EER ALLAH'I SEVYORSANIZ ...........................................................................................8 Yce Mel:.........................................................................................................................8 Tefsiri:.................................................................................................................................8 Sebeb- Nzul.....................................................................................................................8 Muhabbetin Mans.............................................................................................................8 Efendimiz (S.A.V.)'In stnl........................................................................................9 Seven...................................................................................................................................

9 Snnete Ballk..................................................................................................................9 Muhabbetin Kutbu..............................................................................................................9 mnn Kemli...................................................................................................................10 mmetim Cennette Girecektir..........................................................................................10 Efendimiz (S.A.V.) Hazretlerine Tbi Olmann Melekler Tarafndan Verilen Gzel Bir Misl..................................................................................................................................10 Hikaye (Peygamberimizi grmek)....................................................................................11 Efendimiz (s.a.v.)'n mmeti............................................................................................12 ALLAH PEYGAMBERLER SET......................................................................................12 Yce Meali:.......................................................................................................................12 Tefsiri:...............................................................................................................................12 dem Aleyhisselm'n stifa Buyurulmas.......................................................................12 Nuh Aleyhisselm'n stnl........................................................................................13 l- brahim'in stn Klnmas.......................................................................................13 l- mrn'inin stn Klnmas.......................................................................................13 Hazret- Meryem'in Soyu yledir...................................................................................13 lem n Mans.................................................................................................................13 Zrriyet..............................................................................................................................14 Kfirlerin Nikhlar...........................................................................................................14 Efendimiz (S.A.V.) n Soyu..............................................................................................14 stifa (Semek) Muhabbet Ve Hainlikten Daha Umumdir..............................................14 Peygamberlerin En stn...............................................................................................14 Doum ki Ksmdr..........................................................................................................15 Babalar tr....................................................................................................................15 Manev Doum.................................................................................................................15 Mehd Aleyhirridvn.........................................................................................................15 Gdalarn Tesiri.................................................................................................................15 HAZRET- MERYEM..............................................................................................................16 Yce Meali:.......................................................................................................................16 Tefsiri:...............................................................................................................................16 mran.................................................................................................................................16 Hazret- Meryem'in Annesi...............................................................................................16 Mescide ocuk Adamak...................................................................................................17 Hazret- Meryem'in Doumu............................................................................................17 Erkek.................................................................................................................................17 Meryem ad.......................................................................................................................18 Hazret- Meryem'in Babas...............................................................................................18 eytan ocua Musallat Olur...........................................................................................18 Fetekabbeleh....................................................................................................................18 Hazret-i Meryem...............................................................................................................19 Tenbh!..............................................................................................................................19 Mridler Ve Vuslat Ehli....................................................................................................19 Edep..................................................................................................................................19

Kendi Kusurlarn Grmek................................................................................................20 Ma'siyet Ve Taat...............................................................................................................20 bdet Ve Taatin Nuru.......................................................................................................20 bdeti Muhafaza...............................................................................................................21 Zekeriyya (A.S) Kefil Oldu..............................................................................................21 Yetimin Kefili...................................................................................................................21 Zekeriyya Aleyhisselm'n Soyu.......................................................................................21 Allah Tarafndan Gelen Rzk...........................................................................................22 Mihrabn Mans...............................................................................................................22 Evliyann Kerameti Hakdir...............................................................................................22 Hazret- Ftma (R.A.)'In Kerameti..................................................................................22 Kerametin En By.......................................................................................................23 Keramet..,..........................................................................................................................23 Hikye (keramet)...............................................................................................................23 Hikaye (keramet)...............................................................................................................24 Zekeriyya (a.s.)'n duas....................................................................................................24 Yce Meali:.......................................................................................................................24 Tefsiri:...............................................................................................................................24 Kelimetllah Ve Ruh Denilmesi.......................................................................................25 Yahya Aleyhisselm.........................................................................................................25 Zekeriyya Aleyhisselm'n Hayreti...................................................................................26 Allah Dilediini Yapar......................................................................................................26 Evld Nimetine kr ......................................................................................................26 Kalbi Zikir.........................................................................................................................27 Isa Aleyhisselamn Zikri...................................................................................................27 Zikrullh Nefse Mnidir....................................................................................................27 Kalbi Zikir.........................................................................................................................27 Allh Hergn yle Seslenir.............................................................................................27 Manen Ykselmenin Yolu bdetlerdeki Halvettir.........................................................28 Zikrullh eytan arpar...................................................................................................28 Hikye (Zikirde geveklik)...............................................................................................28 Meleklerin Hazret-i Meryem'e mjdeleri..........................................................................28 Yce Meali:.......................................................................................................................28 Tefsiri:...............................................................................................................................28 Kadndan Peygamber ?.....................................................................................................29 rhs...................................................................................................................................29 Peygamberimizin rhas....................................................................................................29 Cemaatla Namaz Kl.........................................................................................................29 Secdenin Rk'dan nce Zikredilmesi.............................................................................30 Bunlar Gayb'tan Haberlerdir ............................................................................................30 Gaybi renmenin Yollan................................................................................................30 Vahiy Kelimesinin Manlar.............................................................................................30 Mucize...............................................................................................................................31 Hazret-I Meryem'in Fazleti..............................................................................................31 Kadnlarda Keml.............................................................................................................32 Hikye (salna kadn)........................................................................................................32 Ate Ehlidir.......................................................................................................................32 Bu Hadis- erifin erhi....................................................................................................33 SA ALEYHSSELM.............................................................................................................33 Yce Meali:.......................................................................................................................33

Tefsiri:...............................................................................................................................33 sa Aleyhisselm'n Mjdelenmesi....................................................................................34 sa (a.s.)'a Kelime Denilmesi............................................................................................34 sa A. "n Beikte Konumas...........................................................................................34 sa A. 'in Peygamberlii....................................................................................................35 sa Aleyhisselmn Vasf..................................................................................................35 Hazret- Meryem'in Hayreti..............................................................................................35 Ol Emri..............................................................................................................................35 Cebrail (A.S) fledi..........................................................................................................36 Hazret- Meryem'in Kendisini lk Kez Savunmas...........................................................36 sa Aleyhisselm'n Zhd................................................................................................36 Hikye (Yal Kadn ve Isa (a.s).......................................................................................37 sa A.m Mal Varl..........................................................................................................37 Hikye (Fakir Hali)...........................................................................................................37 Evliyullhn Hli............................................................................................................37 Ruhan Kuvvet..................................................................................................................37 sa A. Ve Gzel Yaz........................................................................................................38 amurdan Ku ..................................................................................................................38 sa (a.s) Yarasa Kuunu Yapmt.....................................................................................38 Yarasada Bulunan Aciblikler..........................................................................................39 Krleri yiletirmesi..........................................................................................................39 Abralar yiletirmesi.......................................................................................................39 Calinusun Tehisi..............................................................................................................39 sa Aleyhisselm'n Tedavi ekli......................................................................................39 Gnde Elli Bin Hasta........................................................................................................40 lleri Diriltmesi..............................................................................................................40 sa Aleyhisselm'n Dirilttii Kiiler.................................................................................40 Azer Diriltmesi.................................................................................................................40 Bir Kadnn Olunu Diriltmesi.........................................................................................40 ir'in Kzn Diriltmesi....................................................................................................41 Nuh A. 'n Olu Sam Diriltmesi......................................................................................41 Ne Yediklerini Haber Vermesi..........................................................................................42 ocuklarnn Domuz Olmas............................................................................................42 Ak Deliller......................................................................................................................42 Tevrti Tasdik ve Nesh.....................................................................................................42 Allah'a bdet Edin............................................................................................................43 stikmetini Dzelt............................................................................................................43 Masiva Dan Uzaklamak...................................................................................................43 Cenneti steyen..................................................................................................................43 stikmet Byklerin idir...............................................................................................43 Edepli Kulun Almeti.......................................................................................................44 Takva in.........................................................................................................................44 srail Oullar nn Kfr...................................................................................................44 Havariler............................................................................................................................45 Allah'n Dinine Yardm Eden............................................................................................45 Havarilerin Duas..............................................................................................................45 yilerin Amel Defterleri....................................................................................................45 Yahudiler Hile Yaptlar.....................................................................................................46 sa A. "in Ge Ykseltilmesi...........................................................................................46 Yahudiler Kendi Adamlarn ldrd..............................................................................46

Hazret-i Meryem...............................................................................................................46 Mekrullh..........................................................................................................................47 nsan Nimete Aldanmamalidir..........................................................................................47 Istidra...............................................................................................................................47 Ahmed Bin Hambel (R.H.)'In Tavsiyeleri........................................................................47 SA ALEYHSSELM KFRLERDEN TEMZLEND.......................................................48 Yce Meali:.......................................................................................................................48 Tefsiri:...............................................................................................................................48 "Seni Ref Edeceim,"........................................................................................................48 sa (a.s.) hirzaman'da nmesi..........................................................................................48 sa Aleyhisselm'n Evlenmesi..........................................................................................49 Mslmanlar stndrler.................................................................................................49 Kfirler in.......................................................................................................................49 Ecirler Tam Verilir............................................................................................................50 Mrifetullh.......................................................................................................................50 Kurn- Kerim'e Tbi Olmak............................................................................................50 Zlimleri Allah Sevmez....................................................................................................50 Tarikat Ehli.......................................................................................................................51 Hikye(Nahiv limi ile Gemici).......................................................................................51 Allh'dan Gayrisini Talep Eden........................................................................................51 Varlkdan Kurtulanlar.......................................................................................................51 Doum ki eittir............................................................................................................51 dem Misli......................................................................................................................52 dem Denilmesi...............................................................................................................52 Necrn Heyetinin Medine-i Mnevvere'ye Gelmesi.........................................................52 Hristiyanlarn nanlar Btldr.......................................................................................53 BTHL ve LA'NETLEMEK...............................................................................................53 Lanetleme........................................................................................................................54 Hristiyanlarn Anlattklar................................................................................................54 Evliy'mn Dualar.............................................................................................................55 Hikye (Evliy'nn Bedduas)...........................................................................................55 Slihlere Eziyet.................................................................................................................55 Yallara kram Eden........................................................................................................56 stadn Hakk...................................................................................................................56 Hikye (Edep)...................................................................................................................56 Hikye (Byklerin bedduas)..........................................................................................56 KTAB EHLNE SESLEN....................................................................................................57 Yce Meali:.......................................................................................................................57 Tefsiri:...............................................................................................................................57 Telev Kelimesinin Mans...............................................................................................57 Mslmanlar le Kitab Ehli...............................................................................................57 Allah'a syanda Mahlka taat...........................................................................................57 hid Olun ki Biz Mslmanz.........................................................................................58 Rum Kayserine Gnderilen Mektub.................................................................................58 Rum Kayserinin Tutumu...................................................................................................58 rn Kisrsna Mektup.......................................................................................................58 Kullukta hls....................................................................................................................59 Kfirleri hid Tutmak.....................................................................................................59 Mezzine ahidlik.............................................................................................................59 lim Ve Amel....................................................................................................................59

Zorun En Zoru...................................................................................................................59 BRAHM ALEYHSSELM..................................................................................................60 Yce Meali:.......................................................................................................................60 Tefsiri:...............................................................................................................................60 brhim Dinler Tbiri.......................................................................................................60 Tevrat ve Incl Asrlarca Sonra ndi..................................................................................60 Yahud ve Hristiyanlar.....................................................................................................61 Yahud ve Hristiyanlar Mriktirler.................................................................................61 brahim (A.S.) A En Yakn ..............................................................................................61 Allah M'minlerin Velisidir..............................................................................................61 Kitab Ehlinden Bir Taife...................................................................................................62 EFENDMZ (S.A.V.)'N VEFATI..........................................................................................62 tikd ve Amel...................................................................................................................63 nsanlarn Madenleri Farkldr..........................................................................................63 Ebdl ve Evtddan stimdd.............................................................................................63 Kitab Ehlinin nkr..........................................................................................................63 KTAB EHLNN KT EMELLER....................................................................................64 Yce Meali:.......................................................................................................................64 Tefsiri:...............................................................................................................................64 Hidyet Allah'n Hidyetidir.............................................................................................64 Fazilet Allah'n Elindedir..................................................................................................65 Allah Rahmetini Dilediine Tahsis Eder..........................................................................65 ALM VE HASED....................................................................................................................65 Haset (Gpta) ki eydedir................................................................................................65 Hesab Grmeden Cehenneme Gidecekler........................................................................66 Kibir..................................................................................................................................66 Hrs Yasak Olan eylere eker.........................................................................................66 Haset..................................................................................................................................66 Kskanlk mr Ksaltr..................................................................................................67 Kskancn Ameli Makbul Deildir....................................................................................67 Kskanlk.........................................................................................................................67 Hased Kt Gpta yidir....................................................................................................67 EMNETLER KARISINDA KTAB EHLNN TUTUMU.................................................67 Yce Meali:.......................................................................................................................68 Tefsiri:...............................................................................................................................68 Yahudi Ve Hristiyanlarn Hakszl................................................................................68 mm Kelimesinin Mans...............................................................................................69 Yahudilerin Zulmleri.......................................................................................................69 Zulm Btn Dinlerde Haramdr......................................................................................69 mmilere Yol Var............................................................................................................69 Tatn z.........................................................................................................................70 Mnafklarn Almetleri...................................................................................................70 i ve D Bir Olmayanlar................................................................................................70 Ahde Vefa ki Trldr.....................................................................................................70 Ahidleri f........................................................................................................................70 Hikye (Ahde Vefa)..........................................................................................................70 Ahdini Birka Parayla Satanlar.........................................................................................71 Tezkiyenin Manlar.........................................................................................................71 Yahudiler in Ackl Bir Azab.........................................................................................72 Sebeb-i Nzul....................................................................................................................72

YAHUDLERN TEVRTI TAHRF ETMELER.................................................................72 Yce Meali:.......................................................................................................................72 Tefsiri:...............................................................................................................................72 Yahudilerin Kitaba Katmalar...........................................................................................73 aret Edilen Baz Manlar................................................................................................73 Btn Kerameti Sark Olmamaldr..................................................................................74 Zinkr Kadnlarn Cehennemdeki Durumu.....................................................................74 Sahte eyhler ve Zinkr Kadnlar...................................................................................74 algclar...........................................................................................................................75 Ekmee Ulamak..............................................................................................................75 eyhlerin ou..................................................................................................................75 Mteyihlere Halk Nasl Davranmal?............................................................................75 PEYGAMBERN VAZFES...................................................................................................75 Yce Meali:.......................................................................................................................75 Tefsiri:...............................................................................................................................76 Sebebi Nuzl.....................................................................................................................76 Semav Kitablarn nii.....................................................................................................76 Kitab retmek................................................................................................................77 Peygamberler Kfr Emretmez.........................................................................................77 Peygamberler....................................................................................................................78 Amelsiz lim ve llimsiz Sofu...........................................................................................78 Ahlaksz lim ve Cahil Sofu............................................................................................78 Fayda Vermeyen lim Korkmayan Kalb...........................................................................78 lim renmede Maksat....................................................................................................78 Mrd-i Kmillerin Adeti................................................................................................78 Sahte eyh.........................................................................................................................79 Sahte eyhler Kedi Gibidirler...........................................................................................79 Mehur Olma.....................................................................................................................79 Kt Zannetin Kimse.....................................................................................................79 PEYGAMBERLERN MSKI................................................................................................79 ahid Olun Allah'a............................................................................................................80 Ahdinden Dnen Fasktr..................................................................................................81 BAKA DN M ARIYORLAR?.............................................................................................81 Allh- Tel'mn Alm Olduu Ahidler..........................................................................81 Zahir ve Btn Nimetler..................................................................................................82 brahim Edhem (k.s.) Hazretleri........................................................................................82 Hayr ve er Teklf...........................................................................................................82 Nefsini Tezkiye.................................................................................................................82 Yce Mertebe....................................................................................................................83 Evliyann Durumu.............................................................................................................83 PEYGAMBERLERE MAN....................................................................................................83 Yce Meali:.......................................................................................................................83 Tefsiri:...............................................................................................................................83 Nuzl.................................................................................................................................83 Btn Peygamberlere ndirilenlere mn Ettik.................................................................84 eriatlar Neshedilen.........................................................................................................84 Biz Allah'a Boyun Eenleriz.............................................................................................84 SLM'IN GAYR DN ?.........................................................................................................84 mndan Sonra Kfre Girenler..........................................................................................85 Kul Kasd Eder Allh- Tel Yaratr................................................................................85

Lisn le krar, Kalben man.............................................................................................85 Hidyet Vermez................................................................................................................85 Kfir ve Zlimlerin Hidyeti.............................................................................................86 Lanet..................................................................................................................................86 Ebediyen Mel'n Olanlar..................................................................................................86 Lanet Olmayanlar..............................................................................................................86 Hikye...............................................................................................................................87 Garip ve Yolcuymu Gibi Ol............................................................................................87 Iyi Ve Kt ler...............................................................................................................88

EER ALLAH'I SEVYORSANIZ ... Yce Mel: De ki: "Eer siz Allah' seviyorsanz hemen bana uyun ki, Allah da sizleri sevsin ve sularnz mafiretle rtsn. Allah ga-fr'dur, rahm'dir."31 De ki: "Allah'a ve Peygambere itaat edin." Eer aksine giderlerse phe yok ki, Allah kfirleri sevmez.1 Tefsiri: "De ki: "Eer siz Allah' seviyorsanz hemen bana uyun ki," "yleyse bana tbi olun," kavl-i erifinin sonunda ye harfi isbt edildi. nk asldr. Ama, "Ve benden saknn (korkun) artk, benden!..2 "Artk Allah'tan korkun da bana itaat edin." 3 Kavl-i eriflerinin sonunda ye harfi isbt edilmedi. nk, buralar, yet-i kerime sonlan olduundan, onun sebebiyle vakfe niyet edildi. "Allah da sizleri sevsin," 4 Sebeb- Nzul Bu yet-i kerime, Yahudler hakknda nazil oldu. Bu yet-i kerime. Efendimiz (s.a.v. hazretleri, Ka'b bin Eref ve (Yahudilerden) ona tbi olanlar imana davet ettiinde, onlar (Yahudve Hristiyanlar): "Biz Allah'n oullan ve sevgilileriyiz5 dediler. Allh- Tel, peygamberine onlara yle seslenmesini buyurdu: -"Ben Allah'n peygamberiyim! Sizi Allah'a aryorum! Eer siz Allh- tel Hazretleri'ni seviyorsanz, Allah'n dininde bana tbi olun! Benim ilerimi imtisal edin (rnek alp sarln!) te o zaman Allh- Tel hazretleri sizi sever ve sizden raz olur!" (Efendimiz s.a.v. hazretleri bunu syleyince onlar iman etmediler, kfrlerinde yine srar edip durdular.) 6 Muhabbetin Mans Muhabbet, nefsin kemli idrkindan dolay bir eye meyfetmesidir. Kendisini ona yaklatracak eylere yklenir. Kul, Allh- tel hazretlerinden baka hakik kemlin olmadn bildii zaman (ki bu gerei kavramann yolu) insann kendi nefsinden veya gayrisinde keml olarak grd her ey; Allh- Tel hazretlerindendir. Allah'n kudretiyle ayaktadr ve sonuta Allah'a dnecektir... te bu gerei kavrayan kiinin muhabbeti ancak Allah'a olur. Bunun sevgisi ancak Allah iin olur. Bunlarda Allah'a taat ve ibdet dorultusunda irdeyi kullanmay ve kii Allh- Tel hazretlerine yaklatracak eylere rabet etmeyi gerektirir. Bundan dolay muhabbet, taat iradesiyle tefsir olundu. Allah sevgisi, E-fendimiz (s.a.v.) hazretlerine tbi olmann lazm klnd. Allh- Tel'nn taati, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine itaat etme hrsna bal klnd. (2/22) "Ve (Allah) sularnz mafiretle rtsn." Allh- Tel hazretleri sizin kalblerinizden perdeleri kaldrsn! Arlklarnz gidersin. Sizi izzetinin cennetlerine yaklatrsn ve sizi kuds civarnda katnda sizlere yer hazrlasn! Muhabbetle ondan istiare yolu veya mukele7 (yoluyla) tbir edildi. "Allah gafr'dur, rahm'dir." Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine uyarak Allah'n sevgisini kazananlara kar Allah gafur ve rahimdir. Hristiyanlar ve sa Aleyhisselm'a tbi olanlar hakknda u kavl-i erif nazil oldu. De ki: "Allah'a ve Peygamber'e itaat edin." Btn emirlerde ve yasaklarda Allah'a ve rasluna itaat e-din. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine tbi olmak evleviyetle bu itaatin altna girer.
1 2

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/399. Bakara: 2/41. 3 l-i mrn: 3/50. 4 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/399-400. 5 ei-Mide: 5/18, 6 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/400.
7

mukele sanat, manev gzelliklerdendir. Bir eyin gerek veya takdiri olarak baka bir eyin sohbetinde vaki olduu iin dier eyin lafzyla zikretmek, demektir. M L^ "Allah'n boyas" Bakara: 2/138. kavli erifinde de olduu gibi... Bu konuda daha geni bilgi iin: Bedi ilmine baknz. El-Mutavvel erh't-Telhs Mifth'l-Ulm. s. 648,

"Eer aksine giderlerse Dile getirilip sylenen szn (makl kavlin) tamam iki te (o) harfinden birinin hazfyle olan fiiM muzri muhatab'dr. Manas: Eer siz aksine gider ve yz evirirseniz, demektir. Veya kelam mferra1 olup, Hak Tel hazretleri, tarafndan fiil-i mz gib sasyla sevkedilmitir. Zikrin terkinde itaat ihtimali vardr. u kavl-i erifte de olduu gibi: "Eer Mslman olurlarsa,8 Bu ayn zamanda onlardan byle bir eyin muhtemel olmadna bir tarizdir. "Ve phe yok ki, Allah kfirleri sevmez." Muhabbetin nefyi, Allh- Tel Hazretleri'nin buzundan ve onlara olan gazabndan kinayedir. Allh- tel hazretleri, onlardan raz olmaz. Onlarn yaptklarna sevap vermez ve onlar vmez, demektir. 9 Efendimiz (S.A.V.)'In stnl Bu yet-i kerime Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin fazilet ve erefine dellet etmektedir... Allh- Tel kendisine tbi olmay, Habib-i Edib-i Muhammed Mustafa (s.a.v.) hazretlerine tbi olmaya balad. Kim, Allah'n raslnn snnetine tbi olmadan, Allh- Tel Hazretleri'ni sevdiini sylerse o kii, kitabullah'n nassyla yalancdr. 10 Buyrulduu gibi: lh sevdiini izhr ettii halde sen ona isyan ediyorsun. Gerekten bu ilerin iinde grlmemi (acip ve yeni) bir itir. Eer senin sevgin doru olmu olsayd mutlaka sen ona itaat ederdin. nk seven sevdiine itaat eder.... Allh- Tel Hazretleri'ni sevdiini iddia edip de Raslnn snnetine muhalefet eden iddiasnda yalancdr... 11 Seven... nk bir kimseyi seven, onun havassini (zel dostlarn, yaknlarn) ve onunla beraber olanlar da sever. Onunla mnsebeti olan, klesini, cariyesini, beyini, binasn, mahallesini, meknn, duvarn, kpeini, merkebini ve bunlardan baka onunla ilgili olan her eyi sever. te bu akn kanunu ve muhabbetin kaidesi-dir. Mecnn el-mir bu manya yle iaret etti: O diyarlara, Leylnn diyarna uruyorum. Duvar sahibini (perde sahibini) duvar (perde) sahibini pebilsem Diyarn sevgisi kalbimi kaplam deil; lakin o diyarlarda oturann sevgisi gnlm kaplad... 12 Snnete Ballk imam Kueyr (r.h.) buyurdular: Alih- Tel, gemi ve gelecein Efendisi (s.a.v.) hazretlerine, uymadan (ve snnetiyle amel etmeden) kimsenin yakasn brakmayacan aklayarak herkesin bo mitlerini kesmitir. 13 Muhabbetin Kutbu Kn (r.h.) buyurdular: Peygamber Efendimiz (s.a.v.)'in muhabbet ve sevgisi, ancak ona tbi olmak; sz, amel, ahlak (huy) hal, siret, akide (ve inan) bakmndan onun yoluna girmekle olur. Bunlar olmadan muhabbet iddias olmaz ve sevgi yolunda yrnmez. nk Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, muhabbetin kutbudur. Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin yolunun mazhar muhabbet ve sevgidir. Kimin Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin yolunda bir nasibi yoksa (gerek manda) o kiinin sevgiden nasbi yoktur. O insan muhabbetten mahrumdur. Kii, tam tbi olmakla Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine tbi olduu zaman; onun Btn, srr, kalbi ve nefsi; Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin, Btn, srr, kalbi, ve nefsine mnsib olur.
8 9

l-i mrn: 3/20. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/401-402. 10 imam Gazali hazretleri bu konuda yle buyurmaktadr: "Bir eyhi grsen, havada uuyor! Veya denizin zerinde yryor! Veya ate {in iine giriyor yanmyor ya da ate) yiyiyor! Veya bunlardan baka olaanst eyler gsteriyor! 0 kii, Allah'n farzlarndan bir farz terk ediyorsa veya Rasl Muhammed Mustafa {s.a.v.) hazretlerinin snnetlerinden bir snneti terk ediyorsa iyi bil ki muhakkak o kii kezzb'dr (eyhlik iddiasnda) yalancdr, (dzenbazdr, ondan sadr olan eyler) keramet deildir. Belki istidrctr. Byle insanlardan ve onlarn amellerinden Allah'a snrz." Mukefet'I-Kulb el-Mukarnbu il Allm'l-uyb, s. 48, mam Gazali, Dar'l-ma'rife, Beyrut-1417, 11 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/402-403. 12 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/403. 13 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/404.

te muhabbetin mazhr budur. Sevginin izhr edilip aa vurulmas bu demektir... Bu mnsebet; bu tbi olan kiiye gc nisbetinde Allh- Tel Hazretleri'nin muhabbetinden bir l ve hakknn olmasn gerektirir. Bylece onun muhabbeti, Allh- Tel hazretlerine kavuur. Yine Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin ruhundan bu muhabbetin nuru olacandan daha seri (ok hzl) bir ekilde onun kalbine sirayet eder. Eer muhabbetullah (Alih sevgisi) olmasayd, onu (Efendimiz s.a.v.'i) hi seven olmazd. Sonra bu makamdan indi. nk o "kibrit-i ahmer" den daha deerlidir. Allh- Tel hazretleri insanlar, muhabbet makamnda en ummi olana davet etti. Bu (muhabbet makam) da irde makamdr. Ve: "De ki: "Allah'a ve Peygamber'e itaat e-din," buyurdu. Mans: Eer sizler, sevmez, habibime tbi olmaz ve itaat etmezseniz, size emrettiim eylerde sizin hakknzda "murid" olduunuzu ve "itaatkr" olduunuzu syleyemem. nk mridin, muradnn emrine itaat etmesi ve emirlerine sarlmaslazmdr. "Eer aksine giderlerse," eer onlar bundan yz evirirlerse onlar kfir ve muhabbetten perdeli ve mahrumdurlar." Kn'nin szleri bitti. 14 mnn Kemli Buhri, Abdulullah bin Him'dan rivayet etti. O Peygamber Efendimiz (s.a.v.) hazretleriyle beraberdi. E-fendimiz (s.a.v.) Hazret-i mer (r.a.)'n elinden tutmutu. Hazret-i mer: -"Ya Raslailah Gerekten nefsim hari bana her eyden daha sevimlisin!" dedi. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri: -"Muhammed (s.a.v.)'m nefsi yed-i kudretinde olan Allah'a yemin olsun, sizden birinize ben, kendi nefsinden daha sevgili gelmedike o kii iman etmi olamaz" buyurdu. Bunun zerine mer (r.a.) hazretleri: -'te u anda sen, bana nefsimden daha sevgili ve daha deerlisin," dedi. Bunun zerine Efendimiz (s.a.v.) hazretleri de: -"te simde imann kmil oldu y mer!" buyurdular."15 mmetim Cennette Girecektir Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"mmetimin hepsi cennete girecektir; ancak yz evirip kaan haric (Sahabe-i kiram r.a.): -"Ya Raslallahl 'Yz evirip kaan" kimdir? dediler. Efendimiz (s.a.v.) buyurdular: Bana itaat eden cennette girecektir. Bana s olanda yzevirip kamtr!"16 Efendimiz (S.A.V.) Hazretlerine Tbi Olmann Melekler Tarafndan Verilen Gzel Bir Misl Cabir bin Abdullah (r.a.) buyurdular: Peygamber Efendimiz (s.a.v.) hazretleri uyurken yanma melekler geldiler. Meleklerden bazlar: "O uyuyor!" dedi. Baz melekler: "Muhakkak ki uyuyor!" dedi. Meleklerden bazlar: "O gz uyuyuyor ama; kalbi uyanktr!" dedi. Melekler: "Muhakkak ki bu sahibiniz iin bir misl vardr! O'na bir darb- misl getirin!" dediler. Meleklerden bazlar buyurdular: Onun misli, bir ev bina eden bir adam gibidir. Adam bir ev yapar ve orada ziyafet verir. Ziyafet iin etrafa davetiler gnderir. Davetilere icabet eden kiiler, eve girer ve ziyafetten yerler. Bu davete icabet etmeyenler ise, eve girmezler, eve girmeyince de dolaysyla o ziyafetten yiyemezler." Melekler'den bazlar: "Bunu O yce Rasl (s.a.v.) hazretleri iin teVil edin ki iyice anlalsn!" dediler. Bazan, o uyuyuyor, dediler. Bazlar da, gz uyuyor ama; kalbi uyanktr, dediler.) Melekler buyurdular: "Ev, cennettir. Davet eden, Muhammed Mustafa (s.a.v.)dir. Muhammed Mustafa (s.a.v.) hazretlerine itaat eden, Allah'a itaat etmitir. Muhammed (s.a.v.) hazretlerine s olan Allah'a s olmutur. Muhammed (s.a.v.)

14 15

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/404-405. Bu Hads-i erif Buhr-i erifte deiik lafzlarla gemektedir. Buhar: 6132, 16 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/405. Buhri: 6737. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/406.

hazretleri, insanlarn arasn (m'min ve kfir olarak) ayrmtr.17 Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine tbi olmak, cennet, kurbet (yaknlk) ve vuslat tahsil eder. 18 Hikaye (Peygamberimizi grmek) Rivayet olundu: Gazneli Mahmud Han19 eyh'r-Rabbn Ebu'l-Hasan el-Harkn Hazretleri'ni288 ziyaret iin huzuruna kt. Bir saat kadar huzurunda oturdular. Gazneli Mahmud Han: -"eyh Eb Yezid-i Bestm (k.s.) hazretleri hakknda ne dersiniz?" diye sordu. eyh hazretleri: -MBayezid-i Bestmi Allah'n veli kullarndan bir erdi. (Onu grp239) Ona tbi olan hidyet bulup kurtulur ve hi phesiz saadete kavuurdu," dedi. Gazneli Mahmud: -"Bu nasl oiur? Eb Cehl, Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'ni grd ama ebed akaavetten kurtulamad?" dedi. Bu sorunun cevbnda eyh hazretleri buyurdular: -"Eb Ceh, Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'ni grmedi; o Muhammed bin Abdullah' grd. Eer o Raslllah (s.a.v.) Hazretleri'ni grm olsayd, elbette imn eder ve bylece ekavetten kp saadete girerdi." Sonra eyh Eb'l-Hasan el-Harkn hazretleri buyurdular: -"Bunu Allh- Tel hazretleri'nin kitabnda tasdik eden u yet-i kerimedir: "Siz onlar, doru yolu gstermeye aracak olsanz, duymazlar. Ve grrsn onlar, sana bakp duruyorlardir
17

18

Buhr: 6738, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/406-407.

