CORC ORUELL

ngiliscdn trcm edn v n szn mllifi: VLAYT QULYEV

1984
(Roman)

BRNC HSS I FSL Soyuq, gnli aprel gn idi. Saat on vurdu. Srt klkdn qorunmaq n nsini sinsin sxb addmlayan Uinston Smit zn Qlb yaay binasnn qapsndan tlsik iri sald. Amma n qdr cld trpnmy alsa da, klk qum qarq tozu arxasnca vestibl doldurdu. Vestibldn bimi klm v khn dm sgilrinin iyi glirdi. Giri qaps il zbz divara iri n ox iri grnn rngli plakat yapdrlmd. Plakatda nhng, eni bir metrdn byk insan sifti tsvir edilmidi. Bu, txminn, qrx yalarnda, qara lopabl, kobud grnl, lakin yaraql kiinin portreti idi. Uinston pillkn trf getdi. Lifti gzlmyin mnas yox idi. Lift htta n yax vaxtlarda da nadir hallarda ilyirdi. ndi is gndz olduundan iqlar sndrmdlr. Qnat rejimi i dmd Nifrt Hftsin hazrlardlar. Mnzili yeddinci mrtbd yerlirdi. Uinstonun otuz doqquz ya vard. Sa topuunda damarlarn genilnmsi nticsind ml glmi varikoz yarasndan ziyyt kirdi. Odur ki pilllri asta-asta qalxr, arada dayanb nfsini drirdi. Btn mrtb meydanalarnda liftl zbz divara vurulmu plakatlardan ona eyni sift baxrd. Portret el kilmidi ki, addmn hara atsan, kildki adamn gzlri sni izlyirdi. BYK QARDA SN BAXIR klin altnda el bel d yazlmd. Otaqda mlahtli ss uqun istehsal haqqnda n is danr, rqmlr oxuyurdu. Ss sa

divardak tutqun gzgn xatrladan uzunsov metal lvhdn (ona teleekran deyirdilr) glirdi. Uinston dymciyi burdu. Ss azald, amma vvlki kimi aydn eidilirdi. Teleekrann ssini azaltmaq olard. Tamam sndrmy is icaz verilmirdi. Pncry yaxnlad. Boyu o qdr d uca deyildi. Gy rngli rsmi Partiya geyimind is daha ycam grnrd. Salar aq rngd idi. hrayya alan sifti keyfiyytsiz sabundan, kt lgcdn v tzc xm qn sazandan qabq balamd. Bal pncrlrin arxasnda soyuq hl d z iini grrd. Klk tozu v kaz paralarn sovurub stun kimi havaya qaldrrd. Gn xsa da, sma tnd-gy rng alrd. hrin hr yerin yapdrlm rngli plakatlardan baqa qalan n varsa, hams bomboz grnrd. Ky alan btn knc-bucaqlardan lopabn siftini grmk mmkn idi. Qardak binadan da portreti aslmd. BYK QARDA SN BAXIR bu klin altnda da eyni xbrdarlq szlri yazlmd. Tndqonur gzlr dz Uinstonun siftin zillnmidi. Aada klk knclri crlm plakat iddtl divara rpr, stndki yegan NGSOS szn gah ab gstrir, gah da grnmz edirdi. Uzaqda, damlarn arasnda helikopter diqqtini kdi. Helikopter le stnd uan milk kimi dvr vurub bir anla havadan asl vziyytd qald, sonra gzdn itdi. risind pncrdn mnzillr nzart edn patrullar vard. Amma bu patrullar el d qorxulu deyildilr. Fikir Polisindn zn qorumaq lazm idi. Uinstonun arxasndak ekrandan eidiln ss hl d uqun istehsal v Doqquzuncu illik Plann uurla yerin yetirilmsi haqqnda dlyib-tkrd. Teleekran eyni anda hm ssi yazr, hm d efir verirdi. gr hanssa sz ox yavadan, plt il deyilmsydi, mtlq teleekrann yaddana drd. Ssin yazlmas bir yana qalsn, tutqun gzgn xatrladan metal lvh grnm hatsind olduu mddtd hm d adamn tsvirini yaddaa krrd. He ks o anda znn nzartd olubolmadn bilmirdi. Fikir Polisinin snin ekranna hans qrafik sasnda, hans zaman fasillri il qoulduunu is yalnz ehtimal etmk mmkn idi. Hr adamn btn gn rzind nzartd saxlanmas da istisna deyildi. Bir szl, istdiklri vaxt ekrana qoula bilrdilr. Amma yaamaq lazm idi. Adamlar da hr sznn dinlnildiyini, qaranlq saatlar xmaqla btn hrktlrinin izlndiyini bildiklri halda, instinkt evrilmi adtkrdlikl hyatlarn davam etdrirdilr. ndi Uinston arxasn teleekrana evirmidi. Bel daha thlksiz idi. Amma adam bzn kryinin d l verdiyini bilirdi. Pncrsindn bir kilometrlik msafd kirli hrin fonunda i yerinin Hqiqt Nazirliyinin byk, a binas ucalrd. Budur, bura Londondur, Birinci Uu Zolann sas hri, Okeaniya dvltinin hali baxmndan nc byk yalti! Uinston sbbini z d bilmdiyi narazlq duyusu il bu fikirlri beynindn keirirdi. O, Londonun vvlki vziyyti il bal uaqlq xatirlrini yada salmaa ald. Grsn, balkonlarna albanlardan dayaq verilmi, pncrlrinin oxu kartonla rtlm, damlarna dalavar tnk dmir vurulmu, uuq

baa hasarlar hr trf uzanm XIX srin zvqsz binalarnn crglndiyi klr hmi bel olmudu? Hmimi bombardmana mruz qalm yerlrd hng tozu stun kimi havaya qalxmd, dalarn altndan xan ayrlar skilri basmd, bombalarn yerl yeksan eldiyi tikililrin zrind toyuq damn xatrladan taxta evlr sralanmd? Amma yadna he bir ey sala bilmirdi. Uaqlq xatirlri il daha ox bal olan yerlrd, ksriyyti savadszcasna trtib edilmi iql reklam lvhlrindn baqa he n qalmamd. Hqiqt Nazirliyi, Yenidild Hqnaz trafdak tikililrin hamsndan heyrtamiz drcd seilirdi. Aappaq beton divarlar gn inda brq vuran bu ehramkilli nhng bina pill-pill yz metr qdr ykslirdi. Uinston dayand yerdn onun fasadnda sliqli hrflrl yazlm Partiya arn oxuya bilirdi: MHARB SLHDR AZADLIQ KLLKDR CHALT QVVDR Deyiln gr, Nazirliyin binasnda tkc yer sthindn yuxardak otaqlarn say min atrd. Bina eyni qayda il hm d yerin drinliklrin kk atmd. Londonun mxtlif smtlrind bu l v grnd daha nhng tikili vard. ox yksy qalxdqlarndan, habel memarlq baxmndan trafdak binalardan kskin frqlndiklrindn Qlb yaay evinin damndan onlarn hamsn eyni vaxtda aydn grmk olurdu. Binalarda nhng dvlt aparatnn, aralarnda blndy drd Nazirlik yerlirdi. Hqiqt Nazirliyi informasiya, thsil, asud vaxtn tkili v incsnt msllri il, Slh Nazirliyi mharib, Sevgi Nazirliyi ictimai asayiin mhafizsi, Rifah Nazirliyi iqtisadiyyatla mul olurdu. Yenidild Nazirliklr mvafiq kild Hqnaz, Slhnaz, Sevnaz v Rifnaz adlanrd. Sevgi Nazirliyi, hqiqtn d, insann canna qorxu salrd. Binada yerli-dibli pncr yox idi. Uinston bir df d olsun bu Nazirliyin kandarndan iri ayaq basmamd. ri girmk ndir, he yarm kilometrlik msafd onun hndvrin hrlnmmidi. Rsmi sas olmadan binaya dmk mmkn deyildi. Hm d bundan tr tikanl mftillrin, polad qaplarn, gzgrnmyn yerlrd gizldilmi pulemyot yuvalarnn btv bir labirintindn kemk lazm idi. Htta binann bayr hasarna yaxn klrd d ucu toppuzlu dynklrl silahlanm, siftdn qorillaya bnzyn qarapaltarl thlksizlik xidmti mkdalar keik kirdilr. Uinston srt hrktl geri dnd. Teleekranla zbz glrkn siftin daha mqbul saylan

sakit nikbinlik ifadsi verdi. Otaqdan kiik mtbx kedi. Gnn bu saatnda Nazirlikdn xmaqla yemkxanadak naharn qurban vermli olmudu. Mtbxd bir fal qara rkdn baqa dil vurulas bir ey tapmayacan dqiq bilirdi. ryi d sabah shr yemyin saxlamaq lazm idi. Rfdn a rngli etiketind QLB CN yazlm rngsiz maye dolu ni gtrd. Bu, inlilrin dy ara kimi boz-bulanq, neft tam vern tnd iki idi. Uinston ay fincann azna qdr doldurdu, zn toplayb drman iirmi kimi birnfs bana kdi. Sifti drhal qzard. Gzlrindn ya axd. El bil, nitrat turusu imidi. stlik d, indn sonra adamda el tssrat yaranrd ki, sanki, kims rezin dynkl bann arxasna dyclyir. Amma bir an sonra mdsin dn od snd, dnya gzlrin daha baxml grnmy balad. zrin Qlb siqareti yazlm zik qutudan siqaret gtrd. Fikri danq olduundan onu bir mddt lind ba aa saxlad. Nticd ttnn oxu dmy splndi. Uinston nvbti siqaretl daha ehtiyatl davrand. Otaa qaydb teleekrann sol trfindki kiik masasnn arxasnda oturdu. Siyirmdn qlm, mrkkbqab, zrin mrmri xatrladan qrmz cild kilmi qaln, kvadratkilli qeyd kitabasn xard. Ndns, mnzilindki teleekrann yeri bir qdr frqli seilmidi. O, btn ota nzartd saxlamaa imkan vern qar divara deyil, pncr il zbz brkidilmidi. Teleekrann bir trfind, divarda o qdr d drin olmayan girinti vard. Yqin, evi tiknd kitab rflri n nzrd tutmudular. Uinston indi orada oturmudu. Stulu lap irli kib dizlrini divara, sinsini masaya yapdranda teleekrann bax bucandan xr, gzgrnmz olurdu. lbtt, ssi dinlnilirdi. Lakin daldaland mddt rzind z grnmrd. Otan qeyri-nnvi quruluu da onu indi mul olmaq istdiyi i hvslndirn amillrdn biri idi. Bundan lav, az nc siyirmdn xard qeyd kitabasnn da rolu az olmamd. Kitaba, hqiqtn d, gzl idi. Dorudur, sd rngli yumaq vrqlri khnlikdn bir az saralmd. Bu da, az, qrx il vvlin istehsal olduunu dnmy sas veirdi. Uinstonun fikrinc, qeyd kitabasnn ya ox da ola bilrdi. Onu hrin kasb mhlllrindn birind (dqiq yerini xatrlamrd) khn-kr satlan dkanda grm, drhal da almaq qrarna glmidi. Partiya zvlrin adi maazalara getmk mslht grlmrd. Bu, srbst bazarda mal v mt ld etmk hesab olunurdu. Ancaq bel qadaalara o qdr d ciddi hmiyyt vermirdilr. nki ayaqqab ba, yaxud lg kimi xrdavat eylrini baqa cr tapmaq mmkn deyildi. Hmin axam Uinston tlsik sana-soluna baxb zn dkana salm, iki dollar lli sent verib qeyd kitabasn almd. lk anda bunu n mqsdl etdiyini z d anlamamd. Kitaban antasna qoyub gizlic ev gtirmidi. Htta irisind he n yazlmasa da, akara xarlsa, sahibin baars yarada bilrdi. ndi qeyd kitabasnda gndlik yazmaq istyirdi. Bu, qanuna zidd deyildi (artq qanunlar zlri

mvcud olmadndan qanuna zidd sayla bilck he n qalmamd), lakin gndlik akara xarlsa, Uinstonu edam czas, n yax halda is icbari mk drgsind iyirmi be illik hbs gzlyirdi. Qlmi mrkkb batrd, vrq lk salmamaq n ehtiyatla knara rpd. Qlm d khn dvrn yadigar saylrd. ndi bel qlml nadir hallarda qol kirdilr. Onu da l altndan, hm d byk tinlikl tapmd. Dnrd ki, sd rngli bu gzl kaz yalnz sl qlml yazlmaa layiqdir, onu kimyvi karandala korlamaq olmaz. slind, Uinston ll he n yazmrd. ox qsa qeydlri xmaq rti il hr eyi nitqyazara dikt edirdi. ndi is diktdn, mumiyytl, shbt ged bilmzdi. Qlmi mrkkb batrd, bir anlq duruxub qald. Qarnndan ani sanc kedi. Qlmi kaza toxundurmaq artq geriy he bir yol qoymamaq demkdi. Uinston kiik, yri hrflrl tarixi yazd:

4 aprel 1984-c il Stulun arxasna sykndi. Btn varlna tam bir kmksizlik hissi hakim ksilmidi. lk nvbd indi, hqiqtn d, 1984-c il olub-olmadn bilmirdi. Hr halda, buna yaxn tarix idi, nki znn 39 ya olduuna mindi. Demli, ya 1944, ya da 1945-ci ild doulmudu. Amma indi bir-iki il yanlla yol vermdn hr hans tarixi myynldirmk mkl evrilmidi. Qfltn dnd ki, bu gndliyi kimin n yazr? Glck n, hl yer znd olmayanlar n. Bir anlq fikri kaza yazd, zn d bhli grnn tarixin trafnda dolad. Yenidildki ikifikirlilik mfhumu yadna dd. Balamaq istdiyi iin miqyas ona yalnz indi aydn oldu. Glckl nec nsiyyt qura bilrdi? Ax mahiyyt etibar il bu qeyri-mmkndr. Ola bilsin ki, sabah da bu gn oxasn v nticd yazdqlarna he bir hmiyyt vern taplmasn. Yaxud zaman dyi bilr, amma onda da kdiyi iztirablar glck nsillr he bir ey demyck. Bir mddt gzlrini sfehcsin kaza zillyib oturdu. Teleekrann ahngi dyimidi, indi oradan srt hrbi musiqi eidilirdi. Maraqldr, Uinston ninki fikirlrini ifad emk qabiliyytini yadramd, htta yazmaq istdiklrini d yaddan xarmd. Ne hft idi ki, zn bu ana hazrlayrd. He alna glmmidi ki, burada csartdn baqa da ns tlb edilir. Sadc yazmaq o qdr d tin i olmamal idi. Btn qaysi, mram uzun illrdn bri beynind gzdirdiyi bitibtknmk bilmyn hycan dolu monoloqu kaza krmk idi. Amma deysn, bel imkan yarananda monoloq z yoxa xmd. Topuunun yaras dzlmz drcd incits d, ayan qamaa rk elmirdi. nki bu, hmi iltihabla nticlnirdi. Saniylr tb-keirdi. Qarsndak shifnin boluundan, topuundak yarann gynrtisindn, qula den musiqidn, cinin gtirdiyi yngl srmstlikdn baqa he n bard dn bilmirdi. Yazmaa qfltn, hm d sanki, vahim irisind balad. Qlmindn xanlar z d ox

dumanl anlayrd. Uaq xttin bnzyn hrflrin sraland stirlr gah shifnin yuxarsna qalxr, gah aa enirdi. vvlc ba hrflri, sonra is nqt-vergl d tamam yaddan xararaq yazrd: 4 aprel 1984-c il. Dnn axamk kino. Ancaq mharib filmlri. Biri ox yax idi haradasa Aralq dnizind ii qaqnlarla dolu gmini bombalayrdlar nhng, ox kk bir kiinin zb aradan xmaq istmsini helikopterin is onu tqib etmsini gstrn kadrlar adamlar yamanca ylndirdi vvlc hmin kiinin delfin kimi suda nec batb-xdn grrdn, sonra onu helikopterin niangahndan grrdn sonra o glllrdn dlm-deik edilmi halda suyun zn xr trafndak su hray rng alr sonra da el bil bdnindki gll deiklrindn qarnna su dolduu n qfltn batr o dnizin tkind grnmz olanda tamaalar glmkdn zlrini saxlaya bilmirdilr. sonra ii uaqlarla dolu xilasedici qayq v onun ba zrind frlanan helikopter qayn burun trfind orta yal qadn oturmudu yhudiy bnzyirdi qucanda is txminn yal olan ua vard. uaq qorxudan rb alayr ban qadnn dlri arasnda gizltmy alrd. el bil tzdn anasnn btnin qaytmaq istyirdi qadn is onu sakitldirir z qorxudan gmgy gyrs d daim llrini sipr edib ua qoruyurdu. llrini uann ba stnd el tuturdu ki sanki bu yolla onu glllrdn qoruya bilck. sonra helikopterdn onlarn stn iyirmi kiloqramlq bomba atdlar. dhtli partlay, qayq param-para oldu sonra la bir kadr qopmu uaq llri dz yuxar, gy trf uur helikopterin burun trfind quradrlm kamera lin uuunu ilyir partiya zvlrinin oturduqlar sralardan gurultulu alq sslri eidildi zaln prollar oturan trfindn is bir qadn ayaqlarn yer rparaq ss-ky sald. dedi ki bel shnlri uaqlarn yannda gstrmk olmaz dedi ki bu he yer yazlas ey deyil uaqlara gstrmy haqlar yoxdur polislr glib onu zaldan xarana qdr ss-ky sald dnmrm ki ona bir ey elsinlr prollarn danna he kim fikir vermir bu da tipik prol reaksiyas idi onlar he vaxt... llri ardndan yazma dayandrd. Btn bu cfngiyat qeyd kitabasna n n

krdyn z d bilmirdi. Amma maraql idi: qlm kazn stnd hrkt etdikc, yaddanda tamam baqa hadis canlanrd. Hm d el dqiq, grml lvhlrl canlanrd ki, lap bu dqiq gtr, yaz... Birdn baa dd ki, mhz hmin hadisy gr tlsik ev qaydb v gndlik tutmaq qrarna glib. Hadis bu gn shr Nazirlikd ba vermidi. gr bel mmmal hadisy ba vermidi demk mmkns... Saat 11- yaxnlard. Uinstonun ildiyi Sndldirm Departamentinin mkdalar kreslolarn kabinlrindn xarb zaln ortasna, byk teleekrann qarsna dzrdlr. Bir az sonra

Nifrt kidqiqliyi balayacaqd. Uinston orta sralardak yerini tutmaq istyirdi ki, siftdn tand, amma he vaxt tmasda olmad iki nfrin d gzlnilmdn zala gldiklrini grd. Biri koridorda tez-tez rastlad qz idi. Adn bilmirdi, ancaq dbiyyat Departamentind ildiyindn xbri vard. Onu bzn llri yaa bulam halda, qayka aarlar il grdyndn roman yazan manlara texniki xidmt blmsind aldn dnrd. zn inaml adam tsiri balayrd. 26-27 yalarnda olard. il basm sifti, sx v qara salar vard. dman kimi iti, srrast addmlarla yeriyirdi. Belin bir ne df dolad, zrind Gnclrin Antiseks Liqasnn emblemi olan qrmz quraq, onsuz da, qabarq olan budlarn daha dolun nzr arpdrrd. Uinston qz grdy ilk andan ondan xou glmmidi. Sbbini z yax bilirdi. Qzn davran v hrktlrindn daim xokkey meydanasnn, soyuq suda immyin, turist yrlrinin, bir szl, badan-baa nizaml hyat trzinin ab-havas duyulurdu. Uinston, mumiyytl, qadnlar sevmirdi. Cavan, gzl qzlardan is he xolanmrd. nki qadnlar, xsusn d cavan qzlar Partiyann n qzn trfdarlar idilr. arlar hava, su kimi udurdular, knll casusluq edir, hr yer ba vurub mtlq bir nqsan tapmaa alrdlar. Bu qz is ona baqalarndan da thlkli grnrd. Bir df tsadfn koridorda rastlaarkn, sanki, daxilin nfuz etmk istyirmi kimi yanak nzrlrl Uinstona el diqqtl baxmd ki, bir anlq canna qorxu dmd. Htta qzn Fikir Polisinin agenti olmasn dnmd. slind, ehtimalnn hqiqt qtiyyn uyun glmdiyini z d bilirdi. Lakin hr df onu yaxnlnda grnd qorxu v dmnilik qarq qrib hisslr keirirdi. kinci adam is Daxili Partiyann zv O`Brayen idi. O`Brayenin tutduu ox mhm, latmaz vzif il bal Uinstonun yalnz dumanl tsvvrlri vard. Qara uniformal Daxili Partiya zvnn yaxnladn grnd teleekrann qarsna toplaanlar bir anlq sslrini ksdilr. O`Brayen youn boynu, kobud, mzli, hm d qddar sifti il diqqti kn hndrboylu, cantaraq kii idi. lk baxdan zhmli grns d, ryyatml dalar il seilirdi. Tez-tez eynyini qaldrb tzdn burnunun stndki yerini rahatlamas xsusn xo tsir balayrd. Bu sciyyvi hrktd n is bir centlmenlik sezilirdi. Zrif da il trafndaklara lindki ttn qutusundan burunotu gtrmyi tklif edn XVIII sr zadgan bu cr mqayislrl dnmyi bacaranlarn O`Brayenl bal allarna gln ilk fikir bel ola bilrdi. Uzun illr rzind Uinston onu cmi-cmltan bir ne df grmd. Amma hmi namlum bir hiss onu O`Brayen trf kmidi. Msl tkc Daxili Partiya zvnn ar kili boksu grkmi il zrif dalar arasndak ziddiyytd deyildi. Uinston buna tam min olmasa da, O`Brayenin siyasi baxlarnn liberallndan bhlnirdi. Daha dorusu, zn buna inandrmaa alrd. O` Brayenin sifti adam bel fikirlr dmy vadar edirdi. Amma blk d, siftind ehkamlara bh yox, sadc, al z ifadsini tapmd. stniln halda, tklikd qalmaq v

teleekrann hr eyi grn nzrlrindn gizlnmk imkan yaransayd, O`Brayen hr ey haqda danman mmkn olduu adam tsiri balayrd. Uinston he vaxt ehtimalnn hqiqt n qdr uyun gldiyini dqiqldirmy almamd. slind bunun bir yolu da yox idi. Koridordan ken O`Brayen saatna baxb vaxtn atdn grm v deysn, Nifrt kidqiqliyi baa atana qdr Sndldirm Departamentind qalmaq qrar vermidi. Uinstonla eyni srada, ondan bir kreslo aral oturmudu. Aradak bo yeri qonu kabind ilyn balacaboylu, kl rngli salar olan qadn tutmudu. Qarasal qz onun arxasnda oturmudu. Bir an sonra divardak byk teleekrandan dhtli uultu v cingilti sslri eidildi. El bil, nhng, arxlar he zaman yalanmam bir man ekrandan dz zaln irisin, tamaalarn stn glirdi. traf brm ssdn adamn tklri biz-biz olur, dilri bir-birin dyib aqqldayrd. Nifrt balanmd. Hmi olduu kimi, ekranda Emmanuel Qoldsteynin Xalq Dmninin sifti grnd. Zaln mxtlif smtlrind tamaalar arasndan uultu kedi. Kl sal balacaboy qadn qorxu v nifrtdn caib ssl ciyilddi. Xain v satqn Qoldsteyn n vaxtsa (o qdr uzaq kemid ki, daha he ks xatrlamrd) Partiyann, az qala, Byk Qarda sviyyli liderlrindn olmudu. Sonra ksinqilabi faliyyt yolunu tutmu, nticd lm czasna mhkum edilmidi. Lakin sirli kild qab aradan xa bilmidi. Nifrt kidqiqliyinin proqram gnbgn dyiilirdi. sas hdf is hmi Qoldsteyn olurdu. O, ilk xain, Partiyann tmizliyin lk vuran ilk yaramaz idi. Partiya leyhin ynlmi btn cinaytlr, ziyankarlq v satqnlq hallar, txribatlar, zrrli tmayllr v qorxulu fikirlr birbaa onun nzriyysindn qidalanrd. ndiy qdr sa-salamat yaayrd, haradasa z irkin faliyytini davam etdirirdi. Bzilrinin fikrinc, okeann o tayna qam, xarici aalarnn himaysin snmd. Burada, Okeaniyann znd gizlndiyi haqda da ayilr dolard. Uinston tinlikl nfs alrd. Arl hisslrin qrib qarmaqarqln z iind yaamadan Qoldsteynin siftin he vaxt baxa bilmirdi. Boz salarn halsindki drisi smklrin yapm yhudi sifti, kei saqqalna bnzyn kiik saqqal ilk baxdnda all sifti vard. Amma bu siftdn hm d daim insan zndn knara itlyn bir ifad oxunurdu. Uzun, gmirkli burnunun dz ucuna dn gzly znn sfeh qocafndi ifadsini daha da gclndirirdi. Grnndn qoyuna oxayrd, ssi d el qoyun mlrtisini xatrladrd. Hmiki kimi Qoldsteyn yen az kpkln-kpkln Partiya ehkamlarna qar hcuma kemidi. ddialar o qdr cfng v glnc idi ki, balaca uaq da onlar asanlqla darmadan ed bilrdi. Lakin bununla brabr, szlri myyn inandrclqdan mhrum olmadndan tez hiss qaplan, tcrbsiz adamlar tsiri altna sala bilrdi. Qoldsteyn yen Byk Qarda syb-yamanlayr, Partiyann aparc rolunu inkar edirdi. Avrasiya il

drhal slh sazii imzalanmas tlbini irli srrd. Sz, mtbuat, srbst toplama v fikir azadlqlarnn tmin olunmasna arrd. sterik ssl inqilaba xyant edilmsi haqqnda qqrbbarrd. Partiya natiqlrinin nnvi slubuna parodiya kimi sslnn tlsik, szlkl dolu nitqlrind Yenidil nsrlrindn yararlanma da unutmurdu. Bzn htta adi Partiya zvnn gndlik hyatda istifad etdiyindn d ox Yenidil szlri ildirdi. Qoldsteynin cfng, htrnptrn iddialarnn arxasnda hans qvvlrin dayandna bh yeri qoymamaq n btn x boyu ekrandan, bann stndn kt, ifadsiz siftli Avrasiya sgrlri sonu grnmyn sx sralarla addmlayb-keirdilr. Onlar dst-dst ekrann drinliklrindn z xr, bir anla iri planda grnr, sonra yerlrini eynn zlri kimi digr balacaboy, yeryapq soydalarna verib yox olurdular. Asfalta dyn sgr kmlrinin bouq tapplts Qoldsteynin qoyun mlrtisini xatrladan ssini mayit edirdi. Nifrt kidqiqliyi, txminn, otuz saniy vvl balamd. Lakin zaldak tamaalarn yardan oxu artq qzb dolu intiqam nidalarn saxlaya bilmirdilr. Bu qoyun siftli zndnraz adam, onun arxasndak Avrasiya sgrlrinin qorxunc qvvsini grmk, hiddt v qisas hissinin ortaya xmas n yetrli idi. Digr trfdn Qoldsteyn grn v fikirlri il d drhal qorxu, qzb doururdu. Ona bslnn nifrt Avrasiya, yaxud stasiyaya olan nifrtl mqayisd daha dyimz, htta bdi sayla bilrdi. nki adtn, Okeaniya bu dvltlrdn biri il mharib vziyytind olanda o biri il slh sazii balayrd. Amma qrib grnn baqa ey idi. Ham Qoldsteyni aalasa da, ham ona nifrt bsls d, hr gn, blk d, gnd min df tlimi rdd olunsa da, nzriyysinin da da stnd qoyulmasa da, mitinqlrd, teleekranda, qzetlrd, kitablarda fikirlri cfngiyat kimi gl, istehza hdfin evrils d, daim l salnsa da, nfuzu sla azalmrd. Hmi onun tlsin dn, onun szlrindn irniklnn sadlvh adamlar taplrd. El gn olmurdu ki, Fikir Polisi Qoldsteynin tsirin qaplan, onun mri il hrkt edn casus v ziyankarlar tapb akara xarmasn. Qoldsteyn gcl gizli orduya, Dvlti devirmy alan geni sui-qsdilr bksin rhbrlik edirdi. bknin Qardalq adn dad ehtimal olunurdu. Qoldsteynin btn yaramaz fikirlrin mcmusu kimi hrt qazanan v gizli kild yaylan kitab haqqnda plt il danrdlar. srin adn biln yox idi. Adamlar onu, sadc, kitab adlandrrdlar. Amma ortalqda gzn shbtlrin bo ayilr olduunu da yax baa drdlr. Mvzudan yaynmaq imkan yarananda hr bir Partiya zv Qardalq v kitab mslsin toxunmama daha stn tuturdu. kinci dqiqnin balancnda nifrt znn son hddin atmd. Adamlar teleekrandan gln qoyun mlrtisin bnzr ssi batrmaq n yerlrindn srayb gclri gldikc qqrrdlar. Kl sal, balacaboy qadn hiddtindn qpqrmz qzarmd, az sudan bayra atlm baln

qlsmlri kimi alb-yumulurdu. Htta O`Brayenin kobud sifti d prtmd. O, kreslosunda ax oturmudu, geni sinsi dniz qabarma v kilmlrind olduu kimi qalxb-enirdi. O`Brayendn arxa srada oturan qarasal qz is birdn var ssi il Donuz! Donuz! Donuz! dey qqrmaa balad v lindki ar Yenidil ltini var gc il teleekrana tolazlad. Lt Qoldsteynin burnuna dyib dmy dd. Qoyun mlrtisini xatrladan ss ksilmk bilmirdi. Bu ara Uinston adamlara qoulub qqrdnn, qardak kreslonu qzbl tpikldiyinin frqin vard. Nifrt kidqiqliklrind dhtli ey hamnn eyni cr hrkt etmsi deyildi. ksin, n qorxulusu htta istsn bel, bu mumi prosesdn knarda qala bilmmyin idi. Otuz saniy kendn sonra artq trafndaklar yamslamaa ehtiyac duyulmurdu. El bil, hamnn bdnindn gcl elektrik cryan keirdi. Hamya qorxu v intiqam hissi hakim ksilirdi. Ham ldrmk, ignc vermk, ar kicl vurub kimins ban paralamaq istyirdi. Adamlar z-gzlrini yir, qqrb nifrin yadrr, gz gr-gr dlilik hddin atrdlar. Hm d bu qzb mcrrd v hdfsiz idi. Fnr i kimi onun da istiqamtini istniln smt ynltmk olurdu. Bzn Uinston nifrtinin qtiyyn Qoldsteyn deyil, ksin, Byk Qardaa, Partiyaya, Fikir Polisin qar evrildiyinin frqin varrd. Bel mqamlarda kfr v qzb hdfi olan bu tnha yadfikirlinin, yalan dnyasnda salam al v hqiqtin bu yegan mhafizinin trfind dayandn hiss edirdi. Bir saniy sonra is o, yenidn ktly qoulur, Qoldsteyn haqqnda deyilnlrin hamsn hqiqt kimi qbul edirdi. Bel anlarda Byk Qardaa bsldiyi gizli nifrt sitayi evrlirdi. Byk Qarda latmaz bt kimi hamnn v hr ksin ba zrind ykslirdi, Asiya ordularnn qarsnda qorxubilmz, qdrtli srkrd kimi dayanr, sl alnmaz qala tsiri balayrd. Qoldsteyn is cmiyytdn qovulmasna, tnhalna, htta mvcudluunun sual altnda olmasna baxmayaraq, tkc el ssinin gc il adamlarn gzn sivilizasiya binasn datmaa qadir qorxunc sehrbaz cildind grnrd. Bzn bel anlarda nifrti urlu kild tamam baqa xs d ynltmk olurdu. Uinston gecyars dhtli qarabasmadan aylb znd ban yastqdan qaldrmaa gc tapan adam kimi btn iradi qvvsini toplayaraq ekrandak sift bsldiyi nifrti arxa sradak qarasal qza tulad. Xyalndan bir-birindn gzl, clbedici shnlr kedi. Onu rezin dynkl lncy qdr budayard. Onu lt soyundurub diry saryar, Mqdds Sebastian kimi bdnini oxlarla dlik-deik edrdi. Onu lzztl zorlayar, orqazm annda is ba dz boazna saplard. ndi ona n n nifrt etdiyinin sbbini vvlkindn daha aydn baa drd. Gnc, gzl v antiseks hvali-ruhiyyli olduuna gr, bu qzla bir yataa girmk istdiyin, amma niyytinin he vaxt ba tutmayacan bildiyin gr, qucaqlanmaqdan, oxanmaqdan tr yaradlm nazik, yumaq belind Uinstonun lini deyil, latmazln hamya meydan oxuyan rmzini qrmz qura gzdirdiyin gr!

Nifrt son hdd atmd. Qoldsteynin ssi hqiqi qoyun mlrtisin evrilmidi. Sifti d eyni il kt qoyun siftini xatrladrd. Sonra bu qoyun sifti teleekrandan dz stlrin gln iri, qorxunc Avrasiya sgrinin simasnda riyrk grnmz oldu. sgr is sanki, ekrandan birbaa zal nian alaraq avtomatdan aramsz at aa-aa irlilyirdi. Qabaq sralarda oturanlarn bzilri zlrini qeyriiradi kreslonun sykncyin sxrdlar. Bir an sonra ham rahatlqla nfs ald. Byk Qardan qarasal, qarabl, hyat gc v ilahi sakitlikl dolu sifti ekran tutaraq dmni grnmz etdi. Byk Qardan n dediyini he kim eitmirdi. Lakin dyn qzn anda srkrdnin sgrlri ruhlandrmaq n qqrd bir ne anlalmaz sz kimi onun dediklri d mnasndan asl olmayaraq, sadc, n tin anda ssi eidildiyin gr rklrd inam doururdu. Sonra Byk Qardan sifti tdricn ekrandan kildi, yerind iri hrflrl yazlm Partiya ar grnd: MHARB SLHDR AZADLIQ KLLKDR CHALT QVVDR Artq kadr arxasnda qalsa da, Byk Qarda, sank, hl bir ne saniy d teleekrandan adamlara baxrd. Buraxd tssrat el gcl idi ki, Partiya arlarnn arxasndan hamnn gzn yen onun simas grnrd. Kl sal balacaboy qadn zn, az qala, qabaqdak kreslonun stn yxmd. Hnkrt irisindn tinlikl anlalan ssi il Xilaskarm! dey llrini teleekrana trf uzatmd. Sonra barmaqlarn gzlrinin qabana tutdu. Adama el glirdi ki, o, yavacadan dua szlrini pldayr. El bu anda zaldaklarn bir dstsi ayaa qalxb nisbtn yava, lakin ahngdar ssl BEEQE!, BEE-QE! dey qqrmaa balad. Onlar B ssini uzadaraq arada fasil verir, sonra kskin vuru il Q-ni lav edirdilr. Ar dalalarla hr trf yaylan bu rtlarda ibtidai icma dvrn xatrladan n is vard. Adamda el tssrat yaranrd ki, sanki, bu rtlarn ardnca lpaq ayaqlarn tapplts v iri tbillrin gurultusu eidilck. Qqrq sslri, txminn, yarm dqiqy qdr kdi. Hisslrin cua gldiyi mqamlarda bel nqartlr tez-tez eidilirdi. Bu, myyn drcd Byk Qardan mdrikliyin v byklyn oxunan himn idi. Lakin daha ox znhipnoz, olan-qalan al v uru da ritmik ss-kyd batrmaq, yox etmk chdi idi. Uinston iind bir buz soyuqluu hiss etdi. Nifrt kidqiqliklrind mumi dlilikdn knarda qalmaa gc atmasa da, bu vhi, ibtidai BEE-QEE! BEE-QE! qqrtlar onu hmi dht gtirirdi. Tbii ki, hamya qoulub qqrrd. Baqa cr mmkn deyildi. Hisslrini gizltmk, siftinin ifadsini nzartd saxlamaq, baqalarnn

hrktlrini tkrarlamaq bunlar hams adi hala evrilmidi. Lakin arada bir-iki saniy el vziyyt yaranmd ki, gzlrinin ifadsi onu asanlqla l ver bilrdi. V hmin heyrtamiz hadis d el o bir-iki saniyd ba vermidi. lbtt, gr hqiqtn bel ey olmudusa... Bir anla nzrlri O`Brayenin baxlar il qarlad. O`Brayen ayaq st dayanmd. Deysn, az nc eynyini xarmd. ndi adtkrd hrktl yenidn burnunun stnd saanan yerini rahatlayrd. Saniynin hanssa hisssind baxlar toqqudu v Uinston bayaqk mnzrnin qtiyyn gzn grnmdiyin bir daha min oldu Bu hqiqt idi! O`Brayen d eynn onun kimi dnr. Hanssa yanllqdan shbt ged bilmz! Sanki, beyinlri arasnda gizli rabit yaranm, fikirlr srtl bir gzdn o birisin axmd. Mn d sizinlym, O`Brayen, sanki, bel deyirdi. Sizin hisslrinizi yax baa drm. Bezdiyinizi, iyrndiyinizi, nifrt eldiyinizi anlayram. Narahat olmayn. Mn sizin trfinizdym. Lakin zkann gzl grnn ani parlts ox tez snd v O`Brayenin sifti hamnnk kimi ifadsiz grkm ald. Gnn hadissi bu idi. Uinston indi iki- saat nc grdynn hqiqiliyin o qdr d min deyildi. He vaxt bel tsadflrin davam olmurdu. Onlar yalnz insanda inam lmy qoymayan tslli yaratmaq n idi: fikirlirdin ki, sndn baqa da Partiyann dmnlri var! Kim bilir, blk d, geni, oxaxli gizli faliyyt bksi haqqnda ayilr dorudur! Blk, Qardalq, hqiqtn d, mvcuddur! Saysz-hesabsz hbslr, etiraflara, edamlara baxmayaraq, Qardaln varlna inam quru nal deyildi! Uinston bir gn btn deyilnlrin hqiqt evrilcyin inanr, ertsi gn is minliyi yoxa xrd. lind dlil-sbut yox idi. Hr cr yozula biln, yaxud he bir mnas olmayan ani baxlar, knar shbtlrdn qulaa atan qrq-ksik szlr, tualet divarlarndak yarsilinmi yazlar tin ki, nyins sbutu sayla bilrdi. Htta bir-birini tanmayan iki adamn qarlaarkn llrini ynglc trptmlri d nzrindn yaynmam, bunu gizli salamlama znn etmidi. Bir szl, yalnz gmanlar, ehtimallar... Hr ey, sadc, txyylnn mhsulu da ola bilrdi. O`Brayen trf baxmadan kabinsin qaytd. Bu ani tmas davam etdirmyi mnasz sayrd. Htta O` Brayen yaxnlamaq imkan yaransa da, hrkti he bir mntiq smayan dhtli tbbs olard. ki, yaxud saniy rzind frqli yozula bilck nzrlrl bir-birilrin baxmdlar. Vssalam! Hyat badanbaa tnhalq irisind ken insan n htta bu ani illziya da yaddaqalan hadisy evrilirdi. Uinston yerindn qalxb stulda ax oturdu. Bir d gyirdi. Deysn, mdsindki cin zyuxar qalxmaa balamd. Gzlri yen qeyd kitabasnn aq shifsin zillndi. Sn dem, bayaqdan bri drin fikr dalsa da, li zndn asl olmayaraq ilyirmi. Lakin bunlar bir az vvl yazdqlar kimi ba-aya bilinmyn, bir-birin qarm czma-qaralar deyildi. Qlmin ucu kazn yumaq sthind srtl

hrkt edir, eyni ifadni iri ap hrflri il bir-birinin altnda lzztl sraya dzrd: RDD OLSUN BYK QARDA! RDD OLSUN BYK QARDA! RDD OLSUN BYK QARDA! RDD OLSUN BYK QARDA! RDD OLSUN BYK QARDA! ar yaza-yaza shifnin ortasna glib xmd. Lakin yazdqlar da vahim hissinin aradan qalxmasna kmk etdi. slind, cfng hrkt etdiyini z d anlayrd. Bel arlar kaza krmk gndlik tutmaqdan ox da thlkli deyildi. Amma yen d korlad shiflri drhal crb atmaq v mumiyytl, bu idn birdflik l kmk haqqnda fikirldi. Dndyn elmdi. nki mnasz olduunu bilirdi. RDD OLSUN BYK QARDA! arn yazma il yazmama arasnda he bir frq yoxdu. Gndlik tutma il tutmama arasnda he bir frqi yoxdu. Hr iki halda Fikir Polisinin lin dmsi, sadc, an mslsi idi. O, su ilmidi. Htta qlmi kaza toxundurmasa bel, cinayt trtmidi. z d btn digr sululuqlarn kknd dayanan cinayt! mlinin ad fikir cinayti idi. Fikir cinayti hmi gizli qalmas mmkn olan i deyildi. Myyn dvr rzind, htta illr boyu ban salamat saxlaya bilrdin. Lakin vvlaxr onlarn li mtlq sn d atacaqd. Bu ii hmi gec grrdlr. Hbs elmy geclr glirdilr. Qfltn yuxudan oyadrlar, kobud l iynindn yapb sni silklyir, i dz gzn salrlar. Srt simal adamlar yatan dvry alr.. ksr hallarda he bir mhkm keirilmirdi, hbslr barsind mlumat verilmirdi. Adamlar bir qayda olaraq geclr yoxa xrdlar. Adn siyahlardan silinirdi, grdyn ilrl bal xatrlatmalar hr yerdn pozulurdu, mvcudluq faktn inkar olunurdu, hmilik unudulurdun. Artq sn yox idin. Lv edilmidin, yoxa xarlmdn, z aralarnda dediklri kimi, buxara evrilmidin. steriya bir anla yen Uinstona hakim ksildi. Tls-tls yri-yr hrflrl czmaqara elmy balad: mni glllyirlr bunun mn he bir dxli yoxdur gllni boynumun arxasndan vuracaqlar bunun mn dxli yoxdur rdd olsun byk qarda hmi gllni boynun arxasndan vururlar mn dxli yosdur rdd olsun byk qarda

Stulun arxasna sykndi. Bel vahimy dmsindn z d ynglc prt olmudu. Bir an sonra is ildrm vurmu kimi yerind quruyub qald. Qap dylrd. Demli, gldilr! Sian kimi nfsini iin kib gzlyirdi. lk chddn sonra qap almasa, xb gedcklrin zif d olsa mid bslyirdi.. Yox, qapya vurulan zrblr tkrarlanmaa balad. Bel vziyytd n axmaq hrkt lngimkdir. ryi tbil kimi iddtl dynrd. znn ifadsi is uzun illrin tcrbsi nticsind dyimz qalmd. Uinston ayaa qalxd, ar addmlarla qapya yaxnlad.

II FSL Yalnz lini qapnn dstyin uzadanda masann stndki gndliyinin aq qaldn grd. Shif RDD OLSUN BYK QARDA! ar il dolu idi. Hrflr yetrinc iri v aydn yazldndan otan o biri bandan da oxunurdu. Alasmaz sfehliy yol vermidi. Amma bunu n n eldiyinin frqind idi. Htta vahim irisind qapnn dyldyn eitdiyi anlarda da ya mrkkbin yaylb a vrqlri korlamamas n qeyd kitabasn rtmk istmmidi. Sin dolu nfs alb qapn ad. Drhal da bdnindn xo bir yngllk hissi kedi. Dhlizd qrsiftli, seyrk v prtlaq sal, bnizi qam zavall grkmli qadn dayanmd.

Balayn, yolda, qadn daha ox zingiltini xatrladan bouq ssl danmaa balad,
demli, ev qaytdnz dnmkl shv elmmim. Zhmt olmasa glib bizim mtbxd qab yuyulan yer baxa bilmzsiniz ki? Deysn, suyun yolu tutulub. Qadn mrtb qonusunun xanm missis Parsons (Partiya missis szn o qdr d tqdir etmirdi, btn qadnlara yolda demk tlb olunurdu, amma yen d bzi qadnlara zn d istmdn missis deyirdin) idi. Tqribn, otuz ya olard. Amma yandan ox byk grnrd. Yaxndan baxanda adamda el tssrat yaranrd ki, siftindki qrlarn aras tozla doludur. Uinston koridora xb qadnn ardnca getdi. Az qala, hr gn bel knll tmir ilri il mul olmaq lazm glirdi. Qlb binas khn tikililrdn idi. 1930-cu ild, ya da txminn, ona yaxn dvrd ina edilmidi. Artq sklb-dalrd. Tez-tez tavandan v divarlardan suvaq paralar qopub yer tklrd, brk axta olan kimi borular partlayrd, dam axdrd. Qar yaanda istilik sistemi qnat mqsdi il tamam sndrlms d yargc il ilyirdi. Sakinlrin imkan daxilind olmayan tmir n oxsayl rhbr komissiyalarn srncam tlb edilirdi. Onlar is adic bir pncr rivsinin dyidirilmsi il bal az iki il yazma aparrdlar.

lbtt, gr Tom evd olsayd, qadn ardnca gl-gl mzldanrd.

Parsonslarn mnzili onunkundan byk idi. Buradak miskinlik is bir baqa cr idi. Otaqdak yalarn hams zilib-didilmi, tapdanm vziyytd idi. Sanki, hr ey az nc ortalqda meydan sulayan byk v qzbli heyvann azndan xm, onun tapda altnda qalmd. Dmy idman avadanl xokkey aaclar, boks lcklri, boalm futbol topu, crq mayka, astar zn evrilmi, tr iyi vern bir ct ort splnmidi. Masann stnd irkli qab-qacaqla birlikd zik-zk dftrlr gz dyirdi. Divardan Gnclr ttifaqnn v Kfiyyatlarn qrmz bayraqlar, Byk Qardan iri plakat aslmd. Btn binada olduu kimi burada da havaya burunlarnn oxdan yrdiyi bimi klm qoxusu hopmudu. Hm d Parsonslarn mnzilind klm qoxusu baqa bir funtl tnd tr

qoxusu il qarmd. Sbbini bilmsn d, nfs alan kimi kskin tr iyini indi z evd olmayan xsin hr yer hopdurduunun frqin varrdn. Qonu otaqda kims hl d teleekrandan eidilmkd olan hrbi mar daran v tualet kaznn kmyi il yamslamaa alrd.

Uaqlardr,-missis Parsons qonu otan qapsna qorxa-qorxa baxb dillndi, Bu gn evdn

xmayblar. Yen d hmiki kimi... Qadnda szn yarmq qoymaq akri vard. Mtbxdki qab yuyulan yer bimi klmdn d pis iy vern irkli, yalmtl yaxant il azna qdr dolmudu. Uinston dizi st kb borunun birln yerin baxd. Fiziki ii he sevmirdi. Aa yilmkdn is lap zhlsi gedirdi. nki ardnca onu mtlq skrk tuturdu. Missis Parsons kmksiz vziyytd dayanb baxrd.

lbtt, Tom evd olsayd, iki dqiqy hr eyi yoluna qoyard, dey qadn yen
danmaa balad. Bel ilri sevir. li i yax yatr. Tomun... Tom Parsons onunla birlikd Hqiqt Nazirliyind ilyirdi. ox gonbul, amma diriba adam idi. Heyrtamiz sfehliyi il seilirdi. Gic entuziazma qaplmd. Partiyann stabilliyini tmin edn Fikir Polisindn d rkl, n balcas is knll olaraq zn n ar ilrin altna verirdi. Onu otuz be yanda Gnclr ttifaqnn sralarndan gcl uzaqladrmdlar. Gnclr ttifaqna gln qdr is Kfiyyatlar qrupunda vaxtndan bir il artq qalma bacarmd. Nazirlikd xsusi qli qabiliyyt tlb etmyn kiik vzif tuturdu. Eyni zamanda, dman Komitsinin, habel turist yrlrinin, kortbii nmayilrin, qnat kampaniyalarnn v digr knll tdbirlrin tkili il mul olan btn komitlrin n fal zv idi. Qlyann tstldrk tvazkar qrurla drd il rzind hr axam ctimai Mrkzd keiriln tdbirlrdn birini d buraxmadndan danrd. Uursuz sylrl dolu hyatnn ayrlmaz yol yolda olan kskin tr iyi ayaq basd hr yerd onu mayit edirdi. Htta z xb gedndn sonra da qoxu Parsonsun az vvl olduu yer hopub qalrd.

Sizd qayka aar yoxdur ki? Uinston borunun birldiyi yer bir d baxb sorudu. Qayka aar? gzlri nnd, el bil, qfltn heydn dn missis Parsons tkrarlad.
Dz, he bilmirm. Blk, uaqlar... Ayaq tappltlar v dodaq qarmonu kimi istifad olunan daran ssi eidildi. Uaqlar otaa girdilr. Missis Parsons aar gtirmidi. Uinston suyu ab buraxd, borunun dirsyindn iyrn-iyrn bir ng tk xartd. Sonra barmaqlarn krandan axan soyuq suyun altnda bacard qdr brk-brk yuyub o biri otaa kedi.

llr yuxar! kims arxadan vhi ssl qqrd.

Onu oyuncaq tapana il hdf gtrm doqquz-on yalarnda qng olan ua srnb masann altndan xd. zndn iki ya kiik bacs da lindki kiik aac paras il qardan

yamslayrd.

kisi d Kfiyyat uniformas saylan gy rngli qsa ort, boz kynk geymi,

boyunlarna qrmz para balamdlar. Uinston istyinin xilafna da olsa, llrini yuxar qaldrd. Olann davrannda el akar qddarlq vard ki, btn bu hrktlri uaq oyunu adlandrmaq tin idi.

Sn satqnsan! Olan qqrmaa balad. Sn fikir cinaytkarsan. Avrasiya casususan.

Sni glllycym! Buxara evircym. Duz mdnlrin gndrcym! Qfltn ikisi d: Satqn!,Fikir cinaytkar! dey qqraraq Uinstonun trafnda atlbdmy baladlar. Qz qardann hr bir hrktini tqlid elmy alrd. Hrktlri hl bir az kingn grnn, amma tezlikl hqiqi adamyeyn evrilck plng balalarnn oyununa bnzyirdi. Olann baxlarndan qarsna pis mqsd qoymu adamn amanszl sezilirdi. Deysn, Uinstonu ya oyuncaq tapanas il vurmaq, ya da tpiklmk istyirdi. Uinston dnd ki, bir mddt sonra balaca bu ilrin hdsindn la glck. Sadc, bir az da bymsi lazmdr. Hl yax ki, indi lind tutduu tapana hqiqi deyil... Missis Parsonsun baxlar qorxu irisind gah Uinstondan uaqlara, gah da ksin evrilirdi. Bu otaq daha iql idi. Uinston maraq iind qadnn zn baxb bayaqk znnind yanlmadna inand. Siftindki qrlarn arasna, hqiqtn d, toz dolmudu.

Yaman ss-ky salrlar, missis Parsons dillndi. Bu gn edama baxmaa ged

bilmdiklrindn bel hirslniblr. Mnim aparmaa vaxtm yoxdur. Tom is hl idn qaytmayb.

Niy gedib dar aacndan aslanlara baxa bilmdik? dey olan qulaqbatrc ssl qqrd. Mn d aslanlara baxmaq istyirm! Mn d aslanlara baxmaq istyirm! trafda atlanbdn qz da tutuquu kimi qardann ardnca tkrarlayrd. Uinston hrbi cinaytlrd tqsirlndiriln Avrasiya sirlrinin bu axam Parkda edam edilcklrini xatrlad. Txminn, ayda bir df camaata bel tamaalar gstrirdilr. Edam mrasimlri populyarlq qazanmd. Uaqlar bu mrasim baxmaq n daha ox canfanlq edirdilr. Uinston missis Parsonsla saollab qapya trf ynldi. Koridorla be-alt addm getmmidi ki, boynunun ardnda yandrc ar hiss etdi. El bil, tin qzardlm mftil basmdlar. Geriy evrilnd missis Parsonsun olunu zorla dartb otaa saldn, uan is lindki quatan cibin soxduunu grd.

Qoldsteyn! dey qap rtlmmi uaq qqrd. Bu anda Uinstonu hr eydn ox missis
Parsonsun boz siftin hkk olunmu dilsiz qorxu hissi heyrtlndirdi. Otana qaydb cld teleekrann nndn sividi, boynunu ovudura-ovudura keib masann arxasnda yldi. Daha musiqi verilmirdi. vzind sbi hrbi ssi xsusi hvsl slandiya il Farer

adalar arasnda lvbr salm yeni zn Qalann tchiz edildiyi silahlar haqqnda danrd. Bel uaqlarla bu zavall qadnn aqibti faci il qurtaracaq Uinston missis Parsons haqqnda dnmy balad. Bir, uza iki ildn sonra analarnn ideya sbatszlnda sulamaq n gec-gndz gdcklr. ndiki dvrd btn uaqlar dhtdirlr. n pisi is onlarn Kfiyyatlar drnyi kimi tkilatlarn kmyi il sistemli kild ip-sapa yatmayan balaca vhilr evrilmlridir. Bu da uaqlarn yardm il n vaxtsa Partiya intizam leyhin xmaq istyinin qarsn hmilik almaa kmk edir. Balacalar Partiyan, Partiya il bal hr eyi ilahildirmk drcsin varrlar. Mahnlar, k yrlri, bayraqlar, nmayilr, iyinlrin tdris tfnglri gtrb meydanda addmlamalar, ar qqrmalar, Byk Qardaa sitayi hams, hams hllik onlara clbedici oyun kimi grnr. Onlarn qzb v amanszln yadfikirlilrin, Dvltin dmnlrinin, xaricilrin, satqnlarn, ziyankarlarn, fikir cinaytkarlarnn leyhin ynldirlr. Otuzyal valideynlrin z uaqlarndan qorxmalar, az qal, adi hala evrilib. Buna saslar da var. El hft olmur ki, Taymsda yeniyetm casus ovusunun balaca qhrmann (qzet onlar hmi bel adlandrr) valideynlrini etibardan salan hanssa ifadni eidib ata-analarn Fikir Polisin tslim etmsi bard xbr tsadf olunmasn. Boynuna dyn rezin gllnin yeri hl d ardrd. Gndliyin n yazacan bilmdn hvssiz halda qlmi lin gtrd. Yenidn O`Brayen haqqnda fikirlmy balad. Bir ne il bundan vvl... Ne il? Yqin ki, yeddi il olard, yuxuda zlmt kimi qaranlq otaqda doladn grmd. Yan trfdki bir nfr ona: Biz he vaxt qaranlq olmayan yerd grcyik! demidi. Hm d mr kimi yox, ox sakit kild, szaras, adi mlumat kimi atdrmd. Uinston is dayanmadan otaqda var-gl edirdi. Maraqldr ki, o vaxt yuxuda eitdiyi klmlr o qdr d nm vermmidi. Yalnz aradan illr kendn sonra szlr ona bel hmiyytli grnmy balamd. Uinston yuxunu O`Brayenl ilk grndn vvl, yoxsa sonra grdyn xatrlamrd. Eitdiyi ssin O`Brayen mxsusluu qrarna n zaman gldiyini yadna sala bilmirdi. Amma istniln halda ss sahibini tanmd. Yuxuda onunla danan O`Brayen idi. Uinston he vaxt, htta Nifrt kidqiqliyind baxlar bir anla qrib kild qarlaandan sonra da O`Brayenin dost, yoxsa dmn olduunu ksdir bilmmidi. slind, bunun el byk hmiyyti d yox idi. Aralarnda dostluq hissindn d nmli sayla bilck qarlql anlama yaranmd. O`Brayen: Biz he vaxt qaranlq olmaya n yerd grcyik, demidi. Uinston bu szlrin mnasn baa dmmidi. Amma niyytin hanssa yolla mtlq hqiqt evrilcyin inanmd.

Teleekrandak dana ara verildi. Boanaq otaa aydn v qulaa xo gln eypur sdalar yayld. Ardnca yen diktorun ssi eidildi. Diqqt! Diqqt! Az nc Malabar cbhsindn tcili xbrlr almq. Qounlarmz Cnubi Hindistanda parlaq qlb qazanmdr. Bir az sonra atdracam mlumat mharibni z sonluuna xeyli yaxnladrmdr. Mlumat dinlyin. ndi grk bd xbrlr gzlyk dey Uinston fikirldi. Znnind yanlmamd. Avrasiya ordusunun darmadan edilmsi il laqdar qanl dy shnlrinin tsvirindn, ldrln v sir gtrlnlrin miqdar il bal alaglmz rqmlrin oxunuundan sonra gln hftdn etibarn okolad normasnn otuz qramdan iyirmi qrama endirilcyi bildirildi. Uinston yen gyirdi. Cinin tsiri yerini zginlik hissin buraxaraq bdnindn xmd. Teleekranda lk sakinlrin qlbni bayram etmk, blk d, llrindn alnm okolad payn unutdurmaq n Sn, Okeaniya! mar sslnirdi. Oturduu yerdn ekrana dms d, Uinston ayaa qalxb faraat vziyyti almal oldu. Sn, Okeaniya! mar yngl musiqi il vzlndi. Uinston arxasn teleekrana evririb pncry yaxnlad. Hava vvlki kimi iql v soyuq idi. Haradasa, uzaqda partlayan raket gurultusunun bouq ks-sdas eidildi. ndi hr hft Londona, txminn, iyirmi-otuz bel raket drd. Aada, kd klk crq plakat yen d iddtl divara rpr, stndki NGSOS sz gah alr, gah da grnmz olurdu. ngsos. ngsosun mqdds dayaqlar. Yenidil, ikifikirlilik, kemii dyidirmk imkanlar. Uinstona el gldi ki, okeann dibindki med dolar, caib varlqlar arasnda yolunu itirib, sanki, z d hmin caib varlqlardan birin evrilib. Yalqzlndan dht glmidi. Kemi lmd. Glcyi tsvvr gtirmk mmkn deyildi. ndi burada yaayan yegan insan vlad olduuna inana bilrdimi? Partiyann hakimiyytinin sona qdr davam edibetmycyini nec yrnmk olard? Cavab kimi Hqiqt Nazirliyinin a fasadna iri hrflrl yazlm ar gzlri nn gldi. MHARB SLHDR AZADLIQ KLLKDR CHALT QVVDR Cibindn iyirmi be sentlik metal pul xard. Onun bir znd kiik, aydn hrflrl hmin arlar, o biri znd is Byk Qardan barelyefi hkk olunmudu. Htta xrda pulun stnd d

Byk Qardan baxlar insan tqib edirdi. Sikklrd, markalarda, kitab cildlrind, bayraqlarda, plakatlarda, siqaret qutularnda hr yerd, hr yerd Byk Qarda vard. Hara ayaq bassan, bu baxlar sni izlyir, bu ss sni z sehrind saxlayrd. Yuxuda, yaxud ayqlqda, yemk yeynd, yaxud ilynd, kd, yaxud evd, hamam otanda, yaxud yataqda he yerd, he yerd ondan xilas olmaq mmkn deyildi. Kll smynn iindki bir ne kub santimetr boz madddn baqa tkc sn zn mxsus olan he bir eyin yox idi. Gn bir az da yuxar qalxmd. Hqiqt Nazirliyinin az nc gn inda parldayan minlrl pncrsi indi qala mazallar kimi qaranlq grnrd. Qarsndak nhng ehrama baxanda Uinstonun ryi sxld. Bu qala ox mhkm idi, onu he bir hcumla almaq mmkn deyildi. Datmaa htta min raketin d gc atmazd. Uinston gndliyi kimin n yazmasna z-zlynd bir d heyrtlndi. Kimin n yazr? Glck n, kemi n, blk, txyylnd canlandrd mbhm sr n...Onu lm yox, lv edilm thlksi gzlyir. Gndliyini kl, zn is buxara evircklr. zn yaddalardan hmilik silmmidn vvl is gndliyi yalnz Fikir Polisi oxuyacaq. Torpaq zrindki izin ndir, htta bir para kaza czma-qara eldiyin v kim nvanland bilinmyn quru szn d qorunub saxlanmayacaqsa, sn glcy nec mracit ed bilrsn? Teleekranda saat 14- vurdu. On dqiqdn sonra evdn xmal idi. 14.30-da i nahar fasilsi qurtarrd. Qrib olsa da, saat znginin ssi csartini yenidn zn qaytard. O, hqiqt haqqnda car kn, amma ssini he ksin eitmdiyi tnha hyul idi. gr htta beldirs d, yen szlrini dediyi, yazd mddtd dnyada hans prosesins aras ksilmyckdi. Szn he kim eitdir bilmirsn, amma n az, normal insan kimi qalrsan, br nslinin irsini yaadrsan, qoruyursan. Uinston masann arxasna kedi, qlmi mrkkb batrb yazmaa balad. Glcy, yaxud kemi fikrin azad prvaz etdiyi, insanlarn bir-birindn seildiyi, tnha yaamad, hqiqtin hqiqt kimi drk edildiyi, var olanlarn heliy evrilmdiyi dvr Tnhalar, yalqzlar dvrndn, Byk Qarda v ikifikirlilik epoxasndan salamlar! Artq canl meyid evrildiyinin frqind idi. Ona gr d mhz indi, fikirlrini ifad etmk qabiliyytini yenidn zn qaytarandan sonra geriy dn n he bir yol qoymayan zruri addm atdn dnrd.. Hr bir hrktin nticsii hmin hrktin znd tcssm olunur. Uinston yazya davam etdi.

Fikir cinayti lml nticlnmir. Fikir cinaytinin z LM demkdir. ndi, artq l olduunu bilndn sonra bacard qdr ox yaamaa almal idi. Sa linin iki barma mrkkb bulamd. Bel hmiyytsiz detal da adam gdaza ver bilrdi. Nazirlikdki yax iy bilmk qabiliyytin malik tssbkelrdn biri (msln, kl rngli salar olan balacaboy qadn, ya da dbiyyat Departamentindki il-il siftli qarasa qz) snin nahar fasilsind n n ildiyini, niy khn vaxtlardak kimi qlmdn istifad etdiyini, n balcas is n yazdn fikirlr, lazmi yer xbr atdra bilrdi. Uinston hamam otana keib dnvr, qhvyi rng alan v adamn drisini, az qala, qaov kimi srtb tmizlyn sabunla barmaqlarn diqqtl yudu. Gndliyi masann siyirmsin qoydu. Gizltmk fikrin dmyin mnas yoxdu. Amma istniln halda tapb-tapmadqlarndan xbr tutmaq istyirdi. Shifnin stn tk atmaq el byk ehtiyatllq nmunsi sayla bilmzdi. Uinston barmann ucu il gcl gz grnn a rngli brkimi toz dnciyini gtrb cildin yuxar kncn qoydu. gr gndliy toxunsaydlar, toz dnciyi yerindn dckdi.

III FSL Uinston yuxuda anasn grrd. Yadnda qalan on, ya on bir yanda anasnn yoxa xmas idi. Anas saman rngli salar olan ucaboylu, gzl, ahan qadnd. Az danrd, hrktlrind d astagl idi. Atas yadnda daha dumanl qalmd: arq, qarasal idi, hmi sliqli kostyum geyir (ayaqqablarnn altlnn ox nazik olmas xatirindn silinmmidi), eynk taxrd. Deysn, ikisi d 50-ci illrin vvllrindki ilk byk tmizlmlrdn birinin qurban olmudular. Yuxuda anasn zndn qat-qat aada, haradasa, drin bir yerd oturan vziyytd grmd. Balaca bacs da qucanda idi. Bacsn he xatrlamrd. Qzcaz yadnda, sadc, iri gzlri il adama daim matdm-matdm baxan sakit, dilsiz-azsz krp kimi qalmd. kisi d aadan-yuxar onu diqqtl szrdlr. kisi d yerin altnda-ya quyuda ya da ox drin qbirin irisind idilr. Getdikc daha aa enir, uzaqlardlar. Blk d, dnizin drinliyin batan gmidn, suyun tutqun laylar arxasndan Uinstona baxrdlar. Salonda hl hava vard. Onlar Uinstonu, Uinston da onlar grrd. Lakin gmi get-ged artan srtl yalmtl suyun drinliklrin dalrd. Bir ne saniy d

kendn sonra hmilik gzdn itckdilr. O, burada iqda, havada dayanb. Anas il bacsn is girdab udur. Mhz Uinstonun yuxarda qalmas n onlar orada aada, lmn auunda idilr. Bunu Uinston da, anas il bacs da baa drdlr. Hr ey anlayla yanadqlar siftlrindn d aydn grnrd. zlrind he bir narazlq, yaxud tn ifadsi yox idi. rklri d bu hisslrdn xali idi. Uinstonun sa qalmas n lmli olduqlarndan, deysn, o qdr d zlmrdlr. nki bu, gerkliyin qalmaz qanunlarndan biri idi. Uinston hadislrin axarn indi he cr xatrlaya bilmirdi. Amma yuxusunda da yan olduu kimi anas il bacsnn onun yaamas namin hyatlarn qurban verdiklrini anlayrd. Gzlri nnd cryan edn tkc sciyyvi yuxu shnlri deyildi, hm d insann qli hyatnn davam idi; yuxuda hyatn el anlar, yaddaa hopmu el tssratlar canlanrd ki, oyanandan sonra da onlar sn yeni v qiymtli grnrdlr. ndi Uinstonu birdn-bir sarsdan anasnn, txminn, otuz il vvlki lm idi. Bu lm anlalmas imkan xaricind olan kdrli v facili hadis idi. Anlad qdr faci kemi dvrn z il, hl xsi hyatn, mhbbt v dostluun mvcud olduu, ail zvlrinin sbbini izah etmy ehtiyac duymadan bir-birilrinin arxasnda dayandqlar zamann hmilik itirilmsi il bal idi. Anasnn xatirsini ryind tikan kimi yaadrd. Anas onu sevrk dnyadan kmd. Uinston hl ox kiik v xudbin olduundan onun sevgisin vlad mhbbti il qarlq ver bilmmidi. Anas son drc xsi, sarslmaz hisslr sdaqtin gr indi Uinstonun xatrlaya bilmdiyi hanssa yolla zn qurban vermyi yaamaqdan stn tutmudu. Baa drd ki, bel eylr indi sla tkrarlana bilmz. ndi qorxu, nifrt, ar var, lakin hisslrdki lyaqt yoxdur, drin, yaxud hr eyi ehtiva edn kdr yoxdur. Uinston btn bunlar ne yz fut drinlikd, hl d batmaqda olan gmidki anas il bacsnn yalmtl su laylarnn altndak geni alm gzlrind grrd. Yumaq otlu mnlikd dayanmd. Qruba meyillnmkd olan yay gninin alar altnda hr trf qzl rng alrd. Bu mnzr yuxusuna el tez-tez girirdi ki, hmin yeri gerk hyatda hqiqtn d grb-grmdiyini he vaxt dqiqldir bilmirdi. Aylandan sonrak dnclrind Uinston gn nurunda imn o mnliyi Qzl lk adlandrmd. Bir qdr solun, bzi yerlrd otunu dovanlarn dididirdiyi mnlik... Ortasndan cr keirdi. Crn knarlarnda kstbklrin qazb xardqlar torpaq topalar vard. Klk canl hasar kimi mnliyin knarnda sralanm qaraaclarn budaqlarn ahstc silklyirdi. Sx yarpaqlar qadn salar kimi dalalanrd. Haradasa lap yaxnlqda gzgrnmz balaca ay axrd. Sahilind, syd budaqlarnn zrin klg sald kiik nohurlarda is balqlar sayrrd. Qarasal qz mnlikdn keib ona trf glirdi. linin ani hrkti il paltarn paralayb,

daha bezmi, usanm kimi bir knara tullad. Bdni hamar v a idi, lakin Uinstonda he bir istk dourmurdu. Ona yalnz gzucu baxmaqla kifaytlndi. Hr eydn ox qzn paltarn craraq nmayikaran da il knara atmas xouna glmidi. Hrktinin zrifliyi v saymazyanal il sanki, btn bir mdniyytin, btn bir tfkkr trzinin stndn xtt kmi, Byk Qarda, Partiyan, Fikir Polisini hamsn bu parlaq jestl yox edib heliy dndrmidi. Bu zrif l hrkti d ski zamanlarn yadigar idi. Uinston dodaqlarnda ekspir klmsi il yuxudan ayld. Teleekran bir not zrind otuz saniydn bri davam edn uzun, qulaqbatrc fit alrd. Saat shr 7.15-i gstrirdi. Fit i gednlri yuxudan oyatmaq n verilirdi. Uinston yataqdan qalxd. Lt yatrd, nki Knar Partiyann zvlrin ild yalnz min kuponluq paltar talonu verirdilr. Tkc bir pijamann qiymti is 600 kupon idi. Stulun bana atd khn alt paltarlarn gtrb geyindi. dqiqdn sonra Shr Gimnastikas balanacaqd. skrk is Uinstonu ikiqat elmidi. Shrlri, adtn, bel dhtli skrkl ard. Ciyrlrind hava atmadndan boulurdu. Yalnz tzdn arxas st yatana uzanb bir ne df drindn nfs alandan sonra tnffsn nisbtn qaydaya sala bilirdi. skryin iddtindn damarlar iib-genilnir, ayann varikoz yaras qanmaa balayrd.

Otuz yadan qrx yaadk olanlar qrupu! Teleekrandan cingiltili qadn ssi eidilirdi.- Otuz
yadan qrx yaa qdr olanlar! x vziyyti aln. Otuz yadan qrx yaa qdr! Uinston teleekrann qarsnda zn qurudub dayand. ynind qsa tuman, ayanda gimnast ayaqqablar olan nisbtn gnc grnl, lakin bdninin damarlar xm qadn btn teleekran tutmudu.

Qollarnz yuxar qaldrb sonra yana an! dey o, komanda verirdi. Ardmca tkrar
edin. Sayla bala! Bir, iki,, drd! Bir, iki, , drd! Bir az cld trpnin, yoldalar. aln, hrktlrinizd canllq olsun. Bir, iki, , drd! Bir, iki, , drd! skrk arlar grdy yuxunun tsirini hl d Uinstonun beynindn xara bilmmidi. Shr idmannn ritmik hrktlri is bzi tfrratlar, sanki, yaddanda yenidn canlandrrd. Adtkrd kild qollarn yuxar qaldrb yana ar, siftin Shr Gimnastikas n zruri olan mmnunluq ifadsi verir, eyni zamanda ilk uaqlq illrinin dumanl xatirlrini yaddanda dirltmy alrd. Bu, son drc tin idi. llinci illrdn arxada qalan hadislrin hams yaddan xmd. z tuta bilcyin hanssa yazl qeydlr olmayanda htta xsi hyatn tfrratlarn xatrlamaq da tinlik trdirdi. Reallqdan daha ox, blk d, gerk hyatda ba vermyn hadislr gz nnd canlanrd. Tbitin, ruhuna nfuz ed bilmdiyin proseslrin tfrratlar yadna drd. Arada is tamamil unudulmu btv zaman ksimlri qalrd. O vaxtlar hr ey tamam frqli idi.

Htta lklrin adlar, onlarn xritdki srhdlri d indikindn frqlnirdi. Msln, o zaman Birinci Uu Zola hl indiki adn damrd, ngiltr, ya da Britaniya adlanrd. London is bu mqam Uinstonun yadnda dqiq qalmd hmi London olmudu. Uinston al ksndn sonra lknin mharib aparmad dvr he cr xatrlaya bilmirdi. Lakin uaqlq illrinin mhm hisssinin slh raitind kediyi dqiq yadnda idi. lk xatirlrindn biri hamn heyrtd qoyan gzlnilmz hava hcumu il bal idi. Blk, Kolester atom bombasn da el o vaxt atmdlar. Hava hcumnun zn xatrlamrd. Amma atasnn lindn brk-brk yapd v yay kimi burula-burula zaa, yerin altna uzanan pillknlrl aa endiklri yadnda idi. Ayaqlar dmir pilllr toxunduqca hr trf bouq tapplt ssi yaylrd. Uinston yoruldu. Zqqldamaa balad. Atas bunu grb bir az nfs drmlri n dayand. Anas hmiki kimi z xyal almin qaplaraq onlardan xeyli arxada asta addmlarla glirdi. Qucanda, deysn, sdmr bacsn tutmudu. Blk d, shv edirdi, blk d, bu yatacaq dstinin yld adi boa idi. Uinston o vaxtlar artq balaca bacsnn doulduuna qti min deyildi. Nhayt, nisbtn iql, ss-kyl, izdihaml yer atb dayandlar. Burann Metro stansiyas olduunu baa dd. Adamlar da dmy srlnmidilr. Bzilri, az qala, bir-birilrinin belin minrk dmir araksmlrin stnd zlrin yer elmidilr. Uinston, atas v anas dmd yer tapdlar. Yaxnlqdak dmir araksmnin stnd bir qoca il qar yan-yana oturmudu. Qocann ynind abrl qara kostyum vard. Qara kepkasn aappaq salarnn stndn bir qdr arxaya, peysrin trf srdrmd. Sifti tnd-qrmzya alrd, mavi rngli gzlri yala dolmudu. Qocadan mhkm cin iyi glirdi. y tk azndan deyil, btn bdnindn yaylrd. Siftindn tr vzin cin tklrd. Gzlrindn d ya yerin trtmiz cin axdn dnmk olard. Qoca srxo idi. Amma bununla bel, btn grkmindn hqiqi v dzlmz drd irisind rpnd aydn sezilirdi. Htta Uinston z uaq al il qocaya dhtli bdbxtlik z verdiyini anlamd. Bu bdbxtliy gr n adamn gnahndan kemk, n d bir ar tapmaq mmkn idi. Uinston n ba verdiyini txmin edirdi. Bdbxtliyin, htta flaktin sbbini d bilirdi. Qocann ox sevdiyi yaxn bir adam, blk d, balaca qz nvsi ldrlmd. Hr iki- dqiqdn bir o, eyni szlri tkrarlayrd.

Onlara inanmamal idik. Ax mn sn dedim, qar! Ax bunu sn dedim. Bu da

inanmamzn nticsi. Mn hmi demidim. Bu quzunlara inanmaq olmazd. Etibar itirmi quzunlarn kimliyini Uinston xatrlaya bilmirdi. O vaxtdan bri dava aras ksilmdn davam edirdi. slind, fasilsiz savan eyni mharib olduunu sylmk tin idi. Uaqlq illrind bir ne ay dalbadal htta Londonun klrind aramsz dylr getdiyi yadna glirdi. Htta o dy shnlrindn bzilrini yax xatrlayrd.

Amma hmin dvrn tarixini izlmk, kimin kiml vuruduunu sylmk mmkn deyildi. nki mharib haqqnda, mvcud qvvlr nisbti haqqnda indikindn frqli grn bilck he bir yazl snd, he bir ifahi hvalat, he bir xatrlatma qalmamd. Msln, indi, 1984-c ild (gr, hqiqtn d, 1984-c ildirs!) Okeaniya Avrasiya il mharib aparrd. stasiya il slh vziyytind idi. He ks n akarda, n d gizlind bu dvltin qarlql mnasibtlrinin vvlki dvrlrd hans kild qurduqlarn tsvvrn d gtir bilmzdi. Ancaq Uinston Okeaniyann yalnz son drd ild Avrasiya il mharib apardn, stasiya il mttfiq olduunu dqiq bilirdi. Bu gizli mlumatn ox czi hisssindn xbrdar olan tk-tk adamlardan biri idi. nki hllik yadda yetrinc nzart altna alnmamd. Dmnl mttfiqin yerdyimsi haqqnda is he zaman rsmi mlumat verilmirdi. gr Okeaniya Avrasiya il mharib vziyytinddirs, demli, Okeaniya hmi Avrasiya il mharib aparmdr. ndiki dmn hmi r v pisliklrin daimi tcssm saylrd. Demli, n kemid, n d glckd onunla hr hans razln ld edilmsini tsvvr gtirmk imkan xaricind idi. n dhtlisi is budur ki, Uinston belinin arsndan gcl nfs alaraq (indi llrini anaq smynn stn qoyub btn gvdlrini oynadrdlar, bu, xsusil krk zllri v fqr stunu n faydal saylrd) fikrind, blk d, on mininci df eyni mtlbin zrin qaydrd, n dhtlisi is budur ki, iddia edilnlr, slind, doru da ola bilr. gr Partiya kemi l uzadb hqiqtn olmu hadisnin he zaman ba vermdiyini deyirs, bu, ignc v lmdn d dhtli deyilmi? Partiya Okeaniyann he zaman Avrasiya il mttfiq olmadn deyir. O, Uinston Smit is dqiq bilir ki, drd ildn d az mddt bundan nc Okeaniya il Avrasiya mttfiq idilr. Lakin hmin mlumat harada ks olunub? Yalnz onun yaddanda. Onu, Uinston Smiti is istniln halda lap tezlikl yox edcklr. gr qalan ham Partiyann yalann qbul edirs, gr btn sndlrd eyni nal yazlrsa, onda hmin yalan mtlq tarix kck v hqiqt evrilck. Nahaq yer Partiya arnda deyilmir ki, Kemi hkm edn glcy d hkm edir. Bu gn hkm edn kemi d hkm edir. Lakin mnasibt baxmndan dyikn olan kemi znn sas mahiyyti il he vaxt dyiikliy mruz qalmamd. ndi hqiqt saylanlar srlr boyu da hqiqt olmudu. Hr ey ox bsitdir. Sadc, yadda zrind arasksilmz qlblr almaq lazmdr. Bu, gerkliy nzart, Yenidild is ikifikirlilik adlanr.

Azad! dey sifti bir az mlayimln gimnastika mllimi komanda verdi.

Uinston llrini yana sald. Asta-asta nfs almaa balad. Al ikifikirliliyin keilmz labirintlrin dalmd. Bil-bil bilmmk, hqiqt tam sahib olduun halda mhartl uydurulmu

yalanlara rvac vermk, biri digrini istisna edn iki fikrin tam zidd olduqlarn anladn halda onlarn ikisin d trfdar xmaq, mntiqi mntiql ldrmk, xlaqdan danb xlaq mhv etmk, demokratiyann qeyri-mmknlyn inanmaq v Partiyann demokratiyann keiyind dayandn sylmk, unudulmas zruri saylan unutmaq, ehtiyac duyulanda is onu yenidn yaddada canlandrmaq v tkrar yaddadan qoparb atmaq, n balcas is eyni bir prosesi hmin prosesin zn ttbiq etmk...Mslnin n inc mqam da el bunda idi: urlu kild urun zrindn xtt kmk v bu zaman urlu znhipnozla mul olduunu drk etmmk! Htta ikifikirlilik mhfumunun zn anlamaq n ikifikirlilikdn yararlanmaq lazm glirdi. Gimnastika mllimi yenidn faraat vziyyti alma mr edirdi.

ndi is baxaq, kim l barmaqlarnn ucunu ayaq barmaqlarna toxundura bilir dey
vvlkindn d hvsl danrd. Dizlrinizi ymyin, yoldalar! Bir-iki! Bir-iki! Uinston bu tmrin nifrt edirdi. Grgin vziyytd dayandndan yanaqlarndan tutmu topuuna qdr btn aya szldayrd. ox vaxt shr idman skrk tutmas il nticlnirdi. Dnclrindki hzin ovqat drhal yoxa xd. Fikirlirdi ki, kemi, sadc, dyidirilmyib, kemi yerli-dibli mhv edilib. Htta n bsit fakt da snin yaddandan baqa he yerd tsbit olunmaybsa, onun gerkliyini nec sbut ed bilrsn? Byk Qarda haqqnda ilk df n zaman eitdiyini xatrlamaa ald. Deysn, haradasa, 60-c illr idi. Amma indi bunu dqiqldirmk qeyrimmkndr. Tbii ki, Partiyann tarixi il bal mnblrd Byk Qarda sadiq sgr v lider kimi z yerini nqilabn ilk gnlrindn balayaraq tutmudur. Tdricn onun qhrmanlqlar daha geriy v daha drinlr balarna silindr adlanan caib lyapalar qoymu kapitalistlrin London klrind iri, par-par yanan avtomobillrd v at qoulmu yan li ekipajlarda cvlan etdiklri fsanvi 3040-c illr trf srdrlmd. Bu nallarda n qdr hqiqt, n qdr yalan olduu artq he kim blli deyildi. Uinston Partiyann znn n zaman yarandn xatrlaya bilmirdi. Htta ngsos mfhumunun da 60-c illrdn vvl ilnmsi ona inandrc grnmrd. Amma tbii ki, bu sz znn Khndildki ingilis sosializmi variantnda daha vvllr d var idi. Hr ey dumana brnb yox olurdu. n akar yalanlara qar xmaa da he kimd csart atmrd. Msln, Partiya tarixi kitablarnda iddia olunduu kimi, tyyarni ilk df Partiyann ixtira etmsi fikri hqiqtdn ox uzaq idi. Tyyarlri lap uaqlq illrindn xatrlayrd. Lakin nyi is sbuta yetirmk mmkn deyildi. nki he bir snd-sbut qalmamd. Uinston btn hyat boyu yalnz bir df saxtaladrlmas il bal tkzibolunmaz sndi lind tuta bilmidi. Onda da... tarixi faktn

Smit, teleekrandan gimnastika mlliminin deyingn ssi eidildi. 6079! Smit U! Bli,
siz!. Axra qdr yilin. Tnbllik etmsniz, bacararsnz. Amma znz ziyyt salmaq

istmirsiniz. yilin, bir az da yilin. ndi daha yaxdr, yolda. Srbst hrkt keid. Qrup, ardmca tkrar edin. Uinstonun bdnini isti tr basmd. Siftind is bir zl d trpnmirdi. Ruhdan ddyn he vchl bruz vermk olmazd. sbildiyini hec vhcl gstrmk olmazd. l dmk n birc df nzrlrini teleekrandan yayndrman kifaytdir. Uinston dayanb gimnastika mlliminin llrini ba zrin qaldrmasna, yalnz zrif hrktl deyil, hm d mhart v cldlikl qaldrmasna, sonra is yilib l barmaqlarn ayaq barmaqlarnn ucuna toxundurmasna tamaa edirdi.

Bax bel, yoldalar! Sizin d bu hrkti tkrar etmyinizi istyirm. Bir d baxn. Mnim
otuz doqquz yam var, drd uaq anasyam. Baxn. Qadn yenidn aa yildi.

