US kuvvetlerini geri pskrtt. Bylece Kuzey ve Gney kesin izgilerle yeniden ayrlm oldu. Amerikann in'e sava amas olduka masrafl olacandan bu ihtimal gz ard edildi ve atekes imzaland. Kore sava Amerikan politikasna containtment politikasn uygularken daha dikkatli olmalarn tebli eden bir ders verdi.

----------

KBA KRZ Kba Fze Krizi, ABDnin Trkiyeye, SSCBnin de Kbaya nkleer balkl fze yerletirmesi ile balayan, Ekim 1962de dnemin iki sper gcn kar karya getiren ve dnyay nkleer sava tehditi altnda brakan buna-lmdr. Ekim Fzeleri bunalmnn en nemli zellii, nkleer silahlara sahip iki sper gcn dnyada ilk kez dorudan kar karya gelmesidir. Bunalmn bir baka zellii hem souk savan doruunu hem de 1962 sonrasnda yava yava ama kararl bir tempoda yerlemeye balayan yumuama (detente) olgusunun temelini olutu-rulmasdr. Ekim Fzeleri bunalmnn temelinde yatan asl neden Amerikan Hkmetinin Fidel Castro rejimini devirmek istemesidir. Castronun 1959 ylnda ABDnin kontrolndeki Batista rejimini ykarak iktidara gelmesi zerine ABD nce Amerikan Devletleri rgt (OAS) bnyesinde Latin Amerika lkelerinin ortak harekatyla Castro rejimini ykmay denediyse de OAS yeleri yalnzca Castro rejimini ktlemekle yetindiler. Daha sonra, ABDye kaan Kbal mltecilerin Amerikan hkmetinin yardm ve destei ile Kbay igal etmesini ieren bir plan yrrle konduysa da mltecilerin Domuzlar Krfezi kartmas'nda baarszla uramas ABDnin bu dolayl mdahale giriimini sonusuz brakt. Bunalmn bir dier nedeni ise, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliinin (SSCB) ABDnin gerek

OAS bnyesinde gerekse Domuzlar Krfezi kartmasnda yaad baarszlktan yararlanmas ve Kbadaki Castro rejimine destek olmaya balamasdr. SSCB, ihtiya duymamasna karn Kbann eker ihracatnn byk ksmn satn ald ve Kbaya olas bir Amerikan mdahalesine kar gvence verdi. ABDde seim mcadelesinin hzland bir dnemde 16 Ekim 1962 gn dnemin ABD Savunma Bakan Robert McNamara Kbada fze slerini belirleyen hava fotoraflarn Bakan Kennedye gsterdi. Fotoraflardan edi-nilen bilgiye gre, Sovyet fzeleri yerletirilmeye balanmt ama atelemeye hazr hale gelmeleri iin baz par-alarn Kbaya gelmesi gerekiyordu. Kennedy teknik danmanlaryla uzun sren toplantlar yaptktan sonra Kbann denizden abluka altna alnmasna karar verdi. ABD, abluka karar konusunda Birlemi Milletlere, OASa ve NATOya danmad ve sadece bu rgtleri kararndan haberdar etmekle yetindi. 22 Ekim 1962 tarihinde abluka uygulanmaya balad. Bu srada, Atlantik Okyanusunda seyreden Sovyet Gemile-ri Kbaya yaklamaktayd. Bu gemiler ablukaya uymadklar takdirde batrlacaklard. Khrushchev ilk tepki ola-rak saldr deil savunma silah tadn syledii gemilerin durmas iin emir vermeyeceini aklad. Bu durum gerilimi daha da trmandrd. Khrushchev, 27 Ekim 1962de Kennedye gnderdii mektupta, ABDnin Trkiyedeki benzer fzeleri skmesi halinde (ABD 1959 ylnda Trkiye ile anlam, 1961 ylnda Trkiyeye Jpiter fzeleri yerletirmiti, fze du-rumlar Trk halkna 40 yl sonra akland veya belgelendirildi.) SSCBnin de Kbadakileri skeceini, Trkiye-nin toprak btnlne ve bamszlna sayg gstereceini, iilerine karmayacan ve igal etmeyeceini belirtmi ve Kbadaki fzelerin sklmesinin karl olarak ABDnin de ayn gvenceleri Kba asndan ver-mesi gerektiini eklemitir. Bakan Kenedy ise ayn tarihli cevabi mektubunda, Kbadaki fzeler skld taktirde Kbaya karf uygulanan ablukaya son verileceini ve Kbay igal etmeyecei gvencesini verebileceini kaydetmi ancak Trkiyedeki fzelerin sklmesi konusunda kesin bir gvence vermekten kanarak Dnyadaki gerginliklerin yumuamas, mektubunuzda belirttiiniz teki silahlarla ilgili olarak daha geni bir dzenlemeye gidebilmemize olanak salayabilir demitir. ABD Bakan Kennedy ksa vadeli tedbirlerle uzun sreli tedbirleri birbirinden ayrmaktayd. Kennedy iin nemli olan ABDye ynelik tehditin ortadan kaldrlmasyd. Jpiterler ise daha sonra ele alnacak bir dzenleme iinde dnlebilirdi. ABDye gre pazarlk unsurlar da birbirine uymamaktayd. Bir yanda birdenbire Kbaya yerletirilen fzeler te yanda ok nce yerletirilmi bulunan ve yerletirildikleri anda SSCBnin tepkisiyle karlamad iin st kapal olarak kabul edilmi fzeler bulunuyordu. Khrushchev 28 Ekim 1962da Kennedye ikinci bir mektup yazmtr. Bu mektupta Trkiyedeki Jpiter fzelerinden hi bahsedilmemi ve Kennedynin nerilerine scak bakld vurgulanmtr. Kennedy, ayn gn Khrushcheve bir mektup gndermi ve saduyulu kararndan dolay kendisini tebrik etmitir.[Amerika'da bykeliler nezdinde yaplan son grmede Sovyet eli Kba'daki fzelerin kaldrmasnn ancak Trkiye'deki fzelerin kaldrlmasna balyacak Amerikan eli yedekte tuttuu kozu kullanp "zaten Trkiye'ye koyduumuz fzeler eskimiti 6 ay ierisinde kaldracaktk" demitir(Amerikan eli Kenndy'nin kardei bakandr ve ayrca sovyet eli ile grmeden nce Trkiye'deki fze kozunu en son seim olarak kullanmasn kararlatrmlardr.Fzelerin Sovyetlerin ayn dnemde kaldrlmamasnn sebebi ise gelien olaylar karsnda medyada sknt eken