19

Gazneli Mahmud, Gazneliler Devleti'nin en byk hkmdar ve Hindistan ftihidir. Gazneli Mahmud. 2 Kasm 971 {Hicri 361) ylnda dodu. Babas Sebk Tekin'dir. Sebk Tekin. Buhr'daki, Smn Devletinin (819-1005) Horasan valisi olan Alp Tekin'in klesiydi. lmi, kltr ve gzel ahlakndan dolay valinin damad oldu. Valinin vefatndan sonra yerine vali tayin edildi. Smnilerin zayflamas zerine istikllini ilan etti. Gazne blgesini ele geirdi. Onun iin onlara Gazneliler denildi. Gazneli Mahmud byle bir dnemde dnyaya geldi. Gazneli Mahmud iyi bir tahsil grd. Kk yata Kur'n- Kerim'i ezberledi. Fkh ve hadis ilminde ilerledi. Devrin byk limlerinin arasna katld. Gen yalarnda devlet ileriyle ilgilendi. Sava konusunda ok mahirdi. yi bir sava eitimi grd. Daha gen yanda iken babasnn yerine Gazne'ye vekil oldu. Zemindaver'e vali tayin edildi. Daha on be yanda iken, Hindular ile yaplan savaa katld. Lamn civarnda yaplan savan kazanlmasnda nemli rol oynad. Savata cesaret ve stn zeks ile kendisini gsterdi. Babas Sebk Tekin 997 ylnda vefat etti. Vefatnda orada bulunan kk olu smail yerine geti. Ksa bir srede hazine'nin iflas etmesi ve idarecilerin daveti zerine Gazneli Sultan Mahmud idareyi eline ald. Kardeini kendisine ortak etti. Ona iyi davrand. Ksa bir sre ierisinde Buhara, Horasan, Herat. Belh, Bst ve Kabil'i ele geirdi. Iran ve Irak blgelerinde hkm sren ve itikdlar bozan Buveyh (9321062) ile savat. Onlara hakimiyetini kabul ettirdi. slm dnyasnda bozuk dncelerin yaylmasn nledi. Abbasi Halifesi tarafndan kendisine "Yemin~d-Devle" lakab verildi. Hil'at ve tac hediye olarak gnderildi. Gazneli Sultan Mahmud Han hazretleri. Hindistan'a on yedi byk sefer dzenledi. Lahor, Kauc, Delhi gibi byk ehirleri fethetti. Onun elinde bir ok kii Mslman oldu. O dnemde Hindistanda len Brehmanlerin eleri (kadnlar) kocalarnn cenazesinde diri diri yaklp lleri nehre atlyordu. Gazneli Sultan Mahmud Han, insanla yakmayan bu adeti yasaklad. Kadnlarn insan olduklarn ve kocalarnn lmesiyle onlarn lmediini hayatlarnn devam ettiini, isterlerse bir daha evlenebileceklerini Hindulara retti. Bir ok Hindu Mslman oldu. Gazneli Mahmud, Allah'tan korkan, zeki, alkan, iyi niyetli ve dil bir kiiydi. Halk tarafndan seviliyordu. lim ve limlere byk nem veriyordu. Huzurunda ilim mzrekeleri oluyordu. Sanat ve sanaty koruyordu. Onun dneminde kitap yazlma ilerine hz verilmiti. Adaleti ile her tarafta seviliyordu. Sultan Mahmud Han'a gelip, olu Emir Mesd'dan altm bin dinar alacann olduunu syleyen tccarn istei zerine olunu mahkemeye ard. Tccarn alacan olundan tahsil etti. Gazneli Mahmud, Irak' ald zaman, kervan ile yolculuk eden bir hanmn eyas Kirman blgesi hrszlar tarafndan alnmt. Kadn Gazneli Mahmud'un huzuruna kt. "Hrszlar eyam ald. Onlardan eyam al veya de," dedi. Sultan sordu: Hrszlar nereden gelmilerdi. Kadn cevap verdi. "Kirman blgesinden gelmilerdi." Sultan, "O blge benim mlkmn dndadr. Ben oralara bir ey yapamam," dedi. Kadn, "O halde tbiiyetini koruyamadna gre, niin cihan kethudal yaparsn? Ne biim obansn ki, koyunlarn kurttan kor uyamyorsun? m ha benim zayflm ha senin kabiliyetsizi iin." dedi. Bu szler karsnda Sultann gzleri yaard. Alad. Kadna, "Ey kadn! doru syledin. Eyann bedelini vereyim. Hrszlarn ii iin de elimden geldii kadar tedbirli olaym," dedi. Yine bir gn fakir ve gariban Mslmann biri Gazneli Mahmud Han'n huzuruna kt. Sultana. "Size pey gamber Efendimiz (s.a.v.) Hazretlerinin selm' var." Sultan heyecanland. Ayaa kalkt. "Ba ile gz zerine."dedi. Adam devam etti. "Bin dirhem borcum var. Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri bana, "Git Sultan Mahmud'a syle, borcunu versin," buyurdu. Ben de, "Ya Raslllah, Sultan Mahmud benim szme inanmaz ve benden almet isterse, ne yapacam, ne syleyeyim?" dedim. Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri, "senin sznn doruluk almeti u olsun. Sultan Mahmud yatana girip uyuyaca zaman, zerime bin defa salt- selm getirip, ondan sonra uyumutur. Sabahleyin kalknca da yine zerime bin defa salt- selm getirdi." Adam devam etti: "Ey Sultan Mahmud ite Raslllah'n emri budur. Sana tebli ediyorum," dedi. Sultan Mahmud alamaya balad. O ahsn szn tasdik etti. Ona bin dirhem borcu iin. bin dirhem de harlk olarak verdi. Huzurda olan devlet erkan: "Devletl sultanmz, nasl bu adamn szn tasdik ediyorsunuz? Btn gece okusanz bile bin salt- selm okuyamazsnz. Kald ki, sabah ve akam biz seninle beraberiz. Sen bizimle ve devlet ileriyle megulsn. Senin bu kadar salevt okuduunuzu grmedik." dediler. Sultan Mahmud: "Ben limlerden kim; Salevtn kim bir kere okursa sanki bin kere' salevt okumu gibi sevap alr. Ben de her gece yatmadan nce mutlaka kere bu salevat okurum. Sabahlan uyandm zaman da yatamda dorulur dorulmaz yine kere hemen bu salevat okurum. Ne mutlu bana, salvtlarm Efendimiz (s.a.v.) Hazretlerine ulam, " dedi. (Abdullatf. Meclisi Envn'l-Ahmediyye ve Mecmii'-Esrar'I-Ahmediyye, s. 56) Sultan Mahmud bu ekilde takva ehli bir idareciydi. 288 eyh'r-Rabbn Eb'l-Hasan el-Harkn (k.s.) hazretleri. Silsile-i Sdt Nakbendiye-i liyye'nin altnc halkasdr. Doum tarihi kesin olarak belli deildir. Asl ad: Ali bin Caferdir. Bestmn Harkan kasabasnda dodu. Byezid-i Bestm (k.s.) hazretlerinden manev olarak ders ald. Keramet ve ird sahibi bir mrid-i kmil idi. 42S (m. 1034) ylnda Harkan'da vefat etti. Kars'da da bir makam vardr. Kendisinden sonra ird makamna halifesi. eyh Eb Ali Farmed (k.s.) hazretleri verilmitir. 289 Onu grmek ibaresi Ruhu'l-beyn'da yoktur. Fakat hikyenin siyak ve sibak ve "tabakat" kitablarnda getii iin burada parantez iine aldm. Baknz: "Silsile-i Sdt- Nakibendiyye-i Aliyye, s.119, Abdlkadir Dedeolu. Osmanl Yaynevi"

da; grmezler.20 Ban gzyle bakmak, bu saadeti vacib klmyor. (Bu gerei grmek iin) bilakis sr ve kalb gzyle bakmak ve grmek lazm. Bunu insana tam tbi olmak verir.21 Efendimiz (s.a.v.)'n mmeti Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin mmeti, ona tbi olanlardr. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine ancak dnyadan yz eviren kimseler tbi olur. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri insanlar, Allah'a ve hiret gnne davet etti ve insanlar dnyadan sarfetmeye ve dnyev nazlardan alkoymaya alt. Sen dnyadan yz evirdiin, Allh- Tel hazretlerine yneldiin ve vakitlerini salih ameller iin harcadn kadar ve o nisbette O yce Rasl (s.a.v.)'n yoluna girmi olursun. Ve onun yoluna girdiin kadar da ona tbi olmu ve onun mmetinden olmu olursun.... Ve sen, dnyaya yneldiin kadar da onun yolundan dnm ve ona tbi olmaktan ve onun snnetiyle amel etmekten yz evirmi olursun. Ve bylece: "Artlk her kim azgnlk etmi, dnya hayat' tercih eylemi ise muhakkak cahmdir onun varaca (yer). 22 Kimselerin zmresine dahil olmu olurlar... Velev ki sen, gizli gururdan kp ve nefsine insaf etsen bile ey adam! Bu adam vekil etsek, o zaman sen, sabah ve akama kadar dnyevi nazlarn ve lezzetlerini kazanma peinde kotuunu bilir ve anlarsn... Sen ayan ancak fni olan dnya iin hareket ettiriyorsun! Buna ramen yarn o yce Rasl (s.a.v.) Hazretleri'nin mmetinden olmay ve ona tbi olmaya tamah edip istemektesin! Yazklar olsun! Ne uzak bir midimiz var! Ve bizim istek ve arzularmz ne irkin ve ne kt dncelerimiz var! Allh- Tel hazretleri buyurdular: "Ya artk mslimleri mcrimler gibi klar myz? Neniz var, nasl hkmediyorsunuz? 23 ALLAH PEYGAMBERLER SET Yce Meali: Gerek (u ki) Allah, dem'i ve Nuh'u ve I-i lbrhm'i ve !-i nvrn' szd; lemler zerine strf buyurdu.33 Bir zrriyet olarak; birbirinden (hep tevhid dininden)... ve Allah'tr iiten, bilen.34 24 Tefsiri: "Gerek (u ki) Allah, dem'i istifa buyurdu." "stifa etmek" bir eyden sf olan almaktr. Istsf etmek arndrmak ve semek gibi... 25 dem Aleyhisselm'n stifa Buyurulmas Manas: Allah, dem Aleyhisselm' kuds nefis sebebiyle tercih etti ve seti, demektir. Kendisine layk olan, ruhan melekeler ve cismn kemlt, dier peygamberlerde olduu gibi dem Aleyhisselm' da rislet (peygamberlik) iin hazrlamas istifann nefsi ve kendisidir. Veya kendisiyle ilgili olan eyleri ve kendisinden ne'et eden (treyen) eyleri stf etti. Hazret-i Meryem'de olduu gibi... Allah'n dem Aleyhisselm' semesi, dem Aleyhisselm', Ailh bizzat, kendi kudret eliyle gzel bir ekilde yaratm olmas, Ona btn eyann isimlerini retmesi, Meleklerin ona secde etmesi, Ve Allh- Tel'nm dem Aleyhisselm' cennette iskn etmesidir. 26
20 21

el-A'rf: 7/198 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/407-410. 22 en-Nazit: 79/37.38,39. 23 el-Kalem: 38/35,36, 24 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/410-411. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/411. 25 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/411-412. 26 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/412.

Nuh Aleyhisselm'n stnl Ve"yine stf buyurdu. " Nuh'u" Zikredilenlerden birinci vecih ile seti. Veya Alh, Nuh Aleyhisselm' kendisinden nceki peygamberlerin eriatlerini ilk kez nesheden bir peygamber yapmakla onu tercih etti (istifa buyurdu). Nuh Aleyhisselm'dan nce mehrimin evlenmesi haram deildi. Allah, Nuh Aleyhisselm'n mrn uzun kld. Zrriyetini bak kld. Nuh Aleyhisselm'n kfirler ve m'minler hakknda olan duasna icabet edilmesi, Ve Nuh Aleyhisselm'n suyun zerinde (gemilerle) tanmasdr. 27 l- brahim'in stn Klnmas "Ve" yine stf buyurdu."l-i brahim'i" l-i brahim, smail Aleyhisselm, (2/24) Ishk Aleyhisselm ve ikisinin evldndan olan peygamberlerdir. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri de onlarn cmlesindendir. l-i brahim'in seilmesi ve stn klnmas, brahim Aleyhisselm'n da ncelikle seilmi olduunu ifde eder. 28 l- mrn'inin stn Klnmas "Ve" stf buyurdu. "I-i mrn'i" l-i mrn, sa Aleyhisselm ve annesi Hazret-i Meryem'dir. 29 Hazret- Meryem'in Soyu yledir Meryem binti, lmrn bin Mtn bin Adir, bin Eb Hd, bin Rabbi Yail bin Sliyn, bin I bin Racikm, bin Sleyman bin Dvd Aleyhisselm, bin lya bin Uviyl bin Selmn bin Yair, bin Memn bin Imyd bin Dm bin Hadrm bin Farid, bin Yahd bin Yakub Aleyhisselm'dr... Denildi ki: "l-i lmrn" Musa ve Harun Aleyhisselm'dr. nk Musa Aleyhisselm ile Hazret-i Harun, mrn bin Yashur bin Fahi bin Lav bin Yakub Aleyhisselm'n evlddrlar... ki fmrnm (Musa'nn babas mrn ile Hazret-i Meryem'in babas tmrnm) arasnda bin sekizyz (1800) sene vardr! Buna gre, sa Aleyhisselm'n stf buyrulmas, (seilmesi ve tercih edilmesi) ibrahim Aleyhisselm'n ailesinin iine girmekle oimu oluyor. Ama birincisi (l-i mrn, sa Aleyhisselm ve annesi Hazret-i Meryem'dir, gr) daha zahir ve onu takip eden Hazret-i Meryem'in kssasnn deliliyle daha kuvvetlidir. Hazret-i Musa ve Harun Aleyhisselm'n stf buyrulmalar, intizm ile I-i ibrahim iine dhildirler ve hem de aikr bir intizam ile... "lemlerin zerine," 30 lem n Mans "lemler," kelimesi, "lem" kelimesinin cemiidir. "lem" ise mahlkttan bir eidin ismidir. Kendisini dierlerinden ayran bir almet olduu iin "lem" denilmitir. Melek, cin ve insan gibi... Kara lemi, deniz lemi, arz lemi ve sem lemi, denilir. Bu yet-i kerimede geen, "lemler," den murad, her birinin kendi zaman ve anda yaayanlardan stn klnmas, demektir. yetin mans: Bunlardan her biri, kendi zamannda olan lemlerin zerine seilip tercih edildiler, demektir. 31
27 28

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/412. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/413. 29 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/413. 30 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/413-414. 31 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/414.

Zrriyet "Bir zrriyet olarak;" (l)dan bedel olmak zere mensbtur. kelimesi, zal harfinin fethas ile, ayrmak, datmak ve tefrik etmek manasnadr. nsan ve cinlerin nesline de "zrriyet" ad verildi. nk Allh- Tel hazretleri, insan olunu yeryzne yayd iin onlara zrriyet denildi. Veya Allh- Tel hazretleri, dem Aleyhisselm'n sulbnden zerrecikler halinde kartt iin onlara zrriyet denilcu man'ya gre, "zrriyyet" kelimesinin cemiidir. ise karncalarn kklerine denilir. O zerrecikler dahi mahlukturlar. Allh- Tel hazretleri zrriyetleri yaratt, yokluktan varla kartt. "Birbirinden (hep tevhid dininden) "zrriyyet" kelimesinin, sfat olmak zere mahallen mensbtur. Mans: Her iki l (aile)de bir zrriyettir, demektir. Birbirlerinin silsilesidirler. Bazlar dier bazlarndan "Al-i brahim" den maksat, smail Aleyhisselm ile shk Aleyh'isselmn ve onlarn zrriyetleridir. brahim Aleyhisselm, Nuh Aleyhisselm'n zrriyetidir. Nuh Aleyhisselm da dem Aleyhisselm'in soyundandr. srail oullarnn son peygamberlerine ve son peygamber Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine kadar gelen btn peygamberler o iki soydan gelmektedir. "Al-i Imrn" Musa Aleyhisselm ve Hazret-i Harun, brahim Aleyhisselm'n, Nuh Aleyhisselm'n ve dem Aleyhisselm'n soyundandirlar. sa Aleyhisselm ve annesi Hazret-i Meryem'de yle... "Ve Allah'tr iiten,"Kullarnin szlerini iitendir. "Bilen." Kullarn gizli ve aikr hallerini hakkyla bilendir. Allh- Tel hazretleri, insanlarn arasnda, sz, hareket ve fiilleri bakmndan, kimin istikmeti doruysa (dinin) hizmetine onu seer. u kavl-i erif bu gerei ifde etmektedir: "Aliah, risletini nereye tevdr edeceini daha iyi bilir..32 Kfirlerin Nikhlar Bu yet-i kerime, kfirlerin nikhlarnn sahih olduuna dellet eder. nk evlilik ynyle onlarn bazlarnn bazlarna nisbeti sabit ve nesepleri sahih olmu oldu. 33 Efendimiz (S.A.V.) n Soyu Efendimiz {s.a.v.) hazretleri yle buyurdular: "Ben nikh'dan dodum, nikhszlkla deil.34 stifa (Semek) Muhabbet Ve Hainlikten Daha Umumdir Bil ki, muhakkak istifa (semek) muhabbet (sevgi) hullet (dostluk)tan daha ummdir. nk stf btn peygamberlere mildir. Btn peygamberler sekindirler. nk peygamberlerin hepsi Allh- Tel Hazretleri'nin en hayrl kullan ve setikleridir. Burada onlarn faziletteki mertebeleri farkldr. Zira Allh- Tel yle buyurdu: "0 iaret olunan resuller, biz onlarn bazsn bazsndan efdai kldk. 35 Peygamberlerin En stn Mertebelerin en huss olan muhabbet mertebesidir. u kavl-i erif ile buna iaret edilmektedir: "Bazsn da derecelerle daha ykseklere kard. 36 Bundan dolay peygamberlerin en faziletlisi ve en stn Habibullh (Allah'n sevgilisi) Efendimiz (s.a.v.) hazretleridir.
32
33

el-En'm: 6/124, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/414-415. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/415.

34

Tefsiri Ibni Kesir: c. 1, s. 469, Ruhu'l-Men: c. 4. s. 246; Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Ben (ve atalarm) chiliyet ehlinin nikhszlklarndan hibir eyden dourmadlar. Ben ancak slmn nikh gibi olan nikh'dan dodum." Beav Tefsiri: c.2.s.341, 35 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/416. Bakara: 2/Z53. 36 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/416. Bakara: 2/253,

Muhabbet makamndan sonra, faziletli olan hullet (dosluk) makamdr. Bu da (Haliltlh) brahim Aleyhsselm'n sfatdr. Bu makamlarn en ummi olan, (berrak, duru ve arnm mansnda; "Bir zrriyet olarak; birbirinden (hep tevhid dininden)..." Din ve hakikatte birbirlerinin zrriyetidirler. 37 Doum ki Ksmdr Doum iki ksmdr. 1- Sr, 2- Manev, Her peygamber, tevhid, marifet ve btna taalluk eden usluddin'de baka bir peygambere tbi olmaktadr. O peygamber, kendisine tbi olmu olduu peygamberin evld olmu olur... Bizim zamanmzda eyhlerin manev evldlan gibi... 38 Babalar tr Denildi ki babalar tr: 1- Seni dourtan baba, 2- Seni yetitiren baba, 3- Seni reten baba. Bedenin varl sr (madd) doumda, babasnn nutfesinden annenin rahminden doduu gibi; kalbin vucd da hakik doumda byledir... eyh (mrid-i kmil) ve muallimin nefh (manev esintisinden) nefsin istidd (kabiliyet) rahminde zahir olur... (2/25) sa Aleyhsselm bu hakik (manev) douma iaret ederek yle buyurdular: ki kere domayan gklerin melektune giremez.39 Manev Doum Sonra bil ki, manev doum, nesiemede ekseriyetle maddi douma tbidir. Bundan dolay peygamberler, zahirde bir nesil ve bir aacn meyvesi oldular. nk saflk, berraklk ve bulanklkta ruh, yaratl vaktinde hakiki itidalden ve ademi itidal {hakki itidalinin olmamasndan) mizaca yakn olup ve ona mnsib der. Her bir ruhun kendisine huss ve mnsib bir mizac vardr. Feyiz bu mnsebete uygun olarak insana gelir. Ruhlarn ezelden deiik olmalar, onlarn saflklar (berraklklar) hasebince ve Hazret-i Ehadiyyete yaknlk ve uzaklklar mertebelerine gredir. Ruhlarn mizalarnn deiiklii ebede kadar kendisine bitieeklerin deiiklii iindir. Birbirlerinden birbirlerinin nesli olan ve bazs bazsndan olan bedenlerin mizalar da ounlukla birbirlerine benzemektedir... Allhm! Ancak riz iler iin ittifaklk vardr. Bylece onlara bitien ruhlarda rtbe bakmndan birbirlerine yakndrlar ve sfat bakmndan da birbirlerine mnsibtirler. 40 Mehd Aleyhirridvn Mehdi Aleyhirridvn'in41 Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin soyundan gelmesi bu davay kuvvetlendirmektedir. 42 Gdalarn Tesiri Gdalar, bedenlere te'sir eder. Kimin gdas hell, temiz o-lursa, onun nefsinin heyeti, faziletli, nurn, niyeti sdk, hakkniyetli olur. Bu kiinin evld, m'min, sddk, evliya veya peygamber43 olur.
37 38

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/416-417. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/417. 39 Ruhu'I-Men: c. 1, s. 362. 40 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/417. 41 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/418 Mehdi Aleyhirridvn; Efendimiz (s.a.v.)'in ehl-i beytinden olup; kyamete yakn bir zaman kacak, yeryzn adalet, sevgi, sayg, hogr ve kardelik ile dolduracaktr. Hazret-i sa ile birlikte Deccle kar savaacaktr. Ashab- Kehf de huru edip, Mehdi Aleyhirridvna vezir olacaklardr. Hilfet makam Hazret-i Mehdi Aleyhirridvn'm hurucu, velayet makam ise Hazret-i sa'nn nzul ile nihayet bulacaktr. Son halife Hazret-i Mehdi olduu gibi; Efendimiz (s.a.v.)'in mmetinden son evliya da sa Aleyhisselm'dr. Futuht- Mekkiyye: 1/243 "Mehdi bizden bir adamdr. Fatma (r.a.)'n soyundandr." Kenzul-Umml: 39675, 42 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/418.
43

Peygamberlik, Efendimiz (s.a.v.) hazretleriyle son buldu. Helal ve temiz gdalar alan kiilerin ocuklar musannif hazretlerinin beyan ettii m'min, sddk ve evliya bilir. Evliyalk makam btn m'minlere aktr. Her m'min evliya olabilir.

Kimin gdas, haram olursa, onun nefsinin heyeti habis, zulmn, niyeti fasid (bozuk) ve kt olur. Bu kiinin evld, fsk, kfir veya zndk olur. nk evldn kendisinden tevelld ettii (meydana gelip doduu) nutfe bu gdalardan meydana gelmektedir. Buna mnsib olarak Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "ocuk babasnn srrdr. 44 Hazret-i Meryemin sdkyyeti, ve Isa Aleyhisselm'm peygamberlii niyetinin sdkyyetinin bereketiyleydi... 45 HAZRET- MERYEM Yce Meali: mrn'in haremi (hanm) yle dedii vakit: "Y rabb! Ben, karnmdakini her kayttan zde olarak sana adadm; hemen kabul buyur benden; nk bir sensin iiten, bilen sen.'Serken vakt ki hamni vaz'etti dourdu, "Y rabb? Onu dii vaz'ettim" dedi; Allah daha iyi bilirken ne vaz'ettiin.... Halbuki erkek dii gibi deildi; "bununia beraber ben onun adn Meryem koydum ve ite ben onu ve zrriyetini o racm eytann errinden sana smarlyorum."36 Bunun zerine rabbi onu gzel bir kabul ile kabul buyurdu, ve gzel bir surette yetitirdi; Zekeriyya'nn himayesine verdi. Zekeriyya onun zerine mihraba her girdike, yannda yeni bir nzk bulur; "Y Meryem! Bu sana nereden?" derdi. 0 da "Allah tarafndan...." derdi. phe yok ki, Allah dilediini hesapsz merzk buyurur.37 46 Tefsiri: "Vakta ki" "Hatrla, zikret" fiiliyle mensb'tur. "mrn'in haremi (hanm) yle dedii" Bu szleri syleyen, mrn bin Mtn'n ei, Hazret-i Meryem Betl'n annesi ve sa Aleyhisselm'n anneannesidir. Ad Hanne binti Fakuz'dr. 47 mran Sul: Eer sen desen ki: mrn bin Yasruh'un kznn ad Meryem idi. Bu Meryem Hazret-i Musa ve Harun Aleyhisselm'dan daha bykt (yalyd). mrn bin Mtn'n da kznn ad Meryem Betl idi. Sen burada zikredilen, Meryemden maksadn, Hazret-i Musa ile Harun Aleyhisselm'n ablalar olan Meryem deil de, mrn bin Mtn'n kz Meryem olduunu sana idrk ettirip reten nedir?" diye soracak olursan; Cevb: Derim ki; Zekeriyya Aleyhisselm'n kefaleti bu mrn'm Betl'n babas olan mrn olduuna yeterli delildir. Zekeriyya bin Azan Aleyhisselm ile mrn bin Mtn'n ikisi bir asrdaydlar. Zekeriyya Aleyhisselm, onun kz ve Hazret-i Meryem'in ablas I ile evlendi. sa Aleyhisselm, Hazret-i Yahya ile teyze ocuklarydlar...48 Hazret- Meryem'in Annesi Rivayet olundu: mrn'm ei, Hanne ksrd. Yaland aa kadar dourmad. Bir gn bir aacn altnda glgelenirken, bir kuun yavrusuna yem vermekte olduunu grr. Nefsi harekete geer. Bir ocuk temennisinde bulunarak yle dua eder: -"Ey Allhim! Bana bir ocuk verirsen, onu kr olarak, Beyt-i Makdise tasadduk etmem (balamam) ve adamam senin iin benim zerime haktr, o ocuk daima Beyti makdisin sadakalarndan ve hizmetilerinden olur!" dedi. Bunun zerine Hazret-i Meryem'e hmile kald. Kendisi hmile i-ken kocas mrn vefat etti. Bu hadiseyi u kavl-i erif beyn etmektedir: "Y rabb! Ben sana adadm;" "Nezr" adak, insann zerine vacib kld ey, demektir. "Karnmdakini." Burada ocuktan U (akl sahibi olmayan varlklar iin kullanlan ism-i mevsl) ile tbir olundu. ocuun
44
45

Kef'I-Haf: 2911; Eb Suud Tefsiri: c.4, s. 254; Ruhu'l-Men: c. 12, 188; smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/418-419. 46 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/420. 47 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/421. 48 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/421.

durumu mbhem (kapal) olduu ve akl varlklarn derecesinin ok altnda olduu iin (ism-i mevsulu) ile ifde edildi. "Her kayttan zde olarak," Beyt-i makdisin hizmeti iin azad olunmu, onun zerinde benim bir elim, emrim olmaz, ben onu kendi hizmetimden kullanmam ve onun Beyt-i makdisin hizmetinden hibir ey megul etmez, demektir. Ya da Allah'a halis ve Allah'n ibdetlerine muhlis kldm. Dnya amellerinden hibir ey yapmaz. Asla evlenmez. Btn dnyadan el ve etek ekip kendisini hiret amellerine verir, demektir. 49 Mescide ocuk Adamak Byle bir nezr (adak), onlarn eriatlerine gre meru idi. Dinlerinin emirlerindendi. Onlarn eriatlarna gre, ocuk byyp hizmet etme ana geldii zaman ebeveynine (anne ve babasna) hizmet etmesi vacib idi. Ancak ebeveyn, hizmet ana gelen ocuunu Beyt-i Makdise adayarak onlarn bu hizmetlerini terk edebilirlerdi. Bu eit faydalanmadan kendileri vazgeebilirlerdi. ocuklarn hr bir kul olarak Mescidin hizmetine verirlerdi. Btn peygamberlerin soylarndan mutlaka Beyt-i Makdise hizmet eden biri vard. Onlar, Beyt-i Makdise ancak erkek ocuklarn adarlard. Criye (kz) ocuklar byle bir i iin elverili deildi. nk kz ocuklar, hayz gibi eziyetlere maruz kalyorlard. Byle durumlarnda Mescidden kmalar gerekirdi. Lakin Hanne karnnda bulunan mutlak olarak, (kz ve erkek ayrm yapmadan) nezretti. Bununla Hanne adak iini erkek evld takdiri zere yapt. Veya bu adan karnnda bulunann erkek olmasna vesile kld. "Hemen kabul buyur benden;" Benim nezrettiim eyi benden kabul buyur. Bu da bir eyi rz zere almak ve isteyerek kabul etmek demektir. Bu hakikatte ocuunun olmas iin bir duadr. nk makbul olan ey tahakkuk etmeden kabuln tasavvuru dnlemez. Belki bu erkek evld iin bir duadr. nk kz ocuklarnn mescide nezredilmeleri kabul grr bir ey deildi. (2/26) nk bir sensin iiten," Sen btn iitilen eyleri iitirsin, benim duam ve tazarrum da onlarn cmlesindendir. "(Alimsin) Bilen sen." Btn ma'lumat bilirsin. Benim kalbimde gizli olanlar da senin bildiklerinin zmresindendir, bakas deil... 50 Hazret- Meryem'in Doumu "Derken vakt ki hamlini vaz'etti, dourdu," Doan canl ocuk kz olarak dodu. "Dedi." Hanne, ocuunun erkek olmasn mit ediyordu.yle dedi: " Y rabb! Muhakkak ki ben" Btl olan itikadn reddetmek iin tekiddir. "Onu dii vaz'ettim" Grd ocukta hayl krklna urad. Takdiri onun hayalinin aksine tecelli etti. Burada bulunan zamir-i muttasl, dourulan ocua aittir."dii" kelimesi ise ondan hldir. "Allah daha iyi bilirken ne vaz'ettiinL..." Bu kavl-i erif, kadnn dourduuna Allh- Tel hazretleri cihetinden bir tazm'dir. nk kadn (Hanne hanm) kz dourduu iin hayrete dp mahzun olmu ve zlmt. Bunun zerine Allh- Tel hazretleri yle buyurdu: Muhakkak ki o kadn kendisine hibe edilen ocuun kymet ve deerini bilmiyor. Halbu ki Allh- Tel hazretleri, kadnn dourmu olduu kz ocuu ve ona taalluk eden acayipleri ve byk ileri ok iyi bilmektedir. Zira Allh- Tel hazretleri, o ocuu (Hazret-i Meryemi) onun olunu (sa Aleyhisselm') lemlere yet ve ibret klacaktr... Hanne hanm bu iin gereini bilmediinden dolay kz dourduu iin hasret ekiyor, mahzun olup zlyordu. 51 Erkek "Halbuki erkek dii gibi deildi;" Bu Allh- Tel Hazretleri'nin szdr. Yine Hanne hanmn dourmu olduu kz ocuunun yksek deerini beyan etmekte, ona ta'zm edip, onun mertebesini yceltmektedir. Her ikisinin banda G-s-j erkek ve 61 dii kelimelerinin banda bulunan) lam-i tarifler, ahd iindir. Buna gre mans: Hannenin istedii ve hayl ettii erkek ocuk, keml ve kusurda Mescidin bekilerinden
49 50

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/421-422. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/422-423. 51 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/423-424.

(hizmetkrlarndan) birinin kendisine hibe edilen kz gibi deildir. Hannenin ilminin dairesi ve temennileri o kz ocuunda bulunan ak ve parlak ileri kavrayacak derecede deildir. Halbuki ona verilen kz (Hazret-i Meryem) onun istedii erkek evlddan daha faziletli ve daha hayrldr. Hanne hanm bunun farknda deildir, bu inceliin bilgisine de sahip deil... Bu iki cmle; "Allah daha iyi bilirken ne vaz'ettiini.." ve: "Halbuki erkek dii gibi deildi;" kavl-ierifleri) Allh- tel hazretleri tarafndan sylenilmi ve Hazret-i Meryem'in annesinin (Hanne hanmn): "Y rabb! O'nu dii vaz'ettim" kavli erifiyle; "Bununla beraber ben onun adn Meryem koydum." Kavl-i eriflerinin arasnda Hak Tel hazretleri tarafndan sylenilmi bir cmle-i itirzyyedir. (Parantez cmlesidir...) Bu iki parantez cmlesinin faydalarndan bazlar, Hazret-i Meryem'in annesi Hanne, hanm kz ocuu dourduu iin teselli etmek, onun dourduu kz ocuuna deer vermek ve tazimini (bykln) ifde etmektir... 52 Meryem ad "Bununla beraber ben onun adn Meryem koydum." Buras, Hanne tarafndan sylenilmitir. Ve onun, "Y rabb! Onu dii vaz'ettim (dourdum)" sznn zerine'atftr... Mans: Ben onun adn "Meryem" yaptm. Hanne'nin onu allm'l-guyb (gayplar bilen) Allh- Tel'ya arzetmekten maksad, bununla Allh- Tel hazretlerine yaklamakt. Hanne kzna "Meryem" adn vermekle onun ismetini (korunmasn ve iffetini) talep etti. nk onlarn dillerinde, "Meryem" "ibdet eden" ve Rabbin hizmetkr" manlarna geliyordu. Hanne hanm, dourduu ocuk her ne kadar kz da olsa, niyetinden dnm (vazgemi) deildi. Dourduu kz belki Beyt-i makdise hizmet etmeye elverili deildi ama, orada ibdet eden kadnlardan olmasn istiyordu. 53 Hazret- Meryem'in Babas Bu kelm'in zahiri, "Bununla beraber ben o-nun adn Meryem koydum" sz), mfn'n daha nce vefat ettiine dellet eder. Gerekten mrn, Hanne, Hazret-i Meryem'i dourmadan nce vefat etti. Yoksa anne, kzna isim vermezdi. nk adet ve geleneklere gre ocuklara isim veren, babalardr. "Ve ite ben onu sana smarlyorum." Bunu senin korumana havale ediyorum, demektir. "Ve zrriyetini," Zamir-i mensb zerine atftr. Ve evldn, demektir. "O racm eytann errinden," Kovulmu eytan recm'in asl, ta ile atmaktr. 54 eytan ocua Musallat Olur Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden rivayet olundu. "Hibir ocuk yoktur ki, doduu zaman ona eytan dokunmasn. Onun dokunmas dolaysyla, barr. Meryem ve ocuu bundan mstesn'dir.55 Bu hadis-i erifin mans: Muhakkak ki eytan, her doan ocuu iv etmeye tama eder (musallat olmak ister). Hazret-i Meryem'in annesinin bu duasnn ve istizesinin bereketiyle, Meryem ve onun ocuuna eytan musallat olamamtr. 56 Fetekabbeleh... "Onu kabul buyurdu," Meryem'i ald. Erkek ocuk yerine Meryem'i adak olarak kabul etti ve ona rz oldu. " Onun Rabbi,' Mliki ve onu layk olduu kemle erdiren, Allah! i "Gzel bir kabul ile," En gzel ekliyle adaklar kabul eder. Allah, bu kz ocuunu, diilii ve kklyle beraber kabul buyurdu. nk onlarn eriat ve dinlerine gre, mu'td olan mescidin hizmetine ancak, hr, kil, bali, i yapmaya gc yeten erkeklerin hakknda kabul edilmesiydi.
52 53

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/424-425. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/425. 54 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/425-426. 55 Buhr-i erif:4184, 56 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/426.

Burada Allh- Tel hazretleri, Hanne'nin duasn, yakarma ve tazarrusunu ve samim niyetini bildii iin, onun ocuu, kz, kk ve mescide hizmet etmeye (i yapmaya) gc yetmemesiy-le birlikte kabul buyurdu... 57 Hazret-i Meryem "Ve guzel bir surette yetitirdi;" Hazret-i Meryem'in gzel bir ekilde terbiye edilmesinden mezcdir. Hazret-i Meryem'e ait btn hallerinin slhna mildir. Sonra Allh- Tel hazretleri, Hanne hanmdan, Hazret-i Meryem'i kabul buyurduunu zikretti. Bu, balangta annesinin za'fi ve niyetinin sdk-u samimiyetindend Sonunda ise, utanyordu. Bu zaman, mescide adanm drt bin kii vard. Bu drt bin erkein iinden, Hazret-i Meryem kadar hayrl ve mehur olan olmad. Hazret-i Meryem onlarn en hayrllar ve en mehurlar oldu. 58 Tenbh! Bu hadise'de kul iin yle byk bir uyar vardr. Amellerinin kabul iin; kul altktan sonra taksr ve kusurlar kendi nefsinden bilmelidir. flsn izhr edip, ihlsn gizlemeli ve kalbinde samimiyet zere olmaldr. Allah bizleri ve sizleri, ihlasla nzklandrsn. Ne gzel buyurmular: Ehl-i yaknin yolu budur ki, onlar, "iin dorusu budur," demediler, hep ilerinde kendi taksr ve kusurlarn grdler. (2/27) 59 Mridler Ve Vuslat Ehli Bil ki Allh- Tel hazretleri, kendisine seyir edicileri olan muridleri ve ona vsl olan murad edilenleri, kendi amellerini grmekten ve hallerini mahede etmekten kesip alkoydu. Seyir ediciler (mridler), Allh- Tel hazretleriyle beraber olmakta amellerinde sdk, halis niyet ve samimiyetleri tahakkuk etmedii iin, kendilerine taksrleri gsterihnekle Allah'a varmaktan kesildiler. Vuslat ehli ise, onlarn gaybleri, onu mahede etmeleri olduu iindir. nk faal olan O'dur. Onlar ise msahhar olan birer alettirler... 60 Edep Vst61 Nibra girdiinde, Eb Osman el-Maribnin62 ashabna sordu. -"eyhiniz size neyi emrediyor?" Onlar: -"eyhimiz bize ibdete sarlmamz ve ibdetlerimizdeki kusurlarmz grmemizi emrediyor?" dediler. Vst buyurdular: -"Onun size emrettii Mecusiliin ta kendisidir! Ben size, amelinizden gaybeti (onu asla grmemenizi) onun yerine o amellerin kendisinden gelen Allh- Tely' mahede etmenizi, emrediyorum ," dedi. mam Kueyr (r.h.) buyurdular: Vst (r.h.) hazretleri, bununla onlar, ucubun mahalli olan eyden (kendilerini beenmekten) korumay istedi. Yoksa onlar kusurlara saplanmalarn veya o mridlerin eyhlerine kar edebi ihll edip edepsizlie girmelerini asla caiz grmezdi. 63

57 58

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/426-427. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/427. 59 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/427 60 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/427-428.
61

Vst. ismi Muhammed bin Musa'dr. Knyesi Eb Bekir'dir, lbni Fergn olarak bilinir. Doum tarihi kesin olarak belli deildir. Genliinde Irak'da bulundu. Zahir ilimleri tahsil etti. Cneyd-i Badad ve Sfyn-i Sevr (k.s.) hazretleri gibi byk ztla rn sohbetlerinde bulundu. Onlardan tasavvufu rendi. Hayatn halk ird etmek ve topluma dinini retmekle geirdi. Devrin byk evliysndand. Vst, 320 (m. 932) ylnda vefat etti. Kabri Merv ehrindedir.
62

Eb Osman Marib'nin asl ismi. Said bin Salim maribidir. Marib memleketlerinin Tunusta Kayravn'n Keykeb kynde dodu. Doum tarihi kesin olarak bilinmemektedir. eyhleri nceleri, ava ok merakl zengin bir kiiydi. Av iin kpekler besliyordu. Bir gece imek iin st stt. ecekti. St scak olduundan imedi. Yatt biraz sonra kalkp imek istediinde, kpek zerine saldrd. St olduu yere brakt. Yine imek istediinde kpek yine zerine saldrd. Bu hal tam kere tekrar etti. 0 kpein bu haline bir mana veremezken yine st iecei bir srada kpek ondan nce davranp o stten bir iti. Kpek olduu yere ykld. Karn iti ve ld. Meer ylan zehirini stn iine aktmt. Kpein sahibini zehirlenmekten korumak kendi cann feda etmesi Eb Osman Marib'ye ok tesir etti. Bunun zerine tevbe edip kendisini ilme ve maneviyata verdi. Maln fakir ve fukaraya datt. Tam yirmi yl kendisini ilim ve marifete verdi. Zahir ve Btn ilimlerde lim oldu. Keramet sahibi byk bir evliya idi. Bir ok talebe yetitirdi. 373 (m.983) ylnda yzotuz (130) yalarnda iken Nibur'da vefat etti. 63 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/428.