Grrsnz, mnim dizlrim qtiyyn trpnmir. stsniz, siz d bel ed bilrsiniz, qadn
belini dzldrk dillndi. Qrx be yandan aa hr ks asanlqla llrinin ayaq barmaqlarna toxundura bilr. Biz n at xttind vurumaq sadti nsib olmayb. Amma n az, zmz formada saxlamaa borcluyuq. Malabar cbhsindki dylrimizi yada saln! zn Qalalardak dnizilrimizi xatrlayn! Grn, onlar nec tinliklrl zlirlr. Glin, bir d snaqdan keirk. Bax, indi yaxdr, yolda, ox yaxdr! dey o, btn iradi qvvsini toplayb son bir ne ild ilk df lini ayaq barmaqlarna toxundurma bacaran Uinstonu trifldi. IV FSL Teleekran yaxnda olsa da, Uinston i gnn he cr trgid bilmdiyi midsizcsin, sin dolusu ah kmkl balad. Nitqyazar zn yaxnladrd, mikrofonun tozunu sildi, eynyini gzn taxd. Sonra masann sa trfindki pnevmatik borudan dn drd kaz brmsini ab hamarlad v sancaqla brkitdi. Kabinsinin divarlarnda x yeri, yaxud yuvacq vard. Nitqyazardan sa trfdki kiik pnevmatik boru yazl taprqlarn, sol trfdki is qzetlrin alnmas n nzrd tutulmudu. Yanda, linin ataca msafd mftil torlu qapa olan daha byk yuva yerlirdi. Bura lazmsz kazlar atrdlar. Bel yuvacqlar binada minlrl, blk d, on minlrl idi. Onlar tkc otaqlarda deyil, qsa msaflrl koridorlarda da yerldirilmidi. Adn ndns yadda yuvas qoymudular. mkdalardan biri hanssa istifad mddti bitmi snddn cann qurtarmaq istyirdis, yaxud dmy dm tsadfi kaz paras grrds, drhal yaxnlqdak yadda yuvasnn qapan qaldrr, lindkini ora atrd. sti hava cryan lazmsz sndi, yaxud kaz parasn sorub binann

zirzmisindki nhng sobalara aparrd. Uinston hamarlayb qarsna qoyduu vrqlr baxd. Hrsind Nazirlikd ildiln teleqraf slubunda bir-iki stirlik taprq yazlmd. Taprqlarn dili hl tam Yenidil deyildi, lakin daxili mqsdlr n istifad olunan oxsayl Yenidil nsrlri il zngin idi. tayms 17.03.84 bq nitq yanl afrika dqiqldirmli tayms 19.12.83 qardan gln 83 il 4 rb 3 ip mtb xtalar, cari sayla uyunladrmal tayms 14.12.84 rifnaz yanl okolad dqiqldirmli tayms 03.12.83 bq nitq ikiqat mnfi mvcud olmayanlarn xatrlanmas arxiv n vvldn sona yenidn yazmal Uinston mmnunluq hissi il drdnc vrqi bir trf itldi. Xsusi msuliyyt tlb edn dolaq msl idi. Onu axra saxlamaq daha yaxdr. Qalan artq linin yrdiyi adi ilrdi. Amma ikinci il bal bzi rqmlrin dqiqldirilmsi kimi yorucu axtarla mul olmaq lazm glckdi. Uinston teleekranda geri tarixl szlrini yb Tayms-n taprqlarda gstriln khn saylarn tlb etdi. Bir ne dqiqdn sonra pnevmatik boru onlar nn, masann stn atd. Gndriln saylarda bu v ya digr sbb gr dyidirilmsi, rsmi dill deyils, dqiqldirilmsi tlb olunan mqallr v mlumatlar vard. Msln, Byk Qardan Tayms-n 17 mart tarixli saynda ap edilmi bir gn vvlki nitqind Cnubi Hindistan cbhsind sakitlik olaca, Avrasiya qounlarnn is tezlikl imali Afrikada hcum mliyyatlarna balayacaqlar bildirilirdi. Amma tezlikl bunun tam ksin olaraq Avrasiya ordular Cnubi Hindistanda hcuma kemidilr. imali Afrikada is he bir fallq nzr arpmamd. Byk Qardan nitqinin bu hisssini yenidn el yazmaq lazm idi ki, hadislrin mhz bu ssenari zr inkiafnn dqiq proqnozu vvlcdn verilmi olsun. Yen Tayms znn 19 dekabr tarixli saynda 1983-c ilin drdnc, yaxud Doqquzuncu illik Plann altnc rb n mxtlif eidli zruri istehlak mallar istehsalnn rsmi proqnozlarn ap etmidi. Qzetin bugnk saynda is faktiki istehsal haqqnda mlumat verilirdi. Buradan da ilkin rqmlrl gerk istehsal arasnda byk frqlr yarand akara xmd. Proqnoz faktiki gstricilrl uyunladrlmal idi. nc vrqd shbt dzldilmsi ox asan olan adi yanllqdan gedirdi. Az nc, fevral aynda Rifah Nazirliyi 1984-c ild okolad normasnn azaldlmayacan bildirmidi (rsmi mlumatda bu, qti byan etmidi klind verilmidi). slind is, artq

Uinstonun teleekrandan z qulaqlar il eitdiyi kimi, gln hftnin sonundan etibarn normann 30 qramdan 20 qrama endirilcyi elan olunmudu. ndi Rifah Nazirliyinin son xbrdarl il ilkin vdin yerini dyidirmk, normann azaldlacann hl fevralda nzrd tutulduunu yazmaq lazm idi. Uinston ilk tapr yerin yetirib islah edilmi vrqlri nitqyazardan xard, Tayms-n mvafiq saylar il birlikd pnevmatik boruya qoydu. Sonra vrdikar hrktl alnan taprqlar v onlarn zrind ilyrkn eldiyi qeydlri brmlyib yandrlmaq n yadda yuvasna atd. Pnevmatik borularn uzanb-getdiyi gzgrnmz labirintlrd nlr ba verdiyini dqiq bilmirdi. Lakin mumi tsvvr vard. Tayms-n gstriln say il bal zruri dzlilr aparldqdan v bir daha yoxlandqdan sonra hmin say vvlki tarixl ap olunub cild tikilmli, khn say is mhv edilmli idi. Bu arasksilmz dyim, yenilm mliyyat yalnz qzetlrin zrind aparlmrd. Hr hans ideoloji, yaxud siyasi hmiyyt ksb edn btn zehni mk mhsullar kitablar, jurnallar, broralar, plakatlar, intibahnamlr, filmlr, fonoqramlar, karikaturalar, fotolar da eyni qayda il gnn tlblrin uyun klild dyidirilirdi. Gnbgn, blk, dqiqbdqiq kemi bu gnl uyunladrlrd. Ona gr d sndlr vasitsil Partiyann istniln ncgrmsinin tam dqiq v sasl olduunu sbuta yetirmk mmkn idi. Bu sndlrd artq gnn ehtiyaclar il zidd sslnn he bir xbr, he bir frqli fikr tsadf edilmirdi. Tarix, sanki, khn perqament paras idi; onu qayb tmizlyir v tlb uyun kild yenidn yazrdlar. Bu i baa atdrlandan sonra saxtakarl sbuta yetirmk n ld daha he bir tutalqa, he bir dlil qalmrd. Sndldirm Departamentinin Uinstonun ildiyi bdn d qat-qat byk bsind alan mkdalarn yegan ii dyidirilmsi, yaxud mhv edilmsi tlb olunan kitablarn, qzetlrin v digr ap mhsullarnn axtarlb taplmasndan, toplanmasndan ibart idi. Tayms-n siyasi yanllqlar, yaxud Byk Qardan uursuz peymbrliklri il bal, blk d, on dflrl dyidiriln, yenidn yazlan saylar orijinal tarixl nr edilib cildlnirdi v artq dnyada bunun ksini sbut edck baqa bir nsx mvcud olmurdu. Kitablar da hr yerdn ydrlr, dn-dn yenidn yazlrd. Aparlan dyiikliklrl bal he bir mlumat verilmirdi. Htta Uinstonun icra n ald v yerin yetirndn sonra drhal mhv etdiyi taprqlarda da saxtaladrma tlbi il bal kiik bir iar d olmurdu. Shbt yalnz dqiqlik namin aradan qaldrlmas tlb ediln shvlrdn, yanllqlardan, mtb xtalarndan v thrif uram sitatlardan gedirdi. slind, Rifah Nazirliyinin rqmlri dyidirmsind Uinston hr hans saxtaladrma grmrd. Bu, sadc, bir cfngiyatn baqa cfngiyyatla vz edilmsi idi. Badan-baa a yalandan ibart gstricilr d daxil olmaqla hazrlanan materiallarn ksriyytinin gerk dnya il he bir

laqsi yox idi. Statistika znn hm ilk, hm d dqiqldirilmi variantnda eyni drcd fantaziya mhsulu sayla bilrdi. ox vaxt gstricilrin zn d barmaqdan sorub xarmaq lazm glirdi. Msln, Rifah Nazirliyi hr rbd 145 milyon ct ayaqqab istehsal etmyi planladrrd. Sonda is faktiki 62 milyon ct ayaqqab hazrland bildirilirdi. Uinston proqnoz zrind yenidn ilynd 145 milyonu, txminn, df azaldb 57 milyona salrd. Mqsd hmiki kimi sonda plann artqlamas il yerin yetirilmsi grnts yaratmaq idi. Amma istniln halda 62 milyon gerkliy 57, yaxud 145 milyondan zrrc yaxn deyildi. Blk d, lkd, mumiyytl, ayaqqab istehsal olunmurdu. He ks ayaqqab istehsalnn hcmini bilmir v bununla maraqlanmrd. Mlum olan yalnz bir ey idi: hr rb kaz zrind, az qala, astronomik sayda ayaqqab hazrlanb sata xarlsa da, Okeaniya halisinin yars hl ayaqyaln gzirdi. rili-xrdal btn sndldirilmi gstricilrin mahiyyti bundan ibart idi. Htta ayn tarixinin d dqiq bilinmdiyi xyali dnyada hr ey mnasn itirrk heliy qovumudu. Uinston zaln o bana baxd. Qar trfdki kabind Tillotson soyadl balacaboy, sliqsahmanl, saqqalnn rngi qaraya alan mkda qzeti dizinin stn qoyub ban nitqyazarn mikrofonuna trf yrk hvsl ilyirdi. El oturmudu ki, sanki, dediklrinin yalnz ikisinin z il teleekrann arasnda qalmasn istyirdi. Arada ban qaldranda, el bil, eynyinin lrindn Uinstona qzb yadrrd. Tillotsonu ox az tanyrd. N il mul olduunu da bilmirdi. Sndldirm Departamentinin mkdalar ilri haqqnda danmaa ox hvs gsrmirdilr. ki trfdn kabinlrin dzldy, arasksilmz kaz xlts v nitqyazara dikt olunan szlrin uultusundan baqa he bir ssin eidilmdiyi uzun, pncrsiz zalda Uinstonun htta adlarn bilmdiyi, amma hr gn koridorlarda tlsik addmlarla oba-bubaa getdiklrini, Nifrt kidqiqliklrind canfanlqla l-qol oynatdqlarn grdy onlarla adam alrd. Bilirdi ki, qonu kabind oturan balacaboy, sa kl rngin alan qadn btn gn mtbuat lk-vlk edib buxara evrilnlrin artq hyatda olmayan adamlarn adlarn tapmaq v hr yerdn pozmaqla muldur. i il hyat arasnda myyn uyunluq da vard. -drd il vvl z rini d buxara evirmidilr. Uinstondan bir ne kabin o trfd is biyndm, fikri danq, xyalprvr bir adam qulaqlarn dhtli drcd tk basm Amplfort soyadl mkda otururdu. O, vzn v qafiy sahsind heyrtamiz istedad il tannrd. Amplfort ideoloji tlblrl ziddiyyt tkil edn, lakin bu v digr sbblr gr kitablardan xarlmas mqsduyun saylmayan eirlrin (onlar kanonik mtnlr adlandrrdlar) formaca vvlkin ox yaxn, lakin mnaca frqli variantlarn hazrlayrd. lliy yaxn mkdan ald zal, sadc, yarmblm, Sndldirm Departamentinin nhng orqanizminin bir hceyrsi idi.

Sada, solda, arxada, qabaqda digr yarmblmlrd, blmlrd v blrd, az qala, bir qounluq mkda nfs drmdn n mxtlif msllr zrind ilyirdi. Burada z redaktorlar, poliqrafiya mtxssislri olan nhng mtblr, foto-killri saxtaladrmaq n mkmml tchizatl studiyalar faliyyt gstrirdi. Yksk pekarl il seiln mhndislrin, rejissorlarn, lazmi sslri mhartl tqlid etmyi bacaran aktyorlarn toplad televiziya studiyalar vard. Yenidn baxlmasna ehtiyac duyulan kitablarn v dvri nrlrin siyahsn hazrlamaq n byk referentlr ordusu durmadan alrd. Tshih edilmi sndlrin saxlanmasndan tr ucsuz-bucaqsz anbarlar tikilmi, orijinal nsxlri yandrmaq n gizli sobalar quradrlmd. Haradasa, namlum mkanda btn ilr rhbrlik edn beyin mrkzi mxfi kild faliyyt gstrirdi. Bu mrkz kemi irsin hans hisssini qoruyub saxlamaq, hans hisssini saxtaladrmaq, hans hisssini is mhv etmkl bal siyasi xtti hazrlayr, grln ilri laqlndirirdi. Nhayt, Sndldirm Departamenti Hqiqt Nazirliyinin blrindn yalnz biri idi. Onun sas vzifsi tkc kemii yenidn yaratmaq deyil, Okeaniya sakinlrini qzetlr, filmlr, drsliklr, televiziya verililri, pyeslr, romanlar v s. il tchiz etmk idi. ylncli materiallardan yd-nsihtlr, abidlrdn arlara, lirik eirlrdn bioloji tdqiqatlara, mktb drsliklrindn Yenidil ltlrin qdr ala gln v glmyn btn informasiya faliyyti bu Departamentd cmlnmidi. Nazirlik yalnz Partiyann mxtlif ehtiyaclarn tmin etmirdi, hm d proletariatn tlbatn dmk n nisbtn aa sviyyli ilri d z zrin gtrmd. Proletar dbiyyat, musiqisi, dramaturgiyas, mumilikd proletar ylnclri il mul olan blrin byk bksi faliyyt gstrirdi. Hmin blrd mvzusu yalnz idman, kriminal xbrlr v astroloji proqnozlardan ibart dk qzetlr, beqpiklik sensassiyal povestlr, baya erotik filmlr, kobud emosional mahnlar hazrlanb yaylrd. Btn bu yaradc faliyyt tam mexanikldirilmi kild versifikator adl xsusi nv kaleydeskoplar vasitsil hyata keirilirdi. Htta Yenidild adna Pornoseks deyiln ayrca yarmblm d yaradlmd. Burada n aa sviyyli pornoqrafiya mhsullar hazrlanrd. Onu nvan sahiblrin bal zrflrd gndrirdilr. Ninki Partiya zvlrinin, htta bilavasit bu sahd alanlarn zlrinin d hmin pornoqrafiya nmunlri il tan olmalar qadaan edilmidi. ldiyi mddtd pnevmatik boru masann stn daha yeni taprq atmd. ox da tin msllr deyildi. Uinston Nifrt kidqiqliyin gedn qdr hamsnn hdsindn gl bildi. kidqiqlik qurtaran kimi drhal kabinsin qaytd, rfdn Yenidil ltini gtrd, nitqyazar bir trf itlyib eynyinin lrini sildi v bu gnn n mhm taprnn icrasna balad. Uinston n hyatn sas zvq i idi. ksr hallarda xrda, darxdrc materaillarla ilmli

olurdu. Amma bzn el tin, dolaq msllr ortaya xrd ki, adam onlarn irisind riyazi problemlrin drinliyin dm kimi ban itirirdi. Yaxud el inc saxtaladrmalar tlb olunurdu ki, burada ngsos prinsiplrin drin bldlikdn, Partiyann n demk istdiyini dqiqlikl myyn etmk bacarndan baqa kmyin he n gl bilmirdi. Uinston bel ilri yax bacarrd. Bzn ona htta sas materiallar Yenidild ap olunan Tayms-n ba mqallrini gzdn keirmyi d etibar edirdilr. Bayaq bir knara qoyduu kaz gtrd. tayms 03.12.83 bq nitq ikiqat mnfi mvcud olmayanlarn xatrlanmas arxiv n vvldn sona yenidn yazmal Khndild (yaxud adi ingilis dilind) mtn, txminn, bu mnan verirdi: Tayms qzetinin 3 dekabr 1983-c il tarixli saynda Byk Qardan Nitqi ox yartmaz kild rh edilmi, aradan gtrlm adamlarn adlar kilmidir. Tamamil tzdn yazn v arxiv vermmidn vvl layihni rhbrliy tqdim edin. Uinston bablal mqalni tkrar oxudu. Grndy kimi, Byk Qardan Nitqinin ksr hisssi zn Qalalardak dnizilri siqaret v digr zruri tlbat mallar il tmin edn FFCC1 irktinin triflnmsin hsr olunmudu. Daxili Partiyann tannm zvlrindn olan yolda Uayters adl xs xsusi frqlndirilmi, htta kinci drcli urlu Xidmt Gr ordeni il mkafatlandrlmd. ay sonra qfltn, he bir sbb gstrilmdn FFCC irkti lv edilmidi. Qzetlrd v teleekranda hr hans mlumat verilms d, Uaytersin, habel ona yaxn adamlarn etimad dorultmadqlar akara xmd. Burada tccbl bir ey yox idi. Siyasi canilri mhkmy kmk bir yana qalsn, onlar htta ictimai qnaq hdfin evirmk d mqbul saylmrd. Minlrl adam hat edn byk tmizlmlr satqnlarn v fikir canilrinin qorxaqcasna cinaytlrini boyunlarna alb fv dildiklri, sonra is edam olunduqlar aq mhkm proseslri xsusi tamaalar idi v yalnz iki- ild bir df tkrarlanrd. Partiyann etimadn dorultmayan sravi adamlar is sadc, yoxa xrdlar. Bir daha bellrinin barsind eidn olmurdu. Balarna n i gldiyini he ks he vaxt aydnladrmaa chd gstrmirdi. Htta bzn drhal qtl yetirilmdiklri hallar da olurdu. Valideynlrindn baqa, mxtlif vaxtlarda Uinstonun xsn tand otuza yaxn adam bu cr yoxa
FFCC zn Qalalarn Tminat irkti (ing.)

xmd. Uinston dftrxana sanca il burnunu ynglc qaya-qaya fikirlirdi. zbz kabind yolda Tillston hl d azn mikrofona yapdrb sirli grkml n is mzldayrd. Bir anlq ban qaldrd, eynyinin lri yen sbilikl od sad. Uinstonun fikrindn kedi ki, blk, yolda Tillstona da eyni tapr veriblr. Tamamil mmkn olan eydir. Bel cncl mslni he vaxt yalnz bir icraya hval etmzlr. Komissiyaya taprmaq is saxtaladrmann miqyasn abaartmaq olard. ox ehtimal ki, indi, n az, on nfr Byk Qardan n demli olduunun frqli variantlar zrind ba sndrrd. Sonra Daxili Partiyadak hanssa dnn beyin hmin variantlar mqayisli kild nzrdn keirck, onlardan birini seck, redakt edck, mxtlif fikirlri mumi sas zrind birldirckdi. Nticd uydurulmu yalan yazl mnblrd z ksini taparaq hqiqt evrilckdi. Uaytersin ny gr qzb tu olduu Uinstona blli deyildi. Blk, korrupsiyaya qurandna gr, blk, iinin hdsindn gl bilmdiyin gr. Blk, Byk Qarda populyarlq qazanm silahdandan xilas olmaq qrarna glmidi? Blk, Uaytersin, yaxud yaxn adamlarnn blc tmayllk faliyytindn bhlnirlr? Blk... Deysn, n alabatan da sonuncu ehtimal idi tmizlmlr v buxaraevirm prosesi dvlt idariliyi mexanizminin zruri trkib hisssi sayldndan onlar aradan gtrmdlr. Yegan ipucu mvcud olmayanlarn xatrlanmasr ifadsi idi. Bu Uaytersin artq mhv edildiyini gstrirdi. Dorudur, hr hans xsin hbsi hmi onun labd lm sayla bilmzdi. Bzn kimis hbsdn azad edir, edam olunana qdr htta bir-iki il azadlqda gzmsin rait yaradrdlar. Bzn is oxdan lm saylan birisi hyula kimi gzlnilmdn peyda olur, yenidn, bu df artq hmilik yoxa xmamdan vvl aq mhkm prosesind yzlrl adamn leyhin ifad verirdi. Amma Uayters daha mvcud deyildi. He vaxt mvcud olmamd. Yalnz Byk Qardan nitqinin istiqamtini dyimk Uinstona o qdr d uurlu tapnt kimi grnmrd. Onun ba vermi hadis il birbaa laqsi olmayan msllr haqqnda mlahiz yrtmsi daha alabatan idi. Nitqi satqnlarn v fikir cinaytkarlarnn nnvi ifas zrind d qurmaq olard. Lakin bu ox bsit variantdr. Cbhdki qlblrin sadalanmas, yaxud Doqquzuncu illik Plann byk uurla yerin yetirilmsi is nitqin mtnini mrkkbldir bilrdi. n yaxs bir az fantaziyaya l atmaq idi. Bu yaxnlarda dmnl dyd qhrmancasna hlak olmu yolda Oqilvinin obraz qfltn yaddan drin qatlarndan xaraq Uinstonun gzlri nnd canland. Bzi hallarda Byk Qarda z Nitqini hyat v lmlrini baqalarna nmun gstrdiyi adi, sravi Partiya zvlrin hsr edirdi. Bu gn o, yolda Oqilvi haqqnda danacaq. Dorudur, yolda Oqilvi adl adam he vaxt

mvcud olmamd. Lakin be-alt stirlik yaz v bir-iki saxta fotoklin kmyi il onu asanlqla hyata gtirmk mmkn idi. Uinston bir ne dqiq fikirldi, sonra nitqyazar zn trf kib Byk Qardan nnvi slubunda dikt etmy balad. Hrbi v pedant danq dasna, daim z sual verib z d cavab vermk kimi (Biz bu faktdan hans ibrt drslri gtr bilrik, yoldalar? brt drsi alma bacarmaq z d ngsosun tml prinsiplrindndir v s. v i.a.) sullardan tez-tez istifad etdiyin gr onu yamslamaq asan idi. yanda yolda Oqilvi tbil, avtomat v helikopter modelindn baqa btn oyuncaqlardan imtina etmidi. Alt yanda yerli razi hakimiyytinin qrar il mstsna hal kimi vaxtndan bir il vvl Kfiyyatlar dstsin gtrlm, doqquz yanda blk komandiri olmudu. On bir yanda shbtlrind cinaytkar meyillr sezdiyin gr misini Fikir Polisin tslim etmidi. On yeddi yanda Gnclrin Antiseks Liqasnn rayon tkilatnn qurucusu kimi tannmd. On doqquz yanda Slh Nazirliyinin orduda silah kimi qbul etdiyi l qumbarasn hazrlamd. Qumbara snaqdan keiriln zaman bir partlay nticsind otuz nfr Avrasiya hrbi siri havaya sovrulmudu. yirmi yanda mharibd hlak olmudu. Mrkz aparlan mhm mlumatlarla Hind Okean zrindn uarkn dmnin qrc tyyarlrinin hcumuna mruz qalmd. Hrbi sirrin l kemmsi n pulemyotu belin balayaraq (suda drhal batmaq mqsdi il) zn sndlrl birlikd helikopterdn okeann drinliklrin atmd. Bel lm yalnz hsd aparmaq olar! dey Byk Qarda heyrtini gizltmmidi. Daha sonra o, yolda Oqilvinin hyatnn bllurcasna tmizliyi v mqsdynlly il bal bzi mlahizlrini sylmidi. Yolda Oqilvi iki imirdi, siqaret kmirdi. Hr gn gimnastika zalnda bir saatlq mllrdn baqa ylncsi yox idi. Nikah v ail qaylarnn vtn qarsndak borcunu gnn 24 saat rzind layiqinc yerin yetirmy mane olacan dnrk he vaxt evlnmmk qrarna glmidi. Shbtlrinin ngsos prinsiplrindn baqa he bir mvzusu, dmn Avrasiyann mlub edilmsindn, casuslarn, ziyankarlarn, fikir cinaytkarlarnn, xsusn d satqnlarn taplb czalandrlmalardan baqa he bir arzusu yox idi. Yolda Oqilvini urlu Xidmtlr gr ordeni il tltif edib-etmmk zrind Uinston xeyli dnmli oldu. Axrda fikrindn l kdi. nki bu mxtlif rylrin o qdr d zruri olmayan qarladrlmasn tlb edckdi. Nzrlri yen qar kabind oturmu rqibin satad. Hisslri minlikl Tillstonun da indi eyni msl il mul olduunu deyirdi. Sonda kimin versiyasnn qbul edilcyini sylmk tin idi. Amma ndns Uinstonda z uuruna mhkm inam vard. Bir saat vvl izi-tozu da olmayan yolda Oqilvi indi real cizgilr ksb etmidi. Uinston tccbl dnd ki, dirilrl mqayisd

llrin obrazn yaratmaq daha asandr. ndiki zamana he bir dxli olmayan yolda Oqilvi artq kemid mvcud idi. Bu saxtaladrma akt unudulandan sonra is yolda Oqilvi d Byk Karl, yaxud Yuli Sezar kimi hqiqi v inkaredilmz kild tarixd z yerini tutacaqdr.

V FSL Zirzmi qatnda yerln alaqtavanl yemkxanada nvb ox yava irlilyirdi. Zal adamla dolu idi, ss-kydn qulaq tutulurdu. Araksmnin arxasndak qazanlardan havaya qzardlm t qoxusu vzin paslanm dmir iyini xatrladan caib tam yaylrd. Amma bu qat tam da Qlb cininin hr trfi brm irinthr boucu qoxusuna stn gl bilmirdi. Otan uzaq kncnd bar, slind is divarda alm byk oyuq vard. Oradan qdhi on sent cin almaq olurdu.

Nhayt ki, axtardm adam tapdm! Uinstonun arxasnda ss eidildi.

O, geriy evrildi. Qarsndak Aradrmalar Departamentindn olan dostu Saym idi. slind, dost sz burada o qdr d yerin dmrd. ndi he ksin dostu yox idi, yalnz yolda vard. Amma bzi yoldalarla nsiyyt digrlri il mqayisd daha ox ry yatrd. Saym filoloq idi, Yenidil zr mtxssis kimi tannrd. Yenidil Ltinin On Birinci nrini hazrlayan nhng ekspertlr qrupunda alrd. Arq, qarasal, balacaboy adamd. Boyca htta Uinstondan da balaca idi. Shbt etdiyi adam diri-diri yeyn ikin gzlrinin kdrli v glmli ifadsi olurdu.

Sorumaq istyirdim ki, blk, tsadfn sizd artq lgc olar... Yoxumdur, Uinston gnahkar grkml tlsik cavab verdi. Mn d hr yeri axtarmam.
Tapmaq mmkn deyil. ndi kiilrin hams z qrxmaa bir ey axtarrd. slind, Uinstonun ehtiyatda iki tz lgc vard. lgclr ne ay idi ki, yoxa xmd. Hr ay Partiya maazalarnda gah bu, gah da digr oxilnn mal qht kilirdi. Gah dym taplmrd, gah di pastas, gah ayaqqab ba. ndi d lgc yoxa xmd. Onu min xahi-minntl, hm d yalnz l altdan srbst bazarda tapmaq olurdu.

zm d alt hftdir zm eyni lgcl qayram, dey Uinston yalan dand.

Nvb bir az irlildi. Hrkt dayananda yen Sayma trf evrildi. Hrsi masann kncn qalaqlanm yal metal podnoslardan birini gtrd.

Dnn sirlrin edamna baxmaa getmidiniz? Saym sorudu. im ox idi, dey Uinston cavab verdi. Yqin, kinoda baxaram.

 Gr nyi nyl vz elyirsiniz! Saym tccbn bildirdi.

stehza il qylan gzlr Uinstonun siftind dolard. Baxlar, sanki, Sizi yax tanyrq! deyirdi. znz baxan kimi sirlrin edamna niy getmdiyinizi bilirm. Saym all, hm d ox acdil mhafizkar kimi tannrd. O, helikopterlrin dmn kndlrin hcumu, fikir cinaytkarlarnn mhkm proseslri v hr eyi boyunlarna almalar, Sevgi Nazirliyinin zirzmilrind yerin yetiriln edam hkmlri haqqnda xoaglmz bir vql danma bacarrd. Shbt eldiklri vaxtlarda Uinston imkan ddkc onun diqqtini bel mvzulardan yayndrmaa, hqiqtn d, nfuzlu mtxssislrindn biri kimi tannd, hmi maraq v vurunluqla sz ad Yenidil msllrin ynltmy alrd. ndi d Saymn iri, qara gzlrinin snayc nzrlrindn yaynmaq n ban bir az yana ydi.

Edam la tkil olunmudu, Saym hvsl danrd. Amma sirlrin ayaqlarnn

balanmas, mnc, mnzrni korlayr. Onlarn havan tpiklmlri xsusi lzzt elyir. n lzztlisi is sonluqdur sirin gyrmi, dqiq desm, gmgy gyrmi dili azndan bayra xanda... Bu mqam ox xouma glir.

Nvb kimindir? dey anlkl, li kfkirli prol qadn kobud ssl qqrd.
Uinstonla Saym podnoslarn pitaxtann stn qoydular. kisinin d standart nahar bir dqiq sonra artq qarlarnda idi: tnk kasada boz-hray rngd orba, bir para rk, bir tik pendir, bir fincan qaramtl Qlb qhvsi v bir hb saxarin.

Orada, teleekrann altnda bo masa var, dey Saym ba il gstrdi. Yolst cin d
gtrrik. Cini qulpsuz ini fincanlarda verirdilr. Dolu zaldan keib podnosdak yemklri metal masann stn dzdlr. Kims sousu datmd. Qat, rkbulandran mhlul qusuntunu xatrladrd. Uinston fincan gtrd, sanki, csartini toplamaq n azacq ara verdi v yalova mayeni birnfs bana kdi. Gzlrini yumub-ad. Yalnz indi brk acdn hiss eldi. orban qaqlayb yemy balad. Arabir boz-bulanq horrann irisindn qana iib formasn itirmi qrmzmtl kubiklr xrd. Yqin, t mhsulu saylrd. Kasalar boalana qdr he biri danmad. Uinstonun sol trfind, arxadak masada kims tez-tez v aramsz dlyirdi. Kobud ssi eynn rdk qaqqltsn xatrladr, yemkxanan brm mumi uultuda aydn seilirdi.

Lt zrind i nec gedir? szlrinin yax eidilmsi n Uinston da ssini qaldrmal

oldu.

ox asta, dey Saym cavab verdi. ndi siftlr zrind ilyirm. Lzzt verir.

Yenidildn shbt dn kimi Saymn gzlri parldad. Kasasn yana itldi, arq li il bir tik rk gtrb pendir qasn stn qoydu, qqra-qqra danmamaq n masann stndn Uinstona trf yildi.

On Birinci Nr son nrdir, dedi. Biz Yenidil tamamlanm kil veririk. Artq baqa dild
danlmayacaq. imizi sona atdrandan sonra sizin kimi adamlar dili tzdn yrnmli olacaqlar. Yqin ki, faliyytimizin sas istiqamtinin yeni szlr uydurmaq olduunu dnrsnz. Qtiyyn el deyil. ksin, biz szlri mhv edirik. Hr gn onlarla, yzlrl sz aradan gtrrk. Biz dili smy qdr btn artq tdn tmizlycyik. ki min llinci ildn vvl On Birinci Nr daxil edilmi he bir sz khnlmyck. O, acgzlkl ryindn azdolusu dilm ald, eynyib uddu. Sonra vvlki pedant das il shbtini davam etdirmy balad. Arq, qarayanz sifti canlanmd, baxlarndak istehza ifadsi yoxa xmd. ndi gzlri daha ox xyalprvr adamn gzlrin bnzyirdi.

Szlri mhv etmk gzl idir. Zibillnm n ox fellrd v siftlrd hiss olunur. Amma
isimlrin irisind d yzlrl lzumsuz, mnasz nmun var. Shbt yalnz sinonimlrdn getmir, antonimlr d eyni vziyytddir.. Msln, bir szn ksi kimi ildiln baqa sz ny lazmdr? Ax hr sz znd ksini d ehtiva edir. Msln, sevinc klmsi varsa, kdr n ehtiyac qalr? Sevincsiz d pis deyil, ksin, daha yax sslnir. Hm d sevincin dqiq ksidir. Kdr is tamam knar szdr. Yaxud gtrk siftin alarlarn v drclrini. Msln, yax. Hl baxr kimin n yaxdr. Amma msbt deyilnd subyektivliyin hr cr tzahr aradan qalxr. gr siz msbtin daha gcl drcsi lazmdrsa, o zaman gzl, la v s. kimi yayn szlr n ehtiyac var? Msbtmsbt, yaxud ikiqat msbt eyni mnan daha dqiq ifad edir. Siftin iddtlndirm drcsin ehtiyac yaranarsa, o zaman qat msbt d dey bilrsiniz. Dzdr, hllik biz khn v yeni formalardan mvazi istifad edirik. Lakin Yenidilin son variantnda khn szlr, mumiyytl, yer qalmayacaq. Nticd yax v pis mfhumlarnn btn drclri alt, slind is sadc, tkrarlanan iki szl ifad olunacaq. Btn bunlarn n qdr gzl sslndiyini hiss edirsinizmi, Uinston? lbtt, ideya Byk Qardaa mxsusdur, dey o, azacq fikr gedndn sonra szlrini tamamlad. Byk Qardan ad kilnd Uinston drhal siftin sevinc ifadsi vermy ald. Lakin entuziazm atmazl Saymn diqqtli baxlarndan yaynmad.

Siz ryinizd Yenidili ox da yksk qiymtlndirmirsiniz, Uinston! dey kdrl

szlrin davam etdi. Htta bu dild yazanda da khn dild dnrsnz. Sizin Tayms-da ap olunan bzi yazlarnza baxmam. mumn ox yaxdrlar, amma diliniz trcm dilidir. Grrm

ki, btn yaynlna, lzumsuz mna alarlarna baxmayaraq, tam kild Khndil balsnz. Szlri mhv etmyin gzlliyini hl d anlaya bilmmisiniz. Xbriniz var ki, Yenidil btn Yer krsind szlrinin say ildn-il azalan yegan dildir? Uinstonun, tbii ki, bundan xbri yox idi. Deyilnlr inanmasa da, z almind zn maraq v rbt ifadsi verrk glmsy bildi. Saym yen qara rkdn bir dilm ald, tlsik eynyib uddu. Shbt qald yerdn davam etdi.

Dorudanm, siz Yenidilin sas mqsdinin fikrin fqlrini mmkn qdr daraltmaq
olduunu baa dmrsnz? Bu yolla biz slind ehtiyac duyulan hr anlay tk bir klm il fikri cinaytlri qeyri-mmkn bir ey evircyik. nki cinaytkar fikirlri ifad etmk n, sadc, sz qalmayacaq. Aqlanmasna ifad olunacaq. Szn dad mna qti myynldirilck, yardm mnalar lv edilck v hmilik unutdurulacaq. On Birinci Nrl mqsdimiz daha da yaxnlaacaq. Lakin proses sizinl mn hyatda olmayandan sonra da davam edck. Hr il szlrin say azalacaq, hr il fikrin srhdlri daralacaq. Aydn msldir ki, indinin znd d fikir cinaytlri n sas v sbb yoxdur. Bu yalnz znintizam v realla nzart mslsidir. Sonda is htta onlara da ehtiyac qalmayacaq. Dil mkmml hala glnd inqilab da baa atacaq. Yenidil ngsosdur, ngsos Yenidildir! dey Saym dua szlrini pldayrm kimi mmnunluqla dillndi. Uinston, he alnza glrdimi ki, n geci 2050-ci ild indi dandmz dili anlayan bir nfr d insan vlad hyatda qalmayacaq?

Yalnz, dey Uinston trdddl sz balad, amma tez d dayand.

Yalnz prollardan baqa!klmlrini dilinin ucundan qaytard. Lakin deycyi szlrin mhafizkar baxlarla zidd sslncyini dndyndn tez d susdu. Saym is artq onun n demk istdiyini anlamd. Laqeydlikl:

Prollar insan deyillr, dedi. 2050-ci ild, hl, blk, ondan da vvl Khndill bal
btn bilgilr yoxa xacaq. Kemi dvrlrin dbiyyat tam mhv edilck. oser, ekspir, Milton, Bayron yalnz Yenidil variantnda mvcud olacaq. Hm d onlarn tk dillri dyimyck, myyn drcd zlri d slind olduqlarnn ziddin evrilcklr. Htta Partiya dbiyyat da dyick. Htta arlar da dyick. gr azadlq mhfumunun z lv edilcks, o zaman Azadlq kllikdir arna n lzum qalacaq? Fikir mhiti tamamil baqalaacaq. Bizim indi anladmz mnada fikir olmayacaq. nancl adam fikirlmir. Onun fikirlmy mumiyytl ehtiyac yoxdur. nancl olmaq ursuz olmaq demkdir. Uinston fikirldi ki, gnlrin bir gn Saym mtlq buxara evircklr. nki ox alldr. Hr msly aydn mnasibti var, fikirlrini srrast ifad edir. Partiya bel adamlar sevmir. Bir gn

mtlq yoxa xacaq. Bu, siftind yazlb. Uinston da pendir-ryini yeyib qurtard. Qhv fincann gtrmk n stulda azacq yana trf evrildi. Soldak masada oturan kii hl d qaqqltl ssl sbi monoloqunu davam etdirirdi. Arxas Uinstona trf oturan v yqin ki, katibsi olan gnc qadn is diqqtl qulaq asr, razladn bildirmk n tez-tez ban trpdirdi. Arabir Uinston onun cavan qadn ssi v sfeh da il dediyi: Dnrm ki, ox haqlsnz. Fikirlrinizl tam razyam , kimi ifadlri eidirdi. Qaqqltl ss is he vaxt, htta qz dananda da ksilmk bilmirdi. Uinston ss sahibini siftdn tanyrd. dbiyyat Departamentind n is mhm vzif tutmasndan baqa, haqqnda lav mlumat yox idi. Txminn, otuz yalarnda olard, zlli boynu, iri v aramsz alb-yumulan az vard. ndi ban azca yana ymidi. Bu rakursda eynyin dn in altnda Uinston onun gzlrinin yerind iki bo uxur olduunu grd. Daha dhtlisi is azndan fasilsiz axb tkln szlrin he birinin anlalmamas idi. Yalnz bir df Uinstonun qula Qoldsteyniliyin tam v qti kild aradan qaldrlmas ifadsini tuta bildi. Linotipd tklm stir kimi ifad d onun azndan srtl, birnfs xd. Qalan dan is yalnz qaqqltdan, sadc, qaak-qaak-qaak ahngindn ibart idi. Dediklrindn he n baa dlmmsi bir yana qalsn, shbtin mcras il bal mumi tsvvr ld etmk d mmkn deyildi. O, Qoldsteynin leyhin dana bilrdi, txribatlara v fikir cinaytkarlarna qar daha srt tdbirlr grlmsini tlb ed bilrdi, Avrasiya ordusunun vhiliklrin hiddtln bilrdi, Byk Qarda, yaxud Malabar cbhsi qhrmanlarn trifly bilrdi bunlarn he bir frqi yox idi. N haqqnda danmasndan asl olmayaraq szlrinin badanbaa mhafizkarlq stnd kklndiyin, tam kild ngsos prinsiplrin saslandna bh ola bilmzdi. Gzsz siftdki nnin srtl aa-yuxar hrkt etmsin baxan Uinston bu simann insan vladna deyil, n is ruha, hyulaya mxsusluu haqqnda qrib dnclr dalmd. Eynkli adamn nitqi z mnbyini insan beynindn deyil, insan qrtlandan alrd. Azndan dlnibtklnlri, blk d, sz adlandrmaq olard, lakin he bir halda nitq deyildi. Bu, rdk qaqqlts kimi ursuzcasna xarlan sslr idi. Saym bayaqdan bri danmrd. Qan ucu il masaya tklm sousun stnd xtlr kirdi. Qonu masadan gln rdk qaqqltsna bnzr ss indi daha brkdn eidilir, htta yemkxanann mumi uultusu irisind frqlnirdi.

Yenidild bel bir sz var, dey Saym skutu pozdu. Bilmirm, eitmisiniz, yoxsa yox
rdknitq, yni dananda rdk kimi qaqqldayan adam. ki ks mna ifad edn maraql szlrdn biridir. leyhdarnza qar ildilnd bu thqirdir, razladnz adama nvanlananda is trifdir. Saym mtlq buxara evircklr, dey Uinston yen dnd. Htta buna myyn qdr

kdrlnirdi. Saymn ondan ox da xolanmadn, hl blk, ryind nifrt bsldiyini yax bilirdi. mkan yaransa, onu fikir cinaytind gnahlandrmaq frstini d ldn qarmazd. Amma bu Saymda n is bir atmazlq da vard. Hyi is atmrd ehtiyatll, laqeydliyi, blk d, bzn zruri olan xilasedici sfehliyi. Onun mhafizkarlna bh etmk insafszlq olard. ngsos prinsiplrin inanr, Byk Qardaa prsti edir, fikir cinaytkarlarna smimi kild, btn varl il, cani-dildn nifrt bslyir. Ondan hmi sravi Partiya zvlrinin yaxn d bilmdiklri mlumatlar eitmk olur. Amma hm d ox vaxt bir ehtiyatszlq havas irisind yaayr. Brkdn deyilmsin lzum grlmyn szlr danr, hddindn ox kitab oxuyur, tez-tez rssamlarn, musiqiilrin sevimli toplant yeri olan abald klgsind kafesin gedir. Dorudur, bu kafe il bal hr hans qadaa, htta ifahi gstri d yox idi. Amma ad pis xmd. Sonuncu sasl tmizlnm aparlana qdr Partiyann khn, nfuzunu itirmi zvlri, adtn, ora yrdlar. Deyiln gr illr, blk d, on illr vvl Qoldsteyn z d hmin kafey gedirmi. Saymn taleyinin nec olacan indidn bilmk tin i deyildi. Lakin o da hqiqt idi ki, gr Saym htta saniyliyin Uinstonun fikirlrin nfuz ed bilsydi, trddd hissi keirmdn onu Fikir Polisinin lin verrdi. slind, bu msld Saymn yerind olan hr ksin eyni hrkti edcyi gzlniln idi. Saymdan is bunu gzlmy daha ox sas vard. nancl olmaq ursuz olmaq demkdir. Saym ban qaldrd.

Baxn, Parsons da glir, dedi.

Ssinin tonunda, sanki, slaholunmaz axmaqn biridir nidas eidildi. Hqiqtn d, Uinstonun Qlb yaay binasndak qonusu balacaboy, aq-sar sal, qurbaa siftli, bdninin llri llyi xatrladan Parsons adamlarn arasndan kerk onlara trf glirdi. Vur-tut otuz be yanda olsa da, iri qarn balam, peysrind piy qatlar toplanmd. Amma hrktlri cld idi, yetkin kiidn daha ox srtl boy atm azyal gonbul olan uan xatrladrd. Ham kimi rsmi Partiya geyimi kombinezon geyins d, onu gy rngli ort, boz kynk v qrmz Kfiyyat qalstuku olmadan tsvvr gtirmk ox tin idi. Hmi alvarnn dizlri bir az srtlm, kynyinin qollar yuxarya qdr irmnmi olurdu. Parsons ilk imkan dn kimi qsa alvarn ynin taxrd. Fiziki fallq tlb edn turist yrlrind v baqa ictimai tdbirlrd onu mtlq ortda grmk olard. Hello! Hello! dey hr ikisini smimiyytl salamlad, stulu kib oturdu. Drhal da trafa ksif tr iyi yayld. hray siftind d tr damlalar muncuqlamd. Parsonsun qeyri-adi trlmk qabiliyyti vard. Raketkann islanm dstyindn yapan kimi ctimai Mrkzd sonuncu df kimin

tennis oynadn shvsiz myyn etmk olurdu. Saym kimyvi karanda barmaqlar arasnda tutaraq szlrin uzun stunlarla alt-alta yazld kazlar xarb oxumaa balamd.

Nahar vaxt da ilyir, dey Parsons ba il Sayma iar etdi. Siz o kazlarda n
grmsnz, dostum? Hr halda, mnim bam xan msl deyil. Smit, bilirsiniz, niy dalnzca dmm? Pul vermyi unutmusunuz.

N pul? Uinston sorudu, drhal da ox drin getmdn lini cibin atd. Maan,
txminn, drddbiri mxtlif knll ianlr gedirdi. Saylar o qdr ox idi ki, yadda saxlamaq da olmurdu.

Nifrt Hftsi n yaay yerlri zr pul toplayrq. Bizim binann xzindar mnm.
Grk sl bayram hvali-ruhiyysi yaratmaq n limizdn glni elyk. Aq deyirm, gr khn Qlb binas meydana baqalarndan az bayraqla xsa, daha bu, mnim gnahm deyil. ki dollar vd etmidiniz. Uinston iki zilmi, yalova sginaz xarb Parsonsa uzatd. O, savadsz, amma sliqli xtl dftrsind qeydiyyat apard.

Yeri glmikn, dostum, eitdim, dnn bizim balaca yaramaz quatanla sizi mlli-bal
at tutub. Ona mhkm tpindim. Htta dedim ki, bir d bel i grs, tutub quatann lindn alacaam.

Mn el gldi ki, uaqlar edama baxmaa aparmadnza gr bir az keflri pozulmudu,

dey Uinston dillndi.

Eldir. Bilirsiniz... Amma baxan kimi dzgn trbiy aldqlar hiss olunur, el deyilmi? kisi
d ox dcl v yaramz uaqdr, bilmdiklri ey yoxdur. Btn vaxt ya Kfiyyatlar, ya da mharib haqqnda fikirlirlr. He xbriniz var ki, ken nb gn, Berkampestd yrd olarkn qzm n edib? ki baqa qzcaz da yanna alb, dstdn ayrlblar v az qala, yarm gn tanmadqlar bir nfri tqib ediblr. ki- saat me il arxasnca gediblr, nhayt, Ameremd patrula thvil veriblr.

Ny gr bel elyiblr? bir balaca zn itirn Uinston sorudu.

Parsons qalib das il szn davam etdi.

Qzm fikirlib ki, o, dmn casusudur. Blk d, raziy paratl atblar. Msl bel
olub, dostum. He bilirsiniz, ndn bhlnib? Onun ayaqqablarnn qribliyin diqqt yetirib. Deyirdi ki, he vaxt bu cr ayaqqab geyinn adam grmmim. Blk, xaricidir? Yeddi ya var, amma grn nlr fikirlir!

 Bs o adamn axr n oldu? bunu da Uinston sorudu. Daha buras mnlik deyil. Qtiyyn tccblnmrm, eitsm ki... Parsons lini tapana kimi
irli uzadb daman aqqldatd.

la! Saym gzn oxuduu kazlardan kmdn fikri danq halda dillndi. Biz he bir imkan ldn ver bilmrik! Uinston da vzifsini yerin yetirirmi kimi
tqdiredici ahngl ban trptdi.

znz grrsnz, mharibdir, dey Parsons shbt yekun vurdu.

Onun szlrinin tsdiqi kimi balarnn stndki teleekrandan da eypur sslri eidildi. Lakin bu df hrbi uurlardan danlmrd. Rifah Nazirliyinin mlumat oxunurdu.

Yoldalar! dey enerjili, cavan ss ekrandan qqrrd. Diqqt, yoldalar! ndi siz ox
mhm xbrlr atdracaq. stehsalat cbhsind yeni qlblr qazanlmdr! Btn nvlr zr istehlak mallar istehsal haqqnda yekun mlumatlar tn ill mqayisd hyat sviyysinin, az, iyirmi faiz yksldiyini gstrir. Bu gn shrdn balayaraq, btn Okeaniyan qarsalnmaz kortbii nmayilr dalas brmdr. Zhmtkelr Byk Qardan mdrik rhbrliyi altnda yeni, xobxt hyata qovuduqlarna gr minntdarlq hisslrini ifad etmk n bayraqlar v arlarla zavodlardan, mssislrdn klr axmlar. Sizi bzi gstricilrl tan edirik. stehlak mallarnn istehsal... Bizim yeni xobxt hyatmz szlri bir ne df tkrarland. Son vaxtlar Rifah Nazirliyinin bu ifaddn yaman xou glirdi. vvlc eypur ssindn diqqti bir qdr yaynan Parsons indi btn siftin yaylm tntnli ifad il azn ab, hayl-mayl, teleekrana baxrd. Rqmlri ardcl izly bilmirdi, amma onlara sevinmk lazm gldiyini baa drd. Brkiyib kmr dnm ttnl yarya qdr doldurulmu iri, irkli qlyann cibindn xard. Hftd ttn normasnn yz qram olduu raitd kn adamlar qlyanlarn nadir hallarda tam doldura bilirdilr. Uinston Qlb siqareti kirdi. Ttnn dalmamas n onu hmi dik tutmaa alrd. Yeni talonlarla yalnz sabahdan mal buraxlacaqd. Onun is cmisi drd siqareti qalmd. Teleekranda deyilnlri daha yax eitmk n indi zn trafdak ss-kydn tamam tcrid etmy alrd. Deysn, hftlik okolad normasn iyirmi qrama qdr artrdna gr bzi yerlrd htta Byk Qardaa minntdarlq mitinqlri d keirilmidi. Uinston dnd ki, ax el dnn okolad normasnn azaldlaraq hftd iyirmi qrama endirildiyi elan olunub. Dorudanm, aradan vur-tut bir gn, vur-tut iyirmi drd saat kendn sonra adamlar artq bu yalan hzm ediblr? lbtt, hzm edcklr! Gznn qarsnda Parsons ursuz heyvan ktly il hyasz yalan ox asanlqla hzm etdi. Qonu masada oturub rdk kimi qaqqldayan gzsz adam da hvsl, fanatikcsin hzm etdi. ndi onlar okolad normasnn hl

ken hft otuz qram olduunu deyn hr ksi tapb z xarmaa, amanszlqla tapdalayb zmy, buxara evirmy hazrdrlar! Yqin ki, Saym da yalan hzm etmidi. Amma buna daha mrkkb yolla ikifikirliliyin ttbiqi saysind nail olmudu. Bel xrd ki, o, Uinston yadda hissini qoruyub saxlayan yegan adamdr? Teleekrandan hl d statistika nal eidilirdi. tn ill mqayisd rzaq, paltar, mnzil, mebel, qazana, istilik, gmi, helikopter, kitab, yeni doulan krplr hr ey, hr ey artmd. Xstliklr, cinaytlr, ruhi pozuntular is qat-qat azalmd. Dqiqbdqiq, ilbil hr ks v hr ey srtl, gurultu il inkiaf edirdi. Uinston da bir az vvl Saymn eldiyi kimi qan ucu il masaya dalm sousda xtlr kmy, daha dorusu, axar bir smt ynltmy balad. Hyatnn maddi trfi il bal qzb dolu fikirlr sinsini deirdi. Grsn, hmi bel olmudu? rzaqlarn dad hmi indikin bnzmidi? evrilib yemkxanaya baxd. Alaqtavanl basabas otaq, srtnmkdn yeyilib-irklnmi divarlar, ox yaxn dzldklrindn adamlarn, az qala, bir-birilrinin qarnlarna girdiklri yal dmir masa v stullar, yri qaqlar, irkli podnoslar, yalova kasalar, boz v kobud qdhlr hr gn grdklri mnzr bu idi. Hr trf pis qoxulu ya hopmudu, hr dlm-deik hisl, tozla dolmudu. Btn bunlara turumu cinin, keyfiyytsiz qhvnin, dmir tam vern orbann, khn, trli paltarlarn qoxusu qarmd. Grsn, adamlarn mdsind v duyu orqanlarnda hmi bel etiraz yaanmd? Grsn, insana hmi haqq atan bir eyin aldadlaraq lindn alnmas hissi hakim ksilmidi? slind, Uinston xatrlaya bildiyi btn urlu hyat boyu indikindn frqli vziyyt tsadf etmmidi. Yadna dli yemk bolluu grmmidi, corablar, pal-paltarlar hmi yrtq-yamaq, nimda olmudu. Khn, srtlm mebellr daim laxlayrd. Mnzillr he zaman qzdrlmrd. Metro qatarlar basabas idi. Binalar atlayb uulurdu. rk qapqara v yapqan kimi idi. Qhv yaxant dad verirdi. ay nadir hallarda l drd. Siqareti dn il verirdilr. Mnasib qiymt he n taplmrd. Sintetik cindn baqa ucuz v bol bir ey yox idi. nsann bdninin yaladqca qocalmas yalnz tbit qanunlar il izah oluna bilmzdi. Buna hm d irkli, yarac, skskli yaay, bitmk bilmyn qlar, corablarnn v pal-paltarnn yrtq-yama, ilmyn liftlr, buz kimi soyuq su, adamn drisini dalayan sabun, ttn ovulub-tkln siqaretlr, qrib v caib taml yemklr sbb olurdu. gr irsi yadda vvllr hr eyin indikindn tamamil frqlndiyini pldayrdsa, niy insanlar indiki hyat trzini mqbul saymal idilr? Uinston bir d yemkxanaya gz gzdirdi. trafdaklarn, demk olar ki, hams eybcr idilr. Htta bu gy rngli kombinezonlar dyiib baqa paltar geyslr d, yen vvlki kimi eybcr qalacaqdlar. Otan uzaq kncnd balacaboylu, heyrtamiz drcd bcyi xatrladan bir nfr tkc oturub qhv iir v xrda gzlri il traf bhli nzrlrl szrd. Uinston fikirldi ki, gr hr

gn drd bir yanna baxb bu eybcr mxluqlar grmsydi, Partiyann tbli etdiyi ideal insan tipinin

ucaboylu, zlli gnclrin, qabarq sinli, saman sal, qaysz, n v cazibdar qzlarn
mvcudluuna, hm d cmiyytd stnlk tkil etdiklrin n qdr asanlqla inanmaq olard! slind is ox fikirlirdikc Birinci Uu Zolann ksr sakinlrinin balacaboy, qarayanz v xst grnl olduqlarna daha ox inanrd. Maraqldr, Nazirliklrd bu bcybnzr insan tipi nec yetidirilmidi? Erkn yada kklmi btn kiilr zlrinin yri, yer yapan ayaqlar, sbi l-qol hrktlri, piy basm siftlri v xrda, ifadsiz gzlri il sanki, bir-birinin eyni idilr. Partiyann hakimiyyti altnda bu insan tipinin daha geni yayldn grmmk mmkn deyildi. Rifah Nazirliyinin mlumat eypur sdalar il tamamland. ndi teleekrandan baqa gurultulu musiqi eidilirdi. zrin yaan rqm yandan xeyli frhlnmi Parsons qlyann azndan xarb masa arxasnda oturanlara baxd.

Hqiqtn d, Rifah Nazirliyi bu il yax ilyib, dey mmnun halda ban trptdi. Yeri
glmikn, Smit, dostum, sizd artq lgc taplmaz ki?

Bir dnsi d yoxdur. zm d ay yarmdr ki, zm eyni lgcl qrxram. Hmm. Fikirldim ki, el-bel, hr ehtimala qar, sndn d soruum. Grk zrl sayasan.
Rifah Nazirliyinin mlumat oxunarkn qonu masada bir mddt ksiln rdk qaqqltsna bnzr ss indi vvlkindn d brk eidilirdi. Uinston qfltn missis Parsonsu, onun danq, seyrk salarn, qrlarnn arasna toz dolmu zgn siftini xatrlad. Uza iki- il z uaqlar onu Fikir Polisin tslim edck. Zavall qadn buxara evircklr. Saym da buxara evircklr. Uinstonun zn d buxara evircklr. O`Brayeni d buxara evircklr. Parsonsu is ksin, he vaxt buxara evirmycklr. rdk ssi il qaqqldayan gzsz mxluqu da he vaxt buxara evirmycklr. Nazirliyin labirint bnzr dhlizlrind oba-bubaa tyn balacaboy, bcybnzr adamlar da he vaxt buxara evirmycklr. dbiyyat Departamentindki qarasal qz da he vaxt buxara evirmycklr. Uinstona el glirdi ki, intuitiv kild kimin mhv edilcyini, kimin salamat qalacan bilir. Lakin xilas olmaq n n etmk lazm gldiyi he ks blli deyildi. Gzlnilmz kobud mdaxil Uinstonu fikrindn ayrd. Qonu masadak qz boynunu yarya qdr yib ona tamaa edirdi. Hmin qarasal qz idi. Uinstona yanak, lakin diqqtl baxrd. Nzrlri rastlaan kimi gzlrini yayndrd. Uinstonun belinin tili il tr axmaa balad. Dhtli qorxu hissi btn bdnin yayld. Dzdr, qorxu tez keib-getdi, amma zc narahatlq hl d qalrd. Qz niy ona bel baxrd? Niy hr yerd onu tqib edirdi? Bdbxtilikdn, vvldn hmin masada yldiyini, yoxsa sonra

gldiyini he cr xatrlaya bilmirdi. Amma dnn Nifrt kidqiqliyi zaman da hmin qz, sanki, qsdn glib dz onun arxasnda oturmudu. Yqin, ssin qulaq asmaq, n qdr ucadan v rkl qqrdn dqiqldirmk tapr almd. Yen kendfki fikrinin stn qaytd. ox gman ki, qz Fikir Polisinin mkda deyil, sadc, knll casusluq edir. Amma knlllr bzn pekarlardan da thlkli olurlar. Qzn onu n vaxtdan gddyn d bilmirdi. Blk, be dqiqdir, gzn zillyib baxr. Bs Uinston nec? Bu mddtd siftinin ifadsini nzartd saxlaya bilibmi? ctimai yerd, yaxud teleekrann hat dairsind sni fikirli grrlrs, ox thlkli haldr. hmiyytsiz bir mimika da adam l ver bilr. zn sbi dartnmas, zndn xbrsiz hycan lamti, burnun altnda astaca mzldanmaq bunlar hams ndns narazlq, yaxud nyi is gizltmk chdi kimi mnalandrla bilr. stniln halda, zn qeyri-adekvat ifadsinin z (msln, qlb haqqnda mlumat verilnd siftind inamszlq sezilmsi kimi) artq cinayt saylr. Yenidild htta bunu ifad edn zcinayti istilah da mvcuddur. ndi qzn arxas Uinstona trf idi. Blk, he vvldn ona gz qoymurmu, blk, dnn arxasnda oturmas da adi tsadf imi? Siqareti snmd. Onu ehmalca masann knarna qoydu. Ttn dalmasa, idn sonra k bilrdi. ox ola bilsin ki, qonu masadak qz Fikir Polisinin casusudur, ox ola bilsin ki, gn sonra Hqiqt Nazirliyinin zirzmisin dck, amma istniln halda siqaret zay olmamaldr. Saym kazlarn bkb cibin qoydu. Parsons tzdn ydb-tkmy balamd.

Bilmirm, bazardak alveri qadn kolbasan Byk Qardan kli olan plakata bkb
satdna gr bizim balacalarn onun tumann yandrdqlarn siz demim, yoxsa yox? O, qlyanndan havaya dairvi tstlr buraxaraq hvsl danrd. Arxadan yavaca yaxnlab od vurublar. Deysn, yaxca yanb, nki qqr gy xbm. Grrsnz yaramazlar! Tula kimi iy bilirlr. ndi Kfiyyatlar drnyind uaqlar bizim vaxtmzda olduundan qat-qat yax yetidirirlr. Bilirsiniz, axrnc df onlara n veriblr? Danqlar aar dliyindn dinlmk n qulaq borusu! Qzm dnn gtirmidi, bizim otan qapsnda snaqdan keirirdi. Deyir ki borunun kmyi il ssi sadc qulaq dayamaqdan iki df yax eitmk olur. lbtt, bu, adi oyuncaqdr. Amma uaqlara dzgn istiqamt vermk baxmndan yax tapntdr. Teleekrandan qulaqbatrc fit ssi eidildi. qaytmaq vaxt idi. d lift minmk urunda mbarizy qoulmaq n drhal yerlrindn sradlar. Aradak qarqda Uinstonun siqaretinin ttn dalb dmy splndi. VI FSL

Uinston yen gndliyini yazrd: Bu, il vvl olmudu. Axamn qaranlq vaxt, byk vazal binasnn yan trfindki dar kd. Qadn trafa gcl iq salan k fnrinin altnda, binann giriind dayanmd. Siftdn gnc grnrd, amma zn xeyli boya kmidi. Siftinin maskaya bnzyn al, bu fondak alqrmz dodaqlar diqqtimi clb etdi. Partiya zv olan qadnlar he vaxt zlrin nlik-kiran srtmrlr. Kd kims gz dymirdi. Teleekran yox idi. Yaxnladm. O, asta ssl: ki dollar, dedi. Mn... Bir an hadisnin davamn yazmaq Uinstona ox tin gldi. ndi d tsvvrnd aydn canlandrd shnni zndn uzaqladrmaq n gzlrini yumdu, barmaqlarn gz qapaqlarnn stn qoydu. ryindn var ssi il uzun v yal bir sy symk istyi kedi. O da mmkn olmasa, ban divara vupmaq, stulu tpiklyib armaq, mrkkbqabn pncry rpmaq istyirdi. Ss-kyn, dliliyin, arnn kmyi il ryini paralayan xatirlri iindn qovmaa alrd. Snin n qddar dmnin z sb sistemindir! dey dnmy balad. stniln an daxili grginliyin zahiri grkmind z xa bilr. Bir ne hft vvl kd yanndan tb-kediyi sad grnl adam xatrlad. Partiya zv idi. Otuz be-qrx yalarnda olard. Arq, uzun kii idi, lind portfeli vard. Bir-birilrinin -drd addmlna atanda qfltn kiinin siftinin sol trfinin syridiyini grd. Brabrlnd eyni hrkt bir d tkrarland. Fotoaparat dymsinin aqqltsn xatrladan ox qsa, ani syrim idi. Blk d, anadanglm vrdidi. Uinston o zaman fikirlmidi ki, bu yazn kitab hr an balana bilr. Adam z, blk d, siftind gzdirdiyi thlkdn xbrsiz idi. nsan l ver biln n byk risk is yuxuda danmaq idi. N qdr fikirls d, bundan qorunman yolunu grmrd. Uinston nfsini drib yazn davam etdirdi. ...k qapsndan keib dalnca getdim. Hytin arxa trfindki yarmzirzmi mtbx girdik. Divarn dibind arpay qoyulmudu. Masann stnd fitili aa salnm lampa vard. Qadn... Dilri sbilikl bir-birin dyirdi. Tprmk istyirdi. Yarmzirzmi mtbxdki qadnla eyni anda arvad Ketrin d gzlri nn gldi. Uinston bir vaxtlar evli idi. Daha dorusu, evli olmudu. Yqin indi d evli saylr. Bildiyi qdr arvad hl sadr. Sanki, tzdn yarmzirzmi mtbxin irkli

paltar, taxtabiti v ucuz tir iyinin bir-birin qard qoxusunu sinsin kdi. Bu qoxu hm rkbulandrc, hm d irniklndirici idi. nki Partiya zv olan qadnlar bznmirdilr, tir vurmurdular. tirdn yalnz prollar istifad edirdilr. tir iyi Uinstonun txyylnd hmi zina ilrl bal idi. Ardnca getdiyi qadnla laqsi son iki ild edcyi ilk gnah olacaqd. Tbii ki, fahilrl laq qadaan idi. Lakin o, ara-sra pozulmas mmkn saylan qadaalar srasna daxildi. Thlkli addm olsa da, olum-lm mslsi deyildi. Fahi il birlikd tutulsaydn, sni n oxu beillik icbari mk czas gzlyirdi. Bir rtl ki, baqa gnahlarn olmayayd. Amma qamaq bhansi il cinaytinin stn hmi arladrc madd qoya bilrdilr. Yoxsul mhlllri bdnlrini satmaq istyn qadnlarla dolu idi. zn htta bir cin tslim ednlr d taplrd. Prollara mhkm ikilr satlmrd. Partiya insanlarn iindki buxar buraxmaq n fahiliyi myyn hdd qdr dstklyirdi. z-zlynd pozun davrann el bir nmi yox idi. Amma bir rtl ki, laq gizlind hyata keirilmli v he bir sevinc gtirmmli idi. Bdnini satan qadn is cmiyytin n miskin, aa tbqsindn olmal idi. Partiya zvlri arasndak laq balanmaz cinayt saylrd. Byk tmizlmlr zaman mtthimlrin oxu bu cinayt qurandqlarn mtlq etiraf etslr d, real hyatda onun mmknly alasmaz grnrd. Partiyann mqsdi yalnz kii il qadn arasnda bzn zlrinin d nzartindn xan laqlrin yaranmasna maneilik trtmk deyildi. Partiyann elan olunmayan gizli mqsdi, mumiyytl, cinsi laqni hzdn mhrum etmk idi. str nikahda, istrs d nikahdanknar mnasibtlrd sas hdf mhbbt hissi yox, erotik duyular saylrd. Partiya zvlri arasndak btn nikahlara bu mqsdl yaradlm xsusi komissiya trfindn icaz verilirdi. Aq kild etiraf olunmasa da, glck r-arvadn bir-birilri n fiziki baxmdan clbedici grndklrini hiss edn kimi nikahlarna qadaa qoyurdular. Ailnin yegan mqbul hdfi glckd Partiyaya xidmt etmli olan yeni nslin dnyaya gtirilmsi idi. Cinsi laq hmiyytsiz v xoaglmz mdaxil (msln, imal) kimi dyrlndirilirdi. Dzdr, bu bard aq danmrdlar, amma lap kiik yalarndan uaqlarn beynin hr eyi mhz bel yeridirdilr. Htta hr iki cinsdn olan cavanlarn bakir hyat trzini tbli edn Gnclrin Antiseks Liqas kimi knll tkilatlar da faliyyt gstrirdi. Hamillik ictimai mntqlrd sni mayalandrma (Yenidild snmay) yolu il hyata keirilmli idi. Uinston bu tlbin hllik tam ciddi xarakter almadn bilirdi, lakin btnlkd Partiyann ideologiyasna uyun addm sayldndan da xbrdar idi. Partiya cinsi hvsi yerli-dibli ldrmk istyirdi. Mmkn olmad tqdird is cinsi laqni yaramaz v irkin i kimi qlm vermy alrd. Uinston bunun hans zrurtdn yarandn anlamrd, amma tccblnmy d sas grmrd. Qadnlarn trbiysin gldikd, Partiyann bu sahdki uurlar hqiqtn byk idi.

O, yen Ketrin haqqnda dnmy balad. Ayrldqlar vaxtdan doqquz, on, blk, on bir il keirdi. Ketrini nadir hallarda xatrlamasnn z d maraql idi. Bzn gnlrl n vaxtsa evli olduu yerli-dibli yadna dmrd. Birg yaaylar, txminn, on be ay kmidi. Partiya boanmaa icaz vermirdi. Ua olmayanlarn ayr yaamalarna is etiraz edilmirdi. ksin.. Ketrin ucaboylu, sarsal, dzqamtli, inc deyilck qdr arq bir qz idi. Dzgn, qartal profilli siftini ilk baxdan gzl v ncib saymaq olard. Lakin hmin tsvvrn mr qadnn ncib grn arxasnda nec boluq dayandn drk edn qdr kirdi. Evlilik hyatnn ilk vaxtlarnda Uinston, blk d, baqalar il mqayisd bu qadn daha yax tanya bilmi, onun dndyndn d qat-qat sfeh, mnasz, baya mxluq olduunun frqin varmd. Ketrinin banda arlardan baqa he bir ey yox idi. Tpdn drnaa qdr Partiyaya sadiq idi, Partiyann ortaya atd cfngiyat badan-baa zbrlmidi. Hyatn Partiya direktivlrindn knarda tsvvr gtirmirdi. Uinston z almind arvadnn adn yeriyn qrammofon qoymudu. Amma bununla brabr, tk birc ey yataq mslsi olmasayd, blk d, indiy qdr birlikd yaamalar mmkn idi. Ketrin barmann ucu il toxunan kimi titryir, drhal da daa dnrd. Onu qucaqlamaqla taxta manekeni barna basman he bir frqi yox idi. Htta Ketrini zn sxanda Uinstonda el tsvvr yaranard ki, eyni anda qadn hm d var gc il onu zndn knara itlyir. Dartlb brkiyn zllri d bundan xbr verirdi. Yataqda gzyumulu uzanrd. N mqavimt gstrir, n kmk edirdi. Sadc, tabe olurdu. Bu ox utandrc, blk d, dhtli vziyyt idi. gr bir d ikilikd yataa girmmk bard razla gl bilsydilr, Uinston ail hyatna yen dz bilrdi. Amma n qdr tccbl grns d, Ketrin bununla razlamrd. Deyirdi ki, ba tutsa, mtlq Partiya n dnyaya vlad gtirmk lazmdr. Bellikl, tbii manelr olmayanda yataq mllri dyimz ardcllqla hftd bir df tkrarlanrd. Htta hmin gnlrd shr Ketrin n i grcklrini Uinstonun yadna salrd. Leksikonunda iin iki ad vard. Biri uaq dzltmk, o biri is bizim Partiya qarsnda borcumuz (el bel d deyirdi) idi. Tezlikl yataq mslsinin yaxnlad gnlr Uinstonda mlli-bal xof yaratmaa balad. Xobxtlikdn, uaq mslsi alnmad. Ketrin chdlr son qoymaa raz oldu. Bir mddt sonra tamam ayrldlar. Uinston sssizc ah kdi. Sonra qlmi gtrb yazmaa davam etdi. ... arpayya uzand, he bir mqddimsiz-filansz, tsvirglmz bayalq v dbsizlikl donunu yuxar kdi. Mn... Uinston zn yenidn o yarmzirzmid, tutqun lampa inda grd. Ucuz tirin v bit-

birnin ksif qoxusu burnuna vurdu. ryi hmin dqiqlrd Ketrinin aappaq bdninin Partiyann hipnozu il donub buza dndyn ilk df anlad vaxtlardak kimi qzb v gcszlkdn sxld. Niy hmi ehtirasn bel sndrmlidir? Niy z qadn yoxdur, niy illrl ara verndn sonra nsibi bel tlsik, irkli, rkbulandran ctlm olmaldr? Gerk mhbbt roman tsvvr gtirilmyck macra saylrd. Partiya sralarndak qadnlarn hams bir-birilrin bnzyirdilr. Bakirlik d Partiyaya sdaqt kimi beyinlrinin n drin qatna ilmidi. Lap kiik yalarndan etibarn Partiya oyunlarla, yrlrl, soyuq suda immkl, mktbd, Kfiyyatlar drnyind, Gnclrin Antiseks Liqasnda balarna doldurulan cfngiyatla, paradlarla, mahnlarla, arlarla, hrbi musiqi il qzlarn v gnc qadnlarn btn tbii hisslrini ldrmd. ryi Uinstona deyirdi ki, bu vziyytd d mtlq istisna olmaldr. Beyni is inanmaq istmirdi. Qadnlar Partiyann tlb etdiyi kimi, yni latmaz nemt evrilmidilr. Uinston sevilmkdn daha ox, hyatnda, he olmasa, birc df bu fzilt divarn vurub datmaq istyirdi. Onun nzrind uurlu cinsi laq d syan idi. Ehtiras fikir cinaytidir. gr Ketrinin buzunu ehtiras il rid bilsydi, gr bunu bacarsayd, htta arvad olsa da, bir nfri irniklndirib Partiyann yolundan azdrdn dn bilrdi. Hr eyi mtlq sona qdr yazmaq lazm idi. Uinston yen qlmi gtrd. ...lampann in artrdm. Ona iqda baxanda Qaranlqdan sonra lampann zif i, el bil, hr trfi nura qrq etdi. Uinston qadna ilk df yalnz indi diqqtl baxa bildi. Ona trf bir addm atb dayand. ryind hvtl qorxu bir-birin qarmd. Bura glmkl nec byk risk etdiyini baa drd. ox gman ki, iridn xan kimi patrullar qarsn ksckdilr. Htta bu dqiqnin znd qapnn arxasnda dayanb onu gzlmlri d istisna deyil. gr he bir i grmdn ky xsa, yen d tutulacaq. Hr ey olduu kimi yazlmalyd, hr ey olduu kimi etiraf edilmliydi. Uinstonun lampa inda grdy qadn qoca idi. Siftindki boya o qdr qaln kilmidi ki, l vursan, sanki, khn divar suva kimi qopub tklckdi. Sann ox hisssi bozarmd. n byk dht is az azacq alanda ortaya xd. Az yerin siftind balaca, qaranlq kaha vard. Qadnn birc salamat dii d qalmamd. Uinston tlsik, yan st yxlan hrflrl yazrd: . ..ox yal olduunu grdm. n az, lli ya vard. Amma qurtardm. dayanmadm. imi grb

Uinston yen gz qapaqlarn li il sxd. Budur, hr eyi nec vardsa, el d yazd. Amma frqi yoxdur, he n dyimdi. Etiraf terapiyasnn faydas olmad. ndi ssi gldikc symk istyi vvlkindn d qvvtli idi. VII FSL gr tk mid varsa (Uinston yen yazrd), o da prollara olan middir. gr nicat yolu varsa, onu yalnz prollardan dvltin arxa qapsnda kllnn, Okeaniya halisinin sksn be faizini tkil edn bu qara ktldn gzlmk lazmdr. Yalnz onlarn irisindn Partiyan mhv etmy qadir qvv yeti bilr. Partiyan daxildn devirmk qeyri-mmkndr. Partiyann dmnlrinin (hqiqtn d bellri varsa) ninki bir araya glmk, htta bir-birilrini tanmaq imkan yoxdur. Htta fsanvi Qardalq mvcuddursa (bu da istisna edilmmlidir!), onun zvlrinin iki v ya adamdan artq qruplar halnda toplamalar mmkn deyil. Onlarn syan gzlrinin ifadsi, sslrinin intonasiyasdr. n yax halda tsadfi pldanm bir szdr. Lakin prollar hanssa bir yolla z gclrin inansalar, daha gizli faliyyt ehtiyac qalmayacaq. Bdninin bir titryii il btn milklri qovan at kimi onlarn da ayaa qalxb silklnmlri kifaytdir. gr prollar istslr, gn sabah Partiyann dan da stnd qoymazlar. Tez, ya gec bunu mtlq baa dcklr. Amma... Uinston bir df izdihaml k il gedrkn yzlrl qadn ssinin bir-birin qard qulaqbatrc qqrqlar eitdiyini yadna sald. Qqrq qar trfdki dngdn glirdi. trafa kils zngi kimi hycan yayan hndr v iddtli Oh-o-o-o-ohh fryadnda hiddt, midsizlik v dhtli qzb birlmidi. Hmin an Uinston hycandan zn yer tapmad. Baland! dey fikirldi. Qiyam! Nhayt, prollar ayaa qalxdlar! Uinston srtli addmlarla zn dngy atdrd. ki, blk d, yz qadn bazar meydanndak balaca dkanlardan birinin qarsna toplamdlar. Siftlri, batan gminin srniinlri kimi yas v lml dolu idi. Uinstonun gzlri qarsnda midsizliyin birldirdiyi bu ktl birdn-bir paralanb dstlr blnd. Bazardak kiik dkanlardan hansndasa qalay qazanalar satlrd. Miskin grkmli, yri-yr, rk tnk paralar.Amma adamlar nvby dayanmdlar. nki qab-qazan tapmaq hmi mkl msl olmudu. Gzlnilmdn mal qurtard. Hr trfdn sxdrlan, itlnn sonuncu xobxt alclar qazanalarn sinlrin sxb ktlnin arasndan xmaa tlsirdilr. Bxti gtirmynlr is dkann trafna toplab qqra-qqra dkann mal tanlqla satmaqda, pitaxta altnda gizltmkd ittiham edirdilr. Qfltn dhtli rt qopdu. Birinin sa iyinlrin dalm iki iman arvad eyni

qazanann qulplarndan yapb hrsi z trfin kirdi. Bir mddt dartandan sonra qulp sa iynin dalm qadnn lind qald. Uinston onlara nifrtl baxrd. Amma az nc bir ne yz boazdan gln qqrtlarda nec qorxuducu qvvnin gizlndiyini d unutmurdu. Ndn onlar daha byk istk namin toplab sslrini bel yksltmsinlr? Uinston fikirlrini kaza krd: Onlar urlu olmayana qdr syan etmycklr. syan etmslr is he vaxt urlu olmayacaqlar. Szlrinin lap Partiya drsliklrindn gtrlm ifadlr oxadn dnd. Partiya, tbii ki, hmi prollar sart zncirindn qurtardn byan edirdi. Prollar nqilaba qdr kapitalistlrin dhtli zlm altnda imilr. Kapitalistlr onlar syb-dyr, ac-susuz saxlayr, qadnlar da kmr axtalarnda ilmy mcbur edir (yeri glmikn, qadnlar yen d axtalarda ilyirdilr), uaqlar alt yandan fabriklr satrmlar. Eyni zamanda ikifikirlilik tlimindn x edn Partiya hm d prollar z tbitlri etibar il aa tbq sayr, bir ne sad prinsip saslanaraq onlar heyvan kimi daim itatd saxlaman zruriliyini bildirirdi. slind, prollarla bal mlumatlar ox mhdud idi. Onlar yaxndan tanmaa xsusi ehtiyac da duyulmurdu. ldiklri v doub-trdiklri mddt rzind bu adamlarn baqa he bir faliyytlrin lzum qalmrd. Argentina dznliklrindki balbana buraxlm qaramal srlri kimi prollar da hmi z tbii hyat trzlrin qaydr, atababalarnn yolu il gedirdilr. Onlar doub-tryir, irkab irisind boy atb byyrdlr. On-on iki yanda ilmy gedirdilr. Fiziki iklnm v seksual fallq dvrlri ox qsa kirdi. yirmi yalar olanda evlnirdilr. Otuza atanda artq ortayal adam kimi grnrdlr. Altma yetind is milk kimi qrlmaa balayrdlar. Ar fiziki mk, ev v ail qaylar, qonum-qonularla fasilsiz boumalar, kino, futbol, piv, n balcas is qumar mhdud dnyalarnn srhdlri bunlarla mhdudlard. Prollar nzart altnda saxlamaq tin deyildi. Aralarnda hmi Fikir Polisinin adamlar dolard. Onlar saxta ayilr yayr, thlkli grnn adamlar gz altna alr, sonra da aradan gtrrdlr. Prollarn Partiyann ideologiyasna clb edilmlri il bal he bir tbbs gstrilmirdi. Siyastl maraqlanmalar mumn arzuedilmz saylrd. Onlardan tlb olunan yegan ictimai fallq i gnnn uzadlmas, yaxud rzaq normasnn azaldlmas zaman bsit vtnprvrlik nmunsi gstrmk idi. Htta bzn aralarnda narazlq yarananda da bunun he bir nticsi olmurdu. nki mumi fikir trafnda birl bilmdiklrindn meydana xan narazlq xrda, ikincidrcli msllr ynldilirdi. Byk problemlr hmi diqqtlrindn knarda qalrd. ksriyytinin

mnzilind he teleekran da yox idi. Adi polis prollara ox az diqqt yetirirdi. Londonda cinaytkarlq ba alb gedirdi. Cinaytkarlar dvlt irisind dvlt qurmudular. Orular, quldurlar, fahilr, narkotik alverilri, frldaq v reketl mul olanlar aq-akar meydan sulayrdlar. Lakin btn bu hallar yalnz prollarn z arasnda cryan etdiyindn Partiyada o qdr d ciddi narahatlq dourmurdu. xlaq msllrind onlara ata-baba qaydalar il yaamaa izin verilirdi. Partiya zvlrin ttbiq olunan srt seksual mhdudiyytlrin prollara he bir dxli yox idi. xlaqsz hyat trzin gr onlar czalandrmrdlar. Boanmalarna icaz verilirdi. Din ciddi meyil v maraq gstrsydilr, yqin, ibadt niyytlri d xsusi etirazla qarlanmazd. Bir szl, prollar hr cr bhnin fvqnd dayanrdlar. Partiya arlarndan birind deyildiyi kimi Prollar v heyvanlar azad idilr. Uinston ehtiyatla ayann varikoz yarasna toxundu. Yen geyiirdi. Dflrl zrind dndy msl nqilabdan vvlki real hyatla bal hr hans mlumatn ld olmamas idi. Masann gzndn missis Parsonsdan bir ne gnly gtrdy uaqlar n tarix kitabn xarb qabana qoydu, onun bir hisssini gndliyin krmy balad: Kemi vaxtda, anl nqilabdan vvl London bizim indi grdymz kimi gzl hr deyildi. O dvrn Londonu tutqun, qaranlq, irlkli bir yer idi. nsanlarn oxu yarac-yartox yaayrd. Yzlrl, minlrl kasbn ynind paltar, ayanda ayaqqabs, htta altnda daldalanmaa dam yox idi. Sninl yad uaqlar qddar, amansz ustalarn linin altnda gnd on iki saat ilmli olurdular. gr bir qdr lng hrkt etsydilr, onlar qrmancla dyr, yemy is cir il kiflnmi rk v iylnmi su verirdilr. Btn bu dhtli yoxsulluq irisind varllarn cah-calall malikanlri ucalrd. Qaplarnda, az, otuz nfr xidmti saxlayrdlar. Hmin varllar kapitalist adlandrlrdlar. Onlar nvbti shifd klini grcyin qddarsiftli, eybcr v piy basm adamlar idilr. kild grdyn kimi, yinlrin frak adlanan uzun, qara penck geyir, balarna is soba borusunu xatrladan silindr adl parltl, caib lyapa qoyurdular. Bu yalnz kapitalistlrin geyim formas idi. Baqa he ks bel geyinmy icaz verilmirdi. Dnyada n varsa hams kapitalistlrin lind idi. Qalan adamlar onlarn klsi saylrdlar. Btn evlr, torpaqlar, fabrik-zavodlar, pullar kapitalistlrin ixtiyarnda idi. Kim onlarn szndn xsa, belsini ya hbsxanaya salr, ya acndan lmk n idn bayra atrdlar. Sad adam kapitalistl dananda onun qarsnda alalmal, tzim etmli, papan xarmal v mtlq: Ser, dey mracit etmli idi. Btn kapitalistlrin bas Kral adlanrd. Sonra is... Uinston siyahn zbr bilirdi. Ardnca batist donlu yepiskoplar, qollarna v boynuna samur

xzindn kb salnm mantiyalarda gzn hakimlr, biabrlq diryi, ayaa vurulan ar kndlr, mbr balamaq, doqquz dilli qrmanc, Lord-Merin verdiyi dbdbli ziyaftlr, Papann ayaqqabsn pmk nnsi glirdi. Hl bunlardan baqa, yqin ki, uaq kitablarna salnmayan jus primae noctis2 anlay da vard. slind, bu, qanun idi v hmin qanuna sasn, kapitalist fabrikind ilyn istniln qzla yata bilrdi... Grsn, yazlanlar n drcd doru, n drcd yalandr? ndi orta sviyyli bir adamn znn inqilabdan vvlki hmvtnindn yax yaamas, slind, hqiqt uyun olmaldr. Bunun ksin eidiln yegan iddia snin iindki lal, dilsiz etirazdr. ndiki hyatn dzlmzliyini, bir zamanlar is yaamn yqin ki, bundan frqlndiyini instinktiv kild d olsa, drk etmyindir. Uinston fikirldi ki, indi mvcudluun balca zlliyi qddarlqla z-z qalmaq, yaxud daim thlk altnda yaamaq deyil. Balca zllik btnlkd yaamn miskinliyind, boluunda, hr eyi v hr yeri brm apatiya hissinddir. Diqqtl fikir vernd hyatn puluu, mnaszl tkc gecgndz teleekrandan axb tkln yalanlarda deyil, htta Partiyann can atd ideallarda da zn gstrir. Partiya zvlrinin zlri n d hyatn byk hisssi siyastdn knarda keir. Partiya zv saatlarla ban qaldrmadan cansxc dftrxana ii grr, metro vaqonlarnda yer tutmaq n lbyaxa olur, deik corabn yamayr, kimdns bir saxarin hbi dilnir, yaxud siqaret ktyn qnat edir. Partiyann nzri kild can atd byk, mhtm, gzqamadran bir idealdr. Bu idealn tcssm v beton, heyrtamiz manlar v qorxunc silahlar dnyasdr. O, mkmml birlik hissi il glcy addmlayan, eyni cr fikirln, eyni arlar sylyn, fasilsiz ilyn, mbariz aparan, zfr alan, tqib olunan yz milyon bir-birin bnzr adamn dylr v fanatiklr xalqnn dnyasdr. Gerk hyat is bundan tam frqlidir. Hyatda cndr geyimli, crq ayaqqabl yarac adamlarn oba-bubaa tdklri xaraba hrlri, daim bimi klm v funtli ayaqyolu iyi vern khn-kr XIX sr evlrini daha ox grmli olursan. Uinsonun gzlri nnd London klrind milyonlarla zibil yeiyinin iylndiyi byk, badan-baa xarabazarl xatrladan hr canland. midsiz halda yolu tutulmu kanalizasiya borusunu qurdalayan missis Parsonsun seyrksal, z qrlarla dolu qadnn obraz bu mnzrni daha da tamamlayrd. zn saxlaya bilmyib topuunu qad. Teleekran gec-gndz adamlarn qulan statistika il doldurur. Sbut elyir ki, lli il bundan vvlki dvrl mqayisd indi rzaq v geyim daha oxdur, insanlar yax mnzillrd yaayrlar, rahat dinclirlr, mrlri uzanb, az ilyib ox maa alrlar, boylar ucalb, daha salam, gcl, xobxt, all, savadl olmaq imkan qazanblar. Burada he nyi sbut, yaxud da ksin, inkar etmk mmkn deyil. Msln, Partiya iddia edir ki, indi yal
2 lk gec hququ, zifaf gecsi hququ (ing.)

prollarn qrx faizi savadldr. nqilaba qdr is onlarn yalnz on be faizi savad ala bilirdi. Partiya iddia edir ki, indi hr yeni doulan on min uaqdan yz altm nfri lr, nqilabdan vvl is bu gstrici yz nfr brabr idi. V buna bnzr baqa eylr. Deyilnlr hams iki mchullu tnliy bnzyir. ox ola bilsin ki, tarix kitablarnda yazlanlarn hams, htta yzdyz hqiqt kimi qbul etdiyin mlumatlar da badan-baa uydurmadr. Kim bilir, blk, he ilk gec hququ deyiln qanun, kapitalist adlanan mxluq, silindr adl o ba geyimi yerli-dibli olmayb. Hr ey qat dumana brnb. Kemi lazm bilinmyn hr eydn tmizlnib, tmizlnn n varsa hamnn yadndan xb, yalan hqiqt evrilib. Saxtakarlqla bal lin yalnz bir df (hm d saxtakarlq akt hyata keirilndn sonra! bu da ox mhm tfrrat idi) dqiq v aydn snd dmd. Hmin sndi, az, otuz saniy barmaqlar arasnda saxlamd. Bu, deysn... 1973-c ild, ya da, txminn, ona yaxn vaxtda olmudu. O zaman Ketrinl tz ayrlmdlar. Snd is daha yeddi-skkiz il vvlin hadissi il bal idi. Hr ey altmnc illrin ortalarnda, nqilabn hqiqi rhbrlrin qar ktlvi tmizlm mliyyatlarnn aparld dvrd ba vermidi. 1970-ci il Byk Qardadan baqa bu liderlrin he biri hyatda yox idi. Hams satqn v ksinqilab kimi ifa olunmudu. Qoldsteyn qamd, harada gizlndiyini biln yox idi. Bzilri lli-ayaql yoxa xmdlar. ksriyyti is cinaytlrini boyunlarna aldqlar ssli-kyl mhkm proseslrindn sonra edam edilmidi. Sonuncu xilas olanlarn srasnda nfr Cons, Aronson v Rezerford da var idi. n d, deysn, 1965-ci ild tutmudular. Hmi bel hallarda olduu kimi sssiz-soraqsz itkin dmdlr. Bir il, blk d, daha ox n ldlrindn, n d qaldlarndan kims xbr tuta bilmmidi. Amma z-zlrini ifa etmk n gzlnilmdn d yenidn peyda olmudu. Dmnl laqlrini (o zaman dmn Avrasiya idi), ictimai fondlar taladqlarn, sadiq Partiya zvlrini aradan gtrdklrini, hl inqilabdan xeyli vvl Byk Qarda liderlikdn uzaqladrmaq n intriqa apardqlarn, yz minlrl insann hyat bahasna baa gln txribat aktlar trtdiklrini etiraf etmidilr. Hr eyi boyunlarna alandan sonra fv dm, Partiya sralarna brpa olunmu, ad gurultulu sslnn, slind is, sadc, maa yax olan hmiyytsiz vziflr gndrilmidilr. d Tayms-da pemanlq dolu uzun mqallrl x etmidilr, xyantlrinin sbbini aqlam v islah olunacaqlarna sz vermidilr. Azadla buraxlandan bir mddt sonra Uinston, hqiqtn d, onlarn n d bir yerd abald klgsind adl kafed grmd. Gizlinc, gznn ucu il bu adamlar nec dht irisind mahid etdiyini indi d xatrlayrd. nqilablar yaca ondan ox byk idilr. d artq latmaz dnyann canl yadigarlar, Partiyann qhrmanlqla dolu ilk dvrnn sonuncu diqqtlayiq simalar idilr. Gizli mbariz v vtnda mharibsi illrinin halsi hl d balar

zrind dolard. Dqiq fakt v tarixlr hmin dvrd ktlvi surtd yoxa xmaa balasa da, ndns Uinstona el glirdi ki, Cons, Aronson v Rezerfordun adlarn Byk Qardan adndan daha vvl eidib. Bu lyn qanundanknar, dmn elan olunmalar, yoxa xmalar yaxn iki ilin hadissi idi. Bir df Fikir Polisinin lin dnlrin sonradan xilas yolu tapmalar mmkn olan ey deyildi. Cons, Aronson v Rezerford da meyit idilr. Sadc, tzdn qbir qaytarlmalarn gzlyirdilr. Yanlarndak masalarda kims gz dymirdi. Bel adamlara yaxnlaman z alszlq saylrd. Hrsi qarsna mixkli cinl dolu (bu, abald klgsind kafesinin firma ikisi saylrd) stkan qoyub dinmz-sylmz oturmudular. nfrin arasnda Uinstona n gcl tsir balayan Rezerford oldu. Bir vaxtlar mhur karukatura ustas kimi tannrd. Birbaa hdf dyn tikanl karikaturalar nqilabdan vvl v nqilab illrind ictimai fikrin fallamasnda mhm rol oynamd. Uzun fasillrl olsa da, yen ara-sra Tayms-da yeni rsmlri gz dyirdi. Amma kemi mvzu v slubun zif tkrar olan indiki killr hyatdan mhrum, inandrclqdan uzaq idi. Mvzular da khn idi yoxsul mhlllri, miskin daxmalar, ac uaqlar, k dylri, htta barrikadalarda da silindrlrini balarndan xarmayan kapitalistlr, kemii qaytarmaq n gstriln hdr chdlr usandrc ardcllqla bir-birini tkrarlayrd. Rezerford nhng v eybcr adam idi. Bozarm yal salar iynin tklmd, ikin sifti qrlarla dolu idi, znci dodaqlarna bnzyn dodaqlar qrib trzd qabaa uzanmd. Yqin ki, bir vaxtlar son drc gcl adam olmudu, indi is iri bdni imi, yilmi, ti hr trf sallanmd. O, gz qabanda uulub-tkln da xatrladrd. Gnorta saat idi. Hr trf sakitlik kmd. Uinston bel vaxtda kafey nec glib xdn z d xatrlamrd. rid kims gz dymirdi. Teleekrandan aqraq musiqi eidilirdi. nfr is z knclrind sakit, dinmz-sylmz oturmudu. Ofisiant sifari gzlmdn hrsin tzdn bir qdh cin szd. Masada fiqurlar dzlm ahmat taxtas vard. Lakin he kim oynamrd. Birdn, txminn, yarm dqiqliyin teleekrana n is oldu. Melodiya da, musiqinin ahngi d dyidi. Anlalmaz eylr ba verirdi. Araya n is qrib, hay-kyl, qula den musiqi dmd. Sonra is teleekrandak ss oxumaa balad: abald klgsind Sn mni l verdin, Mn sni l verdim. abald klgsind, Bir yanda snin qbrin,

Bir yanda mnim qbrim. nfr hl d qmldanmrd. Amma Uinston yenidn Rezerfordun cizgilri bir-birin qarm siftin baxanda gzlrind ya damlas grd. Yalnz hmin anda btn bdnindn ken v sbbini indi d anlaya bilmdiyi tm irisind Aronsonla Rezerfordun burunlarnn sndrldnn frqin vard. Bir mddt sonra n d tzdn hbs etdilr. Azadla xan kimi yenidn gizli faliyyt qoulduqlar blli olmudu. kinci mhkm zaman hm khn cinaytlrini bir d etiraf etdilr, hm d oxlu tz cinaytlr trtdiklrini boyunlarna aldlar. Tbii ki, d edam czasna mhkum edildi. Trtdiklri mllr is glck nsillr ibrt olmaq n Partiyann tarixind z yerini tutdu. Bu hadisdn, txminn, be il sonra, 1973-c ild Uinston pnevmatik borunun masasnn stn atd kaz brmlrini ab hamarlayanda gz materiallarn arasna tsadfn dm v unudulmu qzet parasna satad. Yalnz yaxna kib diqqtl baxanda qarsndaknn nec mhm snd olduunun frqin vard. Bu Tayms-n on il vvlki saylarndan birindn crlm yarm shif idi. Hm d shifnin yuxar hisssi idi qzetin ap tarixi v say gstrilmidi. Orada Nyu-Yorkda keirilmi hanssa tdbird nmaynd kimi itirak edn Partiya zvlrinin fotokillri verilmidi. Qrup zvlri irisind Cons, Aronson v Rezerford aydnca seilirdi. Hr hans shvdn shbt ged bilmzdi. stlik, klin altnda onlarn adlar v soyadlar da yazlmd. Msl bel idi ki, hm birinci, hm d ikinci mhkm prosesind d klin kildiyi gn Avrasiya razisind olduqlarn boyunlarna almdlar. Kanadadak gizli aeroportdan Sibir aparlm, orada Avrasiya Ba Qrargahnn mkdalar trfindn soru-suala tutulmudular. Gizli gr zaman mhm hrbi sirlri dmn atdrmdlar. Tarix Uinstonun yadnda dqiq qald. nki yay fslinin girdiyi gn idi. Bir d mhkm materiallarn hr yerd tapmaq olard. Ortalqda yalnz bir mmkn ntic vard: onlarn etiraflar, sadc, zn r atmaq idi! lbtt, bu, el byk kf deyildi. Htta o vaxtlar da Uinston tmizlmlr zaman mhv edilnlrin proses vaxt boyunlarna aldqlar cinaytlri trtdiklrin inanmrd. ndi is dlil-sbutu vard, lind hmilik lv olunan kemiin bir parasn tutmudu. Arxeoloji qaznt zaman gman edilmyn qatdan taplan smk qr shv elmi nticlr tkan verdiyi v btn geoloji nzriyyni pua xard kimi bu qzet shifsi d Partiyann saxtakarlqlarn fa edir, onun yalanlarla dolu tarixini ortaya qoyurdu. gr material yenidn ap edib dnayaya yaymaq, hmiyytini anlatmaq mmkn olsayd, blk d, Partiyann da da stnd qalmazd. Uinston ayq trpndi. Fotokli grb mahiyytini anlayan kimi stn baqa kazla rtd.

