Kompetisyon- ay isang paraan ng pakikipagsapalaran ng tao upang makamit ang isang bagay na inaasam.

BATAYAN NG PAG-UURI NG ISTRUKTURA PAMILIHAN 1. Dami ng mamimili at nagtitinda 2. Pagtatakda ng presyo 3. Uri ng mga produkto 4. Kalayaan sa pagpasok at paglabas sa pamilihan URI NG KOMPETISYON A. Ganap na kompetisyon -marami ang mamimili at nagtitinda. Karamihan ay maliit na negosyante. Dahil dito, marami ang suplay. -magkaparehong produkto ang itinitinda. Hindi makikilala kung sino ang nagprodyus. Hindi kailangan ang pag-aanunsyo -Libre sa paglabas at pagpasok sa industriya -Malayang paggalaw ng mga salik ng produksyon -may sakit na kaalaman ang lahat -walang kapangyarihan magtakda ng presyo B. Di ganap na kompetisyon -may hadlang sa pagpasok ng negosyante sa industriya -may kumokontrol sa presyo -mabibilang ang dami ng mamimili at nagtitinda MGA URI 1. Monopolyo nag-iisa ang nagtitinda ng produkto iisang negosyante ang kumokontro sa malaking % ng suplay sa pamilihan kakaiba ang produkto; walang kauring produkto; kailangang kailangan ito, walang tuwirang pamalit may patent o copyright ang monopolista upang hindi magaya ng iba. Malalaking planta at capital ang gamit o ibunubuhos dito ng may-ari. Pinagkalooban sila ng prankisa ng pamahalaan upang mamuhunan sa mga gawaing pambayan. (public works)

Cut-throat Competition paraang ginagamit ng monopolista upang hadlangan ang mga nais Pumasok sa negosyo. May dalawang paraan ng pagsasakatuparan nito. a) Pansamantalang ibababa ang presyo b) Pagkontrol sa pinagkukunan ng mga hilaw na salik ng produksyon Kabutihan: Nakakatulong sa pamahalaan Di-kabutihan: Ang kalidad ng produkto o serbsiyo ay maaaring hindi pagbutihin 2. Monopsono - Iisa ang bumibili, marami o lahat ng nagtitinda sa kanya Hal. Serbisyong pambayan 3. Oligopolyo Iilan ang bilang ng produsyer Produkto ay hindi halos magkakaiba Sa brand name makikilala ang produkto Magkakaugnay ang desisyon ng mga negosyante Hindi lubos ang kapagyarihan ng isa dahil sa isasaalang alang niya ang desisyon ng iba. PAKIKIPAGSABWATAN o COLLUSION ang paraan ng pagkilos Kartel isang samahan ng mga oligopolista upang konrtolin ang presyo at suplay para makamit ang pinakamataas na tubo - Hindi nagtutungalian sa presyo - Magkatulad ang reaksyon

4. Monopolistikong Kompetisyon - pinagsama ang katangian ng monopolyo at ganap na kompetisyon -marami ang mamimilii at nagbibili ng magkaparehong produkto -ang produkto ay makiikilala sa brand name at paggamit ng anunsyo -ang produsyer ay monopolista dahil siya ang nagtakda ng sariling presyo ng kanyang produkto -may kalayaan ang produsyer na lumabas o pumasok sa pamlihan upang matamo ang malaking tubo. Mga epekto ng kompetisyon sa pamilihan : 1. pagpapanatili ng mababang presyo 2. magreresulta sa patuloy na pagbabago ng produkto hal. -> pagtaas ng kalidad | Pagbabago as lasa, gamit, tibay atbp. 3. pagpapakilala ng mga bagong produkto at serbisyo Mga teorya tungkol sa kompetisyon: A. visible and invisible hand theory ang invisible hand ang epektibong kompetisyon samantalang ang visible hand ay ang pagkontrol ng pamahalaan sa ekonomiya hindi kailangan ang visible hand na siyang guwardiya o bantay kung nagagampanan ng mga prodyusers ang mga dapat gawn para sa mamimili B. Inovation Theory ni Joseph Shumpeter ang inobasyon ang susi tungo sa kaunlaran Mga anyo ng inobasyon: 1. pagpapakilala ng mga bagay, produkto o serbisyo 2. pagtuklas ng mga bagong pnagmulan ng mga hilaw na materyales 3. pagbubukas ng mga bagong pamilihan 4. pagimbento ng mga bagong pamamaraan ng paggawa ng parehong produkto 5. Paglilinang ng bagong anyo ng organisasyon tulad ng sangay ng mga bangko. Ang paikot na daloy sa ekonomiya ay kinapapalooban ng 2 sektor A. 1. Samabahayan o Household Sector - Nagmamayari ng mga salik ng produksyon Mga salik Kita/Bayad Lupa Upa Paggawa Sahod Kapital Interes Entreprenyur Tubo Pamilihan ng mgasalik ng produksyon o resource market. 2. Kompanya o Firm taga-proseso ng mga salik upang maging produkto o serbisyo Pamilihan ng mga nagawang produkto o serbisyo or Good Market B. Paikot na daloy na may kasamang kabayaran (salapi) at kita C. Paikot na daloy na may kasamang pagiimpok at pamumuhunan Mga anyo ng pagiimpok: pagbabangko, alkansya, pamumuhunan, pagbili ng pre-need at plans

