Sokrates Sokrates hakknda baz nemli bilgiler:1 Tam ad Doumu lm a Blgesi Okulu lgi alanlar : : : : : : : Sokrates M 469 M 399

Antik a felsefesi Bat felsefesi Klasik Yunan Epistemoloji, etik Sokratik Yntem

nemli fikirleri:

Bata rencisi Platon olmak zere Yunan genleri zerinde kendisini taklit etmeye varan derecede yksek etki yaratan Sokrates yazl bir kaynak brakmamtr. zel yaamna ilikin fazla bir ey bilinmemekle beraber yaam ve dnceleri ile ilgili bilgiler Aristophanes gibi ada yazarlar Platon ve Ksenophon gibi rencilerinin yazdklar ve Sokratesin lmnden on be yl sonra dnyaya gelen Aristotelesin dolayl anlatmlaryla gnmze ulamtr. Ahlak felsefesinin kurucusu olarak kabul edilen Sokratesin yaamnn en belirgin olaylarndan biri M 399 ylnda hakknda alan davadr. Platon'un Sokrates'in Savunmas adl eserinde anlatt kadaryla;2 Sokrates, Meletos, Anytos, Lycon tarafndan devletin tanrlarna inanmamak, onlarn yerine baka tanrlar koymak ve bylece genlii zehirlemekle sulanr. Sokrates iki kez savunma yazmay denediini, kutsal belirtinin (sesin) kendisini engellediini sylyor. Lysias, Sokratesi bu sulamadan kurtarabilecek bir savunma nermesine ramen Sokrates bu neriyi sylevin kurallara gre dzenlendii, yarglardan aman dilemeyi amaladn syleyerek reddetti. Yazl olmayan bir sylevle savundu kendisini. yle bir savunma yapt ki yarglar ve mahkemeyi izleyenleri etkilemeyi baaryor. 500 ya da 501 oydan 60 oy farkla cezaya arptrld. Cezasn saptamak iin tekrar hakimlerin karsna arldnda yarglardan yemek istemi. Bu istek yarglara bir kafa tutma gibi geldii iin, daha byk bir ounlukla lm cezas verdiler. Sokrates arkadalarnn tm srarlarna ramen hapisten kamay kabul etmedi. Baldran ausunu ierek ld.
1

Wikipedia, http://tr.wikipedia.org/wiki/Sokrates, Eriim Tarihi:20.10.2011 Platon, Diyaloglar, stanbul, Remzi Kitapevi, 2009, s.9-10

Savunmas blme ayrlr. Birinci blmde Sokrates kendisini sulayanlarn savlarn tartyor; ikinci blmde cezasn saptyor; nc blmde kendisini lmle yarglayan yarglara hakszlklarn gsteriyor. Sokrates in kiilii zerine birbirine kart grler ortaya atlmtr. Platona gre dengeli bir kii olan Sokrates ada Spintharosa gre sert mizal nefsine hakim birisidir. Aristophanes'in M.. 423 ylnda sergiledii Bulutlar adl komedyasnda Sokrates, szcklerle oynayan, retileri ile ahlak ve devleti baltalayan genleri babalaryla, devletin otoritesini sorgulamaya ynelten bir sofist olarak canlandrlarak eletirilmitir. Sokratesi Kant, "akln ideali", Hegel, "bir insanlk kahraman, felsefesini yazmayan ama yaayan gerek bir filozof" olarak tanmlar. Nietzsche ise tersine, onu, lm korkusu nedir bilmeyen, yaayan biri olarak deil de salt akl olarak len ve hayatn igdsnden tamamyla kopmu bir "canavar" olarak tasvir eder3. Sokrates'te Felsefi Balang Sokrates'in felsefi yaamna balanglk eden olay Delphoi Tapna ziyaretidir4. Sokrates felsefesinin ana temalarn ele alan balca kaynak Sokrates'in Savunmas adl diyalogdur. Bu eser, Sokrates'in felsefi yaklam uyarnca srdrd yaamn sergiler. Sokrates yaam tarzn ve yaam tarz nedeniyle sahip olduu gl dmanlklar sergilemek amacyla dostu Khairephonun Delphoi Tapna kahini Pythiese kendisi ile ilgili ziyaretini aktarmay gerek grr. Khairephon, kahine Sokratesten daha bilge birisinin bulunup bulunmadn sorduunda kahin, ondan daha bilge birisinin bulunmadn syler. Bu bilgiyi alan Sokrates nce pheye der, nk hibir ey bilmediinin farkndadr. Ama tanr yalan sylemeyecei iin kahinin szlerinin doruluundan phe etmemek durumundadr. Bylece sz konusu kehanetin, zlmesi gereken bir bilmece olduunu dnerek aratrmaya koyulur. nce ad bilgeye kan politikacya, sonra ozanlara, daha sonra da sahip olduklar Sophia ile nl olan ustalarn ve zanaatkarlarn yanna gider. Onlara sorduu sorularla, onlarn bilge olmadklarn kavrar. Bu kiiler, hem bilmedikleri eyleri bildiklerini sanmaktadrlar hem de neleri bilmediklerinin farknda deillerdir. Sokrates bu kiilerden farkl olarak, bilmediini bilir; tam da bu noktada o kiilerden daha bilge olmaktadr. Yani Sokrates kendi cehaletinin farknda olmak gibi insani bilgelie sahiptir. Yani Sokrates kendini bilmekte ve kendini tanmaktadr.