Xobxtlikdn, qzet brmsini aanda mtn ekrana trsin ddyndn bir anda hr eyin frqin varmaq mmkn deyildi. Qeyd dftrsini dizinin stn qoyub bacard qdr stul qarq teleekrandan knara kildi. Siftini ifadsiz saxlamaq o qdr d tin deyildi. Htta bir az sy gstrnd, nfsi d tnzimlmk mmkn idi. Lakin rk dynts il he cr bacarmaq olmurdu. Teleekran is hssasdr, hr eyi drhal tuturdu. Uinston z hesablamalarna gr, txminn, on dqiq dzb dayand. Amma bu on dqiqnin hr an qorxu irisind kedi. nki adi bir tsadf msln, kabiny dolan yngl meh fotoklin stn qoyduu vrqi yerindn oynadb bir knara ata bilrdi. Yetrinc vaxt kediyin min olandan sonra kli digr lazmsz kazlarla birlikd yadda yuvasna atd. Bir dqiq sonra mhm tarixi snd artq yanb kl dnmd. Bu, on-on bir il vvl olmudu. ndi lin dsydi, yqin ki, Uinston qzet parasn saxlayard. Maraqldr, hm fotokil z, hm d ks etdirdiyi fakt artq xatiry evrils d, bir zamanlar bu sndi barmaqlar arasnda tutmas Uinstona indinin znd d qeyri-adi grnrd. Dnrd ki, blk, indi hmilik lv ediln bzi xrda-para ahidliklr n vaxtsa, hqiqtn d, mvcud olduuna gr Partiyann kemi zrindki nzarti ziflyib? Htta bu gn hmin fotokli yenidn ortaya xarmaq imkan yaransayd bel, tbii ki, ondan dlil-sbut kimi istifad etmk mmkn olmayacaqd. Uinston kli grnd Okeaniya artq Avrasiya il mharib aparmrd. Mhkum olunmu adamlar is z lklrin xyant etmk istsydilr, onun sirlrini stasiyaya satmal idilr. O vaxtdan sonra digr dyiikliklr d ba vemidi. ki, ya df, Uinston bunu dqiq xatrlamrd rqib v mttfiq dyiilmidi. Yqin, nfrin mhkmdki etiraflar da mvafiq surtd yenidn dyidirilmi, ba vern hadislr uyunladrlmd. Bu baxmdan hqiqi faktlarn v tarixlrin he bir hmiyyti yox idi. Kemi tk bir df dyidirilmir, o, aramsz olaraq yenilnir. Uinstonun n byk ndisi n qdr alsa da, dhtli saxtakarln hans mqsd gddyn aydnladra bilmmsi idi. Kemiin saxtaladrlmasnn cari faydalarn baa dmk olard. Son mqsd is mmma kimi qalrd. Qlmi gtrb yazd: NEC edildiyini baa drm, amma N N edildiyini anlamram. Uinston yenidn v artq nenci df dli olub-olmamas zrind dnmy balad.

Azlqda, daha dorusu, tklikd qalanlar dlidir. Bir vaxtlar Yerin Gn trafnda frlandn fikirlmk dlilik saylrd. Bu gn kemiin dyimzliyi fikrin dnlr dli hesab olunurlar. Yqin, bu fikird olan tk adam Uinstondur. gr tkdirs, demk, dlidir. Lakin dli saylmaq ehtimal onu qtiyyn qorxutmurdu. n dhtlisi hm tk qalmaq, hm d yanl yolda olmaq idi.

Uaqlar n tarix kitabn gtrb Byk Qardan ilk shifdki portretin baxd. fsunlayc nzrlr dz gznn iin zillnmidi. El bil, hanssa nhng qvv onu zirdi; kll smynn iin nfuz edir, beynini iradsin zidd fikirlrl doldurur, qorxunun tsiri il inanclarn lindn alr, hisslrinin ahidliyin inanmamaa vadar edirdi. Sonda Partiya iki vuraq ikinin be olduunu byan edck v buna inanmaq lazm glck. Tez v ya gec, bel bir qrarn verilcyin bh yeri yox idi. Partiya mvqeyinin mntiqi bunu tlb edirdi. Partiyann flsfsi susmaq yolu il yalnz snin idraknn glib xd hqiqtlri deyil, bdi mvcudluun zn inkar edir. n qorxunc ey salam aldr! Dht sni frqli fikr gr ldrmlri deyil. Dht birdn bu qrarlarnda haql ola bilmlridir! Dorudan da, iki vuraq ikinin drd eldiyini haradan bilirik? Yaxud cazib qvvsi nec tzahr edir? Yaxud kemi hqiqtn d mi dyiilmzdir? gr kemi d, mvcud varlq da yalnz urda mvcuddursa, urun z is idar olunandrsa, bs onda? Yox! Uinston birdn-bir ryin csart dolduunu hiss etdi. O`Brayenin simas hanssa asossiativ xatrlama nticsind, sadc, gzlri nnd canlanmad, birbaa uruna hakim ksildi. ndi vvlkindn daha byk qtiyytl O`Brayenin mttfiq olduuna min idi. Uinston gndliyi O`Brayen n yazrd. O`Brayen mracitl yazrd. Gndlik he kimin oxumayaca sonu grnmyn mktub idi. Lakin bu mktub blli bir xs nvanlanmd, istiqamtini d buradan alrd. Partiya sndn gzlrinin v qulaqlarnn ahidliyin inanmama tlb edir. Bu, Partiyann n son v n mhm mridir. zn qar nec byk qvvnin dayandn dnnd, hr bir Partiya ideoloqunun sni inkar etmsi bir yana qalsn, htta mnasn anlamadn hiylgr dlillrl nec mlubiyyt uradacan yada salanda Uinstonun canna qorxu dd. Hllik is haql olan odur. Onlar yanl yoldadrlar, Uinston Smit haqldr. Adi, aydn v hqiqi olan hr ey mdafi edilmlidir. Adi hqiqtlr hqiqtdir bu fikrin stnd mhkm dayan! Vahid dnya yerinddir, onun qanunlar he zaman dyimir. Da brk cisimdir, su mayedir, istinadgah olmayan hr ey cazib nticsind Yerin mrkzin dr. Uinston, sanki, btn bunlar zbz dayanb O`Brayen syldiyini v mhm aksiom irli srdyn gz nn gtirrk gndliyin yekun fikrini yazd: Azadlq iki stgl ikinin drd brabr olduunu demk haqqdr. gr buna imkan yaradlrsa, qalan hr ey z yerini tapacaq. VIII FSL Haradansa, dhlizin drinliklrindn qovrulmu qhv tri glirdi. Qlb qhvsinin yox, sl

qhvnin tri! Uinston qeyri-iradi ayaq saxlad. Bir ne saniyliy uaqlq illrinin yarunudulmu dnyasna qaytd. Sonra qap baland. Qfil qrlan ss bir daha eidilmdiyi kimi qap arxasnda qalan qhv qoxusu da ksildi. Klrd bir ne saat dolad. Ayandak varikoz yaras yen zoqquldayrd. Son hftd ikinci df idi ki, ctimai Mrkzin tkil etdiyi axamlara getmirdi. Kobud shv yol verirdi. Aydn msldir ki, orada davamiyyt diqqtl yoxlanlr. slind, Partiya zvnn bo vaxt yox idi. Yuxu istisna olunmaqla o, he zaman tk qalmrd. , yemk v yatmaq saatlarndan baqa, qalan btn vaxtn ictimai faliyyt srf etmli idi. Tnhalq meylin, htta tkbana, yoldasz gzib-dolamaa yax baxlmrd. Yenidild bu meyill bal sz d vard zyaar, yni tnha, frdiyyti, yalnz z n yaayan adam. Uinston risk yol verdiyini bils d, axamst Nazirlikdn xarkn aprel havasnn ilq mehi onu tkbana qzmy irniklndirmidi. Smann bel lacivrd rngini son bir ne ild ilk df grrd. Bu ilq haval bahar axam il mqayisd ctimai Mrkzdki uzun, sslikyl tdbirlr, darxdrc oyun v mhazirlr, yalthr cinin yaratd qeyri-smimi nsiyyt abhavas birdn-bir ona dzlmz grnmd. Ani hissin tsiri il dz avtobus dayanacandan geri dnb zn Londonun bagicllndirici labirintin atmd. vvlc cnuba, sonra rq, ardnca da imal istiqamtin z tutmudu. Axrda namlum klrd yolu itirmi, ayann apard smt getmy balamd. gr tk mid varsa, o da prollara olan middir gndliyind bel yazmd. Mistik inancla gzgrsi sfehliyin bir-birin qard bu ifad bayaqdan beynind dolard. Deysn, bir vaxtlar Sent-Pankras vazalnn yerldiyi imal-rq smtin, yoxsullar mhllsin glib xmd. yriyr qaplar olan kiik iki mrtbli evlrin sraland da dnmi k il gedirdi. Qaplar hams skiy alrd. Blk d, bu sbbdn evlr adama siovul yuvalarn xatrladrd. K boyu ara-sra irkab glmlrin tsadf olunurdu. Hm giri qaplarnn nnd v irisind, hm d hr iki trf alan dar dalanlarda xeyli adam gz dyirdi. Dodaqlarn baya trzd boyayb qzartm cavan qzlar, onlarn dalnca slnn rgn olanlar, qzlarn on-on be il sonrak vziyytlrinin yani nmunsi adlandrla bilck iri dall, iman qadnlar, ayaqlarn bir-bir gtrb-qoyan beli bklm qarlar, irkli glmlrd oynayan, analarnn qqrtsn eidn kimi qab dalan ayaqyaln, baaq, irkli-pasl uaqlar hr trfi brmd. Az qala, hr -drd pncrnin biri snq idi, alnarpaz taxtalarla mxlanmd. Uinstona diqqt yetirn yox idi. Amma arada onu ehtiyat qarq maraqla szn tk-tk adamlar taplrd. Qaplarn birinin qarsnda eni il uzunu eyni olan iki qadn qrmz llrini nlklrinin stnd arpazlayb oturmudu. Yaxnlaanda danqlarnn bir ne cmlsi araldan qulana atd.

 H, deyirm, bunlar hams ox yaxdr. Mnim yerimd olsaydn, sn d eyni eyi elyrdin,
deyirm. Knarda durub danmaq asandr, mnim kdiklrimi sn d ksydin, deyirm...

Eldir, dey o birisi tsdiqlyirdi. El msl d bundadr.

Sslr qfildn ksildi. Tularna atanda qadnlar mkrli halda susub diqqtl ona baxdlar. Dmn kimi baxmrdlar, sadc, qarlarna indiy qdr grmdiklri qrib canl xbm kimi, qorxu v ehtiyatla gzdn keirirdilr. Partiya zvnn gy kombinezonu bu klrd nadir hallarda grnrd. Konkret bir iin olmasa, bel yerlr glmyin z alszlq idi. Qarsna patrul xsayd, mtlq saxlayacaqdlar. Sizin sndlriniz baxa bilrikmi, yolda? Burada n edirsiniz? dn saat ned xmsnz? Ev hmi bu yolla gedirsiniz? v digr bir-birin bnzyn suallar... Ev frqli yollarla gedib-glmk qadaan edilmmidi. Lakin Fikir Polisi hr gn yolunu dyimyindn xbr tutsayd, nzart gtrlmyin n kifayt idi. Birdn btn k hrkt gldi. Hr trfdn xbrdarlq rtlar eidildi. Adamlar dovan kimi qab zlrini iri saldlar. Uinstonun bir ne addmlnda qapdan cavan bir qadn ky srad, glmd oynayan olan uann golundan yapb ani hrktl nlyn bkd, tzdn geri qad. Eyni anda tind ynin qarmonabnzr qara kostyum geyinmi kii grnd, Uinstona trf qab li il yuxarn gstrrk:

Parovoz! dey qqrd. Yuxar bax, komandir! Parovoz glir. ndic dz bana dck.
Tez, tez ol yer uzan. Prollar ndns raket mrmisin parovoz deyirdilr. Uinston bir gz qrpmnda z st yer srildi. Prollar bel tsadflrd he vaxt yanlmrdlar. Mrmi ssdn srtli hrkt ets d, el bil, hanssa fvqltbii instinkt dm istiqamtini bir ne saniy vvl onlara xbr verirdi. Uinston llri il ban tutmudu. Partlay ssi btn kni lrzy sald. Belin ya damlalar kimi tapplt il ns tkldynn frqin vard. Bir azdan silklnib ayaa duranda qrqlar olduunu grd. Yoluna davam etdi. Txminn, iki yz addmlqda mrmi bir ne evi datmd. Gydn hl d qara tst stunu sallanrd. hng tozunun iindn gcl grnn adamlar dant yerin toplanrdlar. Dz qarsnda, skinin ortasnda kiik hng tozu qala vard. stnd tnd-qrmz rngli lk grnrd. Uinston qalaa yaxnlaanda lk sayd eyin bilyindn qopmu insan li olduunu grd. Kpklnmi qpqrmz qann dymdiyi yerlrd lin, sanki, gipsdn dzldilmi kimi aappaq v hamar olduu diqqtini kdi. li tpikl vurub skinin knarndak irkab kanalna atd. Adamlara ox yaxnlamamaq n sa trfdki dngy buruldu. -drd dqiq sonra partlay zonasndan xd. trafdak klr he n olmaybm kimi z solun v miskin hyat il yaayrd. Axam saat skkiz yaxnlard.

Prollarn piv dkanlarnda (ona z aralarnda pab deyirdilr) iyn atsan, yer dmzdi. Aramsz alb-rtln irkli qaplardan hr trf turumu piv, sidik v rk taxta ovuntusunun iyi yaylrd. Knin tinindki evin yannda bir-birin sxlm kii dayanmd. Ortadak, lind aq qzet tutmudu, qalan iki nfr is onun iyinlri zrindn diqqtl qzet baxrdlar. Uinston nisbtn yaxna glnd d siftlrinin ifadsini se bilmdi. Amma hrktlrindn hanssa msl il ox brk maraqlandqlar sezilirdi. Yqin, mhm xbr oxuyurdular. Onlara lap yaxnlaanda lk birdn ayrld. ki nfr l-qolunu l-l qzn mbahisy balad. Bel gets, bir azdan yumruqlar i dckdi.

Qulaq as, gr sn n deyirlr, babo! Yeddi rqmi il qurtaran nmr axrnc on drd
ayda bir df d udmayb.

Mn is deyirm, udub! Mn is deyirm, yox! Son iki ilin btn nticlrini evd kaza yazmam. Hr eyi saat
dqiqliyi il qeyd alram. Bir d sn deyirm ki, yeddi il qurtaran...

Yox, el mhz yeddi il qurtaran udub. Mn o nmrni zbr bilirm. Son rqmlri drd v
yeddi idi. Fevral aynda, fevraln ikinci yarsnda...

Yalansa snin lap!.. Dedim ax, hamsn birc-birc yazram. Yen deyirm, bir df d olsun
sonu yeddi rqmi il...

Daha bsdir, qurtarn! dey nc adam mbahisy qatld.

Aydn idi onlar Lotereya haqqnda danrdlar. Bir ne addm aralanandan sonra Uinston evrilib arxaya baxd. Yen siftlri qzarb-prtm halda, qqra-qqra, llrini l-l mbahis edirdilr. Lotereya znn hftlik nalvar udular il prollarn ciddi maraq gstrdiklri n mhm ictimai hadis idi. Txminn, bir ne milyon adam n Lotereya uduu hyatn yegan d olmasa, sas mqsdlrindn saylrd. Lotereya onlarn sevinci, midi, dliliyi, intellektual fallq mnbyi idi. Maraq o qdr byk idi ki, htta oxuyub-yazma gcl bacaran adamlar da Lotereya shbti glnd mrkkb hesablama mharti v qeyri-adi yadda nmayi etdirirdilr. Byk bir dst udu sistemlrinin, uur qazanmaq ehtimallarnn, htta gzmuncuularn satndan yax pul qazanrd. Uinstonun Rifah Nazirliyinin nzarti altnda olan lotereya biznesi il he bir laqsi yox idi. Amma hr tirajdan sonra elan ediln byk udularn, slind, saxtakarlq olduunu bilirdi. ( Partiyada bunu bilmyn yox idi). Yalnz kiik mbllr dnilirdi. Byk mbllri is xyali xslr udurdular. Okeaniyann ayr-ayr hisslri arasnda normal laq qurulmad raitd bu saxtakarl hyata keirmk el d tin i deyildi.

gr tk mid varsa, o da prollara olan middir. Bu fikirdn brk yapmaq lazmdr. lbtt, onu szl ifad ednd gcl sslnir, mid yeri saydn adamlara yaxndan baxanda is bel fikr dmyin z qhrmanlq kimi grnr. Burulduu k zaa enirdi. Buralar ona dumanl da olsa, tan glirdi. Haradasa, yaxnlqda prospekt x olmal idi. Qabaqdan danq ssi glirdi. Dar knin qurtaracanda meydanaya enn pillknlr vard. Bu meydanada ox vaxt khn, lzimi gy-gyrti satrdlar. Yalnz indi harada olduunu xatrlad. Prospekt x da burada idi. Bedqiqlik msafdki nvbti dngd xrdavat dkan yerlirdi. ndi gndliyini yazd qeyd kitabasn da oradan tapmd. Bir az araldak almd. Pillknin banda bir anlq ayaq saxlad. Knin zbz smtind ilk baxdan lri tutqun grnn, slind is tozdan irklnib-bozarm balaca, irkli pivxana vard. Beli bklm, amma hrktlrindn diribalq yaan, a blar xrng ayaqlarn xatrladan bir qoca crltl qapn ab zn pivxanaya sald. Dayanb trafna baxan Uinston fikirldi ki, ya sksni haqlayan qoca nqilab zaman, yqin, ortayal bir adam olub. Hm bu qoca, hm d onun hyatdak tk-tk hmyadlar yoxa xm kapitalizm dnyas il laqnin sonuncu balardr. Partiyada hyata baxlar nqilabdan vvl formalaan bel adamlar ox az idi. llinci v altmnc illrin byk tmizlmlri zaman khn nsil nmayndlrinin oxu mhv edilmidi. Tk-tk salamat qalanlar is el qorxutmudular ki, al v dnc qabiliyytlrini hmilik itirmidilr. Odur ki srin birinci yars haqqnda az-ox hqiqti danmaa qabil adamlar (gr bellri vardsa) yalnz prollarn arasndan tapmaq olard. Uinston uaqlar n tarix kitabndan gndliyin krdy stirlri xatrlad. Alna dli bir fikir gldi. Bu dqiq pivxanaya girck, qoca il tan olacaq, suallarna cavab istyck. Ona deyck: Zhmt olmasa, dann, uaqlq illrinizi nec keirmisiniz? O zaman hyat nec idi? Yaay bizim vaxtdakndan yax idi, yoxsa pis? Sonradan qorxub fikrindn danmamaq n tlsik addmlarla aa endi, dar knin qar trfin kedi. Alszlq etdiyini bilirdi. Dzdr, prollarla danmaa, yaxud onlarn pivxanalarna getmy rsmn qadaa qoyulmamd. Lakin bel qrib hrktin diqqtdn knarda qalacan dnmk d sadlvhlk olard. gr patrullar glsydilr, qfltn hal pisldiyindn bura girdiyini dey bilrdi. Tbii ki, tin inanacaqdlar. Qapn itlyib aan kimi qaxsm pendir v qcqrm piv iyi burnuna vurdu. ri girnd pivxanadaklarn ss-ky yarbayar azald. Uinston arxan grms d, hamnn nzrlrinin onun gy rngli partiya kombinezonuna zillndiyini hiss edirdi. llrindki kiik oxlarla kncdki hdfi nian alb atan oyunular da az, yarm dqiqliyin ara verdilr. Arxasnca gldiyi qoca, pitaxtann qabanda barmenl iri gvdsi, yri burnu v kk llri olan dftrxana lvazimat satlan dkandan is qlml mrkkb

cavan olanla hctlirdi. llrind piv parlar olan mtrilr bir knarda dayanb baxrdlar.

Sndn adam kimi xahi edirlr, qoca sinsini qabaa verib xoruzlanrd. Sn is deyirsn
ki, bu avara pivxananda bir pintlik par yoxdur.

Baa dmrm, bu pint dediyin n zhrimardr, dey barmaqlarnn ucu il pitaxtaya

dayaqlanan barmen soruurdu.

Eitdiniz, n deyir? Hl adn barmen qoyub, pintin n olduunu bilmir. Pint yarm kvartadr.
Drd kvarta is bir qallondur. Blk, burada sn lifba yrtmliym?

mrmd eitmmim, barmen eynini pozmadan dillndi. Biz litrl, yarm litrl satrq.
Piv parlarnn hams da gz qabandadr.

stdiyim, sadc, bir pint pivdir, qoca sakitlmk bilmirdi. Bir pint piv szmk sn
bel tindir? Ax mnim vaxtmda sizin bu lnt glmi litrlr, yarm litrlr yox idi.

Snin vaxtnda ham aacda yaayrd, barmen mtrilr baxb mbahisy son qoyan
trzd dillndi. Mhkm glm dd. Uinstonun glmsi il yaranan naqolaylq z-zn aradan gtrld. Qocann tklri aarm sifti indi d qzarb-prtmd. sbilikl geri dnnd Uinstonla toqqudu. Uinston hrmtl onun qoluna girdi.

caz verin, sizi pivy qonaq elyim, dedi. Siz ox ncib adamsnz, dey qoca yen bayaqk kimi sinsini qabaa verdi. Deysn, he
Uinstonun ynindki gy rngli kombinezonu da grmmidi. Hikkli da il barmen trf evrildi. Bir pint piv sz. Bir pint deyirm, baa ddn? Barmen iki yarmlitrlik par pitaxtann altndak llkd yaxalad, qara-qhvyi rng alan piv il doldurub onlara trf itldi. Prollarn pablarnda pivdn baqa he n vermirdilr. Amma onlara cin satlmasa da, tnd iki tapmaq el tin deyildi. Ox atanlar tzdn qzmdlar. Pitaxtann qabana toplaan mtrilr is yen Lotereya biletlrindn danrdlar. Uinstonun irid olmas, deysn, hamnn yadndan xmd. Qoca il pncrnin qarsndak masada zbz oturmudular. He ksin shbtlrini eidcyindn qorxmadan arxayn dana bilrdilr. Uinston bura glmkl zn byk thlk qarsnda qoyduunu baa drd. Amma xobxtlikdn pivxanada teleekran yox idi. Buna iri girn kimi diqqt yetirmidi.

Mn bir pint d sz bilrdi, dey parn arxasndan sifti gcl grnn qoca yen
deyinirdi. Yarm litr azdr. He pivnin dadn mlli-bal hiss etmirsn. Bir litr is oxdur. Sonra tualetin yolunda qalrsan. Hl qiymtini demirm.

 Siz cavanlq illrindn bri, yqin, oxlu dyiikliklrin ahidi olmusunuz, dey Uinston
ehtiyatla shbt balad. Qoca nurunu itirmi gy gzlri il vvlc oxatanlarn hdfin, sonra pitaxtaya, sonda is ayaqyolunun qapsna baxd. Sanki, Uinstonun soruduu dyiikliklri bu pivxanada axtarrd.

la piv olurdu, dey nhayt, dillndi. Qiymti d ucuz idi. Mn cavan olanda yax
aa drcli pivlr vard. Pintini drd pens satrdlar. vaxtdan gedir. Shbt, lbtt, mharibdn vvlki

Hans mharibdn? Uinston dqiqldirmk istdi. Mharib el hmi mharibdir, qoca z almind suala aydnlq gtirdi. Par gtrb
sinsini qabaa verdi, iyinlrini dzltdi.

Sizin salnza iirm, dedi.

Nazik boazndak hlqumu bir ne df srtl qalxb endi. Pardak piv son damlasna qdr iilmidi. Uinston pitaxtaya yaxnlab iki yarmlitrlik parla geri qaytd. Deysn, qoca znn bir litr qar bayaqk etirazn yaddan xarmd.

Siz yada mndn ox byk olarsnz, Uinston shbti tzldi. Yqin, mn doulanda
artq dnya grm insan idiniz. Ona gr d khn dvr, nqilabdan vvlki illri yax xatrlamalsnz. Mnim kimi adamlarn kemi haqqnda slind he bir tsvvr yoxdur. Bu bard yalnz kitalardan oxuya bilrik. Kitablarda yazlanlar is doru olmaya da bilr. Ona gr sizin fikirlrinizi eitmk istrdim. Tarix kitablarnda nqilabdan vvlki hyatn indikindn tamamil frqli olduu gstrilir. Bizim almza glmyn dhtli zlm, haqszlq, dilnilik hkm srrm. El burada, Londonda adamlarn oxu doulandan ln qdr qarndolusu yemy mhtac qalrm. Camaatn yars ayaqyaln gzirmi. Gnd on iki saat ilyirmilr. Doqquz yanda mktbi atrmlar. On adam bir otaqda yatrm. Kiik bir azlq adlarna kapitalist deyiln bir ne min

adam is btn srvt v hakimiyyti z llrin keiribmilr. Gz dyn hr ey onlarn imi. Zngin evlrd yaayr, qaplarnda otuz nfr qulluqu saxlayr, avtomobillrd, yaxud drd at qoulmu gzgl karetlrd gzirmilr, ampan rablar iir, balarna silindr qoyurmular. Qoca birdn-bir dirldi.

Silindr? dey sorudu. Yax oldu ki, bu sz yada saldnz. El mn d dnn silindr
barsind fikirlirdim. Sbbini zm d bilmirm. Fikirlirdim ki, gr ne ildir ki, silindr grmrm. Haqlsnz, silindr vard. Mn zm axrnc df glinimin dfnind bama silindr qoymudum. Hl o vaxtlar... lini dey bilmycym. Az, lli il bundan qabaq olard. lbtt, yqin,

baa drsnz ki, hmin silindri dfn mrasimi n birovuz gtrmdm.

Silindrin msly he bir dxli yoxdur, bunu el-bel dedim, Uinston tlsik shbtin
ynn dyimy ald. sas msl kapitalistlrdir. Deyiln gr, kapitalistlr, din xadimlri, hquqnaslar, vkillr, onlarn byr-banda frlanan mftxorlar dnyaya aalq edirmilr. Hr eyi z llrin alblarm. Siz, sad fhllr is bu adamlarn qulu, klsi imisiniz. Sizinl istdiklri kimi rftar edirmilr. Msln, istslr, qaramal kimi gmiy yklyib Kanadaya gndr bilrmilr. stslr, arvadlarnzla, qzlarnzla yata bilrmilr. Sizi doqquz dilli qrmancla dydr bilrmilr. Siz onlarla zbz glnd mtlq papanz xarb tzim etmli idiniz. Hr kapitalistin hatsind bir dst lakey olurmu. Qoca yenidn canland.

Lakey! Gr bu sz ne illrdir ki, eitmmim. Lakey! Adam, dorudan da, cavanlq

alarn xatrlayr. Bazar gnlri gnortadan sonra bzn natiqlr qulaq asmaq n Hayd-Parka gedirdim. O vaxtlar bu parkda kimlr olmurdu Xilas Ordusu, Roma katoliklri, yhudilr, induslar...Orada bir nfr d vard. ndi adn yadma sala bilmirm. ox gcl natiq idi. Oh, n szlr deyirdi! Lakeylr, deyirdi, burjuaziyann nkrlri! Hakim tbqnin laltlar! Tfeylilr... bir gr sz hara gtirib xarrd. H, bir d gorenlr. Dqiq yadmdadr, onlara goren deyirdi. lbtt, yqin, baa drsnz ki, btn bunlar leyboristlr aid idi. Uinston qoca il shbtin alnmadn hiss etdi.

Bilirsiniz, mn nyi yrnmk istyirdim, dey bir d maraqland mvzuya qaytmaa

ald. Nec fikirlirsiniz, o zaman znz daha azad sayrdnz, yoxsa indi? O zaman bir insan kimi siz bslniln mnasibt nec idi? Kemi vaxtlarda, hakimiyytd varl adamlarn olduu dvrd...

Lordlar Palatasnn, qoca nyi is xatrlaybm kimi lav etdi. Lap el Lordlar Palatas olsun. Bilmk istrdim ki, siz kasb, onlar is varl olduqlarna gr
sizinl aa tbqnin adamlar kimi rftar edirdilr? Dorudurmu ki, siz onlara ser demli v qarlaanda papanz xarmal idiniz? Qoca drin fikr getdi. Yalnz pardak pivnin drddbirini indn sonra suala cavab verdi.

Eldir, dedi. Onlar grn kimi limizi papamza atmamz xolarna glirdi. Bel
hrktl ehtiramn bildirirdin. slin baxsan, bu, mnim ox da ryimdn deyildi. Amma papam tez-tez xarmal olurdum. Baqa yol yox idi.

Sizdn soruduqlarmn hamsn tarix kitablarndan oxumuam. Ona gr d maraqldr: el

olurdumu ki, bu zngin adamlar, yaxud onlarn nkrlri sizi itlyib skinin knarndak su arxna yxsnlar?

Bir df mni itlmidilr, dey qoca cavab verdi. Lap dnn olmu hadis kimi
yadmdadr. Avarkm yarmalarndan sonra... Bu yarmalardan sonra yaman uluqluq salrdlar. Mn aftsberi-avenyuda tsadfn cavan bir olanla qarladm. Grkmin baxrsan, ox ncib adamdr, la kostyum, qara palto geyib, bana silindr qoyub. Ski il gedir, amma ky smr. Tsadfn ona toxundum. Korsan, deyir, yolu grmrsn? Olmaya, skini satn almsan? dey soruuram. Qudurmusan? mn deyir. Bu dqiq snin bo ban yerindn qopararam. Grrm, srxosan, deyirm. Polis araram, nfsini d k bilmzsn. Blk d, inanmayacaqsnz, yaxamdan yapb el zrbl itldi ki, az qaldm avtobusun tkrlri altna dm. Onda mn d cavan idim. Cavabn ver bilrdim. Amma n edsn, olmurdu. Uinstona kmksizlik hissi hakim ksilmidi. Qocann yadda ancaq xrda, vecsiz yalarn qorunub saxland anbar xatrladrd. He bir hmiyytli mlumat almadan onu btn gn sorusuala tutmaq olard. Yqin, Partiyann tarixi myyn mnada hqiqidir, htta tam hqiqt ola bilr. Uinston sonuncu chd l atd.

Blk, fikirlrimi aydn ifad ed bilmirm, dedi. Diqqtl qulaq asn, grn n sorumaq
istyirm. Siz uzun mr yaamsnz, hyatnzn yars nqilabdan vvlki dvr tsadf edib. Msln, 1925-ci ild artq al ksn adam idiniz. Yadnzda qalanlara sasn dey bilrsinizmi ki, hyat 1925-ci ild yax idi, yoxsa indi yax, yaxud pisdir? gr seim imkannz olsayd, o dvrd, yoxsa indi yaama daha stn tutardnz? Qoca diqqtl oyunularn ox atdqlar hdf baxrd. Pivsini bayaqkndan frqli olaraq astaasta iib qurtard. ki onu xumarlandrdndan dan daha bardrc v flsfi ahng almd.

Mndn hans cavab gzldiyinizi bilirm. Yqin, fikirlirsiniz ki, tzdn cavan olmaq
istdiyimi deycym. Adamlarn oxu tzdn cavanlq illrin qaytmaq arzusundan danrlar. Cavan olanda gclsn, salamln da yerinddir. Mnim yama atanda is xstliklr yaxandan l kmir. Ayaqlarmn ars ox ziyyt verir. Sidik kism lap dhtli vziyytddir. Hr gec alt-yeddi df yerimdn durub tualet qamal oluram. Amma qocaln da z stnlklri var. Bzi msllrdn hmilik cann qurtarr. Qadnlardan birdflik lini zrsn. Bunun z byk idir. nanrsan ki, son otuz ild bir df qadnla olmamam? Hec vecim d deyil. sas budur. Uinston kryini pncrnin rivsin sykdi. Shbti davam etdirmyin mnas yox idi. Yen piv gtrmk istyirdi. Amma qoca qfil ayaa qalxb cld zn yan trfdki ayaqyoluna sald. Deysn, normadan artq idiyi yarm litr piv tsirini gstrmidi. Uinston bir-iki dqiq oturub

qarsndak bo piv parna baxd, sonra ayaqlarnn onu ky nec kib aparmandan he znn d xbri olmad. Fikirlirdi ki, n oxu, iyirmi ildn sonra byk v sad bir suala Hyat nqilabdan vvl yax idi, yoxsa indi daha yaxdr? sualna cavab tapmaq, mumiyytl, mmkn olmayacaq. slind, indi d bu sualn cavab yoxdur, nki khn dvrn tk-tk ahidlri iki epoxa arasnda mqayis aparmaq qabiliyytindn mhrumdurlar. Onlar i yoldalar il bo mbahis, itmi velosiped nasosunun axtarlmas, oxdan lm bacsnn siftindki ifad, yetmi il bundan vvl shra qopan dhtli tozanaq v s. kimi minlrl mnasz tfrrat xatrlayrlar, amma hyati hmiyytli msllr diqqtlrindn knarda qalr. Onlar kiiyi grn, byyn is frqin vara bilmyn qarqalara bnzyirlr. gr yadda pozulubsa, yazl mnblr saxtaladrlbsa, o zaman Partiyann insanlarn hyatn yaxladrmas il bal irli srdy iddialar qbul etmk lazmdr. nki ilkin vziyyti yoxlamaq, mqayis aparmaq n ld he bir qaynaq yoxdur v bundan sonra he zaman olmayacaq. Burada fikirlrinin ardcll qfltn pozuldu. Ayaq saxlayb trafna baxd. Yaay evlrinin arasna girmi bir ne balaca, qaranlq dkann yerldiyi dar kd dayanmd. Dz bann stnd artq bozarm, amma bir zamanlar, yqin ki, qzl rng alan metal ar aslmd. Buralar ona tan glirdi. lbtt! Qeyd kitabas ald xrdavat dkannn bir ne addmlnda dayanmd. Canndan bir qorxu kedi. Hr eydn vvl o kitaban alman z alsz hrkt idi. Uinston and imidi ki, bir d buralara hrlnmsin. Amma bir az fikr dalan kimi ayaqlar onu yen kib eyni yer gtirmidi. slind, gndlik yazmaa balamaqla zn bu cr intihara brabr addmlardan kindirmk istyirdi. Axam saat doqquza az qalmasna baxmayaraq, dkann hl d aq olmas nzrindn yaynmad. Kd bo-bo avaralanmaqdansa, dkanda diqqti daha az clb edcyini dnb iri girdi. Soruan olsa, lgc almaq istdiyini dey bilrdi. Dkann divarndan aslm kerosin lampas tzc yandrlmd. Lampadan tutqun, amma insana rahatlq gtirn xfif iq yaylrd. Dkan sahibi, txminn, altm yalarnda, arq, beli azacq bklm, uzunburunlu adam idi. Qaln li eynk arxasndak gzlrinin xeyirxah ifadsi vard. Salar, demk olar ki, tamam aarmd, qalar is sx v qara idi. Eynyi, yumaq v ncib davran, qara mxmrdn olan nimda pencyi ona ziyal, dbiyyat, yaxud musiqi sahsind alan adam grkmi verirdi. Ssi bir az batq xsa da, mlahtli idi. Prollarn ksriyytindn frqli olaraq dannda lhc hiss edilmirdi.

Sizi skid grn kimi tandm. Ken df buradan cavan qzlar n hdiyylik albom
almdnz. ox gzl kaz vard. O kaz sd rngli verje adlanr. ndi belsini tapmaq mkl msldir. stehsal, blk d, lli il bundan vvl dayandrlb.

Qoca eynyinin stndn Uinstona baxd.

N is bir ey axtarrsnz? Yoxsa sadc baxmaq istyirsiniz? dey sorudu. Yoldan keirdim, Uinston azucu cavab verdi. Fikirldim ki, iri girib baxm. He n
almaq fikrind deyilm.

Lap yax. Onsuz da, siz tklif olunas bir ey d yoxdur, dey dkan sahibi zr istyirmi
kimi llrini zrif hrktl yuxar qaldrd.-Grrsnz, slind maaza bom-bodur. z aramzdr, indi ntiq ya ticartinin quruca ad qalb. Tlb lb, tklif etmy d bir ey taplmr. Mebel, bllur, ini tdricn zdlnib-qrld. Brnc v metal yalar da ridib axrna xdlar. Mn ne ildir ki, latun amdan grmrm. Dorudan da, balaca dkan khn-kr mallarla dolu olsa da, diqqti kn bir ey yox idi. Dmd ayaq qoymaa yer qalmamd. Divar boyu toz basm kil rivlri qalaqlanmd. Vitrindki podnoslara snq cib baqlar, boltlar v qaykalar, qapa qopmu, tmirin mid qalmayan saatlar v digr grksiz yalar ylmd. Yalnz kncd masann stndki lakl ttn qablar, qiq sralar v digr xrdavat eylri kims maraql grn bilrdi. Uinston masaya yaxnlad. Lampann in solun kild ks etdirn yumru, hamar ya diqqtini kmidi. Onu lin gtrd. Ar parasna bnzyirdi. Bir trfi hamar, o biri trfi yarmdairvi kild qabarq idi. Rngind d, quruluunda da iri ya damlasn xatrladan anlalmaz bir yumaqlq vard. Qabarq trfindn baxanda dz mrkzd qzl gl, yaxud dniz yosununu xatrladan qrib naxlar gz dyirdi. -Bu ndir? dey lind tutduu y hl d heyranlqla baxan Uinston sorudu. -Bu? Mrcandr, qoca cavab verdi. Hm d gman ki, Hind okeanndan xarlan mrcandr. Bzn onlar il haiylyirlr. n az, yz ya var. Grnn baxsan, blk, daha ox ya vermk olar. -Gzl eydir! Uinston dedi. -Gzldir! Amma indi bunlara qiymt vern kimdir? Dkan sahibi yavaca skrd. Almaq istsniz, qiymti drd dollardr. Vaxt vard, bel eyi, az, skkiz funta satrdlar. Skkiz funt is indi he dqiq bilmirm n qdr elyir amma ox byk pul idi. Nadir l ds d, qdim yalar daha he kimi maraqlandrmr. Uinston drhal drd dollar dyib bzkli ni cibin qoydu. Onu yann gzlliyindn ox indiki dvrl sla mqayisy glmyn qdimlik ruhu clb etmidi. Ya damlasna bnzyn indiy qdr grdy oxar bzk yalarndan tamam frqli idi. Diqqtini kn baqa zlliyi is

slind he bir i yaramamas idi. Vaxtil ondan kazlarn stn qoyulan press-papye kimi istifad edildiyini d dnmk olard. Ar cibini aa dartsa da, ox qabarq gstrmirdi. Partiya zv n bu qrib, htta lazmi mqamda leyhin istifad edil biln predmet idi. Gzl v qdim olan hr ey mtlq bh doururdu. Qoca is drd dollarn alandan sonra daha iltifatl olmudu. Uinston fikirldi ki, grk istdiyi mbli drhal vermyydi. Bazarla balayb qiymti , htta iki dollara da salmaq mmkn idi. -Baxmaq istsniz, yuxarda bir otam da var, dey dkan sahibi ona mracit etdi. Orada el bir ey yoxdur. Sadc, bzi-para yalar qalb. Yuxar qalxacaqsnzsa, grk zmzl lampa gtrk. O, baqa lampa yandrd, belini azca yrk qabaa dd, srtlb-yeyilmi pillknlrl ikinci mrtby qalxd, Uinstonu dar koridordan keirib kiik otaa gtirdi. Otan pncrsi kcy deyil, da dnmi hyt alrd. Yuxarda, evin damnda is tst bacalarnn btv bir mesi grnrd. Mebellrin dzlndn otaqda, sanki, indi d kimins yaad tssrat yaranrd. Dmd nimda xala, divarda bir-iki kil, buxarnn qabanda is khn, ortas km kreslo vard. Buxarnn stndn on iki siferblatl qdim divar saat aslmd. Pncrnin qabana, az qala, otan drddbirini tutan st dkli nhng arpay qoyulmudu. -Arvadm ln qdr bu otaqda yaayrdq, dey qoca zr istyirmi kimi izahat verdi. ndi asta-asta mebellri satram. Msln, qrmz aacdan dzldilmi la arpaydr. lbtt, bit-birsi tmizlns, adna daha uyun glr. Tbii ki, ilk baxdan siz bir qdr byk grnck. Dkan sahibi traf iqlandrmaq n lampan yuxar qaldrd. Tutqun iqda otaq daha baxml grnr, adam zn kirdi. Uinston dnd ki, csarti atsayd, buran hftsi bir ne dollara kirayy d gtrmk olard. Bu cfng v alasmaz fikir idi, grk alna gldiyi kimi drhal da yaddandan xarb atasan. Lakin otaq Uinstonda bir nostalgiya, n is ail yadda hissi oyatmd. Ona el gldi ki, bel yerd yaaman yaratd duyulara yax blddir: yanan buxarnn qarsnda oturursan, ayaqlarn mhccr sykyirsn, kzn stnd aydan zldayr, tamam tksn, tamam thlksizsn, he kim sni gdmr, aydann czltsndan v divar saatnn qqltsndan baqa he bir ss rahatln pozmur. -Burada teleekran yoxdur, dey pldamaqdan zn saxlaya bilmdi. -Ah, onu deyirsiniz? qoca cavab verdi. Burada he vaxt el ey olmayb. vvla, ox bahadr. kincisi d, ehtiyac yoxdur. Baxn, kncd alb-ylan la masa da var. Amma siyirmlrdn istifad etmk n grk tutacaqlarn dyisn. Otan digr kncnd Uinstonu maqnit kimi zn kn kitab rfi vard. Yaxnlab baxsa da,

gzn maraql bir ey dymdi. Kitablarn axtar v mhv edilmsi hr yerd olduu kimi prollar yaayan mhlllrd d ox diqqtl hyata keirilirdi. ndi, yqin ki, btn Okeaniyada 1960-c ildn vvl ap olunmu bir kitab da tapmaq mmkn deyildi. Hl d lampan lindn yer qoymayan qoca indi d buxar il zbz divarda, arpaynn stnd aslm, gl aacndan rivsi olan klin nnd dayanmd. -gr khn qravralarla maraqlanrsnzsa, dey dkan sahibi nzaktli bir trzd sz balad. Uinston kli daha yax grmk n yaxna gldi. Qravra metal zrind ilnmidi. Lvhd dairvi frontonu, drdknc pncrlri v n trfd qllsi olan bina tsvir edilmidi. Binann trafna hasar kilmidi, hytin uzaq kncnd is deysn, heykl gz dyirdi. Uinston bir mddt gzn kildn kmdi. Hytdki heykli he cr xatrlaya bilms d, mnzr ona tan glmidi. -riv divara brkidilib, dey qoca izahat verdi. Amma istsniz aa bilrm. -Bina mn tan glir, Uinston, nhayt, dillndi. ndi, deysn, dalb. dalt Saraynn qar trfindki knin dz mrkzind yerlirdi. -Dorudur. Bilmirm, hans ilds bombardman nticsind dadlb. Bir vaxtlar danimarkallarn Sent-Klement kilssi olub. Qoca n is glnc sz dediyinin frqind olan adam kimi zrxahlqla glmsdi, sonra lav etdi: Blk, eitmisiniz: Mandarinlr, limonlar. Sent-Klement zng alar. -Bu n demkdir? -Aha. Mandarinlr, limonlar. Sent-Klement zng alar biz uaq olanda bel bir eir vard. Sonras yadmdan xb. Axr is bu cr qurtarrd: ki am yandraram, Sni dayandraram, Qlnc alsam bir kr, Ban dck yer! Bu eir oyun vaxt oxunurdu. Uaqlar llrini ta kimi yuxarda tuturdular. Onlarn altndan kemli idin. Qlnc alsam bir kr, Ban dck yer! szlri oxunanda hamnn li qfildn aa enir v sni tuturdular. eird kilslrin ad kilirdi. Tbii ki, Londonun n mhm kilslrinin... Uinston hdr yer Sent-Klement kilssinin ina tarixini yadna salmaq istyirdi. London binalarnn yan tyin etmk hmi tin olmudu. Grnc yeni tsiri balayan btn byk v zmtli binalarn nqilab dvrnd tikildiyi iddia olunurdu. Qdim tarix malik n varsa hamsn mcrrd, dumanl Orta srlr balayrdlar. Bel xrd ki, kapitalizm dvrnd he bir diqqtlayiq abid yaradlmayb. Tarixin tkc kitablar deyil, memarlq vasitsi il yrnilmsinin qars da bu yolla alnmd. Heykllr, abidlr, xatir lvhlri, k adlar bir szl, kemi iq salmaa

imkan vern n varsa hams sistemli kild dyidirilmidi. -Burann kils olduunu he vaxt bilmmim, Uinston dedi. -Kilslrin oxu qalb dey qoca dillndi. Amma onlardan baqa mqsdlrl istifad olunur. H, bayaqk eird nec idi? ki misrasn da xatrladm. Mandarinlr, limonlar Sent-Klement zng alar. Hey zng alar San-Martin, Qaytar mn fartinq! -Sonrasn bilmirm. Fartinq is xrda mis pul idi. ndiki sent kimi. -Bs San-Martin haradadr? Uinston sorudu. -San-Martin? Bu kils indi d durur. Qlb meydannda, kil qalereyasnn yanndadr. Byk frontonu, layl ta v geni pillknlri olan binadr. Uinston qocann dediyi yeri yax tanyrd. Orada tez-tez mxtlif tbliati srgilrin tkil olunduu, raket v zn Qala modellrinin, dmnin vhilik shnlrini gstrn mum fiqurlarn nmayi etdirildiyi muzey yerlirdi. -Kils Mqdds Martin shrada adlanrd, qoca szn davam etdi. Amma gzm aandan o hndvrd he vaxt shra grmmim. Uinston qravran almad. Bu press-papyedn d grksiz bir ey olard. Hm d rivsini skmdn kli ev aparmaq mmkn deyildi. Uinston qoca il shbti davam etdirmk n daha bir ne dqiq ayaq saxlad. Mlum oldu ki, soyad dkann giriind yazld kimi Uiks yox, arrinqtondur. Mister arrinqtonun altm ya var, duldur, otuz il yaxndr ki, aadak dkan ildir. Btn bu illr rzind dkann adn dyimk haqqnda dflrl fikirls d, ndns qrarn yerin yetirmyib. Shbt eldiklri mddt rzind Uinston z d frqin varmadan bayaqk yarmq eri ryind tkrarlayrd: Mandarinlr, limonlar. Sent-Klement zng alar, Hey zng alar San-Martin, Qaytar mn fartinq! Maraqldr, hr df eri deynd, el bil, London kilslrinin, hl d orada-burada qorunub saxlanan, amma gzdndn, unudulan ibadt evlrinin cingiltili zng sslrini eidirdi. Bu xyali znglrin bir-birinin ssin ss verrk trafa yaydqlar hycan sdalar qulaqlarna atrd. slind is Uinston al ksndn bri gerk hyatda bir df d olsun kils znglrinin ssini eitmmidi. Mister arrinqtonla otaqda saollab pillknlri tkbana endi. stmirdi ki, ky

xmamdan vvl traf ehtiyatla gzdn keirdiyini qoca grsn. Myyn mddt, msln, he olmazsa, bir ay gzlyndn sonra risk edib bir d dkana glmkl bal qrarn artq vermidi. Tbii ki, bu, ctimai Mrkzdki mllri buraxmaqdan ox da thlkli addm sayla bilmzdi. Onsuz da, n byk sfehliyi elmidi qeyd kitabasn alandan sonra qocann n drcd etibarl adam olduunu bilmdn bir d bura glmsinin z dnlmmi addm idi. Daha olan olmudu... Bli, dey z-zn fikirldi, bura bir d qaytmaq lazm glck. Xouna gln bzi xrm-xrda eylri d almaq istyirdi. Elc d zrind Sent-Klement kilssinin tsviri olan qravran almaa, rivdn xarb kombinezonunun altnda ev aparmaa qrar vermidi. Bir d mister arrinqtondan xahi edckdi ki, mmkns, erin qalan misralarn yadna salsn. Htta yuxardak ota kiray gtrmk kimi alsz fikir d yenidn ani olaraq beynindn kemidi. Uinston planlarna o qdr alud olmudu ki, be saniy hr eyi unutdu, vvlc qapnn arxasndan baxb traf yoxlamadan ky xd. Addmlarn atdqca qocadan eitdiyi eir parasn mahn kimi ahngl mzldanrd: Mandarinlr, limonlar Sent-Klement zng alar. Hey zng alar San- Martin, Qaytar mn... Birdn, el bil, ryi buza dnd, btn irisi is riyib axd. Qarnndan dhtli sanc kedi. Txminn, on addmlq msafd gy kombinezonlu bir nfr ski il ona trf glirdi. dbiyyat Departamentindki hmin o qarasal qz idi. K iqlar yanmrd, amma Uinston tinlik kmdn onu tand. Qz da dz Uinstonun zn baxd, zn grmmzliy vuraraq srtli addmlarla aralanb getdi. Uinston iflic vurmu kimi bir ne saniy yerindn trpn bilmdi. Sonra saa dnb ar-ar yoluna davam etdi. Tamam ks trf getdiyinin frqind d deyildi. Artq hr ey aydn idi. Qzn onu gddyn he bir bh ola bilmzdi. Bura da mhz Uinstonu izlmk mqsdi il glibmi; yoxsa ikisinin d eyni vaxtda Partiya zvlrinin yaadqlar rayondan bir ne kilometr araldak bu daldabucaq klr gedib xmalar tsadf sayla bilmzdi. mumiyytl, bu qdr tsadf mmkn olan ey deyildi. Qzn Fikir Polisinin rsmi mkda olmasnn, yaxud sadc, hvskar casus kimi faliyyt gstrmsinin is he bir hmiyyti yox idi. Tkc el onu gdmsi ox ey deyirdi. Yqin, pivxanaya girdiyini d grmd.

Gcl yeriyirdi. Addmn atdqca, alvarnn cibindki paras budunu srtrd. Bir ara htta onu xarb tullamaq haqqnda fikirldi. n dhtlisi is qarnn dorayan sanc idi. Uinstona el gldi ki, iki- dqiqy zn ayaqyoluna atdra bilms yerindc lck. Lakin bel mhlllrd ictimai tualetin olmas alagln ey deyildi. Xobxtlikdn, sanc z-zn kedi, yerini kt ar tutdu. K dalana dirndi. Uinston dayand, trddd irisind bir ne saniy yerind durub n edcyini fikirldi. Sonra geri dnb addmlarn yeyinltdi. Birdn alna gldi ki, qz vur-tut dqiq vvl yanndan keib, gr qasa zn ona atdra bilr. Qaranlq bir yer atana qdr ehmalca tqib edr, orada is da paras il vurub ban zmk olar. Cibindki d i yarayacaq qdr ar idi. Amma bu fikri drhal bandan xard. Htta fiziki gc haqqnda fikirlmyin z d hmin anda Uinstonun qvvsi fvqnd idi. N qamaa, n d zrb vurmaa taqti qalmd. stlik, qz da cavan v salamdr. Tbii ki, zn mdafi edck. Sonra drhal ctimai Mrkz getmk, balanana qdr orada oturmaq haqda fikirldi. Blk, bu yolla zn myyn alibi tmin ed bilrdi. Amma buna da qvvsi yox idi. Uinstonu ldrc talt basmd. Yegan istyi tezlikl ev atmaq, bir az dinclib zn glmk idi. Ev ancaq axam saat onda qayda bildi. 23.30-da iqlar sndrckdilr. Uinston mtbx keib bir dolu fincan Qlb cini idi. Sonra divarn girintisindki masasna yaxnlab oturdu, siyirmdn gndliyini xard. Dftrin arasn drhal aa bilmdi. Teleekrandan cingiltili qadn ssinin oxuduu vtnprvrlik mahns eidilirdi. Uinston qeyd kitabasnn mrmr kimi hamar cildin baxr, hllik hec cr bacarmasa da, fikrini mahndan yayndrmaa alrd. Adamlar aparmaa hmi gec glirdilr. n dzgn qrar, l dmmi zn ldrmkdir. Yqin, oxlar el bel d elyirlr. Yoxa xanlarn ksriyyti slind hyatlarna intiharla son qoyanlardr. Amma odlu silahn v tez tsir gstrn etibarl zhrin taplmad lkd intihar da adamdan qeyri-adi csart tlb edirdi. O, tccb irisind ar v qorxunun bioloji grksizliyi, xsusi qvv tlb edildiyi anlarda is hmi donmu, taltli vziyytd qalan insan bdninin namrdcsin xyanti haqqnda dnmy balad. Annda hrkt etsydi, qarasal qzn ssini birdflik ksmk olard. Lakin mhz thlknin fvqladliyi nticsind qti addm atmaq qabiliyytini itirmidi. Alna gldi ki, bhran anlarnda insan he vaxt dmn deyil, sadc, z bdnin qar mbariz aparmal olur. Htta indi, fincan dolusu cin indn sonra da qarnndak kt ar ona fikirlrini bir yer cmlmy imkan vermirdi. Dnrd ki, istr qhrmanlq , istrs d faci anlarnda, slind, hr ey bir-birini tkrar edir. Dy meydannda, ignc kamerasnda, batan gmid hr yerd urunda mbariz apardn amallar bir an iind yaddan xr. vzind is

bdnin byyb btn kainat tutur. Htta qorxudan iflic olmadn, ardan qqrmadn anlarda da hyat aclq, soyuq v yuxusuzluqla, diars v md rahatszl il aras ksilmyn mbarizdn ibartdir. Uinston gndliyini ad. Mtlq bir ey yazmal idi. Teleekrandak qadn yeni mahn oxumaa balamd. Ss sivri uclu paras kimi beynin sanclrd. Gndliyin nvanland, yaxud mxsusi olaraq yazld O`Brayen haqqnda dnmy alrd. vzind is Fikir Polisinin lin dndn sonra bana n oyunlar alaca haqqnda fikirldiyinin frqin vard. gr sni drhal ldrrlrs, demli, yax qurtarmsan! ldrlcyin is bh yox idi. Lakin lmdn vvl (he ks bu bard danmasa da, ham bilirdi) hr eyi etiraf etmli idin. Bunun is z qaydalar vard: vvlc dmd srnmli, yalvarb aman dilmli, sndrlan smklrinin, vurulub qarnna tkln dilrinin xrltsn eitmli, sandan qoparlan qanl tk nglrin baxmal olacaqdn. gr ntic hmi eynidirs, onda n n bu zablardan kemlisn? Hyatn bir ne gn, yaxud bir ne hft qsaltmaq z lind deyilmi? Hl he kim ifadan, yaxud etirafdan cann qurtara bilmyib. Sn artq fikrn cinayt ildiyin anda zn lm hkm xarmsan. El is, he nyi dyi bilmyn, sadc, glck prdsin brnm yalanlardan ibart dhtlri n n gzlyirsn? Yenidn O`Brayenin simasn gz nnd canlandrmaa ald. styin bir az nail oldu. Biz qaranlq olmayan yerd grcyik! bu, O`Brayenin szlri idi. Onlarn mnasn anlamd. Hr halda, anladn dnrd. Qaranlq olmayan yer xyallarda yaayan glckdir. Bzilri o glcyi he zaman grmyck, bzilri is qabaqcadan ld etdiklri biliklrl onu sirli surtd blcklr. Teleekrandan beynin dolan ss fikirlrini tamamlamaa imkan vermirdi. Uinston damana bir siqaret qoydu. Ttnn yars drhal szlb dilinin stn tkld. ndi n qdr tprsn d azn bu ac tozdan tmizly bilmycksn. Fikrind O`Brayeni bir trf sxdran Byk Qardan simas canland. Bir ne gn vvlki kimi cibindn xrda pul xarb stndki kl baxmaa balad. kildki sift onu ar, sakit v himaydar nzrlrl szrd. Amma bu qara blarn arxasnda gizlnn sirli tbssm n deyirdi? Klmlr zlri lm mlklri kimi bir-birinin ardnca dzlrdlr: MHARB SLHDR AZADLQ KLLKDR CHALT QVVDR

*****

KNC HSS I FSL Gnortaya az qalrd. Uinston ayaqyoluna getmk n kabinsindn xd. Gur iqlandrlm uzun koridorun o biri bandan bir nfr ona trf glirdi. Qarasal qz idi. Xrdavat dkannn yaxnlnda rastladqlar axamdan drd gn kemidi. Yaxnlaanda qzn sa linin sarql olduunu grd. Sarqla kombinezon eyni rng aldndan uzaqdan ayrd etmk mmkn deyildi. Yqin, roman sjetlrinin qaralamasn hazrlayan kaleydoskopun arxn frladarkn qolunu zdlmidi. dbiyyat Departamentind bel zdlnm hallar tez-tez ba verirdi. Aralarnda, txminn, -drd metrlik msaf qalanda qzn aya nys ilidi, mvazintini itirib z st dmy srildi. zn saxlaya bilmyib ardan qqrd. Deysn, zdli qolunun stn yxlmd. Uinston drhal ayaq saxlad. Qz birthr qalxb dizi st oturdu. Sifti sarmtl-sd rngind idi, dodaqlar is hmiki kimi qrmzya alrd. Gzlrini Uinstona zillmidi. Yqin ki, ardan ox qorxu hissinin tsiri il ondan kmk umurdu. Uinstonun ryin qrib hisslr hakim ksilmidi. Qarsndak hyatna qsd etmk istyn dmn idi. Eyni zamanda ardan zab kn, blk d, l, yaxud ayaq smklrindn biri snan insan idi. Qzn sarql qolunun st yxldn grnd Uinston onun yaad iztirab, sanki, z bdnind hiss etmidi. -zilmisiniz? dey qzdan sorudu. -El bir ey deyil. Sadc, qolum... Bir saniyy keib-gedr. Qz el danrd ki, sanki, ryi bu dqiq sinsindn xacaq. Rngi get-ged daha da aarrd. -Bir yeriniz zdlnmyib ki? -Yox, yox. Hr ey qaydasndadr. Yalnz bir az ar hiss etdim. O da keib-getdi.

Qz salamat qolunu uzatd. Uinston ayaa qalxmasna kmk etdi. Rngi bir az stn glmidi. Bayaqkndan xeyli yax grnrd. -Hr ey qaydasndadr, qz eyni szlri tkrar etdi. Sadc, bilyim bir az srpdi. Sa olun, yolda! Qz bu szlri deyib gldiyi istiqamtd yoluna davam etdi. Cld, inaml addmlarndan, hqiqtn d, ciddi bir ey ba vermdiyi sezilirdi. Btn hadis, yqin ki, yarm dqiqdn ox kmmidi. Hisslri he vchl siftd bruz vermmk artq instinkt evrilmi, vrdi haln almd. Hm d qz yxlan zaman ikisi d teleekrann grm buca altnda olmudular. Amma arada el bir hadis ba vermidi ki, Uinston teleekran aldadaraq heyrt hissini ox byk tinlikl gizld bilmidi. Qolundan yapb ayaa qalxmaa kmk eldiyi iki- saniy rzind qz onun ovcuna n is qoymaa imkan tapmd. Bunun dnlm kild edildiyin bh ola bilmzdi. Ovcundak kiik v hamar bir ey idi. Ayaqyolunun qapsndan iri girrkn Uinston onu yavaca cibin srdrb barmaqlarnn ucu il yoxlamaa balad. Drd bklm kiik kaz parasna oxayrd. Pisuarn qarsnda dayand mddtd cibind kaz parasn amaa mvffq oldu. Yqin, n is bir ey yazlmd. Uinston vvlc ayaqyolundak kabinlrdn birin keib kaz oradaca oxumaq barsind dnd. Amma tez d bunun dhtli alszlq olacann frqin vard. Teleekrann aramsz nzarti altnda insann zn minlikd hiss edcyi he bir yer yox idi. Kabinsin qaydb oturdu. Kaz parasn etinaszlqla masadak digr sndlrin stn atd. Eynyini taxb nitqyazar zn trf kdi. Be dqiq! dey yavacadan pldad. n az, be dqiq gzlmk lazmdr!. ryi sinsind qorxunc guppultu il dynrd. Xobxtlikdn qarsndak byk diqqt tlb etmyn adi i idi. Uzun stunlar klind dqiqldirmk tlb olunurdu. Kaz parasndak yaznn mtlq siyasi xarakter dadn fikirlirdi. N qdr ba sndrsa da, tsvvrn yalnz iki variant gtir bilirdi. Biri, hqiqt daha uyun glni v Uinstonu daha ox qorxudan qzn Fikir Polisinin agenti olmas idi. Dorudur, Fikir Polisinin hanssa niyytini hyata keirmkdn tr bu cr qrib vasity l atmasnn sbbi qaranlq qalrd. Lakin bel etmidilrs, demli, buna sas vard. Kazdak szlr hd, thdid, hyatna intiharla son qoymaq mri, yaxud ustalqla qurulmu baqa tl d ola bilrdi. Hr vasit il fikrindn xarmaa ald, lakin he cr nail ola bilmdiyi baqa, daha alasmaz ehtimal da vard. Kaz qtiyyn Fikir Polisindn deyil, hanssa gizli tkilatdan gndrilmidi. Blk, hqiqtn d, Qardalq cmiyyti mvcuddur! Blk, qz da onun zvlrindn biridir! Gldiyi qnatin cfngliyin bh ola bilmzdi. Amma barmaqlarnn ucu cibindki drd bklm kaz parasna toxunan anda alna ilk gln fikir bu yazlm rqmlri

olmudu. Yalnz aradan iki dqiq kendn sonra hqiqt daha ox uyun grnn variant tapa bilmidi. Htta indi, al v dncsi ona ald sifariin ox ehtimal ki, intihar tlbi olduunu inadla dikt elyndn sonra da sassz midlr qaplaraq hec vchl gmannn doruluuna inanmaq istmirdi. Mnasz nikbinlik onu hl d trk etmmidi. ryi iddtl dynrd. Nitqyazara rqmlri mzldad bu anlarda ssinin titrmsini ox byk tinlikl gizld bilirdi. zrind iini baa atdrd vrqlri ll klind burub pnevmatik boruya qoydu. Aradan skkiz dqiq kemidi. Eynyini yenidn gzn taxd. Drindn nfs alb n std qzn trdy kaz paras qoyulmu sndlri qarsna kdi. Kaz hamarlayb dzltdi. Orada hl tam bimmi iri xtl sz yazlmd: Mn sizi sevirm. Bir ne saniy zn el itirdi ki, hr an cinayt sndin evril bilck kaz drhal yadda yuvasna atma da yadndan xard. Bir ey ox maraq gstrmyin thlkli olduunu anlasa da, sz dn-dn oxumaqdan zn saxlaya bilmir, yazlann, sadc, gzn grnmdiyin bir daha inanmaq istyirdi. Fasily qdr i ona ox ar grnd. Diqqtini cansxan rqmlrin zrind he cr cmly bilmirdi. Digr trfdn, hycann hr vasit il teleekrandan gizltmli idi. Ona el glirdi ki, sanki, qarnnda tonqal qalanb. Boanaq haval, basrq v ss-kyl yemkxanada nahar is sl chnnm zabna evrildi. He olmazsa, nahar vaxt bir az tk qalacana mid edirdi. in trsliyindn ktbeyin Parsons glib zn zbzdki stula basd. Drhal da bdninin kskin tr iyi il nahar masasndak orbann qalay tamn stlyrk xsusi canfanlqla bu gnlrd keirilck Nifrt Hftsin hazrlq ilrindn danmaa balad. Tdbir mnasibti il aralarnda qznn da olduu Kfiyyatlar drnyi zvlrinin karton zrind Byk Qardan bann iki metrlik tsvirini hazrlamalar onu yamanca riqqt gtirmidi. n qanqaraldc ey yemkxanadak ss-kydn Parsonsun dediklrini tinlikl eitmsi, hr df onun blh szlrini tkrar-tkrar sorumaa mcbur qalmas idi. Qfildn qarasal qzn zaln uzaq kncnd iki baqa qzla oturduunu grd. O, zn grmmzliy vurdu. Uinston bir d hmin smt baxmad. Gnn ikinci yars nisbtn asan kedi. Nahardan drhal sonra bir ne saat vaxtn alan, bandak knar fikirlri bir trf qoyma, diqqtini cmldirmyi tlb edn ox msul v mrkkb taprn icras zrind ilmli oldu. Daxili Partiyann indi soyuq mnasibt bslniln grkmli zvlrindn birini gzdn salmaq n iki il vvlki istehsalat gstricilrini saxtaladrmaq tlb olunurdu. Uinston bel ilrin hdsindn mhartl glirdi. ki saat rzind ba i el Tamam tk qalmayana qarmd ki, qz bir df d yadna dmmidi. Sonra adamn aln bandan xaran dlicsin tnhalq arzusu il birlikd qzn sifti d tzdn gzlrinin qabana gldi.

qdr hyatnn yeni, gzlnilmz hadissini z n he cr aydnladra bilmycyini baa drd. stlik, axam mtlq ctimai Mrkzd keirmli idi. Yemkxanada dadsz-tamsz am yemyini tlsik qarnna trd. Sonra Mrkz qab baya tntn il tkil olunmu qrup mzakirsind itirak etdi. ki set stolst tennis oynad. Bir ne qdh cin idi. ngsosun ahmata mnasibti mvzusunda saat yarmlq cfng mhaziry qulaq asd. Darxdndan, az qala, ryi partlayrd. Lakin bu axam ilk df idi ki, Mrkzdn tez qab cann qurtarmaq istmirdi. Mn sizi sevirm szlri ryind hyatn bacardqca uzatmaq istyi yaratmd. Bel bir vaxtda htta kiicik ehtiyatszlq da Uinstona alsz hrkt kimi grnrd. Yalnz gec saat on bird mnzilin qaydb yatana girndn v qaranlqda zn thlksiz hiss edndn sonra (gr brkdn bir ey danmrdnsa, teleekran da qorxulu deyildi) hr eyi gtr-qoy etmy imkan yarand. ndi mslnin, nec deyrlr, texniki trfini hll etmk, qzla hans yollasa laq yaratmaq v gr haqda vdlmk lazm idi. zn qar tl qurulmas fikrini artq bandan xarmd. Bu, mmkn olan ey deyildi. Qzn kaz trrkn keirdiyi hycan niyytinin smimiliyindn xbr verirdi. Qorxudan zn tamam itirmidi. Bu hisslri yamslamaq is o qdr d azan deyildi. Uinston lin dn imkandan imtina etmyi alna da gtirmirdi. Vur-tut be gn vvl qzn ban aylaq da il zmk istdiyini xatrlad. ndi kemii qurdalaman he bir hmiyyti yox idi. Onun bir ne gn vvl yuxuda grdy lt, ehtirasl bdnini gzlri nn gtirmy ald. O zaman digr cavan qadnlar kimi bu qzn da yelbeyin olduunu, beynini yalan v nifrtl doldurduunu, bdninin is buzdan frqlnmdiyini fikirlmidi. ndi onu itir bilcyini, sd kimi aappaq cavan qz bdninin lindn xacan dnnd iindn bir titrtm kediyini hiss etdi. ox qorxduu baqa thlk d vard: tezlikl bir yol tapb laq yaratmasa, qz fikrini dyi bilrdi. Amma intim grn tkili alaglmz drcd tin idi. Bu, rqibin mat elan qarsnda yeni, uurlu gedi etmy bnzyirdi. Addmn atdn hr yerd teleekrann nzarti altndasan. Qzn trdy kaz oxuyandan be dqiq sonra btn mmkn gr imkanlar ildrm srti il beynindn kemidi. ndi is arxayn fikirlmk frsti yaranandan sonra ahmat taxtas zrindki fiqurlar kimi variantlar bir-birinin ardnca diqqtl nzrdn keirirdi. Aydn msldir ki, bu gn shrki tsadf bir d tkrarlana bilmz. gr qz Sndldirm Departamentind ilsydi, gr mslsini, blk d, nisbtn asan yoluna qoymaq olard. dbiyyat Departamentinin binann hans hisssind yerlmsi haqqnda Uinstonun yalnz dumanl tsvvr vard. stlik, ora getmk n mtlq tutarl bhan lazm idi. Qzn harada yaadn, idn saat ned xdn bilsydi, ev qaydanda birthr grmk olard. Lakin kimins arxasnca db evin qdr tqib etmk d thlkli idi. Hm d grk Nazirliyin qarsnda dayanb gzlyydi. Bunu

is mtlq grckdilr. Potla mktub gndrmk barsind is, mumiyytl, dnmy dymzdi. Mktublarn alb oxunduu oxdan he kim sirr deyildi. ndi tk-tk adamlar bir-birilri il yazrdlar. smarc zrurti yarananda zrind hazr ifadlrin uzun siyahs ap olunmu pot aqcalarn almaq, iin yaramayan ifadlrin stndn xtt krk gndrmk kifayt edirdi. nvan bir yana qalsn, Uinston he qzn adn bilmirdi. ox fikirlndn sonra n etibarl gr yerinin yemkxana olduu qnatin gldi. gr teleekrann grm bucandan nisbtn aralda, otan ortasnda qzla eyni masa arxasnda oturmaa frst yaransa, trafdan hmiki kimi ss-ky v uultu eidils, ikilikd, he olmasa otuz saniy qalmaq imkan olsa, yqin ki, bir ne klm dana bilrdilr. Sonrak btn hftni Uinstonun hyat skskli yuxu kimi kedi. Ertsi gn yalnz nahar fasilsinin bitdiyini bildirn fit alnanda qz yemkxanaya girdi. Grnr, onu nisbtn gec balayan i nvbsin keirmidilr. Bir-birilrin baxmadan tb-kedilr. Nvbti gn nahara hmiki vaxtda glmidi. Lakin baqa qadn tan il, z d dz teleekrann qarsnda oturmudu. Uzun v dhtli grnn sonrak gn o, mumiyytl, yemkxanaya glmdi. Uinstonun btn sblri v bdni grilmi sim evrilmidi. Vziyyti el idi ki, hr hrkt, hr ss, hr nsiyyt, eitdiyi v dediyi hr sz sonsuz iztirab mnbyin evrilirdi. Htta yuxuda da qzn surti gzlri nndn kilmirdi. Bu mddtd bir df d olsun gndliyin l vurmamd. zablarn ynglldirn yegan tslli i idi. Ba i qaranda Uinston bzn on-on be dqiq hr eyi yadndan xara bilirdi. Qzn bana n i gldiyi bard tsvvr yox idi. z tuta bilcyi yol da grnmrd. Onu buxara evir bilrdilr. ntihar ed bilrdi. Okeaniyann n ucqar yerin gndril bilrdi. n pisi, n arzuolunmaz is, sadc, fikrini dyir v ondan uzaq qamaa alard. Nhayt, nvbti gn qz z xd. Qolu daha sarql deyildi. Yalnz bilyin plastr yapdrlmd. Uinston iind el yngllk hiss etdi ki, hr eyi unudaraq bir ne saniy gzlrini onun siftindn kmdi. Shri gn, az qala, danmaq imkan yaranacaqd. Uinston yemkxanaya girnd qz divardan xeyli araldak masada tk oturmudu. Hahar fasilsi tz balandndan yerlrin oxu bo idi. Nvb irlilyirdi. Uinston yemyini gtrb adamlarn arasndan xmaq istyirdi ki, qabaqdaklar ayaq saxladlar. Kims saxarin hbi almadna gr etirazn bildirirdi. O, salonun ortasna trf gednd qz hl d tk oturmudu. Uinston zn bo masa axtarrm kimi gstrrk dz onun oturduu smt z tutmudu. Artq qzn lap yaxnlnda idi. Bir ne saniydn sonra ikilikd qala bilrdilr. Lakin el bu zaman arxadan kims: Smit! dey onu ssldi. Uinston zn eitmmzliy vurdu. Smit! dey ss bu df daha ucadan eidildi. Yox, oyun oynaman faydas yox idi. Uinston geri evrildi. N vaxtsa atst tan olduu, grkmindn sfehlik yaan Uiler soyadl sarn gnc tbssml onu masasnn arxasndak bo yer dvt edirdi. Boyun qarmaq aq-akar

ehtiyatszlq olard. Tand adamn dvtindn sonra gedib tkbana nahar edn qzn masasnda otura bilmzdi. Bu hrkt mtlq diqqti kckdi. zn dostcasna tbssm ifadsi verib Uilerin gstrdiyi yerd yldi. Sarn, sfeh sift, sanki, iqland. Uinston ani qarabasma hiss etdi. Ona el gldi ki, kims lindki baltan dz siftinin ortasna rpr. Bir ne dqiq sonra qzn yanndak yerlr tutuldu. Amma bh yox idi ki, qz Uinstonun ona trf gldiyini grm, niyytini anlamd. Ertsi gn yemkxanaya vaxtndan tez gldi. Znnind yanlmamd. Qz, txminn, dnnki yerind, yen d tk oturmudu. Nvbd Uinstondan qabaqda balacaboylu, yastsiftli, bh dolu gzlri daim qaynaan bcybnzr adam dayanmd. Podnosunu gtrb pitaxtadan aralananda onun dz qzn oturduu masaya trf ynldiyini grd. midlri yen pua xrd. Nisbtn araldak masann arxasnda da bo yer vard. Lakin bcybnzr adamn qrmndan zn qtiyyn ziyyt salmaq niyytind olmad, n yaxn masada, qzla birlikd oturmaq istdiyi sezilirdi. ryindn qara qanlar axan Uinston onun dalnca addmlayrd. Qzla tkbtk qalmayana qdr he n alnmayacan yax baa drd. Birdn gurultu qopdu. Balacaboy zqoylu dmd uzanmd. Podnosu bir knara sramd. Qarsnda dmnin st il iki nazik rnaq orba v qhv axrd. Balacaboy srayb yerindn qalxd, hirsli-hirsli Uinstona baxd. Yqin, qfil yxlmanda onu sulu sayrd. Daha zbz oturmudu. Ona trf baxmrd. Podnosdak yemklri masann stn dzb tls-tls yemy balad. Kims yaxnlab bo yerlri tutana qdr mtlq shbti qurtarmaq lazm idi. Amma cann dhtli qorxu brmd. Qzla koridorda ilk qrib tmaslarnn stndn bir hft kemidi. Bu mddtd o, fikrini dyi d bilrdi. Blk d, dyimidi. Giridiyi oyunun uurla sona ataca mmkn olan ey deyildi. Gerk hyatda bel hadislr tsadf olunmur. gr lind podnos trafa boylanb bo yer axtaran Amplfort onlarn masasna yaxnlasayd, yqin, qzla danmaq fikrindn vaz keckdi. Amplfort ndns zn Uinstona mhrm sayrd. ndi d onu grsydi, mtlq glib yannda oturacaqd. Szn demk n, blk, bir dqiqdn d az vaxt qalrd. Amma qz da, Uinston da balarn qaldrmadan yeyirdilr. Xrklri menyud raqu kimi gstrils d, slind, lobya orbas idi. Nhayt, Uinston asta ssl, sanki, dodann altnda mzldanrm kimi danmaa balad. Gzlrini qaldrb bir-birilrin baxmrdlar. kisi d tlsik hrktl orban qaqlayb azlarna qoyur, arada yaranan qsa fasillrd is yava v ifadsiz ssl fikirlrini blrdlr: -dn n zaman xrsnz? -On skkiz otuzda. n dnmyinin hmiyyti yox idi. Be saniy sonra ryi, az qala, sinsindn xan Uinston qzla