Kendi Kusurlarn Grmek Nehcr buyurdular: Amellerinde Allh- Tel Hazretleri'nin kendisine yneldiinin almeti, kiinin ihlsnda taksr mahede etmesi, zikirlerinde gaflet grmesi, sidk-u samimiyetinde noksanlk grmesi, mchedesinde, futr ve eksiklik bulmas ve fakrinde (tasavvufunda) edebe riyetini az grmesidir... Bylece onun btn halleri, kendisinin yannda raz olunmayan bir halde olur. Allah'a kar fakri, muhtal ve seyri daha da artar. Bylece Allah'n dnda her eyi fani grr... 64 Ma'siyet Ve Taat eyh Eb'l-Abbs65 Ailh kendisinden raz olsun; "Geceyi gndze sokar, gndz geceye sokar ve btn sinelerin knhn bilir!" 66 yet-i kerimesinin tefsirinde yle buyurdular: Ma'siyeti taat'in iine sokar. Taat da ma'siyetin iine sokar. Kul, Allah'a taat ve ibdette bulunur. Yapm olduu ibdeti beenir (ucub'a kaplr), ona gvenir, o ibdetleri yapamayanlar kk grr ve bu ibdetleri, yapt iin Allh- Tel hazretlerinden bir bedel ve karlk ister. Bylece onun bu iyilikleri (haseneleri) yanar ve yerini seyyit (ktlkler) alr. Kul gnah iler. (lemi olduu gnahtan dolay piman o-lur ve) Allh- Tel hazretlerine snr. Nefsini kk grr. Kendisinin ilemi olduu bu gnahlar ilemeyenleri byk grr. te bylece bu gnahlarn iyilikler kaplar. Bunlarn hangisi taattir? Bunlarn hangisi gnahtr? Salike (Allh- Tel'nn rzsn arayan kiiye) den, ibdet etmeye gayret edip iyi almas ve asla ibdetleriyle marmamas; belki bu ekilde gayelerin gayesi olan cennetlerin bahelerine ular. Ne gzel buyurmular: Nice altnlar, siyah topran altndadr... Gn gelir bakr altn olur. Yni kimya sanatn tahsil etmekle megul olanlar, birok dinar (altn paralar kazanmak) iin altnlar topran altna koyuyorlar. Daha ok altn kazanmak iin altn. sayorlar. Ellerindeki bakrlarn altn olmalar iin onlar deiik sebeblerle harcyorlar. Ve o altnlara kavumakla ereflenip seviniyorlar. Ne gzel buyurmular: Altn satn almakla elde ettiin fayday syleme! Dosta vsl olmaktan daha kymetli ve deerli ne satn almak istiyorsun? Ameller iin almak ancak Allh- Tel hazretleri'nin rzsn talep etmek ve O'nun tarafndan vuslata kavumak iindir. Allah fetih kaplarnn almas iin yolunda mal ve ruh sap datmaktadr. 67 bdet Ve Taatin Nuru eyh zeli (k.s.) hazretleri68"Letif'l-Minen" kitabnda buyurdular: "Biliniz ki, muhakkak Allh- Tel hazretleri, melektunun nurlarn tat ve ibdetlerinin snflarna (eitlerine) koymutur. Kimi ibdetlerden bir snf karrsa veya cinslerinden sdece birine muvafakat etmeyi kastederse, o ibdetin miktar kadar nur kaybetmi olur. Onun iin ibdetlerden hibir eyi ihml etme. Evrd- ezkr'dan asla mstani olma. (Kendilerinde bir maneviyt olmad halde) Mdde olan dava edicilerin,
64

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/429.

65

lim ve tasassuf tarihinde bir ok Eb'l-Abbs vardr. Musannif hazretlerinin kimi kasdettiini pek bilmiyoruz. Ama bu ztn tasavvufun byk simalarndan eyh Eb'l-Abbs el-Mrs olma ihtimali byktr. 616 (m. 1287) ylnda Endlste Mrs ehrinde dod.. mami Busayri Hazretleri'nin hocas Eb'l Abbas Mrsi Hazretleri: -Hzr Ateyhisselm ile bu elimin iyle msafaha ettim. Hzr Aleyhisselm bana : -Kim ki her "Allhmmeslih mmete Mhammedin Allhmme Muhammedin Allhmmecaln min mmeti Mhammedin "Allah'm mmeti Muhammedi slah et. mmeti Muhammed'in gnahlarn bala. Allah'm bizi mmeti Muhammed'den kl. (Amin) Diye dua edecek olursa ebdal'dan (byk velilerden) olur. Hazret-i Muhammed (s.a.v.) ve 0' nun mmetine olan sevgisinden dolay Cenab- Allah, onu yksek mertebelere nail eder. Evliya makamna kar... Fukarann biri bu iin gereini Ebu'l Hasan Ali azeli hazretlerine sorar. Zamann Mridi Kamili, talebesini tasdik eder: -"Ebu'l Abbas Mrsi doru sylyor. Hzr Aleyhisselm benimde yanma gelmektedir." Buyurdu. 686 (m. 1278) ylnda vefat etti. 66 El-Hadd: 57/6. 67 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/429-430.
68

eyh zei, asl ad: Nreddin Ali bin Abdullah'tr. Lakab Ebu'I-Hasan azel'dir. Hazret-i Hasan'in (r.a.) soyundan geldii rivayet edilir. Tunus'un zei kasabasnda 592 (m. 1196) ylnda dodu. yi yetiti. Gzel bir tahsil grd. Mlik mezhebinde fkh limiydi. Tefsir, hadis, fkh, usl, sarf, nahiv, lgat ve bunlara benzer, madd ve manev ilimlerinde byk bir alim idi. Tasavvuf silsilesi Srr Sekt Hazretlerine dayan maktadr. Byk bir evliya idi. Hzr Aleyhisselm, kendisine, "Ey Eb'l-Hasan! Ailh- Tel hazretleri seni kendisine dost edinmitir" demiti. zei tarikatnn kurucusudur. Birok kitab yazd. "Hzb'l-Bahr" isimli kitab byk bir havas kitabdr. Yllarca talebe okuttu. slm dininin yaylmas iin ok alt. eyh hazretleri, 654 {m. 1256) ylnda vefat etti.

kalblerinde bir ey olmad halde dilleriyle "bahr'l-hakik" hakikatler denizinde konuan ve kendi nefislerine rz olular gibi nefsinize rz olmayn." Szleri bitti. 69 bdeti Muhafaza Kiiye gereken, ibdet ve taatlarn herbirine devam etmesi ondan sonrasn unutmasdr. Ucub (kendini beenme) amelinin sevabn iptal etmesin diye daha sonra amelini unutur. Bir taat muhafaza etmek onu ilemekten daha iddetlidir. Yaplm ibdetler cam gibidirler... Hemen sr'atli bir ekilde krlmak ister gibidirler... Asla zorlanmay kabul etmezler. Hayrlar da byledir. Muhalif eylerle sevablar her an giderilmeye mahkumdur... 70 Zekeriyya (A.S) Kefil Oldu "Zekeriyya'nn himayesine verdi." Fiil Allh- Telya isnd edildiinde cmlenin mans yledir: Allh- Tel, Hazret-i Meryem'i, Zekeriyya Aleyhisselm'a emnet etti. Allh- Tel, Zekeriyya Aleyhisselm' Hazret-i Meryem'in ilerini grmekle vazifelendirdi, demeKfil: Bir kiiye infk eden, bakan ve onun menfaatlerini koruyan, demektir. 71 Yetimin Kefili Hadis-i erifte yle buyruldu: "Ben ve yetimin kefili, yle yan yanayz.72 Zekeriyya Aleyhisselm'n Soyu Hazret-i Meryem'e kefil olan, Hazret-i Zekeriyya bin Azan bin Mslim bin Sadun'dur. Zekeriyya Aleyhisseim, Hazret-i Sleyman bin Dvd Aleyhimesselm'n evldndan (zriyyetinden)dir. Rivayet olundu: Hanne hanm, Hazret-i Meryem'i dourdu. Onu bir para beze sard. Onu alp Mescide gtrd. Harun Aleyhisselm'n evld (zrriyetinde) olan "ahbr" (ilim adamlarnn) nne koydu. Onlar beyti makdiste, Kbenin muhafzlar gibiydiler... Hanne onlara: -"Bu kk nezire (adak) ite berinizdedir. Onu alnz!" dedi. (2/28) Hazret-i Meryem'i alma konusunda birbirleriyle yartlar. nk, Hazret-i Meryem onlarn imamlarnn (liderlerinin) kzyd. Onlarn kurbanlarnn sahibiydi. nk Msn'n oullan, srail oullarnn reisleri ve melikleriydiler... Zekeriyya Aleyhisseim onlara: -"Onu almaya ben daha ok hak sahibiyim! nk onun teyzesi benim yanmdadr (esimdir)," dedi. Onlar: -"Hayr! "dediler. Tartma byd. lerinden bazlar: -"Meryem'e kimin bakaca zerine kur'a ekelim, yle karar verelim!" dediler. Yirmi yedi kii idiler. Bir nehre gittiler. Denildi ki, gittikleri bu nehir "rdn nehri" idi. Kendisiyle vahiy yazdklar kalemlerini suya braktlar, "Kimin kalemi suyun zerine karsa o Meryem'e baksn" diye anlatlar. Kimin kalemi suyun zerine karsa o kii, tercih edilecek ve Hazret-i Meryem'e bakmaya hak kazanacakt. Tam kere kalemlerini suya braktlar. Her nde de Zekeriyya Aleyhisselm'n kalemi suyun zerine kt. Dierlerinin kalemleri suya batyordu. Bylece Zekeriyya Aleyhisselm, Hazreti Meryem'e kefil oldu. eyh tefsirinde: "Bunun zerine rabbi onu gzel bir kabul ile kabul buyurdu, ve gzel bir surette yetitirdi; Zekeriyya'nn himayesine verdi." "Ayetinin mans budur, buyurdu. 73

69 70

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/430-431. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/431. 71 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/431.
72

Eb Davud: 3383. Bu Hads-i erifin tam metni yledir: "Ben ve yetimin kefili bylece cennette yan yanayz. Peygamberimiz ki parman birbirine yaklatrd. Orta parmayla onu takip eden ibhm parman birbirine yaklatrd." "Ben ve yetimin kefili, cennette byleyiz. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, iaret parmayla orta parman iaret etti. Ve ikisinin arasn az bir ey at." Sahh-i Buhar: 4992. 73 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/431-432. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/432-433.

Allah Tarafndan Gelen Rzk "Her ne vakit" "Onun zerine her girdike," Meryem'in yanna girdike, (kim?) "Zekeriyya" (nereye?) "Girdi" fiilinin failidir. "Mihraba," Mihrabn iinde. 74 Mihrabn Mans Mihrabn mans vardr. 1 - Yksekte bir oda, 2- Meclislerin en erefli yeri, 3- Mescidler, (Birincisi:) Denildi ki, Zekeriyya Aleyhisselm, Hazreti Meryem iin Mescidin iinde bir mihrb yani bir oda yapmt. O odaya merdiven ile klyordu. (kincisi:) Veya mihrb, meclislerin en erefli ve en nde olan yeriydi. Sanki Zekeriyya Aleyhisselm, Hazret-i Meryem'i mescid'te en erefli ve yksek yere koymutu. (ncs:) Veya mescidlerine mihrblar ad veriyorlard. Mihrb mescidin kendisiydi demektir. Rivayet olundu. Hazret-i Meryem'in olduu yere, tek Zekeriyya Aleyhisselm girebiliyordu. Zekeriyya Aleyhisselm, Hazreti Meryem'in yannda ayrldnda, i ie olan yedi kapy kilitliyordu. Btn bunlara raman, Zekeriyya Aleyhisselm, Hazreti Meryem'in yanma girdiinde; "Yannda yeni bir rzk bulur;" Alk olmayan eit eit meyveler bulurdu. Bu nzklar cennetten geldiklerinden, Zekeriyya Aleyhisselm, yazn Hazreti Meryem'in yannda k meyvelerini, kn da yaz meyvelerini buluyordu. Hazreti Meryem hi st emmedi. "Derdi." (Buras mukadder bir sulin cevbdr) Sanki, yle denildi: Zekeriyya Aleyhisselm, yetleri (Ailh tarafndan gnderilen rzklar) grnce ne dedi? Diye sorulmaktadr. Buna cevap olsun diye, "Dedi." Denildi. "Y Meryem! Bu sana nereden?" Bunlar, sana nereden geliyorlar? nk bunlar, dnya rzklarna benzemiyorlar! Bunlar baka yerden geiiyorlardr. Hem btn kaplar zerinden kapal, bakasnn buraya girmesi de mmkn deildir. "Dedi" Meryem dedi (konutu.) Meryem sz anlamayacak kadar kk iken konuup cevb verdi. Denildi ki: Isa Aleyhisselm beikte konutuu gibi annesi Hazreti Meryem de kk iken konutu. "O (rzk) Allah tarafndan...." Bu duruma ama ve garip karlama ve imkn d grme! "phe yok ki, Allah dilediini merzk buyurur." Onu rzklandnr, "Hesapsz" okluundan dolay miktarsz olarak rzk verir. Muhasebesiz olarak verir. Veya hesab edilmeyen cihetlerden rzk verir. Rzkn Allh- Tel Hazretleri'nin katnda olmasnn illetidir. Ya, Hazret-i Meryem'in kelmnn tamamdr. O zaman da mahallen mensb'dur. Veya, Hak Tel Hazretleri'nin kelmdr. Bu takdirde de istinaf cmlesidir. 75 Evliyann Kerameti Hakdir Bu yet-i kerimede evliyann kerametinin hak ve caiz olduuna iaret vardr. Kerameti inkr eden, bu durumu Zekeriyya Aleyhisselm'n irhsna (peygamberlikten nceki hrikuldelik-lerinden) ve onun peygamberliinin esasndan sayar. 76 Hazret- Ftma (R.A.)'In Kerameti Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden rivayet olundu. Bir ktlk (yokluk) zamannda Efendimiz (s.a.v.) hazretleri ok ackmlard. Hazret-i Ftma (r.a.) annemiz, iysr yaparak (kendisi ve ocuklar muhta olduklar halde Efendimiz s.a.v. Haz-retleri'ni kendisine tercih ederek) iki pide ekmek ve idemlik eti Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine gnderdi. Efendimiz (s.a.v. hazretleri kendisine hediye edilen bu iki pide ekmek ve bir para eti alp Hazret-i Ftma (r.a.) annemizin evine geldiler. Ve ona:
74 75

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/433. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/433-435. 76 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/435.

-" Gel kzm!" dedi. Hazret-i Ftma (r.a.)'a gelip, sofray serdi. Efendimiz (s.a.v.) Hazretieri'nin elinden taba alp kapan at. i ekmek ve et doluydu. Kendilerine hibe edilmiti. Bunun Allh- Tel Hazretlerinin katndan Efendimiz (s.a.v.) hazretleri iin indiini bildiler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Ftma (r.a.)'a annemize sordu: "Y Ftmal Bu sana nereden?" Hazret-i Ftma (r.a.)'a annemiz: "Allah tarafndan...." derdi. phe yok ki, Aah dilediini hesapsz merzk buyurur." Bunun zerine Efendimiz (s.a.v. hazretleri yle dua ettiler: "Seni srail oullarnn seyyidesi (hanm efendisi hazreti Meryem'e) benzeten Allh- Tel hazretlerine hamd olsun!" Sonra Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Hazret-i Ali (r.a.) Hasan ve Hseyin (r.a.) Hazretleri'ni ve btn ehl-i beytini o sofraya ard. Hepsi yediler. Doydular. Yemek yine de artt. Hazret-i Ftma (r.a.)'a annemiz yemein arta kalann komularna datt.77 Bu tr kerametler, sahabeler (r.a.) tabin (r.h.) ve onlardan sonra gelen evliyann ellerinde ok zahir oldu. 78 Kerametin En By Sehl bin Abdullah (r.h.) buyurdular: "En byk keramet senin ahlaklarnn iinde, kt ahlakn deitirmendir." eyh Eb'l-Abbs (r.h.) hazretleri buyurdular: Bir kiiye arzn drlmesi, bir an Mekke'de ve ayn anda baka bir ehirde bulunmas i ve keramet deildir. En byk i ve keramet, kiiye kiiden nefsinin ahlaklarnn drlmesi ve gzel ahlaklara sahip olmasdr. 79 Keramet.., Eb Yezd (i Bestm r.h.) hazretlerine; -"Falanca kii suyun zerinde yryor!" dediler. O: -"Balklar ondan daha gzel yzyor ve suyun zerinde yryorlar!" dedi. Yine kendisine denildi: -"Falanca kii, hava'da uuyor!" O buyurdu: -"Kular ondan daha gzel havada uuyorlar!" Halbuki eyh Hazretleri'nin kendi hali de bu idi... (O da havada uuyor ve suyun zerinde yryordu.) Kendisine denildi: -"Falanca kii Mekke'ye gidiyor ve ayn gn geri dnyor!" O: -"eytan bundan daha gzelini yapyor!" dedi. eytan, eytan olma haliyle yeryz onun iin duruluyor o bir lahzada btn dnyay dolaabiliyor. Halbuki eytan mel'ndur. Allh- Tel Hazretleri'nin la'netindedir... Hakik tayy (umak), dnyev mesafelerin senden drlmesi ve bylece senin hireti sana, dnyadan daha yakn olduunu grmendir. nk arz (dnya) sana drlr. (2/29) O zaman sen, ehirlerden istediin yerde olursun. nk bu tr eyler, (suyun zerinde yrmek, havada umak ve tayyi mekn yapmak) marur, kt, gnh ve hatta kfirler iin bile meydana gelen eylerdir. Bu Vhid'l-kahhr olan Allh- Telya balanmay gerektirir 80 Hikye (keramet) Eb Unvan el-Vst (r.h.)'dan rivayet olundu. Buyurdular: Gemi krld. Bir tahta parasnn zerinde ben ve eim kaldk. Gnlerce bu ekilde denizin iinde bir tahta parasnn ze-Tindeydik... Eim bu halde bir ocuk dourdu. Bana seslendi: -"Susuzluktan ldm!" diye bard. Bam kaldrp (yakc gnee ve berraka gkyzne) baktm. Bir adam yukarda oturuyor elinde altndan imal edilmi bir zincir vard. Onlarda krmz yakuttan yaplm bir kp vard. Bana seslendi: -"te su! kiniz iin!" Kp aldm. kimiz ondan itik! Miskten daha gzel kokulu ve baldan daha tatlyd. Ona sordum: -"Sen kimsin? Allah sana rahmet etsin!" 0: -"Ben senin mevlnn kullarndan biriyim!" Sordum: -"Sen neyle bu dereceye ykseldin?" O: -"Ben Allh- tel Hazretleri'nin rzs iin hev ve hevesimi terkettiim iin, Rabbim beni hava'da oturttu!" dedi.
77 78

Eddrl-Mensr: c. 2, s. 186, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/435-436. 79 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/436. 80 En byk keramet, Kur'n- Kerm'e hizmet etmek ve i'l-i kelimetullah iin almaktr. nk kfirler bunu yapamazlar...

Sonra gzlerimden kayp oldu. Onu bir daha gremedim. 81 Hikaye (keramet) Sfyn- Sevr (r.h.) hazretleri, eybn Er-R (r.h.)82 hazretleriyle beraber hac yolculuuna kmlard. nlerine yrtc bir hayvan kt. Sfyn- Sevr hazretleri, eybn er-R (r.h.) hazretlerine: -"Grdn m bu yrtc hayvan?" dedi. eybn er-R hazretleri: -"Sen korkma!" dedi. eybn gidip, yrtc, hayvann kulaklarndan tuttu. Onlar birbirlerine srtt. Hayva> baygn bir ekilde bakarak kuyruunu sallad. Bunun zerine Sfyn- Sevr hazretleri, kendisine: -"Bu hret ne?" diye sordu. O da: -"Eer hretten korkmasaydm; azm aslan ve yrtc hayvanlarn srtlarna ykler ve ylece Mekke'ye girerdim," dedi. Ne gzel buyurmular: Sen dl ve hakm olan Allah'n hkmyle sarmaktasn. Senin hkmn hi kimseye bir ey saramad. Olmayan dost ile dostluk kurma! Seni dmanlarn eline verirler... 83 Zekeriyya (a.s.)'n duas Yce Meali: O aralk Zekeriyya rabbine dua etti. "Yrab!" dedi; "bana lednnnden bir temiz zrriyyet ihsan eyle. phesiz ki, sen duay iitensin."38 Derken melikeler kendisine nida ettiler -o kalkm mihrabda namaz klyordu-: "Haberin olsun, Allah sana Yahya'y mjdeliyor; Allah'tan bir kelimeyi tasdik edecek, hem bir efendi, hem gayet zhid ve bir peygamber, salihnden... "Yrab" dedi; "benim iin bir oul nasl olur? Kendime ihtiyarlk atm, haremim de ksrken...." Buyurdu ki: "yle, Allah ne dilerse yapar"40 "Yrab" dedi; "bana bir yet yap." Buyurdu ki: "yetin nsa gn - sde iaretten baka sz syleyememendir. Bununla beraber rabbini ok zikret ve akam sabah tesbh eyle." 84 Tefsiri: "0 aralk" Zekeriyya Aleyhisselm, mihrb'da Hazret-i Meryem'in yannda oturuyordu. Hazret-i Meryem'in Ailh katndaki keramet, ykseklik ve mertebesini grnce, ly' hanmdan kendisine bir evld domasn ve bu evladnn temiz,, iyi ve Alih katnda makbul bir kii olmasn istedi, ly hanm, Hanne'nin kz kardeiydi. Eer hanm ksr ise Hanne de daha nce byle ksrd... "Zekeriyya rabbine dua etti. "Yrab!" dedi; "bana lednnnden ihsan eyle." Mans: Bana sdece kudretinden bir evld ver! Normal ve mutd olan hlin dnda veri... "Bir temiz zrriyyet," Salih, mbarek, takvl, (o senden) rz ve (sen) kendisinden rz ve memnun olan bir evld ver, demektir. "Zrriyet," nesil, demektir. Bir'e kullanld gibi cemi'ye de kullanlr. Erkek ve diiye vaki olur, hepsine zrriyet denilir. "Tayyib" pak ve temiz, fiilleri ve ahlak temiz olan, kendisinden ayplanacak ve kt grlecek herhangi bir ey meydana gelmeyen demektir. "phesiz ki, sen duay iitensin." Dualara icabet edensin. Onlarn, "Allh- Tel kendisine hamd edeni iitir." Sz gibidir... Ve bu undandr; nk duaya icabet edemeyen, onu iitmemi gibidir.
81

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/436-437.

82

eybn er-Ra (r.h.) hazretleri, byk evliy'dandr. Doum tarihi kesin olarak belli deildir. Bahreyn'de dodu. Ashb- kirm'dan Selmn-i Fris <r.a.) hazretlerinin sohbetiyle ereflendi. Zahir ve manevi* ilimlerde sz sahibiydi. Frat nehri kenarnda, hep koyun gderdi, obanlk yapard. Onun iin kendisine er-R (oban) denilmitir. Keramet sahibiydi. Cnp olduunda ykanmaya su bulamazsa Rabbine dua eder; bir bulut gelirdi. Bulutun altna girer, yamur suyu ile ykanrd. Bylece gusl abdestini alp Cuma namazna giderdi. Bu arada kendi koyunlarnn zerine bir iaret brakrd. Geri geldiinde sry hi kprdamam bir halde orackta bulurdu. Bazen de koyunlarn vadinin kurtlarna brakrd. Kurtlar, onun koyunlarna obanlk yaparlard, o gelesi-ye kadar... 130 (m. 748) ylnda Badafta vefat etti. 83 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/438 84 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/439.

Sual: Eer denilirse ki: "Zekeriyya Aleyhisselm, Hazret-i Meryem'in halinden nce de Allh- Tel Hazretieri'nin kudretini biliyordu. Neden daha nce dua etmedi?" Cevb: Deriz ki: Bir ey insana ayan olduunda insann o eye olan rabeti artar. Her ne kadar daha nce onu bilse bile... "Derken melekler kendisine nida ettiler." Cebrail Aleyhisselm nida etti. Bir cinsten birinin hkm bazan cinsi kendi nefsine nisbet eder. Mesel: "Falanca kii ata bindi" sznde olduu gibi. (Burada geen at cinsinin addr. Fakat) ata binen kii atlardan birine binmitir. Cebrail Aleyhisselm, meleklerin reisleri olduu ve Cebrail Aleyhisselm'a ta'zim iin cemi olarak getirildi. Nid'nn meflnden hldir. Halbuki, Zekeryya Aleyhisselm, demektir. "Kalkm mihrabda namaz klyordu Mescid'te namaz klyordu. Veya Hazret-i Meryem'in odasnda namaz klyordu. "Haberin olsun, Allah," Nid'nn ikinci mefldr. Yni Allh- tel Hazretle-ri'nin izniyle demektir. "Sana Yahya'y mjdeliyor;" Ad, Yahya olan bir evld mjdeliyor, demektir. nk onun sebebiyle annesinin rahmi hayat buldu. Ve nk kendisi, vaaz ve sohbetlerinin sebebiyle meclisler hayat buldu. Bunun takdiri: Ad Yahya olan ocuunun domas sebebiyle, demektir. nk mjdelemek, a'yna taalluk etmez. "Allah'tan bir kelimeyi tasdik edecek." sa Aleyhisselm'i tasdik edici demektir. 85 Kelimetllah Ve Ruh Denilmesi Burada Isa Aleyhisselm'a "kelime" ad verilmesinin sebebi, sa Aleyhisselm'n babasz olarak; ' "ol" emrinin tecellisi dnyaya gelmesindendir... Emir lemi olan bedit'a benzediindendir. Yahya Aleyhisselm, Isa Aleyhisselm'a ilk iman eden kimseydi. Yahya Aleyhisselm, sa Aleyhisselm'n kelimetllah ve O'ndan bir ruh olduunu ilk tasdik edendir. sa Aleyhisselm'a ayn zaman da ruh ad verildi. nk Allh- tel hazretleri, sa Aleyhisselm'Ia insanlar dalletten kurtarp manen diriltti; insanlar ruh le dirilttii gibi... 86 Yahya Aleyhisselm Sdd (r.h.) buyurdular: Yahya Aleyhisselm'n annesi, sa Aleyhisselm'n annesiyle karlat. Hazret-i Yahya'nn annesi: -"Ya Meryem! Hmile olduumu hissettim!" dedi. Hazret-i Meryem'de: -"Ben de hamileyim!" demiti. Hazret-i Yahya'nn annesi, ona: -"Karmmdakinin, senin karnndakine ( secde ettiini grdm!" dedi. Bu Allh- Tel Hazretleri'nin "Allah'tan bir kelimeyi tasdik edecek." Kavl-i erifidir... Yahya Aleyhisselm, sa Aleyhisselm'dan alt ay kadar bykt. (2/30) Sonra sa Aleyhisselm, ge ykseltilmeden nce Yahya Aleyhisselm Yahudiler tarafndan ldrld. "Hem bir efendi, "tasdik edici" kelimesinin zerine atftr. Mans: Yahya Aleyhisselm, reis idi. Kavminin efendisi ve bakanyd ve erefte hepsinden stnd. nsanlarn arasnda tek ve stnleriydi. Yahya Aleyhisselm hibir hata ile levm edilmedi (knanmad) ve hibir hatay ilemeye himmet edip niyetlenmedi. Ey gnahlarn en parlaklarn ileyen kii! "Ve hem gayet zhid," Nefsine hakim olmak ve gc yettii halde, nefsini ehvetlerden mbalaayla meneden kii, demektir. Rivayet olundu. Yahya Aleyhisselm daha ocukluunda iken, sabahleyin ocuklarla karlat. ocuklar onu oyuna (kendilerine katlp kendileriyle oynamaya) ardlar. O: "Ben oyun iin yaratlmadm!" diyerek ocuklarn davetini nazik bir ekilde reddetti. "Hasr" kadnlarla evlenmeye gc yettii halde onlara kar kendisini tutan kii, demektir. Fakat buna ramen Yahya Aleyhisselm gzn haramdan korumas iin evlendiler geldi. "Ve bir peygamber," Bali olup peygamberlik ana geldiinde kendisine vahiy "Salihnden..." Slihlerden ne'et etmitir. nk salih insanlar olan peygamberlerin sulbnden geliyordu. "Salh", btn hayrlar tanzm eden bir sfattr. Burada salh'tan murad, salh'n bile fevkinde olan peygamberlik makamna ait yce bir hldir. Onun mertebelerinin en uzadr. 87
85 86

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/441-442. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/442. 87 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/443-444.

Zekeriyya Aleyhisselm'n Hayreti "Dedi" Meleklerin kendisine nidas ve kendisine ocuk mjdelemeleri annda, det d olduu iin taaccub etti. Ve kendisine ocuun verilmesiyle de sevindi. Ve yle sordu: Rabbi? benim iin nasl olur?" Nasl hasl olur? "Bir oul," Bu kavl-i erif, mjde annda kendisine verilen ocuun erkek evld olduu kendisine haber verildiine iaret eder. "Kendime ihtiyarlk atm Yallk senelerimi idrk ettiim halde ve onun eserleri bende grld halde... Bu yet-i kerime'de, senelerin yall lm muttali edici (lmn almetlerinden) olduu iin, insan ondan kendisini kurtaramadna dellet eder. Denildiine gre, Zekeriyya Aleyhisselm (o zaman) doksan dokuz (99) yandayd. Hanm da doksan sekiz (98) yandayd. Ve haremim de ksrken...." Hanm ksrlk sahibi olup ocuk dourmaya elverili deildi. 88 Allah Dilediini Yapar "Buyurdu" Allah buyurdu: "yle," u kavl-i erifte ki Jai "yapar" fiilinin masdanna iarettir: "Allah ne dilerse yapar" Allh- Tel diledii zaman, acayip (insanlar hayretler ierisinde brakan) harikulade eyler yapar. "Allah" Lafza-i Celli mbted'dr. "yapar" onun haberidir, d (Kef) harfi aslnda mahzf bir masdara sfat olmak zere mahallen mensbtur. Mans: Allh- Tel bu acayip i gibi dilediini yapar. Onun esiz ve benzersiz yaratma iiyle yal ve fni bir erkek ile ksr ve yal bir kadndan bir ocuk yaratt. 89 Evld Nimetine kr "Yrab!" dedi; "bana bir yet yap." Dileimin kabul olunduuna dellet eden bir almet yap. Veya hamileliin vuku bulduuna bir almet yap. Rahmin ii, zerinde durulmas gereken gizli bir itir. Zekeriyya Aleyhisselm, Allh- tel Hazretleri'nin kendisini bu ie muttali klmasn istedi. Bylece hasl olduu zaman bu gzel bir nimete kuvumay ve krle karlk vermeyi diledi. Mutd bir ekilde zahir olduu (hamileliin belirtildii bir zamana) geciktirmek istemedi. "Buyurdu k: "yetin," ocuun hadis olmasnn almeti, "nsanlara sylememendir. Onlarla konumaya kaadir olamamanzdr." gn," Arcl arda ve geceleriyle birlikte, demektir. nk gecelerin veya gndzlerin tek bana zikredilmesi, dierinin luat ve rf bakmndan kendisinin altna girmesini gerektirir. Zekeriyya Aleyhisselm'n ocuk sahibi olmas, bu ( gn boyunca insanlarla konumamas) klnd ki. bu mddeti Allh- Tel Hazretler'nin zikri ve kryie geirmesi ve kendisine verilen nimetin hakkn kaza etsin diyedir. "Sde iaretten baka," El, ba veya benzeri iaretlerle konu... Burada, sz ve konumaya ad verildi. nk iaretler de konumann yerine geerli olmaktadr. Szden anlalan man iaretlerden de anlalmaktadr. Bundan dolay , "iaret" kelimesinin konumaktan istisn-i muttasl olmas caizdir. Sonra iaretle konumann Allah'n zikrine mni olmamasndan dolay; Allh- Tel hazretleri, iaretle konumay Zekeriyya Aleyhisselam'a emretti. Ve Allah buyurdu: "Bununla beraber rabbini zikret" Hapis (konumaktan men olunduun) gnlerinde faziletin hsl olmas ve nimetin kr iin Allh- Tel Hazretleri'ni zikret! ok"ok zikretmekle Rabbini zikret. "Ve akam tebih eyle"
88 89

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/444. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/445.

Zeval vaktinden gnein batna kadar Allah subhneh ve Tel Hazretleri'ni tebih et. "Ve sabah..." Fecrin domasndan kuluk vaktine kadar, demektir. Dilin zikrinden kalbin zikrine gei mam Fahreddin-i Rz (r.h.) hazretleri, "Bununla beraber rabbini ok zikret." Ayet-i kerimesinin tefsirinde buyurdular: Burada iki kavil (sz ve gr) vardr: 1- Allh- Tel. hazretleri, Zekeriyya Aleyhisselm'a dilini dnya ilerinden tutmasn ve ancak remz (iaretle) konumasn emretti. Amma zikir ve tesbih'te muhakkak ki dili, serbest etti. Bu durum ak mucizelerdendir. 2- Bundan murad kalb zikirdir. Bu, yledir. MrifetuHah denizine gark olanlarn adetleri, iin banda dil ile zikre devam ederler. Bir mddet dil ile zikrettikten sonra, kalbleri, zikruilah'n nuruyla dolduunda, dil sukut eder, susar. Kalbin zikri kalr. Bundan dolay; "Allh- Tel Hazretleri'ni bilen ve tanyan kiinin dili tutulur." Dediler. Zekeriyya Aleyhisselm, dil ile susmak ve sukut ile emrolunmakla beraber, kalb olarak zikretmek, marifet ve kalbin zikrine devam etmekle emr olundu.90 (2/31) 91 Kalbi Zikir Bil Muhakkak ki, zikir birka mertebe zeredir. Dil ile yaplan zikir, kalble yaplan zikre nisbetle derecesi dk, biraz daha aada ve noksandr. 92 Isa Aleyhisselamn Zikri Rivayet olundu: sa Aleyhisselm, zikrin en yksek mertebelerine ykselince, eytan kendisine geldi. eytan: -"Ya sal Allah' zikret!" dedi. Isa Aleyhisselm, eytann bu szlerine kar hayret etti. nk eytann cibeliyeti insan zikrullah'dan menetmesiydi. sa Aleyhisselm: -"Kaybol ey Allah'n dman!" dedi. Sonra; eytan ona iv verip, sa Aleyhisselm' kalb zikir mertebesinden lisn zikir mertebesine indirmek istediini anlad. Bu mertebe (dil ile zikretmek), sa Aleyhisselm'n makamnn ok altnda bir makam idi. 93 Zikrullh Nefse Mnidir Akll kii" gece ve gndzn saatlerinde zikre devam etmelidir. nk zikir nefsin hev ve hevesini defeder. nsann btn leminde nefsin hev ve hevesi kovulduu zaman, eytan da onun zahirine girmeye yol bulamaz. te o zaman btn menhiyytn kaplar kapanr. Kalb saf, temiz ve zikrin nuruyla aydnlanm olur. Ne gzel buyurmular: Toz ve duman savurarak att admlar aynay kirletti... Kii, putlarn peinde olduka onun kalbi temizlik ve cilalanmay kabul etmedi. 94 Kalbi Zikir imam Kueyr (r.h.) hazretleri buyurduiar: Lisn zikir ile kii, kalb zikrin devamna ular ve zikrin tesirine nail olur. Kul diliyle ve kalbiyle Allh- Tel Hazretleri'ni zikrettii zaman, o kii, vasfnda, hlinde ve seyr slkunda kemle ermitir. 95 Allh Hergn yle Seslenir Sehl bin Abdullah (r.h.) buyurdular: Hibir gn yoktur ki, Cel ve noksan sfatlardan mnezzeh olan Allh- Tel yle nidada bulunmasn. (Her gn Allah yle seslenir kullarna:) Ey kulum! Bana hi insafl davranmadn! Ben seni zikrediyorum; sen beni unutuyorsun! Ben seni kendime davet ediyorum: sen benden bakasna gidiyorsun! Ben senden bel (ve musibetleri) uzaklatnyorum; sen ise hatalara dalyor ve gnaha devam ediyorsun!
90 91

Tefsiri Kebir: c. 8, s. 42, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/445-447. 92 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/447. 93 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/447. 94 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/448. 95 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/448.