Imbentaryo- dami ng stock ng produkto na nakatago upang gamitin sa darating na panahon. Epekto ng pagtaas na imbentaryo: pagbaba ng pagkonsumo ng hilaw na sangkap Paraan ng paglutas -> Pamumuhunan PAGIIMPOK=PAMUMUHUNAN Transfer Payment -Pensyon -Scholarships -donations -pasweldo Porma -Benefits -pagbili ng salik ng produksyon -pagbili ng produkto/serbisyo

Uri ng ugnayan ng pamahalaan at dayuhang prodyusers: Partnership Initiating trade relations Pump Priming ginagawa ito ng pamahalaan upang pasiglahin muli ang ekonomiya. Porma paglalabas ng dagdag na puhunan (salapi) Pagigting ng kompanya dagdag na mamumuhunan Paraan upang mapanatili ang ekwilibriyo (balance) sa paikot na daloy: 1. kita=gastos 2. export=import 3. production=consumption 4. savings=investments INPUT- ay mga bagay na ginagamit sa pagbuo ng mga produkto OUTPUT- ay mga bagay na nabuo o nagawa mula sa paggamit ng ibat ibang salik ng produksyon. Production Function - nakikita ang relasyon ng input at output - dito nasasalamin ang mabisang paggamit ng mga salik ng produksyon - dito makikita ang kalidad at kantidad ng mga produkto 2 uri ng input 1. Fixed Input tumutukoy sa mga salik ng produksyon na hindi nagbabago o hindi kayang baguhin sa ikli ng panahon na ginagamit sa pagpoprodyus 2. Variable Input mga bagay na nagbabago o madaling baguhin Total Product (TP) kabuuang produksyon na makukuha sa paggamit ng mga salik na nagbaba go at hindi nagbabago Average Product (AP) - TP / VI -habang dumadami ang VI, ang AP ay bumababa Marginal Product (MP) ay ang karagdagang produksyon ng bawat idinadagdag na VI I. Economic Cost gastusin na may kinalaman sa mga bayarin na nauukol sa pagnenegosyo a) Production Cost tumutukoy sa anumang kabayaran ng mga salik ng produksyon b) Fixed Cost o Total Fixed Cost (TFC) - Gastusin sa mga pagbabayad ng mga salik na di-nagbabago c) Variable Cost o Total Variable Cost (TVC) - Gastusin na maaaring magbago ayon sa lebel ng produksyon d ) Total Cost (TC) ay ang kabuuang gastusin sa paglikh ng produkto/serbisyo, II. Mga gastos sa bawat produkto - kailangan ito sa pagtatakda ng presyo a) Average Fixed Cost (AFC)

Gastusin sa bawat produkto na nababatay sa TFC na mayroon sa produksyon

Pormula: TFC / TP = AFC -dito malalaman kung magkano ang fixed cost ng bawat produkto b) Average Variable Cost (AVC) - Ay gastusin ng bawat produkto na nakadepende sa total variable cost. Kapag ang TVC ay hinati sa dami ng produkto na nagawa, nakukuha ang AVC Pormula : TVC / TP = AVC c) Average Cost o Average Total Cost - Ito ay paghahati ng total cost sa dami ng produkto Pormula : TC / TP or AFC+ AVC - ang pag-alam ng ATC ay nagbibigay ng ideya sa negosyante sa pagprepresyo ng produkto. d) Marginal Cost (MC) ay gastusin sa bawat karagdagang produkto na gagawin - Dito nalalaman kung magkano ang gastos sa bawat naidaragdag ng produkto Produkto: TC2- TC1=MC I. Iba pang gastusin a. Di-hayagang gastos (Implicit Cost) - gastos na nauugnay sa kabayarang tinatanggap mismo ng may-ari ng negosyo b. Hayag na gastos (Explicit Cost) - Gastos na may kinalaman sa mga kabayaran na tinatanggap ng mga may-ari ng salik ng produksyon. (na hindi pagaari ng may-ari ng negosyo) c. Opportunity Cost ay ang mga isinakripisyong bagay upang gamitan sa Kasalukuyang paggagamitan nito.