-Harada gr bilrik? -Qlb Meydannda. Heyklin yannda. -Ora teleekranla doludur. -Adam ox olanda qorxusu yoxdur. -N is bir iar lazmdr? -Yox. Mni adamlarn n gur yerind grmyn qdr yaxnlamayn. Hm d mn trf baxmayn. Sadc, yaxnlmda olmaa aln. -Saat ned? -On doqquzda. -Oldu. Amplfort Uinstonu grmdi. Baqa yer tapb oturdu. Daha he n danmadlar. Eyni masa arxasnda zbz yln iki adamn bir-birin baxmamas qeyri-mmkn olsa da, nzrlrini hr vasit il yayndrrdlar. Qz tlsik naharn qurtarb masadan qalxd. Uinston siqaret kmk n bir az lngidi. Qlb Meydanna dandqlar vaxtdan tez glmidi. Yuxarsnda Byk Qardan heykli ucalan nhng fleytayabnzr stunun yannda dayanb tamaa edirdi. Heyklin nzrlri Birinci Uu Zola urunda savada Avrasiya aviasiyasnn (bir ne il vvl shbt stasiya aviasiyasndan gedirdi) darmadan edildiyi cnub smasna zillnmidi. Qar trfdki kd hamnn ndns Oliver Kromvel znn etdiyi atl heykli ucalrd. Dandqlar vaxtdan be dqiq kemidi. Qz hl d grnmrd. Uinston yen qorxuya dmd. Dnrd ki, glmyibs, demli, fikrini dyiib. Yava-yava meydann imal smtin trf addmlad. Znglri alnd zamanlar Qaytar mn fartinq! dey ss-ky salan San-Martin kilssini drhal tanmasndan az da olsa, mmnunluq duydu. Eyni anda heyklin postamenti qarsnda dayanb ora yapdrlm plakata baxan, blk d, zn baxrm kimi gstrn qz grd. Postamentin drd yannda teleekranlar quradrlmd. Qfltn sol trfi brm insan ktlsinin arasndan uultu kedi, ardnca da yk manlarnn bouq ssi eidildi. Ham meydandan xb ss gln trf qamaa balad. Qz da tlsik postamenti dvry alm ir heykllrinin yanndan keib ktly qouldu. Uinston onu gzdn itirmmy alaraq arxasnca yyrd. trafda eidiln qrq-ksik klmlrdn sir avrasiyallarn harasa aparldqlarn anlad. Adamlar sx crglrl meydann cnub trfini tamam tutmudular. Adi vaxtlarda ktldn uzaq durma stn tutan Uinston indi nyin bahasna olursa olsun, zn adamlarn n sx yerin vurmaa alrd. Qz artq lap yaxnda idi. sts, li il toxuna bilrdi. Lakin son anda vcudunun

alaglmz llri il heyrt douran nhng bir prol v z kimi yekpr qadn (grnr, arvad idi) qzla Uinston arasnda tdn pr kdilr. ox fikirlmdn var gc il zn onlarn arasna vurdu. Bir anla ortasna ddy t mngnsind sxlb xil dncyini dnd. Amma ynglc trls d, prollarn hatsindn xa bildi. ndi qzla yanbayan dayanmd. kisi d hrktsiz nzrlrl dz qarlarna baxrdlar. Yk manlar kdn, az qala, srn-srn keirdilr. Avtomobillrin banlarnn drd bir kncnd siftlri da kimi ifadsiz avtomatl sgrlr dayanmd. Onlarn arasnda is khn, yal uniformal sar v balacaboy adamlar crg il diz kb oturmudular. Ensiz cizgini xatrladan monqol gzlri il he ny maraq gstrmdn avtomobillrin alaq banndan trafa kdrli nzrlrl baxrdlar. Yk man atb-tutanda metal cingiltisi eidilirdi. Hamsnn ayaqlarna qandal vurulmudu. sirlrl dolu manlar bir-birinin ardnca keib-gedirdilr. Uinston, sadc, onlarn uultusunu eidirdi. Adamlarn ba zrindn sirlri tinlikl grmk olurdu. Qzn iyni v llri ona sxlmd. Sifti o qdr yaxnda idi ki, istiliyini hiss edirdi. Nahar vaxt yemkxanada olduu kimi yen tbbs z lin ald. Az qala, dodaqlarn trptmdn ognk kimi ifadsiz ssl danrd. Onun plts trafdak gurultuya v avtomobillrin uultusuna qarb yox olurdu. -Mni eidirsiniz? -Eidirm. -Bazar gn gnorta bo vaxtnz var? -Aha. -Onda diqqtl qulaq asn. Dediklrimi yadnzda saxlayn. vvlc Paddinqton Vazalna getmlisiniz... Qz Uinstonu heyrt salan hrbi dqiqlikl btn marrutu izah etdi. Yarm saat qatarla getmli, stansiyadan sola dnmli idi. Sonra torpaq yolla iki kilometr msaf qt etmk lazm glckdi. Qarsna st diryi olmayan darvaza xacaqd. Orada taladan ken cra dmli idi. Bir azdan sonra yan st yxlm rk aac grckdi. Tsvir olunan yerlrin xritsi, el bil, qzn beynin hkk edilmidi. -Hr ey yadnzda qald? o, szn qurtarb pldad. -Aha. -vvlc sola dnrsnz, sonra saa, sonra yen sola. Diqqtli olun darvazann st diryi yoxdur. -Yadmdan xmaz. Saat ned? -Txminn, 15-d. Blk, bir az gzlmli oldunuz. Mn baqa yolla glcym. Hr eyi dqiq

xatrladnza minsiniz? -lbtt. -Onda mmkn qdr tez mndn aralann. slind, bu szlri demy ehtiyac yox idi. Amma ktlnin hatsindn xmaq asan deyildi. Avtomobillr aramsz keib-gedirdilr. Adamlar gzlri nnd alan mnzry acgzlkl baxrdlar. Bir ne yerdn fit sslri v qqrtlar eidildi. Canlanma yaratmaq istynlr Partiya zvlri idilr. Lakin tezlikl onlar da sakitldilr. Ktly hakim ksiln hiss, sadc, maraq idi. Avrasiyadan, yoxsa stasiyadan olduqlarn bilmdiklri cnbilr onlarn nzrind caib heyvandan o qdr d frqlnmirdilr. sirlri xmaq rti il he ks mrnd cnbi grmmidi. sirlr is yalnz bir anlq baxmaq mmkn olurdu. Hrbi cinaytkar kimi dar aacndan aslan bir ne nfrdn baqa qalanlarn bana n gldiyindn he kimin xbri olmurdu. Sadc, izsiz-soraqsz yoxa xrdlar. Yqin, icbari mk drglrind qul kimi ildirdilr. Dyirmi monqol zlri tdricn z yerini Avropa tipli siftlr verirdi. vvlkilr kimi onlarn da zlri tkl, st-balar irk irisind idi. Gzlrindn qorxu v hycan yard. ri almacq smklri arxasndan gcl grnn bu gzlrdn biri hrdnUinstona zillnir, bir ne saniy inadla baxr, sonra baqa smt ynlirdi. Avtomobil karvannn sonu yaxnlamaqda idi. Axrnc yk mannda Uinston btn siftini bomboz tk basm yal adam grd. O, dik dayanm, qollarn qarnnn stnd arpazlamd. Sanki, bu pozada donubqalmd. Sonuncu man kend bir-birilrindn aralandlar. Ktl hrsini bir trf atmamdan vvl, Uinston son anda frst tapb qzn lini yavaca sxa bildi. Bu, cmisi bir ne saniy kmidi. Lakin onlara el gldi ki, uzun mddtdn bri l-l tutublar. Bir ne saniynin irisind Uinston qzn linin hr cizgisini yrnmy macal tapmd. Uzun barmaqlarna, drnaqlarnn hamar, dyirmi sthin, ar idn qabar balayb dynlnmi ovcuna, bilyinin yumaq drisin toxuna bilmidi. Barmaqlarnn tmas il hiss etdiyi bu li indi grnndn d tanya bilrdi. Qzn gzlrinin rngini yrnmy imkan tapmadn dnd. Yqin ki, qonura alr. Amma qarasal adamlarn gzlri bzn mavi rngd d olur. Yenidn ban evirib qza baxmaq alszln son hddi sayla bilrdi. Onlar hr iki trfdn ktlnin arasnda sxlaraq kimsnin diqqtini kmdn bir-birilrinin llrindn tutmudular. Dz qabaqlarna baxrdlar. Prtlaq sal balar zrindn Uinstona zillnn is qzn deyil, avtomobildki yal sirin kdr dolu gzlri idi. II FSL Uinston klgli crla gedirdi. Budaqlarn bir-birin atlb ta ml gtirmdiyi yerlrd

arabir gnn qzl rng alan parlaq ina xrd. Sol trfd aaclarn alt badan-baa zngiyi il rtlmd. Hava, el bil, insann drisini tumarlayrd. Mayn ikinci gn idi. Menin drinliklrindn alabaxtalarn monoton rts eidilirdi. Vaxtndan bir az tez glmidi. Yolda he bir tinlikl zlmmidi. Grnr, qz bel msllrd o qdr tcrbli idi ki, Uinston htta normal vziyytd d iini yeyn qorxunu o qdr d hiss etmmidi. Kifayt qdr thlksiz yer seildiyin bh ola bilmzdi. hr knarnda hr yerin Londonla mqayisd daha thlksiz olduunu dnmk sadlvhlk idi. lbtt, burada teleekran quradrlmamd. Lakin gizli mikrofon qorxusu hmi vard. Mikrofona ssi yazb sonra sahibini tapmaq olurdu. kinci trfdn, diqqti kmdn tkbana syaht xmaq da asan msl deyildi. Dorudur, yz kilometrdn az msafy gedi n pasportda mvafiq qeydiyyat aparlmas tlb olunmurdu. Lakin bzn dmiryol stansiyalarnn yaxnlnda patrullar dolardlar. Onlar rastlarna xan btn Partiya zvlrinin sndlrini yoxlayr, cncl suallar verirdilr. Bxtindn patrula rast glmmidi. Stansiyadan xandan sonra bir ne df evrilib ehtiyatla arxasna baxm, izlnmdiyin tam min olmudu. Qatar tkc el xo yaz havasna gr zlrini bxtvr sayan bayram hvali-ruhiyyli prollarla dolu idi. Btn yolu taxta oturacaql vaqonda glmidi. Oturacaqlarn hamsn dilri tklm ulu nndn tutmu biraylq sdmr krpy qdr oxsayl prol ailsi zbt etmidi. Onlar bir gnly knd, qudalarna qonaq gedirdilr. Hm d sla kinmdn Uinstona dediklri kimi, qara bazardan bir az ya tapmaq midind idilr. Cr tdricn genilndi. Uinston qzn tsvir eldiyi kolluqlar arasnda mal-qarann tapdalad talaya xd. Saat yox idi, amma vaxtndan tez gldiyini hiss edirdi. Zngiyi el sx bitmidi ki, tapdalamamaq mmkn deyildi. Uinston dizi st kb ik drmy balad. Hm vaxt ldrmk lazm idi, hm d qz glnd srpriz elmk gzlmdiyi halda ona ik dstsi vermk fikrin dmd. Az qala, bir qucaq zngiyi ymd. Onlar burnuna yaxnladrb bagicllndirici tnd trini sinsin kmk istyirdi ki, arxadan eidiln ssdn btn bdnini soyuq tr basd. Kimins aya altnda qalb snan budan aqqlts eidildi. Uinston he n olmam kimi yen gl drmy davam etdi. Bu n dzgn qrar idi. Arxadak qz da ola bilrdi. Amma blk, kims onu izlyib bura qdr gtirmidi? trafa boylanrsansa, demli, n is bhli iin var. Odur ki ban qaldrmadan aramsz zngiyi drirdi. iynin ynglc bir l toxundu. Gzlrini qaldrb baxd. Qz idi. lini dodana qoyub susmaq iarsi verdi. Sonra kollar aralayb dar crla srtl menin irisin trf addmlad. naml hrktlrindn vvllr dflrl burada olduu aydn sezilirdi. raziy bldliyi bataqlq yerlrin yanndan ox asanlqla keibgetmsindn d bilinirdi. Uinston gl dstsini sinsin sxb onun dalnca addmlayrd. Qz grnd

vvlc irisind bir rahatlq hiss etmidi. ndi is belindki qrmz quran daha aydn nzr arpdrd gcl v gzl bdnini, yaraql ayaqlarn gzdn keirnd birdn-bir bu qza layiq olmad fikri dncsin hakim ksilmidi. Htta qzn arxaya evrilib diqqtl ona baxaca tqdird qrarn dyiib geri qaydaca ehtimal fikrindn kedi. Havann xo rayihsi, aaclarn gzoxayan yall da Uinstonun qorxusunu artrrd. Hl stansiyadan glnd gzl may gninin alar altnda z z gznd ox irkli, kif basm, Londonun toz v qurumu, az qala, drisinin hr santimetrin ilmi adam kimi grnmd. Qzn indiy qdr onu bir df d gn inda, yaxud aq yerd grmmsi fikri qnatini daha da mkmlndirirdi. Dnn nian veriln aacn yanna glib atdlar. Qz qurumu aacn stndn atlanb divar kimi zyuxar boy kmi kollarn arxasnda grnmz oldu. Uinston da onun ardnca kollua girdi. zlrinin cavan aaclarn drd trfdn hat eldiyi seyrk otlu, tbii otaa bnzyn kiik talaya glib xdqlarn grd. Nhayt, qz dayanb zn Uinstona trf evirdi. -Gldik! dedi. Uinston onun iki- addmlnda durub baxrd. El bil, yaxn glmy crti atmrd. -Crda zm qsdn danmrdm, qz skutu pozdu. nki trafdak kollarn arasnda mikrofon gizld bilrlr. Dorusu, dnmrm ki, bel ey olsun. Amma istniln halda iimizi ehtiyatl tutmalyq. O donuzlardan birinin ssimizi xarmamalyq. Bura is tam thlksiz yerdir. Uinston hl d qza yaxnlamaa csart etmirdi. -Deyirsiniz, bura thlksiz yerdir? dey sfehcsin bir d sorudu. -lbtt! Siz bir aaclara baxn. trafda vvllr ksilmi gyr aacnn ktyndn qalxan phrlr dimdik ucalrd. Gvdlri hl adam bilyindn youn olmazd. Mikrofon gizltmk n hndr, qaln yarpaql aaclar yoxdur. Hm d bura birinci df glmirm. Yalnz bundan sonra arxayn danmaa baladlar. Uinston kingnliyini stlyib yaxn gldi. Qz qarsnda dayanmd. Siftind, el bil, cavan kiinin bel yerd bu qdr lng trpnmsindn tccblndiyini bildirn qnaq ifadsi vard. Uinstonun qucandak zngiyi dstsi dald. Sanki, gllri kims lindn alb yer spldi. Yaxnlab qzn llrindn yapd. -nanmazsnz, dedi, indiy qdr gzlrinizin n rngd olduunu bilmirdim. Qzn gzlri qonur, daha dorusu, aq-qonur rngd idi. Uzun, qara kirpiklri vard. -ndi gzlrimin rngini grndn sonra baxmaa yen ehtiyat edirsiniz? -Bir az ehtiyatlanram. Qoy zm siz bir az tandm. Otuz doqquz yam var. Evliym. Arvadmla he cr zl bilmirm. Ayaqlarmda varikoz damarlarnn genilnmsindn ziyyt yazb tanyacan he vaxt yaddan

kirm. Dilrimin bei protezdir. -Mnim n bunlarn el bir hmiyyti yoxdur. Tbbsn kimdn gldiyini sylmk tin olsa da, bir an sonra qz artq onun qollar arasnda idi. vvlc Uinston ilk tmasdan he bir ey hiss etmdi. uruna yalnz bir fikir hakim ksilmidi: ba vernlr mmkn olan ey deyil! Cavan qadn bdni ona sarlmd. Sifti gur, qara salarn irisind grnmz olmudu. Nhayt, qz ban yuxar qaldrd. ndi Uinston onun dolun, qrmz dodaqlarn prd. Qz qollarn Uinstonun boynuna dolamd, nvazil zizim, hyatm, sevimlim deyirdi. He bir trddd, yaxud mqavimtl zlmdn onu ehtiyatla otlarn stn uzatd. Demk, istdiyini ed bilrdi. Lakin bdnlrinin tmasndan baqa he bir fiziki istyinin olmadn ox tezlikl anlad. Hl d dncsin hakim ksiln yegan hiss ba vernlrin mmknlyn inamszlq idi. Amma eyni zamanda qzn mhz onu semsindn d qrur duyurdu. Mnasibtlrin bel asanlqla yoluna dmsin sevinirdi, amma fiziki yaxnlq istyi duymurdu. Hr ey gzldiyindn daha srtl ba vermidi. Qzn gncliyi v gzlliyi onu qorxutmudu. Blk, uzun mddt qadnsz yaaman trtdiyi fsadlar rol oynamd. Uinston hycannn sbbini bilmirdi. Qz yerindn qalxd. Salarna ilimi zngiyini qoparb atd. Sonra Uinstonun qarsnda oturdu, llri il onun belini qucaqlad. -Narahat olma, zizim. Tlsn yerimiz yoxdur. Hl n qdr vaxtmz var! Grrsn, n la gizli gr yeridir? ctimai turist gzintisi zaman, dstdn geri qalanda buran bldlmidim. gr idir, tsadfn kims yaxnlasa, lap yz metrlikdn d eitmk olur. -Adn ndir? dey Uinston sorudu. -Culiya. Sninkini bilirm. Uinstondur. Uinston Smit. -Haradan yrnmisn? -Grnr, mlumat toplamaqda sndn daha bacarqlyam, zizim. Dzn de, kaz sn vermmidn vvl haqqmda n fikirlirdin? Uinston qza yalan danmaq istmirdi. Blk, n xoaglmz eylrdn balamaq mhbbt izharnn qrib sullarndan biri sayla bilrdi. -Sn nifrt edirdim, dedi. Sni zorlamaq, sonra da ldrmk istyirdim. ki hft vvl ban aylaq da il zmk fikri beynimd qtilmidi. Dzn bilmk istsn, Fikir Polisi il laqli olduunu dnrdm. Qz qhqh kib gld. Eitdiyi szlri rolunu la oynamasnn tsdiqi kimi qbul elmidi. -Birc Fikir Polisi atmrd! Dorudan, bel fikirlirdin? -Blk d, tam bel deyildi. Amma zahiri grnndn, bel cavan, salam, tz-tr

olmandan... Baa drsn... Fikirlirdim ki, yqin... -Fikirlirdin ki, yqin, nmunvi Partiya zvym. mllrimd v fikirlrimd bllur kimiym. Bayraqlar, yrlr, arlar, gzintilr, idman oyunlar, ictimai turist sfrlri v baqa buna bnzr eylr. Fikirlirdin ki, lim imkan ds, sni fikir cinaytind ittiham edcym, o biri dnyaya gndrilmyin qrar vercym? -Aha! Txminn, oxar eylr dnrdm. Bilirsn, indiki qzlarn oxu mhz bel olur. -Yqin, hams bu andra qalmn ucbatndandr! dey Culiya Antiseks Liqasnn qrmz quran ab kollarn stn atd. lini belin toxunduranda yadna n is dd. Kombinezonunun ciblrini axtarb balaca, yast okolad xard. ki yer blb bir parasn Uinstona uzatd. Uinston hl okolad lin almam trafa yaylan xo qoxudan onun qeyri-adiliyini hiss etdi. okolad qaramtl v parltl idi, gm rngli kaza bklmd. Grdy okoladlar, adtn, solun-qhvyi rng alr, adamn lind ovxalanr v adna uyun tamdan daha ox yandrlan zibil iyi verirdi. Uinston n vaxtsa indic qzn verdiyi hqiqi okoladn dadna baxmd. trafa yaylan xo qoxu onda gcl, hycanlandrc hiss oyatmd. alsa da, gzlnilmz hissin tsirindn xa bilmirdi. -Bunu haradan tapmsan? dey sorudu. -Qara bazardan qz laqeyd halda cavab verdi. gr dzn bilmk istsn, el dndyn kimi qzam. Yax idmanyam. Kfiyyatlar drnyind dst bas olmuam. Hftd axam Gnclrin Antiseks Liqasnda knll alram. Saatlarla onlarn cndr plakatlarn London klrin yapdrram. Nmayilr zaman mtlq transparantn bir trfindn tuturam. Siftimd hmi mmnun ifad olur. He bir idn boyun qarmram. arm daim ktly qoulub barmaqdr. Ba salamat saxlaman yegan yolu budur. okoladn ilk tiksi Uinstonun aznda ridi. ox nfis idi. Damanda hiss etdiyi dad urunun drin qatlarndak xatirni yenidn oyatd. Gzn ucu il grnn ya kimi dncsin qfildn hakim ksiln anlarna hec cr dqiq kil ver bilmirdi. Uinston bu mbhm xatirni zndn uzaqladrmaa ald. Yaddan zlyn hissin n vaxtsa mmnuniyytl grmk istdiyi, amma bacarmad bir il bal olduuna min idi. zn qza tutub: -ox gncsn, dedi. Yqin, mndn on, blk, on be ya cavan olarsan. Qribdir, mnim kimi adamda diqqtini n clb ed bilrdi? -Siftind n is frqli ifad grdm. Bxtimi snamaq qrarna gldim. Mnd daxiln ora bal olmayanlar iylyib tapmaq qabiliyyti var. Sni grn kimi onlardan olmadn baa ddm. Onlar deynd Partiyan, hm d yqin ki, Daxili Partiyan nzrd tutur. z d bu bard

gr nec istehza qarq nifrtl danr! dey Uinston fikrindn keirdi. mumiyytl, thlksiz yer mvcuddursa, burann n salamat yer olduunu bils d, narahatlq hissi Uinstonu trk etmirdi. Tccb qald baqa cht is qzn kobud ifadlr iltmsi idi. Partiya zvlrinin sy symsi mqbul hrkt saylmrd. Uinston z nadir hallarda dilin srbstlik verirdi. Culiyann is Partiya, xsusn d Daxili Partiya haqqnda hasarlara tabairl gizlic yazlan szlri iltmdn danmas qeyri-mmkn grnrd. Lakin hr adamn dilin gtir bilmdiyi klmlr Uinstonu qzdan qtiyyn uzaqladrmrd. Bel danq trzi Culiyann Partiya leyhin, Partiya il bal olan hr ey leyhin syann tzahr idi. Qabana rm ot qoyulan atn etiraz dolu fnxrts kimi bu hrkt d tbii v mntiqi idi. Onlar taladan xb yen aaclarn klgsind gzmy baladlar. Cr geni olduundan qucaqlab yana addmlayrdlar. Antiseks Liqasnn quran ab bir trf atandan sonra qzn belinin nec zrif, yumaq olduu Uinstonun diqqtini kdi. Hl d plt il danrdlar. Taladan xandan sonra qz mmkn qdr ss salmadan yerimyi mslht grmd. Artq balaca menin knarna glib atmdlar. Culiya onu dayandrd. -Aqla xma. Blk, kims bizi izlyir. Kollarn arxas daha thlksizdir. Qoz aacnn klgsind dayanmdlar. Amma sx yarpaqlarn arasndan szlb axan gn as siftlrini hl d isindirirdi. Uinston ban evirib mnliy baxd. lk df olduu yerin gzlrin ox tan grnmsindn ynglc heyrtlnmidi. Buralar baxan kimi tanmd. Ortasndan cr ken khn, otlar tapdanm mnlik, kstbklrin eib xardqlar torpaq topalar...Qar trfd budaqlar mehdn ynglc silklnn, sx yarpaqlar qadn salarn xatrladan tr gyr aaclar yri-yr canl hasar kimi uzanb gedirdi. Grnms d, haradasa lap yaxnlqda yal sulu glmlrind balqlar zn balaca ay da olmal idi. -Yaxnlqda balaca ay yoxdur ki? dey plt il sorudu. -Dz tapmsan, var. Qardak talann qurtaracandadr. Aaclarn altndak nohurlarda iri balqlar zr. Diqqtl baxsan, suda oba-bubaa tyb quyruqlarn trptdiklrini d gr bilrsn. -Demli, Qzl lk buradr... Uinston z-zn pldad. -Qzl lk? -El-bel, szglii dedim. Qribdir, buran bir ne df yuxuda grmm. -Ora bax! Culiya ba il qar trfi gstrdi. Txminn, be addm aralda, balar brabrind olan kola qaratoyuq qonmudu. Deysn, onlar grmrd. nki qu gn inda idi, Culiya il Uinston klgd dayanmdlar. Qaratoyuq vvlc qanadlarn geni ad, sonra ehtiyatla yd. Tlsmdn ban bir ne df trptdi. El bil, gn tzim edirdi. Sonra vql ch-ch vurmaa balad. Gnortann lal skutunda ssi gur v

aqraq xrd. Bir-birilrin sarlan Uinstonla Culiya heyrtdn yerlrind donub-qalmdlar. Dqiqlr keib-gedirdi. Quun ssi is ksilmk bilmirdi. Qaratoyuq, sanki, qfil qonaqlarn qarsnda mhartini nmayi etdirirdi. z-zn tkrarlamr, nmsini hr df yeni zngullrl znginldirirdi. Arada bir ne saniy susurdu. Qanadlarn yb-ar, il-il sinsini qabardr, sonra vvlkindn d yksk, vql ssl oxuyurdu. Uinston sbbini z d anlamad heyranlqla qaratoyua tamaa edirdi. Grsn, qu burada niy, kimin n oxuyurdu? Yaxnlqda n rfiqsi, n d rqibi vard. Onu menin knarndak tnha aacn budana qonub he ksin eitmdiyi gur, aqraq nmni oxumaa vadar edn hans qvv idi? Alna htta quun tmsinin d bir tl, qurma olduu fikri gldi. Blk, haradasa, yaxnlqda mikrofon gizldilib?! Bayaqdan bri gcl eidilck plt il danmdlar. stslr bel, sslrini yaza bilmzdilr. Quun ssini is yazmaq mmkn idi. Blk, xttin o biri banda balacaboy, bcybnzr adam oturub diqqtl qulaq asr? Qaratoyuun pill-pill yksln ssi bir an sonra grksiz fikirlri Uinstonun bandan xard. Mahn srin meh kimi bdnini oxayr, yarpaqlarn arasndan szln gn ina qarb qeyri-adi bir gzllik v rahatlq hissi yaradrd. ndi Uinston he n haqda fikirlmirdi, yalnz musiqini dinlmy, hiss etmy alrd. Qucaqlad cavan qz beli yumaq v hrartli idi. Culiyan zn trf kdi. Sinsini dlrin dayad. Sanki, bir-birilrin yapmdlar. lini bdninin harasna aparrdsa Culiya ya kimi riyir, su kimi axb gedirdi. zlrindn asl olmayaraq dodaqlar bir-birini tapd. Bu bayaqk tlsik, qtiyytsiz p bnzmirdi. Aralanb nfslrini drdilr. Qaratoyuq, el bil, ndns duyuq dmd. Qanadlarn alaraq uub getdi. Uinston dodaqlarn qzn qulana yapdrb pldad: -Gl... -Burada yox, Culiya da plt il cavab verdi. Bayaqk talaya qaydaq. Ora daha thlksizdir. Tls-tls, budaqlar aqqlt il aralayaraq mnliy qaytdlar. Tzdn gyr phrliyinin arxasnda grnmz olandan sonra Culiya ona trf evrildi. kisi d ksik-ksik nfs alrd. Bayaqk zrif tbssm yen qzn dodaqlarnda peyda olmudu. Bir ne saniy sakitc dayanb Uinstona baxd, sonra lini kombinezona atd. Nhayt! Demk olar ki, eynn Uinstonun xyallarnda canlandrd kimi, bir gz qrpmnda onu sivirib ynindn xard, sanki, btv bir sivilizasiya il vidalarm kimi teatral jestl knara tullad. Aappaq bdni gn inda brq vururdu. Amma o anda Uinston qzn bdnin baxmrd. Gzlrini onun qorxmadan btn dnyaya meydan oxuyan zrif tbssm dolu il-il siftin zillmidi. Culiyann lini llrindn buraxmadan onu yal otlarn stn trf kdi.

-Sn... vvllr d bel i grmsn? -lbtt. Yz df... Yax, olsun on dflrl... -Kiminl? Partiya zvlri il? -lbtt. Ancaq Partiya zvlri il. -Aralarnda Daxili Partiya zvlri d olub? -Yox. O donuzlarla yox! lbtt, llrin balaca bir imkan ds, oxlar istrdi. Onlar zahirn grndklri qdr d mqdds deyillr. Uinstonun ryi srtl dynd. Demli, qz bel il dflrl mul olub. Uinston is yz, htta min dflrl tkrarlanmasn istyirdi... Alanan, korlanan, pozulan hr ey onda vhi bir mid oyadrd. Kim bilir, blk, Partiya iridn rmd. Hr yerd gz soxulan coqunluq ruhu, fdakarlq hvali-ruhiyysi, sadc, tnzzl gizltmy xidmt edn butaforiyadan baqa bir ey deyildi. Uinsonun imkan olsayd, Partiya zvlrinin hamsn czama, yaxud sifilis yoluxdurard. Hm d nec lzztl yoluxdurard! Hr eyin tnzzl uramas, rmsi, dalmas n lindn glni elmy hazr idi. Qzn qollarndan tutub aa kdi. ndi ikisi d mnlikd, dizlri st zz oturmudular. -Qulaq as. N qdr ox kii il olmusansa, sni bir o qdr ox sevirm. N demk istdiyimi baa drsn? -lbtt.Yz faiz! -Tmizliy nifrt elyirm. xlaq qaydalarna nifrt elyirm. styirm, dnyada saxta lyaqt, fzilt kimi qlm veriln he n qalmasn. styirm, hr ey son zrrsin, son damlasna qdr pozulsun, korlansn! -Onda biz bir-birimiz tam uyun glirik, zizim. Mn d iliklrim qdr pozulmuam. -Bu idn xolanrsan? ndiki grmz demirm. mumiyytl, kiilrl xolayrsan? -Xolayrsan ndir? lrm bel eylrdn tr! Uinston n ox bu szlri eitmk istyirdi. Qoy qadnlarda tk bir kiiy mhbbt olmasn. Qoy onlara heyvani instinkt, idaredilmz hvt duyusu hakim ksilsin. Partiyan paralayb dada bilck yegan qvv budur! Culiyan mnliy, bayaq lindn yer dalm zngiyi gllrinin stn uzatd. Bu df hr ey ox asanlqla alnd. Nfslrini drib rahatlq dolu gcszlk iind yan-yana uzandlar. Bir an nc hycandan brk-brk dynn rklri tdricn sakitlmy balad. Gnin hrarti daha da artmd. kisinin d yuxusu glirdi. Uinston lini uzadb yaxnlqdak kombinezonu gtrd. Ehtiyatla qzn stn rtd. Deysn, gzlrini yuman kimi drhal yuxuya getdilr. Txminn, yarm saat yatdlar. olma

Uinston birinci ayld. Qalxb oturdu. Hl d ban ovcunun iin qoyub drin yuxuya dalm Culiyann il-il siftin tamaa etmy balad. Dolu, al-qrmz dodaqlarn xmaq rti il onun gzl olduunu demk tin idi. Diqqtl baxanda gzlrinin knarndak xrda qrlar da grmk olurdu. Qsa, qara salar hm sx, hm d ox yumaqd. Uinston htta o idn sonra da qzn familiyasn, harada yaadn bilmdiyi haqqnda tccbl dnd. Culiyann yuxuda tnha, kmksiz grnn cavan, hrartli bdni Uinstonda qza qar qrib himaydarlq duyusu oyatmd. Amma bununla bel, bir az vvl, qoz aacnn altnda dayanb qaratoyuun nmsin qulaq asdqlar vaxt duyduu zrif hisslr ndns geri qaytmrd. Kombinezonu azacq qaldrb Culiyann hamar, aappaq bdnin tamaa etdi. Fikirldi ki, vvllr kii qadna baxb znd istk duyanda msl hll olunmu saylrd. ndi is n tmiz mhbbtdn, n d hqiqi ehtirasdan shbt ged bilr. He bir lvi hiss qalmayb. Hr ey qorxu v nifrt bulab. Onlarn sevimk n bir-birilrini qucaqlamalar dy, ii uurla qurtarmalar qlb sayla bilrdi. Bu, Partiyaya endirilmi zrb idi. Siyasi etiraz idi.

III FSL -Bura bir df d gl bilrik, Culiya dillndi. Bir yer iki df glmk o qdr d qorxulu deyil. Amma aydn msldir ki, yalnz aradan bir, blk d, iki ay kendn sonra burada grmk olar. Yuxudan oyanandan sonra qzn davran tamam dyimidi. Yen vvlki kimi qtiyytli v igzar grkm almd. Drhal paltarlarn geyindi, qrmz quran belin balad. Geri qaytmaq plannn tfrratlarn izah elmy balad. Tkilatl lin almas ox tbii grnrd. Uinstonla mqayisd gndlik hyat msllrind byk tcrbsinin olduu hr addmda hiss edilirdi. stlik d, oxsayl ictimai turist sfrlri zaman London trafn incliklrin qdr yrnmidi. Uinstonun qaytmas n tamam frqli marrut semidi. hr dn baqa vazalda sona atmal idi. Qz: He vaxt gldiyin yolla qaytma! dey hanssa mhm prinsipi elan edirmi kimi, szlrin tntnli ahngl yekun vurdu. Birinci o getmli idi. Uinston yarm saat gzlyndn sonra yola xa bilrdi. Culiya drd gn sonra, i qurtaranda harada gr bilcklrini d izah etdi. Bu hrin kasblar yaayan mhllsindki klrdn biri idi. Qar trfd bazar yerldiyindn hmi ss-ky v basabas olurdu. Culiya xrda dkanlarn arasnda gzib zn ayaqqab ba, yaxud tiki sap

axtaran kimi gstrckdi. gr thlk hiss olunmasa, Uinston yaxnlaanda brkdn asqracaqd. ks tqdird is, o, zn grmmzliy vurub yoluna davam etmli idi. Bxtlri gtirs, ktly qarb on-on be dqiq dana bilckdilr. Nvbti grl bal vdlmk imkanlar da olacaqd. -Tez getmliym. dey Culiya tlimatlarnn dqiq anlaldna inanandan sonra vidalamaa balad. -Grk dz saat on doqquz otuzda hrd olum. Hl bundan sonra vaxtmn iki saatn da Gnclrin Antiseks Liqasna srf etmli olacaam. Deysn, n is intibahnam paylamaq lazmdr. zn de, buna rzaltdn baqa, n ad vermk olar? Zhmt olmasa, st-bam rp. Salarmda yarpaq, ya ot qalmayb ki? minsn? El is sa ol, zizim. Hllik! Culiya zn Uinstonun qollar arasna atd.Onu dlicsin pmy balad. Bir ne saniydn sonra is phrliy girib sssiz-smirsiz med yox oldu. Uinston yalnz indi xatrlad ki, yen d qzn soyadn v nvann yrn bilmyib. Amma bunun el bir hmiyyti yox idi. N zamansa bir dam altnda grcklrini, yaxud bir-birlrin mktub gndrcklrini htta tsvvr gtirmk d mmkn deyildi. Amma iin trsliyindn medki talaya qayda bilmdilr. Btn may ay rzind yalnz bir df gr bildilr. Yen d Culiyann tapd baqa gizli yer idi. Otuz il vvl, mharib vaxt atom bombas dn, sonralar he ksin yaamad razidki yaruuq kilsnin zng qllsind grmdlr. Snacan etibarllna sz ola bilmzdi. vzind is yolu ox thlkli idi. Qalan vaxtlar hr axam kd grrdlr. Hr df yeni nvan tapr, he vaxt birlikd yarm saatdan ox olmurdular. Kd, adtn, qrq-qrq da olsa, danmaa imkan yaranrd. He vaxt yana getmmk, bir-birilrin baxmamaq rtil skilri doldurmu insan ktlsin qarb qrib trzd qsa, ksik-ksik ifadlrl shbt edirdilr. Bel shbt, slind, mayak inn yanb-snmsin bnzyirdi. Yaxnlqda teleekran olduunu txmin ednd, yaxud qardan kombinezonlu Partiya zvnn gldiyini grnd drhal susurdular. Sonra shbti qaldqlar yerdn, el cmlnin, ya da ifadnin ortasndan davam etdirirdilr. Ayrlma rtldiklri nqty atanda Uinston, yaxud Culiya szn aznda yarmq qoyub uzaqlard. Nvbti gn is he bir mqddimsiz-filansz dana ara verdiklri yerdn balayrdlar. Culiya bel shbt suluna ox tezlikl almd. Onu mhltli danq adlandrrd. Hm d demk olar ki, dodaqlarn trptmdn danmaq kimi qrib vrdi yiylnmidi. Biraylq axam grlri rzind yalnz bir df p bilmidilr. Sakitc dalda klrin biri il addmlayrdlar. (Adamlarn gur olduu yerlrdn uzaqlaanda Culiya danmama daha stn tuturdu.) Birdn qulaqbatrc gurultu qopdu, ayaqlarnn altnda torpaq titrdi, hava qarald. Ski, el bil, ikisini d gy qaldrb tzdn yer rpd. Uinston zn glnd byr std yxldn, sir-siftinin czldn grd. stlik, hm d brk qorxmudu. Deysn, yaxnlqda mrmi

partlamd. Culiyann tabair kimi aarm sifti bir qarlnda idi. Qzn htta dodaqlar tabair rngind idi. ldrlb! Uinstonun beynindn ken ilk fikir bu oldu. Culiyann ban llri arasna alb zn trf kdi. Bir an sonra sevinc irisind pdy siftin istiliyini hiss etdi. hng tozu pudra kimi dodaqlarna yapmd. kisinin d rngi hm qorxudan, hm d tozdan aappaq aarmd. El axamlar da olurdu ki, rtldiklri yer glir, amma bir-birlrin baxmadan, klm ksmdn ayrlrdlar. nki gah dngdn patrul xr, gah balarnn stnd helikopter aslb qalrd. Htta thlk yaranmasa bel, gr n vaxt tapmaq mkl evrilmidi. Uinston hftd altm saat ilyirdi. Culiyann i gn daha uzun idi. Mxtlif sahlrd aldqlarndan asud saatlar ox vaxt st-st dmrd. Culiyann tamam bo qald axamlar is nadir hallarda olurdu. O, gnn oxunu mhazir v nmayilrd keirir, Gnclrin Antiseks Liqas xtti il dbiyyat paylanmasnda, Nifrt Hftsi n arlar hazrlanmasnda, knll ian toplanmasnda v baqa oxar tdbirlrd itirak edirdi. Bel maskalanman vzini sonra artqlamas il xdn deyirdi. Culiyann fikrinc, kiik qaydalara ml etmk byk qaydalar pozmaa imkan yaradrd. O, Uinstonu da dil tutub bir axamn ictimai-knll i qurban vermy raz salmd. Nticd Uinston n tssbke Partiya zvlri kimi hrbi sursat hazrlnda itirak edn knlllrin siyahsna yazlmd. ndi hftd bir df cann diin tutub axam saatlarn irisind yel vurub yenglr oynayan, hr trfi brm kic taqqltlar il teleekrann aramsz musiqisi bir-birin qaran yarmqaranlq emalatxanada keirir, ox gman ki, bombalarn partladc mexanizmind istifad ediln hanssa kiik dmir paralarn dyclyib yirdi. Kilsnin zng qllsind grdklri gn ksik-ksik shbtlrinin arasndak boluu doldura bildilr. Brkl bir gnorta idi. Znglrin stndki kiik drdknc otan durun, boanaq havasnda nfs almaq olmurdu. Hr trf gyrin peyininin ksif iyi hopmudu. Artq ne saat idi ki, kaz v r-p qrntlar il dolu tozlu dmd oturub danrdlar. Arada hrdn gah Uinston, gah da Culiya ayaa qalxb otan dar pncrsindn trafa baxr, kimins glib-glmdiyini yoxlayrdlar. Culiyann iyirmi alt ya vard. Otuz qzla birlikd yataqxanada yaayrd. Hr yerdn arvad iyi glir. He bilirsn, bu arvadlara nec nifrt edirm?! dey szaras yataqxanann dzlmz raitindn narazln dil gtirmidi. vvlcdn d txmin etdiyi kimi, qz dbiyyat Departamentind, roman yazan manlara texniki xidmt sahsind ilyirdi. Gcl, lakin ltaq elektrik motorlarna qulluq etmk xouna glirdi. ntellektual sahd almaq n Culiyan kifayt qdr all saymamdlar. Amma linin evikliyin, texnikadan yax ba xardna gr iini qiymtlndirirdilr. Romanlarn yazlmas prosesini Plan Komitsi trfindn direktivlrin

verilmsindn tutmu Son Redakt Qrupunun tamamlama ilrin qdr btn tfrrat il tsvir ed bilrdi. Byk zhmt bahasna yaranan hazr mhsul is onu, qtiyyn, maraqlandrmrd. Oxumaq hvskar deyilm, deyirdi. Culiyann tsvvrnd kitab da alma cemi, yaxud km ba kimi adi istehlak mallarndan biri idi. 60-c illrdn vvlki dvrl bal yadnda he n qalmamd. Tand adamlardan nqilaba qdrki hadislr haqqnda yalnz bir nfr skkiz ya olanda gzlnilmdn yoxa xan babas danmd. Mktbd xokkey komandasnn kapitan olmudu. ki il dalbadal gimnastika zr birinciliyi qazanmd. Kfiyyatlar drnyind blk komandiri, Gnclrin Antiseks Liqasna qoulmamdan vvl is Yeniyetmlr ttifaqnn sah katibi vziflrini tutmudu. Hr yerd ad yalnz yaxla kilmidi. Onu htta Pornosekd (bu da inanlm xslr gstriln etimadn tzahr saylrd) i clb etmidilr. Pornosek dbiyyat Departamentinin blrindn biri idi. Prollarn arasnda yaymaq n ucuz pornoqrafiya nmunlri hazrlayb ap edirdi. Qzn dediyin gr, htta mkdalar zlri hmin bni Peyin Dam adlandrrdlar. Culiya orada, txminn, bir il ilmi, Yaddaqalan tarixlr, Qzlar mktbind bir gec kimi kitablarn hazrlanmasnda itirak etmidi. Bu kitablar maazalara azbal zrflrd gndrirdilr. Proletar gncliyi onu gizlinc alr, bir mddt qadaan edilmi dbiyyatla tanlq sevincinin tssrat altnda yaayrd. -O kitablarda n yazlr? dey Uinston sorudu. -Dhtli cfngiyat. Hm d darxdrc kild. Yalnz alt sjet var. Sadc, hr df oraburasn dyidirirlr. Mnim iim yalnz kaleydoskopla bal idi. Son Redakt Qrupunda he vaxt olmamam. nki, zizim, htta bu sviyyd d dbiyyatdan bam xmr. Uinston tccb irisind Pornosekin blm rhbrlrindn baqa, btn iilrinin cavan qzlar olduunu yrndi. nki geni yaylm fikr gr qadnlarla mqayisd kiilrd cinsi instinkti nzartd saxlamaq daha tin saylrd. Onlarn tmasda olacaqlar bu irkabdan yoluxmaq ehtimallar daha byk idi. -Orada he rli qadnlarn da olmasn istmirlr, dey Culiya szn davam etdi. Hesab edirlr ki, qzlar pak, tmiz varlqlardr. Qarnda dayanan xs is bunun tam ksi olan mxluqdur. Culiya ilk seksual tcrbsini 16 yanda, altmyal bir Partiya zv il yaamd. Bir mddt sonra hmin xs hbsdn cann qurtarmaq n intihar etmidi. ox dzgn seim idi! dey Culiya lav etdi. Yoxsa istintaq vaxt mnim adm da dilindn kib qoparardlar. O vaxtdan bri mxtlif kiilrl gzib-dolamd. Onun tsvvrn gr hyat ox sad bir sxem zrind qurulmudu. Sn yax yaamaq istyirsn, onlar (Partiya zvlrini nzrd tuturdu) is buna imkan vermmy alrlar. Onda sn d qaydalar bacardn kimi pozmal olursan. Onlarn yax

yaamaa mane olmaq chdi Culiyaya znn qaydalar pozmaq v ilimmk istyi qdr tbii grnrd. Culiya Partiyaya nifrt edir, nifrtini d hmi n kskin szlrl dil gtirirdi. Lakin he vaxt ictimai xarakterli tnqid meyil gstrmirdi. xsi hyat il laqli msllr istisna olunmaqla, Partiyann faliyyti v tlimi Culiyan, qtiyyn, maraqlanmrd. Uinston gndlik danq dilindki tk-tk klmlrdn baqa, qzn Yenidil szlri iltmdiyin d diqqt yetirmidi. Qardalq haqqnda he vaxt eitmmidi. Onun mvcudluuna inanmaq istmirdi. Partiya leyhin tkil ediln, lakin uursuzlua dar olaca vvlcdn bilinn qiyam chdin sfehlik kimi yanard. Culiyann fikrinc, all i, qaydalar mnafeyin uyun kild pozmaq v bu zaman sa-salamat qalma bacarmaq idi. Uinston z-zn sual verirdi ki, grsn, nqilab dvrnd boya-baa atan gnc nslin sralarnda Culiya kimi ox eydn xbrsiz olan, Partiyan torpaq, yaxud sma kimi bdi, zli sayan, ona qar mbariz aparmaqdansa, itin dilrindn qurtardna sevinn dovan kimi gzdn yaynb z hyatn yaamaq istynlrin say n qdrdir? Evlnmk barsind he vaxt danmrdlar. Bu, o qdr latmaz arzu idi ki, hdr yer vaxt itirib mzakir amaa da dymzdi. Htta Uinston mcz nticsind arvadndan Ketrindn xilas olsayd bel, he bir komit onlara talelrini birldirmy icaz vermzdi. Bo midlrl yaaman mnas yox idi. -O qadn... snin arvadn nec adam idi? dey Culiya sorudu. -Nec adam idi? Yenidild bel bir sz var: xogrl. Bilmirm, eitmisnmi? Anadanglm mhafizkar prinsiplr etiqad edn, htta xyallarnda bel hmin prinsiplrdn knara xmaa qadir olmayan adamlar haqqnda ildilir. -Yox, dediyin sz eitmmim. Amma o tipli adamlar yax tanyram. Uinston ail hyat bard danmaa balad. ox qrib idi: Culiya dandqlarnn bir ox mhm mqamlarn vvlcdn bilirdi. Culiya rinin li toxunan zaman Ketrinin bdninin az qala qc olmas, onu brk-brk qucaqlad halda, hm d, sanki, var gc il zndn knara itlmsi bard el dqiq tsvvr malik idi ki, sanki, qadnn yerin z Uinstonla bir yataa girmi, aralarnda olan hr eyi z yaam, z hiss etmidi. Bel msllrl bal Culiya il shbtin asan olduunu drhal baa dmd. Ketrin gldikd is, arvad indi onun almind iztirabl kemidn daha ox rkbulandran xatiry evrilmidi. -gr bir msl olmasayd, blk, hr ey dzrdim dey Uinston Ketrinin hr hftnin eyni gn onu he bir hzz duymad soyuq mrasim mcbur etmsindn danmaa balad. z d bu i nifrt edirdi. Lakin mhz mhafizkar mnasibtin gr he vchl sla ryindn olmayan bu istyin qarsn ala bilmirdi. Bilirsn, o, i nec ad qoymudu? Yox, he tsvvrn d gtir

bilmzsn! -Bizim partiya borcumuz! dey Culiya fikirlmdn cavab verdi. -Bunu haradan bilirsn? -zizim, mn d mktb getmim. On alt ya tamam olan agirdlrl ayda bir df seksual mnasibtlr mvzusunda shbt aparlr. Sonra Yeniyetmlr ttifaqnda olmuam. Bel cfngiyat illrl adamn beynin yeridirlr. Htta deyrdim ki, ox vaxt bhrsini d grrlr. Amma tbii ki, hamya eyni gzl baxmaq olmaz. nki insanlar ksrn qeyri-smimidirlr. Culiya mvzu il bal fikirlrini rh etmy balad. Shbt ndn balasalar da, vvl-axr glib seksuallq mslsinin stn xrdlar. Bu msld is onun mlahizlri hmi ox all sslnirdi. Uinstondan frqli olaraq, Culiya Partiyann hr vasit il puritanlq tbliat aparmasnn mnasn yax baa drd. Msl tkc cinsi instinktin znmxsus dnyasnn olmasnda, yaxud Partiyann nzartindn knarda qalan hmin dnyan btn mmkn yollarla mhv etmy almasnda deyildi. Msl seksual acln isteriya yaratmasnda idi. Bu isteriya Partiyann iin yarayrd. nki onu asanlqla mharib ehtirasna, yaxud rhbr prsti hissin evirmk olurdu. Culiya mrkkb mtlblri z sad mntiqi il izah edrk deyirdi: -Bir adamla yatanda enerji itirirsn. Amma zn xobxt sayrsan, dnyan vecin almrsan. Onlar is he vaxt he ksin xobxtlik duyusu yaamasn istmirlr. Hmin enerjinin daim snin iind qaynamasn istyirlr. Btn bu mnasz yrlr, arlar, bayraqlarn dalalanmas seks istyinin sndrlmsindn baqa bir ey deyil. gr sn daxiln zn xobxt sayrsansa, niy Byk Qardadan, illik Planlardan, Nifrt kidqiqliklrindn v baqa mnasz cfngiyatlardan tri hycanlanb comalsan? Uinston ryind qzn dediklrinin hams il razlard. Hqiqtn d, seksual bakirlikl siyasi mhafizkarlq arasnda sx v birbaa laq vard. Gcl instinkti mhkm llrl idar etmdn, ondan qorxunc qvv kimi yararlanmadan qzbi, nifrti, ktbeyin sdaqti nec son hdd qdr qzdra bilrsn, onlar hans yolla iin yarayan enerjiy evir bilrsn? Cinsi ehtiras Partiya n qorxuludur. Bu sbbdn d Partiya onu xidmtind dayanmaa mcbur edir. Eyni oyunu valideynlik instinktinin d bana ablar. Ail duyusunu birdflik aradan qaldrmaq mmkn deyil. Odur ki kemi vaxtlarda olduu kimi, valideynlri z vladlarn sevmy tviq edirlr. O biri trfdn is uaqlar dnlm kild ata-analarnn stn qaldrrlar. Onlar casuslua, valideynlrinin Partiya mvqeyindn yanl grnn sz v hrktlri haqqnda xbriliy aldrrlar. Btn bunlar mahiyyt etibaril ailnin Fikir Polisinin lavsin evrilmsin gtirib xarr. Hr insann yannda gec-gndz faliyytd olan xbri onun n yaxn adam dayanr.

z d frqin varmadan yen Ketrini xatrlad. gr Ketrin beynin doldurulmu fikirlr sdaqt baxmndan, hqiqtn d, bel sfeh olmasayd, rini ox asanlqla Fikir Polisin tslim ed bilrdi. Hmin anda Ketrini yadna salan is gnortann boucu brks, bir d dhtli istidn alnnda muncuqlanan tr damlalar idi. On bir il vvl, eynn bel isti yay gn ba vern, daha dorusu, ba vermyn hadis haqqnda Culiyaya danmaa balad. Evlilik hyatlarnn cnc, yaxud drdnc ay idi. Kent qraflna ictimai turist yr zaman azmdlar. Dstdn cmisi bir ne dqiqliyin dala qalmdlar. Nticd yolu shv salm, gedib drin uurumu xatrladan khn hngda karxanasnn knarna xmdlar. Qarlarn dibind sal qayalar grnn on, blk d, iyirmi metr drinliyind qorxunc yaran ksmidi. Yolu sorumaa kims yox idi. Azdqlarn biln Ketrin brk narahatlq keirirdi. Turistlrin ssli-kyl dstsindn birc dqiqliyin d olsun aralanmaq onun nzrind intizam kobud kild pozmaq saylrd. Vaxt itirmdn gldiklri yolla geri qaydb axtar davam etdirmk istyirdi. El bu vaxt Uinston yarann dibindki qayalarn arasnda topa-topa bitmi kollar grd. Onlardan birind, eyni budaqda al-qrmz v bnvyi rngd iki mxtlif ik almd. Uinston mrnd bel ey grmmidi. Tez Ketrini ard ki, glib tbitin qrib mczsin tamaa elsin. -Ketrin, bax! Bax, gr nec iklr alb! Lap aadak o kolu deyirm. Orada eyni koldak iki mxtlif rngli gl grrsn? Ketrin bir ne addm aralanmd. Amma sbiliyini gizldrk geri qaytd. Htta Uinstonun gstrdiyi yeri grmk n yarann dibin trf yildi. Uinston bir az arxada dayanb ynglc onun belindn yapmd. Birdn fikirldi ki, burada tamam yalqzdrlar. kisindn baqa, trafda ins-cins yoxdur. Hr ey susub, hr ey dayanb. Htta aaclarn yarpa trpnmir, htta bir qu da tmr. Bel yerd gizli mikrofondan qorxmamaq olard. Htta mikrofon olsa bel, yazmaa bir ss yox idi. Gnortann talt v yuxu gtirn n isti vaxt idi. Gn btn hrarti il yandrb-yaxrd, Uinstonun znd tr damlalar parldayrd. Qfltn alna gldi ki... -Niy onu itlyib uuruma yxmadn? Culiya sznn daln gtirmy imkan vermdi. Yerind mn olsam, bel frsti ldn vermzdim. -Eldir, zizim, qtiyytin inanram. ndiki alm olsayd, yqin, mn d frsti ldn buraxmazdm. Bilmirm. Blk d, yox... min deyilm. -Onu uuruma itlmdiyin gr tssflnirsn? -Aha. mumilikd gtrnd, tssflnirm. Tozlu dmd yana oturmudular. Uinston qz zn trf kdi. Culiyann ba iyinlrin sykndi. Salarnn xo rayihsi gyrin peyininin qoxusunu yoxa xard. Uinston fikirldi ki, qz

hl ox cavandr, hl hyatdan n is gzlyir. Baa dmr ki, xouna glmyn adam itlyib uuruna yxmaq he nyi hll etmir. -slin baxsan, yen d he n dyimyckdi. -Bs el is niy tssf edirsn? -Sadc, hr hans hrkti hrktsizlikdn stn tutduuma gr. Qoulduumuz oyunda qalib glmyimiz mmkn deyil. Sadc, bzi uursuzluqlarmz qalanlarna nisbtn daha mnasib grnr. Culiya iyinlrini kmkl narazln bildirdi. Uinston bel dananda hmi etiraz edirdi. O, insann daim mlubiyyt mhkumluu fikrinin tbitin qanunu olmas haqqnda htta eitmk istmirdi. Tbii ki, mhv mhkum olduunu, vvl-axr Fikir Polisinin lin db lm can vercyini anlamam deyildi. Amma beyninin hanssa hceyrlri il gizli dnya qurman, orada istdiyin kimi yaaman mmknlyn d inanrd. Fikirlirdi ki, bunun n grk hm bxtin gtirsin, hm d hiylgr v csur olasan. Culiya hl d baa dmrd ki, bu dnyadak hyatda xobxtlik deyiln ey yoxdur, qlb yalnlz uzaq glckd, onlar yer zn trk edndn ox-ox sonra qazanla bilr. Anlamrd ki, Partiyaya mharib elan etdiyin andan zn canl insan yox, meyit saymalsan. -Biz hammz meyitik. Bunu Uinston dedi. -Hl meyit deyilik. Culiya laqeyd kild dzli verdi. -Cismn meyit deyilik. Alt ay, bir il, uzaqba be il. Mn lmdn qorxuram. Sn gncsn, demli mndn daha ox qorxmalsan. Aydndr ki, bacardmz qdr lm yaxna buraxmamaa alacaq. Amma bizim istyimiz vziyyti ox az dyidirir. nsan indiki halnda qaldqca, lml hyatn he bir frqi olmayacaq. -Cfng szlrdir! Mniml yatmaqdan daha ox hzz alrsan, yoxsa skeletl? Mgr hyatda olduuna, yaadna gr sevinmirsn? Mn baxmaq, llrim, ayaqlarma toxunmaq, yeridiyimi, nfs aldm, yaadm grmk, btn bunlar hiss etmk sn xo deyil? Culiya onun sinsin sxld. Kombinezonun stndn qzn iri, brk dlrini hiss etdi. El bil, bu yolla Culiyann canndak enerji v cavanlq Uinstona da keirdi. -lbtt xodur. -Onda bir d lm haqqnda danma. ndi is qulaq as, zizim. Gln grmzn vaxtn dqiqldirmliyik. Yen hmin yer mey ged bilrik. Arada kifayt qdr uzun fasil olub. Amma bu df baqa yolla glmlisn. Mn hr eyi fikirlmim. vvlc qatara oturursan... Dayan, bu dqiq sxem kib gstrcym.

Culiya hmiki igzarl il dmdki tozun stnd gyrin yuvasndan dm llyin ucu il marrutu kmy balad. IV FSL Uinston mister arrinqtonun dkannn stndki balaca, khn otaa bir d gz gzdirdi. Pncrnin nnd nhng arpay vard. stn srql adyal kilmi, yastq yerin zsz mtkk qoyulmudu. Buxarnn yuxar trfindki on iki sferblatl qdim saatn qqlts eidilirdi. presspapye kncdki alb-ylan masan bzyirdi. lk df glnd otan yarmqaranlnda onun xfif parlts diqqtini kmidi. Buxarnn yanna yaa bulam kerosin piltsi, qazanca v iki fincan qoyulmudu. Hamsn mister arrinqton vermidi. Uinston piltni yandrd, qazanan su il doldurub qaynamaq n odun stn qoydu. z il btv bir qutu Qlb qhvsi v saxarin hblri gtirmidi. Saat 17.20-ni gstrirdi. slind, 19.30 olmal idi. Culiyann glmyin az qalrd. -Alszlqdr! Alszlqdr! ryi ona bel deyirdi. ursuz, mnasz, intihara aparan axmaqlqdr! Partiya zvnn trtdiyi cinaytlrdn n tin rt-basdr edilni Culiya il baladqlar macradr. Bu fikir press-papyenin alb-ylan masann hamar sthindki ksini grdy anda beynin girmidi. Hr ey dndy kimi oldu. Mister arrinqton ota kiray vermy trdddsz razln bildirdi. Buradan lav bir ne dollar qazanacana sevindiyini gizltmirdi. Uinston ota bir qadnla grmk n kirayldiyini deynd is mister arrinqton n heyrtlndi, n d zn thqir olunmu sayd. ksin, dz qabaa baxaraq shbti mumi mvzularn zrin keirdi. Hm d bunu el mhartl etdi ki, sanki, z d bir anla gzgrnmz oldu. Dedi ki, xsi hyat son drc qiymtli eydir. Ham n vaxtsa tamam tk qala bilcyi bir yerin olmasn istyir. gr bel yer taplrsa, bundan xbr tutanlar, n az, elementar davran qaydalarna gr grk he yerd he n danmasnlar. Sonra is srf xsi mzmunlu msly hr hans mdaxilsini vvlcdn istisna edn trzd bildirdi ki, mnzilin iki girii var. Biri arxa hytdndir, ikincisi is ky alr. Pncrnin altnda kims oxuyurdu. Uinston gz grnmmy alaraq cuna prdnin arxasndan l baxd. yun gni hl smann uca nqtsind idi. Gn ina qrq olmu hytd is belin nlk balam, brnc rngli, zlli qollar Normandiya stunlarna bnzyn nhng bir qadn paltar lyni il ziv arasnda gedib-glir, a, drdknc paralar ipdn asrd. Uinston onlarn uaq sgisi olduunu drhal anlad. Qadn aznda tutduu axrnc sancaqla zivdki son sgini

brkidndn sonra gcl kontralto ssl oxumaa balad: Artq oxdan yoxdur o xo arzular, lk yaz gn kimi keib-getdilr. rkd n qdr dilklrim var irin rya kimi gzdn itdilr. Artq ne hft idi ki, btn London durmadan bu mahnn oxuyurdu. Musiqi Departamentinin hanssa yarmblmsind prollar n quradrlan saysz-hesabsz it yaradclq nmunlrindn idi. Bir-birin bnzyn bel mahnlarn hm szlrini, hm d musiqisini insan beyninin mdaxilsi olmadan versifikitor adl cihazda dzb-qourdular. Amma qadn el rkdn, el gzl oxuyurdu ki, htta cfng szlr d onun ifasnda insann zvqn oxayrd. Uinston ucadan oxunan mahn ssini, zrbl da dmy dyn ayaqqab taqqltlarn, kdn gln uaq qqrtlarn, manlarn uultusunu v aramsz fit almalarn eits d, otaqda teleekran olmadndan zn qrib sakitlik irisind hiss edirdi. -Alszlqdr! Alszlqdr! Alszlqdr! dey aramsz pldayrd. Hftlrl burada grmk v l kemmk inanlas i deyil! Sadc, zlrinin istifad etdiklri, mrkzdn ox da uzaq olmayan gizli mnzil ikisin d problem yarada bilrdi. Zng qllsind axrnc df birlikd olandan sonra yeni gr haqqnda vdlmy he cr imkan tapmrdlar. Nifrt Hftsin hazrlqla bal i vaxt xeyli uzadlmd. Dzdr, tdbir hl bir aydan ox vaxt qalrd. Lakin genimiqyasl tdbirlr oxlu vaxt v zhmt tlb edirdi. Axr ki, ikisi d eyni gnd nahardan sonra bo idilr. Medki talaya getmyi qrara almdlar. Yola xmamdan vvlki axam kd qsa grlri oldu. Ktly qarb addmladqlar bel vaxtlarda Uinston, adtn, Culiyaya baxmamaa alrd. Lakin bu df nzrlri ani olaraq ksidi. Uinston qzn rnginin qadn sezdi. -Hr ey korland! dey danmaa imkan yarandn grn Culiya dodaqlarn trptmdn dillndi. Sabahk grmz deyirm. -N? -Sabahk grmz deyirm. Gl bilmycym. -Niy? -Tbii sbb gr. Bu df gzldiyimdn tez baland. lk anda Uinstonu sbbini bilmdiyi qzb hissi brd. ndi, tanlqlarnn stndn bir ay

kendn sonra Culiyaya tamam frqli mnasibt bslyirdi. Balancda hisslri bel smimi deyildi. lk grlri daha ox hvani istkl bal idi. kinci df, zng qllsind bir yerd olandan sonra hr ey dyimidi. Qzn sann tri, dodaqlarnn tam, drisinin xo rayihsi, el bil, Uinstonun iin hopmu, hyatnda xo bir aura yaratmd. Culiya il nsiyyt artq fiziki zrurt evrilmidi. Qz, sadc, yannda grmkl kifaytlnmirdi, ona haqq atdn dnrd. Sabah gl bilmycyini deynd, ilk nc, Culiyann onu aldatmaq istdiyini dnd. Lakin hmin anda ktl onlar sxb yaxnladrd, qfltn llri birldi. Culiya nvazil Uinstonun barmaqlarn sallad. Bu hrkti il, sanki, hvt deyil, mhbbt umduunu yada salmaq istyirdi. Uinston fikirldi ki, qadnla yaayan kii bel zruri fasillri mtmadi tkrarlanan hal kimi anlayla qarlama bacarmaldr. ryind Culiyaya indiy qdr sezmdiyi namlum, lakin son drc zrif bir hissin ba qaldrdn duydu. On illrl bir yerd yaayan r-arvad olmalarnn bx ed bilcyi xobxtlik haqqnda dnd. ndiki kimi orun-orun yox, aq-akar, qorxub-kinmdn Culiya il kd yana addmlaman, mxtlif hmiyytsiz eylr haqqnda danman, ev n xrda-xuru bazarlq etmyin nec byk sadt olduunu fikirldi. El bir yer tapmaq istyirdi ki, orada ba-baa qala bilsinlr, gr imkanndan yalnz hvtlrini sndrmk n istifad etmy can atmasnlar. Lakin mister arrinqtonun otan kiraylmk fikri hmin an yox, ertsi gn alna gldi. Fikrini Culiyaya deynd qz gzlmdiyi halda hvsl razlad. kisi d dlilik etdiklrinin frqind idilr. Gzlri baxa-baxa qbirlrin trf addmlayrdlar. ndi, arpaynn knarnda oturub Culiyan gzldiyi anlarda Uinston Sevgi Nazirliyinin zirzmilri haqqnda dnrd. Maraqldr, qarsalnmaz vahimnin gah uruna hakim ksilmsi, gah da geri kilmsi n il laqdardr? Ax bilirsn ki, o vahimnin xofu sni mtlq gzlyir. Doxsan doqquzun ardnca yz gldiyi kimi, can atdn thlkli macrann ardnca da lm glir. He ks layiq bilindiyi czadan cann qurtara bilmz. Sadc, vaxt bir az uzatmaq olar. Amma hr bel hrktl urlu kild, istyrkdn o mum saat daha da yaxnladrrsan... Pillknd tlsik addm sslri eidildi. Culiya otaa qasra kimi girdi. lind alt dad boz rngli ktan anta vard. Dflrl Nazirlikd hmin anta il oba-bubaa getdiyini grmd. Cld yerindn qalxb qz qucaqlad. Lakin Culiya antasn hl d lind tutmudu. -Yarmca saniy sbr et, dedi. Qoy aldqlarm gstrim. Bu zhrimara qalm Qlb qhvsini sn gtirmisn? El o cr d bilirdim. Gtirdiyin yer qaytara bilrsn. Biz grk olmayacaq. Bir bax! Culiya dizi st dmy kb antan ad. stdki qayka aarlarn v digr altlri yer sivrilib qollarnn arasndan xd. Ar alt

boaltd. antann dibind sliq il kaz balamalar gizldilmidi. xard ilk balamada Uinstonda drhal qrib, amma hm d ox tan hisslr dourdu. Balama nisbtn ar idi, irisin is, el bil, xrda dalar doldurulmudu, lini toxunduranda qulaa xo gln xlt ssi trafa yaylrd. -Qnd deyil ki? Uinston sorudu. -sl qnddir. Saxarin yox, sl qnd. Bu is rkdir, hqiqi a rk! Daha biz veriln heyvan yemi deyil. Burada bir banka cem d var. Dmir qutudak is hqiqi sddr. Snin qarnda lovalanmaq istdiyim sas ey is bax budur. zm qsdn brk-brk sgiy bkmm ki, birdn... N n brk-brk bkdyn izah etmy ehtiyac qalmad. Artq tnd v xo qoxu ota doldurmudu. Bu qoxu Uinstona uaqlq alarndan yax tan idi. Amma indi d arabir, uzaqdanuzaa da olsa, o xo qoxunu acgzlkl sinsin kmk imkan yaranrd. Onu gah qap albrtln qdr dnglrin birind duyurdu, gah da adamlarn sx topladqlar yerd anidn havaya yaylb yox olduunu hiss edirdi. -Qhv! dey Uinston gzlrin inanmad. Hqiqi qhv! -Daxili Partiya n nzrd tutulan rzaq payndandr. z d dz bir kilo! -Bunlar haradan tapmsan? -Ax dedim, bel rzaqlar yalnz Daxili Partiya zvlri ndr. Bu donuzlar dnyann hr cr naz-nemti il bslnirlr. Amma tbii ki, ofisiantlar, qulluqular da llrini dinc qoymurlar. Ourlayrlar. Bax, bu kiik balamadak is hqiqi aydr. Uinston da onun yannda oturdu. ay paketinin qran azacq crb ad. -Hqiqi aydr. Daha biz veriln qaraat yarpa deyil. -Axr vaxtlar xeyli la ay peyda olub. Deysn, ya Hindistan tutublar, ya buna bnzr bir ey ba verib. Qulaq as, zizim. styirm, dqiqliyin zn yana evirsn. Ke, arpaynn o biri trfind otur. Bu trf baxma, yaxm? Mn deynd baxarsan. Uinston pncrnin qabana keib cuna prdnin arxasndan fikirli-fikirli hyt tamaa etmy balad. Brnc rngli qollar Normandiya stunlarn xatrladan qadn hl d paltar tknsi il ziv arasnda gedib-glirdi. Axrnc iki sanca da dodaqlarnn arasndan xarb ipdki skilri brkitdi, sonra vvlkindn d gur, hissiyyatl ssl mahnsn davam etdirdi: Qoy desinlr mn, daha az gzl, Qoy desinlr mn, zaman hkimdir. O ac gz ya, o hzin szlr Bu gn d qlbimi simtk inldir.

Deysn, qadn bu sarsaq mahnn son szn qdr zbrlmidi. Oxuduqca

ahngdar,

xobxt melanxoliya il dolu ssi ilq yay havasna qararaq dala-dala trafa yaylrd. El bil, bu yay axam he vaxt bitmsydi, tkndki paltarlar he vaxt qurtarmasayd, qadn eyni sgilri dayanmadan zivdn asmaqla, eyni cfng szlri dayanmadan oxumaqla zn daha da xobxt sayacaqd. Uinston tccb irisind fikirldi ki, indiy qdr tkbana, sadc, z n oxuyan Partiya zvn he vaxt rast glmyib. nki kimins z-zn danmas kimi tkbana oxumaq da azadfikirliliyin tzahr, thlkli qriblik kimi dyrlndiril bilrdi. Grnr, adamlar hr eylrini itirnd zlrind oxumaq n qvv taprlar. -ndi zn evir bilrsn! Culiyann ssi eidildi. Uinston geri evrildi. lk anda, az qala, onu tanmayacaqd. Culiyan lpaq grcyini fikirlirdi. Amma dyiiklik daha gzlnilmz idi. Qz bznmidi. Yqin, gizlinc kasblar mhllsindki xrdavat dkanlarndan birin girmi, kosmetika dsti almd. Dodaqlarna al-qrmz pomada kmidi. Yanaqlarna ynglc nlik-kiran srtm, htta burnunu pudralamd. Yqin ki, srm kdiyindn gzlri indi daha iri, daha parltl grnrd. Bzk-dzk iinin hdsindn ustalqla gldiyini demk olmazd. Bel msllrd Uinstonun da tlblri ox yksk deyildi. vvllr he vaxt Partiya zv olan qadnn bznib-dzndiyini grmmidi. Bunu he tsvvrn gtirmirdi. Amma Culiyann bir an irisind nec dyimsi gz nnd idi. Siftin azacq l gzdirmsi nticsind, sadc, yaraql olmamd, hm d qadn kimi ox mlahtli grnrd. Qribdir ki, qsa ksilmi salar v olan geymin bnzr kombinezonu bu tssrat daha da gclndirirdi. Culiyan qucaqlayanda burnuna sintetik bnv trinin qoxusu gldi. Uinston zirzmi qatndak yarmqaranlq mtbxi, disiz az balaca kahaya bnzyn qadn xatrlad. O qadndan da eyni sintetik trin iyi glirdi. Amma indi bu bard dnmyin yeri deyildi. -tir vurmusan... dedi. -Dzdr, zizim, tir d vurmuam. Bilirsn, yaxn vaxtlarda daha n elmk istyirm? styirm, sl qadn paltarlar tapm, murdar kombinezonun yerin onlar geyinim. pk corab, hndr dabanl ayaqqab geymk istyirm. Bu otaqda Partiya yolda yox, qadn olmaq istyirm! Paltarlarn xarb zlrini qrmz aacdan dzldilmi nhng arpayya atdlar. Uinston ilk df idi ki, Culiyann yannda lt soyunurdu. ndiy qdr aappaq, ssqa bdnindn, baldrlarnn gyrmi damarlarndan, topuunun stndki qaysaq balam varikoz yarasndan utanrd. Yataa mlf kilmmid. stn uzandqlar adyal nimda olsa da, yumaq v hamar idi. arpaynn geniliyi, ahst yralanmas is ikisini d heyrt salmd.

- Yqin, bura mlli-bal taxtabiti yuvasdr. Amma biz n dxli var? bunu Culiya dedi. ndi ikinfrlik geni arpaylara yalnz prollarn mnzillrind rast glmk olard. Uinston uaq vaxt bel arpayda yatmd. Culiya is yadna sala bilmirdi. Sonra yuxuya getdilr. Uinston oyananda saatn qrblri doqquza yaxnlard. Yerindn trpnmmy alrd. Culiya ban onun qolu st qoyub yatrd. nlik-kirannn oxu Uinstonun siftin, bir d kiik mtkky yaxlmd. Amma siftind qalan adda-budda rng d qzn almacq smklri azacq diklmi znn gzlliyini aydn nzr arpdrrd. Batmaqda olan gnin sar fqlri arpaynn ayaq trfin dr, qazanadak suyun qaynad buxarn ynglc iqlandrrd. Hytdn gln mahn ssi ksilmidi. Kdn is yen d uaqlarn bouq qqrtlar eidilirdi. Uinston kdr qarq tccbl fikirlirdi ki, qadaan olunmu kemi alarda bel srin yay axamlar qadnla kiinin eynn onlar kimi lt soyunub yataqda uzanmalar, istdiklri vaxt sevimlri, yerlrindn qalxmaa tlsmdn allarna gln eylrdn danmalar, kdn eidiln sslr qulaq asmalar adi bir hal idi. Dorudanm, btn bunlarn normal sayld zaman mvcud olmudu? Culiya yuxudan oyand, gzlrini ovxalad, sonra dirsklrin dayanb kerosinkaya baxd. -Suyun yars buxarlanb havaya uub, dedi. Yax, bir azdan durub qhv dmlyrm. Hl bir saatmz da var. Sizin binada iqlar saat ned sndrrlr? -yirmi otuzda. -Yataqxanada iyirmi d sndrrlr. Amma bir az tez qaytmaq lazmdr, nki... Ay sni! Rdd ol buradan, yaramaz! Culiya cld arpaydan aa yildi, ayaqqabsn dmdn gtrb olansaya cld hrktl eyni il Yenidil ltini Qoldsteynin portretin tolazlad kimi tulayaraq knc atd. -Orada n vard ki? Uinston tccbl sorudu. -Siovul. Murdar burnunu panellrin arasndak deikdn bayra xardn grdm. Yqin, dmnin altnda yuvas var. Amma onu yaxca qorxutdum. -Siovul? Uinston pldad. Otaqda siovul? -Onlar hr yerd olur, Culiya he n olmam kimi yenidn yerind uzand. Hrdn bizim yataqxanann mtbxind d gz dyirlr. Londonun bzi rayonlarn tamam balarna gtrblr. Uaqlarn stn hcum kdiklrini eitmmisn? Hm d nec hcum kirlr! El mhlllr var ki, qadnlar qorxularndan krp uaqlarn ikidqiqliyin d gzdn knara buraxmrlar. sasn, iri, qonur siovullardan qorxmaq lazmdr. n pisi is odur ki, murdarlar hmi... -Qurtar bu shbti! Uinston gzlrini brk-brk yumub qqrd. -zizim! Rngin aappaqdr. N olub? Yoxsa siovuldan iyrnirsn?

-Mn dnyada onlardan dhtli ey tsvvr elmirm. Culiya Uinstonu qucaqlad. llri, ayaqlar il ona sarld. Bdninin btn istiliyi, hrarti il onu sakitldirmk istyirdi. Amma Uinston gzlrini drhal aa bilmdi. Bir ne saniy hl d hyat boyu dn-dn yaad dhtli xatirlrin yenidn geri qaytmasnn tssrat altnda idi. Hmi bel olurdu. Yuxularnda tez-tez zn qaranlq divarn nnd grrd. Divarn o biri trfind is dhtli, insanda anlalmaz qorxu v xof yaradan mbhm varlq dayanrd. Xyallarndak sas hiss hmi zn aldatmas idi. nki zlmt divarnn o biri trfind hans varln dayandn yax bilirdi. sts, blk, arl zablar bahasna, sanki, beynini sona qdr aydnlamadan yuxudan aylrd. dartb qoparrm kimi, o qorxunc varl gzlri nn d gtir bilrdi. Lakin hmi qorxusunun sbbi ndi Culiyann yarda ksdiyi szlri il mtmadi yaad hmin dht hissi arasnda birbaa laqnin olduunu anlad. -Bala, dedi. Fikir verm. Hams bo eylrdir. Sadc, siovullardan xolanmram. Vssalam. -Narahat olma, zizim. Bu murdarlar bir d evimiz buraxmarq. Gednd deiy bir ey txayaram. Gln df is sement gtirib yollarn hmilik balayacaam. Vahimnin xofu kilib getmidi. Uinston hrktindn utanm halda qalxb arpaynn ba trfind oturdu. Culiya da yerindn durdu, kombinezonunu geyinib qhv hazrlamaa balad. Qazanadan qalxan qoxu o qdr tnd, o qdr irniklndirici idi ki, tez pncrni baladlar. Hytd kims qhv iyini hiss edib haradan glmsi il maraqlana bilrdi. Qhvnin lzizliyi trindn daha ox krl qarb adamn damana qeyri-adi bir dad gtirmsind idi. llr boyu qhvni saxarinl idiyindn Uinston hqiqi krin tamn yerli-dibli unutmudu. linin birini kombinezonunun cibin qoyan, o birind is yala cem buterbrodu tutan Culiya otaqda gziir, laqeyd nzrlrl kitab rfin gz gzdirir, alb-ylan masann nec tmir olunmas il bal mslht verirdi. Arada bir mhkmliyini v rahatln yoxlayrm kimi zn kreslonun stn atd. Bir an sonra is maraq dolu baxlarla on iki sferblatl qrib divar saatn gzdn keirirdi. Gn inda daha yaxndan tamaa etmk n press-papyeni arpaynn yanna gtirdi. Uinston ni qzn lindn alb narn ya damlasn xatrladan rngin heyranlqla baxmaa balad. -Snc, bu ndir? dey Culiya sorudu. -Dorusu, zm d bilmirm. Fikirlirm ki, indiy qdr he onunla maraqlanan olmayb. El buna gr d diqqtimi kdi... slind, paras insanlarin yenidn l gzdirmy macal tapmadqlar tarixin kiik bir hisssidir. Mnasn anlayan n yz il bundan vvl biz nvanlanan xbrdir.

-Bs kil? Culiya ba il zbz divardan aslm qravran gstrdi. O da ken srdn qalmadr? -Daha qdimdir. Blk d, iki yz il vvlin yadigar olduunu deyrdim. Amma dqiq tarix sylmk tindir. Ax indi he nyin yan tyin etmk mmkn deyil. Culiya daha yax baxmaq n qravraya yaxnlad. -Bax, o murdar ban buradan xarmd, dey dz klin altnda dmni tpiklmy balad. Bs bura haradr? Deysn, kildki binan vvllr haradasa grmm. -Kilsdir. Hr halda, tikilnd kils olub. Ad Sent Klement Deyn kilssidir. Birdn mister arrinqtondan eitdiyi erin ilk misralar yadna dd. Nostalgiya dolu ssl onlar szlrin lav etdi: Mandarinlr, limonlar Sent Klement zng alar. Uinstonun tccbl baxlar altnda Culiya sonrak misralar oxudu: Hey zng alr Sa- Martin,

Qaytar mn fartinq!
Old Baley d cinlnir:

Borcumu qaytar!-deyir.
-Arxasn xatrlaya bilmirm. Amma yadmdadr ki, eir bel qurtarr: ki am yandraram, Sni dayandraram. Qlnc alsam bir kr, Ban dck yer. -Bu eir, deysn, iki trfin bir-biri il deyimsi idi. Old Baleydn sonra da hanssa misralar vard. Mister arrinqtonun hvalnn yax vaxtna ds, onun yaddandan atmayan bndlri d tapb xarmaq olar. -Bs sn eri kim yrdib? Uinston sorudu. -Babam. Balaca vaxtlarmda onu tez-tez oxuyurdu. Skkiz yam olanda babam buxara

evirdilr bir szl, hmilik yoxa xd. Maraqldr, grsn, limon nec olur? qz gzlnilmdn mvzunu dyidi. Mandarin grmm. Nazik qabql, narnc rngd sarmtl meyvdir. -Limon yadma glir, Uinston dedi. llinci illrd hr yerd olurdu. El tur idi ki, adam htta araldan baxanda dilri qamard. -Yqin, bu klin arxas da bitl doludur, Culiya yen mvzunu dyidi. Grk bir df onu xarb yaxca tmizlyim. Deysn, daha getmk vaxtdr. Hl grk bu pudra-boyan da tmizlyim. Ah, hyat nec d darxdrcdr! Qoy ayrlmamdan vvl dodaqlarmn izini snin siftind qoyum. Qz gedndn sonra Uinston bir mddt d yerindn trpnmdi. Otaq get-ged qaranlqlard. Uzanl halda zn ia evirib press-papyey baxmaa balad. risindki mrcan parasndan daha ox nin znn grn ona maraql glirdi. Baxdqca, sanki, adamn gzlri dibi grnmyn drinliy ilyirdi. nin sthi rngbrng gy qura kimi, daxilind z ab-havas, z atmosferi olan kiik bir dnya gizltmidi. Bir anlq Uinstona el gldi ki, o z d qrmz aacdan dzldilmi arpay, alb-ylan masa, divar saat, metal rivli il znn hyat idi. Bllura hkk olunmu bdiyyt idi... V FSL Saym yoxa xmd. gn balansa da, he yerd gz dymirdi. Bzi alsz adamlar onun gecikmsinin sbblri il bal mbahis amdlar. Ertsi gn onu yada salan yox idi. Hadisnin nc gn Uinston elanlar lvhsin baxmaq n Sndldirm Departamentinin vestibln qalxmd. Orada trkibin Saymn da daxil olduu ahmat Komissiyas zvlrinin siyahs aslmd. lk baxdan, sanki, he bir ey dyiilmmidi. Lakin siyahda bir soyad atmrd. Baqa izahata ehtiyac yox idi. Saym daha mvcud deyildi. He vaxt mvcud olmamd. Havalar get-ged istilirdi. Nazirliyin pncrsiz labirintlrind, kondinsioner ilyn otaqlarda hl temperatur normal idi. Kd is skilrdn od qalxrd. Hamnn idn xd saatlarda metroda funt iyindn nfs almaq olmurdu. Nifrt Hftsin hazrlq tam gc il davam edirdi. Btn Nazirliklrin mkdalar idn sonra da yerlrind qalrdlar. Yrlr, mitinqlr, hrbi paradlar, mhazirlr, mum fiqurlarn srgisi, telefilmlrin nmayii, teleekran proqramlarnn hazrlanmas bunlarn hamsn hazrlayb atdrmaq lazm idi. Tribunalarn qurulmas, portretlrin kilmsi, arlarn dqiqldirilmsi, mahnlarn yazlmas, ayilrin yaylmas, fotokillrin saxtaladrlmas qravra il birlikd hmin dnyann irisin db. pres-papye daldalandqlar snacaq idi. risindki mrcan is Culiya

hams vaxt v qvv tlb edirdi. dbiyyat Departamentind Culiyann ildiyi b roman

istehsaln mvqqti dayandrmd. Onlara dmnin vhiliklri haqqnda silsil broralar trtib etmk taprlmd. Uinston daimi iindn lav, gnn oxunu saatlarla Taymsn khn saylarn vrqlmy, mhazirlrd sitat gtirilck mlumatlar dyidirmy, dil v sluba daha tntnli ahng vermy srf edirdi. Axamn gec saatlarnda beyinlri qzm prollar klr tklnd is, demk olar ki, hrin alt stn evrilirdi. vvlki vaxtlarla mqayisd indi Londona mrmilr daha tez-tez drd. Bzn uzaq msafdn dhtli partlay sslri eidilirdi. He ks partlaylarn sbbini izah etmirdi. Qorxunc ayilr ba alb gedirdi. Nifrt Hftsinin sas musiqi bzyi saylan Nifrt rqisi artq hazr idi. Onu arasksilmdn teleekranla verirdilr. t mrltsn xatrladan vhi ritm zrind kklnmi mahn musiqidn daha ox ubuqlarn zrbl tbil vurulmas tsiri balayrd. Yzlrl boazn qqrd, gc gldikc asfalta rplan yzlrl ayan mayit etdiyi ifa dhtli ab-hava yaradrd. Nifrt rqisi prollarn xouna glmidi. Klrd gecyarsna qdr hl d dbd olan Artq oxdan yoxdur o xo arzular mahns il rqabt aparrd. Parsonsun uaqlar gec-gndz demdn gnn istniln vaxt daraq v kaz parasnn kmyi il Nifrt rqisini yorulub-usanmadan, zhltkn ardcllqla yamslamaa alrdlar. ndi Uinston axamlar hmikindn daha ox mul olurdu. Parsonsun tkilatl altndak knlllr dstsi yaadqlar kni Nifrt Hftsin hazrlayrd. Dst zvlri arlar yazr, plakatlar kir, bayraq dirklri quradrr, hyatlarn thlky qoyaraq knin zbz smtindki evlrin dam arasnda vmpellr asmaqdan tr mftil kirdilr. Parsons hr yerd Qlb binasna tkbana drd yz kvadratmetr bayraq hazrlayb asacan deyib lovalanrd. Hmiki kimi ba sevimli muliyytin qardndan zn ox xobxt sayrd. Havann istiliyi, o biri trfdn is fasilsiz fiziki i axamlar ona nnvi ortunu v aq yaxal kynyini geymy imkan yaratmd. Parsons eyni vaxtda hr yerd olma bacarrd: kir, itlyir, miarlayr, mismarlayr, smrldirici tklif verir, yorulanlar dostcasna zarafatla, xo szl ruhlandrr v paltarna smayan bdni il hr trf kskin tr iyi yayrd. Gzlnilmdn btn Londonu yeni plakatla bzmy baladlar. zrind he bir yaz yox idi. Plakatda boyu -drd metr atan Avrasiya sgrinin nhng fiquru tsvir edilmidi. sgrin ifadsiz monqol sifti vard. Ayana iri kmlr geymi, iynindn avtomat asmd. kl hans bucaq altnda baxsan, avtomatn bydlm llsinin dz adamn stn tuland grnrd. Plakat btn hasarlara, divarlara, bir szl, bo grdklri hr yer yapdrmdlar. Say baxmndan htta Byk Qardan portretlrini d stlmidi. Adi vaxtlar mharib il o qdr d maraqlanmayan prollar bel vaxtlarda yuxardan gln gstril hmi atin vtnprvrlr evrilirdilr. Sanki, mumi hvali-ruhiyy il ayaqlamaq n mrmilr d vvlki vaxtlarla mqayisd daha ox adam ldrrd. Mrmilrdn biri izdihamn qaynad Stepney kinoteatrna dm, bir ne yz nfri

binann xarabalqlar altnda dfn etmidi. traf mhlllrin btn sakinlri bir ne saat kn dfn mrasimind itirak etmk n ucu-buca grnmyn izdihama qoulmudular. Nticd dfn znmxsus etiraz mitinqin evrilmidi. Baqa bir mrmi is ox vaxt uaqlarn oyun meydanas kimi istifad etdiklri bo raziy dm, onlarla yeniyetmnin para-tik olmas il nticlnmidi. Yen d qzbli etiraz nmayilri keirilmidi, Qoldsteynin mqvvalar yandrlmd, zrind Avrasiya sgrinin tsviri olan yzlrl plakat divardan qoparlb tonqala atlmd. Qarqlq vaxt bir ne maaza talan edilmidi. Sonra ayi yaylmd ki, mrmilri casuslarn radio vasitsil trdklri koordinatlar sasnda hdf tulayb atrlar. Bu ayi nticsind prol mhllrindn birinin sakinlrinin cnbi olduqlarndan bhlndiklri qar-qocann evin od vurub yandrmdlar. kisi d irid tstdn boulub lmd. Culiya il Uinston mister arrinqtonun dkann stndki otaqa glmy imkan tapan kimi srinlmk n paltarlarn soyunub aq pncrnin nnd, mlfsiz arpayda yan-yana uzanrdlar. lk df deikdn ban xarandan sonra siovul bir d gz dymmidi. Amma

havalarn isti kemsi taxtabitilrin sayn daha da artrmd. Uinstonla Culiya bundan o qdr d qorxmurdular. Tmiz, yaxud irkliliyindn asl olmayaraq, otaq onlar n cnnt idi. Kandardan iri girn kimi qara bazardan aldqlar istiotu hr trf spir, kombinezonlarn xarb el trli-trli sevimy balayrdlar. Sonra da drhal yuxuya gedirdilr. Aylanda is taxtabitilrin zlrin gldiklrini, ks-hcuma kemk n mvqe tutduqlarn grrdlr. Drd, be, alt... Yox, yeddi! yunda yeddi df gr bilmidilr. Uinston daha btn gn cin imk vrdiini trgitmidi. Deysn, ikiy, mumiyytl, ehtiyac hiss etmirdi. t-cana glmidi, ayandak varikoz yaras balacalab brkimi, yalnz topuunun stnd qhvyi lk kimi qalmd. Shrlr bzn boulma hddin atan skryi dayanmd. Hyat vvlki kimi dzlmz deyildi. ndi Uinston teleekranda boma gstrmk, yaxud ssinin gur yerin salb lnt yadrmaq istyindn d l kmidi. Artq etibarl istinadgah, az qala evlri olduu vaxtda fasillrl grmlri, bir yerd iki- saatdan artq qala bilmmlri d onlara ox byk sxnt kimi grnmrd. Xrdavat satlan dkann stndki kiik otaq ny desn dyrdi. Bel bir thlksiz yerin olduunu bilmk onun hqiqi sahibin evrilmkdn az ey deyildi. Otaq onlarn nzrind btv bir dnya, nsli ksilmi heyvanlarnn sndqlar skiqoruq timsalnda idi. Uinstonun tsvvrnd mister arrinqtonun z d nsli ksilmi canllardan sayla bilrdi. Adtn, otaa qalxanda hmi bir ne dqiq dayanb ev sahibi il shbt elyirdi. Qoca, deysn, ky ox az-az xrd. Blk, he qapnn kandarndan knara ayaq basmrd. Digr trfdn mtrisi d nadir hallarda olurdu. Grnr, bu sbbdn d kiik, qaranlq dkannda daim bir hyula kimi gzib dolard. Arxada zn yemk hazrlad mtbx dkandan da kiik idi. Buradak mxtlif yalar irisind nhng ss borusu olan qdim

qrammofon diqqti daha ox kirdi. Arabir Uinstonla shbt etmk imkannn yaranmasndan qocann aq-akar sevindiyi hiss olunurdu. Nazik saanaql eynyi, uzun burnu, mxmr pencyinin altndak batq iyinlri il o, dkanndak dyrdn dm mallar arasnda ticartidn daha ox kolleksiya hvskarn xatrladrd. Artq vvlki atinliyini itirmi vql lini drd bir trfindki mtahlara uzadr, gah Cin istehsal olan bllur rab si txacn, gah snq ttn qabnn rngarng naxlarla bzdilmi qapan, gah oxdan lm hanssa uan bir cng sann saxland brnc medalyonu Uinstona gstrirdi. He vaxt ona mtlq n is bir ey satmaa can atmrd. Sadc, bu ntiq yalara baxb zvq almasn istyirdi. Qoca il shbt elmk yeyilmi plastinkaya qulaq asmaa bnzyirdi. Hr df yaddann drinliklrindn unudulmu eir paralar tapb xarrd. Onlardan biri iyirmi drd qaratoyuq, o birisi qrq buynuzlu ink, ncs is yoxsul abaz Robinin lm haqqnda idi. Siz maraql grn bilcyini dndm, dey hr yeni eir parasn oxuyandan sonra gnahkar da il xfifcsin glmsyirdi. Amma hr erin, sadc, iki- misrasn xatrlayrd. Uinstonla Culiya indiki vziyytin uzun mddt davam etmycyini yax baa dr, he vaxt illziyaya qaplmrdlar. Bzn qardan gln lm onlara stnd uzandqlar arpay kimi aydn, yani grnrd. Bel anlarda cl zngi alnmamdan be dqiq vvl sonuncu tikni d qamarlamaa alan lm mhbusu kimi midsiz ehtirasla bir-birlrin sarlrdlar. El gnlr d olurdu ki, mnasibtlrinin ninki thlksizliyi, htta daimiliyi xlyas il tslli taprdlar. Gzdnknldn uzaq, tnha otaqda daldalandqlar mddtd zlrin sdm toxunmayacan dnrdlr. Dorudur, yolu hm tin, hm d thlkli idi. Amma otaq sl snacaq sayla bilrdi. Bel dnclr dald mqamlarda Uinston gzlrini zillyib press-papyenin dz ortasna baxr, bu dnyann irisin yol tapa bils, orada zamann zn ram etmyin mmknly haqqnda dnrd. Tez-tez xilas yollar haqda xyallara dalrdlar. Bzn zlrini inandrrdlar ki, tale hmi uzlrin glck, hyatlar tbii sonluqla baa atana qdr mhbbt srgztlri davam edk. Yaxud Ketrin lck, Uinstonla Culiya hans yolla olursa-olsun, ail qurmaa icaz alacaqlar. Yaxud birlikd intihar edcklr. Ya da gizlncklr: zlrini tannmaz kl salacaqlar, prollarn lhcsind danacaqlar, fabrikd i dzlcklr v he ks trfindn tannmadan uzaq mhlllrin birind yaayacaqlar. kisi d glckl bal planlarnn xam xyal olduunu yax baa drd. Qarda xilas yolu grnmrd. Yegan yol intihar ola bilrdi. Lakin he biri zn qsd etmk fikrind deyildi. Hr ey tab gtirrk gnlri, hftlri yola vermk, sabah grnmyn bu gnl yaamaq hr ikisind qarsalnmaz isty, instinkt evrilmidi. gr hl udmaa hava varsa, insan ciyri d eynn bu cr instinktl onun son udumunu z iin kmy can atr. Bzn is Partiya leyhin fal mbarizy qoulmaqdan danrdlar. Lakin bu yolda birinci

addmn ndn ibart olacan tsvvrlrin gtirmirdilr. Htta mifik Qardalq tkilat mvcud olsa bel, ora yol tapmaq mkl i idi. Uinston z il O`Brayen arasnda yaranan yaxnlq (yaxud yaxnlq tssrat) haqqnda Culiyaya danmd. Bzi hallarda htta O`Brayenin yanna getmk, Partiyann dmni olduunu demk v ondan kmk istmk fikrin ddyn d ab sylmidi. N qdr qrib grns d, Culiya ideyan tamam alsz bir hrkt kimi drhal rdd etmmidi. znn dediyin gr, adamlar haqqnda siftlrin baxmaqla myyn qnat gl bilirdi. Odur ki O`Brayenin gzlrinin ani parltsnn smimiliyin v ndns xbr verdiyin inanma tbii qarlayrd. stlik, Culiya hr adamn, yaxud aa-yuxar hr adamn gizlind Partiyaya nifrt bsldiyin, czasz qalaca tqdird qaydalar pozacana min idi. Lakin geni, mtkkil mqavimtin varlna, htta mmknlk ehtimalna inanmaq istmirdi. Qoldsteyn v onun gizli ordusu haqqnda danlanlar Partiyann z mqsdlri n uydurduu cfngiyat adlandrrd. Amma deyirdi ki, borcumuz zmz bu nallara inanan kimi gstrmkdir. Dflrl Partiya yncaqlarnda, kortbii nmayilrd adlarn he vaxt eitmdiyi, boyunlarna qoyulan cinaytlr, qtiyyn, inanmad adamlarn edam olunmalarn hamdan uca ssl tlb etmidi. Aq proseslr zaman shrdn gecyarsna qdr mhkm binasn haty alan Gnclr Liqasnn zvlri Satqnlara lm! arn srasnda hmi z yerini tutmu, fasillrd ham il birlikd kidqiqliklrind

qqrmd. Qoldsteynin kim olduu, n tlb etdiyi haqda ox dumanl tsvvr olsa da, Nifrt baqalar il mqayisd onun nvanna n ar thqirlr yadrmd. Culiya nqilabdan sonrak dvrd bymd. lli-altmnc illrin ideoloji mbarizlrini xatrlamaq baxmndan ya az idi. Hamssa mstqil siyasi hrkatn mvcudluunu tsvvrn gtir bilmzdi. Mnfi mnasibt bsls d, Partiyan bdi v sarslmaz qvv sayr, kemid mvcud olduunu, glckd d mvcud olacan dnrd. Partiyaya qar yalnz gizli itatsizlik gstrmkl, kimis ldrmk, haransa partlatmaqla, txribatlar v terror aktlar trtmkl mmkndr. Bzi msllrd Culiya Uinstondan daha all grnrd. Partiya tbliatnn tsiri altna ondan daha az ddy hiss olunurdu. Bir df Uinston Avrasiya il mharibdn dananda qz etinasz kild he bir mharibnin olmadn demi, onu mlli-bal qorxutmudu. Culiyann fikrinc, hr gn Londonda partlayan mrmilr Okeaniya hkumtinin z mli idi; adamlar daim qorxu altnda saxlamaq istyirdilr. Bu fikir he vaxt Uinstonun alna glmmidi. Baqa bir df Culiya Nifrt kidqiqliklrind n tin eyin boazna txanan gl boub saxlamaq olduunu deynd is qza paxll tutmudu. Amma Culiya Partiya tlimini yalnz xsi hyat il bal msllrd bh altna alrd. Qalan digr btn msllrd rsmi Partiya mifologiyasn qbul mbariz aparmaq

etmy hazr idi. nki hqiqtl saxtakarlq arasndak frq qza o qdr d hmiyytli grnmrd. Msln, mktbd yrdildiyi kimi, tyyarni ilk df Partiyann kf etdiyin inanrd (Uinstonun mktbli olduu llinci illrin sonlarnda Partiya hllik yalnz helikopterin kfin iddial idi. On-on iki il sonra, Culiya mktb gednd artq tyyar d Partiya zkasnn mhsulu saylrd. Daha sonrak nslin nmayndlri is buxar mannn da Partiyann icad olduunu yrnckdilr). Uinston tyyarnin Culiyann deyil, htta z yandan da vvl uduunu, mumiyytl, nqilabdan vvl mvcud olduunu deynd btn bunlar qza, qtiyyn, maraql grnmmidi. Ax tyyarni kimin kf etmsinin n hmiyyti var? Amma Uinstonu heyrtlndirn tamam baqa ey olmudu. Bir df szaras iltdiyi ifaddn Culiyann drd il vvl Okeaniya il Avrasiya arasnda slh, stasiya arasnda is mharib olduunu xatrlamad akara xmd. slind, o, mharibni badan-baa mhartl dnlm bir oyun sayrd. Htta bel olan halda da, tn illr rzind dmnin dyimsin diqqt yetirmmsi qrib tsir balayrd. Odur ki Culiya etinaszcasna: El bilirdim, hmi Avrasiya il mharib etmiik, deynd szlrindki laqeydlik Uinstonu vahimy salmd. Tyyarnin kfi Culiyann dnyaya glmsindn vvlki dvrl bal idi. Mharibd trflrin dyimsi is vur-tut drd il bundan qabaq ba vermidi. Qzn bel bir mhm hadisdn xbrsiz qalmas alasan ey deyildi. Mbahislri on be dqiqy qdr kdi. Nhayt, deysn, Culiyann yaddan bir az hrkt gtir bildi. O, trdddl d olsa, Avrasiyann deyil, stasiyann dmn olduunu tsdiq etdi. Amma msly yen d he bir nm vermdi. Ax n frqi var? dey sbi halda sorudu. Bir qanl mharib baqas il vz olunub. Yaylan xbrlr is badan-ayaa kimi yalandr. Bzn Culiya Sndldirm Departamentinin ii, burada hyata keiriln hdudsuz saxtaladrlmalar haqqnda danrd. Lakin yen d, qtiyyn, tccblnmdiyi hiss olunurdu. Yalann mhz znn d itirak il hqiqt evrilmsi fikri onda yerin ayaqlar altndan qamas tssratn yaratmrd. Uinston bir vaxtlar lind tutduu sarsdc maddi dlil khn qzet paras, elc d Con, Aronson v Rezerford barsind danmaa balad. Amma bu df d Culiyan, qtiyyn, tccblndir bilmdi. Qz vvlc he mslnin mahiyytini d baa dmdi. -Onlar dostlarn idi? dey sorudu. -Yox, bu adamlarla, mumiyytl, he bir tanlm olmayb. Hr Daxili Partiyann zvlri idi. Yaca mndn ox bykdlr. Khn dvrn, nqilabdan vvlki vaxtlarn adamlar idilr. Yalnz killrini grmdm. -Bs onda niy hycanlanrsan? Onsuz da adamlar hmi ldrrlr, el deyil? Uinston mslni izah etmy ald.