Ey dem olu! Yarn bana geldiinde ne diyeceksin? 96 Manen Ykselmenin Yolu bdetlerdeki Halvettir Hz. Hseyin (r.h.) buyurdular: eyde halvet (tad ve zevki) kaybettiniz. 1- Namaz, 2- Zikir 3- Kur'n- Kerim okumak tadn.... Eer bulursanz ne al, yok eer bulamazsanz biliniz ki, kaplar kapanmtr. 97 Zikrullh eytan arpar Denildi ki: Zikir kalbe yerletii zaman, eytan eer o kiiye yaklarsa, eytann arpt insann barmas gibi eytan da arplr ve barr. Btn eytanlar onun bana toplanrlar. Ve: -"Buna ne oldu?" diye sorarlar. -"Bunu insan arpt" derler. Bazlar buyurdular: 98 Hikye (Zikirde geveklik) Bana ormanlkta Allh- Tel Hazretleri'ni zikreden bir zt vasfettiler. Onu grmeye gittim. Yanna vardm. Bir de ne greyim, byk bir yrtc hayvan gelip ona penesiyle bir darbe vurup etinden bir para kopard. O anda o da ben de baygnlk geirdik.... Aylnca ona: -"Bu ne hl?" diye sordum. O: -"Allh- Tel hazretleri bu canavar bana musallat etti. Her ne zaman benden bir geveklik peyda olsa, grdn gibi, bu canavar bana saldrr ve etimden bir eyler koparr!" dedi. Allh- Tel Hazretleri bizleri ve sizleri yakn derecesine ulatrsn. Bizleri temkin makam ile merref klsn. Bizlere her vakit zikrin halvetini tattrsn. Bizleri btn salih kullanyla birlikte manev cennetlerine koysun! Ecmen! Amin.. 99 Meleklerin Hazret-i Meryem'e mjdeleri Yce Meali: Hem melekler dedii vakit, "Ya Meryem! Her halde Allah seni szp seti ve seni ok temiz, pk kld; hem seni lemn kadnlarnn fevkinde seti.42 Y Meryem! Rabbine dvan dur ve secdeye kapan ve rk' edenlerle beraber rk'a var!"43 Bu ite sana gayb haberlerinden; onu sana vahy ile bildiriyoruz, (y Muhammed!) Yoksa Meryem'i hangisi himayesine alacak diye kalemleriyle kur'a atarlarken de sen yanlarnda deildin, ekiirlerken de yanlarnda deildin.44 100 Tefsiri: "Hem melekler dedii vakit," Meleklerin szlerinin vaktini hatrla, demektir. Bu (melek,) Cebrail Aleyhisselm idi. Buna dellet eden Meryem sresindeki u yet-i kerime'dir. "Derken kendisine ruhumuzu gnderdik de dzgn bir beer halinde ona temessl ediverdi. 101 Dzgn bir beer eklinde gnderdik ki, kendisine nsiyet etsin diye... Cebrail Aleyhisselm, meleklerin reisi olduu iin burada "Melekler" kelimesi cemi olarak geldi. (Melekler ne dedi?) "Ya Meryem!" Cebrail Aleyhisselm'n kendi tarafndan syledii szd; vahyi ilh deildi. 102
96 97

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/448-449. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/449. 98 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/449. 99 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/449. 100 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/450. 101 Meryem: 19/17 102 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/450-451.

Kadndan Peygamber ? Zira Allh- Tel hazretleri yie buyurmaktadr: "Senden evvel de rasl olarak baka deil, ancak kendilerine vahy verdiimiz erler gndermiizdir; ehl-i zikr'e sorun bilmiyorsanz! 103 (Hibir kadna vahiy gelmedi.) Ve hem de, btn limlerin icma ve ittifaklaryla kadnlardan peygamberlik olmamtr. Cebrail Aleyhisselm'n Hazret-i Meryem ile konumas ifah bir keramettir. Evliyullh'n kerameti de haktr.
104

rhs Veya bunlar, sa Aleyhisselm'n peygamberlii iin birer kelimesinden gelmektedir. Bu kelime kesreyle okunur. Duvarn en alt saff demektir. Istlahta ise, irhs, nbvvet davasndan nce, peygamberlerden zuhur eden harikulade eylerdir. 105 Peygamberimizin rhas Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin nbvvetinden nce grlen irhas'dan bazlar: Bulut'un gelip glgelemesi, Talarn konumas, Toprak ve amurun konumas, Gklere ykselen eytanlara (ve cinlere) alev'den atelerin atlmas. Fl kssas, Ve bunlardan baka Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin peygamberliini mjdeleyen harikuladeler... "Muhakkak Allah seni szp seti," (Bir ok cihetten Allah seni seti:) 1. nce gzel bir kabul ile seni annenden kabul etme cihetiyle seni seti. 2. Allah senden baka hibir kadn kabul etmedi. 3. Seni Zekeriyya Aleyhisselm'n hcresinde terbiye etti. 4. Seni cennet rzklanyla nzklandrd. 5. Ve yksek kerametlerle seni muhsus kld. "Ve seni ok temiz, pk kld;" (Hazret-i Meryem'in temiz klnp arnd eyler:) 1. Kfr, 2. Ma'siyet, 3. Kt fiiller, 4. irkin adet ve gelenekler, 5. Erkeklerin dokunmas, 6. Hayz, 7. Nifs.. (limler, Hazret-i Meryem'in asla hayz olmadn beyan ettiler) 8. Yahudilerin thmetleri 9. (daha kundakta olan sa Aleyhisselm' konuturmakla) seni Yahudilerin yalanlamalarndan ve iftiralarndan korudu. "Ve seni seti," son olarak; " lemlerin kadnlarnn fevkinde," sa Aleyhisselm' babasz olarak sana hibe etmekle seni lemlerin kadnlarnn zerine seti. Bu kadnlardan hibirine nasib olmad. Allah ikinizi (seni ve olun sa Aleyhisselm') lemlere bir yet ve ibret kld.... 106 Cemaatla Namaz Kl Meryem! Rabbine dvan dur." Namaz iin kyam et ve Allh- tel'nn rzas iin namazda kyam uzat. (2/32) "Ve secdeye kapan, ve rk' edenlerle beraber rk'a var!"
103 104

en-NahI: 16/43, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/451. 105 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/451-452. 106 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/452-453.

Hazret-i Meryem, namazn rknlerinin zikredilmesiyle cemaat ile namaz klnmakla emir olundu. Kunut, kyam uzatmaktr. 107 Secdenin Rk'dan nce Zikredilmesi Secde ve rk'un zikredilmesi, namazn rknlerinin yerine getirilmeleri konusunda mbalaa, icbna riyet ve bunlardan her birinin faziletini ve namazda asl olduklarn duyurmak ve ifde etmektedirler. Secde'nin rk1 zerine takdimi (birka yndendir:) 1. Ya bunlarn meru olmalarndan tertib byle olduu iindir. 2. Ya da secde'nin namazn en faziletli erkn olmasndandr. 3. Veya secdenin huz1 mertebelerinin en yakn olmasndandr. 4. Bu tertip, harici tertibin byle olmasn (nce secde sonra rk'un yaplmasn gerektirmez. 5. Layk olan dkten yceye kmaktr. 6. Ya da (rk'un secdeden nce gelmesi) "rk edenler" kelimesine yakn olmas, "rk et" emrine yakn olmas iin rk1 kelimesi secde kelimesinden nce zikredildi.... Hazret-i Meryem bu emri aldktan sonra, namaza kalkt. Namaz klmaktan ayaklan iti; ve hatta ayaklarndan kan akt. 108 Bunlar Gayb'tan Haberlerdir "Bu ite" Bu kssalar zikrolunan Hanne, Hazret-i Meryem, sa Aleyhisselm, Hazret-i Zekeriyya ve Yahya Afeyhisselm'n hadiseleri; "Sana gayb haberlerinden;" Gayb haberlerindendir. Bir kiinin ancak (ilim renmenin yollarndan biriyle) vakf olaca gayb lemlerdir. 109 Gaybi renmenin Yollan Gayb renmenin yollar; 1. Mahede, 2. Ktab'dan okumak, 3. Bir lim'den renmek, 4. Veya Allh- Tel Hazretleri'nin tarafndan bir vahiy yoluyla rebilecei eylerdir. Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin gayb'a vakf olmas hakknda ilk madde yoktur ve asla olmad. (O gn Efendimiz s.a.v. hazretleri mahede etmedii gibi bir kitab okumas olmad; herhangi bir limden renmesi de yoktu...) Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin gayba vakf olmasna vahiy yolu tayin edildi... "Onu sana vahy ile bildiriyoruz," Peygamberliinin shhatna dellet etmesi ve senin mnkaa ve mcdele eden kfirleri ilzam etmen iin AllhTel hazretleri onlar sana inzal ediyor. 110 Vahiy Kelimesinin Manlar Kur'n- Kerim'de vahiy kelimesi birok manlara gelir. 1- rsal, 2- Ilhm. 3- fk, 4- aret, rsal (ilh mesajlar) gndermek. Allh- Tel buyurdu: "Kendilerine vahy veriyor.111 lham etmek. Allh- Tel buyurdui "O esnada Musa'nn anasna u vahyi verdik." 112 Ilk etmek. Allh- Tel buyurdu: "nk rabbin ona vahy eylemitir! 113

107 108

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/453. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/453-454. 109 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/454. 110 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/454.
111
112

en-Nahl: 16/43. el-Kasas: 28/7, 113 ez-Ziizi 99/5

"Derken mihrabdan kavmine kar kt da 'sabah ve akam tesbh edin!' diye onlara iaret verdi. 114 Aslnda btn bunlar (vahyin manlar) gizlice bildirmektir. "Sen yanlarnda deildin," Hazret-i Meryem'in terbiyesi ve bakm konusunda birbirleriyle mnkaa ve mcdele yapanlarn yannda deildin. 115 Mucize Bu kendisini (Efendimiz s.a.v. Hazretleri'ni) inkr edenlerin zddna, ona inenlerin kesinlik yoluyla vahiy olduunu takrir etmek ve onu tekid edip kuvvetlendirmek ve inkr edenlerle alay etmektedir. (Bir haberi renmenin yolu; 1 - Onu bir kitap "tan okumak, 2- limden dinlemek, 3- Mahede etmek 4- Vahiy yoluyla renmek116) Onlar (mrikler) senin hibir kitab okumadn iyi biliyor ve phe etmiyorlar. Sen (peygamber ve ilim sahibi) hibir kimse ile sohbet edip bu ilim sahibinden dinleyip renmediini de iyi biliyorlar. tm renmelerinin yollarndan sdece mahede kald. Bu da zaruretle mmkn deildir. (nk ikinizin arasnda asrlar vardr. Bylece onlar sanki bu olmas imkansz olan eyleri iddia etmi oluyorlar. Onlarn bu inkrlarndan bunun (Efendimiz s.a.v. Hazretleri'nin verdii bu hadiselerin kesinlikle) vahiy olmas lazm gelir. Eer onlarn iddia ettikleri gibi bu vahiy olmasayd; Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin o hadiseyi mahede etmi olmas gerekirdi. Bu da mmkn deil.... bnu'-eyh haiyelerinde buyurdular: Sanki yle denilmektedir: Ey kendisine vahiy ettiim (Habbi edibimi) inkr edenler! Ve peygamberlik davasnda onu itham edenleri Sizin iin mahede ve aynen grmenin ihtimali dnda onu tham edebilecein bir sebep yoktur... Bu iddianz beyinsizliin doruk noktas ve ahmaklkta arln nihayetidir. Ak mucizeler ve kat burhan (ve deliller) ile sabit olan hakikati brakp, hibir kimsenin aklna gelmeyen (Efendimiz s.a.v. Hazretleri'nin kendisinden asrlarca nce yaayan peygamberlerin hadisesini mahede etmesi gibi) bir ihtimala sapanlardan daha sapk kim vardr? Gerekten bu mrik ve kfirlerin hallerinden daha gln, alay edilecek ve istihza konusu olacak nasl bir hal vardr? bn'-eyh'in szleri bitti. "Kalemleriyle kur'a atarlarken," Kendisiyle tevrt yazdklar kalemlerdi. Kur'a iin bu kalemleri tercih etmelerinin sebepleri onunla teberrk iindi... "Yoksa Meryem'i hangisi himayesine alacak Bir mahzf a taalluk etmektedir. "Kalemleriyle kur'a atyorlar" kavli erifine dellet etmektedir. Mans: Kur'a iin kalemlerini atyorlard. Veya hangilerinin Meryem'e bakacaklar bilinsin diye kur'a ekiyorlard, demektir. "Sen yanlarnda deildin, onlar ekiirlerken." Meryemin ileri hakknda ve Meryem'e bakmak iin ekiirlerken sen yanlarnda deildin. 117 Hazret-I Meryem'in Fazleti Bu yet-i kerime'de Hazret-i Meryem'in faziletine dellet (mn) vardr... Allh- Tel Hazretleri, Hazret-i Meryem'i lemlerin kadnlarnn zerine seip stn kld. Bu zikredilenler hepsi, kklk haline layk olan cismn terbiyelerdendi. Rhn terbiye ise onun byklk haline taalluk etmektedir. Bu durum ondan baka hibir kadna verilmedi. bni Abbas (r.a.) hazretlerinden rivayet olundu. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "lemlerin kadnlarnn efendileri, Meryem, sonra Ftma, sonra Hatice ve sonra siyedir." 118
114 115

Meryem: 19/11. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/455. 116 Bu sralama Ruhu'l-beyann aklamasndan ortaya kmaktadr. 117 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/455-457.
118

Drl-mensr: 2/194 u lafizlarla bulunmaktadr: Alem!e.in kadnlarnn efendileri Meryem, sonra Fatma. sonra Hatice ve sonra Asiyedir."

Bu hadis-i erif, hasen'dir.119 Hazret-i Meryem'in lemlerin kadnlarndan faziletli olduu bu yet-i kerimeye muvafktr. Hazret-i Enes (r.a.)'dan rivayet olundu. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Sana yeterlidir. lemlerin kadnlarnn en faziletlisi, Meryem binti mrn, Hatice binti Hveylid, Ftma binti Muhammed s.a.v. ve Fravun'un ei siyedir.120 Bu hadis-i erif bu drt mbarek kadnn dier kadnlardan daha faziletli olduuna dellet eder. 121 Kadnlarda Keml Bil ki, muhakkak, erkeklerden keml ehli olanlar oktur. Bu drt kadndan baka kadnlardan kemle eren olmad. (2/33) Burada kemlin mans, fazilet, birr (ergin, erdemk ve iyilik) takva ve gzel hasletlerde yksek dereceye nail olmaktr. Bir eyde "keml" kmilin elde etmeye daha layk olduu ve dierlerinden daha evl olduu ey, demektir. Peygamberlik, kadnlar iin evl deildir. nk peygamberlik aklk ve davet zerine bina edilmitir. Kadnlarn hlleri ise kapall gerektirir. Peygamberlik kadnlar hakknda keml deildir. Belki kadnlar hakknda keml, "sddkiyyef'tir. Sddkiyet peygamberlik makamna yakndr. Siddk, btn szleri, efl (ileri) ve halleriyle tasdk eden demektir. Kadnlarn iinde bazlar, kmil ve arif olup, kemlt ve irfanlaryla erkeklerin makamna ulaanlar vardr. Bu kadnlar, man cihetinde erkektirler. Bazlar buyurdular: Eer kadnlar, bize zikredildikleri gibi olsayd, elbette kadnlar, erkeklerin zerine stn ve faziletli klnrlard. kelimesinin) mennes olmas onun iin bir kelimesinin) mzekker olmas hill iin bir Gnein ayp deildir. Ay ayp deildir... 122 Hikye (salna kadn) u hikye buna mnsiptir. eyh Eb Abdullah bin el-Haff (r.h.)'n annesi, mm Muhammed (r.h.) 123 Allh- Tel hazretlerine ok ibdet eden takva sahibi bir kadnd. Olu Eb Abdullah, Kadir gecesini idrk etmek iin Ramazan- erifin son on gnn ihya ediyordu. Onun deti evin stnde (tavannda) namaza devam etmekti. Annesi de evin iinde Allh- Tel Hazretleri'ne ynelmekteydi. Bir gece, kadir gecesinin nurlar zuhur etmeye balad. mm Muhammed oluna seslendi. -"Ey Muhammedi Senin aradn bizim yanmzda gel!" dedi. eyh Muhammed Eb Abdullah el-Haff, damdan indi. Nurlar grnce, baylp annesinin ayaklarna kapand. Ve yle diyordu: -"Annemin bu hlini grdkten sonra annemin deerini anladm." Bu onun annesinin haliydi. Bak olunu nasl ird etti? Olunun riyazet ve almas ok olmasna ramen, kadn fazilette olunu geti. Kadnlardan erkeklerden daha faziletli olanlar ortaya kmlardr. Bu ise Kudds olan Allh- Tel hazretler! tarafndan vuslata ermekle olur. Bu da ancak Allh- Tel hazretleri tarafndan verilen gzel bir istidad ve hlis bir hidyetle olur. Allh- Tel hazretleri bize ve size yardm etsin. Zamanmzn kadnlarndan Allah'a snrz. Onlarn .iinde takva sahipleri grlmyor. 124 Ate Ehlidir Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: Raslllah (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Ate ehlinden iki snf vardr ki, onlarn ikisini de grmyorum. (biri) beraberlerinde sr kuyruu gibi kamlar olan kavimdir. 0 kamyla insanlar dvyorlar. (Dieri de) giyinmi plak, meyleden ve meyledilmi kadnlardr. Balan eri deve hrgleri gibidir.
119 120

Hasen: Usul-u Hadis ilminin stlh'dr Eddrrl-mensr: 2/194, 121 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/457-458. 122 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/458-459.
123

mm Muhammed. eyh Muhyiddin Abdlkadir Geyln Hazretleri'nin halsdr. Saliha hatunlardandr. Evliya bir kadnd. mm Muhammed (r.h.) evinin nne kt yle dua etti: "Allhtm! Ben sprge vurdum, Sen de suyu serp" dedi ve tulumlardan boalrcasna yamur yamaya balad. 124 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/459.

Bunlar cennete giremezler ve cennetin kokusunu grp (hissede)mezler. Halbuki cennetin kokusu elbette, u kadar u kadar uzak mesafeden (yoldan) duyulacaktr.125 Bu Hadis- erifin erhi "Ate ehlinden iki snf vardr ki, onlarn ikisini de imdi grmyorum." Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin asr temiz olduu iin o mbarek asrnda grlmyorlar. Belki o asrdan sonra meydana gelmitir. Beraberlerinde, kam olan kavimdir. Bu iki kavimden biri ellerinde kamlar, olan kavimdir. "kamlar" kelimesi, "kam" kelimesinin cemiidir. "Sr kuyruu gibi onunla insanlar dvyorlar." plak olarak hrszlar ve kpekler gibi zlimlerin kaplarnn nn tavaf edenler (zlimlerin kaplarna gidip gelenler). Vurmakla ve itmekle insan oradan kovmaktadrlar. "Ve kadnlar" ate ehli olan ikinci zmre kadnlardr. "Giyinmiler," Surette giyinmilerdir. "plaktrlar," Hakikatte takva elbisesinden plaktrlar. "Meylettirmektedirler," erkeklerin kalblerini meylettirmektedirler. "Meyletmektedirler," kendileri erkeklere meyletmektedirler. "Balan eri deve hrgleri gibidir." Ba rts ve balklarla balarn bytyorlar; hatta balarn deve hrglerine benzetmektedirler. "meyledici," "meyletmek"ten gelmektedir. nk en byk ykseklik i yalarnn okluundan dolay bir tarafa meyleder. "Bunlar cennete giremezler ve cennetin kokusunu grp (hissede)mezler. Halbuki cennetin kokusu elbette, u kadar u kadar uzak mesafeden (yoldan) duyulacaktr." Cennetin kokusu krk yllk mesafeden hissedilir. 126 SA ALEYHSSELM Yce Meali: Melekler dedii vakit; "Y Meryem! Haberin olsun; Allah seni, tarafndan bir kelime ile mjdeliyor; ismi Mesih s bni Meryem. Dnya ve hiret'te vech olarak, hem de mukarrebnden...45 Ve nsa kelm syleyecek; hem beikte, hem yetikin iken, hem de salihnden...46 "Y rabb!" dedi: "Bir ocuk nereden olabilir benim iin ki, bana bir beer dokunmad?" Buyurdu ki: "yle, Allah neyi dilerse yaratr, 0 bir emri murad edince sde ona ol der, o oluverir".47 "Ve ona hem kitabet retecek, hem hikmet, hem Tevrat, hem ncil.48 Hem Ben srail'e bir resul olarak, yle ki: "Ben size rabbnzdan bir yetle geldim, ben size amurdan ku biimi gibi bir mahlk bierim de iine flerim, Allah'n izniyle derhal bir ku olur; yine Allah'n izniyle gzsz ve abra iyi eder ve lleri diriltirim ve evleriniz [d]e ne yiyor ve ne briktiriyor-sanz size haber veririm; elbette bunda size phesiz bir yet vardr, eer iymn edecek iseniz.49 Hem Tevrat'ta nmde bulunan bir tasdiki olarak ve hem size haram edilenin bazsn hell klaym diye ve rabbnzdan bir yet ile size geldim. Artk Allah'tan korkun da bana itaat edin.50 phe yok ki, Allah benim de rabbim, sizin de rabbinizdir; onun iin hep Ona ibdet edin; bu, ite doru yoldur."51 Bunun zerine vakt ki s onlardan kfr hissetti; "Kim benim Allah'a arkadalarm? dedi. Havriyyn "Biziz" dediler; "Allah arkadalar, biz Allah'a iymn ettik, hem bizim mn lekesiz mslimler olduumuza hid ol.5z "Y rabben ndirdiine iymn ettik ve resuln ardnca gittik; imdi bizi o sahicilerle beraber yaz."53 Bununla beraber mekrettiler, Allah da mekirlerine mekretti. yle ya, Allah hayru'l-mkirndir.54 127 Tefsiri: "Melekler dedii vakit,"kavl-i erifinden bedeldir. "Melekler dedii vakit," 0 nasbeden eyle mensb'tur. Burada geen melekten murd, Cebrail Aleyhisselm'dn Cebrail Aleyhisselm'a ta'zim'den dolay, "melekler" kelimesi cemi olarak geldi. Bu konuda bilgi daha nce geti.128
125

Mslim: 3971. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/460. 126 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/460-461. 127 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/462-464. 128 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/464.

sa Aleyhisselm'n Mjdelenmesi "Y Meryem Haberin olsun; Allah seni, mjdeliyor;" Seni ferahlandrp, sevindiriyor. "Bir kelime ile" Olan bir kelime; "Kendi tarafndan," Allah Azze ve Celle hazretleri tarafndan... 129 sa (a.s.)'a Kelime Denilmesi Sebebin msebbib zerine itlak edilip kullanlmas yoluyla Isa Aleyhisseim zerine s_K kelime, lafz itlak olundu. nk sa Aleyhisselm'n zuhuru, hudsu (ve yaratlmasnn) sebebi Hak Tel hazretlerinden sdr olan bir kelimeydi. "ol" kavl-i erifidir. Btn mahlkatn huds ve var olmasna sebeb olan her ne kadar o kavl-i erif ise de; lakin mahlkatn yaratlmasnda bilinen (madd) sebepler, Isa Aleyhisselm'n yaratl hakknda yoktur. sa Aleyhisselm'n kelime'ye isnd edilmesi, daha tamamlayc ve daha mkemmeldir. Bu itibr ile Isa Aleyhisseim, kelime'nin kendisiymi gibi klnd. smi," kelimeyle msemm olann ismi, demektir. Bu mzekkerden ibaredir. " Mesih" Bu erefli lakabiardan bir lakabtr. (2/34) Sddk ve Faruk gibi. Mesih" kelimesinin asl, kelimesidir, lbrnicede bunun mans mbarek demektir. "sa" Mesih'ten bedeldir. kelimesinden muarrebtir (Arabalamtr). "bni Meryem" Meryem'in olu, sa Aieyhisselm'in sfatdr. Hitb burada Hazret-i Meryem'e tevecch etti. "Senin olun sa" denilmesi gerekirdi. Ancak: "Meryem olu sa" denildi. Bununla, ocuklarn annelerine deil de babalarna nisbet edildiini tenbih etmek iindir. sa Aleyhisseim Hazret-i Meryem'e nisbet edilmekle bilindi. nk sa Aleyhisseim babasz olarak dodu. Bundan dolay ancak annesine nisbet edildi. Bu hususiyetinden dolay da Hazret-i Meryem lemlerin kadnlarndan faziletli klnp onlardan stn tutuldu. Sual: Eer sen: ' "smi Mesih s bni Meryemdir." Bu eylerin isimdir. Bunlardan, "sa" isimdir. "Mesh" ve "Oul" kelimeleri ise lakab ve sfattrlar Cevb: Derim ki: isim msemm'nn kendisiyle bilindii bir almet ve onu dierlerinden temyiz eder. Sanki yle denildi: Kendisi (CK kelime olarak) bilinen ve dierlerinden temyz edilen ve ayrt edilen zt bu kelimenin mecmuu (toplami)dr. Teysir tefsirinde buyruidu: Lakab mrife olup tam bilindii zaman, isim gibi olur. "Vech olarak," "Kelime,"den hldir. Mevsf olduu iin, nekreden nasbedilmesi sahihtir. "Vech" makam sahibi demektir. Vecih, kuvvet, nimet ve ereftir. "Dnyada," Peygamberlik ve insanlarn zerine gemekle... "Vehirefte," efaat ve cennette derecesinin yksek olmasyla yksek makam sahibidir. "Vehemdemukarrebnden..." Ge ykseltilmesi ve orada meleklerle sohbet etmesiyle Rabbinin katnda mukarrabndendir... 130 sa A. "n Beikte Konumas "Ve insanlara kelm syleyecek; hem beikte, hem yetikin iken," sa Aleyhisselm, hem ocuk (beikte) iken ve hem de yetiken (ihtiyar) iken konuur. Peygamberler aieyhimussalt- vesselamn kelm (szleri) deiiklik arzetmez (deimez). Yni onun (sa AleyhisselnYn) ocukluk halinde konumasyla yallk halinde konumas hep bir durum ve bir sfat zeredir. Peygamberlerin ve hkem'nn (hikmet ehlinin) Kelm misli (derin manlar ihtiva etmekte)dir. Hi phesiz sa Aleyhisselm'in ocukluk halinde konumas byk mucizelerdendir. Mchid (r.h.) hazretleri buyurdular: Hazret-i Meryem buyurdular, ben sa Aleyhisselm ile halvet ettiim (ba baa kaldm) zaman o benimle konuur ve ben onunla konuurdum. Biri beni kendisinden megul ettii zaman da sa Aleyhisselm benim batnimda (karnmda) Allh- Tel Hazretleri'ni tebih ediyordu ve ben de onun tebihini itiyorfdanAleyhisselm'n onlarla konumas, onun var olmas, harflerin ve seslerin var olmas iin olduuna
129 130

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/464. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/464-466.

delildir. 131 sa A. 'in Peygamberlii Rivayet olundu: sa Aleyhisselm otuz yama bali olduu zaman, Allh- Tel hazretleri onu israil oullarna peygamber olarak gnderdi. Otuz (30) ay peygamberlikte kald. Sonra sem'ya (ge) ykseltildi. Veya otuz yann balarnda iken kendisine vahiy geldi. yl peygamberlik yapt. Vazifesini tehir etti. Sonra ge ykseltildi. Otuz yan ap krka gelenlere ve yalla yaklaanlara denilir. Muhkemlii ve genlii ihtiyarlanan kii, korumaya balar. Buna gre (otuz yandan krka kadar olan zaman dilimine kuhlet denildii gre gre) sa Aleyhisselm kuhlet anda insanlarla konutu, demektir. Kuhlet ann ilk senesi krk yadr, diyenlere gre ise, elbette yle sylenilmesi gerekir: sa Aleyhisselm, gen olarak ge ykseltildi, insanlarla kuhlet (yetikinlik) anda konumad; ancak hir zamanda bir daha yeryzne inmesinden sonra olacaktr. Isa Aleyhisselm o zaman insanlarla konuacak ve deccl ldrecektir.
132

sa Aleyhisselmn Vasf "Ve hem de salihnden..." (Burada Isa Aleyhisselm'n drt vasf beyan edildi. Onlar: 1 - Dnya ve hirette vech olmas, 2- Mukarrabinden olmas, 3- Beikte ve yallkta konumas ve 4- Slihlerden olmas durumu... Bu drt (vasf) "Kelime, "den mukadder hallerdir. Mans: Allh- Tel hazretleri, sana bu sfatlarla mevsf olan bir evld mjdeliyor, demektir. vasf (dnya ve hirette vech olmas, mukarrabinden olmas, beikte ve yallkta konumas) sfatlarndan sonra "Ve hem de salihnden..." vafsmn zikredilmesi, kiinin "slih" olmasndan daha byk bir rtbe olmadna dellet eder. Zira kiinin slih olmas iin ancak btn ilerinde ve yasaklarda en slih ekil ve en mkemmel yola (eriat zere) devam etmesi lazmdr. Malm ki, muhakkak bu durum, din ve dnyev btn makamlarda, kalbn fiillerini ve organlarn ilerini iine almaktadr. 133 Hazret- Meryem'in Hayreti "Dedi" Hazret-i Meryem Rabbine tazarru ederek dedi: "Y rabb! Bir nereden olabilir." Nasl olur? Veya nereden olabilir? "Benim iin ocuk" detlere gre (akldan) uzak ynyle ve Allh- Tel Hazretleri'nin kudretinin byklne taaccubundan dolay sordu. nk detlerin hilfna meydana gelen hdiselerde beeriyet, hayret ve taaccb gerektirir. Zira babasz olarak bir ocuun meydana gelmesi det bakmndan caiz deildir. "Ve bana bir beer dokunmad?" Bir demolu, demektir. Zuhurundan dolay kendisine beer, denildi. Bu da cima (cinsel iliki)den kinayedir. Yni benim bu halim ocuk dourmaya mnidir. t "Dedi:" Allh- Tel hazretleri buyurdu veya Cebrail Aleyhisselm dedi: "yIe,"u kavl-i erifteki, Yaratr" fiilinin masdarna iarettir: "Allah neyi dilerse yaratr," Onu yaratmaktadr. Allah neyi dilerse yaratr. Allh- Tel hazretleri, onun misli acib eyleri ve gzel hadiseleri yaratr. Bir ocuun babasz olarak yaratlmas bedii bir yaratmadr. (kef) nasb mahallindedir; mahzf bir masdann sfat olmak zere... (2/35) 134 Ol Emri
131 132

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/466-467. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/467. 133 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/467-468. 134 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/468-469.

"O bir emri murad edince," Bir ey diledii zaman, demektir. Hkmlerin kazas asl olarak, elbette onu gerektiren bir eyin varlna taalluk eden kat ilh irde zerine itlak olunur. "Sde ona ol der, o oluverir." Gecikmeksizin olur. Bu Allh- Tel Hazretleri'nin kudretinin kemlini ve mukadderatn kolaylkla meydana geldiini, temsil olarak beyan etmektedir. Zira Allh- Tel Hazretleri'nin meeti (dilemesi) ve tasvri bir eyin sr'atli bir ekilde meydana gelmesini iktiz eder (gerektirir). Burada (ayrca) kendisine itaat olunan kuvvetli mirin (Allh- Tei'nn) emirlerine itaatteki hz bilinmekte ve Allh- Tel hazretleri eyay tedricen, sebeb ve mutd olan maddelere bal olarak yaratmaya kaadir olduu gibi; herhangi bir sebeb ve maddeye ihtiya duyulmadan eyay defaten (birden-anszn) yaratmaya da kadirdir. 135 Cebrail (A.S) fledi bni Abbs (r.a.) hazretleri buyurdular: Hazret-i Meryem odasndayken karsna bir perde pkildi. zerinde beyaz elbiseler olan bir adam beliriverdi. O Cebrail Alehisselm idi. Hazret-i Meryem'e tam yaratlli bir adam eklinde grnd. Hazret-i Meryem, insan eklinde Cebrail Aleyhisselm' grdnde ona: "Ben her halde senden Rahmn'a snrm, saknrsn eer bir tak isen! 136 dedi. Cebrail Aleyhisselm, Hazret-i Meryem'in yakasndan fledi, nefesi Hazret-i Meryem'in rahmine ulat ve hmile kald. 137 Hazret- Meryem'in Kendisini lk Kez Savunmas Veheb (r.h.) buyurdular: Hazret-i Meryem ile birlikte Yusuf Neccr adnda bir akrabas da vard. Bu Yusuf, bunu ok byk gryordu. Yusuf Neccr, Hazret-i Meryem'i itham etmek istedii zaman, onun iyiliklerini zikrediyordu. Yusuf Neccr, Hazret-i temize kartmak istedii zaman da Hazret-i Meryem'e zahir olan hamilelik durumlarn gryordu. Bu konuda Hazret-i Meryem ile ilk konuan kii oldu. Yusuf Neccr, Hazret-i Meryem'e: -"ime bir ey girdi, onu gizlemeyi murad ettim: fakat bu ey bana galip geldi. Szlerin iimde ekaavette bulunduklarn grdm!" dedi. Hazret-i Meryem: -"Syle!" dedi. Yusuf Neccr: -"Syle bana; hi ziraat tohumsuz biter mi (yeerir mi)?" Hazret-i Meryem: -"Evet!" dedi. Yusuf Neccr yine sordu: -"Hi asl ve kk olmadan aa biter mi?" Hazret-i Meryem: -"Evet!" dedi. Yusuf Neccr sordu: -"Hi erkeksiz kadn ocua hmile kalr m?" Hazret-i Meryem: -"Evet!" dedi. -"(Bunlar nasl olur?" dedi) Hazret-i Meryem aklad: -"Bilmiyor musun? Allh- Tel hazretleri yaratt gn, ziraat (ekin ve aalan) tohumsuz olarak yaratt. Bu gnk tohumlar, Allh- Tel Hazretleri'nin tohumsuz olarak yaratm olduu ziraat ve aalardan olma tohumlardr... Bilmiyor musun? Allh- Tel hazretleri, dem Aleyhisselm ile Hazret-i Havva'y kadnsz ve erkeksiz olarak yaratt. Hazret-i Meryem bunlar syleyince, Yusuf Neccr, Hazret-i Meryem'in karnnda bulunan ocuun, Allh- Tel'nn Hazret-i Meryem'e ikrm'da bulunduu mbarek bir ocuk olduunu anlad... Rivayet olundu: sa Aleyhisselm, daha annesinin karnndayken Tevrt hfzetti. Hazret-i Meryem, sa Aleyhisselm' iitiyordu, sa Aleyhisselm onun karnnda ders yapyordu. 138 sa Aleyhisselm'n Zhd Sonra sa Aleyhisselm uhd alemini merref olduu zaman, Allh- Tel hazretleri kendisine dny'da zahid olmay verdi. sa Aleyhisselm, kldan yaplm elbise giyerdi. Talan yastk; aydan k alrd. (Geceleri ayn yla
135 136

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/469. Meryem: 19/18 137 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/469-470. 138 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/470-471.

yetinirdi.) Kendisinin iinde su itii ve kendisiyle abdest ald bir kadehi (topraktan imal edilmi bir ibrii) vard. Bir gn bir adamn eliyle su itiini grd. Kendi kendine: -"Ey sa! Bu adam senden daha zhidtir" dedi. sa Aleyhisselm hemen elindekini att ve ibrii krd. (Veya elden kartp bir fakire verdi.) 139 Hikye (Yal Kadn ve Isa (a.s) Isa Aleyhisselm, bir gn acuze (yal) bir kadnn adrnda glgelendi. Kendisini ok hararetli bir scaklk almt. ok scak bir gnd. Acuze kadn adrndan kp, onu kovdu. Isa Aleyhisselm ayaa kalkp glerek adrdan kp gitti. Kavurucu scakla giderken yle diyordu: -"Ey Emetllh (Allah'n kadn kulu!) Beni burada kaldran (hakikatte) sen deilsin. Beni burada ancak, bana dnya nimetlerini vermeyen (dnyada rahatlk iinde olmam istemeyen) zt kaldrd!" 140 sa A.m Mal Varl sa Aleyhisselm, sem'ya ykseltildiinde (mal varl ve dnyalk olarak) yannda kendisiyle skklerini diktii bir ine bulundu. Bu ineden dolay ilh hikmet, sa Aleyhisselm'n drdnc kat sem'ya inmesine hkmetti.... Bunda una iaret vardr: Slik. msiv (Allh'dan baka) her eyden ilgisini kesmelidir. Slik, btn geitlerden ve engellerden tecrid etmelidir. Hatta mele-i a'I ile beraber yrmeli ve kaabe kavseyn evedn makamna uabilmelidir... 141 Hikye (Fakir Hali) Rivayet olundu: Musa Aleyhisselm Rabbine iltica edip yalvard: -"Allah'm! Evliya kullarndan birini bana gsteri" dedi. Allh- Tel hazretleri Hazret-i Musa'ya vahyetti: -"Falanca daa k! Orada falanca maarann iinde bulunan u zaviyeye gir! Orada benim velimi grrsn!" Musa Aleyhisselm denilenleri yapt. Orada l bir adam grd. Bann altna yastk olarak kulland bir kerpi ve avret mahallini rtmesi iin zerinde eski bir bez paras vard. Bunlardan baka bir eyi yoktu. Bunun zerine Musa Aleyhisselm: -"Ya Rabbi! Senden bana bir veli kulunu (dostunu) gstermeni istedim, sen bana bunu gsterdin!" dedi. Allh- Tel Hazretleri buyurdu: -"Bu benim dostumdur. Bu benim vel kulumdur. izzetim ve Cellime and olsun ki! Onu sahip olduu bez paras ve kerpiten dolay hesaba ekmedike ve bunlar nereden buldun diye sormadka onu asla cennete koymam!..." 142 Evliyullhn Hli Evliyullh'n hli udur: 1 - Fakirlikle iftihar (vnme), 2- Dnyay terketmek, 3- Allh- Tel Hazretleri'nin kendisine takdir ettii eylere sabretmek. Ne gzel buyurmular: Denlerin arzulda ey sabr olmaldr. nk ocuklarn arzusu helvadr. Her sabr eden, dnp gitsin... Helva yiyen her kii, taze zmn zamanla meydana getirdii tatly yemektedir... 143 Ruhan Kuvvet nsann kendisi sebebiyle melekler gibi olduu ruhan kuvvet; ehev arzulan ilemekten (insann kendisini alkoyup) sabretmekle hsl olur. sa Aleyhissem'n hline bak! (2/36) tibr etmek bakmndan bu sana kfidir.
139 140

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/471. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/471. 141 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/471-472. 142 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/472. 143 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/472

Dnya zevklerinden yz evirmek ve iki cihanda kesinlikle gnlden alakay kesmek hususunda tevfik (baar) ancak Allh- Tel Hazretlerindendir... 144 sa A. Ve Gzel Yaz "Ve ona retecek." stinaf kelm'dr. Allh Tel, sa Aleyhisselm'a retecek. "Kitabet" Kitabet ve hat (yaz yazmay) retir, kalem, ilham ve vahiyle... Isa Aleyhisselm, zamannda en gzel yaz yazan kiiydi. "Ve hem hikmet," Akl ve er ilimleri retti ve onu gzel ahlak ile bezedi. nk insann kemli, zt iin hak olan ve kendisiyle amel etmesi iin hayr bilmesidir. Bu ikisinin toplamna hikmet ad verilir. "Hem Tevrat, hem ncil'i," Isa Aleyhisselm ikisini (Tevrat ve Incli) kalbinde muhafaza edip ezbere biliyordu. Bu kelm yani, "Ve ona hem kitabet retecek, neni hikmet, hem Tevrat, hem ncil" kavl-i erifi, Hazret-i Meryem'in kalbini ho tutmak, onu babasz ocuk dourmasndan dolay ktleyenlerin ktleme korkularndan teselli etmek iindir... 145 amurdan Ku "Ve" Onu yapt. "Hem Ben srail'e bir resul olarak, yle ki" Onlarla konuur. Baz Yahudfler dediler ki, sa Aleyhisselm husus bir kavme gnderilmiti. israil oullarna gnderilen ilk peygamber, Yusuf Aleyhisselm; son peygamber ise Hazret-i sa Aleyhisselm'dr. "Ben size geldim," "Rasl"un ma'muldr. nk kendisinde konuma mans vardr. Manas: Onlara, konuup, ben size geldim, dayanp sarldm halde: "Bir yetle, "Byk ve olmu olan bir mucize ile "Rabbnzdan," O byk yet, sonra zikredilen kuun yaratlmas ve dierleridir. "Ben bir mahlk bierim," Bu erif, "Ben size geldim," kavl-i erifinden bedeldir. Manas: Takdir eder, bier ve ekil veririm, demektir. nk kul, yaratmak ve yoktan var etmek mansnda asla halik (yaratc) olmayaca sabittir. Bundan dolay buradaki (yaratmann) takdir etmek, bimek ve tesviye etmek mansna olmas vcibtir. "Size," Sizin iin, demektir. Sizin iman etmenizi tahsil etmek ve salamak ve sizin ona olan tekzb (yalanlamanz) kaldrmak iindir. "amurdan 'Birey "Ku biimi gibi,"Ku sureti misli, "iine flerim," Zamir, 4 (kef) iindir. Ku eklinde meyleden bu eye demektir. "Derhal bir ku olurf'Canl ve uar dier kular gibi.. "Allah'n izniyle," Allh- Tel Hazretleri'nin emriyle yaparm, demektir. sa Aleyhisselm bununla yaratma iinin Allh- Tel hazretleri, tarafndan olduunu ve kendisi tarafndan olmadna iaret etti. nk lm ve hayat yaratan Allh- Tel hazretleridir. Isa Aleyhisselm'n frmesi nnda Alih- Tel hazretleri, sa Aleyhisselm'n peygamberliine mu'cize olmak zere, kudretiyle o cisme hayat verip onu yaratt.
146

sa (a.s) Yarasa Kuunu Yapmt Rivayet olundu. sa Aleyhisselm, peygamberliini dava (ilan) edip, mu'cizeler izhr etti. Yahudiler, kendisinden bir yarasa yapmalarn istediler. sa Aleyhisselm, bir amur ald. Ona tasvr etti. Sonra sa Aleyhisselm ona fledi. Bir de baktlar ki, o ku olup umaya balad. Onlar, sa Aleyhisselm'dan yarasalarn yaratlmasn istediler. nk yarasa kularn ve mahlkatn iinde en acibidir...
144 145

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/473. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/473. 146 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/473-475.