Kim Kimdir, http://www.felsefe.gen.tr/sokrates_socrates_kimdir.asp, Eriim Tarihi:20.10.2011 Wikipedia, http://tr.wikipedia.org/wiki/Sokrates, Eriim Tarihi:20.10.2011

Sokrates, kahinin syledii szlerin gerek anlamn bulmak iin uygulad sorgulama sonunda Pythies'in ne demek istediini anlamtr. Onlarn arasnda en bilge olduu doru bir yargdr. nk kendisi hibir ey bilmediinin farkndadr. Sokrates bylece bilmediini bildiini sanan- insanlarla, gerek bilginin tek sahibi olan tanrlar arasnda arac durumundadr. Bu konum aslnda Platon'un Lysis ve len adl eserlerinde belirttii gibi, filozofun konumudur; zaten filozof kelimesi de Yunanca philei ve sophia kelimelerinin yan yana gelmesi ile oluturmutur. Bu kelime bata "bilgi ve bilgelik dostu" sonra ise "bilgiye can veren, onu sorgulayan" anlamna gelmektedir. Bunun n koulu da bilgisizliin bilincinde olmaktr. Sokratesin kendini tan ilkesinin balca sebebi; her kiinin yaratltan iyi olduu grnden gelir. Sokrates'in ahlak aklcl buna denk gelmektedir. Sokratesin Dourtma Yntemi Sokrates bilginin insanda doutan olduunu, bunlarn hatrlanmasyla bilginin elde edileceini sylyordu. Bu doutan olan bilgiyi ortaya karabilmek iin zel bir alma gerekir ki, bu Sokratesin yntemini oluturur. Onun yntemi iki blmden meydana gelmektedir. 1- ronie (alay) 2- Maieutique (dourtma)5. 1Alay (ironie) Blm: Sokrates karsndaki insanlarn yanllarn dzeltmek ve arkasndan dorular gstermek istiyordu. Bunun iin de karlkl konuma diyalog yolunu semiti. Karlkl konuma esnasnda karsndakine "hi bir ey bilmediini" sylyor ve onun fikirlerini sylettiriyordu. Daha sonra bu dncelerin yanllarn ortaya koyuyordu. Karsndakinin yanllarn bir bir aklyor onunla adeta alay ediyordu. Bu sebeple onun bu nl "alaycl" ynteminin olumsuz ykc yan kabul edilmitir. 2Dourtma Blm: Bu aamada karsndakinin salam zannettii bilgilerini sarstn grnce Sokrates sorucevap teknii ile konumaya devam ederek dorular kendisine bulduruyordu. Yani, konutuu kimsede doruyu meydana karmaa giriiyor, onun zihninde sakl olan bilgileri dourtmaya urayordu. Bu sanatna da, annesinin ebeliine benzeterek (dourtma, dourtuculuk, doum yardmcl, ebelik) adn veriyordu.