-Bu, mstsna hal idi. kimins ldrlmsind deyil. Msln, dnnki gn d daxil olmaqla kemiin mahiyyt etibaril lv edildiyindn xbrin var? Kemi yalnz yalann z hkm altna ala bilmdiyi tk-tk yalarda qorunub saxlanb. Bir nmunsi gzmzn qabandak bu oyuncaqdr. nqilab v nqilabdan vvlki dvr haqqnda, demk olar ki, he n bilmirik. Btn sndlr ya mhv edilib, ya da saxtaladrlb. Btn kitablar yenidn yazlb, killr yenidn kilib, hr bir heykl, ky, abidy yeni ad verilib, btn tarixlr dyidirilib. Bu proses dqiqbdqiq, gnbgn davam edir. Tarixin hrkti dayandrlb. Partiyann haql sayld bitib-tknmk bilmyn bu gndn baqa, he bir zaman mhfumu mvcud deyil. lbtt, kemiin saxtaladrldn bilirm. Amma bu saxtaladrman htta zm etdiyim hallarda da hqiqti sbuta yetirmyim mmkn olmayacaq. grlb qurtarandan sonra dlil-sbutlar da yoxa xr. Yegan ahid beynim, yaddamdr. Lakin baqa birisinin d mnim xatirlrimi paylaacan minlikl dey bilmrm. Hyatm boyu yalnz bir df lim saxtaladrma hadissindn sonra, illr sonra meydana xan yazl snd, dlil-sbut dmd. -Yax, bunun n xeyri olacaqd ki? -He bir xeyri yox idi. nki bir ne dqiq sonra o sndi mhv etdim. Amma indi lim eyni frst dsydi, yqin, saxlayardm. -Mn is saxlamazdm! Culiya dedi. Risk elmy hmi hazram. Amma yalnz ox mhm bir ey n risk getmy dyr. Daha khn qzet parasndan tr yox. Lap deyk ki, o qzet parasn saxladn. Sonra n edckdin? -Yqin ki, he n! Lakin sbut idi. gr adamlara gstrmy csartim atsayd, onlarda bh oyada bilrdim. Bizim dvrmzd nyins dyicyini dnmrm. mqavimt nqtlrinin yaranmasn, eyni fikri paylaan adamlarn Mxtlif yerlrd kiik dstlr halnda

birlmsini, onlarn tdricn bymsini, htta zlrindn sonra bzi sndlr qoyub getmsini, nhayt, glck nsillrin bu sndlr sasnda yarmq mbarizni davam etdirmsini is tsvvr gtirmk mmkndr. -zizim, mni glck nsillr maraqlandrmr. Mni maraqlandran zmzk. -Sn yalnz quraqdan aa syansan. dey Uinston mbahisy son verdi. Hazrcavablqdak zarafat Culiyann ox xouna gldi. Qollarn mhbbtl Uinstonun boynuna dolad. Partiya ehkamlarnn mrkkb labirintlri Culiyan, qtiyyn, maraqlandrmrd. Uinston ingsos, ikifikirlilik, kemiin dyiknliyi, obyektiv gerkliyin inkar haqqnda dananda, hm d bu zaman Yenidil szlri ildnd qz darxmaa balayr, qa-qaban tkr, bel eylrl he vaxt

maraqlanmadn deyirdi. Aydn msldir ki, hams cfngiyatdr. El is niy bel bo eylrin stnd ba sndrmaldr? Harada Ura! qqrmaq, harada fit basmaq lazm olduunu yax bilir. Yaamaq n bu, yetrlidir. Uinston mbahisni davam etdirmk istynd Culiya, sadc, ban atb yatrd. Culiya tbiti etibaril istniln vaxtda, istniln vziyytd yatma bacaran adamlardan idi. Onunla shbt ednd Uinston Partiyann mvqeyi il bal az-ox biliy yiylnmdn zn Partiya tssbkei kimi qlm vermyin nec lverili v asan olduunun frqin varrd. Partiya dnyagr onun nzri mddalarn anlamaa hvsi, yaxud qabiliyyti atmayan adamlar arasnda daha uurla yaylrd. Onlar gerkliyin n kobud thriflri il szsz razlardlar. Susmaqlarnn mqabilind ddiklri bdlin n qdr dhtli olduunun frqin varmrdlar. Nlr ba verdiyini bilmk n hadislrin mahiyytin maraq gstrmirdilr. Anlamamaq xobxtliyi onlar dli olmaqdan xilas edirdi. Onlar ana-bozuna baxmadan hr eyi hzm edir, udduqlarndan is bir ziyan grmrdlr. Buda dnsi hzm olunmadan quun ptnyindn xd kimi, udduqlar da bu insanlarn yaddalarnda zndn sonra he bir knt qoymadan unudulurdu.

VI FSL Nhayt, gzldiyi gn glib atd! Uzun mddt intizarnda olduu mjdni ald. Uinstona el glirdi ki, btn hyat boyu bu hadisnin ba vermsini gzlmidi. Nazirliyin uzun koridoru il gedirdi. Culiyann kaz parasn ovcuna basd yer yaxnlaanda arxasnca zndn daha canl-csdli bir adamn addmladn hiss etdi. Namlum xs shbt balamaq iarsi verirmi kimi astadan skrd. Uinston dayanb geri evrildi. Qarsndak O`Brayen idi. Nhayt, z-z gldilr. Amma bu mqamda Uinstona hakim ksiln yegan istk sevinmkdns, tez qab uzaqlamaq idi. ryi hycanla dynrd. Danmaa heyi qalmamd. O`Brayen addmlarnn srtini azaltmadan mhrm bir da il qoluna toxundu. Yana yerimy baladlar. O`Brayen Daxili Partiya zvlrinin ksriyytindn frqli, yni smimi, hrmtkar trzd shbt balad: -Ne vaxtdr, sizinl danmaa imkan axtarrdm, dedi. Bu gnlrd Taymsda, Yenidild yazlm mqallrinizdn birini oxudum. Yanlmramsa, Yenidil maranz elmi sciyy dayr. Uinston nisbtn zn glmidi. -Elmi bir az mbalili xard. Sadc, hvskaram. Yenidil ixtisasm deyil. Yaradlmasnda

da el bir mli itirakm olmayb. -Lakin Yenidild ox gzl yazrsnz, O`Brayen szn davam etdi. Hm d bel dnn tkc mn deyilm. Bu yaxnlarda Yenidil mtxssisi olan bir dostunuzla shbt edirdim. ndi adn xatrlaya bilmirm. Uinstonun ryi yen iddtl dynmy balad. strtl kild Sayma iar edildiyin bh ola bilmzdi. Amma Saym, sadc, lmmidi. Lv olunmudu. Mvcud deyildi. Htta strtl xatrlanmas da thlkli idi. O`Brayenin szlrini aq-akar iar, yaxud parol kimi qbul etmk lazm idi. Thlkli xatrlatma tsadfi hrkt deyildi. O`Brayen Uinstonun yannda kiik fikir cinaytin yol vermkl, slind, mttfiq olduqlarn gstrirdi. Hl d yava addmlarla koridorla gedirdilr. O`Brayen ayaq saxlad. Smimiyyt ar hiss olunan adtkrd hrkti il burnunun stnd eynyinin yerini rahatlad. Sonra yenidn szn davam etdi. -slind, khnlmi saylan iki szn yaznzda ilnmsi il bal sizinl shbt etmk istyirdim. Amma bir msl var ki, hmin szlr istifaddn lap son zamanlarda xarlb. Yenidil Ltinin onuncu nrini grmsnz? -Xeyr, dey Uinston cavab verdi. Son nrdn xbrim yoxdur. Sndldirm Departamentind hl d doqquzuncu nrdn istifad edirik. -Mn bilni, onuncu nr bir ne aydan tez xmayacaq. Amma siqnal nsxlri hazrdr. Mn d gndriblr. Yqin. onlar gzdn keirmk istrdiniz? -ox maraql olard, Uinston drhal cavab verdi. Shbtin hara meyillndiyini anlamaq tin deyildi. -Bzi tapntlar ox clbedicidir. Hl fellrin saynn azaldlmas! Bu chtlrin gr kitabn xounuza glcyin bhm yoxdur. Yax indi nec edk? Blk, luti bir adamla siz gndrim? Amma bel msllrd unutqan olduumdan yannzda yalan xmaqdan qorxuram. Bo vaxtnz olanda glib mnzilimdn gtr bilrsiniz? Birc dqiq. Qoyun nvan verim. Dz teleekrann qarsnda dayanmdlar. O`Brayen fikri danq halda ciblrini axtard. Nhayt, dri cildli kiik qeyd dftrsi v qzl dymcikli qlm xartd. Ekrann arxasndan mahid aparan adamn yazlanlar szbsz oxuya bilcyi aydnlqla nvan yazd. Vrqi qeyd dftrsindn qoparb Uinstona uzatd. -Axamlar evd oluram, dedi. Mn olmasam da, xidmtim lti siz verr. O`Brayen lind kimsdn gizltmy ehtiyac duyulmayan vrq tutmu Uinstondan ayrlb yoluna davam etdi. Uinston hr ehtimala qar nvan zbrldi. Vrqi is bir az sonra baqa lazmsz kazlarla birlikd yadda qutusuna atd.

Shbtlri iki dqiqdn artq kmmidi. Bu qsa grn yalnz bir mqsdi ola bilrdi: O`Brayen hans yollasa nvann Uinstona atdrmaq istyirdi. Baqa yol yox idi. nki kimin harada yaadn yalnz onun zndn yrnmk olurdu. Okeaniyada soraq kitabalarndan istifad edilmirdi. gr grmk istyirsinizs, mni filan nvanda tapa bilrsiniz O`Brayenin qsa shbtdn mqsdi, slind, bu mlumat atdrmaq idi. Blk, ltin arasnda gizli mktub verck? stniln halda, msl aydnlab: tkilat mvcuddur. Uinston artq onun bir addmlnda dayanb. Tez, ya gec O`Brayenin arn qbul edcyini bilirdi. Onun yanna sabah, yoxsa bir mddt sonra gedcyini hl dqiqldirmmidi. Bugnk shbt uzun illr ncsi balanan prosesin nticsi sayla bilrdi. lk addm gizli fikirlri, ikinci addm gndlik yazmas idi. vvlc fikirdn sz kemidi. ndi szdn i kemk vaxtdr. Sonuncu addm Sevgi Nazirliyind ba vernlr olacaqd. Uinston artq taleyi il barmd. Sonluq balancn tbii nticsi idi. Qorxulu yola qdm qoyduunu bilirdi. Qbul etdiyi qrar, cannda hyat eqi ola-ola lm getmy bnzyirdi. O`Brayenl dananda, dediyi szlrin mnasn anlayanda bdnindn soyuq gizilti kemidi. zn tzc qazlm nm qbr yollanan kimi hiss etmidi. Yax he n ummurdu. nki qbrin lap yaxnda olduunu grrd. Qbrin onu gzldiyini bilirdi. VII FSL Uinston yuxudan gz yalar irisind oyand. Culiya yuxulu-yuxulu: N olub? mnasnda baa dlck anlalmaz szlr mzldad. -Yuxuda grrdm ki... dey Uinston sz balad. Drhal da dayand. Grdklrinin szl ifadsi ox tin idi. Burada hm yuxunun z vard, hm d oyanandan sonra bir ne saniy yaddana hakim ksiln, ryann davamna evriln xatirlr... Arxas st uzanb gzlrini yumdu. Hl d grdy tfrratlarla zngin, iql yuxunun tsirindn xa bilmmidi. Yay axam yaan yadan sonra durulan, aydnlaan tbit kimi, btn hyat gzlrinin nndn glib kemidi. Hr ey pres-papyenin irisind ba verirdi. nin sthi gy qbbsini xatrladrd. Qbbnin altnda hr ey aydn, parlaq ia brnmd. O iqda dnyann n gzilmz fqlrini grmk olurdu. Yuxu anasnn linin ani hrkti il bal idi. Hr ey gcl seziln o hrktdn balanmd. Eyni hrkti bir mddt nc tsadfn baxd kinoxronikada otuzillik fasildn sonra qaqn yhudi qadn da tkrarlamd. Helikopterdn alan pulemyot ati olu il birlikd zn d para-para etmmidn vvl yaln liyl vladn qorumaa almd.

-Bilirsn, dey Uinston skutu pozdu, bir dqiq bundan vvl qdr fikirlirdim ki, anam mn ldrmm. -Niy ldrmsn? Yuxudan hl d tam aylmayan Culiya sorudu. -Yox, aydndr ki, ldrmmim. Yni fiziki mnada ldrmmim. Yuxuda anasnn son baxn grmd. Aylandan sonra is hmin gnn btn hadislri gzlri nnd canlanmd. Bil-bil bu xatirlri uzun illr yaxna buraxmaq istmmidi. Hadislrin dqiq tarixini xatrlamaqda tinlik kirdi. Lakin onlar ba vernd, n az, on, blk d, on iki ya olduuna min idi. Atas daha vvl yoxa xmd. Yen dqiq vaxtn yadna sala bilmirdi. At sslri, dolanq tinliklri yadnda daha yax qalmd. Hava hcumlarnn yaratd vahim, metro stansiyasnda snacaq tapmalar, hr trfd da kimi qalaqlanm krpic qrqlar, btn knc-bucaa yapdrlm mnasn anlamad intibahnamlr, eynirngli kynk geymi gnclrin dava-dalalar, rk dkanlarnn qarsndak nhng nvblr, uzaqdan gln arasksilmz pulemyot atlri, n balcas is, fikrini, dncsini bir anlq da olsun trk etmyn aclq duyusu o illrin n yaddaqalan xatirlri idi. Gnortalar hmyadlar il birlikd tullant qalaqlarnn irisind, zibil qutularnda elndirklrini, rm klm yarpa, yaxud kartof qab, kif atm rk paras axtardqlarn yax xatrlayrd. ryin kifini qayb oradaca yeyirdilr. Myyn ara il glib ken, heyvanlar n yem dayan manlar nec sbirsizlikl gzldiklrini he cr unuda bilmirdi. Yolun ala-uxur hisslrind manlar atlb-ddyndn bzn kuzovdan yer bir az jmx tklrd. Atas yoxa xanda anas tccb, yaxud kdrini he bir sz, hrkti il bruz vermdi. Amma sanki, bir gz qrpmnda tamam dyiildi. Canndak hyat ruhu uub getdi. Onun hr dqiq n is labd, qalmaz flaktin gliini gzldiyi htta Uinstona da sirr deyildi. Evd hmiki ilrini grrd yemk biirir, paltar yuyur, khn-kr yamayr, yer salr, dm sprr, tozlar silirdi. Lakin bunlarn hamsn ox yava, zndn xbrsiz idar olunan canl maneken kimi edirdi. Dolun, gzl bdni, sanki, daim talt irisind idi. Saatlarla Uinstonun kiik bacsn qucanda tutub qmldanmadan arpayda otururdu. ki, ya yalarnda olan qzcaz bapbalaca, ox sakit, xsthal uaq idi. Hddindn artq arq sifti onu meymuna oxadrd. Anas bzn Uinstonu da qucaqlayb sinsin sxr, uzun mddt bir klm danmadan qollarnn arasnda saxlayrd. Ya n qdr az, tbiti n qdr xudbin olsa da, Uinston sxntl hvali-ruhiyynin haqqnda sz almayan, lakin hr an gzlniln v mtlq ba verck hadis il bal olduunu baa drd. Yaadqlar yarmqaranlq, ayaqyolu iyi vern ota xatrlad. Otan az qala yarsn stn a rtk kilmi enli arpay tuturdu. Kncd qazla ilyn buxar v rzaq ymaq n rf vard.

Bayrda, pillkn meydanasnn yannda bir ne ailnin istifad etdiyi qhvyi rngli keramik lzyuyan aslmd. Anasnn ahan bdni il qaz sobasnn zrin yilib qazanan nec qardrdn xatrlayrd. Amma yadnda hr eydn ox daimi aclq duyusu v sfr trafnda yemk st sald davalar qalmd. Payn azlna gr bzn uzun-uzad zaryr, anas il dava edir, stn qqrrd. (Ssinin tonu da yadnda idi, qqrmaqdan tutulmudu, odur ki tez-tez hirsini, hikksini bouq ssl bildirmli olurdu.) Bzn is zn yazqla vurur, alayb-stqayr, bu yolla n is qoparmaa alrd. Anas onsuz da yemyin oxunu hmi ona verirdi. Fikirlirdi ki, olan olduuna gr yax qidalanmaldr. Lakin Uinstonun pay artdqca tlblri d oxalrd. Hr df ortala xrk glnd anas yalvarb-yaxarrd ki, tk zn fikirlmsin, xst bacsn da yadna salsn. Boqabna qoyulan artq hr tiknin onun boazndan ksildiyini unutmasn. Lakin szlrinin he bir tsiri olmurdu. lav yemk verilmynd Uinston hirsindn gc gldikc qqrr, mni dartb anasnn lindn alr, bacnn boqabndan tiklri gtrb qard. Ailnin iki zvnn ucbatndan aclq kdiyini baa drd, amma z il he cr bacara bilmirdi. Htta bzn zn haql xarrd. Mdsinin qaldrd qiyam, hrktlrin haqq qazandrmaa vadar edirdi. Sfr ylandan sonra is anasnn rzaq rfindn gzn kmsi kifayt idi. Didyn n varsa, gtrb aradan xrd. Bir df okolad normasn vermidilr. Axrnc hftlr, blk d, aylar rzind ilk df okolad alrdlar. O bir qrq okolad paras indi d gzlrinin nndn kilmirdi. nfr cmisi iki unsiya (ki vahidi kimi hl unsiyadan istifad olunurdu) okolad verilmidi. Aydndr ki, onu brabr hissy blmk lazm idi. Birdn Uinston knarda dayanb qulaq asrm kimi, z batq ssini eitdi: okoladn hamsn istyirdi. Anas yavaca:Acgzlk elm! dedi. Sonra dn-dn tkrarlanb eyni mvzu stn qaydan, qqrq, zarma, gz ya, yalvar v tlbl mayit olunan uzun, cansxc mbahis baland. Bacs arq, zif llrini anasnn boynuna dolayb onun iyinlri zrindn krp meymun balas kimi iri, kdr dolu gzlri il qardana baxrd. Axrda anas okolad qrb drdd n Uinstona, qalann is qzcaza verdi. Bacs okolad qrn lind tutub kt nzrlrl baxr, blk d, n olduunu he anlamrd. Uinston knarda dayanb onu gdrd. Birdn cld hrktl srayb okolad lindn qapd, zn qapdan bayra atd. -Uinston! Uinston! anas arxasnca qqrrd. Geri qayt. Bacnn payn qaytar. Uinston dayand. Amma geri qaytmad. Anasnn hycan dolu baxlar zn zillnmidi. ndi d yadna dnd ozamank hrktini he cr anlaya bilmirdi. Qzcaz, nhayt, nyins lindn alndn baa db brkdn alamaa balad. Anas ua brk-brk sinsin basd. Uinston bu nvazidn bacsnn lm ayanda olduunu anlad. rimkd olan okolad ovcunda sxb

pillknl zaa qad. Anasn bir d he zaman gr bilmdi. okoladn son tiksini udandan sonra hrktindn utand. Aclq hissi onu yenidn z d ev qaytarana qdr saatlarla klri bo-bouna

dolad. Geri dnnd anas il bacs yoxa xmd. O vaxt bel hadislr adi hala evrilmidi. Otaqda he ny toxunulmamd. zlri il pal-paltar da gtr bilmmidilr. Htta anasnn paltosu da yerind idi. Bu gn qdr onun ld-qaldsndan xbr tuta bilmmidi. Yqin, icbari mk drgsin gndrmidilr. Bacsna gldikd is, yqin, Uinston kimi onu da vtnda mharibsi nticsind saylar durmadan artan sahibsiz uaqlarn topland yetimxanaya (indi onlar Trbiy Mrkzlri adlanrd) qoymudular. Anas il birlikd mk drgsin aparmalar da mmkn idi. lmk n, sadc, yol knarna da ata bilrdilr. Grdy yuxu hl d beynind dolard. Xsusn anasnn llri il krp bacsn qorumasn he cr unuda bilmirdi. Hr ey bu adi jestd ks olunmudu. Yadna iki ay vvlki baqa grnt dd. Anas stn irkli a rtk kilmi arpayda oturub krpsini sinsin sxd kimi, o biri qadn da uzaqlarda, hr an dnizin daha drin qatlarna dalan gmid bulanq su laylarnn arxasndan ona baxrd. Culiyaya anasnn nec yoxa cxdn dand. Qz gzlrini amadan yataqda yan st evrilib yerini rahatlad. -Bel baa drm ki, uaq vaxt xalis donuz olmusan, dey gcl eidilck ssl mzldad.

Uaqlar hams donuz olurlar.

-Eldir. Amma bu shbtin sas mzi... Culiyann ksik-ksik nfs almasndan yuxuya getdiyi bilinirdi. Uinston is yen anas haqda danmaq istyirdi. Yaddanda qalanlar onun yksk intellekt malik qeyri-adi qadn olduunu sylmy, blk d, sas vermirdi. Lakin anasnda bir nciblik, tmizlik vard. nki sasland yaam meyarlar tqlid deyildi, z irisindn glirdi. Hisslri tbitindn irli glirdi, hanssa knar qvvnin tsiri il onlar dyimk qeyri-mmkn idi. Nticsini grmycyi iin mnaszl fikri alna da glmzdi. Kimis sevirsns, demli, onu btn varlnla sevmlisn. Ona artq he bir ey vermk iqtidarnda deyilsns, son zrrsin qdr sevgini vermlisn. O vaxt, Uinston bacsnn okolad tiksini lindn qapanda anas qzcaz sinsin daha mhkm sxmd. Aydndr ki, bunun he bir faydas yox idi. He n dyimirdi, okolad geri qaytmrd. Bu hrkti il znn, yaxud qzcazn ba zrindki thlknin qarsn almaq da mmkn deyildi. Amma anas mhz bel ed bilrdi. Qayqdak qaqn qadn da pulemyot glllri qarsnda bir sipr kimi kazdan da davamsz olduunu bildiyi halda, llri il balaca olunu qorumaa almd. Partiyann grdy n dhtli i

insanlar yax mllrin, xeyirxah hisslrin mnaszlna inandrmas idi. Maddi dnya zrindki hakimiyyti tamam z lin keirmsi idi. Partiyann pncsin dndn sonra bir eyi hiss etmk, yaxud etmmk, bir ii grmk, yaxud grmmk arasnda artq el bir frq qalmrd. He ny baxmayaraq, sonda sni mtlq mhv edirlr. Mramn, yaxud mllrin haqqnda is he kim he zaman he n eitmir. Sni sudan xarlm balq kimi tarixin axarndan xarb bir trf atrlar. ki nsil vvl yaayan adamlara bel hisslr hl o qdr d nmli grnmmidi. nki onlar tarixin gediini dyimy can atmamdlar. Onlar hqiqiliyi he vaxt bh dourmayan xsi sdaqt hisslri il idar olunurdular. xsi mnasibtlr son drc qiymtli idi: hmiyytsiz grnn bir jest, kimis qucaqlamaq, gz yalar, lm ayandak adama deyiln sz z-zlynd byk dyr malik idi. Prollarn indi d mhz bu prinsiplrl yaadqlar fikri Uinstonun alna qfil gldi. Onlar Partiyaya, lky, ideyaya deyil, bir-birlrin sdaqtlidirlr. Hyatnda ilk df idi ki, prollara nifrt bslmirdi, yaxud onlar haqqnda, sadc, gnn birind meydana atlb dnyan yenidn dyidirck talt qvvsi kimi dnmrd. Prollar insani siftlrini qoruyub-saxlamdlar. Daxiln dalamamdlar. Uinstonun indi urlu kild yenidn geri qaytarmaq istdiyi sad insani hisslrini mhafiz etmidilr. Bunu fikirlnd yerin dms d, znn bir ne hft vvlki hrktini skid grdy ksilmi insan lini klm kty kimi tpiyi il vurub yolun knarndak irkab arxna atdn xatrlad. -Prollar insandr, dey dnclrini brkdn dil gtirdi.-Biz is insan deyilik. -Niy? nvbti df yuxudan aylan Culiya sorudu. Uinston bir anlq fikr dald. Sonra tamam baqa mtlb kedi: -He alna glib ki, bizim n yax xilas yolumuz buradan mmkn qdr tez xb getmk v bir d he vaxt grmmkdir? dey sorudu. -lbtt, zizim. Bir ne df bu bard fikirlmim. Amma dediklrini ely bilmycym. Mnim n daha he nyin frqi yoxdur. -Hllik bxtimiz gtirir. Amma hmi bel davam ed bilmz. Sn cavansan. Tmiz, gnahsz adam kimi qbul olunursan. Mnim kimilrdn uzaq gzsn, hl lli il bundan sonra da sa-salamat yaaya bilrsn. -Yox, hr ey haqqnda fikirlmim. Sn harada olsan, mn d oradayam. zn d bel tez ruhdan dm. Mn salamat qalman yollarn bilirm. -Biz bundan sonra birlikd yarm il d ola bilrik, bir il d. Sonras he ks blli deyil. Lakin axrda bizi mtlq ayracaqlar. Onda nec midsiz tnhalq irisind qalacamz tsvvrn gtirirsn? Onlarn lin kendn sonra hr ey mhv olacaq. Hr ey! N sn mnim n, n d

mn snin n he n ed bilmycyik. Gnahlarm boynuna alsan da ldrlcklr, etirafdan boyun qarsam da, ldrcklr. Mn n etsm, n desm, nyi gizltsm d snin mrn htta be dqiq uzada bilmycym. Bir-birimizin lm-itimindn d xbr tutmayacaq.Tamam tnha, gcsz, arsiz olacaq. Lakin hr ey rmn, bir msl ox vacibdir: sonrak hyatmz n nmi olmasa da, he vaxt bir-birimiz xyant etmmliyik. -gr etiraf nzrd tutursansa, arxayn ol, hr eyi etiraf edcyik. Orada ham hr eyi boynuna alr. Baqa cr mmkn deyil. Onlar ignc verirlr. -Shbt nyi is boynuna almaqdan getmir. Etiraf xyant deyil. Snin orada n demyinin, n etmyinin he bir hmiyyti yoxdur. Mhm olan hisslrdir. gr onlar sn sevgimi yox ed bilslr, bax, sl xyant bu olacaq! Culiya uzun-uzad fikr getdi. -Onlar bunu ed bilmzlr! dey, nhayt, dillndi. Blk d bacarmadqlar yegan i budur. Onlar insan hr ey demy mcbur ed bilrlr. Lakin sni dediklrin inandra bilmzlr! Snin daxilin nfuz ed bilmzlr. -Eldir, dey Uinston ndns yarknl razlad. -Dz deyirsn. Onlar insann daxilin nfuz ed bilmzlr. gr hiss elsn ki, he nyi qoruya bilmsn d, insan kimi qalma bacarrsan, artq onlar mlubiyyt uratm olursan. Uinston teleekrann hr eyi eidn qulaqlar haqqnda dnd. Onlar gec d, gndz d sni izly bilrlr. Amma ban tamam itirmmisns, hl vziyytdn x yolu tapmaq olar. N qdr alsalar da, onlar he zaman baqa insann n fikirldiyinin sirrini aa bilmycklr. Odur ki l dmk hl hr eyin itirilmsi deyil. Sevgi Nazirliyinin divarlar arasnda n ba verdiyindn he ksin xbri yoxdur. Amma ehtimal etmk mmkndr: ignclr, psixikaya tsir edn drmanlar, sb reaksiyalarn qeyd alan hssas cihazlar, tklik, yuxusuzluq, fasilsiz istintaqlarla adam zb ldn salmaq... Olmular he cr gizld bilmzsn. Onlar istintaq vaxt faktlar klf kimi czlyib arlar, ignc metodlar il snin z dilindn xarrlar. Lakin mqsd, sadc, sa qalmaq deyil, insan kimi qalmaqdrsa, sonda bunun n frqi var? Onlar snin hisslrini dyi bilmzlr. slind, htta istsn bel, zn d o hisslri dyimk iqtidarnda deyilsn. Onlar snin n etdiyini, n dediyini, n fikirldiyini n xrda mqamlarna qdr akara xara bilrlr. Lakin hrkt v istklri snin zn d sirli, qaranlq qalan qlbin, qaplarn he zaman onlarn zn amayacaq. VIII FSL

Uinstonla Culiya istdiklrin nail oldular. Nhayt ki, nail oldular! Uzunsov, zif iqlandrlm otaqda dayanmdlar. Teleekrann ssi gcl eidilck qdr alnmd.Tnd-mavi rngli xalann yumaql adamda mxmr stnd gzdiyi tssratn yaradrd. Otan uzaq kncndki yal abajurlu lampann iqlandrd geni masann arxasnda O`Brayen oturmudu. Hr iki trfind sndlr qalaqlanmd. Ba i hddindn artq qardndan htta xidmti Uinstonla Culiyan gstrnd d evrilib onlara trf baxmad. Uinstonun bilmycyindn ryi qorxurdu. el iddtl bu dynrd ki , azn ii bacardlar. ab n uzun is bir sz dey bri Onlar Nhayt, mddtdn

zrind fikirldiyi plan hyata kedi. lbtt, bura glmkl yelbeyinlik etmidi. Culiyan z il gtirmsinin is alszlqdan baqa ad yoxdur. Dorudur, ayr-ayr yollarla glmi, yalnz O`Brayen yaayan binann qaps nnd grmdlr. Yolboyu hr an thlk il zlcklrini dndklrindn sblri yay kimi tarma kilmidi. Knar xsin Daxili Partiya zvnn mnzilin dvt olunmas ox nadir hallarda ba vern hadis idi. Mnzilin ii ndir, htta yerldiyi mhlld grnmk d ciddi risklrl balyd. Trtmiz, iql bloklar, hr trfd gzarpan znginlik v cah-calal, lziz yemklrin, tirli ttnn burunlarnn yrmdiyi xo qoxusu, ss salmadan srtl enib-qalxan liftlr, oyan-buyana tyn afrakl xidmtilr grdklrinin hams insana qorxu tlqin edirdi. Bura glmk n lind sas olsa da, Unston hr addmba haradansa qara uniformal thlksizlik xidmti mkdann xacan, ondan snd tlb edcyini, sonra is drhal binann hndvrindn uzaqladracan gzlyirdi. Amma O`Brayenin xidmtisi he bir sz demdn ikisini d iri buraxd. O, balacaboylu, tnd-qara sal adam idi. Digr xidmtilr kimi a frak geymidi. Drdknc nsi, ifadsiz z inli olduunu dnmy sas verirdi. Xidmtinin ardnca getdiklri dhliz xovlu xalalar salnmd, divarlara qhv rngind kaz kilmi, tavan aappaq panellrdn ylmd. Binann vestibl kimi irisi d adama qorxu tlqin edirdi. Uinston n zamansa divarlar insan bdnlrinin srtnmsindn irklnmmi dhliz grdyn yadna sala bilmirdi. O`Brayen barmaqlarnn arasnda kaz tutmudu. Onu nec diqqtl gzdn keirdiyi aydn sezilirdi. tli sifti yana trf evrilmidi. Yalnz burnunun iri, ndns ziyal adam tssrat vern profili grnrd. Blk d, iyirmi saniy belc qmldanmadan oturdu. Sonra nitqyazar zn trf kib Nazirlikd istifad olunan hibrid Yenidild hirsli ssl taprqlar vermy balad: -Birinci abzas vergl beinci vergl, yeddinci tamamil bynilsin nqt altnc abzas zr tklif ikiqat msbt fikri cinaytlrin hdudlarn amaq blhlikdir nqt manqayrma zr plann yerin yetirilmsi il laqdar ikiqat msbt konstruktiv faliyyt davam etdirilsin nqt qeydin sonu.

Tlsmdn kreslosundan qalxd, xalann st il sssiz addmlarla onlara yaxnlad. El bil, Yenidil szlri il birlikd rsmiyytinin oxunu da oturduu masann arxasnda qoyub glmidi. Lakin adi vaxtlarda olduundan daha qaqabaql grnrd. Blk, iini yarmq buraxmal olduuna gr sbilmidi. Uinstonu brm qorxuya qfltn zn itirmk hissi d qard. Bura glmkl axmaq shv yol verdiyin bh ola bilmzdi. Hans sasla O`Brayenin gizli siyasi faliyytl mul olmas fikrin dmd? Yalnz gzlrin ani parltsna, hr cr izah oluna biln ikibal sz aldanb glmidi. Qalan n varsa, hams xyallarnda yaatd gizli arzulardan baqa, bir ey deyildi. Yalnz lti gtrmy gldiyini demkl d cann qurtara bilmzdi. Onda edckdi? Teleekrann yanndan kend O`Brayen birdn nyi is xatrlayb ayaq saxlad. Arxaya evrildi, divardak dymni basd. aqqlt eidildi. Teleekrann ssi ksildi. Culiya heyrtdn iini kdi. Uinston da qorxudan ban itirmsin baxmayaraq zn saxlaya bilmyib sorudu: -Mgr siz onu sndr bilrsiniz? -Bli, O`Brayen cavab verdi. Sndr bilrm. Biz bel ixtiyar verilib. O`Brayen dz qarlarnda dayanmd. ri gvdsi il onlardan bir ba hndr idi. Siftindki ifadni anlamaq mmkn deyildi. Bir qdr srt grkml dayanb Uinstonun danman gzlyirdi. Amma Uinston n dey bilrdi? Daim ii bandan aan O`Brayenin bo yer vaxt itirdiyin gr sbildiyi aq-akar hiss olunurdu. Skutu pozan yox idi. Teleekran sndrlndn sonra otaa vahimli sakitlik kmd. Saniylr ar-ar keib-gedirdi. Uinstona n qdr tin olsa da, gzlrini O`Brayenin siftindn kmirdi. Qfildn ev sahibinin srt simas dyidi, znd tbssm bnzr ifad grnd. linin adtkrd hrkti il gzlyn burnunun stnd rahatlad. -Mn danm, yoxsa siz balayacaqsnz? dey sorudu. -Mn bir ne sz demk istyirm. Uinston tlsik dillndi. Ba il teleekran gstrdi: -O, dorudan, sndrlb? -Hr ey sndrlb. Biz burada tkik. -Bura ona gr glmiik ki... Uinston szlrin ara verdi. Gtirmk istdiyi dlillrin bs olduunun frqin vard. slind, O`Brayendn n kmk gzldiyini z d bilmirdi. Bura n n gldiyini izah elmk d asan deyildi. Amma geri kilmk olmazd. Szlrinin qeyri-inandrc v iddial sslndiyini baa ds d, davam etdi: -Biz el glir ki, gizli faliyyt mvcuddur. Hanssa gizli tkilat Partiya leyhin ilyir. Sizin Culiyan itirakn nec izah

d bu msllrl ballnz var. Tkilata zv yazlmaq, onun iind itirak etmk istyirik. Biz Partiyaya dmnik. ngsos prinsiplrin inammz itirmiik. stlik, fikir cinaytkarlayrq. Hhayt, xlaqsz hyat trzi keiririk. Btn bunlar ona gr aq deyirm ki, hyatmz tamamil sizin mrhmtiniz tslim etdiyimiz inanasnz. zmz qar baqa ittihamlar irli srmk lazmdrsa, onlar da deyin. Uinston susdu, evrilib iyni zrindn arxaya baxd. Deysn, qapnn almasndan bhlnmidi. Znnind yanlmamd. Hqiqtn d, balacaboy, qarasa xidmti izinsiz iri girmidi. Uinston onun sinid qrafin v qdh gtirdiyini grd. -Martin z adammzdr, dey O`Brayen hvssiz izahat verdi. Martin, ikilri yaxna gtirin. Dyirmi masann stn qoyun. Hamya stul atr? El is glin oturub rahat shbt edk. Martin, znz d stul gtirin. dn shbt gedir. Ondqiqliy xidmti olduunuzu unudun. Balacaboy adam trdddsz yldi. Lakin bunu mhz sahibinin verdiyi imtiyazdan qrur duyan bir xidmti das il etdi. Uinston gznn ucu il ona baxrd. Btn hyat boyu rola girdiyin bh ola bilmzdi. Htta indi d bir anla siftindki maskan xarb atmaqdan ehtiyat edirdi. O`Brayen z qrafinin boazndan yapb qdhlr tnd-qrmz rngli maye szd. Uinston dumanl kild lap oxdan divarda, ya da hasarda grdy reklam xatrlad. Elektrik naqillrindn dzldilmi byk butulka aramsz qalxb-enir, qdhlr iki szlmsi effektini yaradrd.Yuxardan baxanda qarlarndak maye qara rng alrd. Qrafinin irisind is yaqut kimi yanrd. Dad meyxo idi. Culiyann qdhini qaldrb maraqla qoxulamas Uinstonun diqqtindn yaynmad. -Bu, rabdr, dey O`Brayen siftindn kilmyn xfif tbssml izahat verdi. Yqin, kitablarda oxumusunuz. Qorxuram, Knar Partiya zvlrinin ox az hisssinin rabdan xbri olsun. z yenidn tntnli ifad ald. Qdhini yuxar qaldrb dillndi: -Dnrm ki, bu qdhlri yalnz bir xsin rfin i bilrik. Rhbrimizin Emmanuel Qoldsteynin rfin! Uinston qdhini tlsmdn lin gtrd. rab haqqnda ox oxumu, dadna baxma ox arzulamd. press-papye, yaxud mister arrinqtonun yarunudulmu eirlri kimi, rab da onun nzrind mhv olmu romantik kemiin (Uinston gizli dnclrind bu dvr qdim zamanlar adlandrma daha stn tuturdu) niansi idi. Ndns, hmi rabn qaraat irsi kimi irin olduunu, in kimi adamn bana vurduunu dnmd. Lakin ald ilk qurtum tsvvrlrinin yanl olduunu z xard. slind, illr boyu cin imy aldndan rabn tamn baa dmsi tin idi. Bo qdhi masann stn qoydu. -Hqiqtn d, Qoldsteyn mvcuddur? dey sorudu.

-Bli. Bel xs var v yaayr. Harada yaadn bilmirm. -Bs gizli faliyyt, tkilat? Onlar da hqiqtn mvcuddur? Yoxsa Fikir Polisinin uydurmalardr? -Uydurma deyil. Tkilatmz Qardalq adlanr. Qardalqla bal onun mvcudluundan v znzn ora zv olmanzdan baqa, he n yrn bilmycksiniz. Bu msly sonra qaydacaam. O, qol saatna baxd. Htta Daxili Partiya zvlrinin d teleekran yarm saatdan artq sndrmlri alsz hrkt saylr. Siz grk birlikd glmyydiniz. Amma buradan mtlq ayr-ayrlqda xmalsnz. Yolda, o, ba il Culiyaya iar etdi, siz birinci getmlisiniz. Hl iyirmi dqiq vaxtmz var. Yqin, vvlc siz bzi sullar vermli olduumu baa drsnz. mumi kild soruuram, znz hans ilr hazr sayrsnz? -Gcmz atan hr i! dey Uinston drhal cavab verdi. O`Brayen kreslosunu bir qdr yana evirib Uinstonla zbz oturdu. Onun hm d Culiyann adndan dandn gman etdiyindn qz, demk olar ki, grmmzliy vurmudu. Bir anla gz qapaqlarn brk-brk sxd. Suallarn asta v ifadsiz ssl verirdi. Sanki, soruulanlar hams onun nzrind nnvi ritual, cavablarn oxunu vvlcdn bildiyi imtahan idi. -Hyatnz qurban vermy hazrsnzm? -Bli. -Adam ldrmy hazrsnzm? -Bli. -Yzlrl gnahsz insann hyat bahasna baa gln txribatlar trtmy hazrsnzm? -Bli. -Vtni satmaa, xarici qvvlr xidmt etmy hazrsnzm? -Bli. -Yalan demy, saxtakarlq etmy, bhtan atmaa, uaqlarn beynini zhrlmy, narkotik vasitlr yaymaa, fahiliy tviq etmy, zhrvi xstliklrl yoluxdurmaa bir szl, Partiyann qdrtini sarstmaa, halinin xlaq v mnviyyatn pozmaa xidmt edn btn bu ilri grmy hazrsnzm? -Bli. -Msln, mqsdimizin hyata kemsi namin krp uan zn sulfat turusu atmaq tlb olunarsa, buna hazrsnzm? -Bli. -Grkminizin tam dyidirilmsin, hyatnzn qalan hisssini xrkpaylayan, yaxud liman

fhlsi kimi ilmy hazrsnzm? -Bli. -Bizim gstriimiz olarsa, intihar etmy hazrsnzm? -Bli. -Bu sual ikiniz d verirm: bir-birinizdn ayrlmaa, bir d he zaman grmmy hazrsnzm? -Yox! dey ilk olaraq Culiya dillndi. Uinstona el gldi ki, cavab vern qdr xeyli vaxt kedi. Htta bir anla, sanki, nitq qabiliyytini d itirmidi. Dili he bir ss xarmadan aznda hrlnirdi. vvlc bir, sonra baqa szn ilk hecasn dilinin ucundan geri qaytarmal olurdu. Cavab vern qdr n deycyini z d bilmirdi. -Yox! dey, nhayt, zn toplayb dillndi. -Yax oldu ki, bunu dediniz. Bizim hr eyi bilmyimiz vacibdir. O`Brayen zn Culiyaya trf evirdi. vvlkin nisbtn daha isti bir trzd szlrin davam etdi. -Siz baa drsnz ki, o htta sa qalaca tqdird d tamamil baqa adama evril bilr? Biz ona tamam yeni grn vermk mcburiyyti il zl bilrik. zn, hrktlrini, llrinin formasn, sann rngini dyi bilrik. Htta ssinin d tamam frqli olmas istisna deyil. Siz znz d bel dyiikliy mruz qala bilrsiniz. ndi bizim crrahlar insan tannmaz drcd dyidirmyi bacarrlar. Bzn buna zrurt yaranr. Bzn biz htta aa, yaxud yuxar traflar amputasiya etmli oluruq. Uinston Martinin monqoloid siftin altdan-altdan bir d baxmaqdan zn saxlaya bilmdi. He bir yerd apq izi gzn dymdi. Culiyann rngi brk aardndan zndki illr daha aydn nzr arprd. Amma yen d O`Brayen kinmdn baxrd. Qz tsdiqedici ahngl astadan mzldand. -Yax. Bu bard artq dandq, dedi. Masann stnd gm siqaret qutusu vard. O`Brayen fikri danq halda bir siqaret gtrb qutunu onlara trf itldi. Sonra ayaa qalxb otaqda var-gl etmy balad. Deysn, gzind fikirlrini daha yax cmly bilirdi. Siqaret sz ola bilmzdi. Ttn indiy qdr grmdiklri ipk kimi yumaq caraya brk v sx bklmd. O`Brayen yenidn saatna baxd. -Martin, yaxs budur, siz mtbx qaydn, dedi. On be dqiqdn sonra teleekran i salacaam. Amma getmmidn vvl yoldalara bir d diqqtl baxn. Onlarla yenidn

grcksiniz. Mnim is, yqin, bel imkanm olmayacaq. Balacaboy adam bayaq giri qapsnn qabandak kimi Baxlarnda dostcasna mnasibt dlalt edn he bir iar gzn onlarn siftin zillndi. yox idi. Yqin, sadc, zahiri

grnlrini yadnda saxlamaa alrd. Qarsndak adamlara he bir maraq gstrmdiyi, he bir hiss duymad baxlarndan aydn sezilirdi. Bir ara Uinstona el gldi ki, htta bu sintetik siftin ifadsinin dyiilmsi qeyri-mmkndr. Martin he bir sz demdn, htta vidalamadan otaqdan xb sakitc qapn arxasnca balad. O`Brayen linin birini qara kombinezonunun cibin qoymudu. O birind is tstlnn siqaretini tutaraq yen ortalqda var-gl edirdi. -Siz zlmtd vuruacanzn frqindsinizmi? dey yenidn shbt qaytd. Hmi zlmt v mbhmlik iind qalacaqsnz. Hans mqsd xidmt etdiyini bilmdiyiniz mrlr alacaq v he bir mzakir amadan onlara tabe olacaqsnz. Yaxn gnlrd siz bir kitab gndrcym. Hmin kitabdan yaadnz cmiyytin hqiqi mahiyytini v onu datmaq yollarnn strategiyasn yrncksiniz. Kitab oxuyub qurtarandan sonra Qardaln tamhquqlu zvlri olacaqsnz. Lakin mbarizmizin mumi mqsdlrindn v konkret raitl bal tcili taprqlardan baqa, sizin he ndn xbriniz olmayacaq. Qardalq tkilatnn mvcudluu barsind dandm. Amma onun zvlrinin yz nfr, yoxsa on milyon nfr olduunu dey bilmrm. xsi laqlriniz nticsind znz d he vaxt tkilat zvlrinin saynn on-on iki nfrdn artq olduunu iddia ed bilmycksiniz. Sizinl , yaxud drd nfr laq saxlayacaq. Adamlar mtmadi kild yoxa cxdqlarndan trkib daim dyick. lk df mnim vasitml tkilata qoulduunuzdan bu laq hmi qorunub saxlanacaq. Aldnz btn mrlr mndn glck. xsn laq saxlamaq zrurti yaransa, bunu Martin vasitsil edcyik. Nhayt, gnlrin birind l kesniz, hr eyi boynunuza alacaqsnz. kinci yol yoxdur. Lakin z ilrinizdn baqa, etiraf etmy ayr gnahnz olmayacaq. Yalnz bir ovuc hmiyytsiz adam l ver bilrsiniz. ox gman, he mni d sata bilmycksiniz. nki hmin vaxta qdr ya lm olacaam, ya da zahiri grkmimi dyiib tamamil baqa adama evrilcym. O`Brayen hl d yumaq xalann stnd var-gl edirdi. Bdnc cantaraq olsa da, hrktlrindn yumaqlq v zriflik sezilirdi. Bunu htta lini cibin qoymandan, yaxud siqareti tutmandan da grmk olurdu. slind, O`Brayen fiziki gcdn daha ox insana inam alamas v hr ey sirayt edn ironik al il diqqti kirdi. zn n qdr ciddi aparsa da, tbitind fanatiklr xas mhdudluqdan he bir sr-lamt olmad aydn grnrd. Qtl, intihar, zhrvi xstliklr, amputasiya, siftin dyidirilmsi haqqnda dananda ssind yngl istehza notlar sezilirdi. Tkc szlrl deyil, ssinin tonu il d: Bu qalmazdr, deyirdi. Biz gzmz

qrpmadan zruri addmlar atacaq. Hyat yenidn insanlarn yaamas n yararl vziyyt dndn sonra is bel ilrl mul olmayacaq. O`Brayen mnasibtd Uinston heyranlq, htta sitayi hddin atdn hiss edirdi. Bir anla Qoldsteynin dumanl simas da yaddandan silinmidi. O`Brayenin qdrtli iyinlrin, kobud cizgili, nahamar, lakin hm d ziyallq yaan siftin baxanda bel adamn n vaxtsa mlub edilcyin inanmaq olmurdu. Onun stn amayaca fitn, ncdn sezmycyi thlk ola bilmzdi. Htta Culiyann da tsirlndiyi akar grnrd. Qz siqaretinin snmsin fikir vermyib qulaq ksilmidi. O`Brayen davam edirdi: -Qardalq haqqnda yaylan ayilri siz d eitmisiniz. bhsiz, bu tkilatla bal z tsvvrlrinizi formaladrmsnz. Yqin, xyalnzda geni gizli bk, zirzmilrd keiriln mxfi grlr, divarlara yazlan vida szlri, bir-birlrini llrinin xsusi hrkti, yaxud parol vasitsil tanyan insanlar canlanb. Bel eylr yoxdur. Qardalq zvlrinin bir-birlrini tanmas mmkn deyil. He bir tkilat zvnn -drd nfr istisna olunmaqla, baqalarnn mvcudluundan xbr tutmas mmkn deyil. gr Qoldsteyn z Fikir Polisinin lin kesydi, Qardalq zvlrinin siyahsn, yaxud hmin siyahnn izin dmk n tlb olunan mlumat ver bilmzdi. Bel siyah, mumiyytl, yoxdur. Qardal mhv etmk imkan xaricinddir, nki o, nnvi mnada baa dln tkilat kimi formalamamdr. Onu birldirn yegan tml ideyadr. deya is mhvedilmzdir. Siz d ideyadan baqa, he ny arxalana bilmzsiniz. He vaxt yoldalarnz olmayacaq. Kims siz rk-dirk vermyck. l kesniz, he ks siz kmk etmyck. Biz zvlrimiz he vaxt yardm gstrmirik. Kimins danmamasna zrurt yarananda gr bilcyimiz n byk i kameraya gizli yolla lgc keirmkdir. Siz nticsiz v midsiz hyatla yaamaa yrmlisiniz. Bacardnz qdr ilycksiniz, hbs olunacaqsnz, gnahlarnz boynunuza alacaqsnz v sonda lcksiniz. Hyatda grcyiniz yegan nticlr bunlar olacaq. Yaadmz dvrd hr hans mhm dyiikliyin ba vermsi ehtimal sfra brabrdir. Bu gn biz meyitik. Gerk hyatmz glckddir. O hyata bir ovuc mzar torpa, bir yn smk kimi daxil olacaq. Urunda arpdmz glcyin n zaman glcyini he ks bilmir. Bu, min il sonra da ola bilr. ndi n is etmk istisna olunur. Biz, sadc, salam aln hdudlarn addm-addm genilndirmliyik. Toplu halda faliyyt gstr bilmrik. Yalnz biliklrimizi gizli yolla frddnfrd, nsildn-nsil trmy gcmz atr. Fikir Polisinin gz qarsnda baqa i grmk mmkn deyil. O susdu, bayaqdan bri nc df qol saatna baxd. -Yolda, artq sizin getmk vaxtnzdr, dey zn Culiyaya evirdi. Yox, bir dqiq dayann. Hl qrafindki rabn yars qalb.

Qdhlri doldurdu, znnkn yuxar qaldrd. -Yax, indi hans sala iirik? dey bayaqk yngl kinay tonu il sorudu. Fikir Polisinin mlubiyytinin rfin? Byk Qardan lmnn rfin? Briyytin rfin? Glcyin rfin? -Kemiin rfin! Uinston dillndi. -Kemi daha mhmdr, dey O`Brayen onun szlrini tsdiq etdi. Qdhlri sona qdr idilr. Bir dqiq sonra Culiya ayaa qalxd. O`Brayen kabinetin yuxar bandak kiik qutudan gtrdy yast, a hbi qza uzatd, dilinin altna qoymasn taprd. -Bu ox vacibdir, dedi. Grk sizdn rab iyi glmsin. Lift xidmtilri hr ey fikir verirlr. Qap Culiyann arxasnca rtln kimi, el bil, onun mvcudluunu tamam unutdu. Otaqda biriki df var-gl edib dayand. -ndi bzi tfrratlar dqiqldirmliyik, dedi. Bel baa ddm ki, sizin snacaa bnzr bir yeriniz var. Uinston mister arrinqtonun dkannn stndki otaq haqqnda mlumat verdi. -lk vaxtlar i yaraya bilr. Sonra baqa yer taparq. Gizli gr yerlrini tez-tez dyidirmk lazmdr. Kitabn (Uinston htta O`Brayenin d bu sz xsusi vuru il tlffz etdiyin diqqt yetirdi) surtini siz mmkn qdr tez atdrmaa alacaam. Aydndr ki, shbtin Qoldsteynin kitabndan getdiyini baa drsnz. Bir ne gndn tez limd srbst nsx olmayacaq. Yqin, mvcud nsxlrin saynn ox mhdud olduunun frqindsiniz. Biz kitab n qdr srtl ap edib yayrqsa, Fikir Polisi d eyni srtl akara xarb mhv elyir. Amma bununla he ny nail ola bilmycklr. Kitab yox etmk mmkn deyil. Htta sonuncu nsx l keirilib yandrlsa da, biz yaddamza saslanb onu szbsz brpa edcyik. Deyin grm, i gednd znzl portfel gtrrsnz? -ox vaxt gtrrm. -Portfeliniz n rngddir? -Khn, qara portfeldir. ki qflla balanr. -Qara, iki qflla balanan khn portfel... ox yax. Lap yaxn vaxtlarda, amma tssf ki, gnn dey bilmycym, shr alacanz taprqlarn birind yanl ap edilmi sz olacaq. Hmin mtnin tkrar gndrilmsini xahi edrsiniz. Ertsi gn i portfelsiz glmlisiniz. Kd bir nfr qolunuza toxunub deyck: Deysn, portfelinizi yer saldnz. Siz irisind Qoldsteynin kitab olan portfel verck. Siz onu iki hft rzind oxuyub geri qaytarmalsnz.

Bir mddt susdular. -Daha iki dqiq vaxtnz qalb, O`Brayen dedi. Biz yen grcyik. gr... grsk. Uinston onun gzlrinin iin baxd. -He zaman qaranlq olmayan yerd? dey trdddl sorudu. O`Brayen tccblndiyini bruz vermdn ban trptdi. -He zaman qaranlq olmayan yerd, dey ifadni arxsnda n gizlndiyini biln adam kimi minlikl tkrarlad. Ayrlmamdan qabaq deyilsi bir sznz yoxdur ki? Bir istyiniz? Sualnz? Uinston fikr getdi. Soruulas baqa sual yox idi. Vidalama rfsind blatli szlr demyi is xolamrd. Qardalq v O`Brayenl birbaa laqsi olan mtlblr vzin, fikrin anasnn hyatnn son gnlrini keirdiyi yarmqaranlq mnzil, mister arrinqtonun dkannn stndki balaca otaq, press-papye, rivsi gl aacndan dzldilmi qravra kimi bir-biri il laqsi olmayan eylr dd. zndn asl olmayaraq sorudu: -Siz tsadfn Mandarinlr, limonlar, Sent-Klement zng alar misralar il balayan khn bir eir eitmmisiniz ki? O`Brayen ban trptdi. Bir qdr ciddi, htta tntnli ahngl eri vvldn sona qdr zbr dedi. Mandarinlr, limonlar Sent-Klement zng alar. Hey zng alr San- Martin:

Qaytar mn fartinq.
Old Baley d cinlnir:

Borcumu qaytar! deyir. Pullananda qaytarram!

Vurur zng aram-aram. -Siz son misralar da bilirmisiniz! Uinston heyrtini gizltmdi. -Eldir, son misralar da bilirm. Mnc, artq getmk vaxtnzdr. Bir dqiq dayann. Qoyun siz d hb verim. Uinston ayaa qalxd. O`Brayen lini uzatd. Uinston onun gcl linin tmas nticsind ovcunun smklrinin nec aqqldadn hiss etdi. Qapya atanda evrilib arxaya baxd. O`Brayen , deysn, artq onun da mvcudluunu unutmudu. Fikri baqa eylrl mul idi. lini teleekrann

dymsind saxlayb gzlyirdi. Uinston arxada yal abajurlu lampa il iqlanan masan, nitqyazar, hr iki trfd qalaqlanm snd dolu qovluqlar grd. Prd balanmd. Uinston fikirldi ki, yarm dqiqdn sonra O`Brayen Partiyann mnafeyi namin grdy yarmq qalm ilr qaydacaq. IX FSL Uinston yorunluqdan yapqana dnmd. Yapqan lap yerin dn sz idi. Bu szn alna haradan gldiyini xatrlaya bilmirdi. Bdni tkc yapqan kimi bo deyildi, hm d sanki, ffaflamd. Uinstona el glirdi ki, lini qaldrb bir trfindn baxsa. o biri trfini gr bilr. Fasilsiz mk orqiyas btn qann imi, damarlarn qurutmudu. Yerind is yalnz sblrdn, smk v dridn ibart bir oyuq buraxb getmidi. Hisslri son drc grilmidi. Kombinezonu iyinlrini srtrd. Ski ayaqlarn yeyirdi. Htta lini ab yummaq istynd btn zllrini grmli olurdu. Be gnd doxsan saatdan ox ilmidi. Nazirlikd ham eyni vziyytd olmudu. Artq avral3 baa atmd. Daha el bir ii qalmamd. Sabah shr qdr he bir Partiya tapr yox idi. Vaxtnn alt saatn gizli otaqlarnda, qalan doqquz saatn is evd yataqda keir bilrdi. Gnorta gninin yandrc alar altnda irkli k il tlsmdn mister arrinqtonun dkanna trf gedirdi. Hrdnbir patrullarn olub-olmadn yrnmk n trafna baxsa da, svq-tbii il bu gnortast he bir thlk il zlmycyini hiss edirdi. Hr addm atanda lindki ar portfel dizin dyirdi.Ar hissi yuxardan aa xfif bir gizilti il ayann drisin yaylrd. Portfeldki kitab idi. Onu alt gn vvl gtrmd. Amma bu alt gn rzind kitab ninki oxumaa, he arasn ab baxmaa da imkan olmamd. Nifrt Hftsinin altnc gn nmayilr, nitqlr, arlar, rqilr, arlar, bayraqlar, filmlr, mum fiqurlar, tbil gurultular, eypur sdalar, asfalta zrbl rplan ayaq tappltlar, tank trtllarnn tkprdici ssi, eskadrilyalarn qulaqbatran uultusu, top atlrinin patlts arxada qaldqdan, ne gndn bri hamn brm ictimai orqazm znn n yksk nqtsin atdqdan sonra, Avrasiyaya nifrtin yer-gy smad, tdbirin son saatlarnda hamnn gz qarsnda dar aacndan aslan iki min nfr Avrasiya mharib canisini ktlnin diri-diri paralamaa hazr dayand anda Okeaniyann he vaxt Avrasiya il mharib vziyytind olmad elan edildi. Mharib stasiya il aparlrd. Avrasiya is mttfiq saylrd.
3 Avral btn kollektivin yerin yetirdiyi tcili v nvbdnknar i

Siyasi kursun dyimsi il bal vvlcdn edilmi xbrdarlqdan shbt ged bilmzdi. Sadc, gzlnilmdn, bir an irisind dmnin Avrasiya yox, stasiya olmas fakt akara xmd. Bu xbr yaylanda Uinston Londonun mrkzi meydanlarndan birind keiriln mitinqd itirak edirdi. Artq gec idi. tiraklarn avazm siftlri v qrmz bayraqlar zif ia qrq olmudu. Meydana bir ne min adam toplamd. Onlarn arasnda, txminn, min nfr yaxn Kfiyyat geyimind mktbli d vard. Qrmz quma kilmi tribunada Daxili Partiyadan olan arq, balacaboy, uzunqollu, iri v kel bann adda-budda yerlrindki tklr vz durmu natiq x edirdi. Nifrtdn qvrlan crtdanboylu adam linin biri il mikrafonun boazndan brk-brk yapmd, iri smkl bilklri olan o biri li is qzbl ba zrindki havan yumruqlayrd. Onun reproduktorlardan metal cingiltisi kimi xan ssi saysz-hesabsz vhiliklr, qrnlar, srgnlr, soyun v talanlar, qz v qadnlarn zorlanmas, sirlr ignc verilmsi, mlki halinin bombardman edilmsi, tbliati yalanlar, hyasz tcavzkarlq aktlar, xaincsin pozulmu mqavillr haqqnda danrd. Bu ss qulaq asarkn inanmamaq, ardnca is qzbdn dli olmamaq qeyri-mmkn idi. Hr ne dqiqdn-bir meydann mxtlif smtlrind ktlnin hiddti znn son hddin atrd. Bel anlarda natiqin ssi eyni anda minlrl insan boazndan xan v vhi heyvan nrsini xatrladan qzbli bartlar irisind eidilmz olurdu. n tkprdici rtlar mktblilrin topladqlar trfdn glirdi. Natiq artq iyirmi dqiqy yaxn danrd. Qfltn Partiya iilrindn biri tlsik addmlarla tribunaya yaxnlad. Natiqin lin bkl bir kaz drtd. Balacaboy kaz ab mqddimsizfilansz oxumaa balad. Onun ssind, davrannda, nitqinin mzmununda he n dyimmidi. Sadc, adlar frqli idi. Ktlnin arasndan sssiz-smirsiz bir razlq dalas kedi. Okeaniya stasiya il mharib vziyytind imi! Bir an sonra is meydanda grnmmi hycan yaanrd. Drd bir trf vurulmu ar v plakatlarn he biri dz deyildi. Onlarn yardan oxunda tamam yanl killr kilmidi. Bu sl txribat idi. Qoldsteynin laltlarnn ii idi. Plakatlarn divarlardan qoparld, arlarn crlb ayaq altna tkldy hycanl anlarda qarmaqarqlq dm, mitinq ara verilmidi. Srtl damlara drmaan, bacalarn arasndan aslm transparantlar qoparb yer tullayan Kfiyyatlar drnyi zvlri sl csart nmunsi gstrirdilr. ki- dqiqdn sonra hr ey sahmana dmd. Hl d mikrafonun boazndan yapan natiq is iyinlrini qabaa verrk bo qalm li il havan yumruqlayr, nfsini drmdn trafa sz vulkan pskrrd. Bir ne dqiqdn sonra yeni nvana nifrt yadran ktlnin intiqam bartlar meydan titrdirdi. Nifrt davam edirdi, sadc, hdf dyiilmidi. ndi meydanda bayaq cryan edn hadislri yada salarkn Uinstonu n ox heyrtlndirn natiqin cmlnin tn ortasnda ninki xna ara vermdn, htta szlrin srasn dyimdn byk ustalqla baqa mtlb kemk mharti idi. Hmin anda z tamam baqa msl il mul idi.

Qarmaqarqlq yarananda, camaat plakatlar crb atmaa balayanda he siftini grmy macal tapmad bir nfr yavaca ciyinlrin toxunub: Balayn, deysn, portfelinizi yer salmsnz, demidi. Uinston he bir cavab vermdn fikri danq halda portfeli almid. Yaxn gnlrd irisindkin baxmaq imkannn olmayacan yax bilirdi. Mitinq sona atanda artq gec saat iyirmi olmasna baxmayaraq, meydandan birbaa Hqiqt Nazirliyin qaytmd. Digr mkdalar da onun kimi i yerin dnmdlr. slind, teleekrann armasna he bir zrurt yox idi. Okeaniya stasiya il mharib edir. Okeaniya hmi stasiya il mharib vziyytind olmudur. Son be ild meydana xan siyasi dbiyyatn byk hisssi artq l glmyck drcd khnlmidir. Btn nv mlumat v sndlr, qzetlr, kitablar, broralar, filmlr, disklr, fotokillr ildrm srti il dyidirilmlidir. Hllik rsmi gstri olmasa da, Departament rhbrlrinin bir hft rzind Avrasiya il mharib, stasiya il mttfiqlik mslsinin btn izlrini hmilik yox etmk niyytlri aydn grnrd. in ucu-buca grnmrd. Hm d hyata keirilck proses he vchl z ad il adlandrla bilmzdi. Sndldirm Departamentinin btn mkdalar gnn iyirmi drd saatndan on skkiz saatn id keirirdilr. Yalnz iki-, n oxu, drd saat dinclmk olurdu. Zirzmidn yataq dstlri gtirib koridora dzmdlr. Tkrcikli arabalarda yemkxanadan birbaa kabinlr buterbrod v Qlb qhvsi dayrdlar. Uinston hr df qsamddtli istiraht gedn qdr masa zrind he bir sndin qalmamasna alrd. Lakin gzlrini gcl ab bdnindki arlar tinlikl df edrk geri dnnd borukilli kaz qalaqlarnn qar topas kimi masaya tkldyn, nitqyazarn stn rtdyn, htta bir hisssinin dmy daldn grrd. Odur ki tzdn i balamaq n, ilk nvbd, kaz qalaqlarn sahmana salmal olurdu. n tini grln iin yaradc mnasibt tlb etmsi idi. Bzn, sadc, bir adn baqas il vz edilmsi yetrli olurdu. Hadislrl bal irihcmli mlumatlar is, ksin, byk diqqt v yaradc fantaziya tlb edirdi. Mharibni dnyann bir hisssindn baqa hisssin keirmk n n az geni, hrtrfli corafi biliy ehtiyac duyulurdu. Fasilsiz iin nc gn gzlrind dzlmz arlar balanmd. Hr be dqiqdn bir eynyini xarb silmli olurdu. kdiklri zhmt insann gc xaricind olan tin fiziki iin grlmsin bnzyirdi: slind. boyun qarmaa da haqqn var, amma hanssa dli ehtiras sni daim irli atlmaa sslyir. Ara-sra dnmy vaxt tapanda nitqyazara diqt etdiyi hr szn, kimyvi karandala yazd hr klmnin a yalan olmas Uinstonu hycanlandrmrd. Departamentin btn iilri kimi o da daha ox saxtaladrmann mmkn qdr tkmil kild hyata keirilmsi zrind ba sndrrd. Altnc gn shr saatlarnda kaz axn yavad. Txminn, otuz dqiq rzind aramsz olaraq adamlar i qaytmaa

masaya kaz borucuq dmdi. Sonra yalnz bir snd gldi. Ara yen ksildi. Eyni vaxtda hr yerd iin sona atmaqda olduu hiss edilirdi. Departament gizlinc rahat nfs ald. Haqqnda he vaxt he yerd danlmayacaq nhng i baa atdrlmd. ndi he bir insan vlad yazl sndlr sasnda Okeaniyann Avrasiya il mharib apardn sbut etmk iqtidarnda deyildi. Saat 12-d gzlnilmdn Nazirliyin btn iilrin sabah shr qdr istiraht verildiyi bildirildi. Uinston irisind kitab olan portfeli (id onu daim ayaqlarnn arasnda saxlayrd, yatanda is bann altna qoyurdu) gtrb ev yolland. zn qrxd. Suyu isti adlandrmaq tin olsa da, yorunluqdan az qala hamam otanda yuxuya gedckdi. Qulunclarn lzztl aqqldadaraq mister arrinqtonun dkannn stndki otaa qalxd. Yorunluq hl canndan xmamd, amma yatmaq istmirdi. Pncrni ad, irkli kerosinkan yandrb qhv dmlmk n qazanadak suyu odun stn qoydu. Bir azdan Culiya da glckdi. ndi is kitab oxumaq lazm idi. irkdn qartmaq balam kresloda oturub portfelin qfln ad. Qaln kitabn ll dzldilmi qara cildind he bir srlvh yox idi. Stirlr bzi yerlrd birbirinin stn xmd. Shiflrin knarlar didilmidi, amma asan alrd. Grnr, kitab ox llrdn kemidi. Titul vrqind yazlmd: EMMANUEL QOLDSTEYN OLQARXK KOLLEKTVZMN NZRYYS V TCRBS Uinston oxumaa balad. I FSL CHALTQVVDR Btn yazl tarix boyu, ox ehtimal ki, Neolit dvrnn sonundan etibarn, dnyada nv Ali, Orta v Aa nv insanlar olmudur. Onlar z aralarnda dflrl yenidn blnmdlr, sayszhesabsz frqli adlarla dnyaya glmidilr, srdn-sr saylar arasndak nisbt, habel qarlql mnasibtlri dyimidi. Lakin mahiyyt etibaril cmiyytin gstrdiyimiz dzni he bir tbddlata uramamd. Htta n cahanmul sarsntlardan, n qarsalnmaz dyiikliklrdn sonra da hara atlmasndan asl olmayaraq, nu urulu hacyatmaz oyunca kimi z vvlki vziyytin qaytmd. Ad kiln qruplarn mqsdlri tamamil frqlidir...

Uinston mtaliy ara verdi. lk nc, rahat v thlksiz raitd oxuduuna bir daha min olmaq istyirdi. Otaqda yalnz z idi: n teleekran, n aar deiyin syknmi qulaq, n hr dqiq sbi halda diksinib iyni zrindn arxaya boylanmaq, n oxuduun shifni llrinl rtmk zab vard. Mlayim yay havas yanaqlarn oxayrd. Haradasa uzaqdan uaqlarn zif qqrq sslri glirdi. Otaqda is saat qrbinin qqltsndan baqa, he bir ss eidilmirdi. Uinston kresloda yerini rahatlad, ayaqlarn buxarnn qabandak alaq mhccr qoydu. Kitab bir deyil, bir ne df badan ayaa qdr szbsz oxuyacana min olan adam kimi ixtiyari shifni ad. Bu, nc fslin balanc idi. Uinston oxumaa oradan davam etdi.

III FSL MHARB SLHDR Dnyann fvqldvlt blnmsi hl XIX srin ortalarna doru seziln v zamanla gerkln hadis idi. Rusiya Avropan, Birlmi tatlar is Britaniya mperiyasn z daxilind ritdikdn sonra fvqldvltlrin ikisi Avrasiya v Okeaniya yaranm oldu. nc fvqldvlt stasiya is yalnz aradan xaotik mhariblrl dolu on il kendn sonra vahid lk kimi meydana xa bildi. Bu fvqldvlt arasndak srhdlr bzi yerlrd hl d mbahislidir, bzi yerlrd hrb allahnn istyin uyun olaraq dyiir. Lakin mumilikd onlar tbii corafi srhdlr uyun glir. Avrasiya Portuqaliyadan tutmu Berinq boazna qdr Avropann btn imal hisssini v Asiya torpaqlarn hat edir. Okeaniya Amerika, Britaniya da daxil olmaqla Atlantik adalar, Avstralaziya v Afrikann cnubundan ibartdir. Mqayis baxmndan fvqldvltlrin n kiiyi saylan, qrb srhdlri hl tam myynlmyn stasiyaya in v ondan cnubdak lklr,Yapon adalar, Mancuriya, Monqolustan, habel Tibetin byk, lakin bzn nzartdn xan hisslri daxildir. Trkibindki razilrdn asl olmayaraq, bu fvqldvlt iyirmi be ildn bridir ki, aramsz mharib aparr. Mharib is artq XX srin ilk onilliklrind olduu kimi, tam midsiz v lmcl qardurma deyildir. ndiki mharib, slind, biri digrini mlub etmy qadir olmayan, savadan maddi maraq gdmyn v aralarnda ciddi ideoloji frqlr nzr arpmayan gclrin mhdud mqsdlrl apardqlar hrbi mliyyatlardr. Lakin deyilnlr he bir vchl mharib qaydalarnn, yaxud hrb mnasibtin daha fqtli, daha cngavrcsin olduunu dnmy sas vermir. ksin, hrbi isterika btn lklrd davaml v mumi sciyy qazanmdr. Zoraklq, soyunuluq,

uaqlarn ldrlmsi, halinin badan-baa kly evrilmsi, sirlr mnasibtd odda yandrmaa v diri-diri torpaa basdrmaa qdr gedib xan amansz rftar sullar az qala normal hal saylr. Btn bunlar dmn trfdn deyil, mharib aparan lknin z trfindn hyata keirilnd is htta tqdir olunur. Lakin fiziki baxmdan mharib halinin az hisssini hat edir. Onlar, sasn, yax tlim grm pekarlardr. Nticd itkilr nzrarpacaq drcd azalr. Hrbi mliyyatlar sravi vtndalarn tinlikl tsvvr ed bilcklri uzaq srhdlrd, yaxud dniz yollarnn strateji mntqlrini qoruyan zn Qalalarda aparlr. Sivilizasiya mrkzlrind mharib zn istehlak mallarnn davaml qtlndan, habel mhdud sayda adamlarn lmn sbb olan raket zrblrindn baqa, he nd bruz vermir. Grndy kimi, slind, mharibnin mahiyyti dyimidir. Daha dqiq desk, mhariblrin balama sbblrinin zruriliyi mslsind dyiiklik olmudur. XX srin vvllrindki byk mhariblr n o qdr d hmiyytli grnmyn sbblr indi daha ox stnlk qazanmdr. Nticd onlardan faliyyt n rhbrlik kimi istifad edilmy balanmdr. Masir mharibnin mahiyytini anlamaq n (daim yeni qruplamalarn yaranmasna baxmayaraq, aradan ken mddt rzind eyni mharib davam etmidir), ilk nvbd, onun hlledici hmiyyt damadna diqqt yetirmk lazmdr. fvqldvltdn he birini htta qalan ikisinin hrbi ittifaq saysind d ial etmk mmkn deyil. Onlarn qvvlri, txminn, brabrdir, tbii mdafi potensiallar is tknmzdir. Avrasiya znn inthasz razilri il, Okeaniya Atlantik v Sakit okeanlarn geniliyi il, stasiya torpaqlarnn mhsuldarl v halisinin igzarl il etibarl mdafi olunur. Digr trfdn maddi srvt urunda mharibnin artq he bir mnas qalmamdr. stehsalla istehlakn bir-birini tnzimldiyi qarlql tminatl iqtisadi sistemlrin yaranmas nticsind vvlki mhariblrin balca sbbi olan bazarlar urunda mbariz sona atmdr. Xammal ehtiyatlarna nzart n aparlan rqabt kemid olduu kimi, lm-dirim mslsi saylmr. nki fqldvltlrin d ehtiyac duyduqlar xammaln, demk olar ki, hamsn z razilrind tmin edck qdr byk v zngindirlr. Mhariblrin birbaa iqtisadi mqsdlrin gldikd is indi sava daha ox ucuz ii qvvsin sahib olmaq urunda aparlr. Fvqldvltlrin srhdlri arasnda onlarn he birinin daimi nzartind qalmayan, bucaqlar Tanjer, Brazzavil, Darvin v Hon-Konq olmaqla txmini drdbucaqln xatrladan byk razi mvcuddur. Dnya halisinin, txminn, bed bir hisssi bu razid yaayr. Hr fvqldvlt bu sx mskunlam blglr, habel imaldak buzlu ykskliklr sahib olmaq n aramsz mbariz aparr. Yuxarda qeyd olunduu kimi, slind, fvqlgclrin he biri mbahisli razilr tam nzart ed bilmir. Hmin razinin mxtlif hisslri daim ldn l keir, onun bu v ya digr hisssinin gzlnilmz manevrlr nticsind xaincsin qsb olunmas imkan oyundalarn aramsz kild dyimlrini dikt edir.