Yarasa'nm en acib tarafi, et ve kan'dan meydana geldii halde, ty olmad halde umaktadr. Vehb (r.h.) hazretleri buyurdular: Isa Aleyhisselm'n amurdan yapm olduu kular, insanlar, ona baktka umaya devam ediyorlard. insanlarn gzlerinden kayp olduktan sonra ise dp lyordu. Bu, mahlkatn iiyle. Halik Tel Hazretleri'nin yaptklarn birbirinden temyiz edip ayrt etmek iindi... 147 Yarasada Bulunan Aciblikler (Onlar Isa Aleyhisselm'dan yarasa kuunu yapmasn istediler. nk Yarasa bir ok acibliklere sahiptir) Yarasalar, hayvanlarn dourmalar gibi yavru doururlar. Kulardan olan dier hayvanlarn yumurtlamalar gibi yumurtla-mazlar. Yarasalarn memeleri vardr. Ondan st kar. (Yavrularna st verirler.) Yarasalar, gndzn aydnlnda grmezler; gecenin karanlnda da grmezler... Yarasalar, ancak iki saat grrler. Gnein batmndan sonra bir saat ve gnein douundan sonra ortalk tam sararmadan nce bir saat grrler... Yarasalar, insan gler gibi glerler. Yarasalarn dileri vardr. Yarasalarn diileri, kadnlarn hayz grmeleri gibi hayz grrler. Kur'n- Kerim, Cebrail Aleyhisselm'n Hazret-i Meryem'e frmesi zerine doduuna dellet etmektedir. Cebrail Aleyhisselm, mahza ruh olup tamamen ruhan bir varlktr. Hi phesiz Isa Aleyhisselmm da nefesi, hayata ve ruh'a sebep oldu... 148 Krleri yiletirmesi "Ve yi ederim," if verip, shhatna kavutururum. "Gzsz, "Kr olarak doan kiiyi, demektir. Bu mmetin Doutan Kr olan Zt mam Zemaher buyurdular: Bu mmetin iinde; tefsr sahibi olan Katde bin Dime es-Seds (r.h.)149hazretlerinden baka doutan a'ma bulunmad. 150 Abralar yiletirmesi Ve abra (yi ederim)" Bu kendisinde abra olan demektir. Yni deride beyaz lekelerin bulunmasdr. nsanlar, bunu uursuz sayarlard. Vcda tam yayld zaman, iyilemezdi. tla ile giderilmezdi. Arablar, bu hastalktan nefret ettikleri kadar hibir eyden nefret etmezlerdi. Bunlarn ikisi (doutan krler ile abra hastalklar) ifa iin zikredildi. nk bu iki hastalk (o devirde) doktorlarn tedavi etmekte kendisinden ciz olduklar hastalklar idi. sa Aleyhisselm'n devrinde tp ok ilerlemi ve ilerinde uzman doktorlar vard. Doktorlar bu iki hastal tedavi edemedikleri iin, sa Aleyhisselm'dan bu iki hastaln ifasn istediler. 151 Calinusun Tehisi Calinus ve ashab (doktor arkadalar ve talebeleri): Bir insan, doutan kr doarsa ila ile iyilemez diyorlard. Yine abra (alaca) hastal iin de; derisine ine sokulduunda eer kendisinden kan akmazsa ila kabul etmez ve ila ile iyilemez diyorlard. (2/37) 152 sa Aleyhisselm'n Tedavi ekli
147 148

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/475. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/475-476.

149

Katde bin Dime es-Seds (r.h.) hazretleri, tabinin mehur alimlerindendir. 60 (M.680) ylnda dodu. Doutan kr idi. yi bir tahsil grd. Bata tefsir, hadis ve fkh ilmi olmak zere btn ilimlerde asrn en mehur alimlerinin arasndayd. Bir ok talebe yetitirdi. Btn mrn ilim renmek ve retmekle geirdi. Yksek bir zek ve hafzaya sahipti. Bir keresinde yannda Cabir bin Abdullah'n "Kitab'lMensek" isimli eseri bir kere yannda okunduktan sonra kendisi kitab batan sona hi yanlsiz olarak ezbere okudu. Onun rivayet etmi olduu Hads-i erifler, ktb-i sitte'nin hepsinde de bulunmaktadr. Katde Hazretleri takva sahibiydi. Abdestsiz olarak bir Hads-i erif rivayet ettii vaki deildi. Yedi gnde bir hatim okurdu. Ramazan- erif aynda ise gnde bir hatim okurdu. Katde tefsir sahibidir. Doutan kr olmasna ramen tefsir yazd. 117 veya 118 (m. 735) ylnda Vast ehrinde taun hastalndan vefat etti. 150 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/476. 151 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/476. 152 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/477.

Calinusun bu tehisi zerine halk, sa Aleyhisselm'a yneldi. Doutan kr ve abra hastalarn Isa Aleyhisselm'a getirdiler. Isa Aleyhisselm kendilerine dua ettikten sona eliyle onlar mesnetti (svazlad). Doutan krler grmeye baladlar. Abra hastal olanlar hemen iyiletiler. Bazlar sa Afeyhisselm'a iman ettiler. Bazlar da inkr ettiler. Bu byk bir sihirdir, dediler. 153 Gnde Elli Bin Hasta Rivayet olundu: Isa Aleyhisselm bazen bir gnde elli bin kiiyi tedavi ettii olurdu. sa Aleyhisselm'a gelebilen ona gelirdi. Kendisine gelemeyen hastalara da sa Aleyhisselm giderdi. Isa Aleyhisselm hastalan sdece dua ile tedavi ederdi. Duada iman etmelerini art koard. 154 lleri Diriltmesi Sonra isa Aleyhisselm buyurdu: "Ve lleri diriltirim, Allah'n izniyle" (Isa Aleyhisselm'n doutan krleri ve alaca hastalna yakalanan insanlarn ifa bulmalarna vesile olmas zerine halk) sa Aleyhisselm'n bu halini Calinus'a sordular. Calinus: "ller, ilala dirilmezler. Eer o lleri diriltirse, o peygamberdir; doktor deildir." dedi, sa Aleyhisselm'dan lleri diriltmesini istediler. 155 sa Aleyhisselm'n Dirilttii Kiiler sa Aleyhisselm drt kiiyi diriltti. 1- Azer, 2- Tabutun iindeki ly diriltmesi 3- ir'in kz, 4- Sam bin Nuh Aleyhisselm, 156 Azer Diriltmesi sa Aleyhisselm, zer'i diriltti. zer, sa Aleyhisselm'n arkadayd. zer lmek zereyken kz kardeini, sa Aleyhisselm'a gnderdi. Ona: -"Kardein Azer lmek zeredir, ona gel," dedi. sa Aleyhisselm ile Azer'in bulunduu yerin arasnda tam gnlk yol vard. Isa Aleyhisselm ve ashab gnlk yolu teptiler, Azerin olduu yere geldiler. gnden beri Azer lmt. Isa Aieyhisselm, Azer'in kz kardeine: -"Bizleri, Azer'in kabrine gtrl" dedi. Azer'in kz kardei onlarla beraber, Azerin kabrine gitti. Kabir yksek bir sahradayd. sa Aleyhisselm, dua etti: "Allhm! Ey yedi kat gn ve yedi kat yerin Rabbi! Sen beni israil oullarna gnderdin. Ben onlar senin dinine davet ediyorum. Onlara lleri dirilttiimi haber verdim! Azer'i dirilt!" dedi. Azer ayaa kalkt. zerinde ki tozlar silkeleyerek kabrinden kt. Azer bundan sonra hayatta kald, bir ocuu da dodu... 157 Bir Kadnn Olunu Diriltmesi Yal bir kadnn olu ld. Tabutun iinde (mezarla gtrmek iin tayorlard) sa Aleyhisselm onlara urad. sa Aleyhisselm onun dirilmesi iin Allah'a dua etti. ocuk ayaa kalkt, tabutun iinde oturdu. Adamlarn omuzlarndan indi. Elbisesini giydi. Kendisi tabutu boynunda tayp ailesine dnd. Hayatta kald. Hatta bir ocuu bile dodu. 158
153 154

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/477. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/477-478. 155 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/478. 156 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/478. 157 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/478-479. 158 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/479.

ir'in Kzn Diriltmesi sa Aleyhisselm irin kzn diriltti. ir, halkn rlerini toplayan bir kiiydi. sa Aleyhisselma: -"Bu kz dn ld onu dirilt!" dedi. sa Aleyhisselm Allah'a dua etti. Kz dirildi. Uzun bir sre yaad. ocuu bile dodu. 159 Nuh A. 'n Olu Sam Diriltmesi (sa Aleyhisselm lleri diriltmesine ramen yine inanmadlar. sa Aleyhisselm iin): "O hep, yakn bir zamanda lm olan insanlar diriltmektedir. Belki de bu ahslar lmemilerdir, bir kalb krizi geirmilerdir. Sen bize Sm bin Nuhu dirilt!" dediler. sa Aleyhisselm Yahudilere: -"Bana Sam bin Nuh'un kabrini gsterin!" dedi. Onlar, Isa Aleyhisselm' Hazret-i Nuh'un olu am'n kabrinin bana gtrdler. Btn Kavim sa Aleyhisselm ile beraber, Sam bin Nuh'un mezarnn bana geldiler. sa Aleyhisselm ism-i azam duas ile Allh- Tel Hazretleri'ne dua etti. Sam bin Nuh, ba (salar) beyazlam bir halde kabrinden kt, tsa Aleyhisselm ona sordu: -"Salarna neden ak dt? Senin zamannda salarn beyazlanmas yoktu!" dedi. 0: -"Ya Ruhullh! Sen beni ardn zaman, bir ses iittim bana 'Ruhullah'a ictiet et," diyordu. Bu ses zerine ben kyametin koptuunu sandm. te bu korkudan dolay salarma ak dt!" dedi. sa Aleyhisselm, Sam bin Nuh'a, nezi' (can verme) halini sordu. 0: -"lm acs hala boazmdan gemi deildir!" dedi. Halbu ki Sam bin Nuh'un lm zerine drt binden ok fazla zaman gemiti... Sam bin Nuh, kavme (Yahudiler topluluuna dnd): -"sa Aleyhisselm' tasdik edin, o peygamberdir!" dedi. Bu hadise zerine bazlar iman ettiler. Dierleri de tekzib edip, sa Aleyhisselm' yalanladlar. Sonra Isa Aleyhisselm ona: dedi. 0: -"Sekert'-mevt acsn tatmamak art ile lrm!" dedi. sa Aleyhisselm Allah'a dua etti. yle oldu. 160 Sonra Yahudiler, sa Aleyhisselm'dan peygamberliine dellet eden baka bir yet ve mucize istediler... 161

159

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/479.

160

Isa Aieyhisseim'n Allh' Tel Hazretleri'nin izniyle dirilttii sadece bu drt kii deildir. Uzeyr Aleyhisselm ve daha bir ok kiiyi dirilttii tarih ve tefsir kitablannda beyan edilmektedir. Bunlardan Uzeyr Aleyhisselm' diriltmesi de ok manidardr. Yahudler, Isa Aieyhisseim'n lleri diriltmesini bir trl kabullenmediler. -"Bu bir oyundur," dediler. Yahudiler, byke bir ate yaktlar. Alevleri gklere ykseliyordu. Orada toplanan halkn gznn nnde sa Aleyhisselm'a seslendiler: -"Ey sa! Eer, Uzeyir Aleyhisselm' diriltemezsen, seni bu atete yakarz," dediler. Yahudler, Uzeyr Aieyhisseim'n mezarn kazdlar. Tatan olan mezarn taputunun kapan kaldramadlar. Gelip, hadise'yi !sa Aleyhisselm'a anlattlar: -"Ey sa! Biz Uzeyr Aieyhisseim'n kabrinin tan kaldramyoruz. Bize yardm et," dediler. Isa Aleyhisselm: -"Bana bir kse su getirin,"dedi Yahudler, Isa Aleyhisselm'a bir kse su getirdiler. Isa Aleyhisselm, o suya okudu. Okuduu suyu Yahudler verdi: -"Bunu tabuta san," dedi. Yahudler, o suyu gtrp, Uzeyr Aleyhisselm'n mbarek tabutuna satlar. Tabutunun kapa ald. Uzeyr Aieyhisseim'n mbarek cesedi olduu gibi duruyordu. nk peygamberler rmez. Toprak, peygamberlerin mb rek vcutlarn yemez. Onlara haramdr. Isa Aleyhisselm, ksedeki sudan biraz Uzeyr Aleyhisselm'm zerine serpti. Btn Yahudler toplanmlard. Isa Aieyhisseim'n onu nasl dirilteceini merak ediyorlard. Yahudler, merakl bir gzle, akn akn Isa Aleyhisseim'a ve Uzeyr Aleyhisselm'a bakyorlard. Yahudler, yaktklar atein iin hbire odun atyorlard. Mee odunlar yandka alevleri gklere doru ykseliyordu. Yahudi'nin biri seslendi. -"Ey Isa! Bu atei gryor musun?" Isa Aleyhisselm, yzn Hazret-i Uzeyr'den ayrmad. Dnp atee bakmad. -"Evet!" dedi. Yahud bbrlenerek: -"Eer Uzeyr Aleyhisselm' diriltemezsen seni bu atete yakarz. Bizden af dileme. Bunu sen istedin. Seni bugn asla balamayz." Yahudler, bir azdan bardlar. -"Bizden merhamet dileme. Eer Uzeyr Aleyhisselm' diriltemezsen seni bu atete yakarz." Isa Aleyhisselm: -"Merhametsiz olduunuzu biliyorum. Daha nce bir ok peygamber ve Salih insan ldrdnz... Eer Uzeyr Aleyhisselm' Allah'n izniyle diriltirsem iman'a gelir misiniz?" Hepsi bir azdan bardlar: -"Evet, Allah'n varln, birliini ve senin O'nun kulu ve peygamberi olduunu tasdik ederiz." Isa Aleyhisselm, Uzeyr Aleyhisseim'a seslendi. -"Ey Uzeyr! Allah'n izniyle diril," Yahudlerin akn baklar ierisinde Uzeyr Aleyhisselm, dirildi. Kalkt, oturdu. sa Aleyhisselm'a selm verdi, iki yce insan konutular. Yahudler. Uzeyr Aleyhisselm'a sordular: -"Ey Uzeyr, bu kii (Isa Aleyhisselm) hakknda ne dersin?" Uzeyr Aleyhisselm: -"Ben ehdet ederim ki, Isa Aieyhisselm, Allah'n kulu ve resuldr," dedi. Yahudler. yine man etmediler. -"Ey Isa! Sen, Uzeyr Aleyhisselm' da byledin. Bu ne byk bir sihir!" dediler. Sihirbazlkla itham ettikleri Isa Aleyhisselm'a: -"Ey Isa! Msaade et, Uzeyr Aleyhisselm. aramzda yaasn," dediler. Uzeyr Aleyhisselm, Yahudlerin, Isa Aleyhisselm'a yaptklar eziyeti grmek istemedii iinde olsa, yaamak istemediini bir an evvel, kabrine varmak istediini belirtti. sa Aleyhisselm: -"Hayr onu hemen kabrine iletin" buyurdu. Uzeyr Aleyhisselm oktan vefat etmiti. Bu mucizeyi gren, Yahudler, daha da azdlar. ok azlar iman etti. Meclis-'1-Aris s. 233, Ebu Ishk es-Sa'leb, Msr-1312, 161 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/479-481.

Ne Yediklerini Haber Vermesi "Ben ne yiyorsanz size haber veririm;" Yenilen eylerin eitlerini, "Ve ne biriktiriyorsanz," Yarn yemek iin braktklarnz, demektir. ^ Evlerinizde, sa Aleyhisselm, daha nce ne yediini ve daha sonra ne yiyeceini haber veriyordu. 162 ocuklarnn Domuz Olmas sa Aleyhisseim mekteb'de iken ocuklara ailelerinin ne yaptklarn, ne yediklerini ve onlara ne braktklarn haber veriyordu. ocuklar, alayarak eve gidiyorlard, ailelerinin gizledikleri eyleri istiyorlard. Sonra aileler, ocuklarna: -"Bu sihirbaz ile oynamayn!" diyorlard. (Bu da re olmaynca) aileler, ocuklarn bir evde topladlar. sa Aleyhisseim geldi, mekteb arkadalarn sordu. Onlar: -"Bu evde deiller!" dediler. sa Aleyhisseim sordu. -"Bu evde kimler var?! Onlar: -"Hnzrlar var!" dediler. sa Aleyhisselm: -"Byle olurlar!" dedi. Birde baktlar; ocuklar domuz olmu!... 163 Ak Deliller "Elbette bunda vardr." Zikredilen harikalar ve byk ilerde vardr. "phesiz bir yet!"Byk bir yet!... "Sizin iin." Peygamberliimin shhat ve doruluuna apak bir dellet ile dellet etmektedir. "Eer iymn edecek iseniz." Onunla faydalanacak iseniz... 164 Tevrti Tasdik ve Nesh "Ve tasdiki olarak," yetlerle iltibas ederek ve tasdik edici olarak size geidim, "nmde bulunan, "Beni geenleri, "Tevrat'ta" Benden nce olduu hale muvafk olarak, demektir. "Ve" Geldim. diye... Size hell klaym diye," Size ruhsat vereyim "Size haram edilenin bazsn," Musa Aeyhisselm'm eriatnda, demektir. Musa Aleyhisse lm'n eriatnda haram edilen eyler unlard. 1- Balk etlerinden, 2- Deve etleri, 3- Kuyruk yalar, 4- ya, barsaklara ve i organlara bitien yalar, demektir. 5- Btn trnakl hayvanlarn etleri... sa Aieyhisselm onlara, balk ve kulardan kendisi iin tuzak olmayanlar hala! kld. Tuzak, dokunan bir a'dr. Bu alarda kendisiyle balk avlanan (yahudlerin yaptklar) edde denktir veya ettir... (2/38) "Ve size geldim,"Dayanarak, "Rabbmzdan bir yet ile," Peygamberliimin shhat ve doruluuna hid olan bir burhan ve delil ile geldim. "Artk Allah'tan korkun da," Kabul etmemek ve bu yetlerin dellet ettiine muhalefet etmeyerek; "Ve bana itaat edin," Alih- Tel Hazretleri'nin emriyle size emrettiin ve size nehyettiim eylerde bana itaat edin. Bu u yet-i kerimedir: 165

162 163

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/481-482. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/482. 164 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/482. 165 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/483-484.

Allah'a bdet Edin "phe yok ki, Allah benim de rabbim, sizin de rabbinizdr; onun iin hep O'na ibdet edin;" irk ile Allah'a s olmayn. ili "Bu" Allah'a ve peygamberine iman edip, itaat etmek, "Doru yoldur," Srat- Mstakim, doru yol olup sahibini cennete iletir. Hak, ak olan ve btn peygamberlerin zerinde toplandklar kesin yol budur. Bu yet-i kerime, tsa Aleyhisselm'n da onlarn cmlesin den olduunu ak ak beyan etmektedir. 166 stikmetini Dzelt "phe yok ki, Allah benim de rabbim, sizin de rabbinizdir;"kavl-i erifi, sonu tevhid olan hak itikadnn kuvve-i nazariyesinin kemline iarettir... Allh- Tel, "Onun iin hep O'na ibdet edin;" buyurdu. Bu kavl-i erif de kuwe-i ilmiyenin kemline iaret etmektedir. nk ilmin kemli, Allh- Tel Hazretleri'nin emirlerini yerine getirmek ve yasaklarna son vermek (terk etmek) demek olan taati, gerektirir. Sonra iki emrin arasn toplamak suretiyle bunu takrir etti. istikmet ile kendisine ahitlik edilen (kendisine doru yol denilen) yol budur ite... Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin: "Allah'a iman ettim de; sonra da mstakm ol.167 Hadis-i erifi bu yet-i kerimenin benzeri bir many ifde etmektedir. lim ve amel istikmetin balanglardrlar. Sana kuvvetli hccet ve salam delillere sarlman tavsiye ederim. 168 Masiva Dan Uzaklamak Cneydi Badad (k.s.) hazretlerine soruldu: -"Msiv'dan kesilip, Allah'a varmann yolu nasldr?" Cneydi Badad (k.s.) buyurdular: -"Israr gideren bir tevbe, Tesvf (yaknda tevbe ederim dncesini) gideren Allah korkusu, Amellerin yollarna sevkeden mit. Vakitlerin deimesi zerine (her zaman) Allh- Tel Haz-retleri'ni zikretmek, Nefsi alaltmaktr... Tl-i emelden uzaklatrp, ecele yaklatrarak; nefse ihanet etmektir." Yine Cneydi Badad (k.s.) hazretlerine soruldu. -"Kul bunlara nasl kavuur?" Buyurdular: -"iinde mfred kalb ve mcerred bir tevhidle..." 169 Cenneti steyen Hasan Basr (k.s.) hazretleri buyurdular: -"Bu hayr, yan cenneti isteyen kii mutlaka alr, zayflar, erir, bu almasna devam eder, Allh- Tel Hazretleri'ne kavuuncaya kadar istikmetini dzeltir. Grmyor musun Allh- Tel Hazretleri yle buyurmaktadr: "Haberiniz olsun ki 'Rabbimiz Allah' deyip de sonra doru gidenler yok mu, onlarn zerlerine yle melekler iner: 'Korkmayn, mahzun olmayn, va'dolunup durduunuz cennet ile neeyb olun 30 Bizler sizin hem dnyada, hem hrette dostlarnizz ve size orada nefislerinizin holanaca eyler var, hem size orada ne isterseniz var 3 Konuklu olarak mafiret- ve rahmetine nihayet olmayan bir gafr-i rahm'den 170 stikmet Byklerin idir Bilki istikmete ancak ekbir (bykler-er kiiler) takat getirip, dayanabilirler. nk istikmet, alla gelmilerden kmak, resmi hareket ve adetlerden ayrlmak ve hakik bir sdk (ve samimiyet) zere Allh- Tel Hazretleri'nin nnde kyam etmektir (Allah'n e-mirlerine mde olmaktr). Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular:
166 167

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/484. Ahmed bin Hambel: 15133. 168 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/484-485. 169 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/485. 170 el-Fussilet: 42/30,31.32,

"Sizden biriniz asla kt kle gibi olmasn; (kt kle) korktuu zaman alr. Ve cretle tutulan kt ii gibi de olmasn; (kt ii kendisine) bir ey verilmediinde almaz. 171 Buyruldu: Hazlardan himmeti (istek ve arzuyu) kaldrmak sahih ve doru bir ey deildir. nk byle bir davran Rubbiyete kar byklk ve kibirdir... Murad edilen ey ise kulun ameline karlk bir ey istememesidir. 172 Edepli Kulun Almeti Edepli kulun almeti, Mevlsnm kapsnda taat ve ibdete devam etmesi, Allh- Tel hazretlerinden baka hibir eye bakmamas; hatta ne cennete ve nede cehenneme bile bakma-masidir... Kulun amel ve tevhidi garaz ve maksatlardan tecrid edildii (soyutland) zaman; istikmeti dzgn olmu olur. O zaman kul, srt- mstakimi yol edinmi olur. Bu yola ird olunmak ancak, ezel istidad olanlara nasp olur. Kul terbiye ile ilh sfatlarn nurlarna kabiliyetli olup; beer zulmttan kar... Sana (mrid-i) kmillere hizmet etmeyi yakn yolu oian istikmete devam etmeni tavsiye ederim. Ne gzel buyurmular: Kendisi iin daha iyi nice frsatlar sayp arad. nk kendisi gnn ilerini eksik yapt! 173 Takva in Byklere tbi olmakta byk bir eref vardr. Allh- Tel Hazretleri, habibi edibine hitaben yle buyurdu: "te o peygamberler, Allah'n hidyetine eritirdii kimseler... Sen de onlarn gittii yoldan yr.174 Peygamber Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine itaat etmek ve ona tbi olmak takva ve Allah'tan saknmak iin lazm ve gereklidir. Grmyor musun, Allh- tel hazretleri, sa Aleyhisselm'dan yle hikye etmektedir: "Artk Allah'tan korkun da bana itaat edin.175 Kul, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine tbi olmaya devam ederek, istikmete ular. stikmet iin banda hemen hsl olan ilerden deildir. Mevln Celddin Rum (k.s.) buyurdular: Yllar gneten kzl renginin parlakln ve aydnlatmasn gerektirdi... Kun'l-Beyan Tercmesi 176 srail Oullar nn Kfr "Bunun zerine vakt ki," Kelimenin bandaki fesh iindir. Meleklerin dedikleri btn szleri aklamaktadr. Onlar kuvveen fiile karmaktadr. Sanki yle denilmektedir: Annesi onu yklendi, yle yle oldu ve byle byle syledi. s hissetti," Hissetmek, yakn ilimden istiaredir. Yakin ilimde hislerde olduu gibi asla phe yoktur. O da bir eyi hissederek bulmaktr. Sanki yle denilmektedir: (2/39) Bildii vakit "Onlardankfr," Kendisinden phe olmayan bir ilim ile bildi. Onlardan (Yahudilerden) kfr zarur hislerle (duyularla) drk ettii gibi kesin olarak bildi. srail oullarnn kfrlerini bildi. nk Yahudfler, sa Aleyhisselm' ldrmek istediler. Isri) oullan, yetleri ve Isa Aleyhisselm'n mu'cizelerini grmemezlikten geldiler; kfrde srar ettiler. "Dedi," Kfirlere kar kendisine yardm etmelerini istemek iin hlis ashabna syledi: "Kim benim arkadalarm (yardmclarmda)? kelimesi "yardmc" kelimesinin cemiidir. "Allah'a" Bir mahzf a taalluk etmektedir. "benim yr ve yardmclarm" kelimesinin sonundaki (ye) harfinden hl vakoldu. Allh- Tel Hazretleri'ne tevecch, Allh- Tel hazretlerine iltica ve dini ikme etmek konusunda kim benim yardmc-larmdriar? 177
171

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/485-486. Tezkirat'l-Mevzut, kitabl-ilim. 172 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/486. 173 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/486-487. 174 el-En'm: 6/90, 175 l-i mrn: 3/50, 176 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/487. 177 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/488.

Havariler "Havryler dediler:" "Havariler" kelimesi, Havr kelimesinin cemidir "Falanca kii, falancann havrisidir" denilir. Onun has ve saf adamdr, demektir. Havariler, on iki kiiydiler. Havarilerin bazlar, melikti; bazlar balk avcilarndand, bazlar, kasab ve bazlar da boyac idiler... Hepsine havariler ad verildi. nk onlar Isa Aleyhisselm'n yardmclar ve muavinleriydiler. Muhabbet ve taatinde onun hlis sahabeleriydi-ler. (Havariler:) ( "Biziz Allah arkadalar (yardmclaryz)." Allh- Tel Hazretleri, dinine ve peygamberine yardm edicileriyiz. 178 Allah'n Dinine Yardm Eden Allh- Tel hazretleri buyurdu: "Ey o btn iman edenleri Eer siz Allah'a yardm ederseniz, O size nusret verir ve ayaklarnz kaydrmaz.179 Allh- tel hazretleri, kendi dinine ve peygamberine yardm edene yardm eder. "Biz Allah'a iymn ettik," stinaftr. Cr ve mecrr m kablinin illetidir. Allh- Tel hazretlerine iman etmek, onun dinine yardm etmeyi, Allah'n evliya kullarn mdfaa etmeyi ve Allh- Tel Hazretleri'nin dmanlaryla muharebe etmeyi gerektirir. "Ve hem bizim mn lekesiz mslimler olduumuza hid ol." mn'da ihlsh olup, senin yardm emrine ve senin isteine boyun eenleriz. Havariler, sa Aleyhisselmdan kyamet gn, peygamberlerin mmetlerine ahitlik edecekleri gnde imanlarna ahitlik etmelerini istediler. Havariler, bu hareketleriyle sa Aeyhisselm'a yardm etmekteki maksatlarnn uhrev saadet olduunu beyan ettiler. 180 Havarilerin Duas "Y rabben! ndirdiine iymn ettik." sa Aeyhisselm'a indirdiin Incle iman ettik. Bu havarilerin tazarr ve yakarmalardr. Onlar ilerinde mbalay (ciddiyeti) izhr etmek iin, peygamber (Isa Aeyhisselm'a, yardmc olacaklarn) azrettikten sonra, Allh- Tel Hazretleri'ne arzettiler... "Ve resuln ardnca gittik;" Isa Aleyhisselm'n getirmi olduu btn emir ve nehiylerde ona tbi olduk, demektir. Bunu btn din ilerine yaydlar. Bu tbi olmann iine nusret (yardm etmek iin) ncelikle dhil olur... "mdi bizi o hidlerle beraber yaz," Senin vahdaniyetine ahitlik edenlerle beraber yaz. Veya kendilerine tbi olanlara ahitlik edecek olan peygamberlerle beraber yaz. Ya da mmet-i Muhammed (s.a.v.) ile beraber yaz, demektir. nk mmet-i Muhammed (s.a.v.) insanlarn hepsine ahitlik edeceklerdir. "Bizi yaz" fiilinin meflnden hl'dir. 181 yilerin Amel Defterleri Burada ebrr (iyilerin) kitab gklerde meleklerle beraber olduuna iaret vardr. Allh- tel buyurdu: "Hayr hayr! nk ebrann yazs illiyyin'dedir.Bildin mi nedir? Terkm olunmu bir kitab Ki ona mukarrebn ahit olurlar.182 Allh- Tel hazretleri, onlarn zikrini (anlmalarn) ahitler olan m'minlerie beraber yazd zaman, onlarn zikirleri, mele-i a'la-ve meleklerin yannda ok mehur oldular. 183

178 179

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/489. Muharr.med: 47/7. 180 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/489-490. 181 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/490. 182 el-Muttaffifn: 83/18-21, 183 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/490-491.