Aydn, Mehmet Zeki, Aktif retim Yntemlerinden Buldurma (Sokrates) Yntemi ,

Eflatun'un Theaitetos diyalogunda Sokrates kendi yntemini yine kendi yntemiyle anlatyor: Sokratik Yntemin Uygulan Sokratesin ynteminin ok ak bir rnei olan Menon diyalogundan seilmi aadaki parada O, bir kleye hi bilmedii geometri problemini bulduruyor. Bu yntemde uygulanan basamaklar yle sralayabiliriz: 1balyor. 234renmenin bir hatrlama olduunu sylyor. Kleye bildiklerinden hareketle adm adm yeni bilgiler veriyor. Ona nce anlatyor, ardndan "deil mi?", "olur mu?", "olmaz m?", "bulunur mu?", "etmez Kle bu sorulara ksa cevaplar veriyor. Bylece kle bir geometri problemini zm oluyor. Btn bu bilgilerin, klenin kendisinde olduunu, onun sadece bu bilgileri dourttuunu Baka bir konuya geiyor. Sokrates'in uygulad yntemi baka bir rnek zerinde tekrar grelim. Eflatun'un Diyaloglarndan Gorgias'da retorik (gzel konuma, sylev, hatiplik) konusu aklanmaktadr. Sokrates burada dourtma yntemi ile Sofistlerin yanllarn ortaya koymaktadr.39 Bu diyalogda Sokrates yntemini yle uyguluyor: 123456nce karlkl konumaya karar veriyorlar. Sokrates sorular yneltiyor. Karsndakinden ksa cevaplar istiyor. Cevaplar "evet, hayr, yle, doru" eklinde oluyor. Bylece adm adm kendi fikirlerini karsndakine kabul ettiriyor. Karsndaki insann da ayn fikirleri savunduunu syleyerek yanllar ve elikileri Tartmacnn konumay bitirmemesi iin tekrar konuya ekiyor. Baka bir konuyu Sokrates burada, kendisine gvenmediini ve hibir ey bilmediini syleyerek konumaya

mi?" gibi sorular soruyor. 567-

sylyor. 8-

ortaya koyuyor. (ironie). 7tartmaya balyorlar. Bu rneklerde de grld gibi Sokratesin yntemini yle tanmlayabiliriz.

"nceden zenle dzenlenmi sorularla karsndakinin zihninde sakl olan dorular aa karma, bylelikle ona gerei buldurma temeline dayanan yntemdir." Bu yntem bir tmevarm yntemidir.40 Bu yntemde daima kolaydan zora, zelden genele, tikelden tmele, olaylardan sonuca giderek geree ulalr. Sokratik yntemde; kendisi, hi bir ey bilmiyormu gibi grnerek, karsndakini konuturarak ustalkla gerei buldurma sz konusudur. Sokratik yntemin birinci basama olan ironi" "alay" basamanda temel ama, bir konuyu (tanm, sorun) karsndakine tartma yoluyla kabullendirmektir. Bunun iin de tartmacya, nce hibir ey bilmediine inandrma, sonra onun kendi sylediklerindeki elikileri ortaya koyarak fikirlerinden vazgeirme sz konusudur. Bundan sonra tartmacya doru bilgiye ulaabilecei duygusu verilir. Genellikle Sokrates ynteminin bu basama yanl anlalmakta ve buna ironi (alay) basama denilmektedir. Halbuki Sokrates'in amac, karsndaki insann fikirlerinin yanl olduunu ortaya koyduktan sonra onun gerei bulmas iin motive olmasn salamaktr. ironi genellikle cynicism, sarcasm rlativizm ve nihilizm4 ile kartrlmaktadr. Halbuki bu basamakta Sokrates kendi fikirlerinin yanlln anlayan kiinin konumaya devam etmesi iin onu tevik etmekte, adeta tartmay kztrmaktadr. Daha sonra ise, uygun, sistemli sorularla tartmacnn bilmedii, fakat tartmay yapann bildii dorular adm adm buldurulmaya allmaktadr. Yntemin bu ikinci basamana maieutique -dourtma- ad verilir. Bu basamakta kiinin bildiklerinden hareketle yeni bilgiler kendisine buldurulur. Sokratesin diyalektik uslamlama ynteminin amac insanlarn iyiye, gzele, erdeme ynelik srekli bir felsefe aray iinde olmalarnn salanmasdr. Yntemde yant arayan hemen btn sorular, "Gzel nedir?", "Bilgi nedir?", "Zaman nedir?" gibi ne?-lik bildiren bir eyin zn ya da doasn bilmeye ynelik ana soru yapsndan trerler. Sokrates karlkl konumalardan yola karak yzeysel bilginin, bir kavram tanmlatmay, tantlatmay amalayan sorularla diyalogu istenen dorultuda ynlendirir. Bu karlkl konumalarda konumaclarn sylediklerinde bulunan tutarszlklar ve elikiler ortaya karlarak yzeysel bilginin, en nemlisi de doru diye bilinen sanlarn braklmasn salam olacaktr. Sokratesin uygulad biimiyle bu yntem bilginin bulunmaktan ok hep aranmas gereken bir ey olarak grldnn balca kantdr.