Btn mbahisli razilr qiymtli mineral ehtiyatlarla zngindir. Bzilri is zruri bitki mhsullarnn, msln, soyuq iqlim raitind nisbtn bahal sullarla, sasn d, sintez yolu il ld olunan kauukun vtnidir. n balcas is onlar ucuz ii qvvsinin qeyri-mhdud ehtiyatlarna malikdir. Ekvatorial Afrikan, Yaxn rq lklrini, imali Hindistan, yaxud ndoneziya arxipelaqn nzartd saxlayan dvlt, slind, hm d czi maa almaqla ar ilrd alan yz milyonlarla insann malna v canna sahib olur. Bu razilrin artq rsmn kl halna salnm halisi daim bir ialnn lindn digrinin lin keir, neft mdni, yaxud da kmr yata kimi amanszcasna istismar olunur. Mqsd is daha ox silah-sursat istehsal etmk, daha byk razilr tutmaq, daha ox ii qvvsin sahib olmaq, onlarn ucuz myi hesabna yenidn daha srtl silahlanmaq, daha ox razilr l keirmkdir. Belc proses arasksilmdn davam edir. Hrbi mliyyatlarn he vaxt mbahisli razilrin hdudlarndan knara xmamas xsusi qeyd olunmaldr. Avrasiyann srhdlri Konqo ay hvzsi v Aralq dnizinin imal sahillri arasnda irli-geri dyiir. Hind okeanndak adalar v Sakit okean davaml kild gah Okeaniyann, gah da stasiyann nzartind olur. Avrasiya il stasiyan bir-birindn ayran Monqolustanda vziyyt he vaxt sabitlmir. imal qtbnd hr fvqldvlt hllik mskunlamayan v tdqiq olunmam byk razilr iddia edirlr. Lakin qvvlr nisbti mumn brabr sciyy dayr. Hr fvqldvltin hyati hmiyyt ksb edn razilri is hmi toxunulmaz qalr. stlik, dnya iqtisadiyyat Ekvator xtti trafnda istismar olunan insanlarn myin he bir ehtiyac duymur. nki onlar mvcud cmiyyti he n il znginldirmirlr. N istehsal olunursa, hams mhariby srf edilir. Mharibd sas mqsd is hmi nvbti mharib n daha yax hazrlq grmkdn ibartdir. halinin kl myi, sadc, arasksilmz mhariblrin srtini daha da artrmaa xidmt edir. Amma bir msl d var ki, htta bu kllr olmasaydlar da, br cmiyytinin quruluu, habel onu mvcud vziyytd saxlamaa imkan vern proseslr indikindn hmiyytli drcd frqlnmzdi. Masir mharibnin sas mqsdi (ikifikirlilik prinsipin mvafiq olaraq bu mqsd Daxili Partiyann rhbr heyti trfindn eyni vaxtda hm qbul, hm d inkar edilir) mumi hyat sviyysini yksltmdn hrb mannn mallarn tam kild istehlak etmkdn ibartdir. XIX srin sonlarndan etibarn, snaye cmiyytlrind izafi istehlak mallarndan hans sullarla xilas olmaq mslsi strtl kild d olsa, gndlikd dayanrd. ndi, insanlarn oxunun tinlikl bir qarn dolusu yemk tapd raitd izafi mhsulun taleyi il bal ndi z txirsalnmazln itirmidir. Htta sni dadc proseslr ba versydi bel, bu msl yenidn diqqt mrkzind dayana bilmzdi. 1914-c ildn vvlki cmiyytl mqayisd indiki dnya ac, sfil, lpaq v tnzzl uram dnyadr. Hmin dvr insanlarnn txyyllrind canlandrdqlar xobxt glckl mqayisd zldiyimiz mnzrnin kdrliliyi v xlmazl daha aydn nzr arpr.. XX srin vvllrind

glck cmiyytin heyrtamiz drcd zngin, nizaml, ahngdar v clbedici obraz , polad v qar kimi a betondan ibart ffaf, parlaq dnyann modeli az qala hr bir savadl adamn dncsin hakim ksilmidi. Elm v texnika grnmmi srtl inkiaf edirdi. nkiafn glckd d eyni srtl davam edcyi dncsi hamya tbii grnrd. Lakin gzlntilr zn dorultmad. Sbb bir trfdn aramsz mharib v inqilablarn gtirdiyi flaktlrd, o biri trfdn is elmi-texniki trqqinin empirik tfkkr trzindn asl olmasnda idi. Srt qayda-qanunlara saslanan cmiyytd is bel tfkkr mvcudluunu qoruya bilmzdi. Btnlkd, ada dnya lli il vvl olduundan daha bsitdir. lbtt, tam geri qalm razilrd myyn irlilyi olub, mharib v polis nzarti il bal sahlr inkiaf etdirilib. Lakin btnlkd tcrb v ixtiralar dvr mrn baa vurub. llinci illrin nv mhariblrinin nticlrini aradan qaldrmaq is he vaxt mmkn olmayacaq. Bir szl, snayelmnin yaratd thlklr hl d mvcuddur. Manlar meydana xan andan ayq dnc sahiblri ar l myin, habel insanlar arasndak qeyri-brabrliy sas etibaril son qoyulduunu anladlar. gr snayelmnin uurlarndan bu istiqamtd mqsdynl istifad edilsydi, bir ne nsil sonra aclq, zc mk, antisanitariya, savadszlq v xstliklrl hmilik zlmk olard. Htta mqsdynl istifad edilmmsin, cmiyyt zvlri arasnda blnmyn maddi nemtlr istehsalna clb olunmasna baxmayaraq, man adi insann hyat sviyysini XIX srin sonu XX srin vvllrindki lli ild grnmmi drcd yksltmidi. Lakin maddi nemtlrin mumi artmnn yerarxik cmiyyti mhv etmkl (hqiqtn d, bu, mhv brabrdir) hdldiyi d unudulmamaldr. Hamnn qsa i gnndn yararland, yax qidaland, hamam v soyuducusu olan mnzild yaad, avtomobil, htta tyyar sahibin evril bildiyi dnyada qeyri-brabrliyin n ox nzr arpan, blk d, n vacib formas aradan qalxr. gr cmiyyt bel mumi rifaha nail olsa, o zaman srvtin xsusi hmiyyti qalmayacaq. bhsiz, xsi srvt v hzlr baxmndan btn nemtlrin brabr blndy, hakimiyytin is sayca az, lakin ox byk imtiyazlara malik kastann lind qald cmiyytin mvcudluunu tsvvr etmk mmkndr. Lakin real hyatda bel cmiyyt z sabitliyini uzun mddt qoruyub saxlaya bilmz. nki ham eyni drcd tminatl hyat v asud vaxt kimi nemtlrdn yararlansa, onda ehtiyacdan ktlmi byk bir insan ktlsi savadlanmaq fikrin dck, hyat haqqnda dnmk imkan qazanacaq. Nticd is tez, ya gec imtiyazl kastann cmiyytd he bir rol oynamadn anlayacaq, onu z yolundan sprb atacaq. Bir szl, yerarxik cmiyyt yalnz yoxsulluq v chalt bnvrsi zrind yksl bilir. XX srin vvllrind bzi mtfkkirlrin arzuladqlar kimi, yenidn knd kemiin qaytmaq is mli hll yolu sayla bilmz. Bu tmayl artq btn dnyada saxta instinkt evrilmkd olan snayeldirm meyli il ziddiyyt tkil edir. Digr trfdn, snaye baxmndan

geri qalm lk hrbi chtdn d kmksizdir. Hmin vziyyt is birbaa, yaxud dolays yolla daha inkiaf etmi rqiblrin hakimiyyti altna dmy aparb xarr. mt istehsaln mhdudladrmaqla ktllri yoxsul vziyytd saxlamaq sulu da zn dorultmad. Hmin vziyyt kapitalizmin son mrhlsind, txminn, 19201940-c illr arasnda daha aydn kild hiss olunurdu.ksr lklrin iqtisadiyyatnda durunluq balamd. Torpaqlar becrilmir, avadanlqlar yenilnmirdi. halinin byk hisssi i imkanndan mhrum idi. Sadc, dvlt xeyriyyiliyi hesabna yarac-yartox yaayrdlar. Lakin bu da nticd hrbi gc azaldrd. Nhayt, mhrumiyytlr zrurt ucbatndan yaranmadndan mxaliftin kskin iradlarla meydana xmas labd hala evrilirdi. Shbt dnyada srvt artmna yol vermdn snaye mann arxlarnn ilk vziyytd saxlanmasndan gedir. Mallar istehsal edilmli idi. Amma onlarn bldrlmsin yol vermk olmazd. Tcrbd bunun yegan yolu bitib-tknmk bilmyn mhariblrdir. Mahiyyt etibaril mharib yalnz insan hyatn deyil, insan myinin nticlrini d mhv edir. Mharib ktlnin yaayan yaxladrmaa, onu inkiafa qovudurmaa imkan vern maddi srvtlrin dadlmas, pu olmas, smann nginliklrind v dnizin drinliklrind mhv edilmsidir. Htta silah-sursat dy meydanlarnda sradan xmasa da, onlarn istehsal insan myini bouna xrclmyin, vzind is, he n istehsal etmmyin n rahat suludur. Msln, bir zn Qalaya srf olunan mk bir ne yz nqliyyat gmisinin hazrlanmasna kifayt edrdi. Sonda hmin zn Qala khnlib yararsz hala dr, he kim he bir maddi fayda gtirmdn dalr, vzin is, byk zhmt bahasna yenisinin inasna balanlr. Prinsip etibaril hrbi xrclr halinin minimal tlblri dnildikdn sonra yerd qalan vsaitin hamsnn mnimsnilmsin hesablanr. Vtndalarn tlblri is hmi gerk hddn qat-qat aa qiymtlndirilir. Nticd zruri tlbat mallarnn, n az, yarsnn xroniki atmazl daim hiss olunur. Bu da dvlt srf edir. mtiyazl tbqni hmi mhrumiyyt hdudunda saxlamaq dnlm siyastdir. nki mumi qtlq v atmazlq htta kiik imtiyazlarn da hmiyytini artrr, qruplar arasndak frqlrin hdudlarn is genilndirir. XX srin vvllri il mqayisd indi Daxili Partiyann zvlri d tin, asketik hyat trzi keirirlr. Lakin aldqlar bzi imtiyazlar hr eyl thciz olunmu geni mnzil, yax geyim, keyfiyytli rzaq, la ttn v bahal ikilr, iki- qulluqu, frdi avtomobil, yaxud helikopter onlar Knar Partiya zvlrindn yerl gy qdr frqlndirrk baqa dnyann sakinlrin evirir. Knar Partiya zv d, z nvbsind, prol adlandrdmz n kasb tbq zrind oxar stnlklr malikdir. Mvcud vziyyt mhasiry alnm hrin sosial mhitini xatrladr. nki orada da znginlikl yoxsulluq arasndak frq kimin bir tik iylnmi at ti tapa bilmsi il myyn olunur. Digr trfdn, mharib vziyytinin mvcudluu v onun dourduu thlklr btn hakimiyytin

kiik qrupun lind cmlnmsini tbii hala, htta labd xilas yoluna evirir. Mharib, grndy kimi, zruri israfla imkan verir. Hm d bunun psixoloji chtdn mqbul yolla hyata keirilmsin rait yaradr. Prinsip etibaril insanlarn izafi myini mbd v ehramlarn ucaldlmasna, drin quyularn qazlb yenidn doldurulmasna, htta sonradan yandrlmas rtil klli miqdarda mt istehsalna ynltmk daha asan yol olard. Lakin bu yolla yerarxik cmiyytin emosional deyil, yalnz iqtisadi bazasn yaratmaq mmkndr. Msl tkc ktllrin xlaq v davrannda deyil. Balar i qard mddt rzind onlarn hans hvali-ruhiyyd olmalarnn hmiyyti yoxdur. Shbt Partiyann znn mnvi vziyytindn gedir. Partiyann n mtvazi zvndn d yksk pekarlq, zhmtsevrlik, htta blli rivd intellekt tlb edilmlidir. Eyni zamanda, onun mhdud dncli, cahil v fanatik olmas, davrannn daim qorxu, nifrt v prsti sasnda, btprstlik sviyysin atan sitayiin stnd kklnmsi tmin olunmaldr. Baqa szl desk, mental durumu mharib raitin tam uyun glmlidir. Bel olduqda, lknin, hqiqtn d, mharib edib-etmmsinin he bir hmiyyti yoxdur. Qti qlb almaq mmkn olmadndan cbhd vziyytin yaxl, yaxud brbadl da nmli deyil. Yegan vzif mharibnin arasksilmzliyinin tmin olunmasdr. Partiyann daim z zvlrindn tlb etdiyi, mharib raitind is daha asanlqla nail olduu xbrilik v satqnlq mumi xarakter alr, daha yksk mvqe tutanlar is imkanlarn daha da genilndirirlr. Mhz bu sbbdn d Daxili Partiyada hrbi isteriya v dmn nifrt hissi zn daha kskin bruz verir. Rhbr vzifd alan Daxili Partiya zv mharib il hr hans xbrin gerkliyi ks etdirmdiyini mtlq bilir. Mharibnin, sadc, qazancl oyuna evrildiyindn, yerli-dibli aparlmadndan, yaxud tam frqli mqsdlr namin aparldndan xbr tutur. Lakin bel mlumatlar ikifikirlilik vasitsil asanlqla neytralladrlr. Baqa szl desk, Daxili Partiyann hr zv mharibnin gerkliyin, mtlq qlb il baa atacana, Okeaniyann btn Yer krsinin riksiz aas olacana sarslmaz inam bslyir. Daxili Partiyann btn zvlri glck qlby ehkam kimi yanarlar. Qlbnin stn qvvnin yardm il razilrin daha da genilndirilmsi, yaxud yeni, qarsalnmaz silah ixtiras saysind ld olunacan dnrlr. Yeni silah axtar fasilsiz davam etdirilir. Hm d bu elmi axtar v nzri tfkkrn z mvqelrini qoruyub saxlad azsayl intellektual faliyyt sahlrindn biridir. ndi Okeaniyada klassik mnada elm, demk olar ki, mvcud deyil. Yenidild, mumiyytl, elm sz yoxdur. Kemi dvrlrin btn elmi nailiyytlrinin sasland empirik tfkkr metodu ingsosun sas prinsiplri il ziddiyyt tkil edir. Htta texniki trqqid nticlri yalnz insann hquq v azadlqlarn mhdudladrmaa ehtiyac duyulan sahlrd ba verir. nsan hyat il bal faydal sntlr baxmndan dnya ya bir yerd dayanr, ya da geri gedir. Tarlalar at

qoulmu kotanla umlayrlar, kitablar is manlar yazr. Lakin hakimiyyt n hyati hmiyyt malik sahlrd hrbi snayed v casusluq bksinin yaradlmasnda hl d empirik metodu tqdir edirlr, yaxud n az, mvcudluuna dzrlr. Partiyann iki mqsdi var: btn Yer krsini l keirmk v srbst dnc imkanlarn birdflik mhv etmk! Qarsna qoyduu mqsdlr atmaq n Partiya iki mhm problemin hllind maraqldr. Birinci, insann arzusu xilafna onun n dndyn yrnmk, ikinci, vvlcdn xbrdarlq etmdn bir ne saniy rzind yz milyonlarla adamn mhvin nail olmaq. Aparlan elmi aradrmalarn sas hdfi bunlardr. ndiki dvrn alimi ya mimika, jest v intonasiyalarn sciyysini incliklrin qdr yrnrk tibbi preparatlar, ok terapiyas, hipnoz v ignclr yolu il insann dilindn hqiqti qoparmaa alan psixoloqla inkvizitorun hibrididir, ya da z ixtisasnn hdudlar daxilind insan ktlvi kild hyatdan mhrum etmk yollarn axtaran kimya, fizik v bioloqlardr. Slh Nazirliyinin Braziliya melrind, Avstraliya dznliklrind, Antarktikann insan aya dymyn adalarnda gizldilmi nhng laboratoriya v snaq poliqonlarnda alimlr dayanmaq bilmdn alrlar. Onlardan bzilri glck mhariblrin yerini planladrr, digrlri daha srtli raketlr, daha dadc gc malik partlayc maddlr, daha mhkm zireh ilyib hazrlayr, nclr Yer krsinin btn bitki rtyn mhv etmy yetck miqdarda boucu qazlarn v suda hll olunan zhrlrin, hr cr immuniteti datmaa qadir xstlik mikroblarnn kfi zrind alr, drdnclr okeann nginliyin ba vuran sualt qayq kimi yer qatnn drin laylarna en biln nqliyyat vasitsi, yaxud aerodrom v aviadayc gmilrdn asl olmayan tyyar quradrmaa can atr, beincilr is xsusi linzalar vasitsil yz min kilometrlrl uzanan ucsuz-bucaqsz kosmik smada Gn alarn toplayb lazmi smt istiqamtlndirmk, yaxud Yer nvsinin drinliklrin nfuz etmkl sni zlzllr yaratmaq kimi latmaz ideyalarn ttbiq yararlln yrnirlr. Hllik layihlrin hr hans birinin ttbiqin yaxnlamaq mmkn olmamdr. Fvqldvltlrin he biri digri il mqayisd nzrarpacaq stnlk qazana bilmmidir. Amma iin maraq douran trfi baqadr: bu dvltlrin d indiki axtarlar nticsind ld ed bilcklrindn daha gcl, daha dadc silaha atom bombasna malikdirlr. Partiya, ski adti zr, qorxunc silahn mllifliyini z adna yazsa da, ilk atom bombas 1940-c illrd meydana xm, on il sonra is geni miqyasda istifad edilmy balanmd. O zaman, sasn, Rusiyann Avropa hisssind, Qrbi Avropa v imali Amerikada yerln mhm snaye mrkzlrin yzlrl bomba atlmd. Nticd btn lklrin hakim dairlri yenidn atom silahndan istifad edildiyi tqdird mtkkil cmiyyt, elc d zlrinin hakimiyytin son qoyulacan anlamdlar. Bundan sonra ortada htta formal razlama olmasa da, atom bombardmanlar dayandrlmd. Hazrda hr

fvqldvlt mharibni n vaxtsa z xeyirin baa atdrmaq imkanna mid bslyrk atom bombalarnn hazrlanmasn, nv silah ehtiyatlarnn artrlmasn davam etdirir. Btnlkd is son otuz-qrx ild hrb snti, slind, yerind saymdr. Dorudur, kemi dvrl mqayisd indi helikopterlrdn daha ox istifad olunur. Qrc tyyarlri geni miqyasda pilotsuz qurular vz etmkddir. Nisbtn mdafisiz dy gmilri z yerlrini batrlmas mmkn olmayan zn Qalalara vermidir. Lakin digr sahlrd inkiaf o qdr nzrarpan deyildir. Msln, tank, sualt qayq, mrmi, pulemyot, htta tfng v l qumbaras kimi dy vasitlrindn yen vvlki qaydada istifad edilir. Mtbuat v teleekranda qanl dylr haqqnda oxsayl mlumatlar verils d, kemi vaxtlarn bir ne hft rzind yzlrl, minlrl, htta milyonlarla insan tlfat il nticlnn mhariblri artq tkrarlanmr. Fvqldvltlrdn he biri ar mlubiyytl nticlnck manevrlr tbbs gstrmir. rimiqyasl hrbi mlliyat dedikd is, bir qayda olaraq, mttfiqin zrin gzlnilmz hcum nzrd tutulur. Hr dvltin ml etdiyi, yaxud zn ml edirmi kimi gstrdiyi strategiya eynidir. Bu strategiya dy mliyyatlar, danqlar v annda istifad ediln qfil gedilr vasitsil digr dmn dvlti hrbi bazalarn sx hatsin almaq, ardnca dostluq sazii imzalamaq v bhlr dalana qdr illr boyu slh raitind yaamaqdan ibartdir. Slh dvrnd btn strateji mntqlrd atom ucluqlar olan raketlr quradrmaq, vaxt atanda is dmni cavab imkanndan mhrum edn ani v sarsdc zrb endirmk nzrd tutulur. Yalnz bundan sonra yeni hcuma hazrlamaq n digr dnya dvltlri il dostluq mqavillri balamaq olar. Plann badan-baa xyal zrind qurulduunu, hyata keirilmsinin qeyri-mmknlyn sylmy lzum yoxdur. Digr trfdn, Ekvator xtti v imal qtb evrsindki mbahisli razilri xmaq rtil he yerd hrbi mliyyatlar aparlmr. ndiy qdr dmn razisinin ial faktna tsadf edilmmidir. Fvqldvltlr arasnda bzi srhdlrin qeyri-myynliyi d bununla izah olunur. Msln, Avrasiya n corafi chtdn Avropann bir hisssi olan Britaniya adalarn ial etmk tin deyildir. O biri trfdn, Okeaniya z srhdlrini Reyn, htta Vislaya qdr genilndir bilr. Lakin o zaman haqqnda danlmasa da, trflrin hamsnn ml etdiyi prinsip mdni btnlk prinsipi pozulmu olard.gr Okeaniya vvllr Fransa v Almaniya kimi tannan yaltlri tutarsa, icras fiziki baxmdan ctin olan problem btn sakinlri mhv etmk zrurti yaranard. Yaxud mdni inkiaf baxmndan, txminn, Okeaniya il eyni sviyyd olan yz milyonluq xalq assimilyasiya etmk lazm glrdi. Fvqldvltlrin hr nn qarsnda eyni problem dayanr. Hrbi sirlr v rngli kllrl myyn nsiyyt istisna olunmaqla xaricilrl hr hans laqy yol verilmmsi onlarn mvcudluu n son drc zruridir. Htta myyn vaxta qdr rsmi mttfiq saylan dvlt d

hmi byk bh il yanalr. sirlri xmaq rtil Okeaniya sakini he vaxt Avrasiya, yaxud stasiya sakinini gr bilmir. Xarici dillrin yrnilmsi yasaqdr. gr Okeaniya sakini xaricilrl nsiyyt girsydi, onlarn da z kimi insan olduqlarn, ald mlumatlarn oxunun is hqiqt uyun glmdiyini yrnrdi. O zaman yaad bal dnyann qaplar alard, Okeaniya insannn vtnda xlaqnn tmlin evriln qorxu, nifrt v xudbinlik hissi bir anda havaya buxarlanard. Odur ki hr fvqldvlt rann, yaxud Misirin, Yava adasnn, yaxud Seylonun n vaxt kimin lin kemsindn asl olmayaraq, sas srhdlri raketlrdn baqa, he bir qvvnin amamas prinsipin dnmdn ml edir. Bu prinsipin sasnda haqqnda he vaxt danlmayan, lakin anlayla qarlanan v nzr alnan amil hr fvqldvltd hyat rtlrinin eyni olmas amili dayanr. Okeaniyada hakim tlim ngsos, Avrasiyada neobolevizm adlanr. stasiyada is bu tlim, adtn, lm Kultu kimi trcm olunan in istilah il ifad edilir. Txminn, xsiyytin mhvi mnasn verir. Okeaniya sakininin digr iki tlimin saslar haqqnda hr hans bilgi almas qadaandr. Lakin okeaniyalnn hmin tlimlri xlaqi v insani hisslrdn olan vhi oyunbazlq kimi lntlmlri hr vasit il tviq edilir. slind, bu flsfi tlim bir-birindn frqlnmir. Onlarn tmlin evrildiklri ictimai sistemlrin is, mumiyytl, frqi yoxdur. Hr yerd eyni piramidakilli qurulu, yarmallah-rhbr qarsnda eyni sitayi, mhariby xidmt edn eyni iqtisadiyyat mvcuddur. Grndy kimi, fvqldvlt bir-birlrini fth ed bilmdiklri kimi, nticd etibaril virtual qlbdn d stnlk qazanmrlar. ksin, mnaqini davam etdirdiklri mddt rzind onlar bir-birini ayaqda saxlayr, ba-baa syknmi drz kimi bir-birin dayaq olurlar. Hr fvqldvltin hakim dairlri nlri etmk v nlri etmmk lazm olduunu yax bilirlr. Onlar qarlarna dnyan l keirmk mqsdi qoymular. Eyni zamanda, baa drlr ki, mharib davaml v qlbsiz aparlmaldr. Dvltlrin he birinin iala uramaq qorxusu olmadndan gerkliyin inkar istr ingsosun, istrs d digr dnc sistemlrinin sciyyvi xsusiyytin evrilmidir. Burada yen d vvld dediklrimizi xatrlatmaa lzum yaranr: davaml proses evriln mharib, tbitini v simasn dyimidir. Kemi dvrlrd mharib mahiyyti etibaril gec, ya tez qti qlb, yaxud mlubiyytl baa atrd. Bundan baqa, mharib cmiyyt mvcud reallqlarla laq saxlamaq imkan vern sas vasitlrdn biri idi. Hkmdarlar hmi tblrin gerklikl bal yanl tsvvrlr alamaa alrdlar. Eyni zamanda, hrbi gcn hmiyytini azaltmaa ynln he bir illziyan yaxn buraxmrdlar. Mlubiyyt z arxasnca mstqilliyin itirilmsini, yaxud digr arzuolunmaz nticlri gtir bilrdis, son drc ciddi sortalanmaq zruri idi. Fiziki faktlar inkar etmk olmaz. Flsfd, dind, etikada, siyastd iki df iki be brabr ola bilr. Lakin tyyar, yaxud tfng istehsal

zaman iki df iki mtlq drd etmlidir. Qeyri-fal milltlr gec, ya tez sart altna drlr. Hqiqi faliyyt is he vaxt illziyalara saslanmamaldr. Faliyyt qabiliyytin yiylnmk n mtlq kemiin drslrini yrnmk lazmdr. Bunun n kemid ba vermi mhm hadislrl bal dqiq bilgilr ehtiyac var. Qzetlr v tarix kitablar hmi trfke olublar. Bu gn hyata keiriln saxtaladrlma kemid mmkn ola bilmzdi. Mharib hmi salam aln mhafizisi idi. Bu il, sasn, hakim tbq mul olduundan hrb d onlarn keiyind daha mhkm dayanrd. Mharibni ya udmaq, ya da uduzmaqdan baqa yol olmadndan he bir hakim tbq zn msuliyytsiz apara bilmzdi. Lakin mharib uzun mddt davam ednd thlkliliyini itirir. Hdsiz uzanan mharibd hrbi zrurt anlay da yoxa xr. Nticd texniki trqqi dayana bilr. n akar faktlar da nzr almamaq, yaxud inkar etmk imkan yaranar. vvld d grdymz kimi, adna elm deyil bilck tdqiqatlar hllik yalnz mharib mqsdlri il davam etdirilir. Mahiyytin gldikd is, hmin tdqiqatlar xam xyaldan baqa bir ey deyil. stlik, onlarn nticsizliyi d he kimi ndilndirmir. gzarla, htta hrbi istedada daha xsusi ehtiyac duyulmur. Okeaniyada Fikir Polisini xmaq rtil btn faliyyt sahlri yartmaz qurulmudur. Fvqldvltlr mlubedilmz olduqlarndan zlrini az qala ayrca kainat sayrlar. Bel raitd is artq istniln qli zorakla asanlqla yol veril bilr. Reallq yalnz gndlik yaam qaylar il z mvcudluunu bruz verir: yemk, imk, haradasa daldalanmaq, ynin bir ey geyinmk lazmdr, zhrli maddlri udmaq, yuxar mrtbnin pncrsindn birbaa ky addmlamaq olmaz v s. Hyatla lm, fiziki hzl ar arasnda frq var. Amma yalnz bu qdr! Hm xarici alml, hm d tarixi kemil tmasdan tcrid ediln Okeaniya vtnda kosmik kisizlik raitin dn insana bnzyir. O, aann, yaxud yuxarnn yerini tyin ed bilmir. Bel dvltlrin balar is Firona v Sezara da nsib olmayan mtlq hakimiyyt malikdirlr. Onlarn yegan qays tinlik yarand tqdird tblrinin ktlvi kild aclqdan lmlrin imkan vermmk, hrb mann rqiblrininki il eyni sviyyd saxlamaqdan ibartdir. Bu minimumlar ld edildikdn sonra hmin hakimi-mtlqlr gerkliyi istdiklri kl salana qdr badan ayaa, ayaqdan baa evir bilrlr. Bellikl, kemi mhariblrin meyarlar da bu hrbi-siyasi aksiyann frldaq olduunu sylmy sas verir. ndiki mhariblr buynuzlar myyn bucaq altnda xan, bu sbbdn d birbirini yaralaya bilmyn bzi mmli heyvanlarn savana bnzyir. Lakin mharib qeyri-real olsa da, mnasz deyil. Mharib izafi nemtlri udur, yerarxik cmiyytin ehtiyac duyduu xsusi mnvi atmosferin qorunub saxlanmasna imkan verir. Grndy kimi, evrilmidir. mharib artq srf daxili i v qlb alan trf Kemid ksr lklrin hakim dairlri mumi maraqlar namin hrbin dadc

gcn mhdudladrmaa alsalar da, hr halda, mharib aparrdlar

mlubdan bac-xrac alrd. Bizim dvrd is hakim dairlr, qtiyyn, bir-birlrin sava amrlar. Sadc, hr bir imtiyazl qrup z leyhdarlarna qar dyr. Bel mharibnin mqsdi lk razisini ialdan azad etmk deyil, mvcud quruluu qoruyub saxlamaqdr. Ona gr d mharib mfhumunun z myyn yanllq yaradr. gr bel demk mmkndrs, mharib daimi xarakter aldqdan sonra artq hrbilik anlamn itirmidir. Mharibnin Neolit dvrndn XX srin vvllrin qdr briyyt gstrdiyi xsusi tzyiq artq yoxa xm v tamam baqa forma il vz olunmudur. gr fvqldvlt bir-birin qar mharib aparmaq vzin toxunulmaz srhdlri daxilind bdi slh raitind yaasaydlar ntic yen d eyni olacaqd. Onlar xarici thlknin ayldc tsirindn azad kild z qapal kainatlarnda yaamaa davam edckdilr. slind, daimi slh d daimi mharibnin eyni olacaqd. Partiya zvlrinin ksriyyti mslni ox sthi anlasalar da, MHARB SLHDR! Partiya arnn sas mzi budur. Uinston bir anlq mtaliy ara verdi. Gurultu eidildi deysn, haradasa uzaqda mrmi partlad. lind qadaan olunmu kitab teleekransz otaqda oturman lzzti Uinstonun canna ya kimi yaylrd. Tkliyi v sakitliyi d bdnindki yorunluq, kreslonun yumaql, pncrdn iri dolub yanan oxayan meh kimi fiziki kild hiss edirdi. Kitab onu mftun etmidi, daha dorusu, inamn mhkmlndirmidi. Myyn mnada yeni he bir ey yrnmmidi, amma n clbedici cht d el bu idi. Danq fikirlrinini nizama sala bilsydi, Uinstonun demk istdiyi mtlblr bu kitabda rh olunmudu. Kitab onun alna bnzyn bir aln mhsulu idi. Lakin sr mllifinin al qat-qat gcl, sistemli idi, qorxu n olduunu bilmirdi. Uinston dnd ki, n yax kitablar insann bildiklrini ona atdran kitablardr. Bayaq yarmq qoyduu birinci fsl qaytmaq istyirdi. Eyni anda pillknd Culiyann ayaq sslri eidildi. Qz qarlamaq n kreslodan qalxd. Culiya qhvyi rngli alt antasn grmrdlr. -Kitab mnddir, dey bir-birlrindn aralanan kimi Uinston xbri atdrd. -H, gtrmsn? Yax, Culiya xsusi maraq gstrmdn dillndi. Drhal da qhv dmlmk n kerosinkann nnd dizlri st dmy kd. Yataqda yarm saat vaxt keirndn sonra yen kitabla bal shbt qaytdlar. Axam havas kifayt qdr srin olduundan adyal stlrin kmidilr. Aadan yen tan mahn ssi v da dmd ks-sda vern dikdaban kmlrin taqqlts eidilirdi. Uinstonun ilk gliind grdy brnc rnqli qollar Normandiya stunlarn xatrladan nhng qadn, el bil, indiy qdr hytdki yerindn trpnmmidi. El gn yox idi ki, o gah sxlaclar dodaqlar arasnda tutaraq, gah da gur ssl sevimli mahnsn oxuyaraq hytd tkn il ziv arasnda addmlayb paltar srmmi olsun. Culiya dmy tullayb Uinstonun boynuna sarld. Bir hftdn ox idi ki,

byr st evrildi. Deysn, artq yuxuya gedirdi. Uinston arpaynn ba trfind oturdu.

dmy dm kitab gtrb

Kitab oxumaq lazmdr, dedi. Sn d oxumalsan. Qardaln btn zvlri onu

oxumaldrlar.

Sn oxu, qz gzlrini amadan dillndi. Brkdn oxu. Bel daha yaxdr. Sonra
getmmidn qabaq mn d danarsan. Saatn qrblri altn, yni 18-i gstrirdi. Qarda hl -drd saat vaxtlar vard. Uinston kitab dizinin st rahatlayb oxumaa balad. I FSL CAHLLK QVVDR Btn yazl tarix boyu, ox ehtimal ki, Neolit dvrnn sonundan etibarn, dnyada nvAli, Orta v Aa nv insanlar olmudur. Onlar z aralarnda dflrl yenidn blnmdlr, sayszhesabsz frqli adlarla dnyaya glmidilr, srdn sr saylar arasndak nisbt, elc d bir-birlri il qarlql mnasibtlri dyimidi. Lakin mahiyyt etibaril cmiyytin qeyd etdiyimiz dzni he bir tbddlata uramamd. Htta n cahanmul sarsntlardan, n qarsalnmaz dyiikliklrdn sonra da bu qurulu hara atlmasndan asl olmayaraq, ilkin vziyytini alan hacyatmaz oyunca kimi vvlki dznini brpa etmidi. -Culiya, yatmamsan? Uinston sorudu. -Yox, zizm, qulaq asram. Oxu. Gzldir. Uinston qald yerdn davam etdi: Bu qrupun mqsdlri tamamil frqlidir. Ali tbqnin niyyti ucald mrtbd qalmaqdr. Orta tbq yerini Ali tbq il dyimk istyir. Aa tbqy gldikd is, o, daim ar zhmt altnda zildiyindn tsadfdn-tsadf gndlik hyatn hdudlarndan knara baxmaq imkan ld edir v myyn mqsd trafnda birlmyi bacaranda btn ayr-sekiliklrin aradan qaldrld, hamnn brabr olduu cmiyyt haqqnda dnr. Bellikl, tarix boyu sas cizgilri hmi eyniyyt tkil edn mbariz dn-dn tkrarlanr. Uzun srlr boyu Ali tbqnin hakimiyytin he bir thdid hiss olunmur. Lakin tez, ya gec el mqam glir ki, Ali Tbq ya zn inamn, ya mhartli idarilik qabiliyytini, ya da hr ikisini birdn itirir. Onda zn azadlq v dalt urunda mbariz kimi qlm vermkl Aa tbqnin d rbtini qazanm Orta tbq yuxarlarn hakimiyytini devirir. Mqsdin atdqdan sonra o, Aa tbqni yenidn vvlki kl

vziyytin qaytarr, z is Ali tbqy evrilir. Bu arada iki tbqnin birindn, yaxud hr ikisindn qopub ayrlanlar yeni Orta tbq kimi formalar v mbariz tzdn qzr. tbqdn yalnz Aa tbq he vaxt, htta mvqqti d olsa, mqsdlrin ata bilmir. Tarix boyu maddi trqqinin ld edilmdiyini sylmk byk mbali olard. Htta bu gn, tnzzl dvrnd d adi bir adam maddi chtdn znn bir ne sr vvlki soydandan qat-qat yax yaayr. Lakin maddi rifah halnn yaxlamas, davran qaydalarnn yumalmas, istniln islahat v inqilablarn hyata keirilmsi briyyti brabrlik ideyasna bir millimetr d yaxnladra bilmmidir. Aa tbqnin fikrinc, tarixi dyiikliklrin he biri khn sahiblrin yenilri il vzlnmsindn baqa, mna ksb etmmidir. XIX srin sonlarnda eyni sxemin dflrl tkrarlanmas mahidilrin oxuna blli oldu. Bunun ardnca tarixi dvri proses kimi tfsir edn, qeyri-brabrliyin is cmiyytin dyimz qanunu olduunu sbuta yetirmy alan elmi mktblr meydana xd. Tbii ki, vvllr d hmin tlimin trfdarlar vard. Lakin onun mhz indiki kild tqdimi hmiyytli dyiiklik idi. Kemid cmiyytin yerarxik quruluunun zruriliyin yaranan ehtiyac, ilk nvbd, Ali tbqnin istklrin cavab verirdi. Bel bir cmiyytin vacibliyi haqqnda krallar v zadganlar, kils xadimlri, vkillr, habel tfeyli hyat keirn digr boboazlar vz oxuyurdular. Qara camaata is mzar evindn o trfdki xyali dnyada mkafat vd olunur, bu yolla balarnn altna yastq qoyulurdu. Hakimiyyt urunda mbariz apard dvrd Orta tbq azadlq, dalt, qardalq kimi arlardan tez-tez istifad edirdi. Sonra is insanlarn qardal ideyasndan hllik he bir hakimiyyti olmayan, amma tezlikl onu l keircklrin mid bslyn adamlar yararlanmaa baladlar. Artq deyildiyi kimi, kemid Orta tbq d inqilablarn brabrlik bayra altnda edirdi. Khnlr hakimiyytdn devrildikdn sonra is azadlq vd ednlr yeni despotik rejim qururdu. Ancaq indi yeni Orta tbq z despotizmini vvlcdn elan etmidir. Sosializm XIX srin vvllrind yaransa da, slind, antik dvrn qul syanlarndan z bri mvcud olan fikir tliminin son halqas kimi meydana xmdr. ox gman, el buna gr d o, tn srlrin Utopizmi il drin laqlr malikdir. Lakin sosializmin 1900-cu illrdn sonra yaylan btn tmayllrind insanlarn azadl v brabrliyi ideyasndan getged daha aq kild imtina olunmaa balanmdr. srin ortalarnda meydana xan yeni hrkatlar

Okeaniyadak ingsos, Avrasiyadak neobolevizm, habel stasiyadak lm Kultu cryan artq

urlu kild qarlarna Qeyri-azadln v Qeyri-brabrliyin bdildirilmsi mqsdini qoymudular. Bu yeni hrkatlar, tbii ki, vvlki tlimlrdn ml gliblr, onlarn adlarn yaatmaa meyillidirlr, szd eyni ideologiyaya sadiq qalrlar. Amma yeni tlimlrin hamsnn md mqsdi lazm bildiklri anda inkiaf dayandrmaq v tarixi dondurmaqdan ibartdir. Tarix saatnn

qrbi daha bir df trpnmli v bdi durdurulmaldr. Hmiki kimi Orta tbq Ali tbqni devirck, sonra z Ali tbq olacaq. Lakin dzgn seilmi strategiya bu df Ali tbqy statusunun dyiilmzliyini bdi qorumaq imkan verckdir. Yeni doktrinalarn meydana xmas hm tarixi biliklrin znginlmsi, hm d XIX srdn vvl reym halnda qalm tarixilik hissinin qvvtlnmsi il baldr. Tarixin dvri inkiaf prosesi indi daha anlaql idi, yaxud bel grnrd. gr proses anlalan idis, demli, hm d dyi biln idi. Amma daha drin qatdak prinsipial sbb XX srin vvllrind artq insanlarn brabrliyi ideyasnn gerklmsinin texniki baxmdan mmknlynd zn gstrirdi. Aydn msldir ki, insanlar fitri istedad mnasnda vvlki kimi yen d brabr deyildilr, znn myyn qabiliyytlri il bir insan baqas il mqayisd yen d stn vziyytd ola bilirdi. Lakin sinfi frqlr v maddi qeyri-brabrliklr vvlki kimi kskin kild tzahr etmirdi. Kemi srlrd sinfi frqlr yalnz labd deyil, hm d arzuolunan saylrd. Sivilizasiyaya yiylnmnin vzi qeyri-brabrlikl dnmidi. Man myin saslanan snaye istehsalnn inkiaf is vziyyti daha da dyidirdi. Dorudur, htta bu raitd d insanlar yen vvlki kimi frqli ilri yerin yetirirdilr. Amma onlarn frqli sosial, yaxud iqtisadi sviyyd yaama zrurti aradan qalxmd. Odur ki hakimiyyt glmy alan yeni qruplar brabrlik fikrinin artq lvi idealdan qorxunc thlky evrildiyini dnrdlr. Dinc v daltli cmiyytin qeyri-mmkn grndy ibtidai dvrlrd insanlara brabrlik fikrini tlqin etmk daha asan idi. Qanunlarn basqs v ar myin mvcud olmad yer zndki cnntd birg yaamaq ideyas min illr boyu insanlarn xyaln mul etmidi. Htta istniln tarixi dyiiklikdn z xeyirlri n yararlanma bacaran qruplar bel, bu xlyann tsirindn tam uzaqlaa bilmmidilr. Fransz, ingilis v Amerika inqilablarnn varislri insan hquqlar, sz azadl, qanun qarsnda brabrlik kimi dbdbli ibarlr inanrdlar, htta myyn mnada davran v hrktlrini elan etdiklri prinsiplr uyunladrmaq istyirdilr. Lakin XX srin qrxnc illrin doru siyasi fikrin btn sas tmayllri artq avtoritar sciyy almd. Mhz yer zrind cnnt ideyasnn hqiqt evrilmsi imkan yarananda insanlar onu dyrdn salmdlar. Adndan v istiqamtindn asl olmayaraq, hr yeni siyasi tlim insanlar geriy-yerarxik qurulua, hquqlarn mhdudladrlmasna aparrd. Txminn, 1930-cu illrd, artq despotik mnasibtin srtlmy balad dvrd uzun mddt, bzi msllrl bal htta yz illr qabaq yaddan xarlm tcrb mhkm qrar olmadam hbs atmaq, ktlnin gz qarsnda edam etmk, hrbi sirlri kl kimi iltmk, lazmi ifadlrin alnmas mqsdi il ignc vermk, girov gtrmk, btv xalqlar doma torpaqlarndan krmk yenidn adi hala evrildi. zlrini mtrqqi fikirli, ziyal sayan adamlar is ninki bu zbanalqlara dzml yanamaa, htta trfdar xmaa

baladlar. Btn Yer krsini bryn milli mcadillr, vtnda mhariblri, inqilab v ksinqilablardan, sadc, on il sonra ingsos, elc d onunla rqabt aparan tlimlr pxtlmi siyasi nzriyylr evrildilr. Lakin bu nzriyylr qdr d eyni srin vvllrind mumi kild totalitar adlandrla bilck mxtlif sistemlr meydana xmd. mumi xaosdan doulacaq dnyann sas cizgilri artq aydn grnmkd idi. Bu dnyada kimin aalq edcyi d eyni drcd aydn idi. Yeni aristokratiya, sasn, brokratlardan, alimlrdn, texniki ziyallardan, hmkarlar ittifaqlar rhbrlrindn, ictimai xadimlrdn, sosioloqlardan, mllimlrdn v pekar siyastilrdn tkkl taprd. Mnlri etibaril yax maal orta tbqdn, yaxud fhl sinfinin yuxar qatndan xm bu adamlar mrkzlmi dvlt v inhisar snayenin qsr dnyas rsy gtirmi, bir yer toplamd. Kemi dvrlrdki mxaliflri il mqayisd onlar ox da acgz deyildilr, cah-calala o qdr d meyil gstrmirdilr. Lakin tam bir hakimiyyt hrisi idilr. n balcas is, n istdiklrini bilirdilr, mxalifti yerl-yeksan etmkd byk zmkarlq gstrirdilr. Sonuncu amil xsusil hlledici rol oynayrd. Bu gnn reallqlar il mqayisd kemiin btn zazilliklri disiz v qtiyytsiz hrkt tsiri balayrd. Lakin hakim dairlr hmi myyn hdd qdr liberalizm ideyalarna yoluxmu olurdular. zlrin hr yerd myyn x yolu saxlamaa alrdlar. Hadislrin yalnz zahiri trfi il maraqlanr, tblrinin n dndklrin, qtiyyn, hmiyyt vermirdilr. ada meyarlar baxmndan htta Orta srlrin Katolik kilssi daha ox dzmllk nmayi etdirirdi. sas sbblrdn biri kemid dvltin vtndalar daimi nzartd saxlaya bilmmsi il baldr. Mtbu szn yaranmas ictimai fikri ynltmyi daha da asanladrd. Radio v kino is prosesi xeyli srtlndirdi. Televiziyann inkiaf, eyni cihaz vasitsil eyni anda dalalarn hm qbul edilmsin, hm d trlmsin imkan yaradan texniki trqqi xsi hyatn mvcudluuna son qoydu. Hr bir vtnda, daha dqiq desk, n az, izlnmsin zrurt yaranan hr bir vtnda btn frqli mlumat kanallar ksilmkl gnn iyirmi drd saatn polisin gz qarsnda v rsmi tbliatn tsiri altnda keirmli olur. Tarixd ilk dfdir ki, sadc, dvltin niyytlrin tabeilik tmin edilmyib, hm d btn vtndalarn yekdil fikir birliyi ld olunub. lli-altmnc illrin inqilablar dvrndn sonra hmi bel hallarda olduu kimi, cmiyyt Ali, Orta v Aa tbq klind yenidn blnd. Yeni Ali tbqnin tmsililri daha slflri kimi l havasna hrkt etmirdilr. Onlar thlksizliklrini qoruman yollarn yax bilirdilr. Kollektiviliyin oliqarxiya n n etibarl zmin olmas oxdan mlumdur. Srvti v imtiyazlar qvvlrin birldirilmsi yolu il daha yax qorumaq mmkndr. xsi mlkiyytin lvi il bal orta srlrd atlan addm, slind, btn srvtlrin daha mhdud daird cmlmsin imkan yaradrd. Yegan frq yeni sahiblrin ayr-ayr frdlr deyil, mtkkil qruplar olmas idi. Frdi

qaydada Partiya zv bzi xsi yalardan baqa, he ny malik deyil. Kollektiv kild is Partiya Okeaniyada hr eyin sahibidir. Partiya btn ehtiyatlar nzartd saxlayr, onlardan z istdiyi kimi istifad edir. nqilabdan sonra Partiya, demk olar ki, mxaliftin mqavimti il zlmdn hakimiyyti l keir bildi. nki btn proses kollektivldirm ar altnda aparlmd. Hmi el hesab edirdilr ki, kapitalistlrin var-yoxlar llrindn alnsa, Sosializm z-zn qurulacaq. Sorusualsz kapitalistlrin mlakn msadir edirdilr. Fabriklr, axtalar, torpaqlar, mlklr, manlar bir szl, hr ey onlarn lindn alnd. Alnanlar artq xsi mlak deyildis, demli, ictimai mlaka evrilmidi. lkin Sosialist hrkat daxilindn yetin, onun ibarlrini mnimsyn ingsos, hqiqtn d, Sosialist proqramnn sas mddasn hyata keirdi. Tbii ki, buna vvlcdn nzrd tutduu v can atd sulla iqtisadi qeyri-brabrliyi cmiyytin daimi vziyytin evirmk yolu il nail oldu. Lakin yerarxik cmiyytin uzunmrlly daha drin sciyyy malikdir. qtidarda olan qvv drd sbb gr hakimiyytini ldn ver bilr. O ya xarici dmn qarsnda mlub olur, ya bacarqsz idariliyi il ktllri syana svq edir, ya Orta tbq arasnda gcl v naraz qrupun meydana xmasna imkan verir, ya da gcn v hakimiyyt istyin olan inam itirir. Bu sbblr birbirindn tcrid vziyytind deyillr. Adtn, onlarn drd d hmi thlk mnbyidir. Hmin thlklrdn qoruna biln qvv hakimiyyti daim ld saxlayr. qtidar drgsinin mental durumu da hlledici amillrdn biri saylmaldr. ada srin ortalarndan etibarn, birinci thlk mumn mvcud deyil. Dnyan z aralarnda bln fvqldvltlrin d, slind, mlubedilmzdir; onlar yalnz demoqrafik inkiafn zifliyi nticsind yenmk olar. Lakin lind gcl hakimiyyt toplam iqtidar n bunun qarsn almaq o qdr d tin deyildir. kinci thlk d daha ox nzri xarakter dayr. Ktllr durduqlar yerd he vaxt syan etmirlr. Tzyiq altnda olduqlarna gr is yerli-dibli syan qaldrmrlar. Onlara mqayis imkan verilmyn qdr, mumiyytl, tzyiq altnda yaadqlarnn frqin varmrlar. Kemi dvrlrin mtmadi tkrarlanan iqtisadi bhranlarna, mumiyytl, ehtiyac yox idi v indi bel bhranlarn yaranmasna yol vermirlr. Lakin he bir siyasi nticsi olmayan genimiqyasl digr atmazlqlar meydana xa bilr. Bzn biz onlara tsadf edirik. unki narazlqlarn ifadsi n baqa yol qalmamdr. Texnoloji trqqi saysind cmiytid gizli kild zn gstrmkd olan izafi mhsul istehsal mslsin gldikd is, o, arasksilmz mhariblr vasitsil (III fsl baxn!) z hllini tapr. Mhariblr hm d cmiyytdki ictimai ruhu zruri istiqamtd krklmk baxmndan srflidir. Bellikl, mvcud iqtidar tmsililrinin fikrinc, hazrk raitd yegan gerk thlk bacarq v qabiliyyti olan, amma siyasi proseslrdn knarda qalan, hakimiyyt acl keirn qrupun yaranmasnda, habel hmin qrup daxilind liberalizm v

skeptsizm hvali-ruhiyysinin artmasndadr. Baqa szl desk, sas msl maariflndirm mslsidir. Bu hm idaredici qrupun, hm d ondan aa sviyyd dayanan oxsayl icra dstlrin urunun fasilsiz kild blli qlib salnmas mslsidir. Ktllrin uru is yalnz mnfi tsiri qbul edir. gr hl d anlamayanlar varsa, burada deyilnlrdn Okeaniya cmiyytinin quruluu haqqnda tsvvr ld etmk tin deyildir. Piramidann zirvsind Byk Qarda dayanr. Byk Qarda bllur kimi tmizdir, gcl v hr ey qadirdir. Hr uur, hr nailiyyt onun adna baldr, trqqi, xobxtlik, fzilt onun rhbrliyi il ktllrin mbarizy ruhlandrlmas nticsind ld edilmidir. ndiy qdr Byk Qarda he kim grmyib. O, plakatlardak simadr, teleekrandak ssdir. Onun he zaman lmycyini gman etmy tam sasmz var. Doum tarixi il bal hmi bir qeyri-mynlik hkm srmdr. Byk Qarda Partiyann zn dnyaya tqdim etmk n sediyi obrazdr. Onun balca vzifsi mhbbt, qorxu v ehtiram tcssm etdirn qvv kimi meydana xmasdr. Bu duyular is hr hans tkilatdan daha ox konkret xs mnasibtd hiss etmk asandr. Byk Qardadan sonra Daxili Partiya glir. Onun zvlrinin say alt milyon nfrl, yaxud Okeaniya halisinin iki faizi il mhdudlar. Daxili Partiyadan sonra Knar Partiya glir. gr Daxili Partiya Dvltin beynidirs, Knar Partiyan onun llrin bnztmk olar. Daha altda is, adtn, prol adlandrdmz v halinin, txminn, 85 faizini tkil edn lal-kar ktl dayanr. Mvcud tsnifata gr, prollar cmiyyt yerarxiyasnda n aa pillni tuturlar. nki Ekvatorial yaltlrin daim bir qalibin lindn o birin ken kl halisini cmiyytin sabit, yararl hisssi saymaq qeyri-mmkndr. Prinsip etibaril bu qruplara zvlk irsi deyildir. Nzri baxmdan Daxili Partiya zvnn vlad yalnz ail mnsubluuna gr hmin Partiyann zv sayla bilmz. Hr bir xsin hm Daxili, hm d Knar Partiyaya zvlk mslsi on alt yadan sonra snaq yolu il z hllini tapr. rqi ayrsekiliy, yaxud bir yaltd doulanlarla mqayisd baqa yaltlrin sakinlrin hr hans stnlk verilmir. Partiyann n ykskrtbli tmsililri arasnda yhudilr v zncilr, Cnubi Amerika sakinlrin, yaxud tmizqanl induslara tsadf etmk adi hadisdir. Hr yaltin idaredici qurumlar, adtn, onun z sakinlri arasndan seilir. Okeaniyann he yerind vtndalar zlrini uzaq paytaxtdan idar olunan mstmlk halisi kimi hiss etmirlr. Okeaniyann paytaxt yoxdur. Dvltin nominal basnn harada olduunu he kim bilmir. ngilis dilinin sas nsiyyt vasitsi, Yenidilin is rsmi dil olmasna baxmayaraq, onlar hr hans kild mrkzldirilmmidir. Hakim dairlr qan qohumluu il deyil, mumi ehkamlara mnsubluqlar il birliblr. lbtt, cmiyyt tbqlmidir. Hm d tbqlm, ilk baxdan daha ox irsi tsir balayr. Mxtlif qruplar arasnda sosial nrdivanla aaya, yaxud yuxarya hrkt kapitalizm, htta snayelmy qdrki

dvrl mqayisd azdr. Partiyann iki qolu arasnda myyn mbadil prosesi gedir. Lakin bu yalnz Daxili Partiyadak zif adamlardan xilas olmaq, yaxud Knar Partiyadak iddial xslri zrrsizldirmk zrurti yarananda ba verir. Proletariatn Partiyaya aparan yolu, szn hqiqi mnasnda, baldr. Onlarn srasndan narazlqlarn nvsin evril bilck bacarql adamlar Fikir Polisi, sadc, nzart gtrr v lv edir. Lakin tsvir ediln vziyyt cmiyyt n prinsipial saylmr v dyimz olaraq qala bilmz. Partiya szn khn anlamnda sinif deyildir. O, qarsna hakimiyyti vladlarna trmk mqsdi qoymamdr. gr indiki bacarql adamlar hakimiyyt zirvsind saxlamaa baqa yol qalmasa, Partiya trddd etmdn proletariat arasndan rhbr iilrin btv bir nslini yetidirmy hazrdr. Partiyann irsi amillr sasnda qurulmamas bhran illrind mxalifti neytralladrmaq baxmndan ox nmli rol oynamd. Sinfi imtiyazlara qar mbariz aparmaa yrnmi khn Sosialistlr irsi olmayann daimiliyin bh edirdi. Onlar oliqarxik varisliyin bioloji sciyysin zrurt duyulmadn anlamrdlar. Onlar irsi aristokratiyann hmi qsamrl olduunu, seim sasnda formalaan tkilatlarn msln, Katolik kilssinin iz mvcudluunu yz, htta min illr boyu davam etdirdiyini baa dmrdlr. Oliqarxik hakimiyytin mahiyyti ata-oul varisliyind deyil, llrin dirilr dikt etdiyi myyn dnyagrnn v hyat trzinin davamllndadr. Hakim tbq yalnz zn varis tyin etmk slahiyytini itirmyn qdr hakim tbqdir. Partiya is qann v genini deyil, zn bdildirmk haqqnda dnr. Hakimiyytin Kimin lind olmasnn nmi yoxdur. sas yerarxik quruluun dyimz qalmasdr. Dvrmz n sciyyvi olan btn inanclar, adt-nnlr, zvqlr, hisslr, mental mnasibtlr yalnz Partiyann sirli halsinin qorunub saxlanmasna, mvcud cmiyytin hqiqi simasnn hr vasit il gizldilmsin xidmt edir. ndiki raitd fiziki baxmdan ninki qiyama, bu istiqamtd htta kiicik tbbs d imkan yoxdur. Proletarlardan kinmy, qtiyyn, lzum qalmamdr. z midlrin buraxlm bu insanlar nsildn-nsl, srdn-sr ilyck, doubtryck v lcklr. Onlar ninki syan haqqnda dnck, htta dnyann indikindn frqli ola bilcyi fikrini he vaxt allarna gtirmycklr. Yalnz qabaqcl snaye texnologiyas prollarn mtkkil sviyyd maariflnmlri zrurtini yaratsa, onlar thlkli qvvy evril bilrlr. Lakin hazrda hrbi v ticari rqabt he bir ehtiyac qalmadndan xalq thsilinin sviyysi getdikc aa dr. Ktllrin hans fikird olub-olmamalarnn da artq el bir hmiyyti qalmamdr. Htta indi onlara intellektual azadlq da vermk olar. nki he bir intellektlri yoxdur. Partiya zvn gldikd is, o n hmiyytsiz msllrl bal czi dyiikliklr d dzmszlkl yanar. Doulandan ln kimi Partiya zvnn hyat Fikir Polisinin gzlri nnd keir. Htta tk qald anlarda da o he vaxt, hqiqtn, tk olduuna min deyil. Dxli yoxdur, o, haradadr yatr,

yoxsa oyaqdr, ilyir, yoxsa dinclir, vanna otandadr, yoxsa yataqdadr, -zn bildirilmdn, he bir xbrdarlq edilmdn o, daim nzart altndadr. Onun he bir hrkti diqqtdn yaynmr. Onun dostlar, laqlri, arvad v uaqlar il rftar, tk qald anlarda siftinin ifadsi, yuxuda dediyi szlr, htta orqanizminin qeyri-iradi hrktlri diqqtl yrnilir. Hrkt bir yana qalsn, n xrda ltaql, vrdilrindki dyiiklik, daxili narahatln ifadsi kimi yozula biln sbi jesti v s. mtlq qeyd alnr. He vaxt he bir msld onun srbst seim haqq yoxdur. Digr trfdn, hrktlri qanunla, yaxud hr hans dqiq davran qaydalar il tnzimlnmir. Okeaniyada qanun yoxdur. Akara xarld tqdird lm hkm il czalandrlan fikir v hrktlr, slind, rsmn qadaan edilmmidir. Bitib-tknmyn tmizlmlr, tutqular, hbslr, ignclr, buxara evirm mliyyatlar trdilmi cinayt n veriln cza deyil. Bu, znmxsus xbrdarlqdr, glckd cinayt trd bilck adamlarn aradan gtrlmsidir. Partiya zvnn yalnz siyasi baxlar deyil, instinktlri d qaydalara tabe etdirilmmlidir. Ondan tlb olunan bax v mnasibtlrin oxu hl prinsipc tam dqiqldirilmmidir. slind, ingsosun irsn qbul etdiyi ziddiyytli msllr aydnladrlmadan btn bu msllrin yoluna qoyulmas da tindir. gr hr hans insan tbit etibaril mhafizkardrsa (Yenidild xogrl), o, uzun-uzad dnmdn istniln raitd hans inancn dzgn, hans hissin arzuediln olduunu z myyn ed bilckdir. Lakin bununla bel hl kiik yalardan balayaraq zndurdur, aqara, ikifikirlilik kimi Yenidil anlaylar sasnda hyata keiriln qli tmrinlr hr hans msl il bal drindn fikirlmk istyini v qabiliyytini insann lindn birdflik alr. Partiya zv xsi hisslrl yaamamaldr, sdaqt v entuziazm is he bir srhd tanmamaldr. O, Partiyann qdrt v mdrikliyin prstiind, xarici dmnlr v daxildki satqnlara nifrtind, yeni zfrlrin tntnsin inamnda he vaxt sarslmayan sabitlik nmayi etdirmlidir. Boz, sevincsiz hyatn dourduu narazl mqsdynl kild lk hdudlarndan knardak leyhdarlarn zrin ynltmyi, habel Nifrt kidqiqliklri tipli tdbirlrin kmyi il traf alm yayma bacarmaldr. Ruhun skeptik, yaxud s yankar hvali-ruhiyyli tzahrlrindn doa bilck fikirlr is hr bir xs hl kiik yalarndan tlqin ediln daxili intizam vasitsil reymindc boulmaldr. Bu intizamn htta uaqlarn da anlaya bilcyi ilkin v n sad pillsi Yenidild zndurdur adlanr. zndurdur hr hans thlkli fikrin astanasnda instinktiv kild zn dayandrmaq bacardr. Bura he bir vchl analogiyalarn mahiyytin varmamaq, mntiqi yanllqlara diqqt yetirmmk, ingsosa zidd sslndiyi tqdird n sad dlillri d yanl rh etmk, kfr kimi grn bilck fikirlr nifrt v barmazln drhal ortaya qoymaq kimi qabiliyytlr daxildir. Baqa szl desk, zndurdur xilasedici sfehlikdir. Lakin, sadc, sfehlikl msl bitmir.

ksin, sirkdki atlet bdnini idar etdiyi kimi, mhafizkar dnc d xogrl adamdan alna v dnclrin hakim ksilmk bacarn tlb edir. Mahiyyt etibaril Okeaniya cmiyyti Byk Qardan qdrtli, partiyann is mdrik v tmiz olmas inancnn zrind ykslir. Lakin gerk hyatda Byk Qarda qdrtli, Partiya is mdrik v tmiz olmadndan faktlara mnasibtd yorulmadan, usanmadan hr addmba hssaslq, eviklik nmayi etdirmk lazmdr. Bu msld aar-anlay aqaradr. ksr Yenidil szlri kimi aqara klmsi da znd iki zidd anlay birldirir. Opponent mnasibtd bu, hqiqti bir trf buraxb aa qara, yaxud qaraya a demk bacardr. Partiyaya mnasibtd is Partiya mnafeyi tlb etdiyi tqdird a qara, qaran is a adlandrmaq qtiyyti nzrd tutulur. Lakin, sadc, sz demk azdr.An qara olduuna inanma bacarmaq, qarann a olduunu bilmk lazmdr. ksini dnmk is hmilik yaddan xarlmaldr. Bu da, z nvbsind, kemiin arasksilmz kild dyidirilmsi zrurtini yaradr. Yenidild ikifikirlilik kimi mhurlaan v yuxardak yanama trzlrini znd ehtiva edn tfkkr sistemi hmin aramsz dyiikliyin hyata keirilmsin imkan verir. Kemiin dyidirilmsi iki sbbdn mhmdr. Onlardan biri ikincidrclidir v slind, profilaktiki sciyy dayr. kincidrcli sbb proletariat kimi Partiya zvnn d mvcud rait digr amillrl birlikd, hm d hr hans mqayis imkanlarndan mhrum olduuna gr dzmsindn ibartdir. O tkc xarici lklrdn deyil, kemidn d tam tcrid olunmaldr. nki cdadlarndan yax yaamasna, hyat sviyysinin gn-gndn ykslmsin inanmas yalnz bu yolla mmkndr. Lakin kemii dyidirmyin daha mhm sbbi Partiyann mdrikliyinin v tmizliyinin qorunub saxlanmas il baldr. Btn tsadflrd Partiyann fikir v direktivlrinin doruluunu sbut etmk n nitqlr, statistik rqmlr, sndlr mvcud vziyyt uyun kild dyidirilmlidir. Lakin bu zaman siyasi xtd, yaxud ehkamlarda hanssa dyiikliy yol verildiyini he vchl dil gtirmk olmaz. nki nzri fikirlri, n az, siyasti dyidirmk z zifliyini etiraf etmk demkdir. Msln, gr bu gn dmn Avrasiya, yaxud stasiyadrsa (bunun he bir frqi yoxdur!), demli, o, hmi dmn olmudur. Faktlar bunun ksini deyirs, faktlarn zn dyidirmk lazmdr. Belc tarix arasksilmdn yenidn yazlr. Hqiqt Nazirliyinin hr gn mul olduu kemiin saxtaladrlmas ii rejimin sabitliyini qorumaq baxmndan Sevgi Nazirliyinin cza tdbirlrindn v casusluq faliyytindn az nmli deyildir. Kemiin dyiknliyi ingsosun sas ehkamdr. Kemidki hadislrin obyektiv kild mvcud olmad sbuta yetirilmi msldir. Bu hadislr, sadc, sndlrd v insann yaddanda yaamdr. Demli, kemi yalnz sndlr v xatrlananlara uyun glndir. Bir halda ki Partiya btn yazl sndlr v znn btn zvlri zrind tam nzarti hyata keirmy qadirdir, o zaman kemi d mhz Partiyann istdiyi kild olmaldr. Baqa szl desk, kemi dyikn

xarakter malik olsa da, he bir tsadfd xsusi dyiikliy mruz qalmamdr. nki kemi indiki ann tlblrin uyun kild yenidn yaradlmdrsa, demli, bu, yeni versiyada kemiin zdr v baqa he bir frqli kemi mvcud olmamdr. Bel yanama trzi htta eyni hadisnin il rzind bir ne df tannmayacaq drcd dyiildiyi tsadflrd d zn tamamil doruldur. nki hr yeni dyiiklik annda mtlq hqiqt yalnz Partiyaya bllidir. gr beldirs, mtlq hqiqt he vchl mvcud olandan frqln bilmz. O da aydndr ki, kemi nzart, hr eydn vvl, yaddan tmrinindn asldr. Btn yazl sndlri bu gnl uyunladrmaq mslnin srf mexaniki trfidir. Hadislrin mhz yenidn txyyld canlandrlan kild ba vermsinin xatrlanmas daha vacib mqamdr. Yaddalar dyidirmk, yazl sndlri saxtaladrmaq lazmdrsa, o zaman haansa bel iin grldyn is hams anlaydr. kifikirlilik eyni anda iki ks fikr malik olmaq v onlarn ikisini d qbul etmk mhartidir. Partiya intellektuallar yaddan hans istiqamtd dyimli gerkliy klk gldiklrini d la baa drlr. olduunu yax bilirlr. Bu yolla Lakin ikifikirlilik vasitsil hm d zlrind unutmaq da zruridir. qli qabiliyyt tlb edn hr ey kimi, bu hiylni d mnimsmk mmkndr. Partiya zvlrinin ksriyyti, intellekti v mhafizkarl il seilnlrin hmin qabiliyyt yiylnirlr. Khn dild proses, sadc, gerkliyin nzartd saxlanmas adlanrd. Yenidil is onu ikifikirlilik kimi qbul edir. slind, ikifikirlilik daha geni

gerkliyin dyiikliy uramamas illziyasn yaradrlar. Proses urlu sciyy damaldr. kstqdird dqiqliyi bh doura bilr. Eyni zamanda, ursuzluq effekti d gcl olmaldr. Hmin effekt atmayanda yalana gr zab v gnah hissi ortaya xr. kifikirlilik ingsosun mahiyytidir. nki Partiya qarya qoyduu mqsd atmaq yolunda urlu yalandan da istifad edir. Bu is xsusi bacarq tlb edir. A yalan danmaq v ona smimiyytl inanmaq, i yaramayan fakt unutmaq v zrurt yarananda yenidn yaddan drinliklrindn elyib xarmaq, obyektiv gerkliyin mvcudluunu inkar etmk v btn bu mddt rzind hmin gerkliyin irisind yaamaq bunlar hams qalmaz zrurtdir. Htta ikifikirlilik istilahndan istifad zaman da mtlq ikifikirlilik tcrbsin saslanmaq vacibdir. nki hmin sz ildnd sn gerkliy mnasibtd hiyly l atdn etiraf etmi olursan. Lakin ikifikirliliyin nvbti akt il bu dncni yaddandan silirsn. Belc, proses sonsuzlua qdr davam edir. Hm d yalan hmi hqiqtdn bir addm irlid olur. Ntic etibaril mhz ikifikirlilik saysind Partiya tarixi mhbs salmaa (kim bilir, proses, blk, hl min il d davam edckdir) nail olmudur. Btn kemi oliqarxiyalar hssasln koralmasna, yaxud ox yumaq davrandqlarna gr hakimiyytdn devrilmilr. Onlar ya kt v txxsl olduqlarndan yeni rait uyunlama

bacarmr v taxtdan salnrdlar, ya da liberallq v qorxaqlq edir, gc tlb olunan mqamda gzt gedir, nticd yen d taxt-taclarn itirirdilr. Baqa szl desk, oliqarxiyalar ya urluluq, ya da urun anmas mhv edirdi. Partiyann n byk nailiyyti hr iki raitin eyni zamanda mvcud ola bildiyi fikir sistemi yaratmasndadr. Onun hakimiyyti digr he bir intellektual zmin zrind bdi ola bilmzdi. qtidara gln v hakimiyytini daimi srdrmk istyn yrnilmi Bacar birldirmkddir. kifikirlilikdn n mhartl yararlananlarn ikifikirliliyi kf edn, onu geni qli baqatma sistemin evirnlrin zlri olduqlarn sylmy lzum yoxdur. Mvcud hadislr haqqnda daha ox mlumata yiylnnlr bizim cmiyytd d dnyan olduu kimi qbul etmk fikrindn uzaq dayananlardr. Bir szl, n qdr ox bilirsns, illziyalar da o qdr gcldr. N qdr allsansa, o qdr d dlisn. Cmiyyt sosial pillknl yuxar qalxdqca, hrbi isteriyann mvafiq kild ykslmsi d buna yani misal ola bilr. Mhariby daha rasional mnasibt mbahisli razilrdki mlub xalqlarn timsalnda mahid olunur. Bu xalqlar n mharib onlar daim r-p kimi qabana qatb qovan dhtli sunami kimi bir flaktdir. Onlarn nzrind kimin qalib glmsinin he bir frqi yoxdur. Bilirlr ki, aalarnn dyimsi grdklri iin mahiyytini dyidirmyckdir. Yeni aalar da onlarla eynn khnlr kimi rftar edcklr. Bizim prol adlandrdmz v nisbtn yax vziyytd olan fhllr is mharibnin frqin yalnz tsadfdn-tsadf varrlar. Zrurt yarananda onlar qorxu v nifrtl yoluxdurmaq mmkndr. z balarna qalanda is illr boyu mharib he yadlarna dmr. Hqiqi mharib coqusu Partiyada, ilk nvbd is, Daxili Partiyada hiss olunur. Dnyan fth etmyin mmkn olmadn hamdan yax bilnlr buna hamdan ox inanrlar. Ziddiyytlrin yni bilikl cahilliyin, riyakarlqla fanatizmin bel qrib ulalamas Okeaniya cmiyytinin frqlndirici xsusiyytlrindn biridir. Rsmi tlim tcrbi baxmdan buna he bir ehtiyac duyulmad yerlrd d ziddiyytlrl doludur. Msln, Partiya Sosializm tliminin sasland btn prinsiplri inkar edir v lklyir. Hm d bunun Sosializm namin edildiyi bildirilir. Partiya fhl sinfin mnasibtd srlr boyu grnmmi nifrt tblii il mul olur. Eyni zamanda, zvlrinin vvllr fiziki i adamlar n nzrd tutulan v bu mqsdl hazrlanan fhl paltarlar kombinezonlar geymsi qaysna qalr. Partiya sistemli kild ailnin birliyini dadr. Amma hm d z liderini ail yaxnlnn rmzi kimi qbul edilmi Byk Qarda ad il arr. Htta bizi idar edn drd nazirliyin adlarnda da faktlarn hyaszcasna ba-ayaq qoyulmas normal hal kimi qbul edilir. Slh Nazirliyi mharib il, Hqiqt Nazirliyi yalanla, Sevgi Nazirliyi ignc vermkl, Rifah Nazirliyi is insanlar acndan ldrmkl mul olur. Bu ziddiyytlr tsadfi deyil. Sadc, qvv gerklik hissini d dyimy qadir olmaldr. Hakimiyytin sirri z dzlyn olan inamla kemiin shvlrindn

ikizllk kimi d dyrlndiril bilmz. Bu, hrktd olan ikifikirlilikdir. nki mhz ziddiyytlrin bardrlmas qeyri-mhdud hakimiyyt yol ar. Qdimdn bri mvcud olan tarixi dvrlmnin baqa yolu yoxdur. gr insanlarn brabrliyin he vaxt imkan verilmycks, gr Ali tbq dediyimiz qvv z mvqeyini bdi qoruyub saxlayacaqsa, onda cmiyytin hakim mnvi durumu da d idar ediln dlilik olmaldr. Lakin burada indiy qdr, demk olar ki, hmiyyt vermdiyimiz bir msl qalr. Niy insanlarn brabrliyi ideyas thrif olunmaldr? Frz edk ki, prosesin mexanizmi dqiq tsvir olunmudur. El is tarixi myyn nqtd dondurmaa ynldiln dqiq planladrlm, nhng faliyyti douran sbb ndir? Burada sas sirr yaxnlarq. Artq grdymz kimi, Partiyann, xsusn d Daxili Partiyann trafndak mistik hal ikifikirlilikl rtlnmidir. Daha drin qatda is ilkin motiv, tdqiq olunmam instinkt gizlnmidir. vvlc hakimiyyti qsb etmy tkan vern, sonra is ikifikirliliyi, Fikir Polisini, fasilsiz mhariblri v quruluun digr ayrlmaz, zruri komponentlrini yaradan instinkt. Hmin instinkt... Sssizlik Unstonun qulana yeni bir ss kimi atrd. Bayaqdan bri Culiyadan da ss-smir eidilmirdi. Qz quraqdan yuxar lpaq halda lini siftinin altna qoyub byr st yuxuya getmidi. Qara salar siftin tklmd. Sinsi eyni ahngl, aram-aram qalxb-enirdi. -Culiya! Cavab glmdi. -Culiya, yatmsan? Yen ss xmad. Qz yatmd. Uinston kitab rtb ehmalca dmy qoydu. Uzanb adyal hm znn, hm d Culiyann stn kdi. Yen d sas sirri yrn bilmdiyini dnd. Uinston nec olduunu bilirdi, amma btn bunlarn niy ba verdiyini anlamrd. Birinci fsil d nc fsil kimi, mahiyyt etibaril yeni he bir mtlb amamd. Sadc, bildiklrinin sistem salnmasna kmk etmidi. Amma kitabla tanlqdan sonra dli olmadna vvlkindn daha mhkm inanrd. Azlqda qalmaq, htta tamam tk olmaq dliliy dlalt ed bilmz. Hqiqt var, bir d yalan var. gr sn, az qala, btn dnya il z-z glrk yen d hqiqtin trfind dayanrsansa, demli, dli deyilsn. Batmaqda olan gnin sar fqlri pncrdn dz yastnn stn drd. Uinston gzlrini yumdu. Siftin yaylan ilq gn i, Culiyann ists bu dqiq qucaqlaya bilcyi hamar bdni ona gc v zninam hissi tlqin etdi. O, thlkdn uzaq idi, hr ey qaydasnda idi. Salam al statistik gstrici deyil dey mzldanaraq yuxuya getdi. Bu szlrd ox drin mdriklik

gizlndiyini dnrd... X FSL Oyananda Uinstona el gldi ki, xeyli yatb. Lakin khn divar saat yalnz 20-30 dqiq yuxuladn gstrirdi. Yen mrgldi. Sonra hytdn qulaqlarnn yrdiyi gur mahn ssi eidildi: Artq oxdan yoxdur o xo arzula,r lk yaz gn kimi kb getdilr. rkd n qdr dilklrim var, irin rya olub gzdn itdilr. Bu sfeh mahn hl d dbdn dmmidi. Btn hr onu oxuyurdu. Htta Nifrt rqisini d stlmidi. Ss oyanan Culiya irin-irin grnib yataqdan qalxd. -Bir ey yemk istyirm, dedi. Blk yen qhv dmlyim? Bu ndir? Hl bir bax, kerosinka snb, su da soyuyub. Culiya kerosinkan qaldrb silkldi. He iind neft d qalmayb. -Blk, gedib mister arrinqtondan istyk? -Tccb qalmal idir, qz ban bulad. Tzc doldurmudum. Geyinmk lazmdr. El bil, hava srinlib. Uinston da qalxb geyindi. Susmaq bilmyn ssin sahibi is hl d oxuyurdu.

Qoy desinlr mn, daha az gzl, Qoy desinlr mn, zaman hkimdir. O ac gz ya, o hzin szlr, Yen d qlbimi simtk inldir. Uinston kombinezonunun kmrini balayb pncry yaxnlad. Gn artq evlrin arxasnda grnmz olmudu. Hyt vvlki kimi iql deyildi. Skiy dnmi da plitlr yamya idi. Sanki, kims onlar tzc yumudu. Smann bacalarn arasndan grnn hisssi el ffaf v tmiz idi ki, az nc onun da yuyulduunu dnmk olard. Qadn yorulmaq bilmdn tkn il ziv arasnda addmlayrd. Dodaqlarnn aras paltar sancaqlar il dolub boalrd. Ssi gah yksklr

qalxr, gah eidilmz olurdu. Bir ucdan da aravermdn zivy ya sgi asrd. Uinston fikirldi ki, grsn, qadn paltar yumaqla ailsini saxlayr, yoxsa iyirmi-otuz nvsinin qabanda qulluquluq edir? Culiya glib yannda dayand. kisi d heyranlq hissi il aadak nhng qadna baxrdlar. Qadn ayaq barmaqlar zrind diklib koppu qollarn zivy uzatd, at sarsn xatrladan iri yambzlar arxaya xaraq daha yumru v byk grnd. Uinston qfltn onun gzl olduunu dnd. He vaxt alna glmzdi ki, oxsayl doular nticsind nhngln, ar idn brkiyib kobudlaan, mnbit torpaa dm turp toxumu kimi yer-gy smayan lliyal qadn gzl ola bilr. Lakin o, gzl idi. Uinston htta z-zndn sorudu ki, ax niy d olmasn? Brnc alan kobud drisi, qranit paras kimi mhkm, formasz silueti saysind onun bdninin qz bdnin oxarl itburnu meyvsinin qzlgl bnzyii il mqayis oluna bilrdi. Lakin kim dey bilrdi ki, meyv ikdn yaraqszdr? -Gzldir, dey Uinston pldad. -Budlarnn eni az bir metr atar, Culiya da z fikrini dedi. -Bu da onun gzlliyidir. Uinston bir li il Culiyann inc belini qucaqlamd. Qz btn bdni il Uinstona sxlmd. Amma onlarn bdnlri dnyaya he vaxt bir krp gtir bilmyckdi. He vaxt bacarmayacaqlar i idi. Glck onlar gizlinc azlarda dolaan szlri, bir d allar il ana bilrdi. Hytdki qadn, yqin ki, byk al sahibi deyildi. Amma onun gcl llri, hrartli ryi, doub-tryn btni vard. Uinston qadnn indiy qdr ne uaq doduunu tsvvrn gtirmk istdi. Belsi ox asanlqla on beini d doa bilrdi. Yqin, travtli alar ox qsa kmidi. Yaban qzlgl kimi alm, pardaxlanmd. Sonra is yax gbr verilmi meyv kimi imi, brkimi, qzarb kobudlamd. Ardnca yuyub-ydrmaq, tikib-yamamaq, biir-dr, sil-spr balanmd. Otuz ildn bri nfsini drmdn vvlc uaqlarnn, indi d nvlrinin qulluunda durmudu. Amma btn bunlardan sonra hl d znd mahn oxumaa qvv tapr. Qadn haqqnda fikirlrkn duyduu mistik heyranlq hissi il uzaqdan, bacalarn arasndan grnn v fq qovuub gzdn itn tmiz, buludsuz sma paras arasnda qrib bir ballq vard. Smann ham n eyni olduunu, Avrasiyada da, stasiyada da, burada da sla frqlnmdiyini dnmyin z qrib idi. Bu sma altndak insanlar da birbirlrin ox bnzyirdilr. Dnyann hr yerind yzlrl, minlrl, milyonlarla insan da okeaniyallar kimi cahil, biri digrindn xbrsiz idilr. Bir-birlrindn yalan v nifrt divarlar il ayrlmdlar. Buradaklar kimi onlar da hl fikirlmyi yrnmmidilr. Lakin rk, btn v zllrind qvv toplamdlar. O qvv bir gn mtlq dnyann altn stn evirckdi. gr glckl bal mid varsa, yalnz prollara bslnn middir. Kitab oxuyub qurtara bilms d, Qoldsteynin gldiyi nticnin d bel olacan bilirdi. Glck prollarndr. Lakin zaman yetind prollarn quracaqlar

dnyann ona Uinston Smit Partiyann qurduu dnya kimi yad v gey olmayacana inana bilrdimi? nana bilrdi. nki hmin dnya n az salam ala saslanacaqd. Brabrlik olan yerd salam al da olmaldr. Gec-tez mtlq bel olacaq, gcn yerini ur tutacaq. Prollar lmzdir. Hytdki nhng qadn fiquruna baxanda buna sla bh yeri qalmr. Lap min il kes d, dnya dyimyn qdr onlar btn pisliklrin acna kri qular kimi yaayacaqlar. Partiyann znn mhrum olduu, lakin insanlarda ldr bilmdiyi hyat eqini bdnlri il bir-birlrin trcklr. -Yadndadr, Uinston sorudu, ilk df grdymz gn menin iindki talada qaratoyuq bizim n nec oxuyurdu? -Bizim n oxumurdu. Culiya cavab verdi. z kefin oxuyurdu. Blk, he z kefi n d yox, el-bel oxuyurdu. Qular oxuyur. Prollar oxuyur. Partiya is oxumur. Dnyann drd bir trfind Londonda, Nyu-Yorkda, Afrika v Braziliyada, srhdlrin arxasndak sirli, yasaq lklrd, Parisin v Berlinin klrind, hdudsuz Rusiya llrin splnmi kndlrd, inin v Yaponiyann bazarlarnda hr yerd oxsayl doulardan bdninin llri itmi, dnyaya glndn ln kimi zillt iind yaayan bu mhkm, yenilmz qadn dayanmdr v aravermdn z mahnsn oxuyur. Gnlrin birind onun zmtli btnindn mtlq urlu varlqlar dnyaya glck! Sn lsn, glck is onlardr. Onlar bdnlrini canl saxlaya bildiklri kimi, sn d aln canl tutma bacarsan, o glcy rik ola bilcksn, iki vur ikinin drd brabr olmas haqqndak gizli tlimi sonrak nsillr atdra bilcksn. -Biz lyk, dey Uinston skutu pozdu. -Biz lyk, Culiya onun szlri il etirazsz razlad. -Siz lsnz, arxalarndan dmir kimi cingiltili ss eidildi. Sksk irisind knara atldlar. Uinstonun ii bir anda buza dnd. Culiyann gzlrinin byyb hdqdn xdn grd. Qzn sifti amsov-sarmtl rng almd. Almacqlarndak rng yanaqlar il mqayisd daha parltl grnrd. -Siz lsnz, dey dmir kimi cingildyn ss bir d tkrar etdi. -Ss klin arxasndan glir, Culiya pldad. -Ss klin arxasndan glir,-divardan ks-sda eidildi Durduunuz yerd dayann. mr olmayana qdr yerinizdn trpnmyin. Baland! Axr ki, baland. Onlar qmldanmrdlar, yalnz bir-birlrin baxrdlar. Qab canlarn qurtarmaq, n qdr gec deyil, zlrini evdn bayra atmaq allarna da glmirdi. Divardan eidiln dmir ssin hkmndn xmaq mmknsz idi. aqqlt eidildi. El bil ki, qapnn rzsini zrbl vurub adlar. qrqlar dmy splndi. Divardak qravra yer dd, arxadak

teleekran z xd. -ndi onlar bizi grrlr, Culiya dedi. -ndi biz sizi grrk,-ss tkrarlad. Otan ortasnda dayann. Krk-kry durun. llrinizi banzn arxasnda tutun. Bir-biriniz toxunmayn. Onlar bir-birlrin toxunmurdular. Lakin Uinstona el glirdi ki, Culiyann nec uunduunu btn bdni il hiss edir. Blk, titryn el z idi? Dilrinin bir-birin dyib aqqldamasna hl imkan vermirdi. Amma dizlri szn baxmrd. Hm binann irisindn, hm d bayrdan ayaq sslri eidilirdi. Sanki, btn hyt adamla dolmudu. Dalarn st il nyi is sryb aparrdlar. Qadnn mahns yarda qrlmd. Sonra uzun-uzad gurultu ssi gldi. El bil paltar tknsini hyt boyu obabubaa dartrdlar. Arnn dourduu fryadlarla sbi qqrtlar bir-birin qarmd. -Ev mhasiry alnb, Uinston dedi. -Ev mhasiry alnb, ss tkrarlad. O, Culiyann dilrinin biri-birin dyib nec aqqldadn eidirdi. -Mnc, daha vidalaa bilrik, Culya dedi. -Vidalaa bilrsiniz,-ss dillndi. Ardnca is Uinstonun vvllr haradasa eitdiyi nazik, ziyallq ahngi il seiln frqli ss gldi: - Bir halda ki vidalamaq mvzusuna toxunduq, onda ki am yandraram, Sni dayandraram, Qlnc alsam bir kr, Ban dck yer... Uinstonun arxasnda n is cingilti il snb arpayya splndi. Hytdn pncry nrdivan uzatmdular, ucu pncrnin rivsin dayanm, lri iliklyib yer tkmd. llrind rezin dynklr tutmu qara uniformal, iri cssli adamlarla dolmudu. Uinston daha titrmirdi. Htta gzlri d bir nqtd donub qalmd. sas msl tam sakit dayanmaq idi. Grk dylmk n onlarn lin bhan vermyydin. Pekar boksular kimi tli z, az yerin baqla rtilmi kimi nazik dodaqlar olan biri Uinstonun qarsnda dayanb rezin dynyini ba barma il hadt barmann arasnda fikirli-fikirli oynadrd. Baxlar qarlad. llrini bann arxasnda tutub, sifti v bdni tam mdafisiz halda sni vurmaa hr an hazr olan adamn qarsnda dayanman dourduu dhtli kmksizlik vziyytini Uinston btn kskinliyi il hiss edirdi. Dynkli adam a rngli dilini xarb dodaqlarn yerindki nazik drini yalad v ondan araland. Yen cingilti ssi eidildi. Kims masann stndki press-papyeni gtrb zrbl buxarya rpd. Tortdan qopmu karameli xatrladan chray rngli mrcan qrnts dmnin st il Kims nrdivanla yuxar drmard. Pillknlrdn d ayaq sslri eidilirdi. Otaq alt nall kmlr geymi,

drland. Nec balacadr, dey Uinston fikirldi. Bu nec balaca imi... Arxada kims ar-ar nfs ald. Tapplt ssi eidildi. Uinston topuuna dyn gcl tpik zrbsindn mvazintini itirib yxlmamaq n gcl zn saxlad. Otaqdaklardan baqa biri var gc il Culiyann qarnna zrb endirdi. Qz ardan ikiqat oldu. Dmd qvrlr, nfsini gcl kirdi. Uinston ban bir millimetr d olsun evirib baxmaa qorxurdu. Amma hrdn qzn qan qam siftini, aq qalm azn gr bilirdi. Keirdiyi dhtli qorxu hissindn baqa, el bil, Culiyann arsn z bdnind hiss edirdi. Lakin he bir ar boulmamaq n aparlan mbariz qdr dzlmz ola bilmzdi. Uinston bunun n olduunu yax bilirdi. Can kimsi kimi dhtli ar idi. Onun zabna tablamaq n mtlq bir udum havaya ehtiyac vard. Sonra iki nfr qzn ayaqlarndan v iyinlrindn yapb kis kimi otaqdan xarb apardlar. Uinston Culiyann zn bir anla gr bildi. Sifti yilmi, saralmd. Gzlri yumulu idi. Yanaqlarna kdiyi rng lky bnzyirdi. Qz sonuncu df grrd. Hl d mqvva kimi dayanmd. Ona toxunan yox idi.. Banda tamamil yersiz, bir qara qpiklik dyri olmayan fikirlr dolard. Grsn, mister arrinqtonu da hbs ediblr? Hytdki qadnn aqibti nec oldu? Kiik tbii ehtiyaca gr mtlq tualet getmk istdiyini hiss eldi. styin z d tccblndi. Cmisi iki- saat vvl ayaqyolunda olmudu. Buxarnn stndki saatn qrblrinin doqquzu, yni axam 21-i gstrdiyi diqqtini kdi. Amma bayrda hava hl d kifayt qdr iql idi. Mgr avqust aynda axam saat 21-d qaranlq dmr? Blk, Culiya il vaxt dyiik salblar. Blk, btn gecni yatblar? Eldirs, bayaq dndy kimi saat 20.30 deyil, artq ertsi gn, shr saat 8.30 olmaldr. Uinston bu mslnin stnd ox da ba sndrmaq istmdi. nki daha he bir hmiyyti yox idi. Koridorda dmy ehmalca toxunan ayaq sslri eidildi. Mister arrinqton otaa daxil oldu. Qara uniformal adamlar faraat vziyyti aldlar, sslr drhal ksildi. Mister arrinqtonun glii il sanki, hr ey dyimidi. Onun baxlar press-papyenin dmy splnmi qrntlarna satad. -ni ydrn, dey srt ssl mr verdi. Otaqdaklardan biri tez aa yildi. Mnzil sahibinin vvlki londonlu lhcsindn sr-lamt qalmamd. Uinston yalnz indi teleekrandan eitdiklri ssin kim mxsus olduunun frqin vard. Mister arrinqton yen khn mxmr pencyini geymidi, amma daim boz grnn salar qara rngd idi. Eynk d taxmamd. Sanki, znninin doruluunu yoxlamaq n Uinstonu ani v srt baxla szd. Sonra bir daha maraqlanmad. Dzdr, hl mister arrinqtonu tanmaq mmkn idi, amma eyni zamanda, vvlki adam olduunu sylmk d tindi. Qamti dzlmidi, daha cssli grnrd. Qara qalar hmiki kimi kolpan deyildi, znn qrlar da yoxa xmd. Siftinin btn cizgilri vvlkindn frqli idi. Htta burnu da, el bil, balacalamd. Uinstonun gzlri qarsndak z, sanki, otuz be yal, soyuqqanl v ehtiyatl adamn sifti idi. Uinston fikirldi ki,

hyatnda ilk df Fikir Polisinin gerk tmsilisini grr.