Yahudiler Hile Yaptlar "Bununla beraber mekretter," Isa Aleyhisselm'n, kfrlerini bildii Yahudiler, hile yaptlar. Isa Aeyhisselm' ldrmek iin bir adam tayin ettiler. 0 a-dam hiyle ile sa Aeyhisselm' Yahudilerin ldrecei bir yere gtrecekti. ldrme ii adamn bana geldi. "Allah da mekirlerine mekretti." Allh- Tel, Isa Aleyhisselm' canl olarak ge ykseltti. sa Aeyhisselm'a hile yapan adama Isa Aleyhisselm'n benzerliini verdi. Ve bylece o adam ldrld. "yle ya, Allah hayru'l-mkirndir." Allh- Tel hazretleri, mekr cihetinden onlardan daha kuvvetlidir. Bunu onlardan daha iyi infaz eden ve onlara hi ummadklar yerlerden zarar ulatrandr. 184 sa A. "in Ge Ykseltilmesi Rivayet olundu: Yahudilerin Kral, sa Aleyhisselm' ldrmeyi kasdetti. Kral, Isa Aeyhisselm'a kk bir penceresi olan bir eve girmesini (nin salanmasn) emretti. Cebrail Aleyhisselm o kk pencereden sa Aleyhisselm' ge ykseltti. Allh- Tel hazretleri. Isa Aeyhisselm'a nurdan elbise ve ty giydirdi. Isa Aleyhisselm'dan yeme ve ime lezzetini kesti. sa Aleyhisselm Ar'n etrafnda meleklerle beraber umaktadr. sa Aleyhisselm, insan, melek, gk ehli ve yerli oldu. 185 Yahudiler Kendi Adamlarn ldrd (sa Aleyhisselm'n ge ykseltildiini bilmeyen Yahudi kral), kt adam ve katile; -"ieriye gir! Onu ldr" diye emretti. Adam evin iine girdi. Allh- Tel Hazretleri, sa Aleyhisselm'm benzerliini o adama verdi. (Adam evin iinde sa Aleyhisselm' bulamaynca) onlara sa Aleyhisselm' bulamadn haber vermek iin darya kt. Yahudiler, krallarnn adamn ldrdler ve astlar. Sonra Yahudiler, kendi ilerinde ihtilfa dtler. -"Yz sa'nn yzne benziyor, bedeni ise bizim adammzn bedeninin ayns... Eer bu sa ise bizim arkadamz nerede? Yok eer bu bizim arkadamz ise sa nerede?" dediler. Bu hadise zerine Yahudilerin arasnda byk szler ve tartmalar oldu. 186 Hazret-i Meryem Aslan Yahud armha gerildikten sonra, Hazret-i Meryem yannda sa Aleyhisselm'n duas ile Allh- Tel'nn delilikten kendisine if verdii bir kadnla beraber geldi. kisi, o kiinin sa Aleyhisselm olduunu zannederek alayacaklard ki Allh- Tel sa Aleyhisselm' indirdi. sa Aleyhisselm onlara geldi. sa Aleyhisselm onlara sordu: -"Kim iin alayacaksnz?" Onlar: -"Senin iin!" dediler. sa Aleyhisselm: -"Allh- Tel, beni ge kaldrd. Bana ancak hayr isabet etti. Bu kii onlar iin bana benzetildi," dedi. sa Aleyhisselm'n 7 Gn Sonra Tekrar Yeryzne nmesi sa Aleyhisselm'n ge ykseltilmesinden yedi gn sonra, Alh- Tel Hazretleri, sa Aleyhisselm'a: (2/40) -"Mecdlniyye dandaki bir yere in! Zira onun alamas kadar kimse sana iddetli bir ekilde alamad. Onun znts kadar kimse senin iin mahzun olup zlmedi. Sonra havarilerine toplanmalarn iste. Ve onlar (etrafa) gnder!" Onlar insanlar Allah'a davet etmeleri iin deiik yerlere gnder, demektir. Allh- Tei hazretleri sa Aleyhisselm'i Mecdlniyye'de danda bir yere indirdi. sa Aleyhisselm, daa indii zaman btn da nur ile aydnland. Ayn gece Allh- Tel hazretleri, sa Aleyhisselm' yine kendisine ykseltti. Bu gece Hristiyanlarn ate yaktklar gecedir. (sa Aleyhisselm, havarileri toplad, her birini bir lke ve memlekete gnderdi.) Sabah olduunda havarilerin
184 185

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/491. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/491-492. 186 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/492.

her biri, sa Aleyhisselm tarafndan gnderildikleri milletin diliyle konumaya baladlar. te bu mekrullh'ttr. Ve: "Bununla beraber mekrettiler, Allah da mekirlerine mekretti. yle ya, Allah hayru'l-mkirndir. 187 Kavl-i erifinin mans budur. 188 Mekrullh Yaratlmlar tarafndan gelen mekr, ktlk, aldatma ve h-ledir. Mekr eer Allh- Tel hazretleri tarafndan olursa, istidrtr. Allh- Tel, mekriyle kula istidr verir ve onu anszn tutar. Kulun ummad bir yer (ve zamanda) Allh- Tel hazretleri, kulu yakalar... Ey kul! Mevlnn sana ihsannn varlndan kork! Senin devaml olarak ona isyan etmenle beraber, Allh- Tel Hazretlerinin devaml sana ltufta bulunmas ikram etmesi ve sana iyilikte bulunmasndan kork! Zira bu senin iin bir istidr olabilir? Sen onunla beraber durur, onunla marr ve sana verilenlerle sevinirsin. Sonra Allh- Tel Hazretleri seni anszn tutar. Allh- Tel buyurdu: "Biz onlar istidrac ile karr, bilemeyecekleri cihetten yuvarlarz. 189 nsan Nimete Aldanmamalidir Seni (r.h.) Hazretleri, bu yet-i kerimenin mansnda buyurdular: Onlar nimetle nimetlendirir ve onlar nimetlere kar k-retmeyi unuttururum. nsanlar, nimetlere meyledip, nimeti vereni unuttuklar zaman, (iddetle) yakalanrlar. Ebu'l-Abbs (r.h.) hazretleri buyurdular: Yni: Onlar, her ne hata ilediklerinde; onlara yeni yeni nimetler veririz. Bu hatadan dolay istifarda bulunmay ve tevbe etmeyi onlara unuttururuz. 190 Istidra Mrid'in nefsini bilmemesi ve Rabbin hakkyla tanmamas; dava (eyhlik ve evliyalk iddia ederek; eriat ve tarikata uymayan eyler) ile edepsizlik yapmas veya tehir edilen kt akbetten dolay ve kendisine mhlet verilmesinden dolay helka gitmesidir. Kendisine verilen imhl'dan dolay kendilerine ihml edildiini zannederek yle der: -"Benim bu yaptm eer s-i edeb (kt edep ve edepsizlik) olmu olsayd, elbette imdad (maddi ve manev yardmlar) kesilirdi. Bunun tesinde ykselmeksizin; iin zahirine itibr ile nimetlerden uzaklamak gerekirdi." - Bu (durum ve kiinin bu hale dmesi) ancak basret nurunu kaybetmesi veya nurunun zayflamasmdandir. Ancak kaybeder ve hatta onun bilmedii bir cihetten nimetler kendisinden kesilirdi. Hatta ou kere o kii, taksr'in kendisini (ve btn benliiyle ktlk kendisini) kaplad halde yine nimetleri kesilmez. Nimetler kesilmedii halde ziydelik (daha fazlasnn ve manev olarak derecelerinin ykselmesinden) mahrum edilir, (ite bu durum) elbette nimetlerin kesilmesi demektir. nk ziydeliin iinde olmayan kii, elbette noksanlktadr. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "ki gn msavi (eit) olan aidanmitir.191 Eer bu Allh- Tel Hazretlerinden uzaklamak olmam olsayd, elbette ki Allh- Tel Hazretleri, seni baka eylerden tahliye eder, seni kendi rzs iin isteyerek,, (msivy) senden sarfeder (ve savard). Bundan Allah'a snrz; mekrullah'dan ve hsrandan... 192 Ahmed Bin Hambel (R.H.)'In Tavsiyeleri Ahmed bin Hambel (r.h.) hazretleri, baz ashabna (talebe ve arkadalarna) tavsiye ederek; yle buyurdular: -"Allh- Tel'nn adaletinin satvendinden (seni kahretmesinden) korkl Fazl- kereminin rikatmdan (acmasn) mit et!... Asla mekrullah'dan emin olma velev ki seni cennete koysa bile... Senin baban dem Aleyhisselm cennette iken ona vaki olan eyler vaki oldu... Baz insanlar, cennete girdikleri halde onlardan byk nimet (Allah' grme erefi) kesilir. Ve onlara:
187 188

Al-mrn: 3/154, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/492-493. 189 el-AYf: 7/182, el-Kalem: 68/44, 190 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/493-494. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/494. 191 Kef'I-Haf: 406, 192 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/494-495.

"Yeyin-iin afiyet olsun, takdim ettiklerinize mukabil gemi gnlerde! 193 Allh- Tel hazretleri, yemek ve imekle onlar yksek makamlardan mahrum edip Allah' grmekten keser, alkoyan Hangi mekr bunun zerindedir? Ve hangi hsran bundan daha byktr194 SA ALEYHSSELM KFRLERDEN TEMZLEND Yce Meali: O vakit ki, Allah buyurdu: "Y s! Emin ol, ben seni eceline yetireceim ve seni bana ref edeceim ve seni o kfredenlerden paklayacam ve sana tbi olanlar, o kfredenlerin kyamet gnne kadar fevkinde klacam; sonra da hep dnmnz banadr. htilf edip durduunuz eyler hakknda o vakit aranzda hkm ben vereceim."55 Hasl, o kfredenleri dnyada ve hirette iddetli bir azap ile ta*zb edeceim; hem onlara yardmclardan eser yoktur.56 Amma iymn edip, slih ameller ileyenlere gelince, onlara ecirlerini tamamyla der de Allah zlimleri sevmez.57 te o hkm, biz onu sana bu yetlerden ve hikmetli zi-kir'den peyderpey okuyoruz.58 Dorusu Allah indinde s meseli, dem meseli gibidir; onu topraktan yaratt, sonra da ona ol dedi, o halde olur. Bu hak senin rabbinden, binenaleyh phe edenlerden olma.60 Sana gelen ilimden sonra artk her kim seninle mnkaaya kalkarsa, "Haydi!" de; "Gelin, oullarmz ve oullarnz, kadnlarmz ve kadnlarnz, kendilerimizi ve kendilerinizi aralm; sonra can gnlden ibtihl ile du edelim de Allah'n lanetini yalanclarn boynuna geirelim."61 Dorusu ite budur; o kssann hak ifdesi. Yoksa Allah'tan baka bir ilh yoktur ve hakikat Allah, 0 yle azz, yle hakimdir.62 Yine yz evirirlerse, muhakkak ki, Allah mfsidleri bilir.63 195 Tefsiri: "0 vakit ki, Allah buyurdu:" Allh- Tel'nin buyurduu vakti hatrla: "Y s! Emin ol, ben seni eceline yetireceim," Seni eceline tam bir ekilde yetireceim. Bunun manas: Ey sa seni kfirlerin seni ldrmelerinden koruyacam. Sana yazm olduum ecele kadar seni (n lmn) geciktireceim. Seni kendi ecelinle ldreceim (vefat ettireceim). Kfirlerin elleri ve l-drmeleriyle deil... 196 "Seni Ref Edeceim," imdi, "Bana," Keramet (ikram ve nimet)imin mahalline ve meleklerin karargahna kaldracam. Allh- tel hazretleri bunu (sa Aleyhisselm'n ge ykseltilme iini) kendisine ykseltmek kld; (ona) tazm iin... (Yoksa gerek manda sa Aleyhisselm, ge ykseltildi.) Bunun misli (brahim Aleyhisselm'n): "Ben rabbime gidiyorum, O bana yolunu gsterir.197 Kavl-i erifidir. Halbuki brahim Aleyhisselm, bunu sylediinde, Irak'dan am'a gitti. Haclara, "Allah'n ziyaretileri" ad verildi. Kabe'nin evresinde oturanlara ise "Allah'n komular" denildi. Btn bunlar sayg ve tazim iindir. Yoksa Allh- Tel hazretleri mekndan mnezzehtir... "Ve seni paklayacam (temizleyeceim)" Seni uzaklatracam ve seni kurtaracam, demektir. "O kfredenlerden," Kfirlerin kt komuluklarndan, habis (kt ve pis) sohbetlerinden ve kirli muaeret (iliki)lerinden kurtaracam... 198 sa (a.s.) hirzaman'da nmesi
193 194

el-Hkka: 69/24, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/495. 195 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/497. 196 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/497-498. 197 es-Safft: 37/99 198 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/498

Denildi ki: sa Aleyhisselm, Deccl'in zamannda adil bir hakem olarak semdan yeryzne inecektir. sa Aleyhisselm, putlar kracak, domuzu ldrecek ve cizyeyi kaldracaktr. Mal o kadar oalacak ki, hatta mal kabul eden kimse olmayacaktr.199 sa Aleyhisselm'n yeryzne inme zamannda, slm milletinden baka btn milletler helak olacaktr ve dinler yok olacaktr. 200 sa Aleyhisselm'n Evlenmesi sa Aleyhisselm Deccli ldrdkten sonra, Arablardan bir kadnla evlenecektir. O kadndan ocuklar doacaktr. Sonra sa Aleyhisselm, nzulnden itibaren krk yl yaadktan sonra vefat edecektir. Mslmanlar, sa Aleyhsselm'n cenaze namazn klacaklardr. nk sa Aleyhisselm, bu mmetten olmak iin dua etmiti; Allh- Tel hazretleri de onun duasn kabul etti.... 201 Mslmanlar stndrler "Ve sana tbi olanlar, klacam;" (2/41) Onlar, Mslmanlardr. slm'n aslnda, sa Aleyhisselm'a tbi olanlar, Mslmanlardr; her ne kadar eriatlar deiik olsa da... sa Aieyhisselm' tekzib edenler deildir. Yahud ve Hristiyanlar, sa Aieyhisselm'i yalanladlar. Ona gerek manda iman edenler, Mslmanlardr. "O kfredenlerin fevkinde," sa Aleyhisseim'a mekr (ve hle) yapanlardr. Ve (alar boyunca) o yahudlerin sret ve ahlak zere olanlardr. Ehl-i slm, izzet, dine ballk, hccet ve delil bakmnda onlardan (Yahudi ve Hristiyanlardan) stndrler. "Kyamet gnne kadar," stnln gayesini belirtmek iindir; yoksa kyamet gn, Mslmanlarn Yahud ve Hristiyanlara stnl son bulur mansna deildir. Mslmanlar, kfirleri zilletten kurtarrlar. Belki bunun mans, Mslmanlar, bu sonuca (kyamet gnne) kadar Yahud ve Hristiyanlardan stn geleceklerdir. Kyametin kopmasndan sonra ise, Allh- Tel hazretleri, onlara dilediini yapar... "Sonra da hep dnnz banadr." Baas (lmden sonra yeniden dirilmekle) dnnz banadr. Buradaki zamir, Isa Aleyhisselm'a ve bakalarnadr. Ona tbi olan Mslmanlara ve onu inkr edenleredir, iltifatn zmnnda muhtab zamirinin gaib zamiri zerine talb suretiyle burada zamir muhtab zamiri olarak geldi. Mjdeleme ve korkutmada zamirin gayibten muhataba iltifat daha bel ve daha tesirlidir... "O vakit aranzda hkm ben vereceim." O gn size bana dnmenizin akabinde, "htilf edip durduunuz eyler hakknda," Din ilerinde ihtilf ettiklerinizde...(aramzda hkm ben vereceim) 202 Kfirler in kfredenleri dnyada iddetli bir azap ile ta'zb edeceim;" Kl, esaret, cizye alarak, hastalklar onlara ulatrmak ve onlara bel ve musibetler vererek... nk musbet (ve hastalk) kfirler hakknda ceza; m'minler hakknda ise sevb'tr. nk bunlar, m'minler iin bir imtihandr. "Ve hirette," Cehennem ateinin azab ile... Ve hem onlara yardmclardan eser yoktur." Dnya ve hirette onlar Allah'n azabndan kurtaracak hikimse yoktur. Sa'nn cemi olarak gelmesi, cemi zamirine mukabil olmas iindir. Yni, onlardan herhangi biri iin herhangi
199

sa Aleyhisselm'n hirzamanda yeryzne inmesi hakknda Efendimiz (s.a.v.) hazretleri ye buyurmaktadrlar: "Canm (kudret) elinde bulunan (Allh)'a andolsun ki, Meryem olu (Hz. sa) adaletle hkmedici olarak aranza inmesi ok srmez. Salip (istavroz)u kracak, domuzu ldrecek ve cizye (verme mkellefiyetini halkn omuzlarndan) indirecektir. Mal o kadar oalacak ki (bedava verseler bile) hibir kimse onu kabul etmeyecektir." Sahh-i Buhr: 3192 Sahihi Mslim: 230; Tirmizi: 2159; !bni Mce: 3068: Msned-i Ahmed: 7400; mam- Rabbn Hazretleri, "Mektbrnda bildirdiine gre mam- Azam Hazretle-ri'nin itihad ve mezhebine gre amel edecektir... mam Rabbani MektbM Rabb-ni:1/304. Mektub 282, Fazilet Neriyat, st 200 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/498-499. 201 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/499. 202 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/499-500.

bir yardmc bulunamaz, demektir. 203 Ecirler Tam Verilir "Amma iymn edenler" Gnderdiklerime iman edenler, Ve slih ameller ileyenlere gelince," M'minler, din edinmeleri gibi... "Onlara ecirlerini tamamyla der de," Tam ve mkemmel bir ekilde amellerinin ecirleri kendilerine verilir. Burada zamirin muhtab'dan gaybe iltifat edip gemesi; belki ta'zb, azb etme masdaryla, "sevb verme" masdarlarnn. Cell ve Cemlin deimesinden olduunu iln ve beyan iindir... "Allah zlimleri sevmez." Allah, zlimlere buzeder ve onlardan asla rz olmaz, demektir. "te o hkm," sa Aleyhisselm'n geen haberleri ve dierlerinin haberlerini iaret etmektedir. "Biz onu sana peyderpey okuyoruz." Ey Habibim Ahmed Raslm ya Muhammedi Biz onlar sana okuyoruz... Bu yetleri Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine okuyan vahiyle memur olan melek (Cebrail Aleyhisselm) olmasyla beraber, Allh- Tel hazretleri burada okumay kendi nefsine isnd etti. Bu sebepten dolay fiilin, mirin emrine isnd edilmesi yoluyladr... Burada vahiy meleine ta'zm, bel ve ak bir ekilde vardr. Bunun gzel taraf, Cebrail Aleyhisselm'n Kur'n- Kerim'i Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine okumas Allh- Tel'nn emriyledi... hibir deiiklik yoktur. Onun iin okuma ii Allh- Tel'ya izafe edildi. "Bu yetlerden," Mensb zamirinden hldir. Senin peygamberliinin sbtu-na dellet eden yetler olarak... nk bunlar, ancak bir kiinin bir kitabdan okuyarak veya kendisine gelen bir vahiyle renebilecei haberlerdir. Senin okuma ve yazma bilmediin zahirdir. Geride kalan, muhakkak ki bunlarn vahiy olmasdr... "Ve zikir'den, "Kur'n- Kerim'den "Hakm (hikmetli)11 Hikmetlere mil olan veya kendisine herhangi bir halel gelmesi yollarndan korunmu ve muhkem kitab, demektir. 204 Mrifetullh Bu yet-i kerimelerde u iaretler vardr: Allh- tel sa Aleyhisselm'a yle buyurdu: "Y s! Emin ol, ben seni eceline yeti-receim," Seni nefsn sfatlardan ve hayvn vafslardan arndracam. "Ve seni bana ref edeceim," nayet cezbeleriyle... Masiv'dan (Allh'dan gayrisinden) fena bulmak iin srar etmeyen kii iin, mrifetullh makamna vuslat etmesi olmaz. Vuslata eremez. sa Aleyhisselm sem'ya ykseltildii zaman, ehvetlerin, gadabn ve kt ahlaklarn yok olmas ynnden melekler gibi oldu... 205 Kurn- Kerim'e Tbi Olmak Slike (seyr- suluk yolcusuna) gereken nefsini hev ve hevesten nehyetmesi, hidyet yoluna tbi olmas; dimi ve kaaim olan nimetlere kavumak ve zulmden kanmak iin; yetler ve zikri hakm etmesi (Kur'n- Kerim'le amel etmesidir)... 206 Zlimleri Allah Sevmez Allh- Tel yle buyurdu: "Allah zlimleri sevmez." mrlerini Allah'n gayrisini talep etmekte geirerek, nefislerine zulmeden zlimleri Allah sevmez. Ne gzel buyurmular: Tarikata (ve eriata) muhalif olan evliya oldu! (Veli kesildi)... Allh'dan, Allah'n gayrisini istedi.. 207
203 204

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/500-501. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/501-502. 205 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/502-503. 206 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/503. 207 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/503.

Tarikat Ehli Tarikat ehli, kalbin sahifelerinden Allah'tan gayrisinin nakn silenlerdir. Tarikat ehli, nefislerini kt ve yerilmi vasflardan tezkiye edenlerdir. nk bunlar (kalb'de Allh'dan gayrisinin bulunmas ve nefsin kt ve yerilmi ahlak ve vasflara shib olmas) marifet semsna ykselmeye ve vuslat ulvliine ermeye mnidirler... 208 Hikye(Nahiv limi ile Gemici) Mevln Celleddin-i Rum (k.s.) buyurdular: (2/42) Bir nahiv limi bir gemiye binmiti. Bbrlenerek kendini ven bir yz ve ed ile gemiciye yneldi. Ve ona sordu: -"Sen hi nahiv okudun mu?" Gemici: -"Hayr!" dedi. Nahiv limi ona: -"mrnn yans boa gitmii" dedi. Bu sz gemicinin ok zoruna gitti. Kendi kendine kzd. Hiddetlendi. Ama bir ey sylemedi. Denize aldlar. Sert bir rzgar kt. Gemiyi bir girdaba drd. Bunun zerine gemici nahiv -limine seslendi: -"Yzmesini bilir misin?" dedi. Nahiv limi olan gen: -"Bilmemi" dedi. Bunun zerine gemici nahiv limi olduunu syleyip, mm insana hava atan kiiye seslendi: -"te sen imdi btn mrn mahvettin! Yazk oldu sana!" - Neden? -"Birazdan gemi girdaba dalacakl Batacaz! Yzmesini bil-eydin, yzer ve sahile kavuup belki kurtulurdun!" dedi... Ey oul! Burada yok olma ilmi lazm. Nahvi brak! Onu elde edersen sudan hibir korku yoktur. Ey ah! Deniz ly banda tar! Dirinin denizde kurtulmas ise ok zor... Sen de beer vasflardan lysen, srlar ve hikmetler denizinin ba stnde olursun! 209 Allh'dan Gayrisini Talep Eden Allh- Tel hazretlerinden gayrisini talep edenler, hev ve ehvet denizinde bouldular. Bunlar, ykseklie kmaya ve mele-i a'laya ykselmeye kaadir olamazlar... 210 Varlkdan Kurtulanlar Amma varlk krndan (kabuundan) kurtulanlar, kendi ztlarndan fena bularak lem-i uhd'a ulatlar. Onlar, hallerinin nurdan kanatlaryla melek-i mukarrabin ile beraber uarlar. Bylece onlar, dnyev arlklardan, meguliyetlerden, kl-u kyl'den (laftan) ve beden eylerden kurtulurlar.. Allh- Tel buyurdu: "Ey cinn-u ins'in ma'eri! Gcnz yeterse gein gidin aktariarzu semadan... 211 Cismn heyet (ekilden) ve beden taallukatlardan tecrid ederek (soyutlanarak)... "Hemen gein gidin!" Melekti irdenin yolunda ve cebert nefeslerden syrlmanz ve bylece yceler hazretine vasl olmanz iin gein... "Geemezsiniz olmazsa ferman..." Beyyine olan bir hccet ve delil ile vasl olursunuz. Bu hccet ve beyyine de; tevhd, tecrd ve tefrdtir. Bunlar da ilim, amel ve fena fillh ile olur... 212 Doum ki eittir sa Aleyhisselm yle buyurdular: "iki kere domayan kii, semevtn melektuna eremez."
208 209

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/503. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/503-504. 210 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/504. 211 Er-Rahmn: 55/33. 212 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/504-505.

Doum iki eittir. 1- Zrri, 2- htiyar Zarur (mecburi) olan doum, Allh- Tel Hazretlerimin yaratmasyladr. Bunda insann herhangi bir mdhalesi, kesbi, ihtiyar (seimi) yoktur... Bu zahir doumdur... htiyar doum, kesb (alma) ile olan doumdur. sa Aleyhisselm bu ikinci douma iaret ettiler. Allh- Tel hazretleri bizleri ve sizleri bu ikinci douma muvaffak klsn! Allh- Tel hazretleri sevdii ve raz olduunda; bu hasta nefis (ve gnllere) en faziletli devalar ile tedavi eder. Muhakkak ki Allh- Tel hazretleri, hereyi takdir etti. Allah'n kolaylatr-masyla her zor i ok kolay olur... 213 dem Misli "Dorusu Allah indinde Is meseli sa Aleyhisselm'n esiz olan an ve intizm, garip misller silsilesinde; Hazret-i sa'nn misli; "Allah indinde," Allh- Tel'nm takdir ve hkmnde... "dem meseli gibidir;" Acib hli gibidir. dem Aleyhisselm'n durumu hakknda hibir pheci phe etmedi ve hibir mnzaac (ekimeci) mnazaa ve ekime yapmad... "Onu topraktan yaratt," Meselin tefsiridir. 'rab'dan mahalli yoktur. Allah, dem Aleyhisselm'n kalbini topraktan yaratt, demektir. 214 dem Denilmesi Sul: Eer denilse ki: Lsii- "Onu yaratt" kavl-i erifindeki zamir dem Aleyhisselm'a racidir. Halbuki dem Aleyhisselm, toprak iken var deildi?" Cevb: dem Aleyhisselm'n heykeli, yaknda dem Aleyhisse-lm olacakt. Onun iin bundan nce kendisine "dem" ad verildi. Yakn vaki olacak ey vaki olmu demektir... "Sonra da ona ol dedi," Onu beer olarak yaratt "O halde olur." Sylenenin gerei hemen oluverir. Allh- Tel'nn emrettii gibi oluverir. dem Aleyhisselm olduu hali hikye etmek iin mzrii (fiile) iltifat etti. Bu kmil icadn u an vaki olan ve mahede edilen surette tasvirinde demektir. 215 Necrn Heyetinin Medine-i Mnevvere'ye Gelmesi Rivayet olundu: Necrn heyeti Medine-i Mnevvere'ye geldiler. Onlardan on drt kii erfdandlar. lerinde onlarn efendisi vard. 0 en bykleriydi. smi Uhb'di. Onun akabinde gelen ve grlerinin sahibi olan ve ad Abdulmesh olan olan kiiydi. ncleri ise, Eb Harise bin Alkame idi. Din limleriydi. Bunun byk bir eref ve hatr vard Hristiyanlarn arasnda. Rum melikleri onun iin bir ok kilise bina ettiler. Rum melikler, her sene ona ikramlar ve hediyeler gnderirdi. Medine-i Mnevvere'ye geldiler. kindi namazndan sonra Medine-i Mnevvere mescidinde Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin huzuruna ktlar. zerlerinde gzel elbiseler vard. Csseli yzleri vard. Namaza kalktlar, kendi kblelerine dnp namaz kldlar. Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin ashb- onlara mni olmak istediler. (2/43) Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, ashabna: Onlar brakn! Onlara ilimeyin!" buyurdu. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine olan ihtiyacndan dolay, l-i mrn'a konaklamadan nce Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine geldiler. Bu Eb Harise ve beraberinde bir adam daha Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin huzuruna ktlar. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri ikisine: "Mslman olunuz!" buyurdu. Onlar: -"Biz senden nce Mslmandk!" dediler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri onlara: -"Yalan sylyorsunuz. Sizin u hareketiniz, Mslman olmanza mnidir. Onlar:
213 214

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/505. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/506. 215 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/506.

1 - Sizin haa tapmanz, 2- Domuz eti yemeniz. 3- Sizin Allh- Tel Hazretleri'nin ocuk dourduuna i-nanmanzdr. Onlar: -"Ya Muhammedi Niin peygamberimiz sa'ya svyorsunuz?" dediler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri: "Ne sylyorum ben?" diye sordu. Onlar: -"Sen onun kul olduunu sylyorsun?" dediler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri: -"Evet! sa Aleyhisselm, Allah'n kulu, peygamberi ve kelimesidir. Allah onu bakire ve tertemiz olan Hazret-i Meryem'e ilk etti." Onlar kzdlar. Ve onlar: -"Sen babasz insan grdn m hi? Senin de kabul ettiin gibi, babasz olan insan yoktur. yleyse Isa Aleyhisselm'm babas Allah'tr," dediler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri onlara: -"Elbette ki dem Aleyhisselm, babas ve annesi yoktu." Bundan dolay dem Aleyhisselm'n Allah'n olu olmas gerekmez. sa Aleyhisselm'n hli de byledir... Birinin babasz ve annesiz olarak var olmas, babasz olarak var olmasndan daha byk bir harikulade yaratmadr. Burada garib olan bir hadise baka bir garib hadiseye benzetilerek misl getirildi. Bununla hasmlarn phelerini ortadan kaldrmak iindir. Kendisinden daha garib bir eye nazaran bu daha garib'tir. 216 Hristiyanlarn nanlar Btldr "Bu hak," Sana kssa edip anlattmz Hazret-i sa ve onun annesinin haberleri gerek ve dorudurlar. Onlar: "Senin rabbindendir," Hristiyanlarn, "sa, Allah'n oludur," ve onlarn "Meryem bir ilh dourdu" ve bunlara benzer szleri asla doru deildir"Bundan dolay (asla) phe edenlerden olma." Bundan ek ve phe edenlerden olma! Hitb'n, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine olmas, tevkve heyecanlandrmak yoluyla ziyde tesbit iindir. nk bir eyden nehyetmek, hakikatte o nehyedilen eyden nehyedilenin sudurunun tasavvurunu gerektirir. Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri kendisine indirilenin shhatinda asla ek ve phe etmezdi. Bunun mans: Sen yaknine devam et! Sen zerinde olduun hak tumniyetin (kalbi mutmainliin) zerinde ol! Bunda sekten ve pheden mnezzeh ol!... mam Ebu'l-Mensr (r.h.) hazretleri buyurdular: smet (gnahtan korunmu olmak), mihneti ve nehyedilmeyi kaldrmaz. 217 BTHL ve LA'NETLEMEK "Her kim seninle mnkaaya kalkarsa," Hristiyanlardan... nk onlar, mnazara ederek kar geliyorlar. "Onda" sa Aleyhisselm ve annesinin ii hakknda; onlar, bu hadisenin anlatld gibi olmad dncesindedirler. "Sana gelen ilimden sonra," Kat olarak icabette bulunmay gerektiren ak yetlerden sonra, onlar, senden bunlar iittikleri halde zerinde olduklar dallet ve ktlklerinden vazgemediler. "De: Onlarla (szden anlamayan ve hakikati kabul etmeyenlerle) konumay kes! Onlarla ind edenlerle yapld gibi muamele et! Bu da senin onlar lanetlemeye davet etmendir. Bunun iin onlara deki: "Haydi! Gelin!" aslnda, ykselmektir. Sanki aran kii, yksekte, arlan kii de dk bir yerdedir. Ona kendisine ykselmesini emretmektedir. Sonra, bu ( kelimesi) nerede olursa olsun arlan her kii iin kullanlr oldu. Manas: Grnz ve delillerinizle gelini (ddialarnz isbatiayin) demektir, yoksa bedenlerinizle gelin, demek deildir. nk onlar, cesedleriyle Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin huzurunda hazr ve onun karfsmdaydlar. "aralm, oullarmz ve oullarnz," Burada erkeklerin zikriyle iktifa edildi, kz ocuklar zikredilmedi. Erkek ocuklarn kz ocuklarndan daha izzetli olduu zahir olmas (d grnte onlarn yannda erkeklerin kzlardan daha stn tutulmasndan)dr. Veya kadnlar ise baka bir cihetten kz ocuklarna taalluk etmektedir. "Ve kadnlarmz ve kadnlarnz, kendilerimizi ve kendilerinizi (aralm)." Bizden ve sizden her birimiz, deerli bildiini, ailesini ve kalbinin kal olduu kiileri, mbheleye arsn. Onun zerine yklensin. "Sonra can- gnlden ibtihl ile du edelim,"
216 217

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/507-508. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/508-509.

Yalanclara lanet okuyarak ibtihl ile dua edelim. Diyemli ki: "Allah'n laneti bizden ve sizden yalanc olann zerine olsun!" "Allah'n lanetini yalanclarn boynuna geirelim." "btihl ile du edelim," kavl-i erifinin zerine atf olup onun mnasn aklamaktadr. 218 Lanetleme Rivayet olundu: Onlar (Hristiyan olan Necrn heyeti) mbheleye davet olunduklar zaman, -"Dnp bakalm ve dnelim!" dediler. Birbirleriyle ba baa kaldklarnda, Abdulmesh'e sordular: -"Grn nedir?" Abdulmesih: -"Ey Hristiyanlar topluluu! Vallahi! Gerekten sizler, Muhammed'in mrsei neb olduunu anladnz ve gerei kavradnz! Muhakkak ki o, size sahibiniz (sa Aleyhisselm'n) emrinden bir fasl (blm) ile geldi. Vallahi hibir kavim yoktur ki, bir peygamber ile mbhele etsin (anetlesin de) o kavmin bykleri yaasnlar ve onlarn kkleri yetisinler. (Bu mmkn deildir.) Eer siz bunu yaparsanz muhakkak ki helak olursunuz. Eer bundan kanrsanz, alageldiiniz dininiz zere devam etmek ve olduunuz ey zerine ikmet etmek istiyorsanz, efendice adamla (Muhammed s.a.v.) ile vedlan, savuup memleketinize dnn!" Abdulmesh'in bu konumas zerine Hristiyanlar, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine geldiler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri de Hazret-i Hseyin (r.a.)' kucana alm; Hazreti-i Hasan (r.a.)'m elinden tutmu, Hazret-i Ftma (r.a.) Efendimiz (s.a.v.)'m arkasnda, Hazret-i Ali (r.a.)'a Hazret-i Ftma'nn arkasndan yryordu. Ve Efendimiz (s.a.v.) yle diyordu: -"Ben dua ettiim vakit sizler de "min" deyin" Necrnhlann piskopuslar, din ilerinde en bilginlerinin (2/44) ad Eb Harise idi. Hristiyanlara yle seslendi: -"Ey Hristiyanlar topluluu! Ben yle (mbarek) yzler gryorum ki, eer Allh- Tel dilerse elbette (onlarn yzsuyu hrmetine) dalan yerinden oynatr. Onlar iin dalan yok eder. Onunla (Muhammed Mustafa s.a.v. ile) mbhele etmeyin! (Doru yolda olduunuzu iddia ederek onunla lanetlemeyin!) Eer lanetleirseniz, helak olursunuz! Ta kyamet gnne kadar yeryznde hibir Hristiyan kalmaz!" (Bunun zerine Hristiyanlar iliklerine kadar korku hissettiler. Korkudan tir tir tirdediler. Hakikat ile karlatlar: ama inatlarndan ve dnyev karlarndan dolay, o nurlu gerei kabul etmediler... Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine geldiler.) -"Ey Ebu'l-Ksm! Bizim grmz, seninle asla mbhele etmemektir. Biz seni dinin zerine terkedelim; biz de kendi dinimiz zerine sebat klalm!" dediler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri: -"Mbhele'den kandnz an; Mslman olun. Mslmanlar iin (helal) olan eyler sizin iin de olur. Mslmanlar zerine olan (vazifeler) sizin zerinize de (vazife) olur," buyurdu. Onlar, Mslman olmaktan kandlar. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri onlara buyurdu: -"Eer Mslman olmazsanz, ben sizinle savarm!" Onlar: -"Bizim Arablarla savamaya gcmz yok ve byle bir eye dayanamayz. Lakin seninle mslaha (sulh) yapmak istiyoruz: Bizimle savamaman, bizi korkutmaman, bizi dinimizden tereddtlere drp kartmaman zere, her sene sana iki bin elbise vermeyi bu elbiselerin bin adedini Safer aynda ve bin adedini de Receb aynda vermeyi ve her sene demirden yaplm normal otuz zrh (cizye) vermeyi taahhd ediyoruz!" dediler. Efendimiz (s.a.v.) onlarla mslaha yapt. Ve bu anlamay onlar iin bir yazya geirip vesikalandrdi. Ve Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Nefsim yed-i kudretinde olan Allah'a yemin ederim ki, hi phesiz helak Necrn ehline ok yaklat. Eer lanetlemeye kalksalard, elbette ki maymun ve domuzlara neshedileceklerdi (dndrleceklerdi) ve bu vadi ate olup kendilerini yakacakt ve elbette Allh- Tel hazretleri, Necrn ve ehlini, hatta aalarn balarnda olan kularn bile helak edecekti. Ve bir sene gemeden Hristiyanlarn tamam helak olacaktr." 219 Hristiyanlarn Anlattklar "Dorusu ite budur;" Isa Aleyhisselm ve annesinin haberlerinden kssa edilenler (anlatlanlar), "O kssann hak ifadesidir." Hristiyanlann tekzb ve yalanlar asla doru deildir. "Yoksa bir ilh yoktur." Hibir ilh yoktur. "Allah'tan baka," Hristiyanlarn teslis (leme) inancn red iin, ifde eden istirak mansna olan '& ile tasrih edildi. "Ve hakikat Allah, 0 yle azz, yle hakimdir." Allah, takdir edilenlerin hepsine kadirdir. Hakmdir, btn ma'lumat ihata etti. Kudret ve hikmetinde onun asla orta yoktur. Ulhiyette ona hibir ey ortak olamaz.
218 219

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/509-510. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/510-512.