Ahlak Felsefesi Sofistlerin phecilii bilimi ykt gibi, ahlak da ykmt. Sokrates bununla mcadeleye balam ve bilimle ahlak birletirmitir. Ona gre hayr (iyi) erdem bir bilimdir ve retilebilir. Bylece ahlak ve fazilet ayn zamanda bir eitim ve retim konusu haline gelmitir. Erdemin bir bilgi olmas dncesi; iyi yapabilmek iin, iyi dnmek gerektir, gibi basit bir sonucu karmaz, dnce ile eylem arasnda tam bir uyum olduu sonucunu getirir. Erdemli kimse, bylece mutlu da olacaktr. Bylece O, Yunan ahlak felsefesinin balca sorusu olan "mutluluk nedir?" sorusuna da aklk getirmektedir6. Sokratik Erdem Dilimizde erdem olarak karlanan arete (penj) kavram Sokrates'in spesifik olarak ahlk felsefesi problemi biiminde kullanmndan nce Yunanllar arasnda ounlukla sahip olunan meziyeti, ilevi ve mkemmeliyeti dile getirmek amacyla kullanlmaktayd7. rnein bir ban keskinlii onun aretesini oluturuyordu. nk "Yunanllar canl cansz her varln yerine getirmek durumunda olduu bir ilevi, hizmet edecei bir amac olduuna inanyorlard. Bundan dolay, kendine yakan yapan, kendi uygun ilevini yerine getiren, kendi trnn ortak amalarna hizmet eden varl, bu varlk her ne olursa olsun, aretesi olan yetkin ve meziyetli bir ey diye nitelediler." Szgelimi Homeros ve Hesiodos insanlarn aretesinden sz ederken Heredot hayvanlarn aretesinden sz etmekteydi. Bu kullanmlarda genellikle amaca uygun davranlarn ve yerine getirilmesi beklenen ilevin ideal biimde yerine getirilmesi kastedildii dikkat ekmektedir. Sokrates ise, arete ile bir nesnenin veya bir insann yerine getirmesi gereken ilevi deil, insanlarn ortak olarak kendisine uygun davrandklar bir deerler toplamnn karl olarak ve bir st deer olan erdem kavramnn bugnk anlamn kastetmektedir. Bir ynyle de erdem, Sokratik ahlk anlaynda insann amaca uygun olarak eylemde bulunmas anlamnda kullanlmtr. "Her ey amacna uygun olduu lde iyi ve gzeldir, amacndan uzaksa, kt ve irkindir". nsani amalarn en belirgin olan ise genellikle "iyi"nin kendisidir. Ama iyinin kendisi olarak belirlendiine gre yaygn kanaatle savunulduu ekliyle Sokratik ahlkta ama basit anlamda mutluluk deildir.
6