*****

NC HSS I FSL Uinston harada olduunu bilmirdi. Yqin, Sevgi Nazirliyin gtirmidilr. Amma gmann dqiqldirmy he bir imkan yox idi. Hndr tavanl, divarlarna a, parltl ka vurulmu pncrsiz kameraya salnmd. Gzgrnmyn lampalar stn soyuq iq salrd. Haradansa qula crmaqlayan asta, lakin aramsz uultu eidilirdi. Uinston bunun havalandrma qurusunun ssi olduunu dnd. Qapn, bir d zbzdki paraann yerini xmaq rtil kamera boyu divarlara ensiz taxta oturacaqlar brkidilmidi. Drd bir trfdn kameraya drd teleekran nzart edirdi. Qarnndak kt ar sakitlmk bilmirdi. Sanc onu strtl mana basb namlum istiqamt aparanda balamd. Yemk istyirdi. N is qeyri-insani, vhi hiss evriln aclq hdini ksirdi. Btv bir gn, blk d, gnyarm idi ki, dilin he n dymmidi. Shr, yoxsa axam hbs edildiyini hl d bilmirdi. Yqin, he zaman da bilmyckdi. Tutub bura gtirndn sonra bir df d olsun yemk vermmidilr. Ensiz skamyada llrini dizinin stn qoyub bacard qdr sakit oturmaa alrd. Uinston, mumiyytl, hmi sakit davranmd. Burada is gzlnilmz bir hrkt elyn kimi teleekran adamn stn qqrrd. Yemk istyi get-ged daha da iddtlnirdi. Hr eydn ox bir tik rk istyirdi. Ndns, Uinstona el glirdi ki, kombinezonunun cibind rk qrntlar olmaldr. Cibind n vaxtdansa htta btv bir dilim quru ryin qaldn dnrd. Yoxsa arabir ayaqlarna toxunan brk ey ndir? Axrda aclq qorxuya qalib gldi. Uinston lini cibin uzatd. -Smit! teleekran cmxrd. Altm-yetmi doqquz! Smit U.! Kamerada linizi cibiniz salmayn! Uinston tzdn llrini dizinin stn qoyub donmu vziyyt ald. Bura gtirmmidn vvl onu baqa yer aparmdlar. Adi dustaqxana, ya da partullarn srncamndak ilkin hbs kameras idi. Orada n qdr saxlandn bilmirdi. Hr halda, bir ne saat qalmd. Saat olmadndan, stlik d, kameraya gn i dmdiyindn vaxt tyin etmk mmkn deyildi. lk hbs kameras funt qoxuyan, ssli-kyl yer idi. Txminn, indikin bnzyirdi, amma hr trfi irk irisindydi. Kiik kameraya on, blk d, on be mhbus doldurmudular. ksriyyti adi cinaytkarlar idi. Amma aralarnda siyasi ittihamlarla tutulanlar da gz dyirdi. Uinston hr trfdn irkli insan bdnlri il sxdrlm halda divarn dibind oturmudu. Qorxudan v qarnndak sancdan kamera yoldalarna he bir maraq gstrmirdi. Lakin Partiya zvlri il digr mhbuslarn davranlar arasndak

heyrtamiz frq diqqtindn yaynmamd. Partiya zvlrinin hams sssiz-smirsiz v qorxu irisind idilr. Adi cinaytkarlar is, sanki, meydan sulayr, he kimdn, he ndn qorxmurdular. Onlar nzartilrin nvanna thqir yadrr, llrindn bir eyi almaq istynd srt mqavimt gstrir, divara v dmy dbsiz szlr yazr, paltarlarnn, kim bilir, harasnda is gizldrk kameraya gtirdiklri rza yeyir, htta qayda-qanun tlb edn teleekrana mxrmaqdan da kinmirdilr. Digr trfdn, adi cinaytkarlardan bzilrinin nzartilrl yax mnasibt qurduqlarn grmmk olmurdu. Onlar lqblri il arrdlar, arada dil tutub qap deiyindn siqaret almaa alrdlar. Gc ttbiq etmk lazm glnd is, nzartilr bu cinaytkarlarla daha yumaq davranr, htta l-qol atmalarna da gz yumurdular. Hbs olunanlarn ksriyyti gndrilcklri icbari mk drglri haqqnda ox danrdlar. Eitdiyi shbtlrdn Uinston bel qnat glmidi ki, myyn laqlr yaratsan v hr eyin yolunu, yatan bilsn, drgd ba saxlamaq mmkndr. Orada pulla l alma, kimins sevimlisin evrilm v hr cr soyunuluq mvcuddur, uaqbazlq v fahilik geni yaylb, htta kartofdan gizlic araq da kirlr. Adi cinaytkarlarda etimad daha bykdr. Xsusn quldurlar v qatillr znnxsus hbsxana aristokratiyasdr. n qara ilr is hmi siyasilri gndrirlr. Kameradan bir-birinin ardnca mxtlif dustaqlar glib keirdilr. Onlarn arasnda narkotik alverilri, orular, soyunular, qaaqmallar, iki dknlri, fahilr vard. yyalar bzn el qalmaqal salrdlar ki, onlar sakitldirmk n btn kamera birlmli olurdu. Drd nfr nzarti l-ayandan yapdqlar, txminn, altm yalarnda, dlri sallanm, prpz salarnn a ridlri hr trf dalm nhng qadn zorla kameraya salmaa alrdlar. Qadn qqrr, syr, tpik atrd. Basabasda ayaqqablarn dartb ayandan xarmdlar. Axr ki, onu iri sryb dz Uinstonun dizlrinin stn atdlar. Az qalmd ki, ayaqlarn sndrsnlar. Qadn birthr qalxb oturdu. Nzartilrin ardnca: S... buradan, oralar! dey qqrd. Yalnz bundan sonra kimins ayaqlarnn stnd oturduunun frqin vard. Birthr knara kilib skamyada zn yer eldi. -Bala, canm, dedi. Dizinin stnd z xouma oturmamdm. Bu yaramazlar gtirib atdlar. Grrsn, xanmlarla nec rftar elmyi d bilmirlr. Qadn susdu, li il sinsini ynglc yumruqlayb gyirdi. -Bala dedi, he zmd deyilm. Ban yana ydi, drhal da qusub btn dmni batrd. -ndi bir az toxtadm, dey gzlri yumulu halda arxaya sykndi. Mn hmi deyirm: glni saxlama. Qarnnda qalb turumam boalt getsin! Hal bir az yaxlamd. Ban evirib Uinstona bir d baxd. Deysn, quu qonmudu. Srbst li il onun iynini qucaqlayb zn trf kdi. Pivnin v qusuntunun bir-birin qarm

ksif iyi Uinstonun zn vurdu. -Canm, snin adn ndir? -Smit, dey Uinston soyadn syldi. -Smit? bax ha! Mn d Smitm. Arada qadnn htta gzlri yaaran kimi d oldu. Snin anan da ola bilrdim. Hqiqtn, anam da ola bilrdi, dey Uinston fikirldi. Ya da, bdn quruluu da uyun glirdi. yirmi il icbari mk drgsind qalandan sonra hr bir adamn tannmaz drcd dyimsi mmkndr. Kamerada baqa he ks Uinstonla danmad. Cinaytkarlarn Partiya zvlrini aq-akar saya salmamalar qrib grnrd. Onlar gizltmk istmdiklri nifrtl siyasilr dey arrdlar. Hbs olunmu Partiya zvlri, mumiyytl, danmaqdan qorxurdular. Bir-birlri il nsiyyti is allarna gtirmirdilr. Uinston yalnz birc df skamyada bir-birlrin sxlb oturmu Partiya zv iki qadnn tlsik pldamalarndan bir ne sz eid bilmidi. Qadnlar hanssa 101-ci otaq haqqnda danrdlar. Uinston shbtdn he n anlamamd. ki, blk d, saat vvl is onu yeni kameraya gtirmidilr. Qarnndak kt ar he cr keib-getmirdi. Gah sakitlir, gah da yenidn iddtlnirdi. Uinstonun fikirlri d arya uyun dyiirdi. Ar gclnnd yalnz onun mmkn qdr tez sakitlmsi, bir d aclq haqqnda dnrd. Ar azacq ara vernd is yenidn vahim hissin qaplrd. Bzn qarda zn nlrin gzldiyini el aydn tsvvrn gtirirdi ki, ryi az qala sinsini deib xr, nfsi ksilirdi. Dirsklrin dyn dynk zrblrini, nall kmlrl dizlrin vurulan tpiklri bdnind hiss edirdi. Sndrlm dilrini tpr-tpr dmd srnmsi, aman dilyib yalvarmas gzlrinin nn glirdi. Culiya, demk olar ki, yadna dmrd. Fikrini he cr qzn zrind cmly bilmirdi. Onu sevirdi, ona he zaman xyant etmyckdi. Bu, hesab qaydalar qdr sad v aydn msl idi. Amma indi ryind Culiyaya qar he bir hiss yox idi. Htta qzn bana gtirilnlr haqda da dnmmy alrd. O`Brayeni daha tez-tez xatrlayrd. Hr df d ryind mid qlcm parldayrd. O`Brayen Uinstonun hbs edildiyini bilmlidir. Dzdr, o demidi ki, Qardalq cmiyyti he vaxt z zvlrinin xilasna tbbs gstrmir. Lakin arada lgc shbti vard; mmkn olsa, ona gizlic lgc trrlr. Nzartilr zlrini kameraya yetirn qdr az be saniy keck. lgc yandrc soyuqluqla damarlarn ksib-dorayacaq. Htta onu sxan barmaqlar da smy qdr doranacaq. n kiicik ardan da qorxub titryn bdni bu fikirlrin tsiri altnda smcy drd. Kameraya lgc gndrils bel, Uinston ondan istifad edcyin min deyildi. nsan hr ann z hkm olduuna inanr, sonunda onu yen ignclr gzldiyini bils d, mrn on dqiq uzatmaq n dridn-qabqdan xr.

Bir ne df kamerann divarlarna vurulmu kalar saymaa almd. lk baxdan adama asan grnrd. Amma Uinston hr df bu v ya digr yer atanda ab hesab itirirdi. Daha ox hara gtirilmsi v indi saat ne olmas il maraqlanrd. Bzn ona el glirdi ki, indi kd gnn gnorta vaxtdr. Bir an sonra is eyni minlikl hr trfi qat qaranlq brdyn dnrd. Thtlur kild d olsa, bel yerlrd iqlarn he zaman sndrlmdiyini anlayrd. Bura he zaman qaranlq olmayan yer idi! Uinston yalnz indi O`Brayenin bu szlrinin mnasn drhal anlamasnn frqin vard. Sevgi Nazirliyind pncr yox idi. Onun kameras binann tn ortasnda da ola bilrdi, ky baxan smtind d. Onu yerin altndak onuncu mrtbd d saxlaya bilrdilr, binann yerst hisssinin otuzuncu mrtbsind d! Uinston fikrn tez-tez yerini dyiir, bu yolla bdninin yerin altnda gmldyn, yoxsa torpan stnd olduunu myyn etmy alrd. Koridordan eyni ahngl dmy rplan ayaq tappltlar eidildi. Polad qap cingilti il ald. Aappaq, dzgn cizgili sifti mum maskaya bnzyn, ynind kip oturmu yaraql qara uniformann parlts siftin yaylan gnc zabit inaml addmlarla iri girdi. linin iarsi il nzartilr qapnn arxasndak mhbusu kameraya gtirmlrini mr etdi. air Amplfort ayaqlar dolaa-dolaa iri gedi. Polad qap cingilti il onun arxasnca baland. Amplfort vvl saa, sonra sola trf bir-iki inamsz addm atd. Sanki, otaqda ikinci qapnn olduunu dnr v onu axtarrd. Sonra kamerada oba-bubaa addmlamaa balad. Hl Uinstonu grmrd. Hycanl nzrlri onun ba zrindn bir metr yuxarya, divara zillnmidi. Amplfort ayaqqabsz idi. Corabndak deiklrdn iri, irkli ba barmaqlar bayra xmd. z d bir ne gn olard ki, qrxlmamd. Almacq smklrin qdr tk basm sifti ona iri, yndmsiz bdni v sbi l-qol hrktlri il bir araya smayan quldur grkmi vermidi. Uinston zn talt v durunluqdan xarmal idi. O, Amplfortla danmaldr. Htta teleekran stn mxrsa da, mtlq bunu etmlidir. Blk, lgc el Amplfort vasitsil gndriblr. -Amplfort! dey onu ard. Teleekran susurdu. Amplfort ynglc diksinib dayand. Baxlar yava-yava Uinstona trf ynldi. -A-a, Smit! dedi. Siz d buradasnz? -Bs siz ny gr buradasnz? -Dzn desm... O, yndmsiz hrktl Uinstonla zbz skamyada oturdu. Bilirsiniz ki, slind, yalnz bir cinayt var. -Siz d o cinayti trtdiniz? -Grnr, eldir. Amplfort llrini qaldrb barmaqlar il gicgahn ovudurdu. Sanki, nyi is yadna salmaq

istyirdi. -Bel eylr olur, dey inamsz halda szn davam etdi. Yalnz bir eydn bhlnirm. Hbsimin yegan mmkn sbbi d onu sayram. lbtt, ehtiyatszla yol vermim. Bilirsiniz ki, Kiplinqin srlrinin akademik nrini hazrlayrq. Mn misrann sonundak God szn toxunmadm. He n ed bilmdim! o, az qala zndn naraz trzd gzlrini qaldrb Uinstona baxd.- Misran dyidirmk olmazd. Yegan uyun gln qafiy rod4 idi Sizin xbriniz varm ki, btn ingilis dilind rodla hmqafiy olan yalnz on iki sz mvcuddur? Ne gn ba sndrdm. Amma ayr qafiy tapa bilmdim. Amplfortun siftinin ifadsi dyiildi. ndi vvlki tssf hissi kilib getmidi, ani d olsa, znd htta mmnunluq ifadsi grnd. zn basm tkn v irkin arxasndan yaddann drinliklrindn hanssa lazmsz fakt tapb z xaran v buna gr d zn xobxt sayan pedantn intellektual sevinci sezilirdi. -ngilis poeziyasnn btn tarixinin daim ingilis dilinin qafiy qhtliyi il sx bal olduu fikri haansa alnza glibmi? dey Uinstondan sorudu. Yox, bu mtxssis fikri he vaxt Uinstonun alna glmmidi. ndiki raitd d Amplfortun dediyind mhm v maraql he bir ey grmrd. -Bilmirsiniz, saat nedir? dey ondan sorudu. Amplfort yen d zn itirn kimi oldu. -Dz, bu bard he fikirlmmim. Mni iki, ya da gn vvl hbs ediblr. El bil, haradasa pncr grmk midi il yen kamerann divarlarn gzdn keirmy balad. Burada gec il gndzn he bir frqi yoxdur. zm d bilmirm, vaxt nec tyin etmk olar? Onlar daha bir ne dqiq dandlar. Sonra xsusi sbb olmadan teleekran: Ssinizi ksin! dey stlrin mxrd. Uinston llrini dizinin stn qoyub sssiz-smirsiz oturdu. rigvdli Amplfort ensiz skamyada yerini he cr rahatlaya bilmirdi. Oyan-buyana evrilir, arq, uzun qollar il dizinin gah birini, gah o birini qucaqlayrd. Teleekran stn mxrb sakit oturmasn tlb etdi. Vaxt keirdi. Amma n qdr? yirmi dqiq, yoxsa bir saat? Dqiq sz demk tin idi. Koridordan yen addm sslri eidildi. Uinstonun qarn yen sancd. Tezlikl, lap tezlikl, blk, be dqiqdn sonra, blk, el indinin znd addm sslri onun nvbsinin atdn bildirck. Qap ald. Soyuq siftli gnc zabit kameraya girdi. linin ani hrkti il Amplforta iar edrk: 4
ngilis dilind God Allah, rod is sa, dmir ubuq, armatur,qrmanc v s. mnalar bildirir.

Amplfort Allah szn yenildirilmi mtnd saxladna v bununla da dini tbliatla mul olduuna gr ittiham edilir.

-101-ci otaa! dedi. Amplfort iki nzartinin mayiti il koridora xd. Siftind brk hycan, eyni zamanda anlay ifadsi vard. Deysn, bu df aradan daha uzun vaxt kedi. Uinstonun qarnndak ar get -ged iddtlnirdi. Hmi yuvarlanb eyni yuvaya dn bilyard ar kimi, onun banda da eyni fikirlr tkrar-tkrar dolard. slind, yalnz alt ey barsind fikirlirdi: qarnndak ar, bir tik rk, qan v fryadlar, O`Brayen, Culiya, lgc. Qarnnda yeni, vvlkindn d gcl sanc baland. Koridordan kameraya yaxnlamaqda olan ar ayaqqab tappltlar eidilirdi. Qap alan kimi Uinstonu soyuq v ksif tr qoxusu vurdu. Parsonsu gtirmidilr. ynind xaki rngli qsa alvar v qolsuz kynk vard. Tccbdn hr ey Uinstonun yadndan xd. -Siz d buradasnz? dey sorudu. Parsons evrilib Uinstona baxd. Baxlarnda n maraq, n d tccb sezilirdi. Sadc, yazqlq, miskinlik hiss olunurdu. sbi halda kamerada var-gl etmy balad. Deysn, hl d sakitl bilmirdi. Hr df addmn atanda tli dizlrinin nec titrdiyi aydn grnrd. Geni alm gzlri dz qabaa baxrd. El bil, baxlarn uzaqdak hanssa nqtdn he cr yayndra bilmirdi. -Sizi niy hbs ediblr? Uinston sorudu. -Fikir cinaytin gr! Parsons az qala alamsnaraq cavab verdi. Ssind drin pemanlq, stlik d, bu dhtli klmnin zn aid edilmsindn doan qorxu v tccb sezilirdi. Uinstonun qarsnda dayanb hrartl danmaa balad: -Siz nec fikirlirsiniz, Smit, onlar mni glllycklr? gr adamn ox byk gnah yoxdursa bizd, mumiyytl, he kimi glllmirlr, el deyilmi? Yalnz fikirlr gr... Amma fikr mr vermk mmkn deyil ax... nanram ki, mn diqqtl qulaq asacaqlar. Hr eyi aydnladracaqlar. Buna minm. Yqin ki, haqqmda hr cr mlumatlar var. Nec adam olduumu siz d yax bilirsiniz. Hr halda, zm gr pis adam saylmamam. lbtt, byk al sahibi deyilm. Amma i can yandrmam. Hmi Partiya n limdn glni etmim. Blk, dz demirm? Nec fikirlirsiniz, be ill canm qurtara bilrm? Yax, lap olsun on il! Mnim kimi adamlar mk drgsind d byk fayda gtir bilrlr. Ax birc df aya bdrdiyin gr adam glllmzlr. -znz gnahkar sayrsnz? -lbtt gnahkaram! Parsons teleekrana bacard qdr ox yarnmaa alaraq ucadan qqrd. Siz nec dnrsnz, mgr Partiya gnahsz adam hbs edr? Onun qurbaayabnzr sifti sakitldi, htta znd ynglvari zndnrazlq ifadsi d peyda oldu. Fikir cinayti dhtli eydir, dostum! dey siftin mdrik ifad vermy alaraq szn davam etdi. ox mkrli eydir.

Adam el yerd yaxalayr ki, he znn d xbrin olmur. Bilirsiniz, mn harada ilimim? Yuxuda! Siz olan deyirm. Harada olmuamsa, yax ilmim. Bacardm elmy almam. He vaxt da alma glmyib ki, beynim bel zirzibill dolu ola bilr. n pisi d odur ki, bunlar yuxuda danramm. He bilirsiniz, dilimdn hans szlri eidiblr? O, ssini alaltd, ar xstnin yannda onun diaqnozu barsind hkiml danan adam kimi mhrm pltya kedi. -Rdd olsun Byk Qarda! Gr bir dilimdn nec szlr xb! Hm d dflrl tkrarlamam. Amma z aramzdr, dostum, birc ona sevinirm ki, msl ox bymmi mni hbs elyiblr. Bilirsiniz, tribunal qarsna xanda n demk istyirm? Deycym ki, ox sa olun! Deycym ki, i-idn kemmi mni xilas etdiyiniz gr ox sa olun!. -Bs sizi kim l verib? dey Uinston sorudu. -Balaca qzm! Parsons kdr qarq qrurla dillndi. Aar deiyindn mn qulaq asrm. Szlrimi eidib, ertsi gn d birbaa patrullarn yanna gedib. Yeddiyal soxulcan n ox da pis balanc saylmamaldr, el deyilmi? Fikirlirsiniz ki, ondan incimim? Qtiyyn! ksin, fxr edirm. Qzmn bu hrkti bir daha gstrir ki, uaqlarma dzgn trbiy vermim. Parsons bir ne df skamyada oturub yen tlsik yerindn qalxd. Paraaya uzun-uzad baxd. Sonra linin bir hrkti il qsa alvarn aa sald. -Bala, dostum! Daha dz bilmirm. Grnr, hycandandr. Parsons iri daln paraaya basd. Uinston llri il zn qapad. -Smit! drhal da teleekradan sbi qqrt eidildi. Altm-yetmi doqquz, Smit U! linizi siftinizdn kin! Kamerada z qapamaq olmaz! Uinston llrini aa sald. Parsons uzun mddt v ss-kyl zn boaltd. Sonra mlum oldu ki, paraann qapa yax balanmr. Kameran brm dhtli iy bir ne saat kilmdi. Parsonsu da apardlar. Kamerada bir ucdan yeni dustaqlar peyda olur v sirli kild yoxa xrdlar. 101-ci otaa arlan bir qadnn bu szlri eidrkn nec bzb yumaa dndy v rnginin aappaq aard Uinstonun diqqtindn yaynmad. Vaxt is keirdi. gr onu kameraya shr gtirmidilrs, indi axamst olmal idi. gr gndz gtirmidilrs, onda gecyarsdr. Kamerada kiili-qadnl alt dustaq qalmd. He kimdn ss-smir xmrd. Uinstonla zbz uzun dili v sanki, nsi olmayan bir nfr oturmudu. Sifti eynn hanssa iri, amma ziyansz gmiricini xatrladrd. Lk basm tli ovurdlar o qdr ikin idi ki, istr-istmz adamn fikrindn aznda n is yemli bir ey gizltdiyi fikri keirdi. ql, qonur gzlri qorxa-qorxa bir siftdn o birin zillnirdi. Amma kimins baxlar il rastlaanda tez gzlrini yayndrrd. Qap ald, kameraya yeni dustaq gtirdilr. Onu grnd Uinstonun bdnindn soyuq gizilti

kedi. Yeni dustaq adi grnl, ilk baxdan o qdr d rbt dourmayan adam idi. Tutulana qdr, yqin, haradasa texnik, ya da mhndis ilmidi. Siftindki zgnly baxanda heyrtlnmmk olmurdu. z qurumu kll smyn xatrladrd. Arqlqdan az il gzlri ox byk grnrd. Gzlrind kims, yaxud nys ldrc, qarsalnmaz nifrt hkk olunmudu. Tz dustaq Uinstondan bir az aralda skamyada oturdu. Uinston ona baxmrd. Amma, sadc, kll smyndn ibart zgn sift gzlrinin qarndan he cr kilmir, zab verirdi. in n yerd olduunu qfltn anlad. Bu adam acndan lrd. Deysn, eyni fikir kameradaklarn hamsnn alna eyni anda glmidi. Skamya boyu yngl hrkt sezildi. nsiz adam gzalt sifti kll smyn bnzyn adama baxr, sonra gnahkarcasna gzlrini yayndrr, dnb tkrar bir d baxrd. Sanki, bu sift qarsalnmaz qvv il onu zn kirdi. nsiz adam yerind qurcaland, nhayt, ayaa qalxd, btn kameradan keib sifti kll smyn bnzyn adama yaxnlad. Kombinezonunun cibind xeyli qurdalanandan sonra bir dilim irkli rk xarb utana-utana ona uzatd. Teleekrandan dhtli, qulaqbatrc bart eidildi. nsiz adam bir anda zn arxaya atd. Sifti kll smyn bnzyn adam drhal llrini arxasnda gizltdi. Hrkti il tklif olunan rkdn imtina etdiyini teleekrana gstrmk istyirdi. -Bamsted! teleekran barrd. yirmi yeddi-otuz bir, Bamsted D. ryi yer atn! nsiz adam rk dilimini dmy tullad. -Dayandnz yerd durun! znz qapya evirin! Trpnmyin! nsiz adam mrlr tabe oldu. ikin yanaqlarnn titrmsini hec cr saxlaya bilmirdi. Qap cingilti il ald. Gnc zabit iri girib bir addm knara kildi. Arxasnda alaqboylu, enli iyinlri v qvvtli qollar olan nzarti dayanmd. Nzarti mhbusun qarsna kedi, zabitin iarsi il onun dz aznn stn dhtli yumruq zrbsi endirdi. Sanki, bdninin btn arln bu zrby qoymudu. nsiz adam, el bil, top kimi havaya atdlar. Kamera boyu uub paraann yannda dmy srildi. Bir mddt hrktsiz halda yxld yerd uzanb qald. Azndan v burnunun dliklrindn tnd-qrmz rngli qat qan axrd. Deysn, huunu itirmidi. Asta-asta hqrr, blk d, inildyirdi. Nhayt, qarn st evrildi, tinlikl d olsa, dizlrinin v llrinin stnd dikldi. Azndan hl d selik v qan axrd, iki yer paralanm protezi dz qarsna dmd. Mhbuslar hams llrini dizlrinin stn qoyub sssis-smirsiz oturmudular. nsiz adam vvlki yerin qaytmd. Siftinin bir trfi qapqara qaralmd. Az ortasnda balaca qara dlik grnn hray rngli yndmsiz t parasna evrilmidi. Arabir sifrindn kombinezonunun yaxasna qan damlalar drd. Baxlarnda bayaqkndan da ox gnahkarlq oxunurdu. Qonur gzlri nvb il kameradaklarn siftind dolard. Sanki

hamnn gz qarsnda alaldldna gr adamlarn ona n qdr nifrt bsldiklrini aydnladrmaq istyirdi. Qap ald. Zabit linin gcl seziln hrkti il sifti kll smyn bnzyn adam gstrdi. -101-ci otaa! dedi. Uinstonun yaxnlnda kims iini kib yerind qurdalanmaa balad. Skelet-adam llri birbirin sxlm halda dizi st dmy kd. -Yolda! Zabit! dey zarmaa balad. Yalvarram, mni ora aparmayn. Bym hr eyi ab demmim? Daha n yrnmk istyirsiniz? Ax boynuma almal he bir gnah qalmayb. Siz n lazmdrsa, deyim, bu dqiq etiraf etmy, z stm gtrmy hazram. N istyirsinizs, yazn, hr eyin altndan gzyumulu qol kirm. Amma 101-ci otaa aparmayn. -101-ci otaa! zabit mrini tkrarlad. Mhbusun, onsuz da, kaz kimi avazm sifti Uinstonun indiy qdr tsvvrn gtirmdiyi rng ald. Sifti kll smyn bnzyn adamn hrsi indi aq-akar yal rng alrd. -Bama n oyun istyirsinizs, an! dey o, fryad qoparrd. Mni hftlrl ac saxlamsnz. inizi baa atdrn. Qoyun acndan lm. Glllyin! Asn! yirmi be il i verin! Daha kimi satmam istyirsiniz? Sadc deyin, btn istklrinizi yerin yetirmy hazram. l vercyim adamn kimliyi, onun bana n oyun aacanz mni qti maraqlandrmr. Arvadm, uam var. Byynn alt ya hl tamam olmayb. Hamsn tutub gtirin. Gzmn qabanda balarn ksin. Sakitc durub baxacaam. Amma mni 101-ci otaa aparmayn. -101-ci otaa! zabit mrini tkrarlad. Skelet-adam hdqdn xm gzlri il digr mhbuslara baxd. Sanki, z vzin gndrmy baqa qurban axtarrd. Gzlri nsiz adamn zilib qana bulam siftin zillndi. lini ona trf uzadb tzdn yalvard: -Siz mni yox, bax onu aparmalsnz, dedi. Bayaq nzarti yumruqla vuranda n dediyini eitmdiniz? gr imkan yaratsanz, hamsn szbsz tkrarlamaa hazram. Partiyann leyhin xan odur, mn deyilm. Nzartilr skelet-adama trf addmladlar. Onun yalvarlar qulaqbatran rtya evrildi. -Siz onun n dediyini eitmdiniz! - dey qqrmaa balad. Teleekran ilmirdi. Axtardnz adam odur! Mni yox, onu aparn! ki pzvng nzarti qollarndan yapmaq n ona yaxnladlar. Sifti kll smyn bnzyn adam zn dmy atb llrinin ikisi il d skamyann dmir ayaqlndan yapd. Daha

he bir sz demirdi, sadc, heyvan kimi ulayr, barrd. Nzartilr ayaqlarndan yapdlar, dartb skamyadan aralamaq istdilr. Skelet-adam heyrtamiz qvv il mqavimt gstrirdi. Dartma iyirmi saniyy qdr kdi. Mhbuslar llrini dizlrinin stn qoyub sssis-smirsiz oturmudular. Ham dz qarsna baxrd. Daha bart ssi eidilmirdi. Skelet-adam btn diqqtini skamyann ayandan mmkn qdr brk yapmaa vermidi. Amma birdn tamam baqa ss eidildi. Bu, skelet-adamn nzartinin nall kmlrinin altnda qrlan barmaqlarnn xrlts idi. Onu ayaqlarndan dartb kameradan bayra srdlr. -101-ci otaa! Zabit nc df mrini tkrarlad. Addmlarn gcl atan mhbusu apardlar. Ba sinsin dmd. Barmaqlar qrlm li yanndan sallanmd. Cannda he bir mqavimt gc qalmamd. Aradan xeyli vaxt kedi. Skelet-adam gec aparmdlarsa, indi shr olmal idi. Shr aparmdlarsa, axama yaxnlard. Uinston tk idi. Artq ne saatdan bri kamerada ondan baqa kims yoxdu. Dar skamyada oturmaqdan btn bdni aryrd, ona gr d arabir kamerada azacq gziirdi. Hl ki teleekran stn qqrmrd. nsiz adamn atd rk paras bayaqk yerind idi. vvlc ry baxmamaq n btn gcn sfrbr etmli olurdu. Sonra susuzluq hissi acla stn gldi. Aznn ii yapqan kimi idi. Zhrimar dadrd. Aramsz uultudan v dz gznn iin vuran a iqdan ba gicllnirdi. Beynind boluq yarandn hiss edirdi. Yalnz smklrin qdr ilyn ar dzlmz hal alanda ayaa dururdu. Amma hr an huunu itirib yxlacandan qorxduu n drhal da otururdu. Diqqti fiziki arlardan yaynan kimi beynind dhtli fikirlr dolamaa balayrd. Bzn get-ged snmkd olan midl O`Brayen v lgc haqqnda fikirlirdi. Fikirlirdi ki, lgc ryin iind d tr bilrlr. gr, mumiyytl, rk verslr... Culiya haqqndak fikirlri ox dumanl idi. Blk, haradasa qz ondan da ox iztirablara qatlamal olurdu. Blk, el bu saniylrd igncy dzmyrk ardan qqrrd. Uinston fikirlmy balad: gr payma dn zablar ikiqat artrmaq rtil Culiyan xilas etmk imkan yaransa idi, buna razlaardmm? Bli, razlaardm. Lakin bu daha ox alnn dikt etdiyi qrar idi. Uinston bir kii kimi mhz hmin qrar qbul etmli olduunu bildiyi n bel fikirlirdi. Bu qrar hl hisslrin snandan xmamd. Bel yerd ardan v arnn hr an yaxnlama qorxusundan baqa, he bir hiss olmur. Grsn, arnn zablarn hiss etdiyin halda, hanssa sbb gr onun daha da iddtlnmsin razlq vermk mmkndrm? Uinston hl bu suala cavab tapa bilmmidi. Yen addm sslri eidildi. Qap ald. O`Brayen iri girdi. Uinston srayb ayaa qalxd. Heyrtdn hr cr ehtiyat hissi yadndan xmd. Uzun illrdn bri ilk df teleekrann mvcudluunu da unutmudu. -Onlar sizi d l keiriblr! dey qqrd.

-Onlar mni oxdan l keiriblr, O`Brayen xfif, az qala tssf bildirn kinay il cavab verdi. O, bir addm knara kildi. Arxasnda lind uzun, qara dynk tutmu enlikrk nzarti grnd. -Siz bel olacan bilirdiniz, Uinston, O`Brayen szn davam etdi. znz aldatmayn. Siz bunu bilirdiniz. Hmi bilmidiniz. Uinston hmi hr eyi bildiyini indi anlad. Amma bu bard fikirlmyin yeri deyildi. Bu anlarda haqqnda dndy yegan ey nzartinin lindki dynk idi. Dynk zrbsi harasna gldi dy bilrdi: bana, siftin, iynin, dirsyin... Dz dirsyin! Ardan az qala iflic olmu Uinston salamat li il dirsyindn yapb dmy kd. Gznn qarsnda hr ey sar ia brnd. Tk birc zrbnin z il bu qdr ar gtirmsi inanlmazdr! nanlmazdr! Sar qlcmlar kilib getdi. Uinston bann stnd dayanb tamaa edn iki nfri grd. Nzarti onun yerd qvrlmasndan hzz alb glrd. ndi, n az, zrind dndy suallarn birin cavab tapmd. He vaxt he nyin xtirin ar hissinin azacq da olsun iddtlnmsini istmmlisn! Ar balananda sn yalnz bir hiss hakim ksilir o, tez kilib getmlidir! Dnyada fiziki ardan pis he n yoxdur. Arnn nnd duru gtirn qhrman yoxdur! Arya qalib gln qhrman ola bilmz! dey Uinston zilmi dirsyindn yapb dmd qvrla-qvrla dnrd.

II FSL Uinston alb-ylan arpayya bnzr bir yerd uzanmd. arpay sayd ey ox hndr idi, hm d el quradrlmd ki, l-qolunu trptmk olmurdu. Kameradakndan daha gcl grnn iq dz siftin vururdu. O`Brayen byrnd dayanmd. Diqqtl yuxardan aa ona baxrd. Qar trfd lind pris tutmu axalatl bir nfr grnrd. Htta gzlrini aandan sonra da Uinston harada olduunu drhal anlaya bilmdi. Onda el tssrat vard ki, bu otaa tamamil frqli dnyadan, ox-cox uzaqlarda yerln sualt almdn zz glib. Hmin xyali almd d n qdr qaldnn is frqind deyildi. Hbs edildiyi andan n gn i, n d qaranlq grmd. stlik, xatirlrind d qrqlq yaranmd. Bzi hallarda uru, htta yatm vziyytd olan ur bel z yerini bolua buraxaraq onu tamam trk edirdi. Aradak boluun bir gn, bir hft, yoxsa cmisi bir ne saniy kdiyini is he cr bilmk olmurdu. Dirsyin ilk zrb endiriln gndn hyat chnnm evrilmidi. Bana alan oyunlarn yalnz balanc, btn dustaqlarn kediyi ilkin istintaq hrktlri olduunu sonradan anlamd. Ham nnvi siyah zr tqdim ediln cinaytlrd itirakn boynuna almal idi. Bura casusluq, ziyankarlq v digr oxar cinayt mllri daxil idi. Etiraf tamamil formal sciyy dayrd. nki istniln halda ignc verilirdi. Uinston ne df dyldyn, hr dylm mrasiminin n qdr davam etdiyini yadna sala bilmirdi. Hr df onunla be, yaxud alt nfr qara uniformal nzarti mul olurdu. Bzn yumruqla, bzn dynkl, bzn dmir ubuqla dyrdlr. Bzn is, sadc, tpiklrinin altna salrdlar. El anlar olurdu ki, Uinston utanc hissini tamam itirrk dmd uzanb heyvan kimi barr, ilan kimi qvrlaraq bitib-tknmk bilmyn tpik zrblrindn yaynmaa alrd. vzind is, daha ox tpik yeyirdi. Ana-bozuna baxmadan hara gldi vururdular. Qabrasna, qarnna, dirsklrin, topuqlarna, qasna, xayalarna, onura stununa dyn tpiklrdn az qala aln itirmk drcsin glirdi. Bzn proses o qdr uzun kirdi ki, Uinston onu bel qddar, amansz sullarla dydklrin gr nzartilr deyil, btn bu mddt rzind huunu itirib baylmadna gr zn sbilirdi. Bzn sblri el tarma kilirdi ki, hl rtma toxunmam qqrb-yalvarr, aman dilyirdi. Bel hallarda nzartinin zrb endirmk n dynlnn yumruunu grmsi ala gln v glmyn btn cinaytlri boynuna almasna kifayt edirdi. Bzn he nyi boynuna almayacana qti qrar verirdi. Bel hallarda Uinstondan hr sz klbtinl kir, etiraflarn arnn yaratd fryadlar altnda dinlyirdilr. Bzn is Uinston z-z il alver giriir, vvlcdn rt qoyurdu: Boynuma alacaam, amma drhal yox! Ar dzlmz hdd atana qdr mqavimt gstrcym. Qoy zrb, yox, iki zrb d vursunlar. Sonra istdiklrinin hamsn deycym. Bzn trsliyin salb ayaq st qalmaq istdiyindn onu yxlana

qdr dyrdlr, sonra is kartof kissi kimi kamerann da dmsin atrdlar. zn glmsi n bir ne saat ara verndn sonra tzdn dymy aparrdlar. Arada uzun fasillr d olurdu. Amma bel fasillri tinlikl xatrlayrd. nki ya btn vaxt yatr, ya da hua getmi vziyytd olurdu. Yatacaq yeri ensiz taxtalardan dzldiln, ox vaxt divara bal vziyytd saxlanan kameran, balaca uqun lzyuyan yax xatrlayrd. Yemk d yadnda idi. sti orba il rk verirdilr. Bzn qhv d olurdu. Kt lgcl zn qrxan, arabir d salarn qaylayan dllyin glii d yax yadnda idi. gzar grkmli, amma hr ey laqeyd nzrlrl baxan axalatl adamlarn nbzini yoxlamalar, tzyiqini lmlri, gz qapaqlarn qaldrb baxmalar, kobud llri il bdninin hr yerini lldirib snm smk axtarmalar, qollarna yuxu iynsi vurmalar da yadnda idi. ndi nisbtn az dyrdlr. Amma ox hdlyirdilr. Deyirdilr ki, cavablar onlar raz salmad andan etibarn, btn dhtlr daha pis formada yenidn tkrarlana bilr. ndi onu sorusuala tutanlar qara uniformal quldurlar deyil, lri parldayan eynklr taxm cld hrktli, balacaboylu, yupyumri Partiya intellektuallar idi. Onlar bir-birlrini vz edrk hr mhbusla on, bzn htta on iki saat fasilsiz ilyirdilr. Uinston vaxt barsind shv d ed bilrdi. Amma sorusualn uzunluuna bh yox idi. Partiya aradrclar onun hmi az da olsa ar hissinin qorxusu altnda yaamasnda maraql idilr. Amma ar sas i sullar deyildi. Dorudur, onlar da Uinstonun apalaqlayr, qulaqlarn kir, san dartr, bir aya st dayanmaa mcbur edir, tualet buraxmr, gzlri sulanana qdr zn gur iq salrdlar. Lakin btn bunlar fiziki ar vermkdn daha ox onu alaltmaq, etiraz, yaxud mbahis niyytinin qarsn almaq mqsdi gdrd. Onlarn sl silah saatlarla arasksilmdn davam edn amansz istintaq idi. Uinston sb grginliyindn daha ox xcaltdn zar-zar alayana qdr onu doladrrdlar, dilindn tutub tly salrdlar, szlrini istdiklri kild yozurdular, yalanlarn z xarrdlar, z-zn zidd getdiyini sbuta yetirirdilr. Bzn bir istintaq rzind be-alt df alad vaxtlar olurdu. ox vaxt kobudluqla stn qqrr, cavab verrkn azacq duruxduu, yaxud trddd etdiyi anlarda tzdn qara uniformal nzartilrin yanna gndrcklri il hdlyirdilr. Bzn is gzlnilmdn rftarlarn dyiirdilr. Uinstona yolda deyirdilr, ingsos prinsiplrin v Byk Qardan adna and verrk kdrli ahngl bana bunca msibtlr glndn sonra da Partiyaya sdaqtini dil gtirmmsinin, vurduu ziyan anlamamasnn sbblrini soruurdular. Saatlarla kn istintaqn zb ldn sald sblri davam gtirmirdi. Nticd Uinston yen d gz yalar axtmaqdan zn saxlaya bilmirdi. Sonda beynini den bu aramsz sslr onu nzartilrin yumruq v tpiklrindn daha pis sndrdlar. Tlb olunan hr sz danan aza, istniln hr kaz imzalayan l evrildi. Yegan qays onlarn hans etiraf gzldiklrini qabaqcadan fikirlib tapmaq, tn v thmtlr balanmamdan vvl hr eyi boynuna almaq idi. Artq Partiyann grkmli xadimlrini qtl yetirdiyini, txribat xarakterli

kitabalar yaydn, ictimai fondlar taladn, hrbi sirlri dmn satdn, ziyankarlq mllri trtdiyini v s. boynuna almd. Hl 1968-ci ildn vvl stasiya hkumtin muzdlu casusluq etdiyini, din inandn, kapitalizm heyran olduunu v pozun hyat trzi keirdiyini bildirmidi. Arvadnn yaadn v Partiya mstntiqlrinin d bundan xbri olduqlarn bildiyi halda, Ketrini ldrdyn etiraf etmidi. Boynuna almd ki, uzun illrdn bri Qoldsteynl xsi laq saxlayr, onun yaratd gizli cmiyytin zvdr, tand adamlar da hmin cmiyytin zvlri srasna daxil olmaa tviq edib. n asan yol hr eyi boynuna almaq, hamn l vermk idi. slind, ortada hanssa yanllqdan da shbt ged bilmzdi. O, hqiqtn, Partiyann dmni olmudu. Partiya is fikirl ml arasnda he bir frq grmrd. Baqa xatirlri d vard. Amma dncsind onlar bir-birlri il balaya bilmirdi. Qara dairlr alnm adda-budda killr bnzyirdilr. Saxland kamerann iql, yoxsa qaranlq olduunun frqind deyildi. nki bir ct gzdn baqa he n grmrd. Yaxnlnda hanssa cihaz asta-asta v aramsz qqldayrd. Gzlr get-ged byyr v iqlanrd. Birdn oturduu yerdn havaya qalxd, gzlrin drinliyin ba vurdu. Gzlr onu drhal uddular. Gzqamadrc in altnda hr trfi siferblatlarla dolu kresloya balanmd. Axalatl adam diqqtl siferblatlarn gstricilrini yrnirdi. Bayrdan ar kmlrin tapplts eidildi. Qap cingilti il ald. Mum siftli cavan zabit iki nzartinin hatsind iri girdi. -101-ci otaa! dey zabit mr verdi. Axalatl adam evrilib onlara baxmad. He Uinstona da baxmad. O yalnz sferblatn qrblrin baxrd. Uinstonun kreslosunu az bir kilometr enliliyind, ecazkar qzlmtl iq seli il dolmu nhng koridorla aparrdlar. O is qhqh il glr v var ssi il cinaytlrini etiraf edirdi. Hr eyi, htta ignc altnda demdiklrini d boynuna alrd. Hamnn hr eydn xbri olsa da, bana toplam adamlara hyat tarixsini vvldn axra qdr danrd. Nzartilr, Partiya mstntiqlri, axalatl adamlar, O`Brayen, Culiya, mister arrinqton hams koridora toplamdlar, brkdn danb glrdlr. Glckd mane kimi qarsn ksck hanssa tinliyi df ed bilmi, ona qar hazrlanan bd niyytlr ba tutmamd. Hr ey qaydasnda idi. Daha ar yox idi. Hyatnn sonuncu tfrrat da aydnlamd, akarlanmd. O fv edilmidi! Uinston O`Brayenin ssini eitdiyini gman edib kreslodan qalxmaa ald. stintaq mddtind O`Brayeni he vaxt grms d, onun hmi gzgrnmdn lap yaxnlqda dayandn hiss edirdi. Nzatrilri Uinstonun stn salan da, sonda ldrlmsinin qarsn alan da O`Brayen idi. Uinstonun ardan n zaman qqrmal olduuna o qrar verirdi. stintaqa n zaman ara verilmsi,

n zaman yemsi v yatmas, qoluna n zaman iyn vurulmas hams O`Brayenin hkmn bal idi. Qarya sual qoyan da, cavablar tklif edn o idi. gnc vern d, mdafi elyn d, cllad ksiln d, dost olan da o idi! Bir df is Uinston hmin szlri drmann tsiri altnda qald, hqiqtn yatd, yoxsa oyaq olduu vaxt eitdiyini xatrlaya bilmirdi, bir ss yavacadan qulana pldamd: Harahat olmayn, Uinston. Burada mnim himaymdsiniz. Yeddi il siz gz qoymuam. ndi snaq an glib atb. Mn sizi xilas edcym. Mn sizi mkmml insana evircym. Eitdiyi ssin sahibinin O`Brayen olduuna qti min deyildi. Lakin eyni ss yeddi il vvl baqa bir yuxuda ona: Biz he zaman qaranlq olmayan yerd grcyik! demidi. stintaqn bitib-bitmdiyini xatrlamrd. Arada, el bil, qat zlmt irisin dmd. Sonra indi saxland kamera, yaxud otaq bu zlmtin iindn tdricn ortaya xd. Arxas st uzanmd. Hrkt ed bilmirdi. Bdninin idar oluna bilck btn hisslri mhkm balanmd. Htta bann arxasn da hanssa sulla yataa brkitmidilr. O`Brayen dayanb yuxardan aa ona baxrd. Gzlrind tssf, htta kdr ifadsi vard. Aadan baxanda imi gz qapaqlar v aznn knarlarndan nsin doru uzanan qrlar O`Brayeni hm yorun, hm d eybcr gstrirdi. Uinstonun dndyndn daha yal tsir balayrd. Qrx skkiz, blk d, lli ya vermk olard. li mxtlif kala v rqmlrl dolu hanssa cihazn dstyind idi. -Mn siz demidim, zn Uinstona tutdu, gr yenidn grmli olsaq, burada grcyik. -Eldir, dey Uinston cavab verdi. O`Brayenin linin yngl hrkti hesaba alnmasa, he bir xbrdarlq edilmdn Uinstonun bdnin ar seli axd. Ar qorxunc idi. Uinston bana n oyun aldndan xbrsiz idi. Amma indiy qdr grmdiyi dhtli igncy mruz qaldn hiss edirdi. Btn bunlarn, hqiqtn d, ba verdiyini, yoxsa iddtli elektrik cryannn yaratd qarabasma olduunu ksdir bilmirdi. Lakin bdni, el bil, z formasn itirir, l-aya gvdsindn asta-asta ayrlaraq qrlrd. Ardan alnnda tr muncuqlamd. n ox qorxduu ey fqr stununun qrlmas idi. Dilrini bir-birin sxaraq tinlikl burnundan nfs alrd. Dz bilcyi ana qdr qqrmamaa qrar vermidi. -Qorxursunuz ki, gzn ondan kmyn O`Brayen dillndi, bu dqiq n is snacaq. n ox fqr stununuzun qrlmasndan qorxursunuz. minm ki, mnzrni kifayt qdr aydn tsvvr edirsiniz. Fqr stununu tkil edn qrdaqlar bir-birindn qopub ayrlr, onlarn arasndan is onura beyini szlb axr. Dzn deyin, Uinston, siz bu bardmi dnrdnz? Uinston cavab vermdi. O`Brayen dstyi geri frlatd. Ar dalas qfil gldiyi kimi, qfil d kildi. -Qrx drcy qdr qalxmdq, O`Brayen izahat vermy balad. Grrsnz, kala yz

drclidir. Ltfn, shbtimiz zaman siz istdiyim vaxt v istdiyim drcd ar vermk imkanmn olduunu yadnzdan xarmayn. gr yalan dansanz, cavab vermkdn boyun qarsanz, yaxud mumi qli qabiliyytinizin sviyysi il mqayisd sfeh tsir balayan szlr dansanz, bir an iind ardan qqrmal olacaqsnz. N dediyimi baa drsnz? -Bli, dey Uinston cavab verdi. O`Brayen vvlki kimi amansz deyildi. Fikirli-fikirli eynyini dzltdi, otaqda var-gl etmy balad. Dananda ssi daha sakit v yumaq xrd. ndi o czalandrmaq deyil, inandrmaq istyn hkim, mllim, htta kei bnzyirdi. -Mn siz gr narahatam, Uinston, dey tzdn sz balad, nki bu narahatla dyrsiniz. in n yerd olduunu ox gzl baa drsnz. Uzun illrdir ki, sizin hr eydn xbriniz var, lakin btn bu illr rzind urlu olaraq bildiklriniz qar vurumusunuz. Siz psixi chtdn xstsiniz. Yadda pozulmasndan ziyyt kirsiniz. Gerk hadislri xatrlamaq iqtidarnda deyilsiniz. vzind is znz he zaman ba vermyn eylri xatrladnza inandrrsnz. Xobxtlikdn, bu malicsi mmkn olan xstlikdir. Amma siz he vaxt malic olunmaq istmmisiniz. nki saalmaq yolunu semkdn boyun qarmsnz. Kiik bir chd kifayt idi. Siz is bunu istmdiniz. Htta indi d xstliyinizi byk fzilt sayaraq ondan drdlli yapdnza qti minm. Bu dqiq sizi kiik bir imtahana kcym. Deyin grm, hazrda Okeaniya hans lk il mharib aparr? -Mn hbs olunanda Okeaniya stasiya il mharib edirdi. -stasiya il. Yax. Okeaniya hmi stasiya il mharib vziyytind olub, el deyilmi? Uinston drindn nfs ald. Cavab vermk n azn ad, amma drhal da dayand. Gzlrini cihazn qrbindn k bilmirdi. -Ltfn, Uinston, hqiqti deyin. z inandnz hqiqti. Yax, bu msl il bal daha n xatrlayrsnz? -Yadmdadr ki, mnim hbsimdn bir hft vvl qdr biz stasiya il qtiyyn mharib etmirdik. Bu lk il mttfiq idik. Mharib Avrasiya il aparlrd. Hmin mharib drd il kdi. Daha vvl is. O`Brayen linin hrkti il onu dayandrd. -Baqa misal, dedi. Bir ne il qabaq siz, hqiqtn d, ox yanl olan bir fikr dmdnz. Haradansa beyniniz girmidi ki, Partiyann kemi zv zlri btn gnahlarn boyunlarna alandan sonra xyant v txribatlq faliyytin gr edam olunan Cons, Aronson v Rezerford cinayt msuliyytin clb edildiklri i zr gnahszdrlar. nanrdnz ki, onlarn etiraflarnn saxtaln sbuta yetirn hanssa ox mhm v dqiq snd grmsnz. Htta gznz

hanssa bir fotokil grnmd. nanrdnz ki, onu linizd tutmusunuz. Msln, buna bnzr bir kil. O`Brayenin barmaqlar arasnda uzunsov qzet paras grnd. Onu, txminn, be saniy Uinstonun gzlrinin qarsnda tutdu. bhy he bir yer yox idi. Eynn hmin fotokil idi. On bir il vvl tsadfn ald v drhal da mhv etdiyi, Cons, Aronson v Rezerfordun Nyu-Yorkda, hanssa partiya tntnlrind kilmi klinin surti idi. O yalnz bir anlna Uinstonun gzlri nnd olmudu, sonra hmilik yoxa xmd. Lakin Uinston o kli grmd. bhsiz, grmd! Uinston midsiz halda, can kiirmi kimi ban azacq yuxar qaldrmaq istdi. Amma he bir trf yarm santimetr d trpn bilmdi. Bir anla htta cihazn kalasn da unutmudu. Yegan istyi kli yenidn barmaqlar arasnda tutmaq, he olmazsa, bir anlna ona baxmaq idi. -Demli kil qalr! dey qqrd. -Yoxdur! O`Brayen kreslodan araland. Qar trfdki divarda yadda qutusu vard. Qutunun qapan qaldrd. Gzgrnmz hava axn nazik, uzunsov qzet parasn sorub apard. Alovun odlu az onu hmilik uddu. O`Brayen vvlki yerin qaytd. -Kl dnd, dedi. Kld is he n tapa bilmzsn. Sadc, kl tozu! Fotokil yoxdur. He vaxt olmayb. -Olub! ndi d var. Yaddada yaayr. Xatird yaayr. Mn o kli xatrlayram. Siz xatrlayrsnz. -Mn he n xatrlamram, dey O`Brayen cavab verdi. Uinston ryind boluq hiss etdi. Bu ikifikirlilikdir. ldrc kmksizlik hissi uruna hakim ksildi. O`Brayenin yalan dandna min olsayd, he ny hmiyyt vermzdi. Amma O`Brayenin bel bir fotoklin mvcudluunu yaddan xarmas tamamil mmkn idi. gr beldirs, demli, kli xatrladn inkar etmsini d unudub. Demli bunu unutduunu da unudub. Kim bunun, sadc, fokus olduuna inana bilrdi? Blk, hqiqtn d, beyind bel bir alsz yerdyim ba vermidir? Gldiyi qnat Uinstonu tamam ruhdan sald. O`Brayen d fikr dalmd. O, indi hmikindn daha ox z qabiliyytli, ancaq sz baxmayan agirdinin mllrindn iztirab kn mllimi xatrladrd. O`Brayen zn Uinstona evirdi. -Kemi nzartl bal Partiya ar var, dedi. Zhmt olmazsa, onu tkrarlayn. -Kim kemi nzart edirs, o, glcy nzart edir. Kim bu gn nzart edirs, o, kemi d nzart edir, dey Uinston itatkarlqla ar tkrarlad. -Kim bu gn nzart edirs, o, kemi d nzart edir, O`Brayen razlqla ban trptdi.

-Yax, Uinston, siz kemiin, hqiqtn d, mvcud olduunu dnrsnz? Kmksizlik hissi yenidn Uinstonun uruna hakim ksildi. Gzn evirib cihazn qrblrin baxd. Hans cavabn blinin, yoxsa xeyrin onu ardan xilas edcyin min olmamas bir yana qalsn, hans cavab dzgn saydn he z d bilmirdi. O`Brayen xfifc glmsnd. -Sizin metafizikadan xbriniz yoxdur, Uinston. ndiy qdr mvcud olmaq anlaynn mnas zrind bir df d dnmmisiniz. Fikrimi daha aydn ifad etmy alram. Kemi konkret mkan daxilind mvcuddurmu? El bir yer, fiziki obyektlrin el bir dnyas varm ki, orada kemi indi d yaasn, davam etsin? -Yox. -gr kemi mvcuddursa, bs onda harada mvcuddur? -Sndlrd. Yazl sndlrd. -Sndlrd. Sonra harada? -Alda. nsan yaddanda. -Yaddada. ox yax. Partiya btn sndlri nzartd saxlayr, btn yaddalara nzart edir. Demli, biz hm d kemi nzart edirik, el deyilmi? -Siz adamlarn nyi is xatrlamalarnn qarsn nec ala bilrsiniz?-Uinston yen d bir anla cihazn qrblrini yaddan xararaq brkdn qqrd. Ax bu insann iradsindn knar hrktdir. He kimdn asl deyil. Ax siz yaddaa nec nzart ed bilrsiniz? Msln, mnim yaddama nzart ed bilmzsiniz. O`Brayenin sifti yenidn srtldi. lini dstyin stn qoydu. -ksin, dedi. Siz z yaddanza nzart ed bilmirsiniz. Ona gr d bura glib dmsnz. Ona gr buradasnz ki, znzd itatkarlq v daxili intizam trbiy ed bilmmisiniz. Salam aln sas gstricisi olan tabeilik duyusuna yiyln bilmmisiniz. Siz xyalprvrliy quranma, azlqda qalma daha stn tutdunuz. Yalnz srt intizama tabe tutulan al gerkliyi gr bilr, Uinston! Siz gerkliyin n is obyektiv, zahiri, zlynd mvcud bir ey olduuna inanrsnz. Siz eyni zamanda gerkliyin, mahiyyt etibaril, aydn v anlalan olduunu dnrsnz. Aldan hissinin tsiri altnda nyi is grdynz gman ednd btn qalan adamlarn da sizin kimi eyni eyi grdklrini dnrsnz. Amma mn siz deyirm, Uinston, gerklik, qtiyyn, zahird mvcud deyil. Gerklik insan urundan baqa, he yerd mvcud ola bilmz! Hm d gerklik daim shvlr yol vern v qsa mddtdn sonra lb gedn frdi urda deyil, Partiyann bdi v kollektiv urunda mvcuddur. Partiya nyi hqiqt sayrsa, hqiqt odur! Gerkliy Partiyann nzrlri il baxmaqdan baqa, ikinci yanama trzi ola bilmz! Yenidn yrnmli olduunuz sas

mtlb budur, Uinston! yrnmk n is znz daxildn sndrmalsnz, istk v irad nmayi etdirmlisiniz. Salam ala qovumamdan vvl znz yenmyi, itat gstrmyi bacarmalsnz. O`Brayen, sanki, dediklrinin mnasnn Uinstona atmasn gzlyrk szlrin bir mddt ara verdi. -Yadnzdadr, dey shbtini davam etdirdi, gndliyiniz yazmdnz ki, Azadlq iki stgl ikinin drd brabr olduunu demk haqqdr. -Yadmdadr. Uinston cavab verdi. O`Brayen sol lini yuxar qaldrd, ba barman ovcunun iind gizldib drd barman Uinstona gstrdi. -limd ne barmaq var, Uinston? -Drd. -gr Partiya des ki, onlar drd deyil, bedir, onda ne barmaq olacaq? -Drd... Dhtli ar szn aznda yarmq qoydu. Cihazn qrbi lli bein stnd dayanmd. Uinstonun btn bdnini tr brmd. Hava seli, sanki, ciyrini paralayr, hr df nfs albvermsi dhtli fryadlarla mayit olunurdu. Dilrini biri-birin sxsa da, qqrmann qarsn he cr ala bilmirdi. O`Brayen gzlrini ondan kmirdi, sol linin drd barma is hl d havada idi. Axr ki, dstyi geri kdi. Ar ynglc d olsa, sngidi. -Barmaqlarn say nedir, Uinston? -Drd. qrb altm rqminin zrind dayand. -Barmaqlarn say nedir, Uinston? -Drd? Drd! Ax baqa n dey bilrm? Drd barmaq grrm. qrb, yqin ki, bir az da yuxar qalxmd. Amma Uinston daha cihaza baxmrd. Yalnz O`Brayenin ar, srt zn, bir d havada oynayan barmaqlarn grrd. Barmaqlar gzlrinin qabanda uca, nhng stunlar kimi dayanmd. Onlar, sanki, titryirdilr, bir-birinin stn glirdilr. Amma saylar yen drddn ox deyildi. -Burada ne barmaq var, Uinston? -Drd. Dayandrn onu! Dayandrn! Sizd he insaf yoxdur? Drd! Drd! -Barmaqlarn say nedir, Uinston? -Be! Be! Be! -Yox, Uinston, syiniz bsdir! Yalan danrsnz. ryinizd drd olduunu dnrsnz. Bir d soruuram, barmaqlarn say nedir?

-Drd. Be. Drd! Sizin istdiyiniz qdr! Xahi edirm, dayandrn! Mni bu zabdan qurtarn! ndi Uinstona diklib yerind oturmudu, O`Brayen lini onun iynin qoymudu. Deysn, arada bir ne saniyliy huunu itirmidi. Bdnini sxan ilmlr bir az boaldlmd. Mhkm soyuq idi, Uinstona tir-tir titryirdi. Dilri bir-birin dyib aqqldayr, siftindn gz yalar axrd. Bir anla uaq atasna snan kimi O`Brayen qsld. iynin qoyulmu kobud l ryin toxtaqlq gtirdi. Uinston dnd ki, yegan himayisi O`Brayendir. Ar haradansa tamam knardan, baqa mnbdn gndrilir. Onu zabdan qurtarsa, yalnz O`Brayen qurtaracaq. -Siz zif agirdsiniz,Uinston. dey O`Brayen nzaktl onu mzmmt etmy balad. -Ax mn n edim? Uinston hqra-hqra deyirdi. Gzmn nnd olan nec grmy bilrm? ki st gl iki drd elyir. -Bzn drd elyir, Uinston. Bzn be elyir. Bzn brabr olur. Bzn is ne tlb olunursa, o qdr d elyir. Grk daha mhkm alasnz. Salam ala malik olmaq o qdr d asan i deyil. O, Uinstonu yerin uzatd. Bdnindki ilmlr yen brkidildi. Amma ar asta-asta kilirdi. Titrtmsi dayanmd. Yalnz ynglc tm, bir d ziflik hiss edirdi. O`Brayen bayaqdan bri hrktsiz dayanm axalatl adama ba il iar etdi. Axalatl aa yilib diqqtl Uinstonun gzlrin baxd, nbzini yoxlad, qulan sinsin sykyib barmaqlarnn ucu il bdninin oraburasn dycldi. Sonra O`Brayen baxb ban trptdi. -Bir d, dey O`Brayen gstri verdi. Uinstonun bdnin ar seli axd. qrb, yqin ki, yetmiin, blk d, yetmi bein zrind idi. Uinston gzlrini yummudu. Bilirdi ki, O`Brayenin barmaqlar dz qarsndadr, say da drddr. sas msl budfki arn da birthr sovudurmaq idi. Artq qqrb-qqrmadnn frqind deyildi. Ar yen birdn yavad. Uinston gzlrini ad. O`Brayen cihazn dstyini geri frladrd. -Barmaqlarn say nedir, Uinston? -Drd. Gman edirm ki, drddr. Bacarsam, be grrdim. Be barmaq grmk n alram. -styiniz ndir? Mni be barmaq grdynz inandrmaa alrsnz, yoxsa hqiqtn d, barmaqlar be grmy alrsnz? -Hqiqtn d, o cr grmk istyirm. -El is, bir daha snayaq! O`Brayen mr verdi. qrb bu df az sksnin, blk d, doxsann zrind olmal idi. ndi Uinston arn yalnz ksik-ksik hiss edirdi. Bir-birin sxlm gz qapaqlarnn arxasnda btv barmaq mesi rqs balamd. Onlar gah sxlar, gah da seyrlirdi. Bir-birinin arxasnda grnmz olur, sonra tzdn

akara xrdlar. Uinston sbbini z d bilmdn onlar saymaq istyirdi. Lakin drdl be arasndak qrib, sirli eyniyyt gr barmaqlarn hesabn aparman he cr mmkn olmadn baa drd. Ar yen birdn-bir sakitldi. Uinston gzlrini aanda bayaq grdy mnzr il qarlad. Saysz-hesabsz barmaqlar hrkt elyn aaclar kimi bir-birinin qarsna keir, sonra tzdn ayrlrdlar. Gzn yummaqdan baqa arsi qalmad. -ndi ne barmaq grrsnz, Uinston. -Bilmirm. Bilmirm. gr cihaz bir d qosanz, mni ldrcksiniz. Drd, be, alt... hqiqtn, bilmirm. -ndi daha yaxdr! dey O`Brayen dillndi. Uinstonun qoluna iyn vurdular. Drhal da btn bdnin xo, srmstedici istilik yayld. Ar hissi, demk olar ki, unudulmudu. Gzlrini ab minntdarlqla O`Brayen baxd. Zhmli, bzi yerlrd qr ksmi, hm al ziyas il iqlanm, hm d eyni drcd eybcr sifti grnd Uinstonun ryi minntdarlq hissi il rpnd. gr trpnmk imkan olsayd, mtlq lini uzadb O`Brayenin llrin toxunard. He vaxt onu indiki qdr rkdn sevmmidi. Msl tkc el bir nm igncnin dayandrlmasnda deyildi. O`Brayenin dost, yaxud dmn olmasnn

damamas haqqndaki khn fikirlri yenidn yadna dd. O`Brayen el adam idi ki, onunla hr ey barsind danmaq olard. Blk d, insan sevilmkdn daha ox baa dlmy mhtacdr. O`Brayen ona insan dli olmaq drcsin atdran ignc verirdi. Azacq da davam ets, o biri dnyaya gndrckdi. Amma bu el d hmiyytli deyil. Myyn mnada onlarn mnasibtlri dostluqdan daha drin idi. Onlar ruhn yaxn idilr. N vaxtsa, haradasa szlri brkdn demy ehtiyac duymadan grb hr ey haqqnda dana bilrdilr. O`Brayen Uinstonun ba stnd dayanb el ifad il baxrd ki, sanki, bu dqiq o da eyni eylri dnr. Sz balayanda ssinin sakit, bardrc tonu akara xd. -Siz harada olduunuzu bilirsinizmi, Uinston? -Bilmirm. Sadc, txmin edirm. Yqin ki, Sevgi Nazirliyindym. -Burada n qdr qaldnzdan xbriniz var? -Bilmirm. Blk, ne gn, ne hft, ne ay... Yqin, bir ne ay olar. -Nec dnrsnz, biz adamlar niy bura gtiririk? -Yqin, gnahlarn boyunlarna almalar n. -Yox, bu el d ciddi sbb deyil. Yax-yax fikirlin. -Czalandrmaq n. -Yox! dey O`Brayen qqrd. Ssi tannmaz drcd dyiildi, sifti is yenidn srt v sbi grkm ald. Yox! Sizi n etiraflarnz dinlmk, n d czalandrmaq n bura gtiririk.

styirsiniz, n n gtirildiyinizin sbbini izah edim? Malic etmk n! Salam al sahibin evirmk n! Baa drsnzm, Uinston, yolu bura dn bir nfr d bizim limizdn malic olunmam qurtara bilmz. Trtdiyiniz sarsaq cinaytlr bizi, qtiyyn, maraqlandrmr. Akar dmnilik Partiyan narahat etmir. sas ndimiz insanlarn beynindki fikirlrl baldr! Biz dmnlrimizi ldrmrk, onlarn beyinlrini dyiirik. N dediyimi baa drsnz? O, Uinstonun zrin yildi. ox yaxn olduuna gr sifti daha iri grnrd, aadan baxanda is daha eybcr tsir balayrd. Bu sift anlalmaz coqunluq v dlicsin inadkarlq ifadsi hkk olunmudu. Uinstonun ryi yen sxld. Bacarsayd, arpaynn irisind yerli-dibli grnmmy alard. Bu dqiq O`Brayenin, sadc, mzlnmk n cihazn dstyini yuxar qaldracana min idi. Lakin O`Brayen artq geri evrilmidi. Otaqda bir ne addm oba-bubaa gedib-gldi. Sonra vvlki coqunluqla olmasa da, szlrin davam etdi: -lk nvbd, burada zabkelr yer olmadn baa dmlisiniz. Yqin, kemi dvrlrdki dini tqiblr haqqnda oxumusunuz. Orta srlrd nkvisiya mvcud idi. Amma o, vzifsinin hdsindn gl bilmdi. nkivizisiya kfrn kkn qazb atmaq istyirdi, vzind is, kfr bdi hyat verdi. Tonqalda yandrlan hr kafirin yerin minlrl yenisi ba qaldrd. Ny gr bel oldu? unki nkivizisiya dmnlrini aq kild ldrrd. Tvby nail olmadan aradan gtrrd. Daha dorusu, onlar tvb etmdiklrin gr ldrrd. Adamlar qidlri namin lm gedirdilr. Nticd hrt inanc yolunda zabl lm qbul edn qurbanlarn, biabrlq v lnt is bu qorxmaz insanlar diri-diri tonqalda yandran nkivizisiyann adna yazlrd. Sonralar, iyirminci srd totalitar rejim adlanan qurulu meydana xd. Msln, alman nasistlri, yaxud rus kommunistlri. Ruslar yadfikirliliyi nkivizisiyadan daha amansz kild tqib edirdilr. Bununla da kemiin shvlrindn ntic xardqlarn dnrdlr. Hr halda, ldrlnlrdn zabke obraz dzltmyin yolverilmz olduunu baa drdlr. Qurbanlarn aq mhkm nn xarmamdan vvl onlarn olan-qalan lyaqt hissinin stndn xtt kirdilr. Hbs olunanlar ignc v qorxu nticsind sndrrdlar. Bu yolla onlar miskin, kl tbitli mxluqlara evirirdilr. Bellri hr eyi boyunlarna alrd, mcburn zbrldiklri szlri tutuquu kimi tkrarlayrdlar. zlrin lk yaxr, gnah bir-birlrinin stn atr, biri digrinin arxasnda gizlnmy alr, alayb-stqayr, fv dilyirdilr. Amma aradan vur-tut bir ne il kendn sonra tarix zn yenidn tkrar etdi. Edam olunanlar zabke evrildilr, miskin hrktlri is yerli-dibli unuduldu. Sizc, niy hr ey bu kild tkrarland? lk nvbd, ona gr ki, hmin adamlarn etiraflar ignc yolu il qoparlmd, badan-baa yalan v saxta idi. Biz bel shvlr etmirik. Burada dil gtiriln btn etiraflar hqiqtdir. Biz hr eyin hqiqi olmasnn qaysna qalrq. Hr eydn vvl, llrin yenidn stmz qalxmalarna imkan vermirik. Glck nsillrin siz haqq qazandraca firkini alnza da gtirmyin, Uinston! Glck nsillr haqqnzda

he zaman he bir ey eitmycklr. nki sizi tarixin axarndan kib xaracaq. Buxara evirib atmosfer buraxacaq. Sizdn yer zrind he bir iz qalmayacaq. N mnblrd adnz, n d insanlarn yaddanda xatirniz yaayacaq. Siz kemidn d, glckdn d silinib atlacaqsnz. He zvaxt bu dnyada yaamadnz tssrat yaradlacaq. Onda n n mn ignc verib znz bu qdr zhmt salrsnz? dey Uinston acac dnd. O`Brayen, sanki, Uinstonun ryindn kenlri eidibmi kimi ayaq saxlad. Enli, irkin siftini, qylm gzlrini ona daha da yaxnladrd. -Yqin, fikirlirsiniz ki, gr sonda sizi mhv edcyiks, gr szlrinizin v hrktlrinizin he bir hmiyyti yoxdursa, onda ny gr zmz ziyyt salb istintaq aparr, mhakim qururuq. ndic bu bard dnrdnz, el deyilmi? -Bli, Uinston tsdiq etdi. O`Brayen xfifc glmsnd. -Siz cmiyytin bir qsurusunuz, Uinston. Siz el lksiniz ki, mtlq silinib atlmalsnz. Mgr az nc indiy qdr mvcud olmu cza orqanlarndan frqimizi siz izah etmdim? Biz zahiri tabeilikl, htta mticsin itatkarlqla bara bilmrik. Sonda tslim olmaq qrarn z istyinizl vermlisiniz. Yad fikirlini, sadc, biz mqavimt gstrdiyin gr mhv etmirik. ksin, mqavimt gstrmy qadir olduu mddt rzind onu he zaman ldrmrk. Biz onu dyidiririk, daxili dnyasna nfuz edirik, yenidn formaladrrq. Btn pisliklri v yanl fikirlri varlndan qovub xarrq. Onu yalnz szd, grnt il yox, tam smimi kild, al v ryi il z trfimiz kirik. ldrmmidn vvl onu zmzdn birin eviririk. Dnyann hr hans yerind, htta gizli kild, reym halnda da olsa, yanl dncnin mvcudluu bizim n qbuledilmzdir. Biz htta lm annda da frqli fikir tmayllrin yol ver bilmrik. Kemi vaxtlarda kafir tonqala kafir kimi ayaq basrd. Htta kfr fikirlrini ucadan elan edir, bundan qrur duyurdu. Ruslarn apardqlar tmizlmlr zaman qurbanlar hr an arxadan gicgahlarna sxlacaq gllni gzlyrk koridorlarla addmladqlar anlarda da syankar fikirlrini beyinlrindn xarmrdlar. Biz is beyinlri vurub datmamdan vvl onlar mkmml hala gtiririk. Khn despotik qurulular: Etmmlisn! deyirdi. Totalitar rejimlr Etmlisn! mrini verirdi. Biz is: Sn varsan! deyirik. ndiy qdr bura gtirilnlrin he biri qarmzda duru gtir bilmyib. Hamsnn beynini yuyub-tmizlmiik. Htta bir zamanlar gnahszlqlarna inandnz hmin o miskin xyantkarlar Consu, Aronsonu v Rezerfordu da sonda sndrdq. zm onlarn istintaqnda itirak edirdim. zm onlarn tdricn nec miskin hala ddklrinin, yalvarb-yaxardqlarnnn, fryad qopardqlarnnn, alayb-stqadqlarnn ahidi olmuam. n mhm olan is onlarn ardan, yaxud qorxudan deyil, pemanlqdan bu

vziyyt dmlri idi. zrlrindki i baa atdrlandan sonra insandan daha ox klgni xatrladrdlar. mllrin gr pemanlq hissindn v Byk Qardaa mhbbtdn baqa, rklrind he bir duyu, he bir istk qalmamd. Glllnmy mmkn qdr tez aparlmalar n yalvarrdlar. Dnclrinin bu qdr tmiz v lksiz olduu istyirdilr. O`Brayenin ssind xyalprvr notlar sezildi. Coqunluq v dlicsin vurunluq ifadsi hl d siftin hakim idi. Uinston fikirldi ki, o, rola girmir, ikizllk etmir, dediyi hr sz rkdn inanr. Bu anlarda Uinstona hr eydn ox zab vern intellektual yarmqln daha aydn drk etmsi idi. Uinston gah gzlri qarsnda peyda olan, gah da yoxa xan O`Brayenin ar bdnini zriflikl idar edrk otaqda gzimsin baxrd. O`Brayen hr chtdn ondan stn idi. Uinstonun beynind el bir fikir doulmamd v doula da bilmzdi ki, O`Brayen oxdan mlum olmasn, aradrlmasn, rdd edilmsin. O`Brayenin al onun aln da znd ehtiva edirdi. Bel halda O`Brayeni nec dli saymaq olard? Dli z idi. Uinston idi. O`Brayen dayanb ona baxd. Yen vvlki srt ssi il szn davam etdi. -Htta tamamamil biz tslim olandan sonra da xilas yolu tapacanz alnza gtirmyin, Uinston. Bir df doru yoldan sapanlarn he biri cann qurtara bilmz. Htta siz z clinizl ln qdr yaamaa imkan yaratsaq da, limizdn xilas ola bilmzsiniz. Burada siz ediln hr ey mrlk nzrd tutulur. Sizi el nqty qdr ycyik ki, bir d he zaman qamtinizi ondan artq dzld bilmycksiniz. Sizi el vziyyt salacaq ki, bundan sonra min il yaasanz da, vvlki halnza qayda bilmycksiniz. Bir d he zaman adi insani hisslrl yaamaa qabil olmayacaqsnz. rinizd hr ey lck. He zaman sevmy, dostluq etmy, hyatdan nlnmy, glmy, hans msllrls maraqlanmaa, ny is csart gstrmy, dzly can atmaa qadir olmayacaqsnz. Tam bir bolua evrilcksiniz. inizd n varsa, hamsn xaracaq. Sonra onu z istdiyimiz kild yenidn dolduracaq. O, szn ara verdi. Axalatl adama li il n is iar etdi. Uinston bann arxasna hanssa ar cihazn brkidildiyini hiss etdi. O`Brayen arpaynn yannda oturdu. ndi sifti, demk olar ki, Uinstonun z il eyni sviyyd idi. - min dey onun ba zrindn axalatl adama gstri verdi. Gicgahna iki yumaq yastqca qoydular. Yastqalar, deysn, bir qdr nm idilr. Uinstonun bdni yumaq kimi grilmidi. Yen ar olacaq. Bu df baqa, yeni ar. O`Brayen inam tlqin edn bir kild, az qala, nvazil llrindn yaparaq onu sakitldirdi. -Bu df sizi incitmycyik. Dz gzlrimin iin baxn. Eyni anda dhtli partlay ba verdi. Ya da Uinstona el grnd. Partlayn ssl mayit vaxtda dnyadan getmk

edildiyin o qdr d min deyildi. Adam kor edck qdr parlaq i is gzlri il grmd. Btn mddt rzind arxas st uzansa da, Uinstonda mhz partlay nticsind bu vziyyti almas il bal qrib tssrat yaranmd. Dnrd ki, arsz, amma dhtli partlay onu yataa primlyib. El bil, beyninin iind d n is dyimidi. Gz hdqsin qaydandan sonra Uinston kim olduunu, hara gtirildiyini xatrlad, bann stnd oturub diqqtl ona baxan adam tand. Lakin eyni zamanda haradasa byk bir boluq yarandn hiss edirdi. El bil, beyninin bir parasn ksib gtrmdlr. -ndi keib-gedck, dey O`Brayen onu sakitldirdi. Gzmn iin baxn. ndi Okeaniya hans lk il mharib edir? Uinston fikr getdi. Okeaniya sznn mnasn baa drd. znn Okeaniya vtnda olduunu bilirdi. Avrasiya il stasiyan da xatrlayrd. Lakin kimin kiml mharib etdiyindn xbrsiz idi. mumiyytl, haradasa mharibnin aparldndan xbri yoxdu. -Yadmda deyil. -Okeaniya stasiya il mharib edir. ndi xatrladnz? -Bli. -Okeaniya hmi stasiya il mharib aparb. Sizin hyatnzn ilk gnndn, Partiyann mvcudluunun ilk gnndn, tarixin yaradlnn ilk gnndn bu mharib fasilsiz olaraq davam edib. Eyni mharib. Bunu xatrlayrsnz? -Bli. -On bir il vvl siz xyantkar mllrin gr lm czasna mhkum olunmu nfr haqqnda znzdn fsan uydurmudunuz. Onlarn gnahszln sbut edn hanssa qzet paras grdynz fikirlirdiniz. Bel qzet paras he zaman mvcud olmayb. Bunu siz uydurmudunuz. Sonra znz d uydurmanza inanmdnz. ndi hmin fsanni uydurduunuz an yadnza ddm? Xatrladnzm? -Bli. -Bir az vvl barmaqlarm gzlriniz nnd tutmudum. Be barmaq grdnz. Bunu xatrlayrsnz? -Bli. O`Brayen yen sol linin ba barman ovcunun irisind gizldib qalan barmaqlarn gstrdi. -Burada be barmaqdr. Onlarn beini d grrsnzm? -Bli. O, hqiqtn d, al bandan xmamdan vvl be barma grmd. Barmaqlar be idi v

he bir yanllqdan shbt ged bilmzdi. Sonra yen hr ey ilkin vziyytini ald, vvlki qorxu, nifrt, vahim hissi tzdn geri qaytd. Lakin bel zaman ksiyi vard bu ann n qdr davam etdiyini Uinston xatrlamrd, blk, cmisi otuz saniy kmidi, hmin o aydn v iql zaman ksiyind O`Brayenin hr yeni tlqini beynindki boluu doldurur v mtlq hqiqt kimi qbul olunurdu. Hmin anlarda iki stgl iki d ola bilrdi, lazm glsydi, asanlqla be d evrilrdi. Bu vziyyt O`Brayen lini aa endirmmidn vvl keib-getdi. Uinston istsydi d, hmin an bir d geri qaytara bilmzdi, lakin onu istniln xs kemi hyatnn n parlaq tsadfn, mahiyyt etibaril baqa adama evrilm prosesini xatrlayan kimi dqiq xatrlayrd. -ndi grdnz ki, bu, mmkndr, O`Brayen onu fikrindn ayrd. -Bli. O`Brayen zndn mmnun halda ayaa qalxd. Uinston sol trfindki axalatl adamn ampulan sndrb irisindki mayeni pris doldurduunu grd. O`Brayen znd tbssm Uinstona trf evirdi. Yen vvllr eldiyi kimi, eynyinin yerini burnunun stnd rahatlayrd. -Yadnzdadrm, dedi, gndliyinizd mnim barmd yazmdnz ki, bu adamn dost, yaxud dmn olmas el d hmiyytli deyil, sas odur ki, qarsndakn baa dr v onunla shbt etmk mmkndr. Siz haql idiniz. Mn d sizinl shbtdn zvq alram. Dnc trziniz xouma glir. Aradak bir frqi sizin dli olduunuzu xmaqla oxar fikirlirik. Bugnk shbtimizi bitirmmidn vvl mn bir ne sual ver bilrsiniz. Tbii, gr istyirsinizs. -stdiyim sual ver bilrm? -N istyirsiziniz, soruun. O`Brayen Uinstonun cihaza baxdn grd. Narahat olmayn. Sndrlb. Bellikl, birinci sualnz. -Siz Culiyaya n etdiniz? O` Brayen yenidn glmsdi. -O, sizi l verdi, Uinston. z d drhal, qeyd-rtsiz. Tutulanlardan kimins biziml bel hvsl mkdalq etmsi nadir hallarda olur. Grsydiniz, gzlriniz inanmazdnz. Onun btn syankarl, yalan qhrmanl, qayszl, hyaszl hams son damlasna qdr canndan xarlb. Bu ox mkmml bir dyim oldu. Deyrdim ki, htta drsliklr salnacaq nmundir. -Ona ignc verdiniz? O`Brayen sual cavabsz buraxd. -Hvbti sualnz? dedi. -Byk Qarda mvcuddur? -lbtt, mvcuddur. Partiya mvcuddur. Byk Qarda Partiyann tcssmdr. -Demk istyirm ki, msln, mn mvcud olduum mnada mvcuddur?

-Siz mvcud deyilsiniz. Kmksizlik hissi yenidn Uinstona hakim ksildi. Mvcud olmadnn hans dlillrl sbuta yetirilcyini bilirdi. n az, bunu tsvvrn gtirirdi. Lakin eidcklrinin hams cfngiyat olacaqd, sz oyunu olacaqd. Mgr Siz mvcud deyilsiniz szlrinin z mntiqi cfngiyat nmunsi deyildi? Amma mbahis aman faydas vardm? O`Brayenin onu hans tkzibedilmz, alasmaz dlillrl darmadan edcyini yadna salanda mbahis amaq fikrindn dand. -Dnrm ki, mvcudam, dedi. z varlm drk edirm. Doulmuam, sonda is lcym. llrim, ayaqlarm var. Kainatda blli bir yer tuturam. Mniml eyni anda baqa he bir brk cisim hmin yeri tuta bilmz. Bilmk istrdim ki, dediyim mnada Byk Qarda mvcuddurmu? -Bunun hmiyyti yoxdur. O, mvcuddur. -Byk Qarda n zamansa lck? -lbtt, yox! O, nec l bilr? Nvbti sualnz? -Qardalq cmiyyti mvcuddur? -Bax, bu sualn cavabn, Uinston, he zaman bilmycksiniz. gr hr ey baa atandan sonra sizi azad etmk qrarna glsk v ondan sonra doxsan yana qdr yaasanz da, he zaman verdiyiniz sualn cavabnn bli, yoxsa xeyr olduunu yrn bilmycksiniz. mrnz boyu bu mmma zrind ba sndracaqsnz. Uinston sakitc uzanmd. ndi sinsi daha tez-tez qalxb-enirdi. Alna ilk gln sual hl d vermmidi. O suala mtlq cavab almal idi. Amma dili he cr szn baxmrd. Deysn, O`Brayenin simasnda istehzal tbssm grnd. stehza htta eynyinin parltsnda da hiss olundu. O bilir, dey Uinston fikirldi, n sorumaq istdiyimi bilir!. zndn asl olmayaraq, sualn verdi. -101-ci otaq n demkdir? O`Brayenin siftinin ifadsi dyiilmdi. Suala quru cavab verdi: -Uinston, siz 101-ci otan n demk olduunu gzl bilirsiniz. 101-ci ota ham yax tanyr. O`Brayen barman yuxar qaldrb axalatl adama iar verdi. Shbt, deysn, sona atmd. Uinstonun qoluna iyn vurdular. Drhal da drin yuxuya getdi.

III FSL -Sizin yenidnbrpa prosesiniz mrhldn ibartdir, O`Brayen dedi. Bura yrnm, anlama v qbuletm mrhllri daxildir. Artq ikinci mrhly kemyin vaxtdr.

Uinston hmiki kimi arxas st uzanmd. Son vaxtlar ilgklri nisbtn bo saxlayrdlar. ndi ayaqlarn dizlrindn ynglc y bilirdi. Ban otrf-butrf evirmk, dirskdn yuxar qollarn qaldrmaq da mmkn idi. Artq zri kalalarla dolu cihaz vvlki kimi qorxunc grnmrd. Kifayt qdr hazrcavablq gstrnd onun arlarndan can qurtarmaq olurdu. Yalnz sfehlik elynd O`Brayen lini cihazn dstyin atrd. Bzn shbt baa atana qdr onun kmyin bir df d olsun ehtiyac yaranmrd. Shbtlrin sayn xatrlaya bilmirdi. Proses oxdan, Uinston n qeyri-myyn vaxtdan balanmd. Blk d, hftlr idi ki, davam edirdi. Arada bzn bir ne gn, bzn is cmisi bir, yaxud ikisaatlq fasil verilirdi. -Burada saxlandnz mddtd, O`Brayen deyirdi, dflrl heyrtlnmisiniz, htta mndn d sorumusunuz ki, Sevgi Nazirliyi niy siz gr naharatlq keirmlidir, niy bu qdr vsait xrclmlidir? Azadlqda olanda da eyni sualn yaratd anlalmazlq duyusu sizi trk etmirdi. Yaadnz Cmiyytin mexanizmini baa drsnz, amma onun hrktverici motivlrini anlaya bilmirsiniz. Yadnzdadrm, gndliyinizd yazmdnz: Nec edildiyini baa drm, amma n n edildiyini anlamram. Bu n nn zrind fikirlnd znzn salam al sahibi olduunuza bh etmy balayrdnz. Siz artq kitab, Qoldsteynin kitabn deyirm, ya da onun myyn hisslrini oxumusunuz. Orada indiy qdr bilmdiyiniz hr hans mtlb rast gldiniz? -Siz o kitab oxumusunuz? Uinston suala sualla cavab verdi. -Onu mn yazmam. Daha dorusu, yazlmasnda itirak etmim. Yqin ki, he bir kitabn frdi qaydada rsy glmdiyindn xbriniz var. -Orada yazlanlar hqiqtdir? -Tsviri hissdkilr hqiqtdir. Tklif olunan proqram is cfngiyatdr. Gizlic bilik ehtiyat toplamaq... Ktllri tdricn maariflndirmk... Proletar syan v nticd Partiyan devirmk... Btn bunlarn n demk olduunu, yqin ki, znz d yax baa drsnz. Proletarlar he zaman syan etmycklr. N min il, n d milyon il sonra. Onlar syan ed bilmzlr. Sbbini siz aqlamaa lzum grmrm. znz hr eyi bilirsiniz. N zamansa silahl syan xlyalar il yaamsnzsa, onlar da bir knara buraxn. Partiyan devirmk n he bir imkan mvcud deyil. Partiyann hakimiyyti bdidir. Bunu fikirlrinizin istinad nqtsi kimi sas gtr bilrsiniz. O`Brayen arpayya yaxnlad. -bdidir! dey bir d tkrarlad. ndi is nec v n n suallarna qaydaq. Partiyann z hakimiyytini nec qoruyub saxladn kifayt qdr yax baa drsnz. ndi mn deyin grm, biz hakimiyytdn n n bel mhkm yapmq? Sbb ndir? N n hakimiyyti bu qdr sevirik? Tez olun, cavab verin! Uinstonla hl d sakit dayandndan O`Brayen artq mr tonu il danrd.