"Yine yz evirirlerse," Tevhidi kabul etmekten yz evirir ve bu parlak hccetler, ak delillerle gzler nne serildikten sonra, sana kssa edilen bu hakk kabullenmekten kanrlarsa... "Muhakkak ki, Allah mfsidleri bilir." Onlardan szn kes ve onlarn iini Allah'a havale et, demektir. Allh Tel Hazretleri, mfsidlerin (fesat karanlarn) fesatlarn hakkyle bilmekte ve onlarn kalblerinde bulunan fasid ve bozuk niyetlerinle vkf ve ilerinde olana muttali'dir. Allah, onlar cezalandrmaya da kadirdir... Bilki peygamberler ile yaplan mbhelenin byk bir tesiri vardr. Bunun sebebi ise onlarn nefislerinin mukaddes ruh (Cebrail Aleyhisselm) ile bitimelerinden ve Allh- Tel Hazretle-ri'nin onlar ruhu'I-kudus ile teyid etmelerindendir. O, Allh- Tel'nn izniyle unsur alemde de messirdir. Unsur alemin infiali onun sebebiyle oluyor; bedenimizin infialinin ruhumuzdan, ilhi varidat sebebiyle olduu gibi... Mesel gadab, korku, sevin, ma'kun hallerini tefekkr etmek ve bunlardan baka irdeler ve azimetlerin meydana gelmesinden dolay a'zalarn hdrekete gemesinden meydana gelen eyler gibi... Melek nefislerin infiallerinin bu lemde tesirleri, tevecch ittisali annda kendilerine bitiene tesir eder ve bylece ansrn (su, hava, ate ve toprak) ecrmnn infialini yapar. nsan naks nefisler ise burada murad ettii gibidir. Grmedin mi Hristiyanlarn nefisleri, Efendimiz (s.a.v.) Haz-retleri'nin ztnn karsnda mbheleden nce korkuya kaplp nasl infiale geldiler? Mbheleden ekindiler ve kandlar ve cizye ile Mslmanlarn emrine ve emnetine girmeyi istediler. Te'vilt- Kniyye'de de byledir. 220 Evliy'mn Dualar Evliy'nn hli de byledir. Bir insann aleyhine beddua ettikleri zaman; bunun byk bir tesiri olur. Hastala, lme ve bunlardan baka bellara sebep olur... 221 Hikye (Evliy'nn Bedduas) Rivayet olundu: air el-Best bir gn, eyh Kemleddin el-Hocend (k.s.) Hazretleri'ni irlerin meclisinde grd. Ona yle buyurdu: "Ey levent (olan)! Nerelisin? Nerelisin? eyh fevri olarak ona cevab verip yle buyurdu: -"Hocendenim! Hocendenim! Hocend!" Lakin eyh hazretleri, airin kendisine byle s-i edeb'te bulunmasndan ve kendisine kt muamele etmesinden eziyet duydu. air el-Bestfnin hareketini onun sarholuuna hamletti. -"Belki bu gen, sarhotur!" dedi ve onu ho karlad. eyh'in bu szlerini air el-Best iitti. Ona kar birden bire hi dnmeden yle dedi: "Adamlar, senin siyah gzlerinden harab ve tutkun oldular. Ayk ve uyank olanlar, szlerinden mest ve meftun oldular.!" Ve hiciv yoluyla ona yle dedi; Ey mulhid Hocendi Byk sakal sahibi! sakallarn gayet byk ama, sen byklne gre sz syleyemedin! eyh Kemleddin el-Hocendi (k.s.) onun bu szlerini iitince, iddetli bir ac duydu. Bu mecliste ona beddua etti. eyhin, onun hakkndaki erif nefesinin tesiriyle air el-Best hemen o saat dp ld... (2/45) 222 Slihlere Eziyet Akll kii, Allah'n slih kullarna eziyet etmekten kanmaldr. nk onun hilesi, evliyaya deil; kendisinin bana dner. "Yer'de bir kibirlenme ve bir suikast dzeni! Halbuki fena dzen ancak sahibinin bana geer; 223 Syleyen ne gzel sylemi: Ey Ney yapan, onunla doru sz inle! Ey gen! Pirin nefesinden kork! 224

220 221

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/512-514. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/514. 222 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/514-515. 223 el-Fatr: 35/43 224 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/515.

Yallara kram Eden Mehiyin kalblerini muhafaza etmek, (yallarn gnllerini ho tutmak) onlara kar muhalif olmay terketmek; arzulanan yksekliklere kmaya ve tarakk etmeye, ikram ve saygnn gnderilmesine (grmeye) sebeptir. Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri buyurdular: -"Herhangi bir gen, yal bir insana yallndan dolay ikramda bulunursa, mutlaka Ailh- Tel hazretleri onun iin yallnda kendisine ikrm'da bulunacak kiiyi nasib eder." 225 stadn Hakk Meyih-i kiram (k.s.) hezarti buyurdular: -"stadlara kar gelmenin (onlara isyan etmenin) tevbesi yoktur." 226 Hikye (Edep) Eb'I-Hasan el-Hemedn (k.s.)227 hazretlerinden rivayet olundu. Buyurdular: Genliimde, bir gece Cafer el-Hlid'nin yanndaydm. Onun meclisine gitmeden ncede evde bir kuu frna atmalarn sylemitim. Kalbim hep evdeydi. Cafer, bana: -"Bu geceyi bizimle beraber geir," dedi. Ben herhangi bir ey bahane ederek, evime dndm. Kuu frndan karttlar. nme koydular. Hazr olanlarn gafil olduklar bir anda, kapdan bir kpek girdi. Frndan kzarm olan kuu (nmden) alp gtrd. Kuun altnda pien pilav getirirken hizmetinin etei bir yere takld. Hizmeti dt, btn pilav dkld. Sabah olduunda Cafer'in huzuruna vardm. Gzleri bana i-litiinde yle dedi: -"Mehiy-i Kirm'n kalbini muhafaza etmeyen (ho tutmayan) kiiye kendisine eza verecek bir kpek musallat klnr." 228 Hikye (Byklerin bedduas) eyh Eb Ali ed-Dakkk (k.s.) hazretleri buyurdular: Belh ehli, Muhammed bin el-Fazl (k.s.) Hazretleri'ni 229
225
226

Tirmi2i: 1948, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/515. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/515-516.

227

Yusuf i-Hemedni hazretlerinin asl ismi. Yusuf bin Yakb Hemednfdir. tmam-i Azam'n neslindendir. Silsile-i Aliyye'nin sekizincisidir. 1048 (H. 440) senesinde Hemedan'da dodu, iyi bir tahsil grd. Tasavvuf hrkasn Ebu Ali Farmed Hazretlerinden giydiler. Altm yldan fazla ders okuttu. Yedi bin kfirin imana gelmesine ve Mslman olmasna vesile oldu. Abdlhlik Gucdvn ve Ahmed Yesev Hazretleri gibi lim ve mridleri yetitirdi. Gavs- A'zam Abdlkadir Geyln Hazretleri ile gzel bir hatras vardr: Abdlkadir Geyln Hazretleri, Eb sid Abdullah ve fbn's-Sakk ilim renmek iin Badat'a geldiler. Yusufl-Hemedan Hazretleri'nin, Nizmiyye Medresesinde vaaz ettiini duymulard. Bunlar onu ziyaret etmeye karar verdiler. bn's-Sekk: "Ona bir soru soracam ki, cevbn veremeyecek." Eb Sid Abdullah;" Bende bir soru soracam. Bakalm cevap verebilecek mi?" Abdlkdir Geyln Hazretleri;" Allah korusun... Ben o byk zt'a nasl soru sorarm. Sadece huzurunda edebimle durur, beklerim. Kulak veririm hikmet dolu szlerine, onu grmekle ereflenir ve bereketlenirim." dedi. Yusuf Hemedn Hazretleri'nin bulunduu yere gittiler. O anda orada yoktu. Biraz beklediler. Yusuf Hemedn Hazretleri geldi. Onlar konumadan kendisi sze balad: fbns-Sekk'ya: -"Yazklar olsun sana ey ibn's-Sekk! Demek bana cevbn veremeyeceim bir sul soracaksn h! Sormak istediin sul udur. Cevb yledir. Ben gryorum ki, senden kfr kokusu geliyor." Sonra Ebu Said'e dnd: -"Sen bana bir sual soracaksn ve bakacaksn ki, ben o sulin cevbn nasl vereceim h. Senin sualin udur. Cevb yledir. Fakat sende edebe riayet etmediin iin, mrn hzn ve keder ile geecektir." Abdlkadir Geyln Hazretlerine dnd sevgi ile: -"Ey Abdlkdir bu edebin gzellii ile. Allh' Tel hazretlerini ve Rasln raz ettin. Cenb- Allah'n ve Peygamber efendimizin rzasn evliyullah'm himmetini kazandn. Ne mutlu sana... Ben senin Badat'ta bir krsde oturduunu, ok yksek bilgiler anlattn ve "Benim ayam, btn evliyullhn boyunlar zerindedir." dediini sanki, gryor gibiyim ve ben. yine senin vaktindeki, btn evliyullah senin onlara olan yksekliin karsnda boyunlarn emi hlde olduklarn grr gibiyim." buyurdu ve gzlerden kayboldu. Onu bir daha gremediler. Yusuf l-Hemedn Hazretlerinin bu byk kerameti gerekleti. bn's-Sekk okudu. Devrin en byk limi oldu. Eli olarak halife tarafndan Bizans'a gnderildi. stanbul'da btn Hristiyan papaz ve bilginlerini bilgisi ile aciz brakt. Orada bulunduu mddet ierisinde Bizans Kralnn kzna ak oldu. Kral: "Hristiyan olursan sana kzm veririm" dedi. Oda slm dinini bir kadn ile deitirip; Hristiyan oldu. Bel'm gibi kfr'de gitti. Btn sevab Ashab-i Kehf in kpeine verildi. Ebu Said'in mr ise hayat boyunca znt, ile ve zorluklarla geti. Abdlkdir Geyln Hazretleri ise evliyullah'm ba tac oldu. Allah'n dostlarna kar edepli ve terbiyeli olmak gerekir. Evliya olmad hlde "ben evliy'ym, ben mridim, ben eyhim" diyerek mslmanlarn inanlar ile oynayan kiinin iman ve nikh tehlikeye girdii gibi Cenab- Allah'n sevdii kiilere, Evliyullah'a dman olann da iman ve nikh gider. Yusuf Hemedn (k.s.) Hazretleri 1140 (H. 535) tarihinde Herat'tan Merv'e giderken yolda vefat ettiler. Edep bir tc imi nri Hda'dan Giy ol tac emin ol her bel'dan 228 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/516-517.
229

Muhammed bin FazI (k.s.) hazretleri, Belh ehrinde yetien evliy'nn byklerin-dendir. Doum tarihi kesin olarak belli deildir. yi bir eitim grd. Maddi ilimlerin yan sra manev ilimlerde tasavvufta da ilerledi. Belh ehri onu anlayamad. Onu ok sevdii vatanndan

kendi ehirlerinden srgn ettikleri zaman, onlara yle beddua etti: -"Allhm! Onlar sdk'tan menet" Gerekten ondan sonra Beeh ehrinden bir sddk kmad. Allh- Tel hazretleri bizleri ve sizleri evliyaya muhalefet etmekten muhafaza etsin! Amin... 230 KTAB EHLNE SESLEN Yce Meali: De ki: "Ey ehl-i kitb! Gelin, sizinle bizim aramzda msavi bir kelimeye... yle ki; Allah'tan baka ma'bd tanmayalm, Ona hibir eyi erik komayalm, ve bazmz ba'zmz Allah'tan beride Rab ittihaz etmesin." Eer buna kar yz evirirlerse, o vakit yle deyin: "hid olsun ki, biz hakkaten mslimiz: Mslemetkrz."64 231 Tefsiri: "De ki: Ey ehl-i kitb!" Ey Yahud ve Hristiyanlar! "Gelin" Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, kitab ehlinin (ve btn insanlarn) iman etmelerine haris idi (ok dknd). Allh Tel Hazretleri, kendisine mcdele ve delil getirmede adaletle gzel bir yol (ve metod) zere hareket etmesini emretti. Her akl-i selm sahibinin onun insaf zere bina edilmi bir kelm olduuna hidlik edecei bir yol takib etmesini ve mcdeleyi terketmesini buyurdu. Konumasnda, taassub aibesi olacak bir ekilde bir tarafa meyletmemesini emretti. Bu da merkezde sabit olan kelmdr. Bize ve size nisbetle eit ve mutedil bir szdr. Onun iin Allah: De ki: Ey ehl-i kitb! Gelin." Buyurdu. 232 Telev Kelimesinin Mans kelimesi, "gelin, buyurun," demektir. Burada geen, "gelin"den murad, kendisine davet edilen eyin (tevhidin) tayini ve ona nazar etmeye tevecchtr... Yoksa bir mekandan baka bir mekana gemek ve intikl demek deildir. nk bu lafzn asl juj 'den alnmadr. Bu da dk bir yerden yksek bir yere kmak demektir. Sonra ok kullanld. Hatta asl mans braklp, kendisine davet edilen ey zerine ynelme mansnda oldu. 233 Mslmanlar le Kitab Ehli "Sizinle bizim aramzda msavi bir kelimeye..." Kendisinden peygamberlerin ve ilh kitablarn ihtill etmedii msavi bir kelimeye gelin. Bazmz bazmza kar insafl o kelimede hibirimizin dier sahibine (karsndakine) meyletmeden kabul edecei kelimeye gelin. O kelime udur: "Allah'tan baka ma'bd tanmayalm," bdeti sdece O'na yapp ve ibdette ihlsla olmaya, "O'na hibir eyi erk komayalm," bdette mstahak olmada Allh'dan gayrisini asla O'na irfc komayalm. Ve onu ibdet etmeye ehil grmeyelim. Ve bazmi ba'zmz Allah'tan beride Rab ittihaz etmesin." "Uzeyr Allah'n oludur" veya "Mesh (sa Aleyhisselm] Allah'n oludur" demek suretiyle kimseyi Rab edinmeyelim. Haram hell ve helli haram yapma konularnda (dini, madd karlarna let eden) "ahbr" (din adamlarna kei, papa? ve hahamlara asla) itaat etmeyelim. nk onlarn her biri bizden bazlar ve onlar da bizim gibi beerdirler.... 234 Allah'a syanda Mahlka taat Fudayl (r.h.) hazretlerinden rivayet olundu. Buyurdular: -"Halik Tel hazretlerine isyan olan bir eyde mahlk'a
srgn ettiler. Semerkand'a yerleti. Semerkand ehrine "Kad" tayin edildi. Takva sahibiydi. limle ameli birletiren byk evliya ve lim, Muhammed bin el-Fazl el-Belhhazretleri,319 (m. 931) ylnda vefat etti. 230 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/517-518. 231 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/518. 232 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/518-519. 233 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/519. 234 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/519.

itaat etmeyi asla aklma getirmemi Ve mahlk'a aldr etmem! 235Kbleden baka bir yere dnlp namaz klnr m hi? 236 hid Olun ki Biz Mslmanz "Eer buna kar yz evirirlerse," Sizin kendilerini davet ettiinizi tevhd ve irki terk etmekten yz evirirlerse (Yahud ve Hristiyanlar, tevhide ynelmez ve irke devam ederlerse), "O vakit yle deyin:" Ey Habibim Ahmed! Raslm ya Muhammedi Sen ve m'minler, onlara yle syleyin: "hid olsun ki, biz hakkaten mslimiz: Mslemetknz." Yni delil ve hccetler sizi ilzam edip, sdece bizim Mslman olduumuzu itiraf ediniz. 237 Rum Kayserine Gnderilen Mektub Rivayet olundu. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri Rum Kayserine yle bir mektub yazd. "Rahman ve Rahm olan Allah'n ad ile Allah'n kulu ve rasl Muhammed'den, Rumlarn by Hirakle (Herakliyse); Selm, hidyete tbi olanlarn zerine olsun! Bundan sonra Ben seni islm'n davetine aryorum. Mslman ol, selmet bul (Dnyada esir olmaktan ve hirette azb grmekten kurtul) Mslman ol, Allh- Tel Hazretleri, sana ecrini iki kere versin Eer sen Mslman olmaktan yz evirirsen, Erilsilerin gnah senin zerindedir. Ey kitab ehli Ey ehl-i kitb! Gelin, sizinle bizim aramzda msv bir kelimeye... yle ki; Allah'tan baka ma*bd tanmayalm, O'na hibir eyi erik komayalm, ve ba'zmz ba'zmz Allah'tan beride Rab ittihaz etmesin." Eer buna kar yz evirirlerse, o vakit yle deyin: "hid olsun ki, biz hakkaten mslimiz: Mslemetknz.238 (2/46) 239 Rum Kayserinin Tutumu Sahih haberde yle geldi. Hirakliys, Efendimiz (s.a.v.) Haz-retleri'nin hli hakknda soruturma (ve aratrma yapt). Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'ni, ona gelen yazda rendi. Ve yle dedi: -"Keke onun (O Yce Rasln) yannda olsaydm, onun ayaklarnn altn perdim!" nk Herakliys, daha nceki kitablardan, Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin doruluu hakknda malumat edinmiti. Fakat bakanln elinden gitmesinden korktuu iinde imann izhr edemedi. Mektubun cevbnda Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine yle yazd: Gerekten ondan sonra Beeh ehrinden bir sddk kmad. Allh- Tel hazretlerf bizleri ve sizleri evliyaya muhalefet etmekten muhafaza etsin Amin... "Senin hak peygamber olduuna ahitlik ediyorum. Lakin Allh- Tel'nn sa Aleyhissem iin semi olduu eski dini terk etmeye gcmz yetmezi" Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Herakliys'n bu mektubuna taaccub etti. Ve yle buyurdu: "Muhakkak ki mlkleri, kyamete kadar ebediyen sabit. 240 rn Kisrsna Mektup Efendimiz (s.a.v.) hazretleri Farislerin meliki Kisr'ya da mektub yazd. Kisr {diplomasyla uymayan bir harekette ve kstahlkta bulunarak), Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin mektubunu yrtt ve onu ldrmeyi murd etti. Bunun zerine Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Kisr'ya beddua ederek yle buyurdu: "Allh- Tel onlarn mlkn yrtp (yeryznden kaldrsn bundan byle) ebediyen onlarn mlk ve saltanat olmasn!" Gerekten de yle oldu... 241
235

nk Efendimiz (s.a.v.) hazretleri; "Halik Tel hazretlerine isyan olunan eyde herhangi bir mahlka' hibir surette itaat edilmez." Kenzul-Umml: 14875, 236 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/520. 237 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/520. 238 Buhr-i erif: 3723. 239 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/520-521. 240 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/521-522. 241 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/522.

Kullukta hls Bu yet-i kerimede u iaretler vardr. Btn dinlerin asl, kulluu sdece Allah iin ihlasla yapmak tr. Allh- Tel buyurduu gibi: "Allah'tan baka ma'bud tanmayalm, O'na hibir eyi erk komayalm," Allh'dan bakasna ibdet etmediimiz gibi, Allh'dan rzsndan gayri bir ey de istemeyelim. bazmz Allah'tan beride Rab ittihaz etmesin. "Ve bazmz Rzk talep etmek ve ilerin grlmesini mutavasstlardan (araya girenlerden) grmek... "Eer buna kar yz evirirlerse," Bu asldan yz evirirse, "O vakit yle deyin," Siz syleyin ki: "hid olsun ki, biz hakkaten msmiz: Mslemetknz." Allh- Tel'nn bizi davet ettii tevhidte, kullukta ihlsta, irki nefyedip (kabul etmeyip) Allah'a teslim olduk.242 Kfirleri hid Tutmak (Ayet-i kerime'de: "hid olsun ki, biz hakkaten msmiz: Mslemetknz" buyruldu. Bunun hikmeti ve srr nedir?) slm'da kfirleri hid tutmann srr, kfirlerin, kyamet gnnde m'minlerin slm ve tevhid zere olduklarnda onlara ahitlik etmeleri iindir. M'minler de onlara ahitlik yapacaklar gibi.... 243 Mezzine ahidlik Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Eb Said el-Hudr (r.a.) hazretlerine buyurduklar gibi: -"Gryorum ki sen koyunlar (davarlar) ve krlar seviyorsun. Davarlarn banda yahud bdiyede (krlarda) iken namaz iin Zira mezzinin sesinin yetitii yere kadar, her insan, cin ve eytan mutlaka onun lehine kyamet gn ahitlik edecektir.244 lim Ve Amel Kfirlerin Mslmanlara ahidlii kyamet gnnde tevhid zere olacak ve kendilerinin aleyhinde de hccet ve delil olacaktr. Tevhid, urvet-i vusk (kopmayan gvenilir bir kulp) ve asllarn asldr. Gayb tarafndan ihlasl kullara hibe edilen kabuln kabuldr. Akll kiiye den, mansndan yz evirmek ve Allah'n kitabna asla muhalif olmamaktr. Kur'n- Kerim'in mans zerine dnmek ve derinlemesine inmekten mahrum olmamaktr. M'min mutlaka ilim ve amel yoluna girmelidir. M'min, elbiselerden soyulup, kefene sarlp, zerine toprak atlmadan (mezara girmeden) nce, cehalet, azgnlk ve dallet (sapklk) yolundan kanmaldr. 245 Zorun En Zoru Faziletli Abdurrahman el-Cmi (k.s.) hazretleri buyurdular: Bir gn Nuirevn'n meclisinde akll byk hkem topland. Sz zorun en zoru ne olduuna geldi. Rm'Iu Hakm, Hind'li Hakm, Hakm Bezer Cumhur. Rumlu Hakm: En zor ey, yallkla gelen fakirliktir. Hindli Hakm: Zorun en zoru, gam ve kederlerin okluuyla beraber, bedenin illeti ve maraz (hastal)dr.
242 243

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/522-523. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/523.

244

Buhri 3035, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/523-524. 245 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/524.

Hakm Bezer Cumhur: Zorun en zoru, ecelin yaklamas ve amelinin kt olmasdr. Hkem'nin hepsi onun sznn zerine ittifak ettiler. Allh- Tel hazretleri bizi ve sizi taat ve ibdetin halveti-ne (zevk ve tadna) erdirsin Lezzetleri kesen lm gelmeden nce, Allah bizleri, tevfk ile kuvvetlendirip, baarya erdirsin! mini246 BRAHM ALEYHSSELM Yce Meali: Ey ehl-i kitb! Niin brahim hakknda mnkaa ediyorsunuz? Halbuki Tevrat ve ncil ancak ondan sonra indirildi; bunu da m akl etmiyorsunuz?65 te siz ylesiniz... Haydi biraz bilginiz olan eyde mnkaa ettiniz; ya hibir ilminiz olmayan eyde niin mnkaa edersiniz? Halbuki Allah bilir, siz bilmiyorsunuz. brahim ne Yahudi idi, ne Nasrn... Ve lkin mslim bir hanf (lekesiz bir muvahhid) idi ve mriklerden olmamt.67 Dorusu, insanlarn brahim'e en yakn, her halde onun izince gidenler ve u Peygamber ve iymn edenlerdir. Allah da m'minlerin velsidir. 247 Tefsiri: "Ey ehl-i kitb!" Yahud ve Hristiyanlardan. "Niin mnkaa ediyorsunuz?" Mcdele ediyorsunuz?"hakknda/'MiIleti, "brahim," brahim Aleyhisselm'n eriat hakknda.... 248 brhim Dinler Tbiri249 Yahud ve Hristiyanlardan her biri brahim Aleyhisselm hakknda mnazaa ve mnkaa ettiler... Yahud ve Hristiyanlardan her biri, brahim Aleyhisselm'n kendilerinden olduunu zan ve iddia ettiler. Yahud ve Hristiyanlar, bu tutumlaryla Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine kar ykseklik taslamaya baladlar. Bunun zerine bu yet-i kerime indi. Bu yet-i kerime'nin mans: -"Neden brahim Aleyhisselm'm kendinizden olduunu iddia ediyorsunuz?" demektir. 250 Tevrat ve Incl Asrlarca Sonra ndi "Halbuki Tevrat indirildi mi?" Musa Aleyhisselm zerine. Ve ncil," Isa Aleyhisselm zerine... "Ancak ondan sonra..." Tevrat ve Incl brahim Aleyhisselm'n lmnden sonra indirilmedi mi? nk sizlere Yahud ve Hristayan ismi, ancak Tevrat ve ncil'in indirilmesinden sonra verildi. "Bunu da m akl etmiyorsunuz?" Tefekkr etmiyor musunuz? Mezhebinizin (yolunuzun) but-lnm(sapkln) dnmyor musunuz? Muhal olan bir eyin cidali ve ekimesiyle mcdele ediyorsunuz? (2/47) nk brahim Aieyhisselm ile Hazret-i Musa Aleyhisselm'n sene arasnda; bin (1000) brahim Aleyhisseim ile sa Aleyhisselm'n arasnda iki bin (2000) sene vardr.251
246 247

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/524. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/525-526. 248 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/526.
249

Bundan dolay bu gn baz chil insanlarn kt maksatla kullandklar, "brhim Dinler" tbiri Kur'n- Kerim'e zd ve limle badamayan bir harekettir. Dnyamz hzl bir ekilde dnmektedir. Byk bir deiiklie uramakta. Son dnemlerde globalleme hareketleri lkemizde balatld zaman, baz kesimlerin iyi niyetle "brhim Dinler" ifdesini kullandklar grlmektedir. "brhim Dinler" tbirini kullanmak sakncaldr. Yahudilik ve Hnstanhn ibrhim dinler olduunu sylemek Kur'n- Kerim'e muhalefettir. Yahudilik ve Hristiyanln brhim dinler olduunu sylemek tarihi bilmemektir. Bu tamamen Yahudilerin oyunudur. Hristiyanlarn misyonerlik hareketlerinin sonucudur. Yahudi ve Hristiyanlarn oyunlarna gelmemek lazm.... Hazret-i brahim ne Yahudydi, ne de Hristiyan.... 250 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/526-527.
251

brahim Aleyhisselm le Hazret-i Musa'nn arasnda bin sene veya Hazret- sa Aleyhisselm'n arasnda iki bin sene olduu bilgisi kesin deildir... Zira Peygamber Efendimizden nceki zaman kesin olarak tayin etmek mmkn deildir, ibrahim Aleyhisselm ile dier peygamberler, arasnda ne kadar zaman olduunu ancak Allah bilir... Bu konuda kesin bir nass yoktur. Zaten Efendimiz {s.a.v.) hazretlerinden baka dier peygamberlerin mrleri hakknda kesin bir bilgi yoktur. Bu bilgilerin ou, Yahud limlerin bilgilerine dayanmaktadr. Yahudler se insan tarihinin yedibin (7000) sene gibi gln bir ey sylemektedirler. Peygamberlerin iinde. Efendimiz

brahim Aleyhisselm, kendisinden uzun bir zaman sonra gelen bir kiinin din zerine nasl olur? 252 Yahud ve Hristiyanlar "ite siz ylesiniz..." Cmle mbted'dr. Haber tenbh harfi ile sadr oldu. Sonra bir istinaf cmlesiyle balanld. Bununla Yahud ve Hristiyanlarn gafletlerinin kemlini beyan etmek iindir. Yni sizler bu cihetten ahmak kiilersiniz, demektir. "Haydi biraz bilginiz olan eyde mnkaa ettiniz." Tevrat ve ncil'den Muhammed Mustafa (s.a.v.)'n peygamberliinden. hibir ilminiz olmayan eyde niin mnkaa edersiniz?" Kitabnzda zikredilmeyen ve hakknda bilginiz olmayan brahim Aleyhisselm'n dini hakknda neden mnkaa ediyorsunuz? nk brahim Aleyhisselm'n dini hakknda bilginiz her iki kitabnzda da (Tevrat ve ncl) kesin olarak yoktur. "Halbuki Allah bilir." Sizin ortaya koyduunuz ve bize de retmeye altnz delil ve hccetlerinizi Allah bilir. "Ve siz bilmiyorsunuz." ekime ve niza mahallini siz bilmezsiniz. "brahim ne Yahudi idi, ne Nasrn..." Takrir edilen burhann kendisiyle dile getirilmesinin tasrihidir. "Ve lkin bir hanf (lekesiz bir muvahhid) di" Bozuk olan inanlarn hepsinden meyletmekten uzakt. 253 "Mslim," Allh- Tel'nn emrine boyun emi! Bundan murad, o-nun slm milleti zere olduu mans deil, ancak mtereklii gerekli grmek iindir... "Ve mriklerden de deildi." 254 Yahud ve Hristiyanlar Mriktirler (Bu kavl-i erif) Yahud ve Hristiyanlarn mrik olduklarn ta'riz iindir. nk onlarn (Yahudilerin} "Uzeyr Allah'n oludur.255Ve (Hristiyanlarn da "Mesh Allah'n oludur"256 demelerinden dolay Yahud ve Hristiyanlar mriktirler... Allh- Tel mriklerin, brahim Aleyhisselm'n milletinden olduu iddialarn bylece reddetti. 257 brahim (A.S.) A En Yakn "Dorusu, insanlarn brahim'e en yakn," nsanlarn iinde, brahim Aleyhisselm'n dini zere olduunu sylemeye en hakl olanlar; "Her halde onun izince gidenler." Onun zamannda ona tbi olanlar "Ve u Peygamber!" Muhammed Mustafa (s.a.v.). O kendisine tbi olmutur. "Ve iymn edenlerdir." Bu mmetten, Allah'a ve Muhammed Mustafa (s.a.v.)'e i-man edenlerdir. nk onlar, kendilerine meru klnan ilerin ounda, asaleti zere Hazret-i brahim'e muvafakat etmektedirler... 258 Allah M'minlerin Velisidir Allah da m'minlerin velsidir."

(s.a.v.) hazretlerinden Jaka, sadece Nuh Aleyhisselm "m 950 {dokuz yz elli) yl peygamberlik yapt nas ile sabittir. 252 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/527-528. 253 Yahudi ve Hristiyanlarn brahim Aleyhisselm ile hibir ilgileri yoktur. 254 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/528-529. 255 Yahudilerin kendilerine kudsiyet vermek iin, Hazret-i brahim'e nisbetleri-nin olduunu iddia etmektedirler... Yahudilerin, brahim Aleyhisselm ile ilgileri yoktur. nk brahim Aleyhisselm, Yahudi deildi. Hristiyan da deildi... Cenab- Allah. Kur'n- Kerim'de: -"brahim, ne yahudi, ne de hristiyandi; fakat o, Allah' bir tanyan dosdoru bir mslmand, mriklerden de deildi." buyurmaktadr. Allah'n kitab karsnda Yahudilerin btn yalanlan ve iddialar botur. Kur'n- Kerim'in karsnda her ey durur. Cenab- Allah, brahim Aleyhisselm'in Yahudi olmadn belirttii halde, herhangi bir Yahudinin kendisini 0 Yce zta nisbet etmesi yalandan baka bir ey deildir, Et-Tevbe; 9/30, 256 Et-Tevbe; 9/30, 257 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/529. 258 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/529-530.

Allah, m'minlere yardm eder. Onlar imanlarnn sebebiyle en gzel bir ekilde mkfatlandrr.. 259. Kitab Ehlinden Bir Taife "Ehl-i Kitb'dan bir taife arzu etti kr'Sevdi ve istedi. kelimesi, manasnadr. ki "Sizi airtsalar;" Sizi slm dininden kfr dinine evirmeyi istediler. Burada, aL "bir taife" buyruldu. nk: "Ehl-i kitb iinden kalknan bir mmet var, gece vakitleri Allah'n yetlerini okuyup secdelere kapanyorlar 260 "Halbuki srf kendilerini artyorlar." Hl cmlesidir. Muhtablann rusuhlannn kemline dellet etmesi iin bununla getirildi. Onlarn salam olan dn zere sebtkr olduklarn beyan iindir. Yni onlar (Yahud ve Hristiyanlar) saptrmaya almalaryla hibir Mslman geri dndremez-ler. Bu ancak onlarn veballerini arttrr, ve bununla sebebiyle elim azblar kat kat olur. "Farkna varmyorlar." Veballerin kendilerine mahsus olduunu ve zararlarn kendi balarna geldiinin farkna varmazlar. Bilki Allh- Tel, kitab ehlinin (Yahud ve Hristiyanlarn) yollarnn, hak ve adaletten sapmak, hccet ve delilleri kabul etmekten yz evirmek olduunu beyan ettiinde; onlarn bu kadarnn zerine kalmadklarn (bununla yetinmediklerini); Yahud ve Hristiyanlarn, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine iman edenlerinin iine pheler koyarak (yeni m'min olanlar) saptrmaya altklarn beyan etti... Akll kiiye den, Allah'n rahmetinden tard edilmi, her trl insan ve cin eytanlarnn saptrmalar ve vesvese vermeleriyle salam yoldan sapitmamahdr, Melik'I-Mennn olan Allh- Tel hazretleri onlar islh etsin! Hak'dan sonra olan dallettir! 261 EFENDMZ (S.A.V.)'N VEFATI bni Mesd (r.h.) hazretleri buyurdular: Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin ayrl yaklat zaman, bizleri annemiz Hazret-i Aie (r.a.)'n evinde toplad. Sonra bizlere bakt. Gzleri, yalarla doldu ve yle buyurdu: -"Merhaba bizlere (ho geldiniz!) Allh- Tel size hayat (u-zun mr versin! Size Allah'n takva ve taatini tavsiye ederim! Ayrlk (vakti) yaklat! Alh'a, sidret'l-mnteh'ya ve cennet'I-me'v'ya gidi vakti geldi! Beni ehl-i beytimin erkekleri ykasn. Beni bu elbiselerime kefenlesinler; isterlerse yemen beziyle de kefenleyebilirler!... Beni ykayp, kefenlediiniz zaman; beni bu evimde kabrimin kenarnda eririmin zerine koyun! Sonra bir saat kadar evden kn beni yle brakn! Benim zerimde ilk namaz klacak olan habibim (sevgilim) Cebrail Aleyhisselm'dr. Sonra Mkil Aleyhisselm, sonra srafil Aleyhisselm, sonra lm melei (Azrail Aleyhisselm) ordularyla beraber (emirlerinin altndaki meleklerle) beraber zerimde namaz klacaklardr... Sonra blk blk gelin benim zerimde namaz kln!..." Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin ayrln duyduklarnda, sayha atp aladlar... Ve dediler ki: -"Ya raslallh! Sen Rabbimizin Rasl, cemaatmzn mumu (kandil ve nuru) ve ilerimizin sultansn! Sen bizden ayrldn zaman biz ilerimizde kime mracaat edelim?" Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular; -"Ben size bembeyaz bir cadde terkettiml Ve size iki vaiz hrakvnrnm 1 - Konuan (vaiz) 2- Susan (suskun vaiz) (2/48) Konuan vaiz, Kur'n- Kerimdir. Susan (suskun) vaiz ise lmdr. Bir i size mkil (kark ve zor) geldii zaman, Kur'n- Kerim ve snnet-i seniyye'ye mracaat ediniz. Kalbleriniz katlat zaman ise, onu. lmler (ve llerin) hallerinden ibret almak suretiyle (kalbinizi) yumuatn!262 Ne gzel buyurmular: Dnya ve mlk ebed deildir. Ey gen! Dnyada vefadarlk yoktur... 263

259

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/530.

260
261

I-ilmrn:3/113, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/530-531. 262 El-Bidyp ve Nihye. c. S, s. 253, bni Kesir. 263 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/531-533.

tikd ve Amel nsanlar, itikad ve amel ynnden farkldrlar... ilerinde kimi metindir, salam kale gibidirler. zerinde olduu inan ve itikddan asla sapmaz; velev ki btn insanlar onu saptrmak iin ittifak etseler bile... Bu dinde kusv mertebesidir. Bu mertebeye ancak peygamberler, evliya ve m'minlerden fertler (sayl kiiler) ulaabilirler. Hazret-i Ali (k.v.) yle buyurdular: "Perde keif olunsa (rt kalksa bile) benim yakn (kesin 0-lan inar.cm) artmaz. 264 ek ve phe hiss (gz ile grlen) eylere karmad gibi onlarn hkmnde olan eylere de karmaz. nsanlarn ierisinde kimi de ok zaittir. Kendisinde asla metanet yoktur. Bir hev (ve heves) rzgar esse onlar istedii gibi savurur. Eer kendilerine ezel inayet yardm etmezse (halleri ok kt olur). 265 nsanlarn Madenleri Farkldr Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"nsanlar, altn ve gm madenleri gibidirler."266 Yni, insanlar, amellerin, ahlaklarn ve szlerin madenleridirler. Lakin buralarda insanlar deiik deiiktirler. Altn ve gm madenleri bir dnden en dne varncaya kadar derece derecedirler... Misbh erhinde buyruldu: Bu hadis-i erifte u iaret vardr. Tabiatlarn madenlerinde bulunan cevherler ve gzel ahlak, nefislerin riyzetiyle ortaya kartmak gerekir; madenlerde bulunan cevherler, bir ok yorgunluk ve zahmetlerle kartld gibi... Syleyen ne gzel sylemi: ektiin zorluk ve zahmetler kadar yksek mertebeler kazanrsn ! Ykseklik arayan geceleri uykusuz geirir. Hem izzet ve eref aryorsun ve hem de geceleri uyuyorsun? Denize dalan, incileri arayan! 267 Ebdl ve Evtddan stimdd Elbette almak lazm!... Ebdl ve Evtddan istimdd di-lenmelidir. Umulur ki Allh- Tel Abdal ve Evtd (dostlarnn himmet ve) hrmetine bu yolun sulkunu kolaylatrr! Bu derin denizin tehlikelerinden Allah onu korur! Ne gzel buyurmular: Bari ondan yer ve gk ba ekti. Cisim ve cann getirilmesi zor oldu. Hepiniz akn yol gstericisinden kuvvetli oldunuz. O yk hepiniz ekmeye g getirdiniz... 268 Kitab Ehlinin nkr "Ey ehl-i kitb! Niin Allah'n yetlerine kfrediyorsunuz?" Tevrat ve ncilin konutuu (dile getirdii) ve Muhammed Mustafa (s.a.v.)'n peygamberliine dellet eden Allah'n yetlerini neden inkr ediyorsunuz? "Halbuki grp duruyorsunuz..." Halbu ki siz onun Allah'n yetleri olduuna ahitlik ediyorsunuz! "Ey ehl-i kitb! Niin buIayorsunuz?"Kantnyorsunuz, JUILj JJI "Hakk btlla," "Hakk"dan murad, Allah'n kitabdr. Allah'n Hazret-i Musa ve Isa Aleyhisselm'a indirdii kitab... "Btr'dan murad ise, Yahud ve Hristiyanlarn Tevrat ve Incl'de yapm olduklar tahrifattr. Onu elleriyle yazdlar, sonra dierinin iine kattlar ve byle btl, hak suretinde ibraz edip. Ve "hepsi Allah'n katmdadr," diyerek, halk aldatmaya altlar... "Ve hakk katmediyorsunuz?" (gizliyorsunuz) Muhammed Mustafa (s.a.v.)'in peygamberliini ve sfat ve vasflarn gizliyorsunuz. "Halbuki bilip duruyorsunuz."
264 265

Eb Suud Tefsiri: c. 1, s. 56, Hiyet's-Sened al'n-Nes: Hadis no: 4985. erhine baknz. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/533. 266 Bu Hads-i erf deiik lafzlarla baknz: Sahih-i Mslim: 4774; Msned-i Ahmed: 10533, 267 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/533-534. 268 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/534.