Wikipedia, http://tr.wikipedia.org/wiki/Sokrates, Eriim Tarihi:20.10.2011

Saygn Tuncay, Sokratik Erdem Ve Aristoteles'in Sokratik Erdemle lgili Baz Deerlendermeleri, Felsefe

Dnyas, 2008/1, Say, s.2

Mutluluk, iyiyle bir btndr ondan bamsz olarak ele alnamaz, dolaysyla mutluluk iyi olana baldr fakat ayn ekilde iyi mutlulua bal deildir. "nsan iin iyi olan ey, eudaimonia, mutluluk, iyi olma halidir; bu ise, onun ihtiyalarn karlamasnn, doasn gerekletirmesinin ve ilevini yerine getirmenin doal sonucu olarak ortaya kar.'0" yiye ulamak iin doal olarak iyi ve kty ayrt edebilmek gerekir, elbette bunun iin de iyi ve ktnn neliine ilikin bilgiye ihtiyacmz vardr. yi ve kty ayrabilmemizi salayan ey ise erdem yani bilgidir. Dolaysyla Sokrates iin erdem bilgidir. Sokrates'in erdem hakkndaki dncesinin zetleyici cmlesi olarak "erdem bilgidir" ifadesinin alnmasnn nedeni de budur. Bu tez onun ahlk alanndaki dncelerinin de temelinde yatan bir ifadedir. nk bilgi, Sokrates'e gre, ahlk doru iin sadece zorunlu olmayp ayn zamanda ahlkliin btndr. Sokrates "erdem bilgisi amaz bir rehber olarak bize neyin doru, neyin yanl olduunu gsterecek, davranlarmz asndan rnek oluturacaktr" diyerek erdemin davranlarda temel bir lt olduunu vurgular. Dolaysyla "bu bilgiye sahip olan her zaman iyi seimler yapacandan emin olacak, gerek eylerle ilgili olarak hata tehlikesi olmadan seim yapacaktr". te bu nedenlerden dolay, "Sokrates'e gre bilgi ve erdem birdir, u anlamda ki, bilge insan, neyin doru olduunu bilen kii, ayrca doru olan yapacaktr. Baka bir deyile hi kimse bilerek ve amalayarak ktlk yapmaz, kimse ktlk olarak ktl semez". Sokrates'in bu anlaynn temelinde insann doutan iyi olduu fikri yatmaktadr. Bu fikir ise yukarda ifade edilen "erdem bilgidir" teziyle dorudan balantldr. nk bilindii gibi, Sokratik epistemolojinin temel ilkesi, bilgilerimizin doutan getirildii ilkesidir. Bilgilerimiz doutan getirildiine gre ve erdem de bir bilgi olduuna gre insan aslnda erdemli olarak dnyaya gelmektedir. Bu nedenle de Sokrates, Menon diyalogunda, erdemin bilgi olmas durumunda retilebilecei dncesini ne karsa da, ayn sorunu Protagoras diyalogunda tartrken erdemli pek ok kiinin erdemini ocuklarna aktaramam olduunu ve erdemin daha ok kiisel beceriyle edinilen bir ey olduunu dile getirir. Bu yzden, Sokrates, erdemin retilebileceine ilikin kesin bir sonuca ulaamaz ve erdem sz konusu olduunda bir bilgi aktarma iine girimeden bireyde var olan aa karmak zere diyalektii kullanr. Dolaysyla ona gre, erdem sz konusu olduunda "retmek" ten ziyade "aa karmak" tan sz etmek gerekir. Bu yolla Sokrates, hem bireyin kendi bilgisinin farkna varmasn hem de erdemli olmasn salama abasn birlikte gerekletirmeye alr.