Amma Uinston yen d bir mddt he n demdi. Son drc zifldiyini hiss edirdi. O`Brayenin znd tzdn dlicsin coqunluun iartlar grnrd. Uinston onun n deycyini vvlcdn bilirdi. O`Brayen deyckdi ki, Partiya hakimiyyti znn son mqsdlri namin deyil, oxluun mnafeyini qorumaq n lind saxlayr. Partiya hmi iqtidarda qalmaldr, nki ktl ksrn zif v qorxaq mxluqlardan ibartdir, azadla thmml ed bilmir, hqiqtin gzn dik baxma bacarmr. Ona gr d hmi zndn daha gcl olan qvv trfindn idar edilmli v davaml kild aldadlmaldr. O`Brayen deyckdi ki, briyyt seim qarsndadr: ya azadl, ya da xobxtliyi semlidir. nsanlarn byk ksriyyti is xobxtliyi hr eydn stn tutur. Deyckdi ki, Partiya zilnlrin, ziflrin bdi mdafiisidir, yer zrind daha xobxt glcyin brqrar olmas n arpr, baqalarnn sadti namin zn qurban verir. Uinston fikirldi ki, n dhtli ey O`Brayenin bu szlri demsi deyil, onlar dil gtirrkn znn d dediklrin inanmasdr. Bunu siftindn d grmk mmkndr. O`Brayenin hr eydn xbri var. Cmiyytin gerk vziyytini, insan ktllrinin nec dhtli miskinlik irisind yaadqlarn, Partiyann hans yalanlar v vhiliklr bahasna onlar bu vziyytd saxladn Uinstondan min df yax bilir. O, hr eyi baa dr, hr eyi gtr-qoy edib ntic xarma bacarr, lakin yen d qidsind, qtiyyn, trddd etmir. nki son mqsd hr ey haqq qazandrr. Sndn daha all olan bir dliy qar n ed bilrsn? dey Uinston fikirlirdi. O, snin dlillrini ox diqqtl dinlyck, amma bundan sonra yen z dliliyind israr edck. -Rifahmzn daha da yaxladrlmas n bizi idar edirsiniz, dey Uinston yava ssl suala cavab vermy balad. Dnrsnz ki, insanlar hl hakimiyyt hazr deyillr, ona gr d... Uinston titrdi v qqrtsn gcl boa bildi. Ar bdnindn gll kimi kedi. O`Brayan dstyi otuz bein stn qoymudu. -Sfeh eylr danrsnz, Uinston, ox sfeh eylr danrsnz, dedi. Sizdn indi dediklrinizdn daha all cavab gzlyirdim. O`Brayen dstyi geri kib szn davam etdi. -Sualma zm cavab vercym. Msl beldir. Partiya hakimiyyt yalnz v yalnz z xeyiri n can atr. Baqalarnn rifah bizi maraqlandrmr. Bizi, sadc, hakimiyyt maraqlandrr. N znginlik, n cah-calal, n uzun mr, n xobxtlik, bunlarn he biri yox, sadc, hakimiyyt, yalnz hakimiyyt! Gerk hakimiyytin n demk olduunu indi baa dcksiniz. Biz kemi dvrlrin oliqarxiyalarndan tamam frqlnirik, nki n etdiyimizi bilirik. Yerd qalanlarn hams, htta biziml myyn qdr bnzrliklri olanlar bel qorxaq v ikizl idilr. Msln, alman nasistlri v rus kommunistlri saslandqlar metodlar baxmndan biz ox yaxn idilr. Lakin hakimiyytl bal xsi

motivlrini ortaya qoymaa he vaxt crt etmmidilr. Onlar zlrini el gstrirdilr (htta, blk d, bunun mhz bel olduuna inanrdlar) ki, sanki, hakimiyyti istmdn, mhdud bir mddt llrin alblar, qarda, nec deyrlr, tini burulandan sonra insanlarn azad v brabr yaayacaqlar cnnt hyat balayr. Biz el deyilik.Yax baa drk ki, hakimiyyti he vaxt sonra ondan imtina etmk xatirin l keirmirlr. Hakimiyyt vasit deyil, hakimiyyt mqsddir. He ks inqilabn nailiyytlrini qoruyub saxlamaq namin diktatura qurmur. ksin, diktatura qurmaq n inqilab edirlr. Repressiyadan mqsd repressiyadr. gncnin mqsdi igncdir. Hakimiyytin mqsdi hakimiyytdir. ndi n demk istdiyimi baa drsnzm? O`Brayenin siftindki yorunluu grnd Uinston vvlki dflrd olduu kimi tccblnirdi. Qarsndak gcl, kk v srt sift idi. Orada drin alla birlikd daim nzartd saxlanan, amma Uinstonun yen d zn qarsnda kmksiz sayd, he vhcl ram edilmyn ehtiras hkk olunmudu. stniln halda O`Brayenin sifti ox yorun idi. Gzlrinin alt qaralb tuluqlamd, yanaqlarnn drisi sallanmd. O`Brayen ona trf yildi. Blk d, bilrkdn yorun siftini daha yax grmsin imkan yaratmaq istyirdi. -Fikirlirsiniz ki, siftim qoca v yorundur, dey szn davam etdi. Fikirlirsiniz ki, hakimiyytin bdiliyi haqqnda danram, amma bdnimin tklb itmsinin qarsn ala bilmirm? Uinston, dorudanm, siz hl d frdlrin, sadc, toxuma olduunu anlamrsnz? Toxumalarn zifliyi orqanizmin enerjisi demkdir. Mgr siz drnaqlarnz ksib atanda lrsnz? O, arpaynn yanndan srt hrktl geri dnb linin birini cibin qoyaraq var-gl etmy balad. -Biz hakimiyyt kahinlriyik, dedi. Allah z hakimiyyt demkdir. Lakin indiki anda hakimiyyt sizi maraqlandrmayan quru szdn baqa, bir ey deyildir. Ona gr d hakimiyytin n demk olduunu anlamaq n fikirlrinizi sfrbr etmk vaxtdr. Hr eydn vvl hakimiyytin kollektiv anlay olduunu ba dmlisiniz. Frd yalnz z frdiyytindn imtina etdiyi tqdird hakimiyyt yiyln bilr. Partiyann Azadlq kllikdir arndan, tbii ki, xbriniz var. Onu tamamil trsin oxuman mmknly fikri n zamansa alnza glibmi? Kllik azadlqdr. Tk v azad insan hmi uursuzlua mhkumdur. Bel d olmaldr. nki insan hyatnn sonu lmdr. Bu, insann n byk mlubiyytidir. Lakin o, trdddsz, cani-dildn tabe olma bacarrsa, z frdiyytindn imtina etmy, Partiyann irisind riyib itmy hazrdrsa, o zaman z d Partiyaya evrilck, Partiya il birlikd bdilik v lmszlk qazanacaqdr. kincisi, baa dmlisiniz ki, hakimiyyt insan zrind aalq demkdir. Onlarn cismi, n balcas is uru zrind aalq demkdir. Materiya zrind, sizin dediyiniz kimi, zahiri gerklik zrind hakimiyyt nmli deyil. Materiya artq oxdan tam nzartimiz kemidir.

Uinston bir anla cihazn mvcudluunu unutdu. Btn qvvsini srf edrk diklib oturmaa ald. vzind, arlarn daha da artrm oldu. -Siz materiyaya nec nzart ed bilrsiniz? dey az qala qqrd. Hl he iqlim quraqlar, cazb qanunu nzartinizd deyil. Yer znd xstliklr var, arlar var, lm var... O`Brayen linin hrkti il onu sakitldirdi. -Materiya nzartimiz altndadr. nki artq ura nzart edirik. Gerklik insan kllsinin irisinddir. Bunu tdricn yrncksiniz, Uinston. Bizim n mmkn olmayan he n yoxdur. Gz grnmy bilrik, prvazlanb havaya qalxa bilrik, n istsniz, ed bilrik. gr istsm, bu dqiq sabun kpy kimi dayandm bu dmnin zrindn qanadlanb ua bilrm. Amma istmirm. nki Partiya istmir. Siz tbit qanunlar haqqnda on doqquzuncu srin tsvvrlrindn birdflik xilas olmalsnz. Tbitin qanunlarn biz yaradrq. -Buna gcnz atmaz. Siz hl Yer planetinin sahibi deyilsiniz. Bs Avrasiya, stasiya? Hl bu lklri fth ed bilmmisiniz. -ox da vacib msl deyil. Lazm olanda fth edcyik. Htta fth etmsk d, bunun el bir frqi yoxdur. Biz onlarn mvcudluuna bdilik gz yumacaq. Btn dnya Okeaniyadan ibart olacaq. -Lakin dnya z toz zrrsi kimi bir eydir. nsan is kiik v kmksizdir. Onun mvcudluq tarixi n qdrdir? Milyonlarla il Yer krsind, mumiyytl, hyat olmayb. -Cfngiyatdr. Bizim ne yamz varsa, Yer krsinin d o qdr ya var. Yer krsi bizdn qdim ola bilmz. nsan urundan knarda he n mvcud deyil. -Buzlaqlar indi nsli ksilmi heyvanlarn mamontlarn, dinozavrlarn, nhng srnnlrin smklri il doludur. Hl insann mvcudluu tsvvr glmyn dvrlrd onlar yer zrind yaamdlar. -Bu smklri gznzl grmsnz, Uinston? lbtt ki, yox! Hams on doqquzuncu sr bioloqlarnn uydurmasdr. nsandan vvl yer znd he n olmayb. dir, nsli ksils, insandan sonra da he bir canl varlq olmayacaq. nsann varlndan knarda he n mvcud deyil. -Bizdn knarda btv bir kainat mvcuddur. Ulduzlara baxn. Onlardan bzilri Yer krsindn milyonlarla iq ili msafd yerlir. Onlar insan n bdilik latmazdr. -Ulduzlar ndir ki? O`Brayen laqeyd kild etiraz etdi. Buradan ne kilometrs knarda yerln odlu nqtlr. Biz istsk, uub ulduzlara atarq. Yaxud lazm gls, iqlarn da sndrrik. Yer kainatn mrkzidir. Gn d, ulduzlar da Yerin trafnda frlanrlar. Uinston yen yerindn trpnmy chd gstrdi. Amma daha mbahisni davam etdirmdi. O`Brayen is onun etirazlarna cavab verirmi kimi, hl d danrd:

-Bzi msllrd, tbii ki, bu nqteyi-nzr zn dorultmur. Msln, okeanda znd, yaxud Gn tutulmas haqqnda qabaqcadan xbr vernd Yerin Gn trafnda frlanmasn, elc d ulduzlarn bizdn milyon kilometrlrl uzaq olmasn demk daha srflidir. Burada qrib n var ki? Blk, dnrsnz ki, ikili astronomiya yaratmaq ox tin msldir? Biz lazmllq drcsindn asl olaraq ulduzlar yaxnda, yaxud uzaqda yerl bilrlr. Blk, riyaziyyatlarmzn bu iin hdsindn gl bilmycklrini fikirlirsiniz? O zaman, grnr, ikifikirlilik haqqndak tlimi unutmusunuz? Uinston arpayya daha brk sxld. N deyirdis, ani cavab dynk kimi bana enirdi. Amma hl d alni itirmdiyin inanrd. nanrd. nsan urundan knarda he nyin mvcud olmad fikrin gldikd is... Yqin ki, onun da hqiqt uyun glmdiyini sbut etmk n hanssa yollar var. Mgr uzun illr bundan vvl bel yanama trzinin yanll sbuta yetirilmyibmi? Htta xsusi nzriyy d vard. Uinston indi yadna sala bilmirdi. Xfif tbssm yuxardan aa Uinstonu szn O`Brayenin aznn knarlarndak qrlar bir balaca drinldirdi. -Artq siz demim, Uinston, metafizika baxmndan o qdr d gcl deyilsiniz. Yadnza salmaq istdiyiniz termin solipsizm adlanr. Lakin yanlrsnz. Mnim haqqmda dandm solipsizm deyil. gr bilmk istyirsinizs, kollektiv solipsizm deyil. Tamamil frqli bir eydir, blk d, solipsizmin ksidir. Lakin biz mvzudan uzaqladq. O`Brayen indi tamamil frqli tonda danrd. sl hakimiyyt, urunda gec-gndz vuruumuz hakimiyyt yalar zrind deyil, insan zrindki hakimiyytdir. O susdu, sonra qabiliyytli agirdini snaa kn mllim kimi sorudu: -Uinston, bir insan baqas zrind hakimiyytini nec tmin edir? Uinston fikr getdi. -Ona zab vermkl, dedi. -Dorudur! Ona zab vermkl. Sadc itat yetrli deyil. gr bir insan zab kmirs, znn deyil, sizin iradnizi yerin yetirdiyin nec min ola bilrsiniz? Hakimiyytin mahiyyti zab vermk v alaltmaqdadr. nsanlarn urunu paralayb datmaqda v onlar tzdn znn istdiyi kimi yapdrb dzltmkddir. ndi nec bir dnya qurmaq istdiyimizi anlayrsnzm? Bizim qurduumuz dnya khn islahatlarn xyallarnda canlandrdqlar sfeh hedonist utopiyalarn tam ksi olacaq. Bu qorxu, xyant v ignc dnyas olacaq, tapdalayanlarn v ayaq altda qalb zilnlrin dnyas olacaq, insann kamilldikc daha da amanszlad dnya olacaq! Bizim qurduumuz dnyada trqqi yalnz iztirablarn daha da artrlmasna xidmt edck. Khn sivilizasiyalar mhbbt v dalt hissin arxalandqlarn llrind bayraa evirmidilr. Bizim sivilizasiya is nifrt saslanr. Bizim dnyamzda qorxu, qzb, tntn v znmhvdn baqa, he bir hiss olmayacaq. Qalan n

varsa, hamsn mhv edcyik. Hamsn! Biz nqilabdan vvl mvcud olmu ski dnc trzlrinin kkn qazb atrq. Biz valideynl vlad, frdl frd, qadnla kii arasndak balar birdflik qrrq. Artq he ks qadnna, uana, dostuna inanmr. Glckd qadnlar v dostlar, mumiyytl, olmayacaq. Qrt dm toyuun altndak yumurtalar gtrn kimi, yeni doulan krplri d analarnn lindn alacaq. Cinsi ehtiras hissi lv edilck. Doub-trm rzaq talonunun yenilnmsi kimi, hr ilin sonunda hyata keiriln formalla evrilck. Orqazm tamamil aradan qaldracaq. Bizim neyroloqlarmz artq bu msl zrind ilyirlr. Partiyaya sdaqtdn baqa, ayr sdaqt haqqnda shbt olmayacaq. Byk Qardaa mhbbtdn baqa, ayr mhbbt tsvvr d gtirilmyck. Mlub edilmi dmn zrind istehzal gldn baqa, ayr gl olmayacaq. ncntt, elm, dbiyyat aradan gtrlck. Biz qdrtli olanda elm, mumiyytl, ehtiyac qalmayacaq. Eybcrlikl gzllik arasnda he bir frq qoyulmayacaq. Maraq hissi itib gedck, insan hyatdan, qtiyyn, zvq almayacaq. Zvq mxtlifliyin son qoyulacaq. Lakin hmi, Uinston, bu szlri yax yadnzda saxlayn! hmi hakimiyyt ehtiras yaayacaq, zaman kedikc daha da gclnck, daha da iddtlnck. Hmi, hr an insann aln bandan xaran qlb bartlar eidilck, kmksiz dmni tapdalayb zmk hissi dnclr hakim ksilck. gr siz glcyin obraz lazmdrsa, o zaman gzlriniz nnd insan siftinin zrin sxlm uzunboaz km canlandrn. O`Brayen, sanki, Uinstonun cavabn gzlyirmi kimi susdu. Uinston is yen d arpaynn drinliklrind gizlnmk istyirdi. Onun demy sz yox idi. El bil, ryi buza dnmd. O`Brayen davam etdi. -Hm d yadnzda saxlayn bu bdi bir proses olacaq. Tapdanas sift hmi taplacaq. Hmi frgli dnn, cmiyyt dmn ksiln adamlar olacaq, onlar yenidn, dn-dn mlub etmk, alaltmaq zrurti yaranacaq. Bura, bizim limiz ddkdn sonra banza alan oyunlar hmi, z d getdikc daha mkmml v srt formada tkrarlanacaq. Satqnlq, xyant, hbslr, ignclr, edamlar, sirli kild yoxaxmalar he vaxt sngimyck. Qurduumuz terror dnyas, ideyalarmzn tntnsi dnyas olacaq. Partiyann qdrti artdqca o daha barmaz mvqe tutacaq. Mxaliftin mqavimt qvvsi azaldqca despotizm z mvqeyini daha da srtldirck. Qoldsteyn v onun yad fikirlri d hmi yaayacaq. Hr gn, hr an o fikirlr darmadan edilck, l salnacaq, alaldlacaq, laa qoyulacaq, ictimai qnaq hdfin evrilck. Amma yen d mvcudluunu qoruyub saxlayacaq. Mnim yeddi ildn bri sizinl oynadm dram da dn-dn tkrarlanacaq. O dram daim yeni-yeni nsillrl, amma hr df daha srt formada oynanacaq. Hmi taleyi bizim mrhmtimizdn asl olan yad dncli adamlar taplacaq. O, daxiln sndrlm, miskin vziyyt salnm halda ardan, zabdan baracaq, z-zndn xilas olandan, btn varl

il tvb edndn sonra is buradan bizim yeriimizl xacaq. Bax, biz bel dnya qururuq, Uinston! Qlb dalnca qlb, zfr dalnca zfr v stlik, yeni bir zfr dnyas! Hakimiyytin sblri il oynamaq fikrin dnlr qar sonsuz tzyiqlr, tzyiqlr v tzyiqlr dnyas! Grrm, onun nec bir dnya olacan artq drk etmy balayrsnz. Lakin sonda, sadc, hr eyi anlamaqdan daha byk i grcksiniz. Siz bu yeni dnyan qbul edcksiniz, alqlayacaqsnz, onun adi bir nfrin evrilcksiniz. Uinston indi danmaq n znd az da olsa qvv hiss edirdi. Haqllna o qdr d min olmayan bir ssl: -Bacarmayacaqsnz, dedi. -N demk istyirsiniz, Uinston? -Tsvir etdiyiniz dnyan qura bilmycksiniz. Bu, xyaldr. Mmkn olan ey deyil. -Niy? -Qorxu, nifrt v qddarlq zrind sivilizasiya qurmaq olmaz. Dayaqlar tab gtirmyck. -Ny gr? -nki bel quruluun hyat qabiliyyti olmayacaq. Paralanb dalacaq. Sonu intiharla bitck. -Cfngiyat danrsnz. bs yer beyniniz nifrtin mhbbtdn daha dadc qvv olmas fikrini yeritmisiniz. vvla, niy bel olmaldr? kincisi, htta lap bel olsa da, bunun n frqi var? Frz edk ki, biz zmz daha tez zifldib sradan xarmaq yolunu tuturuq. Frz edk ki, insan hyatnn tempini yksltmyimiz nticsind otuzyal adam al he n ksmyn qocaya evrilmidir. Bundan n dyick ki? Dorudanm, siz hl d ayrlqda gtrlm bir frdin lmnn itki olmadn anlamrsnz? sas msl Partiyann lmszlydr. Hmiki kimi inaml ss Uinstonu yen kmksiz vziyyt sald. stlik d, qorxurdu ki, O`Brayen etirazlarnda israr ets, cihazn dstyi tzdn hrkt gl bilr. Amma susma da zn sdrmrd. rkk vziyytd, dlil-sbut gtirmdn (blk, O`Brayenin hrartli nitqini saya salmamaq da dilsiz etiraz sayla bilrdi?) hcumunu tzlmk istdi: -Bilmirm... x yolu grmrm. Hr halda, sizi iflas gzlyir. Kims mlub olacaqsnz. Hyat z sizi mlub edck. -Uinston, biz hyat btn sviyylrd nzartd saxlayrq. Yqin, dnrsnz ki, insan tbiti adlanan n is sirli bir qvv mvcuddur v o, bizim mllrimizdn hiddtlnrk gnn birind syan edck. Amma insan tbitini yaradanlarn zmz olduunu unudursunuz. nsanlar istniln kl salmaq mmkndr. Blk, yen kemi xlyanza qaytmsnz proletariatn v kllrin ayaa qalxb bizi devircyi fikrin dmsnz? Bu fikri banzdan birdflik xarn.

Proletariat hyt heyvan kimi gcsz v itatkardrlar. Briyyt Partiya demkdir. Qalan he nyin nmi yoxdur. -Bir ey dey bilmrm... Sonda onlar sizi zcklr. vvl-axr kim olduunuzu anlayacaqlar v o zaman sizi para-para edcklr. -Blk, siz artq thlknin hanssa lamtlrini grrsnz? Bel ehtimal n linizd tutarl dlillr var? -Yox. Bu, sadc, mnim inancmdr. Sizi iflas gzldiyin qti minm. Kainatda... bilmirm, el qvv, el ruh, ya da el bir prinsip var ki, siz ona he zaman stn gl bilmycksiniz. -Uinston, siz Allaha inanrsnz? -Yox. -Bs onda hans qvv bizi mlub edck? -Bilmirm. nsan ruhu. -Siz znz d insan sayrsnz? -lbtt. -gr siz insansnzsa, Uinston, o zaman sonuncu insansnz. Nsliniz ksilmidir. Yer krsinin sakinlri artq bizik! Tamamil tk qaldnzn frqindsinizmi? Siz tarixdn knardasnz, siz mvcud deyilsiniz. Onun sifti birdn srtldi, kskin ssl sorudu: -Blk, gman edirsiniz ki, mnvi chtdn bizdn qddar v yalan adamlardan daha ykskd dayanrsnz? -Bli, mnvi chtdn zm sizdn daha stn sayram. O`Brayen cavab vermdi. Yaranan sakitlikd Uinston iki adamn dann eitdi. Az kemmi birinin z ssi olduunu tand. Bu, Qardala daxil olmaq fikrin ddy axam, O`Brayenl mnzilindki shbtlrinin lent yazs idi. Uinston znn aldatmaa, ourlamaa, ldrmy, saxtaladrmaa, narkomanlq v fahilik yaymaa, adamlar zhrvi xstliklr yoluxdurmaa, krp uan siftin sulfat turusu atmaa hazr olmas haqqndak vdlrini yenidn dinldi. O`Brayen sbirsizlikl lini yelldi. Sanki, bu hrkti il shbt sona qdr qulaq asman mnasz olduunu bildirirdi. Hanssa dymni basd, sslr ksildi. -arpaydan qalxn! dey mr etdi. lmlr z-zn ald. Uinston ayaqlarn dmy sallad, zn inamsz halda ayaq st dayand. -Siz sonuncu insansnz, O`Brayen dedi. Siz br ruhunun mhafizisiniz. Grk znz olduunuz kimi grsiniz. Paltarlarnz xarn.

Uinston kombinezonu ynind saxlayan ilgyi ad. alvarnn zncirbndini oxdan skb xarmdlar. Hbs olunduu gndn bri paltarlarn soyunub-soyunmadn yadna sala bilmdi. Kombinezonunun altnda bir vaxtlar alt paltar saylan saralm, cndr sgi paralar vard. Onlar da sivirib dmy atandan sonra otan uzaq kncndki iri, layl gzgn grd. Yaxnlad v yerind donub qald. Qfltn sinsindn ac bir fryad qopdu. -H, n oldu? O`Brayen sorudu. Ortada dayann. Onda znz hr trfdn tamaa edib hzz ala bilcksiniz. Uinston qorxusundan yerind donub qalmd. Gzgdn ona beli bklm, rngi bozarm skeleti xatrladan cayib mxluq baxrd. Msl tkc gzgdki adamn Uinstonu xatrlatmasnda deyildi. Onun grn insanda ikrah hissi douracaq drcd rkbulandran idi. Uinston gzgy daha da yaxnlad. Gzgdn ona baxan mxluqun beli yildiyindn sifti bir az da qabaa xmd. znn zavall mhbus grkmi, fr basm aln, kel ba, zilib yastlanm burnu, gyrmi almacq smklri, gzlrinin qorxudulmu vhi ifadsi mnzrni daha da tamamlayrd. zn qr basmd, az batb siftinin iin kilmidi. Bu, onun simas idi. Uinston btn aradan ken mddt rzind daxiln deyil, zahirn daha ox dyidiyini dnd. Siftind hkk olunan ifad yaad hisslrdn tamamil frqli idi. Qsa mddt rzind sann oxu tklmd. vvlc sann aardn dnd. Lakin lini bana knd aaran yerlrin tk deyil, dri olduunun frqin vard. lindn v siftinin evrsindn baqa, btn bdni ne mddtdn bri ylm irkdn bozarmd. Bzi yerlrd irkin altndan ignc izi olan apqlar v qanrlar grnrd. Topuundak varikoz yaras daha da byyb qzarmd, qraqlarndan dri sallanan iltihab basm pis qoxulu t parasna evrilmidi. Amma Uinstonu n ox qorxudan bir dri, bir smy dnmsi oldu. Drisinin altndan xm nazik qabralar, ensiz d qfsi onu hqiqi skelet bnzdirdi. Ayaqlar el arqlayb qurumudu ki, baldrlar budundan youn grnrd. O`Brayenin onu n n gzgnn laylar arasnda dayanmaa mcbur etmsinin sbbini anlad. Beli heyrtamiz drcd yilmidi. Arq iyinlrinin qabaa xmas nticsind sinsinin batql daha aydn nzr arprd. Nazik boynu, sanki, daha da irilnmi bann arln gcl saxlayrd. Soruan olsayd, gzgd grdy adamn bir ne saalmaz xstlikdn ziyyt kn altmyal qoca olduunu deyrdi. -Bzn dnrdnz ki, arxadan O`Brayenin ssi eidildi, mnim, Daxili Partiya zvnn sifti qoca v yorun grnr. ndi z siftiniz haqqnda n deycksiniz? Uinstonun iyinlrindn tutub zn trf evirdi. zbz dayandlar. -Grn n gndsiniz, dedi. Bdninizdn funt qoxusu glir. Drnaqlarnzn altndak irk baxn! Ayanzdak iltihablam, irini axan yaraya baxn! Bu dqiq sl kei iyi verdiyinizdn xbriniz var? Yqin, burnunuz artq z funtiniz alb. Baxn, nec zlb ldn dmsnz!

Grrsnz? ndi qollarnz ba barmamla el barmamn arasnda tutub sxa bilrm. Boynunuzu yerkk kimi ortadan iki yer qopara bilrm. Bizim limiz dndn bri iyirmi be kiloqram ki itirdiyinizdn xbriniz var? Htta sanz da ng-ng tklr. Baxn! O, Uinstonun bandan yapb bir topa tkn dartb xard. -Aznz an. Doqquz, on, on bir. Cmisi on bir diiniz qalb. Bura glnd aznzda ne di vard? Qalanlar da yerind oynayr. Baxn... O`Brayen iki barma il Uinstonun salamat qalm qabaq dilrinin birindn yapd. nsindn szltl ar kedi. O`Brayen dii kty il birlikd dartb yerindn xard. yrn-iyrn kamerann kncn atd. -Diri-diri ryrsnz, dedi. Tezlikl riyib yoxa xacaqsnz. ndi siz nsiniz? Bir kis sr-smk, hlmik. Hayd, bir d gzgy trf evrilin. Oradan znz kimin baxdn grrsnz? Bli, bu, sonuncu insandr. gr siz insansnzsa, demli, insanlq ox miskin vziyytddir. ndi paltarlarnz geyinin. Uinston sz baxmayan llri il kombinezonunu asta-asta stn kmy balad. ndiy kimi nec arq v zif olduunu hiss etmmidi. Banda yalnz bir fikir dolard: burada onu dndyndn daha ox saxlamdlar. Cr-cndrn ynin keirndn sonra birdn-bir mhv olmu bdnin yaz gldi. z d n etdiyinin frqin varmadan dizi st dmy kb ban arpaynn yanndak alaq ktil qoydu v hnkr-hnkr alamaa balad. Nec eybcr vziyyt ddyn grrd, ynindki irkli, cndr alt paltar il parlaq in altnda oturub alaman nec acnacaql v miskin mnzr olduunu baa drd. Amma he cr zn saxlaya bilmirdi. -Hmi bel davam etmyck, dey O`Brayen onu sakitldirmy alrd. stdiyiniz zaman bu vziyytdn xilas ola bilrsiniz. Hr ey znzdn asldr. -Bunu siz etdiniz! Uinston yenidn hnkrd. Mni bu gn salan siz oldunuz. -Yox, Uinston, siz znz bel vziyyt saldnz. Partiyaya qar xmaqla bu yolu sediniz. El ilk addmlarnzdan hr eyin sonunu grmk mmkn idi. vvlcdn tsvvrnz gtir bilmycyiniz he bir hadis ba vermyib. Bir az ara verdi, sonra yenidn davam etdi. -Dorudur, sizi dymk, Uinston. radnizi sndrmq. Bdninizin ny evrildiyini indic znz grdnz. Alnz da eyni vziyytddir. ndiki ddynz vziyytdn n is byk bir qrur hissi keirdiyinizi dnmrm. Sizi tpiklyirdilr, dynyin altna salrdlar, thqir edirdilr, ardan barrdnz, dmd qannzn v qusuntunuzun stnd oba-bubaa srnrdnz. Yalvarb aman dilyirdiniz, hamn v hr eyi satrdnz, l verirdiniz. Uradnz bu dhtli tnzzldn d qorxunc bir ey alnza glirmi?

Uinstonun hnkrts dayanmd, amma gz yalar hl d yanaqlarna axrd. Gzlrini qaldrb O`Brayen baxd. -Mn Culiyan satmadm, dedi. O`Brayen fikirli halda dayanmd. -Eldir, dedi. Eldir. Tamamil dorudur. Siz Culiyan l vermdiniz. Uinstonun ryi yen d O`Brayen qar he bir qvvnin skild bilmycyi rbt hissi il doldu. Gr bu insanda n qdr al var! N qdr ziyallq var! dey dnd. ndiy qdr O`Brayenin onu ilk klmdn anlamad birc hala da tsadf etmmidi. Onun yerin baqas olsayd, drhal szn aznda qoyub Culiyan dn-dn satdn deyrdi. Uinstondan ignc altnda hans mlumatlar almamdlar?! Qz haqqnda n bilirdis, hamsn danmd, Culiyann vrdilri, xarakteri, kemi hyat il bal bildiklrinin bitd-bitd ab ortaya qoymudu. Grlri zaman ba vernlri n intim detallarna qdr tsvir etmidi, znn n dediyini, qzn n cavab verdiyini birc-birc xrdalamd. Qara bazardan aldqlar rzaqdan tutmu yataq hyatlarna, Partiya leyhin gizli sui-qsd niyytlrin qdr hr ey barsind mlumat vermidi. Lakin mhz indi nzrd tutduu mnada Culiyan l vermmidi. Culiyaya olan mhbbtin xyant etmmidi, onu vvlki kimi sevirdi, ryind yaatd hisslr, qtiyyn, dyimmidi. O`Brayen lav izahata ehtiyac duymadan Uinstonun n demk istdiyini drhal anlamd. -Mmkns, deyin, Uinston sorudu, mni tezmi glllycklr? -Yqin myyn qdr gzlmk lazm glck , dey O Brayen cavab verdi. Sizin mslniz bir az mrkkbdir. Amma midinizi itirmyin. Burada tez, ya gec ham malic olunur. Sonda is sizi glllycyik. IV FSL ndi Uinstonun vziyyti xeyli yaxlamd. gr saxlanld yerd, mumiyytl, gn mhfumundan danmaq olardsa, znn hr gn t-cana gldiyini v qvvtlndiyini hiss edirdi. Yen d gec-gndz sdrngli iq yanr, arasksilmz uultu eidilirdi. Lakin indiki kamera vvlkilrl mqayisd daha rahat idi. Taxtn stn dk salnm, yastq qoyulmudu. Kncd oturmaa ktil vard. Onu hamama aparrdlar, istdiyi vaxt qalay tasda l-zn yumasna icaz verirdilr. Bzn htta yuyunmaq n isti su da gtirirdilr. Tz alt paltar v tmiz kombinezon dsti vermidilr. Varikoz yarasnn stn hanssa sakitldirici mlhm qoyub sarmdlar. Qrlm dilrinin ktklrini xarm, vzind, tz protez dzltmidilr. Hbsindn hftlr, blk d, aylar kemidi. Maraqlansayd, indi vaxtn hesabn aparmaq da

mmkn idi. nki yemyi dqiq zaman fasillri il verirdilr. yirmi drd saat rzind df yemk gtirildiyini txmin edirdi. Bzn dumanl kild yemyin gndz, yoxsa gec verildiyi barsind dnmy alrd. Yemk tccb douracaq drcd keyfiyytli idi. Gnd bir df mtlq t xryi olurdu. Bir df is dolu qutu siqaret gtirmidilr. Kibriti yox idi, amma yemk iin baxan qaradinmz nzarti sakitc siqaretini z alqan il yandrmd. Yadradndan ilk df tstdn ryi buland. Tezlikl khn vrdii qaytd v hr df yemkdn sonra damana yarm siqaret qoyaraq ald zvqn mrn bir mddt uzada bildi. Ona knarna karanda qr balanm a qrifel lvh d vermidilr. lk vaxtlar Uinston lvhdn istifad etmirdi. Htta oyaq vaxtlarnda da daim grgin vziyytd olurdu. ox vaxt bir yemkl digri arasndak fasild l-qolunu trptmdn sakitc uzanrd. Bzn yuxuya gedirdi, bzn is narahatlqla dolu dumanl xyallara dalr, htta sonda gzlrini amaa da qorxurdu. Artq dz gznn iin vuran gur iqda yatmaa yrnmidi. Grdy yuxularn daha ardcl, laqli olmasn istisna etmk rtiil iqda, yaxud qaranlqda yatman el bir frqi yox idi. Bu arada tez-tez yuxu grrd. Hams da xobxt sonluqla bitn yuxular idi. Bzn Qzl lkd olurdu. Bzn d anas, Culiya v O`Brayenl birlikd parlaq gn ina qrq olmu gzoxayan, mhtm xarabalqlarda otururdular. He n etmirdilr, sadc, gnn altnda ylir, adi eylrdn danrdlar. Oyaq vaxt haqqnda dndy eylr d mtlq yuxular il bal olurdu. Artq ar stimulu aradan gtrldyndn, sanki, aln hrkt gtirmkd bir qdr tinlik kirdi. Amma darxmrd. N kiminls danmaq, n d fikrini baqa eyl mul etmk istyirdi. Kamerada tk qalmana, istintaqa aparlmadna, dylmdiyin, st-bann v yan-yrsinin tmiz olmana, doyunca yey bildiyin gr hyatndan ox raz idi. Vaxt kedikc daha az yatrd. Amma yen vvlki kimi arpaydan durmaa ehtiyac hiss etmirdi. Yalnz bir ey sakitc yerind uzanmaq v orqanizminin nec gc topladn mahid etmk istyirdi. Tez-tez barman bdninin mxtlif yerlrin toxundurub btn bunlarn yuxu olmadn, zllrinin, hqiqtn d, brkiyib mhkmlndiyini, drisinin dartlb hamarlandn yoxlayrd. Nhayt, kisinin myyn qdr artmas il bal msld yqinlik hasil etdi. Artq budlar baldrndan xeyli youn grnrd. Dirldiyin min olduqdan sonra ilk vaxtlar hvssiz d olsa, hr gn hrkt etmy balad. Tezlikl addmlarnn sayn hesablayaraq kamerada birnfs kilometr qdr yeriy bildiyini aydnladrd. yilmi iyinlri d bir qdr dzlmidi. Daha tin tmrinlr l atmaq istdi. Amma tccb v utanc irisind onlarn hdsindn gl bilmycyini anlad. Srtl yeriy bilmirdi, ktili dz alm lind saxlaya bilmirdi, bir ey syknmdn tk aya std dayana bilmirdi. mlndn sonra ayaa qalxman n qdr tin olduunu da anlad. Baldrlarnda v budlarnda balayan dhtli arlar diklib ayaq std dayanmasna imkan vermirdi.

Qarn st uzanaraq llrini yer dayayr, bdnini dmdn qaldrmaa chd edirdi. Lakin n qdr alb-abalasa da, dmdn htta bir ne santimetr d yuxar qalxa bilmdi. Bir ne gn yax yeyndn sonra bu tinliyin d hdsindn gldi. stndn bir ne gn d kedi v indi Uinston tinlik kmdn dmnin stnd alt df dartna bilirdi. O htta gn-gndn dyin, gc toplayan bdni il fxr etmy balamd. Bzn siftinin d artq normal kl ddyn fikirlirdi. Amma lini tklri tklm bana knd gzgdn ona baxan sir-sifti yilmi, znn drisi qrb-sallanm adam xatrlayrd. qli qabiliyyti daha srtl brpa olunurdu. Taxtn stnd oturub arxasn divara sykyir, qrifel lvhni dizinin stn qoyub yenidn thsili il mul olurdu. O, tslim bayra qaldrmd. Artq qti qrarn vermidi. slind is, tslim olmaa bu qrar qbul etmmidn ox vvl hazr idi. Geryi indi drk edirdi. Sevgi Nazirliyin ddy ilk dqiqdn, htta daha vvl, Culiya il birlikd kmksiz vziyytd dayanb teleekrandan eidiln polad kimi cingiltili ssin mrlrini dinldiyi andan Partiyann hakimiyyti leyhin xman n qdr yelbeyin v cfng hrkt olduunu anlamd. Yalnz indi baa drd ki, son yeddi il rzind Fikir Polisi onu bydc arxasndak bck kimi daim nzartd saxlayb. He bir hrkti, brkdn dediyi he bir sz onlarn diqqtindn yaynmayb, mahiyytin nfuz ed bilmdiklri he bir fikri, he bir niyyti qalmayb. Htta guya, biclik ildrk gndliyinin stn qoyduu kiicik toz dnsini d mhartl vvlki yerin qaytarblar. Ona shbtlrinin yazsn dinldirdilr, fotokillrini gstrirdilr. Arasnda Culiya il birg kilmi killri d vard. Bli, htta... Yox, o daha Partiyaya qar mbariz apara bilmzdi. nki Partiya haql idi. Baqa cr d ola bilmzdi. Mgr bdi, kollektiv zkann shv etmsi mmkn olan i idi? Bs onun qrarlarn hans bdi meyarlarla qiymtlndirmk olard? Salam al-statistik anlaydr. Partiyann istdiyi kimi dnmk n, sadc, yrnmk lazmdr. Yalnz... Barmaqlar arasnda tutduu karanda ona youn v yndmsiz grnd. Uinston alna gln ilk fikirlri yazmaa balad. vvlc iri hrflrl Partiya arn yazd. AZADLIQ KLLKDR. Nvbti stird is ox dnmdn znn yeni hqiqtini ifad etdi: K STGL K BE BRABRDR. Arada mcburi fasil vermli oldu. Al, sanki, zifliyindn xcalt krk bir yer cm olmaq

istmirdi. Nvbti stird n yazacan yax bilirdi, lakin fikrini dqiq ifad etmy tinlik kirdi. Hr ey alna birdn gldi. Amma el-bel tsadfn yox, yeni mnimsdiyi mntiqi mhakim sulunun yardm il. Uinston yazd. ALLAH HAKMYYTDR. O artq hr eyi qbul etmidi. Kemii dyidirmk mmkndr. Kemi he zaman dyimmidir. Okeaniya stasiya il mharib edir. Okeaniya hmi stasiya il mharib etmidir. Cons, Aronson v Rezerford ittiham olunduqlar cinaytlrd gnahkardrlar. Onlarn gnahszlnn alibisi sayla bilck fotokli he zaman grmyib. kil yerli-dibli olmamd. Sadc, znn uydurmas idi. Uinston bunun tamamil ksi olan eylri xatrladn yadna sald. Lakin onlar saxta xatirlr idi, znaldatma hallar idi. Hr ey n qdr d sad imi! Yalnz itat et, ondan sonra btn ilrin qaydasna dck. Mbariz aparmaq n qdr alb-apalasan da hr df nvbti dala il sni vvlki yerin qaytaran axna qar zmk idi. Qfltn geriy dnb zn suyun hkmn tslim ednd is he bir mqavimtl zlmirdin. Snin msly mnasibtindn baqa, ortada he bir ey dyimirdi. Olacaa ar yoxdur. ndi Partiyaya asi dmsinin sbblrini z-zn d aydnladra bilmirdi. Hr ey n qdr sad idi. Birc... Hr eyi hqiqt uyundur. Adna tbit qanunu deyiln anlay xalis cfngiyatdr. Cazib qanununun z cfngiyatdr. O`Brayen deyirdi stsm, bu dqiq dmdn qopub sabun kpy kimi havada ua bilrm. ndi hmin szlri saslandrmaq Uinston n el d tin deyildi. gr o, dmdn qopub havada uduunu dnrs, mn is eyni anda onu uan vziyytd grdym dnrms, hr ey z hllini tapr. Lakin qzaya uram gminin qalqlar gzlnilmdn suyun sthin qalxd kimi, onun da beynind qfil fikir peyda oldu: Gerklikd bu mmkn olan ey deyil. Biz o shnni, sadc, xyalmza gtir bilrik. Bu is qarabasmadr. Ani fikri drhal bandan xard. Yanllq gz qabanda idi. Gman edilir ki, haradasa, hamdan knarda gerk hadislrin ba verdiyi gerk dnya mvcuddur. Lakin bu dnya haradan peyda ola bilrdi? Myyn bir ey haqqnda urumuzdak bilgilrdn baqa, hans mlumat ld ed bilrik? Btn hadislr urda cryan edir. Hamnn urunda ba vern hadis is artq gerklikd d ba vermi olur. Uinston shvlrini akara xarmaa tinlik kmirdi. Ona gr d yeni shvlr yol vermk qorxusu yox idi. Yax baa drd ki, bir d he zaman he bir vchl yanl fikirlr beynin yol tapmamaldr. Thlkli fikir yaxnlaan kimi beyindki kor nqt hrkt kemlidir. Bu nlm instinktiv, thtlur ba vermli, beyin thlk annda zn durdurma bacarmaldr. Yenidild proses el zndurdur adlanrd.

zndurdur sistemi sasnda fikirlrini tkmilldirmy balad. zn Partiya deyir ki, Yer kr klind deyil, yaxud Partiya deyir ki, buz sudan ardr tipli taprqlar verir, sonra is beynini yanl fikirlri inkar edn dlillri anlamamaa, yaxud ks-arqumentlri drk etmmy hazrlayrd. Bu, o qdr d asan i deyildi. ki stgl iki be brabrdir tipli ifadlrin meydana xard riyazi problemlr is, mumiyytl, intellektual imkanlar xaricind idi. Burada, stlik, hanssa qli kndirbazlq da tlb olunurdu. lk anda mntiqi az qala zrgr dqiqliyi il i salmaq, sonra is yol verilmi kobud mntiqi shvi grmmk bacar tlb olunurdu. Sfehlik d intellekt qdr zruri idi. Amma o da intellekt kimi ip-sapa tin yatrd. Fikrini mul edn msllrdn biri d onlarn glllnm hkmn n zaman yerin yetircklri il bal idi. O`Brayen: Hr ey sizdn asldr demidi. Lakin Uinston hr hans dnlm addmla bu prosesi yaxnladrman mmkn olmadn baa drd. On dqiq sonra da, on il sonra da gllly bilrdilr. llrl tkadamlq kamerada saxlaya bilrdilr, icbari mk drgsin gndr bilrdilr, htta myyn mddt azadla buraxa bilrdilr. Bzn bel d edirdilr. Glllmmidn vvl hbs v istintaqn btn zablar il yenidn tkrarlanmas da tamamil mmkn idi. Dqiq bildiyi yegan ey lmn he vaxt gzlniln anda glmmsi idi. nn, gizli nn (dnrd ki, he vaxt eitmdiyi bu sz haradan yrnib?) lm mhkum olunanlarn bir kameradan o birisin aparlarkn koridorda qfildn balarnn arxasna at amaqla ldrldklrini deyirdi. Bir gn slind, gn sz tamamil rti idi, nki hmin vaxt gecyars da ola bilrdi Uinston qrib v iql bir yuxu grd. Bana axlacaq gllni gzly-gzly koridorla gedirdi. Bir an sonra hyatnn sonuna atacan bilirdi. Hr ey hazrlanmd, yoluna qoyulmudu, sahmana salnmd. Daha bh yeri qalmamd, sbuta ehtiyac duyulmurdu, ar v qorxu hissi yoxa xmd. Bdni salam v mhkm idi. Hrkt etmk imkan yarandna sevinrk gnli havada gziirmi kimi, yngl addmlarla yeriyirdi. Bura Sevgi Nazirliyinin uzun, dar koridoru deyildi. Eni, blk d, bir kilometr atan, gn ina qrq olmu geni yol idi. Uyudurucunun tsirindn havalanm kimi, bu yolla uurdu. Yen Qzl lkd idi, dovanlarn knarndak otlar qrpb yediklri crdan keirdi. Mamrlar ayaqlarnn altnda yatb-qalxrd, gn alar zn isidirdi. mnliyin knarndak gyr aacnn budaqlar mehdn asta-asta silklnirdi. Bir az aralda is kiik ay axrd. Syd budaqlarnn altndak balaca nohurda qzl rngli balqlar zrd. Uinston titryib qorxu iind gzlrini ad. Belinin ortasndan tr axrd. Yuxudan z ssin oyanmd. -Culiya! Culiya! Mnim sevimli Culiyam! Culiya! dey brkdn qqrrd. Uinston yarmyuxulu vziyytd olduundan hl bir mddt d qzn burada, lap yaxnlnda

olduunu dnd. Culiya, sadc, onun yannda deyildi, hm d ryinin iind idi. El bil, drisinin altna yerimi, bdninin ayrlmaz hisssin evrilmidi. Bu anlarda Culiyan azadlqda v bir yerd olduqlar vaxtlardan qat-qat artq sevirdi. Qzn sa olduunu, onun kmyin ehtiyac duyduunu hiss edirdi. Arxas std uzanb fikirlrini bir yer toplamaa ald. N etmidi? Ani zifliyi il kl hyatn n qdr uzatmd? ndic qapnn arxasndan ayaq sslri eidilck. Onlar bel zbanal he vaxt czasz qoymazlar. gr vvllr frqin varmamdlarsa, indi qol qoyduu razlaman pozduunu drhal baa dcklr. Demli, zd Partiyaya tabe olub, amma daxiln yen Partiyaya nifrt edir. vvllr qara fikirlrini zahiri razlama prdsi altnda gizldirdi. ndi geriy doru daha bir addm atb: urunu tslim edib, ruhunu is toxunulmaz saxlayacana mid bslyir. Uinston yanl yolda olduunu bilirdi. Yanl daha stn tuturdu. Onlar da Uinstonu baa dmlidirlr. O`Brayen baa dmlidir. Bir sfeh rt sirrinin stn amd. Hr eyi tzdn balamal olacaq. llrl vaxt lazm glck. Uinston indi nec grndyn txmini d olsa yrnmk n lini siftin kdi. zn drin qrlar basmd, almacq smklri sivrilmidi, burnu yastlanb iri batmd. Gzgd zn axrnc df yeni protez dilri yerin qoyulanda grmd. Siftinin nec grndyn bilmdn zn anlalmaz ifad vermk ox tindir. stniln halda tkc mimika il vziyytdn xmaq mmkn olmayacaqd. Qorumaq istdiyin sirri, ilk nvbd, zndn gizltmlisn bu hqiqti Uinston yalnz indi baa dd. lbtt, onun yaddanda yaadn xatrlamalsan. Lakin ehtiyac duyulmayana qdr hr hans kild, llxsus da ad kmk anlamnda uruna yol tapmasna imkan vermmlisn. Bu gndn etibarn, yalnz dzgn fikirlmmlidir, hm d hr eyi dzgn hiss etmli, dzgn yuxular grmlidir. Nifrti is bdnind ml gln, orqanizminin bir hisssin evriln, lakin onunla ball olmayan yad cisim, msln, kista kimi iinin drinliklrind gizltmyi bacarmalsan. N vaxtsa glllmk qrar vercklr. Ona dqiq vaxt demycklr, lakin bir ne saniy vvl, yqin ki, bunu mtlq hiss edck. Koridorda addmlad vaxt arxadan vuracaqlar. Yqin ki, bu i on saniy kifaytdir. O zaman daxilind bir tufan qopacaq. He bir sz demdn, addmlarn yavatmadan, tk d trpnmdn qfltn zndki maskan xarb atacaq, sinsind qaynayan nifrt yol aacaq. Nifrti nhng alov dili kimi hr trfi yalayacaq. Yqin ki, eyni anda da gll beynini deck. N tez, n d gec! Beynini istdiklri kild dyidirmy macal tapmadan vurub dadacaqlar. Tvb qapsna gtir bilmdiklri, czalandrmaa yol tapmadqlar yad fikir onlar n bdilik latmaq olacaq. Onun islah edilmmi beynin gll axmaqla z ideallarnda qara bir deik aacaqlar. Onlara nifrt ed-ed lmk z d azadlqdr!

Uinston gzlrini yumdu. Bu addm atmaq aln intizama yrtmkdn tindir. Shbt zn alaltmaqdan, lyaqtini hmilik itirmkdn gedir. O artq irkabn latmaz, gzilmz qatna enib. Bundan daha dhtli, rkbulandran ey n ola bilr? Byk Qarda haqqnda fikirlmy balad. Byk Qardan qarabl, nhng (klini yalnz plakatlarda grdyndn siftinin eninin bir metrdn az olmadn dnrd) portreti hmi insan tqib edn baxlar il gzlri nnd canland. ndi Byk Qardaa hqiqi mnasibti nec idi? Koridorda ar addm sslri eidildi. Dmir qap cingilti il ald. O`Brayen kameraya girdi. Arxasnda mum siftli zabit v qarapaltarl nzartilr vard. -Ayaa qalxn! O`Brayen mr etdi. Bura glin. Uinstonla zbz dayand. O`Brayen gcl llri il onun iyinlrindn yapb siftini zn yaxnladrd. -Mni aldatmaq istyirdiniz? dey sorudu. Sfeh hrktdir. Dz dayann. Gzlrimin iin baxn. O`Brayen bir anlq susdu. Sonra nisbtn yumaq ssl szn davam etdi. -Siz islah olunursunuz. ntellektual chtdn, demk olar ki, yalnz czi qsurlar qalb. Emosional baxmdan is he bir irlilyi nail olmamsnz. Dzn deyin,Uinston. Mn yalan danmaa almayn. Yadnzda saxlayn ki, bu he vaxt diqqtimdn yaynmr. Dzn deyin, Byk Qardaa hqiqi mnasibtiniz necdir? -Mn ona nifrt edirm. -Siz ona nifrt edirsiniz. Yax. Onda son addmnz atmaq vaxtdr. Siz Byk Qarda sevmlisiniz. Byk Qardaa itat etmk azdr. Onu sevmk lazmdr. O, Uinstonu ynglc nzartilr trf itlyrk mr verdi: -101-ci otaa! V FSL Mhbs hyatnn hr mrhlsind Uinston pncrsiz binann hans hisssind olduunu bilir, yaxud txmin edirdi. Blk, atmosfer tzyiqi arasnda frq d burada z rolunu oynayrd. Nzartilrin onu dydklri kamera yer sthindn aada idi. O`Brayenin istintaq apard otaq is lap yuxarda, dama yaxn yerlirdi. ndi gtirildiyi kamera is yerin lap altnda, zirzminin dibind idi. Otaq indiy qdr saxland kameralarn hamsndan byk idi. rid grdy eylr dqiq yadnda qalmamd. Amma qarsndak st yal mahud rtkl iki kiik masan yax xatrlayrd.

Masalardan biri, txminn, iki addmlnda, digri is nisbtn aralda, qapnn aznda idi. Uinstonu kresloya el mhkm sarmdlar ki, bdnin he yerini, htta ban da trpd bilmirdi. Boynunun arxasna qoyduqlar yastqca ban dimdik saxladndan yalnz dz qarsna baxrd. vvlc otaqda tk idi. Sonra qap ald, O`Brayen iri girdi. -Bir df mndn 101-ci otaqda n olduunu sorumudunuz, dey sz balad. Demidim ki, cavab znz bilirsiniz. Ham bilir. Dnyadak n dhtli eylr 101-ci otaqda ba verir. Qap yen ald. Nzarti qucanda mftildn toxunmu qutu, yaxud qfs oxayan bir ey gtirdi. Onu araldak masann stn qoydu. O`Brayenin bdni qarsn ksdiyindn Uinston kameraya n gtirildiyini gr bilmirdi. -Dnyada n dhtli ey hr frd n mxtlif olur, O`Brayen szn davam etdi. Biri diri-diri basdrlmaqdan qorxur, o biri tonqalda yandrlmaqdan, ncs, suda bartlmaqdan, drdncs, paza taxlmaqdan... ldrmyin onlarla nv var. Bzilri is dnyann n byk dhtini baqalarna tamam hmiyytsiz grnn hallarla zlnd yaayrlar. Uinstonun masann stn qoyulmu eyi daha yax gr bilmsi n bir qdr knara kildi. Bu, st trfind tutacaq yeri olan mftildn toxunmu uzunsov qfs idi. Qarsna qlncoynadanlarn zlrin taxdqlar maskaya bnzyn qoruyucu tor kilmidi. Arada -drdmetrlik msaf olsa da, Uinston qfsin iridn uzununa iki yer blndyn, hr iki trfind hanssa canllarn trpdiyini gr bildi. Qfsdki siovullar idi. -Sizin n is, O`Brayen davam etdi, dnyada n dhtli ey siovul olmaldr.. Qfs baxd ilk saniylrd Uinstonu namlumluun xofu brm, bdnin titrtm dmd. ndi qfsin qar trfindki yanlar yilmi maskaya bnzr qurunun n n olduunu da anlamd. Yen qarnndan sanc qopmudu. -Sizin buna ixtiyarnz yoxdur! dey uca, cr ssl qqrmaa balad. xtiyarnz yoxdur! Yoxdur! Bu, mmkn olan i deyil! -Yuxularnzdak vahim anlarn xatrlayrsnzm? dey O`Brayen sorudu. Gznzn nnd zlmtdn divar var, arxasnda is ciyiltili ss eidilir. Divarn o biri znd dhtli bir varlq gizlnib. Siz orada n olduunu bilirdiniz. Amma htta z-znz etiraf etmy d qorxurdunuz. Divarn arxasndak siovullar idi. -O`Brayen, dey Uinston bacard qdr ssinin titrmmsin alaraq dillndi. Yax bilirsiniz ki, buna ehtiyac yoxdur. ndi n etmliym? Mndn daha n istyirsiniz? O`Brayen birbaa cavab vermdi. Danmaa bzi hallarda l atd sulla mhazir oxuyan mllim das il balad. Fikirli-fikirli dz qarsna baxr, szlrini d, sanki, Uinstona deyil, onun arxasndak gzgrnmz auditoriyaya deyirdi.

-Tkc ar hissi hmi kifaytlndirici olmur. Bzn lm hddin atana qdr arya mqavimt gstrn insanlara tsadf edilir. Lakin hr insann thmml ed bilmdiyi, htta alna sdrmad bir qorxu var. Hmin mqamda qorxaqlq, yaxud csart el rol oynamr. gr yuxardan yxlrsansa, kndirdn yapmaq qorxaqlq deyil. gr drinlikdn suyun zn qalxrsansa, sindolusu nfs almaq qorxaqlq deyil. Bu, sadc, hmi z hkmn qoruyub saxlayan instinktdir. Siovullara gldikd, onlarn da z instinktlri var. Msln, sizin n siovul n dzlmz dhtdir. Siz mnasibtd onlar el tzyiq formasdr ki, istsniz d, qarsnda he zaman duru gtir bilmzsiniz. Sadc, sizdn tlb olunan edcksiniz. -Ax tlb olunan ndir? N tlb olunur mndn? N istdiyinizi bilmdiyim halda, tlbinizi nec yerin yetir bilrm? O`Brayen qfsi gtrb yaxnlqdak masaya gtirdi. Ehtiyatla yal mahudun stn qoydu. Uinston qann qulaqlarna nec vurduunu eidirdi. Ona el glirdi ki, tamam tnhalqdadr. nsan aya dymyn, gn alarnn yandrb-yaxd ucsuz-bucaqsz shrada tkbana oturub, qulana atan sslrin hams ox uzaq msafdn glir. risind siovullar olan qfs is gznn qabana iki addmlna qoyulmudu. Siovullar nhng idilr. El yaa atmdlar ki, siftlri daha kt v amansz kil alm, xzlri is qhvyi rng almaa balamd. -Siovullar gmiricilr sinfin aiddir, dey O`Brayen hl d gzgrnmz auditoriyaya mracitl balad nitqini davam etdirirdi. Lakin hm d tyeyndirlr. Bunu bilmmi olmazsnz. Yqin, hrimizin kasb mhlllrind onlarn trtdiklri vhiliklrdn xbriniz var. Bzi klrd analar krp uaqlarn evd bedqiqliyin d nzartsiz qoymaa qorxurlar. nki siovullar mtlq bel tk, kmksiz krplr hcum edirlr. ox qsa vaxtda onlar smklrin qdr gmirib yeyirlr. Xstlr, lm ayanda olanlara da hcum kirlr. Siovullar insann kmksiz vziyytd olduunu heyrtamiz dqiqlikl myyn ed bilirlr. Qfsdn ciyilti sslri eidildi. Uinstona hl d el glirdi ki, ss haradansa lap uzaqlardan glir. Siovullar bouurdular. Qfsdki araksmdn bir-birini didmy can atrdlar. Eyni anda Uinstonun qulana dhtli midsizlik fryad da atd. Bu fryadn z iindn gldiyini anlad. O`Brayen qfsi yuxar qaldrb li il hanssa dymciyi basd. aqqlt ssi gldi. Uinston var gc il zn sarnd kreslodan qoparmaa can atrd. Lakin chdi bs idi. Bdninin he bir hisssini, htta ban da trptmk mmkn deyildi. O`Brayen qfsi daha da yaxna gtirdi. ndi siovullar Uinstonun siftinin bir addmlnda idilr. -Mn artq birinci dymni basman, O`Brayen izahat vermy balad. Yqin ki, qfsin quruluunu baa drsnz. Maska znz rtck, banz azacq da olsa, trptmy imkan vermyck. kinci dymni basanda qfsin qaps yuxar qalxacaq. Ac siovullar oradan gll kimi

xacaqlar. He onlarn havada nec sradqlarn grmsnz? Bir gz qrpmnda stnz atlb siftinizi gmircklr. ox vaxt birinci gzdn balayrlar. Bzn is insann yanan paralayb dilini yeyirlr. Qfs yaxnlard. Dz gznn qarsnda idi. Uinston bann stnd arasksilmyn qulaqbatrc ciyilti sslrini eidirdi. Vahimni bacard qdr zndn uzaqladrmaa alrd. Htta bir saniy qalbsa da, fikirlmk, fikirlmk lazmdr. Yegan mid fikirlib ns tapmaqdr. Qfildn siovullarn ksif, murdar iyi dz burun dliklrin doldu. Sanki, d qopub azna gldi. Deysn, huunu itirmk zr idi. Hr ey qaranlqda yox olurdu. Artq Uinston z d dliy dnmd, heyvan kimi barrd. Anidn beynin xilasedici fikir gldi. Xilas olman bir, yalnz bir yolu vard. z il siovullarn arasna baqa insan, baqa adamn bdnini sipr kimi qoymal idi. Kifayt qdr enli maska hr eyi grnmz etmidi. Qfsin mftildn toxunmu qaps siftinin bir-iki qarlnda idi. Siovullar tam hazr vziyytd dayanmdlar. Onlardan biri sbirsizlikl yerind atlb-drd. O birisi, irkab kanallarnn uzunmrl sakini is dal ayaqlar st dik qalxb hray pnclrini qfsin divarna dayamd, burnu il havan acgzlkl sinsin kirdi. Uinston onun srt tkl blarn v sar dilrini grrd. Qara qorxu cann almd. Kor, zlil, kmksiz idi. -in imperatorluunda bu adi cza nvlrindn biri idi, dey O`Brayen vvlki kimi drs ken mllim das il danrd. Maska siftin lap yaxnlamd. Mftillr yanana toxunurdu. Birdn... yox, xilas olacana inanmrd. Bu yalnz mid idi, zif mid qlcm idi. Gecdir, yqin ki, ox gecdir... Yalnz son anda Uinston qfltn anlad ki, btn dnyada czasn stn ynld bilcyi, bdni il zn siovullardan qoruya bilcyi tk bir insan var. O, aravermdn var ssi il qqrmaa balad: -Culiyan onlara verin! Culiyan onlara verin! Mni yox, Culiyan! Onun bana n oyun aacanzn mn dxli yoxdur. Qoy siovullar siftini paralasn, smklrini gmirsin. Mni yox! Culiyan! Culiyan! O, geri kilib siovullardan bacard qdr uzaa, dibi grnmyn drinliy enmy balad. Kresloya sarnm vziyytd idi, amma dmni, binann divarlarn, yer qatn, okeanlar, atmosferi, kosmosu, ulduzlararas boluqlar yarb keirdi. Hr an siovullardan daha bir az uzaqlar, uzaqlard. Artq ne iq ili msaf qt etmidi. Amma O`Brayen lap yaxnlnda idi. Qfsin soyuq mftili il tmas hl d hiss edirdi. Birdn traf brm zlmt qaranlq irisind Uinston baqa aqqlt ssi eitdi. Qfsin qapsnn almadn, ksin, balandn baa dd. VI FSL

abald klgsind kafesi, demk olar ki, bo idi. Gnin alar pncrdn szlb stn toz basm masalar iqlandrrd. Saat on be idi. Bu vaxtlar sakitlik olurdu. Teleekrandan gurultulu musiqi sdalar glirdi. Uinston gzn qarsndak qdh zillyib kncd, hmiki yerind oturmudu. Arabir ban qaldrb qar trfdki divardan onu mahid edn nhng sift baxrd. klin altnda BYK QARDA SN BAXIR yazlmd. Ofisiant arlmasn gzlmdn masaya yaxnlad, qdhi Qlb cini il doldurdu. Azna borucuq keirilmi o biri dn d bir ne damc lav etdi. Bu mixk tozu il hazrlanm saxarin mhlulu idi. abald klgsind kafesinin brendi hesab olunurdu. Uinston teleekrana qulaq asrd. Hllik bir musiqi paras o birisini vz edirdi. Lakin hr dqiq Slh Nazirliyinin xsusi blletenini oxuya bilrdilr. Afrika cbhsindn ox hycanlandrc xbrlr glirdi. Uinston shrdn bri narahatlq iind idi. Avrasiya ordular (Okeaniya Avrasiya il mharib edirdi. Okeaniya hmi Avrasiya il mharib etmidi) qorxunc srtl cnuba doru irlilyirdi. Gnorta mlumatnda myyn yer ad kilmmidi. Lakin dylr, ox ehtimal ki, Konqo aynn mnsbind gedirdi. Brazzavil v Leopoldvilin ba zrini thlk almd. Bunun n demk olduunu xritsiz d baa dmk tin deyildi. Shbt yalnz Mrkzi Afrikann itirilmsindn getmirdi. Btn mharib mddtind ilk df Okeaniya razisi birbaa thdidlr mruz qalrd. Qtiyyn, qorxu deyil, sadc, coqunluq hissi, haradan qaynaqland bilinmyn hycan bir anla Uinstonu brd, sonra is keib-getdi. Daha mharib haqqnda fikirlmirdi. Son gnlr hr hans msl zrind fikrini bir ne saniydn artq cmly bilmirdi. Qdhi gtrb birnfs son damlasna qdr idi. Hmiki kimi, nfsi bir az tncxd, astadan gyirdi. Cin ox murdar iki idi. slind, mixkl saxarinin qrib qar da onun yalova iyini aradan qaldra bilmirdi. n pisi is Uinstonun gec-gndz ayrlmad yol yoldana evriln cinin qoxusunun fikrind baqa bir qoxu il qarmas idi. Onlarn qoxusu il... Uinston he vaxt, htta fikirlrind d onlarn adn kmirdi. Bacard qdr onlar gzlri nn gtirmmy alrd. Onlar drk olunmaqdan daha ox ara-sra, sadc, gznn nndn ken v daim d mhkm cin iyi vern ehtimali varlqlardan baqa bir ey deyildilr. Cin mdsini qardrdndan qrmz dodaqlarn irli uzadb bir d gyirdi. Hbsdn xandan sonra kklmidi. Drisinin vvlki rngi qaytm, stlik, bir az da chraylamd. Siftinin cizgilri kobudlamd. Burnunun st v almacq smklrindki dri qzarb qabq balamd. Htta kel ba da hray rng alrd. Ofisiant yen d arlmasn gzlmdn ahmat taxtasn v ahmat msllrinin olduu shifdn alm Tayms qzetinin tz sayn gtirdi. Sonra qdhin bo olduunu grb cin

butulkas il geri dnd, onu azna kimi doldurdu. Sifari vermy ehtiyac yox idi. Ofisiantlar Uinstonun xasiyytini bilirdilr. Burada onu hmi ahmat taxtas gzlyirdi, kncdki masas is hmi bo olurdu. Htta kafe azna qdr dolanda da Uinston masann arxasnda tk otururdu, he ks onun yaxnlnda zn yer semy crt etmirdi. Uinston idiklrinin hesabn da bilmirdi. Arasra ona irkli kaz paras gtirir, tn mddt rzind ylm borclar olduunu deyirdilr. Uinstona el glirdi ki, ondan az pul alrlar. ox alsaydlar da, qtiyyn, hmiyyt vermzdi. Son vaxtlar hmi kifayt qdr pulu olurdu. lyirdi, adn harasa yazmdlar. ndi vvlki i yerindkindn daha ox maa alrd. Teleekranda musiqi bitdi. Danq ssi eidildi. Uinston ban qaldrb qulaq asmaa balad. Amma cbhdn he bir xbr yox idi. Rifah Nazirliyinin qsa mlumat oxunurdu. tn rbd ayaqqab ba istehsal zr Onuncu illik Plann cmisi 98 faiz yerin yetirilmsi haqqnda mlumat verilirdi. O, ahmat mslsin baxd, fiqurlar dzmy balad. Bu, iki atla baa atan ox mkrli kombinasiya idi. Alar balayr v iki gedidn sonra mat edirlr. Uinston Byk Qardan portretin baxd. Mistik v mmmal hissl alarn hmi mat etdiklrini dnd. Hmi! Burada bir df yazlm qaydalardan knara xmaa, istisnalara yol verilmir. Dnya yaranandan bri qaralarn udduu ahmat mslsi yoxdur. Bu, Xeyirin r zrind bdi, dyimz tntnsi deyilmi? Portretdki nhng sift sakitlik tlqin edn hkml ona baxrd. Alar hmi mat edirlr. Teleekrandak ss danna ara verdi, sonra frqli ahngl, daha tntnli trzd anons vermy balad: Saat on be otuz dqiqd vacib mlumat oxunacaq. On be otuzda. Mstsna hmiyytli yeniliklr. Verililrimizi izlmyi unutmayn. Saat on be otuzda. Ardnca yen ss-kyl musiqi eidilmy balad. Uinstonun ryi sxld. Mstsna hmiyytli yeniliklr, tbii ki, cbhdki vziyytl bal idi. Hisslri ona xbrlrin yax olmayacan deyirdi. Btn gn hycan irisind dn-dn Afrikadak sarsdc mlubiyyt haqqnda dnmd. Avrasiya ordularnn bir zamanlar qu skmyn lk srhdlrini kerk qarqa srs kimi Afrika sahillrin ayaq basmalar bir an da olsun fikrindn xmamd. Mgr onlara cinahlardan zrb endirmk mmkn deyildi? Qrbi Afrika sahillrinin xritsi btn miqyas il gzlri nnd idi. A at fiqurunu gtrb ahmat taxtasnn o biri kncn qoydu. Dzgn mvqe burada olmal idi. Qara yrtclar dstsinin cnuba doru axdqlarn grs d, baqa qvvnin gizli kild toplaaraq onlarn arxasnda hrkt kediyini, dnizdki v qurudak yollarn baladn anlayrd. Bu qvvnin, hqiqtn d, mvcud olmasn n qdr rkdn arzuladn hiss edirdi. Lakin onun son drc srtl irlilmsi zruri idi. gr dmn btn Afrika zrind nzarti l keirs, Xeyirxah mid Burnundak aerodromlar v sualt

qayq bazalarn tutsa, flakt ba verck, mharib Okeaniyann iki yer blnmsi il nticlnck. Bu da, z nvbsind, sarsdc mlubiyyt, lknin dalmasna, dnyann yenidn bldrlmsin, Partiyann squtuna sbb olacaq. Uinston drindn ah kdi. Onun daxilind son drc qarq hisslr bir-biri il arprd. slind, hmin anda yaad hisslr qarq demk olmazd, onlar, sanki, lay-lay biri-birinin stn ylmd. He bir qatdak hiss d o birisindn daha az hmiyytli deyildi. Grgin anlar td. Uinston a at vvlki yerin qaytard. Amma bir mddt barma il masann tozlu sthin yazd: 2+2=5 Onlar insann daxilin nfuz ed bilmzlr, Culiya bel demidi. Amma nfuz etdilr. Burada siz n edilirs, mrlk mddt edilir, bu szlri is O`Brayen demidi. Doru szlrdir. Bel eylr var. El hrktlr olur ki, onlardan sonra bir d he zaman vvlki vziyytin qayda bilmirsn. Daxilind n is ldrlr, xarlb atlr, yandrlr. Culiyan grmd. Htta shbt etmidi. ndi bu, qorxulu deyildi. Daha he ksin n i grdy il maraqlanmadn svq-tbii hiss edirdi. gr ikisindn biri istsydi, yeni gr n vaxt da tyin ed bilrdilr. Grlri is tsadfi olmudu. Sazaql, soyuq klyin cvlan etdiyi bir mart gn Parkda rastlamdlar. Mart ay olsa da, hl tbit oyanmamd. Yer dmir kimi brk idi, otlar gyrmmidi, tumurcuqlar amamd, yalnz bir ne solun nrgizgl ya torpaqdan ba qaldrmaa can atrd, klk is onlar dyclyib tzdn pala batrrd. Soyuqdan donmu llrini gizltmy yer tapmayan, gzlrindn su axan Uinston tls-tls gedirdi. Birdn be-alt addmlnda onu grd. Culiyann anlalmaz drcd dyimsi Uinstonun diqqtindn yaynmad. Yad adamlar kimi bir-birlrinin yanndan tbkedilr. Sonra Uinston geri dnb hvssiz addmlarla onu tqib etmy balad. Burada thlkli bir ey olmadn, indi he ksin onlarla maraqlanmadn bilirdi. Culiya danmrd. O, sanki, Uinstondan xilas olmaq n smtini dyidib otluqla yerimy balad. Sonra, grnr, zn yana addmlamaa mcbur ed bildi. Tezlikl seyrk, hl yarpaq amam kollarn arasna glib xdlar. Kollar n klkdn qorunmaa, n d yad baxlardan daldalanmaa yarayrd. Dayandlar. Soyuq daha da brkimidi. Klk adamn yeddiqatndan keirdi. Uinston onu qucaqlad. Yaxnlqda teleekran yox idi. Amma, yqin, haradasa gizli mikrafon qoyulmudu. stlik, onlar gr bilrdilr. ndi bunun hmiyyti yox idi. He bir hmiyyti yox idi. Htta sakitc torpaa uzanb istdiklri ii gr bilrdilr. Bu fikir beynindn kend ti imdi. Culiya n Uinstonun onu qucaqlamasna fikir verir, n d qollar arasndan xmaa can atrd. Uinston yalnz indi qzdak ahmat mslsinin hlli zrin qayda bilmdi. Yen fikri dalmd. z d frqin varmadan hadt

dyiikliklri sez bildi. Culiyann sifti torpaq rngind idi. Alnndan gicgahna qdr drin apq yeri uzanrd. apn bir hisssini salar il rtmy almd. Lakin sas dyiiklik bu deyildi. Culiyann beli xeyli younlamd. Hm d da kimi brkimidi. Uinston bir df mrmi partlayndan sonra xarabalqlarn altndan csdlri xarmaa kmk etdiyini xatrlad. O vaxt csdlrin tkc ox ar deyil, hm d brk olmasndan heyrtlnmidi. Onlar ld saxlamaq mmkn deyildi, el bil, insan bdnindn deyil, da parasndan yapmdn. ndi Culiyann belini qucaqlayanda yenidn eyni hissi yaad. Qzn drisinin vvlkindn frqlndiyi, hamarlq v yumaqln itirdiyi d diqqtindn yaynmad. Uinston n onu pmy, n d shbt kmy tbbs gstrdi. Otluun st il geri qaydanda Culiya ilk df gzlrini qaldrb dz onun zn baxd. Bu, nifrt v ikrah dolu ani, kskin bax idi. Uinston ikrah hissinin kemi mnasibtlri, yoxsa ikinlmi, piy basm sifti v klkdn sulanm gzlri il laqli olduunu ayrd ed bilmdi. Parkdak dmir skamyada yana oturdular. Yana oturmudular, amma bir-birlrin sxlmamdlar. Uinston Culiyann danmaq istdiyini hiss etdi. Qz kobud tufli geydiyi ayaqlarn qabaa uzadb ctlmidi. Uinston onun baldrlarnn da xeyli tlndiyini nzrdn qarmad. -Mn sni l verdim, dey Culiya mqddimsiz sz balad. -Mn d sni l verdim. Culiya yen ikrah dolu baxlar il onu szd. -Bzn adam el eyl hdlyirdilr ki, tab gtirmycyini bilirdin. Tab gtirmk ndir, fikirlmy d qorxurdun. O zaman deyirdin: Bu oyunu mnim bama amayn, baqa adam sein, filanksi gtrn! Sonra z-zn haqq qazandrmaa alrdn ki, bu yalnz bir oyundur, bo szdr, sadc, sndn l kmlri n filan adamn adn kmisn, slind is, ona he bir pislik arzulamamsan. Lakin el deyil. Hmin szlri dediyin anda mhz el olmasn istyirsn. Fikirlirsn ki, baqa yolla zn xilas ed bilmycksn. Odur ki cann bu yolla qurtarmaa raz olursan. Sni gzlyn msibti baqasna rva grrsn. Artq onun zablar snin vecin deyil. Hmin anda yalnz zn dnrsn. -Yalnz zn dnrsn, Uinston ks-sda kimi eyni szlri tkrarlad. -Sonra is hmin adama daha vvlki hisslrl yanaa bilmirsn. -Yox, Uinston dedi. vvlki hisslrl yanaa bilmirsn. Deysn, daha danlas baqa szlri yox idi. Klk nazik kombinezonlarn rpb yinlrin yapdrrd. Dinmz-sylmz bir yerd oturmaq ikisin d tin glirdi. Culiya metro qatarna gecikdiyini mzldayb ayaa qalxd. -Biz yen grmliyik, Uinston dedi.

-Eldir. Grmk lazmdr. Culiya razlad. Uinston arada yarm addmlq msaf il qtiyytsiz halda onun arxasnca dd. Daha danmrdlar. Culiya aq-akar can qurtarmaa almrd, amma yan-yana getmmlri n addmlarn daha da yeyinltmidi. Uinston vvlc onu metro stansiyasna qdr trmli olduunu dnrd. Lakin az kemmi soyuq havada qzn dalnca srnmyin tinliyini v mnaszln anlad. ndi Culiyan metroya trmkdn ox zn abald klgsind kafesin bacard qdr tez atdrmaq haqqnda fikirlirdi. Kafe Uinstona he vaxt indiki qdr clbedici grnmmidi. zrind hmi ahmat taxtas, qzet v boalmaq bilmyn cin qdhi hazr duran kncdki kiik masas n brk darxmd. Hr ey bir yana qalsn, kafe hm d isti idi. Qsdn elms d, metroya gedn yolda Culiya il arasna bir dst adamn girmsin imkan yaratmd. vvlc tez-tez yeriyib onlardan qabaa kemk istdi. Sonra addmlarn yavatd, geri dnd, tamam ks istiqamt getmy balad. Arada evrilib arxaya baxd. Adamlar ox olmasa da, Culiyan se bilmdi. K il tlsik addmlayanlarn hr birini Culiya saymaq olard. Onun enlnmi, kobudlam bdnini arxadan frqlndirmk mmkn deyildi. Hmin szlri dediyin anda mhz el olmasn istyirsn, Culiyann kdrli etiraf yadndan xmrd. Bu hiss Uinstona tan idi. Uinston, sadc, sz demmidi, hm d mhz bel olmasn istmidi. Siovullarn ngin znn deyil, Culiyann verilmsini tlb etmidi. Teleekrandan eidiln musiqid n is bir dyiiklik vard. nsann sblrini crmaqlayan sar not ortaya dmd. Sonra is blk d, he bel ey olmamd, blk d, o sar ton ne il vvlki qrib hadisnin yenidn xatirsind canlanmas idi namlum ss oxumaa balad: abald klgsind, Sn mni l verdin, Mn sni l verdim... Uinstonun gzlrind ya parldad. Yaxnlqdan ken ofisiant qdhin boaldn grb tzdn cinl doldurdu. Qdhi yuxar qaldrb iyldi. Hr qurtumdan sonra yaxantya bnzyn iki daha da dzlmz olurdu. Lakin cin Uinstonu oxdan z girdabna salmd. Cin onun hyat, lm v yenidn dirilmsi idi. Cin hr axam beynind fikrin sonuncu iartlarn ldrr, hr shr onu yenidn hyata qaytarrd. Almayan gz qapaqlar, qupquru qurumu az v belindki ancaq snq zaman tsadf ediln dhtli arlarla yuxudan oyananda bu is, adtn, saat on birdn tez olmurdu drhal arpaynn

yanndak cin sin v ay fincanna l atmasayd, yqin ki, qamtini dzltmy heyi d atmazd. Gnn birinci yarsn bulaq gzlrini cin sindn kmdn teleekran dinlmkl keirirdi. Saat on bedn balanana kimi is abald klgsind kafesind olurdu. Daha he kimin Uinstonla ii yox idi. Fit ssi onu yuxudan oyatmrd, teleekran ona xbrdarlq etmirdi. Hrdnbir, hftd iki df Hqiqt Nazirliyindki unudulmu, toz basm kabinsin gedirdi. gr bunu i adlandrmaq mmkn idis, htta bir az ilyirdi. Ona saysz-hesabsz komitlrin birindn qopub ayrlm hanssa alt komitnin alt komitsind tz vzif vermidilr. Bu alt komit Yenidil ltinin On Birinci nrinin ap zaman meydana xan hanssa czi tinliklrin aradan qaldrlmas il mul olurdu. ndi onlar lkin Mruz adl snd zrind ilyirdilr. Amma mruzd hans msllrdn bhs edildiyini he z d mlli-bal bilmirdi. Deysn, vergln harada mtriznin irisind, yoxsa mtriz balanandan sonra qoyulmas il bal mlahizlrin yekunladrlmas il mul idilr. Alt komitd z kimi daha drd nfr ilyirdi. El gnlr olurdu ki, bir yer yanda grlsi bir i olmadn kii kimi boyunlarna alb drhal dalrdlar. El gnlr d olurdu ki, cidd-chdl almaa balayrdlar, hr eyin dqiqsin qdr blndy faliyyt plan hazrlayrdlar, he vaxt baa atdrmadqlar uzun memorondumlar trtib edirdilr. Bir-birlri il mbahisy giriirdilr, hrsi bacard qdr geni rh vermy alrd, duru iarlri trafndak sz davasn xlmaz nqty qdr gtirib atdrrdlar, htta bir-birlrini rislr ikayt etmkl hdlyirdilr. Sonra is qfltn bu hyat enerjisi snrd, masann trafnda oturub sbha xoruzun ilk ban il yoxa cxan hyulalar kimi bo, snk gzlri il bir-birlrin baxrdlar. Telekekran bir anla susdu. Uinston tez ban yuxar qaldrd. Mlumat blleteni? Yox, sadc, musiqini dyidilr. Afrikann xritsi gzlrinin nndn kilmirdi. Ordularn hrktini diaqram kimi aydn tsvvrn gtirirdi. Qara ox thdidedici kild yuxar, cnuba ynlmidi. A is qarann quyruunu ksrk fqi kild rq uzanrd. Sanki, bayaqdan bri beynini mul edn suallara cavab almaq n divardan onu sakit nzrlrl szn portret baxd. kinci a oxun olmamas alasan ey idimi? Hadislr mara yen itdi. Cindn bir qurtum alb a atla daha bir snaq gedii etdi. ah! Lakin bu, tamamil yanl gedi idi, nki... arlmam xatirlr yadna dd. amla iqlandrlm otaq, stn a rtk kilmi byk arpay, bir d o z, dmd oturub stkana doldurduu oyun zrlrini var gc il aqqldadaraq rkdn gln doqquz, ya da onyal olan. zbz oturmu anas da ona baxb glrd. Bu, deysn, anasnn hmilik yoxa xmasndan bir ay vvlin hadissi idi. Aillrind qsa mddt d olsa, min-amanlq yaranmd, daim qarnnda gzdirdiyi dhtli aclq unudulmudu, anasna vvlki mhbbti yenidn ryind ba qaldrmd. Uinston o gn ox yax xatrlayrd;

tutqun hava idi, dr ya yard, leysann suyu pncr lri il zaa axrd. ri yarmqaranlq olduundan oxumaq da mmkn deyildi. ki uaq balaca, qaranlq yataq otanda darxdqlarndan n edcklrini bilmirdilr. Uinston zaryr, ltaqlq edir, sylrinin hdr olduunu bils d, yemk istyirdi. Bir yerd dayanmrd, otaqda otrf-butrf qard, lin ken hr eyi vurub dadrd, stn nazik suvaq kilmi taxta divarlar tpiklyirdi. Ss-ky sbiln qonular o biri trfdn divar hirsl dyclyirdilr. Kiik bacs is hr be dqiqdn bir qiyy kib qqrrd. Nhayt, anas dzmdi: zn yax apar, sn oyuncaq alacaam, dedi. z d yax oyuncaq. Mtlq xouna glck. Gydn ya tkmsin baxmayaraq, ky xb yaxnlqdak ara-sra aq olan dkana getdi. Bir azdan karton qutu il qaytd. Ya kartonun iyi indiy qdr Uinstonun burnundan kilmmidi. Bu qrib oyun rplng-Pillkn adlanrd. Oyuncaq ox kobud hazrlanmd. Taxta lvh bir ne yerdn atlamd. Zrlr is el dzldilmidi ki, atanda gcl bir trfi st dayanrd. vvlc oyuncaq maraql grnmdiyindn Uinston qa-qaban tkb baxrd. Anas tez am yandrd, oynamaq n dmd zbz oturdular. Az kemmi oyunun nsi onu brd. Glmkdn zn saxlaya bilmirdi. Zrlr atldqca kiik lvhciklr gah rplngl zyuxar qalxb qlby yaxnlar, gah da pillknl aa srb yenidn balanc nqtsind dayanrdlar. Skkiz l oynadlar, hrsi drd df uddu. Hl ox balaca olduunua gr oyundan ba xmayan bacs da yastn stnd oturub el hey glrd. nki qarda il anas glrdlr. Hmin gn qaranlq dn qdr uaqlnn lap ilk illrind olduu kimi, lkd xobxt idilr. Uinston bu idillik lvhni zndn uzaqladrd. Saxta xatirlrdir. Saxta xatirlrin ara-sra onu narahat etdiyi vaxtlar olurdu. Amma bel eylrin hqiqi qiymtini bilnd thlkliliyi itirdi. Hqiqtn d, bzi ilr olmudu. Bzilri is olmamd. Uinston yen ahmat taxtasna baxd. Tzdn a at fiqurunu lin gtrd. Drhal da onu taqqlt il taxtann stn sald. Sanki, bdnin iyn batrlbm kimi yerindn dik srad. eypur sslri havan lrzy gtirmidi. ndic blleten oxunacaqd! Qlb! gr mlumat blletininin oxunuundan vvl eypur alnrsa, bu. qlb demkdir. Kafenin iindn, el bil, gcl bir elektrik cryan kedi. Htta ofisiantlar da diksinib qulaqlarn kldilr. Grnmmi hay-kyd eypur sdalar eidilmz olmudu. Teleekranda hycanl bir ss n is dlyib tkrd. Amma ktlnin hr trf yaylan sevinc bartlar irisind onun n dediyini anlamaq olmurdu. Yenilik ildrm srti il btn hr yaylmd. Uinstonun teleekrandan eitdiklri hr eyin vvlcdn tsvvrnd canlandrd kimi olduunu sylmy kifayt idi: qvvlrini son drc mxfilik raitind cmldirn armada, dmn arxadan endiriln dhtli zrb... A ox qara oxun quyruunu ksib atmd. Ss-kyn irisindn zfr tntnsi il dolu ayr-ayr ifadlr qulana atrd: Mhtm strateji manevr... qvvlrin qsursuz qarlql laqsi... vahim irisind geri

kilm... yarm milyon nfr sir... dmn mnvi chtdn darmadan edilmidir... Afrika tam kild l keirilmidir... mharibnin sonu yaxn glcyin mslsin evrilmidir... qlb... briyyt tarixind misli-brabri grnmmi qlb... qlb... qlb... Uinstonun ayaqlar masann altnda aramsz titryirdi. Oturduu yerdn qalxmasa da, fikrind qar, gc gldikc qard. Kd, qqrmaqdan qula batm ktl il birlikd idi. Yen Byk Qardan portretin baxd. Btn Yer krsini z zrind saxlayan zmtli stun! Asiya ordularnn rplb mhv olduu sarslmaz qaya! Uinston fikirldi ki, on dqiq bundan vvl, cmisi on dqiq vvl hl ryind bhlr cvlan elyirdi, cbhdn qlb, yoxsa mlubiyyt xbrinin alnacan bilmirdi. Bu anlarda heliy qovuan Avrasiya ordularnn mlubiyytindn d mhm hadis ba vermidi. Sevgi Nazirliyin ddy ilk gndn onun daxilind ox ey dyimidi. Son, zruri , salamladrc dyiiklik is mhz indi, son bir ne saniynin irisind ba vermidi. Teleekrandan eidiln ss hl d qrnlar, sirlr, hrbi qnimtlr haqqnda naln davam etdirirdi. Kdn gln bartlar is get-ged sakitlirdi. Ofisiantlar tzdn ilrin balamdlar. Onlardan biri lind cin si Uinstona yaxnlad. Munis xyallara dalm Uinston htta qdhinin nec doldurulduunu grmdi. O artq ktl il birlikd qamrd, sevincdn qqrmrd. Yenidn Sevgi Nazirliyind idi, fv edilmidi, ryi qar kimi aappaq, trtmiz idi. Mtthimlr krssnd oturmudu, btn gnahlarn boynuna almd, hamnn leyhin ifad vermidi. A ka dnmi koridorla zn gn domu adam kimi stl gedirdi. Arxasnca silahl nzarti addmlayrd. Uzun mddtdn bri gzldiyi gll ban dlrk beynin girirdi. Uinston gzlrini zillyib qardak portretin nhng siftin baxrd. Onun qara blar arxasnda gizlnn tbssm drk etmk n qrx il vaxt lazm olmudu. Ah, qddar, lzumsuz anlalmazlq! Ah, sevimli audan knar dmy can atan trs, inadkar qaaq! ki damla gz ya Uinstonun burnunun knarlarndan zaa yuvarlanrd. Amma indi yaxdr. Hr ey qaydasndadr! Mbariz baa atb. O, z zrind qlb alb. O, Byk Qarda sevir. 1949.