Formulas: FI + VI = TC TFC or FI / TP = AFC TVC or VI / TP = AVC TC / TP = ATC TC2-TC1= MC TP2-TP1 = MP TP / VI = AP Economic Performance- ginagamit na batayan kung nagagampanan ng pamahalaan at ng iba pang sektor ang kani-kanilang gawain at tungkulin. Economic Indicators Mga panukat sa economic performance ng bansa Mga instrumento upang ilahad ang anumang pag-unlad na narrating ng isang ekonomiya. Ito ang naglalarawan ng kalagayan ng isang bansa Mga Economic Indicators: Gross National Product (GNP) Gross Domestic Product (GDP) Per Capita Income (PCI) National Income (NI) Inflation/ Deflation Rate Gross National Product (GNP)

Sumatotal ng lahat ng presyo ng mga nagawang produkto sa loob ng isang taon. Dito nalalaman ang pangkalahatang produksyon ng bansa Kasama dito ang kita mula sa ibang bansa Itinuturing na pinakamahalagang bagay na isinasaalang-alang sa usaping may kinalaman sa pag-unlad ng bansa Iyon lamang FINAL GOODS (mga produktong handang ikonsumo) ang kasama sa pagkukwenta ng GNP

GROWTH RATE= GNPCY GNPBY GNPBY

X100

Gross Domestic Product (GDP)- tumutukoy sa mga produkto at serbisyong ginagawa sa loob ng bansadayuhan man ang may produksyon o nagtatrabaho dito o produksyong likhang Pilipino. Net Factor Income from Abroad (NFIFA)- nakukuha kapag ibinawas ang kita ng mga Pilipinong nasa ibang bansa sa kita ng mga dayuhang nasa loob ng ating bansa. Potential GNP ang kabuuang produksyon na tinatantya ayon sa kakayahan ng mga salik. Actual GNP ay nakukuha pagkatapos ng taon Tanong: Naging makabuluhan ba at epektibo ang pamahalaan sa lubusang paggamit ng mga yaman ng bansa, makinarya at manggagawa upang matamo ang Potential GNP Nominal GNP GNP at current prices - ito ang kabuuang produksyon ng bansa batay sa kasalukuyang presyo sa pamilihan Real GNP GNP at constant prices -ito ang halaga ng produksyon ng bansa na ibinabatay sa presyo ng nakalipas na taon o base year 3 paraan ng pagkwenta ng GNP 1. Factor Income Approach -pinagsama samang kita ng salik (Pambansang kita o National Income-> NI ) + ibang gastos sa paglikha ng produkto NI Kita o Kabayaran ng mga empleyado at manggagawa (KEM) Kita ng Entreprenyur at ng mga ari-arian (KEA) Kita ng kompanya o korporasyon Kita ng pamahalaan (KP)

Ibang Gastos Capital consumption allowance (CCA) - IBT (Indirect Business Talk) NI + CCA + IBT = GNP 2. Final Expenditure Approach -pagsasama-sama ng lahat ng gastusin ng bawat sector ng ekonomiya. a) gastusin ng pamahalaan (G) b) gastusin ng personal na sector (P) c) gastusin ng kompanya (K) d) gastusin sa panlabas na sector (x) Export-Import=x e) NFIFA f) SD

GNP = G + P + K + x+ NFIFA + SD 4. Industrial Origin Approach o Value Added Approach a) agrikultura -> halaga ng palay b) industriya -> iproseso/ gilingin c) serbisyo -> pagdala ng bigas sa pamilihan(transportasyon) d) NFIFA GDP + NFIFA = GNP Tandaan: kahit anong paraan sa pagsukat ang GNP ay parepareha. Limitasyon sa GNP : -sa pagtatantiya ng GNP, hindi naisasama lahat ang halaga ng produkto at serbisyo sa bansa. Underground Economy hindi ipinagbabayad ng buwis -mga negosyong walang record sa ating pamahalaan Hal. Vendors, maliit na tindahan.