Sokrates'in Menon diyalogunda erdemin retilip retilemeyeceini tartrken, Geometri bilgisinin ve bir ynyle dier tm bilgilerin de doutan getirildiini gstermesi, erdem ile bilginin denk koullarda ve doutan getirildii dncesine dayanmaktadr. Bireyin yapmas gereken ey bilgilerini ve bilgilere bal olarak da erdemli oluunu "hatrlama"sdr. nk klenin kendisinde zaten bilgiler vardr ve bilgiyi kendiliinden bulmak sadece onu hatrlamak olduundan, bu bilgiler bu dnyada edinilmi olamaz, erdem bilgi olduuna gre aslnda bilginin nitelikleri erdeme aktarlabilir. u halde Sokrates'in epistemoloji ve etik anlaylar bir btn halindedir. Ancak burada, Sokratik erdeminin tekil bilgiler gibi tekil erdemler mi yoksa bir btn m olduu sorusu akla gelmektedir. Sokratik anlay temsil eden elenktik metinler incelendiinde, erdem, iki anlamda karmza kmaktadr. Birinci anlamyla erdemler, arete kavramnn klasik kullanmndakine yakn bir biimde tek tek erdemler veya bireysel erdemlerdir. kinci anlamyla erdem, btncl erdemdir. Ayn ayrm farkl bir ekilde yapan Taylor'a gre birinci tr erdemler erdemin paralardr. Bireysel erdemler, "Sokrates'in izdii tabloya gre, yaamn eitli alanlarna uygulanan ve bu farkl alanlara bal olarak farkl isimler verilen entegre bir bilgi, yani zne iin en iyi eyin ne olduu bilgisi" olarak kabul edilebilir. rnein bilgelik, cesaret, lllk ve adalet bu tr erdemlerdendir. Ancak bu erdemlerin hibiri btncl erdemden tamamen ayr, niteliksel olarak tamamen farkl deildir ve onun baz temel zelliklerini de tarlar20. Btncl erdem, yaamn tmne yaylrken, bireysel erdemler snrl bir alana uygulanrlar. Bu erdemlerin tmnde bulunan ortak noktalar btncl erdemi oluturur, nk erdemlerin tmnde bulunmas gereken ortak bir z vardr. Bu z, Menon'dan yaplabilecek karsamaya baklrsa tm erdemlerin "iyi" olmas anlamna gelir. nk Sokrates'e gre bilgi her iyiyi kapsamaktadr ve erdem bilgi olduuna gre erdemi de kapsamaktadr. Dolaysyla tm erdemlerin ortak yn iyi olmalardr21. Sokrates, farkl ekillerde iyi olann faydal olduunu da dile getirmektedir22, ancak bu tr ibarelerin Sokratik erdemde amacn fayda olduu ynnde yorumlanmas iin yeterli olduunu sylemek gtr. Zira Sokratik erdemde genel anlamda ne karlan, teorik yndr ve faydann da bu ynle deerlendirilebilecei dnlebilir. Bu problem genel anlamyla Sokrates'in ahlk anlaynn faydaclk olup olmad sorunudur ve daha geni bir almay gerektirmektedir. Sokratesi Okullar Yunan felsefesinin en byk filozofu Sokratesin lmnn ardndan onun ansn canl tutmak iin eserler kaleme alnd gibi baz okullar da kurulmutur. Bu kurulularn hepsi Sokratesin dnsel anlamda gerek izleyicileri olma savyla kurulmutur. Bu okullar arasnda