Kenndy'nin Trkiyede'ki fzelerin kaldrlmasnn altnda kalabilecek olmasdr.Amerikan eli bu gizli maddenin sadece sovyet kurmaylar tarafndan bilinecei, Trkiye'deki fzelerin kaldrlmasnn kamuoyu tarafndan bilinmesinin anlamay bozaca ve askeri mdahalenin kanlmaz olacan sylemitir.Bir ihtimal de, Khrushchev sadece lkesinin byle bir tehlikeyle kar karya kalmamas iin bakanlk koltuundan indirilirken bu gizli maddeyi aklamamtr ama Sovyetler kendini tehdit eden yaknndaki nkleer fzelerden kurtulmutur.]-->(Yakn Tehlike[Thirteen Days] filminden) 28 Ekim 1962 tarihli mektuplar ve ABDnin Kbaya uygulanan ablukay kaldrmasyla bunalm atlatlmtr. Khrushchevin fzeleri skme karar NATOda da rahatlama yaanmasna neden oldu. nk, 28 Ekim 1962 tarihli NATO Konseyi toplantsnda ABD Kbay igal hareketine giriirse Trkiyenin Sovyet igaline urayabile-cei ve NATOnun savaa srklenebileceine deinilmiti. NATO Konseyindeki baz delegeler ABDden Kbay igal etmeme garantisi istemi, ABD delegesi ise bu gvenceyi vermekten kanmt. Sonular Ekim Fzeleri bunalm, biraz da elikili olarak, souk savan doruk noktasna vard bir dnemde yumuama ve grme havas yaratmtr. Nkleer savan eiine gelindiini anlayan taraflar, bu bunalmdan sonra daha temkinli olacaklardr. (rnein ABD, Trkiyedeki Jpiter fzelerini tek tarafl bir kararla skmeye balamtr.) NATO yeleri, daha dorusu NATOnun Avrupa kanad, byle byk bir bunalmda (kendilerini de tehlikeye atan bir durum olsa dahi) grlerinin alnmayacan, ABDnin tek bana hareket edeceini anlamlardr. SSCBde Khrushchev servencilik sulamasyla iktidardan drld.

Ekim Fzeleri bunalm, o dnemki iki kutuplu dnya dzeninde, bloklar oluturan devler arasndaki ilikileri de etkiledi. Dou Bloku iinde in-Sovyet anlamazl aa kt. Pekin, Moskovay devrimci davaya ihanetle sulad. Moskova Pekini servencilikle itham etti. Bat Blokunda Fransa iki sper devlet arasnda denge kuracak bir Bat Avrupa Koalisyonu giriimi balatt ve ABD ile ilikilerini gevetme ynnde nemli admlar atarak kendi nkleer programn balattt. ABD ve SSCB Ekim Fzeleri bunalmndan sonra nkleer silahlarn yaylmasn nlemek iin Moskovada 5 Temmuz 1963te Nkleer Silah Denemelerinin Ksmi Yasaklanmas Anlamasn imzaladlar. (Bu anlama atmosferde, uzayda ve denizaltnda nkleer denemeleri yasaklyor ancak toprak altndaki nkleer denemelere izin veriyordu.) Ekim Fzeleri bunalm, blgesel bir atmada geleneksel (klasik) silahlarn nemini artrmtr. Herhangi bir bunalm srasnda Washington ve Moskova arasnda dorudan bir haberleme hattnn kurulmas gereklilii ortaya kmtr. ki bakent arasnda annda haberlemeyi salayacak telefon hatt (hotline) kurulmutur.