"Megara okulu", "Kinikler okulu", "Kirene okulu", "Elis-Eteria okulu" saylabilir. Bu okullar, Sokratesin, gerek kiilik zelliklerinden, gerekse dncelerinden ok derin biimde etkilenmilerdir8. M 4. yzyln balarnda Sokratesin ilk rencilerinden Megaral Eukleides, Megara Okulunu kurmutur. Bu okul felsefedeki yerini daha ok Aristoteles eletirileri ve mantk alannda yapt katklarla belirlemitir. Atina'l Antisthenes ve Sinop'lu Diogenesin ncln ettii bir dier Sokratesi kurulu ise Kinik Okuludur. Bu okul bireyin erdem ile mutlulua ulaabilmesi iin kendi kendiyle yetinip, tm yapay gereksinimlerinden syrlmas gerektiini savunur. Aristippos tarafndan kurulan Kirene Okulu ise Kinik Okulu ile taban tabana zt dnceleri savunur. Sokratesin srekli szn ettii erdem stne kurulu mutluluun, tat almada, btn haz yaantsnda olduu dnlmektedir. Kirene Okulunun savunduu bu temel gr "haz" anlamna gelen Yunancadaki "hedone" szcnden treyerek "hazclk" (hedonizm) diye anlan felsefe retisinin de ilk rneidir. Elis-Eretria Okulu ise Sokratesin lmnn hemen ardndan rencisi Elisli Phaidon tarafindan kurulmutur. Sokratesin izinden giden tm okullar gibi bu okul da ahlak felsefesini ba keye yerletirmitir. Bu felsefe okulu ayn zamanda Sokratesin soylu yaamn, bu yaamdan alnacak dersleri ve insan yaamnda felsefenin yerini vurgulamak zere kurulmutur. Sokrates'ten (Socrates) Seme Szler ve Diyaloglar Sokratesin eitli dnemlerde syledii zl szler aada verilmitir9. - Bir eyleri deitirmek isteyen insan, ie nce kendisinden balamaldr. - Bir insann onsuz yapabilecei ne kadar ok ey vardr. - Bir yarg, iyi niyetle dinlemeli, akllca karlk vermeli, salkl dnmeli, tarafszca karar vermelidir. - Bilen insan ktlk yapmaz. - Cahil insan kendinin bile dman iken, bakasna dost olmas nasl beklenir - En faziletli insan, rhen ykselmeye alan, en mutlu insan da ykseldiini duyandr.
8

Wikipedia, http://tr.wikipedia.org/wiki/Sokrates, Eriim Tarihi:20.10.2011

Felsefe.gen.tr, http://www.felsefe.gen.tr/sokrates_sozler_ve_diyaloglar.asp, Eriim Tarihi:11.10.2011

- Endielerinizden kurtulmak istiyorsanz, yaamaktan en ok korktuunuz eyin bir gn banza geleceini kabul edin. - Felsefe, hayretle balar. - Felsefe, neleri bilmediini bilmektir. - Hakszla uramak, hakszlk yapmaktan iyidir. - Hakszlk yapmak, hakszla uramaktan daha acdr. - nsan bildiini renir. - Kadn erkekle bir kez eit hale getirildi mi, artk ondan stn olur. - Kainatta tesadfe, tesadf edilmez. - Kendin pahasna olduktan sonra tm dnyay kazansan eline ne geer? - Kendini bulmak istiyorsan, kendin iin dn. - Kimseye hibir ey retemem, sadece onlarn dnmelerini salayabilirim. - Ne pahasna olursa olsun, evlenin. Karnz iyi karsa mutlu olursunuz, yok fena karsa o zaman da filozof olursunuz. - renmek, eskiden bilinmi bir eyi yeniden hatrlamaktan baka bir ey deildir. - Sadece bir iyi vardr, bilgi; ve sadece bir kt vardr, cehalet. - Sorgulanmam hayat yaamaya demez. - Tek bildiim hibir ey bilmediimdir. - Yalnz isiz olanlar deil, daha iyi iler yapabilecek olanlar da babotur. - dam edilmeden nce kars Xanthippe Sokrates'e yle der: "Ama sen susuzsun; susuz yere idam ediliyorsun." Sokrates de buna karlk yle bir cevap verir: "Be kadn, sulu olarak idam edilmemi mi yelerdin?" - Sokrates sormu: "Kimdir insan, insan nedir?" Agora'daki gnll rencileri: "Onu bilmeyecek ne var? nsan; iki ayakl, tysz bir yaratktr." demiler. Ertesi gn, pazar yerine tyleri yolunmu bir horozla gelen Sokrates, canl hayvan gstererek sorusunu yinelemi: "Yani byle bir ey midir insan dediiniz?" - Sokrates bir gn eve ge gelmitir. Kars da srekli bu gecikmenin nedenini sormaktadr. Konumu, barm, arm; Sokrates karsna kar hibir tepki vermeyip nne bakmaya devam etmitir. Bunun zerine kars bir kova suyu Sokrates'in kafasna boaltmtr. Sokrates ise gayet sakin bir ekilde karsna u cevab vermitir: "Bu kadar gk grltsnden sonra, bu yamuru bekliyordum...