Onun hak ve kitabnzda sabit olduunu pek al bilmektesiniz! 269 KTAB EHLNN KT EMELLER Yce Meali: Ehl-i Kitb'dan bir taife de yle dedi: "Varn, o mminlere indirilene gpegndz iymn edin; hirinde de d np kfredin, belki onlar da dnerler.72 Ve kendi dininize tbi olanlardan bakasna eman verme-yn." De ki: "Her halde hidyet Allah hidyeti. Size verilen gibisi birine veriliyor veya rabbnzm huzurunda size galebe edecekler diye mi bu?" de ki: "Dorusu fazi Allah'n elindedir, onu dilediine verir ve Allah vs'dir, alimdir,73 Rahmetiyle imtiyaz dilediine baheder, daha Allah ok byk fazl shibidir. 270 Tefsiri: "Ehl-i Kitb'dan bir taife de yle dedi:" Onlar kitab ehlinin reisleri ve onlarn ardndan gelenlerdir. "Ona iymn edin," 0 Kur'n-i Kerime imannz izhr edin ki; "M'minlere indirilene," Mslmanlara indirilene... "Gpegndz," Gndzn banda, demektir. Gndzn yz, gndzn ondan ilk zahir olandr. Karlama annda insann ilk zahir olan taraf yz olduu gibi.. Ahirinde de dnp kfredin," Gnn sonunda slm inkr ederek, zerinde olduunuz dini izhr edin. Onlara gsterini... Sizin hi dnmeden iman ettiinizi sonra iman konusunda dnp aratrdnz, birinci grnzde yanldnz ve bundan dolay slm'dan kp eski dininize dndnz onlara gsterin! "Belki onlar da,"M'minler de, "Dnerler." Siz dndnz gibi, onlar da zerinde olduklar imandan dnerler... Burada geen, "taife"den murad, Ka'b Eref ile Malik bin Sayf tr. Bunlarn ikisi, kblenin Mescid-i Aksa'dan Kabe'ye evrildiinde, arkadalarna (kendilerine inanan ayak takmna) -"Namaz'da Kbeye dnmek hakknda Mslmanlara inen Kur'an'a iman edin. Gndzn banda Kbeye dnerek namaz kln; sonra gnn sonunda Beyt-i Makdise dnerek namaz kln! Bylece belki Mslmanlar da; -"Bunlar (kitab ehli) bizden daha iyi biliyorlar! Onlar Kabe'den dndklerine gre biz de dnelim!" derler." (2/49) "Ve inanmayn." Kalb bir tasdik ile ikrar etmeyin! "Kendi dininize tbi olanlardan bakasna." Dininizin ehline demektir. Muhammed (s.a.v.)'a tbi olan ve Mslman olanlara deil... Bu taife geen szleri syledi ve "Gnn banda Kur'n- Kerim'e iman ettiinizi izhr edin," dediler. Onlarn bu szlerinin bir ksm kalmt. O da: "Kalblerinizle Islmn hakikatim ve Kur'n- tasdik etmeyin Lakin imannz dilde Mslmanlara izhr edin! Bunu da ancak dindalarnza ikrar edin, demektir. 271 Hidyet Allah'n Hidyetidir "Deki: Ey habibim Ahmed! Raslm ya Muhammed! Reislerine syle ki: "Muhakkak ki hidyet Allah'n hidyetidir." Allah onunla dilediini imana hidyet nasib eder ve onu i-man zere sebatkr klar. Hidyet, inayet ve tevfk (baar vermek) Allh- Tel'nn katnda olduu zaman, sizin tuzaklarnz ve hileleriniz kimseye zarar vermez. Bu onlarn tuzak ve hilelerinin her zaman uzayp giden erefli bir ey olmadn beyan etmektir. "Size verilen gibisi birine veriliyor." Mahzf bir fiil iin lm'm takdiriyle illettir. Manas, siz bu sz sylediniz, ve tuzak kurup, hileyle gerisi geriye dndnz. Sizin srt evirmeniz, size verilenin mislinin kitab ve ilimden bakasna verilmesinden dolaydr; baka bir eyden dolay deil... Sizin hased (ve kskanlnz) sizi Kur'n- Kerim'i inkra gtrp, sylediklerinizi size syletti. "Veya size galebe edecekler (diye mi?)" "verilmesi" kavl-i erifinin zerine atftr. Buradaki cemi zamiri bir'e aittir. nk buradaki bir (kii), cemi manasnadr. Sizler hakka srt evirdiniz. Sizin hakka srt evirmeniz, sdece bunun iindir. Birine sizin kitabnzn benzerinin verilmesiyle kfrnzden dolay o size galebe edecektir.
269 270

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/535. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/536. 271 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/536-538.

"Rabbmzn huzurunda," Kyamet gnnde, delillerle sizi susturur. Zira Allh- Tel Hazretleri'nin kendisine vahiy verdii bir zat'n, Rabbinin katnda kimsenin, muhalif olanlara deliller getirip onlar susturmas elbette gerekir... 272 Fazilet Allah'n Elindedir "De ki: "Dorusu fazl," Hidyet, tevfk (muvaffakiyet), ilim ve kitab verilmesi, "Allah'n elindedir," Allah'n kudreti ve meeti (dilemesi) iledir. "Onu dilediine verir." Kullarndan... "Ve Allah vs'dir," Kudreti kmil ve tamdr. "Almdir." lmi kmil ve tamdr. Allah'n kudretinin kemliyle Allh- Tel'nn kullarndan dilediini diledii kullarnn zerine stn klmas (tafdl etmesi) sahih olur. Ailh dilediini faziletli klar. Allah'n ilminin kemliyledir ki, Allah'n btn fiilleri ancak ve ancak doruluk ve hikmet zeredir. 273 Allah Rahmetini Dilediine Tahsis Eder "Rahmetiyle imtiyaz dilediine baheder." Rahmetini tahsis edip verir, "Dilediine.. Allah ok byk fazl sahibidir." Bu son iki kavl-i erif, ncekilere bir ekleme ve ve olup o-nun mansn ikrar iindir... 274 ALM VE HASED Bu yet- kerimelerin tahkikinde u iaretler vardr. Muhakkak ki hased (kskanlk) her ne kadar insann cibilliyetinin merkezinde zerk edilmi (yerletirilmi, az ok btn insanlarda var olan) bir ey ise de; lakin hususiyetle; ilmi, sefihlerle ekimek,275 limlere kar gururlanmak. limlere kar stnlk taslamak, ilmi mal toplamaya vesile klmak, 276 lmi makam ve mevkinin hsl olmasna vesile etmek, 277 Dnya erbabnn nezdinde kabul grmek, 278 Ve bunlara benzer (AHhdan gayri dnyevi bir maksat iin elde etmeye alan kiiler hasedle hussilemi (zdelemi)tirler... Bunlar, Allh- Tel Hazretlerinin kendisine (ilimden) bir kelime verdii ve sahip olduu bu ilmi halka nereden (yayan ve topluma) faydal olan her (gerek) limi, kskanrlar. 279 Haset (Gpta) ki eydedir Hased'in hibir cinsi caiz deildir. Ancak iki eydehaset (gpta) etmek caizdir:
272 273

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/538-539. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/539. 274 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/539.
275

Buras aslnda u Hads-i erfin mealidir: "Kim ilim adamlarna (kar mnakaa ve ) mnazaa yrtmek iin veya beyinsizleri ek (ve tereddt)e drmek ve halkn yzlerini (sevgisini) kendi tarafna evirmek (ve taraftar toplamak) maksadyla ilim renmek isterse Allah da onu atee atar." Tuhfefl-Ahvezi c.7, s. 414
276

Bu konuda Efendimiz (s.a.v.) hazretleri yle buyurmaktadr: "Allah'tan bakas iin ilim renmek isteyen veya ilimle Allah (rzs) dan bakasn dileyen kimse, kendisine ateten oturacak bir yer edinsin." !bni Mace c. 1, s. 95
277

Efendimiz (s.a.v.) hazretleri Hads-i erifte yle buyurmaktadr. "Kim Aziz ve Celil olan Allah'n cemli (ve rzas) istenilecek eylerden bulunan bir lmi, dnya (maln) dan bir meta erimek iin renirse kyamet gn cennetin kokusunu bulamayacaktr." Eb Dvd c.3, s. 323
278

Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Kim ahiret amel (iji ile dnya (mal kazanmay) dilerse yznn gzellii deiir, zikir (ve vird)i iptal edilir. Ve ismi (cehennem) ate (in)de sabit klnr." 279 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/540-541.

(Birincisi:) Allh- Tel'nn kendisine verdii mal, Hak (Allah) yolunda helak edip sarfettii kii, (kincisi:) Alih- Tel'nn kendisine verdii hikmet (ilim ve marifeti) insanlara reten ve datan kii... 280 Yni bu ekilde olan hasede hased denilmez; bunlar gpta'dr ve caizdir. Yahudilerin Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine olan hasedi de bu kabilden bir eydi... 281 Hesab Grmeden Cehenneme Gidecekler Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Alt (snf insan) hesab'dan nce cehennem ateine gireceklerdir." Sordular: -"Ya Rasulallah! Onlar kimlerdir? Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: 1 - mirlerki, benden sonra zulm ve zorbalk sebebiyle, 2- Arablar ki rklklar sebebiyle, 3- Dehhklarki (ky, airet aalar, oymak reisleri, eyhler ve yetkililer), kibirleri sebebiyle, 4- Tccrlarki hyaneti sebebiyle, 5- ehir ve ky ehliki cehaletleri sebebiyle, 6- lim ehli ise hased (ve kskanlklar) sebebiyle (hesab'dan nce cehenneme) girerler... 282 ey btn hatlarn asldr. Onlardan ittika edin, kendinizi koruyun ve onlardan saknn. 1- Kibir, 2- Hrs, 3- Hased (kskanlk), Sizi kibirden sakndrrm! nk kibri blisi, dem Aleyhisselm'a secde etmemeye evketti. 283 Kibir Mevln Cami (k.s.) buyurdular: Kibirsiz lafdr ki O: Karanlk bir gece, kara tan zerinde yryen kara karncann ayak izlerini grr ve ayaklarnn vuruundan haberdardr... i ve d bir olmayan kiirlerle kolayca hemhal olma! Da ineden geirmek yeri yaratmakdan daha kolaydr... 284 Hrs Yasak Olan eylere eker Sizi hrstan sakndrrm! nk dem Aleyhisselm' hrs, (yasak olan) aatan yemesine sevketmiti. Yine Mevln Cami (k.s.) hazretleri buyurdu: Kendisinde kanaat olan her gnl azizdir. Hrs ve tamahkarlk olan kiiler, her ie el baladlar. Her nerede eyaya kar kanaat ettiyse orada hrs pazarn brakp savan krd... 285 Haset Sizi sakndrrm! Hased (ve kskanlktan). nk iki dem olundan biri, kardeini, sdece kskanlktan dolay ldrd. eyh Sa'd buyurdular: (2/50) Kimsenin iine eziyet vermemeye gcm yeter. Hasd' ne yapaym! Doru sylemesi bile rencide iledir... Sultann yolunu bile kskanp incitir... Halbuki onun az bir meakkatna kendisi g yetiremez... 286

280 281

Sahh~i Buhr: 71. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/541.

282

Kenzul-Umml: 44030, Hadis kitabnda bu Hads-i erf u lafzlarla bulunmaktadr: "Alt (snf nsan) hesab'dan nce cehennem ateine gireceklerdir." Sordular: -"Ya Rasulallah! Onlar kimlerdir? Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: 1 - mirler zulm ve zorbalk sebebiyle, 2- Arablar rklklar sebebiyle, 3- Dehhklar (ky, airet aalan, oymak reisleri, eyhler ve yetkililer), kibirleri sebebiyle, 4- Tccarlar yalanlar sebebiyle. 5- limler kskanlklar sebebiyle, 6- Zenginler cimrilikleri sebebiyle (hesab'dan nce cehenneme giderler." Kenzul-Umml: 44030 283 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/541-542. 284 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/542-543. 285 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/543. 286 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/543.

Kskanlk mr Ksaltr Esm287buyurdu: -"Yz yirmi (120) yanda bir adam grdm. Ve ona: 'Senin mrn uzatan nedir?1 diye sordum." O: -"Hased (kskanl) terk ettim ve (bylece uzun mre sahip olup) uzun kaldm." 288 Kskancn Ameli Makbul Deildir Baz eserlerde buyruldu. Beinci kat sem'da bir melek var. Gne aydnl gibi aydn ve nurn bir ekilde kulun ameli ykselirken, ona urar. O melek: -"Dur! Ben hased meleiyim! Gtrn o ameli sahibinin yzne arpn! nk o adam hased (ve kskan) bir kiiydi."289 Hased ve Kskan Kiinin Almetleri Denildi ki, hasedilerin (kskanlarn) almetlerindendir. 1- ahid olduunda (grdnde) dalkavukluk yapmas, 2- Gaybeti (uzaklap, hazr olmad) zaman, gybet eder, 3- Bel ve musibet geldiinde (basma gelene) sevinip zevklenir. Ne gzel buyurmular: "Allh- Tel hazretleri, fazileti yaymak dilediinde, buna hasd (kskanlarn) dilini vasta klar... Eer ate kendisine yakn olanlarla tutumasyd, d aacnn gzel kokusu bilinmezdi... 290 Kskanlk Hased (kskanlk) nefsin kt ahlaklarndandr. ok tevhid, ezkr (zikir ve dualar) ve eserleri Cebbar olan Allh- Tel hazretlerinden geldii grne vararak (inanarak); insan kskanl izle edip, gidermelidir. nk insanlarn, ilim, amel, ahlak ve dier faziletli vasflarda insan fertlerinin deiik deiik (derece derece) olmas Allh- Tel'nn insanla bir rahmetidir. Btn bunlar, ancak ve ancak, aziz ve alm olan Allh- Tel'nn ezel ilmiyle olan takdiriyledir... Kskan kii, Allh- Tel Hazretleri'nin mstahak ve layk olmayan bir kiiye in'm ve ihsanda bulunduu zannna kaplarak, Hak Tel hazretleri hakknda yakksz olan bir dnceye kaplan sefih ve beyinsiz kiidir. Allh- Tel Hazretleri, zlimlerin sylediklerinden pek yce ve mnezzehtir. 291 Hased Kt Gpta yidir Allh- Tel kitabnda kskanlar ktledi ve yerdi. yle buyurdu. "Yoksa, o nsa Allah'n fazlndan verdii nimeti ekemiyorlar da hased mi ediyorlar?" 292 Gbta vlen bir ahlaktr. Allh- Tel Hazretlerinden bizleri erefli sfatlarla ve latf ahlakla bezeyip sslemesini ve bizleri, nefs rezaletlerden uzak klmasn dileriz! min Ya Rabbe'l-lemn (lemlerin Rabbi olan Allhm dileimizi kabul et)! 293 EMNETLER KARISINDA KTAB EHLNN TUTUMU

287

Esm. ismi Abdulmelik bin Kureyb bin Ali'dir. Mehur dil lmi, lgat ve edebiyat aratrmacs. 122 (m. 740) ylnda Basra'da dodu, luat ve Arab kelimelerin kullanlma ekilleri hakknda, vahalarda, krlarda ve gebe kabilelerin arasnda dolat. Hem kabileler hakknda bilgi toplad ve hemde onlarn dili nasl kullandklarn ve hangi kelimeye nasl bir man yklediklerini ve hangi ses tonuyla kullandklarn rendi. Toplad bu bilgileri zamann halife ve devlet adamlarna takdim etti. Halife ve devlet adamlar tarafndan byk hediyeler ald. Arab dili ve edebiyatna byk hizmeti oldu. Kur'n- Kerim ve Hads-i erflere man vermede ok titizdi. Rivayeti esas alrd. Riva yeti bilmedi zaman da: "Arablar, bu kelimenin mans iin byle sylerler. Ancak yet-i kerime ve Hads-i erifteki murad olunan man nedir bilmiyorum?" derdi, bir ok kitab yazd. 216 (m. 831) ylnda Basra'da vefat etti. 288 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/543-544.
289

Bu konuda yle bir Hads-i erf vardr: "Hafaza melekleri kulun ameliyle ykselirler. Onunla beinci kat semya kadar karlar (geerler). 0 ameller sanki, ehline hazrlanp sslenen bir gelin gibiydi. Beinci kat sem ile vazifeli melek onlara: -"Durun! Bu ameli sahibinin yzne arpn! Ben hased meleim (kskanlk yapanlarn amellerini ve akbetini bilen meleim) Bu amellerin sahibi ilim renen ve rendiiyle amel edenleri Kskanyordu. Allah'n kendisine ibdet ve ilimde nasb verdii kiileri aa gryor, onlar ayplyor ve onlar kskanyordu. Rabbim, onun amelinin beni geip gitmesine izin vermememi bana emretti." 290 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/544-545. 291 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/545. 292 En-Nis: 4/54. 293 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/545.

Yce Meali: Ehl-i Kitb'dan ylesi vardr kif ona yklerle emnet birak-san onu sana te'diye eder; gene onlardan ylesi vardr ki, ona bir dinar emnet etsen tepesine binmedike onu sana te'diye etmez; bunun sebebi: nk bunlar "Bizim aleyhimize mm-lerde bir yol yoktur." derler ve Allah'a kar bile bile yalan sylerler.75 Hayr yol var... Allah var... Her kim ahdine vefa eder ve korunursa, phe yok ki Allah o mttakleri sever.76 Fakat onlar; o Allah'n ahdini ve kendi yeminlerini birka paraya satanlar... te onlarn hirette hi nasibi yoktur. Allah onlara kelmyla hitab etmeyecek ve kyamet gn nazar bu-yurmayacak ve kendilerini temize karmayacaktr. Onlarn hakk elm bir azaptr.77 294 Tefsiri: "Ehl-i Kitb'dan ylesi vardr ki, ona yklerle emnet braksan," "Ona u kadar emnet ettim," denilir. ( v) be harfi emnetin ilsk iindir. nk bir ey kendisine emnet edilen kii, o ey ona ilsk edilmi (bititirilip, yaptrlm) demektir. nk o emnet edilen ey o kiiye yaklatrlm ve muhafazas kendisine bititirilmitir. Burada geen, "kntar"dan murad, ok adet demektir. "Onu sana te'diye eder." O emneti, inkr etmeksizin noksansz olarak tam bir ekilde verir. Abdullah bin Selm gibi... Kureyl bir adam, Abdullah bin Selm'a iki bin (2000) ukye altn bor emnet etmiti. Abdullah bin Selm'da kendisine emnet edilen altnlar sahibine iade etmiti. Kitab ehlinden emnet ehli (emneti sahiplerine gnl holuu ile verenler) Mslman olanlardr. "Gene onlardan ylesi vardr ki, ona bir dinar emnet etsen," Burada geen "dinr"dan murad, ok az olan mal demektir. "Onu sana te'diye etmez;" Bu da Ka'b bin Ereftir. Kureyl bir adam ona bir dinar emnet etmiti. Ka'b bin Eref o bir dinar sahibine vermedi. nkr etti. Allh- Tel hazretleri onu (ve onun gibi olanlar) kitabnda yerdi. Hyanet ehli, kitab ehlinden Yahud ve Hristiyan olarak kalanlard. yet-i kerimenin mans, kitab ehlinin iinde yleleri vardr ki, emnete gayet riyet ederler. Hatta velev ki kendisine ok mal emnet edilse bile; o mal sahibine verir. Yine kitab ehli iinde bazlar gayet byk bir hyanet iindedirler. Hatta velev ki kendilerine az bir ey emnet edilse bile o mala ihanet eder. "Tepesine binmedike (zerinde kaim olmadka)," Hallerin ve vakitlerin umumiliinden istisn-i mferra'dir. Mans, o kii emnetini, hallerinden hibir hlde ve vakitlerden hibir vakit sana demez; ancak senin devaml zerinde durmadka veya senin onun bana mbalaa ile dikilmedike vermezler. Ancak, bir takm deliller getirerek, muhakeme olup srarla istemekle verir. 295 Yahudi Ve Hristiyanlarn Hakszl "Bu"Kitab ehlinin, hak ve hukuku terk etmeleri; "nk onlar," Bunun sebebi onlar: "Dediler ki:"Bizim aleyhimize mmlerde yoktur." Kitab ehlinden olmayanlarn, "Bir yol," Ayplama ve muhazaya yollan yoktur. (Hak ve hukuklar yoktur.)296
294 295

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/546. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/547-548.

296

Kitab ehli, kendilerinden olmayan, kendi inanlarn paylamayanlarn kendilerinin zerine bir hak ve hukuku olmadna inandklar iin, asrlarca Mslmanlara ve insanla byk zulmler ettiler. Yahud ve Hristiyanlarn bu zulmleri sadece ekonomik hakszlk deil; siys, kltrel ve insan bir ok hakszlk ve zulm ettiler: Yahudilerin "Hamursuz Bayram" (Pascha Holocaust) gnlerinde kullanmak iin, Yahud olmayanlar. (Mslman ve Hristiyanlar 1 ineli flara koyup, son damlasna kadar kann alarak, insanlar byk bir zulm ve ikence ile ldrdler. Peygamberleri kestiler. nsanlara akl almaz ekillerde zulmler ettiler. Bu konuda daha geni bilgi iin "Yahudi Mezlimi" kitabna baknz. Hristiyanlar. "Engizisyon Mahkemeleri" kurdular. Engizisyon Mahkeme-leri, Roma Katolik Kilisesinin Hristiyanl korumak ve kar inan ve fikirde olan insanlar dnce ve inanlarndan dolay feci bir ekilde cezalandrmak iin, Avrupal papazlarn kurduklar insanlk d bir mahkemedir. Engizisyon Mahkemeleri, 1183 tarihinde kurulmaya baland. talya. Fransa ve ngiltere, spanya, Almanya ve dier Avrupa lkelerinde kurulan bu mahkemeler, kendileri gibi inanmayan ve dnme yenleri. Mslmanlar, Yahudileri ve dier dinlere mensup olan insanlar, bilimsel fikirler ortaya atan aydnlar ve ilim adamlarn haksz yere idam ediyor veya yazdklar kitaplar ile beraber yakyorlard. Sanklarn avukat tutma haklan yoktu. Sank eer lm ise mezarndan karlp, cesedi (kemikleri) yaklr ve mirasna el konurdu. Engizisyon Mahkemelerinin nsanla haksz yere vermi olduklar zararn bilanosunu "Lgat- Tarihiyye ve Corafiye" adl eserde yle beyan edilmektedir: Engizisyon zulmnden baka yere g eden.........5.000.000 Kree ve zindana atlarak telef olan..................... 291.154 Korku ve ikenceden telef olan.............................. 43.000 Diri diri yaklan insanlar......................................... 33.746

Yolu istemeye haklar yoktur, demektir. nk taleb edilen eyler, ancak taleb edilenden istenen eye yol bulunduu zaman elde edilir. 297 mm Kelimesinin Mans "mm""mm"e mensb demektir. Efendimiz (s.a.v.)" hazretlerine mmi ad verildi; nk Efendimiz (s.a.v.) hazretleri yazmazd. nk ffj "mm" bir eyin asl demektir. Yazmayan kii, asl olan yazmamak hli zere kalm demektir. Denildi ki, Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, hakknda"m-m", denilmesi, onun Mekke'ye nisbet edilmesindendr. nk Mekke'nin bir ad da "mm'I-kur" ehirlerin anas ve merkezi'dir. 298 Yahudilerin Zulmleri "Ve Allah'a kar bile bile yalan sylerlerdi, Bunun kitablannda olduunu iddia ederek, "Ve onlar bildikleri halde." Onlar, kendilerinin yalanc ve Allah'a iftira ettiklerini bildikleri halde demektir. nk, kitab ehli (ve hususiyetle Yahudiler) kendilerine muhalif olan (kendi dinlerinde olmayanlara) zulm etmeyi helal sayyorlar. Ve dediler ki: -"Tevrtta, onlar hakknda bir haramllk yoktur."299 Zulm Btn Dinlerde Haramdr Bu iddialaryla Yahudiler, Allah'a iftira edip yalan sylediler. nk Allh- Tel hazretleri, indirdii btn dinlerde unlar vacib kld: 1 - Emneti sahibine vermeyi btn dinlerde vacib kld. 2- Bakasnn maln alkoymay, 3- Bakalarna (mal ve mallarna) zarar vermeyi 4- Ve bakalarna hyanet etmeyi haram kld. 5- Bakalarna zulm haram kld. 300 mmilere Yol Var "Hayr yol var. Allah var..." Yahudilerin nefyettii eyi isbt iindir. Evet onlarn (Yahudilerin) zerinde mmler hakknda yol vardr, demektir. "Her kim ahdine vefa eder." Cmlenin sonundaki zamir, "her kinrfe rcidir. (2/51) Kim ahdini tam olarak if ederse veya Allh- Tel Hazret-leri'nin kendilerine Tevrtta alm olduu ahdi ve onlardan, Muhammed Mustafa (s.a.v.) hazretlerine iman iin alm olduu ahdi ve emnete riyet miskm yerine getirirse; "Ve korunursa," irk ve hiynetten korunursa, demektir. '^ "her kim" artnn cevb u kavl-i eriftir:
damdan sonra cesedi yaklan................................. 18.027 kenceden yaralanan............................................. 18.000 Toplam............................................................. 5.403.920 kii. Dinlerin, nanlarn, fikirlerin, bilginin, medeniyetin ve insanln en byk dman olan Engizisyon Mahkemeleri resm olarak Napolyon Bonaparte tarafndan binbir trl zorluklarla 1807 tarihinde kaldrld.... insanlk ibret almaldr.., 297 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/548-549.
298

Mekke'nin mm'l-kur olduu hakknda Kur'n- Kerim yle buyurmaktadr: "ite bu da bizim indirdiimiz bir k'tb. Feyz u bereketi dnyay tutacak. Evvelki kitaplar bu tasdik etmedike muteber olmayacak. Bir de, mm'l-Kur'y ve hem btn evresindekileri inzar edesin diye ki. hirete iymn edenleri temin edecekler buna iymn ederler ve onlar namazlarnn zerine muhafz olurlar." El-Enm: 6/92; 299 "Ve ite byle sana arab bir kur'an vahyetmekteyiz ki mm'l-Kura'y ve evresindekileri sakndrasn ve o toplama gnnn dehetini haber veresin -onda phe yok-; bir frka cennette bir frka sar'dedir." E-ur: 42/7; smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/549. Yahudilerin, "Tevrtta, onlar (Yahudi olmayanlar) hakknda bir haramllk yoktur." dnceleriyle btn asrlar boyu kendilerinden olmayanlara ve zellikle Mslmanlara binbir trl zulm ve ikenceler ettiler. Yzlerce peygamberi ehid ettiler ve hatta bir ounu akl almaz ikencelerle ldrdler. Tarih boyunca Mslmanlara zulm ettiler. nsanlarn mallarn ele geirmenin btn yollarn caiz grdler. Bakalarn kandrmay ibdet saydlar. Yahudler. hlda bu dncededirler. Sinsi bir ekilde bakalarnn mallarn ellerinden almann yollarn aratrmaktadrlar. Bu konuda daha geni bilgi iin baknz. "neli F" Cevat Rfat Atlhn: "Yahudlikten Niin ktm" Max Frumkn:" Bedir Yaynevi, Yahud Mezlimi" mer Faruk Hilmi, Osmanl yaynevi. 300 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/550. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/550.

"phe yok ki Allah o mttakleri sever." Sznden caymak, hiynet ve ahdi bozmaktan kendilerini koruyanlar, Allah sever, demektir. Mtteklerin umumilii, cez'dan"her kim" rci olan zamirin makmmdadir. Takva, Allh- Tel Hazretleri'nin kendilerinden Muhammed Mustafa (s.a.v.) hazretlerine ve onun getirdii ilh kitab'a iman etmeyi nazar ve amel kuvvetin mkemmelliiyle gerektiren btn ilh ahd ve misklara umm olan (ine alan) bir ahdi ifde eder. 301 Tatn z Bu yet-i kerime, byk bir ie; ahde vef'nin iine dellet etmektedir. Bu undandr: nk taat (ve btn ibdetler) iki byk ite toplanmaktadr. Onlar: 1- Allah'n emirlerine ta'zm, 2- Allah'n mahlktna efkat... Ahde vefa bu iki ie beraberce mildir (kapsayp iine almaktadr). Bunun sebebi, mahlktn menfaat grmesidir. Bu da Allah'n yaratklarna efkat beslemektir. Allh tel hazretleri onu emretti. Ahde vefa etmek, Allh- Tel Hazretleri'nin emirlerine ta'zimdir... (eyh Ahmed Gazlhazretleri, buyurdular: "Btn ilimle-riikikelimede topladm. Bunlar; Allah'n emirlerine tazim, yarattklarna efkat etmektir.") 302 Mnafklarn Almetleri Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Drt (kt davran) vardr. Kimde bu eyler (bulunacak) olursa hlis mnafk olur. Kimde de bunlardan bir haslet (huy) bulunursa, terk edesiye kadar, nifaktan bir ey onda bulunmu olur: 1- (Bir ey) emnet braklsa (emin bir kii kabul edilip yanna bir emnet braklsa) ihanet eder. 2- Haber verdiinde yalan syler, 3- Szleme yaptnda (vefa ve sze ball terkeder ve bylece karsndakini) madur eder. 4- Dmanlkta haktan ve adaletten yz evirir. 303 i ve D Bir Olmayanlar Tuhfe'nin sahibi buyurdular:Mnafklarn almetleri, bu drt eyle snrl deildir. Belki btn zahirine uymayan herkes mnafklardandr. (i ve d bir olmayan her iki yzl insan mnafktr.) Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'n den saynn sadr olmas (mnafklarn almetleri drttr buyurmalar), makamn iktizs icabdr. alimdir. yi bir304 Ahde Vefa ki Trldr Ahde vefa (iki trldr.) 1 - Bakasnn hakknda olur, 2- Kiinin kendisi hakknda olur. Ahde vefa, bakasnn hakknda olmas mmkn olduu gibi, kiinin kendi nefsi hakknda olmas da mmkndr. Kiinin kendi nefsi hakknda ahde vefa ise, taat ve ibdetleri yapmak ve haram olan eyleri terketmektir. nk bu olduu zaman kii, taat ve ibdet edip haramlar terkettii vakit nefsi sevab ile fevz- necata erip kurtulur ve cezadan uzaklar... 305 Ahidleri f Akll kiiye den vazife, sevin ve zarar annda, gizli ve aikr (her hl- krda) vermi olduu ahdi (sz) muhafaza etmeye almaldr. 306 Hikye (Ahde Vefa)
301 302

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/550-551. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/551-552. 303 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/552. 304 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/552. 305 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/553. 306 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/553.

Hikye olundu: Gencin biri, dnyann ss ve gzelliklerine bakmamak zere Allh- Tel hazretleriyle bir akit yapd. Allah'a sz verdi. Bir gn pazara urad. Orada inci ve cevher ile ilenmi ok pahal, bir kemer grd. Kemere bakt, onu beendi. Sonra geip gitti. Kemerin sahibi de gencin byk bir beeniyle kemere baktn grd. Gen, oradan ayrlp gittiinde, adam cevher ve inci ilemeli altn kemeri kaybetti. Adam hzlca gencin arkasna takld. Adam genci yakalad ve ona: -"Ey yolcu! Sen hrszsn! Sen benim kemerimi aldn!" diyerek onu yakalad. Ve Sultana gtrd. Sultan o gence baktnda; -"Bu gen hrszlardan deildir," dedi. Adam: -"Hayr! O, benim u ekillerde olan kemerimi ald!" diyerek kemerinin zelliklerini anlatt. Sultan, gencin aranmasn emretti. Kemeri gencin belinde buldular. Sultan gence: -"Ey gen! Utanmyor musun, hayrllarn (iyillerin) elbiselerini giyiyor ve fcirlerin (ktlerin) amellerini yapyorsun?" Gen, akn bir ekilde kemere bakar. Ve: -"Ey Mevlm! Vazgeiyorum! Vazgeiyorum! ilh bir daha bunun bir benzerine dnmeyeceim (yapmayacam)" dedi. Sultan, gencin dvlmesini emretti. Dvmek iin gaib'ten bir ses iittiler. Syleyen kii grnmyordu. yle diyordu: -"Brakn onu! Onu dvmeyin! Biz onu te'dib etmek ve Terbiye etmek istedik." Sultan, gencin zerine srad. Genci iki gznn arasndan pt. sonra ona: -"Bana kssan haber ver! Hikyeni anlat?" dedi. Sultan taaccub etti. Hayretle u yet-i kerimeyi okudu: "Bir de antlatklar vakit ahidlerini yerine getirenler... 307 Bu hdise zerine kemerin sahibi: -"Bu kemeri sana hediyye ediyorum! Allah akna bunu benden kabul et. Ve bana hakkn hell et!" dedi. Gen: -"Benden uzak ol! Bu senin yaptn bir i deildir. Bunu yapan sanat (ve ilerin) sahibi olan Allh- Tel hazretleridir. Varlk zerinde Hak Tel hazretlerinden bakas tesir edemez. Diyarlarda onun gayrisinde kimse etkileyici deildir. Ne gzel buyurmular: Behl! ne gzel syledi. Mbarek huy, kiinin cenk ve yol -zere olan ariften alddr. Dostu tanmay iddia eden kii, dostluuna dmanlk giydirdi. Geri o hakdan haber vermektedir. Ama o halkn hepsine asla t veremez. Sen bu haber (hadiseye) vakf olduun zaman, nefsini terbiye etmek zere durup al! Her eyde Allh- Tel'nm varln mahede edip, ikilii ortadan kaldrp, Allah' Tel'nn zatnn pak-i sbhniyesine ulancaya kadar almaldr. Allh- Tel hazretleri bize ve sizlere mahede etmeyi nasb etsin! 308 Ahdini Birka Parayla Satanlar "Fakat onlar; satyorlar ..." Deitiriyor ve alyorlar, demektir. "Allah'n ahdini" Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine iman etmeye bedel ve emnete vefa "ya riyet konusunda, "Ve kendi yeminlerini," Onlar, "biz elbette kendisine yardm edeceiz ve mutlaka kendisine iman edeceiz" diyerek kendisiyle yeminlerini bozuyorlar... (2/52) "Birka paraya," Dnya art ve az bir eydir. "Onlar," Yani bu irkin sfatlarla mevsf olanlar, "Hi nasibi yoktur." Onlarn hiret'te." Ahiretin nimetlerinde "Allah onlara kelmyla hitab etmeyecek..." Bu kavl-i erif, Allh- Tel'nin gadabnn ve kzmasnn iddetinden kinayedir. Bundan Allh- Tel hazretlerine snrz. "Ve kyamet gn nazar buyurmayacak..." Bu istihne (kk) grmek ve gadab'dan mecazdir. "Ve kendilerini temize karmayacaktr." Evliyasn vd gibi onlar vmeyecektir. Huzurunda olann tezkiye edilmesi gibi tezkiye etmeyecektir. 309 Tezkiyenin Manlar Allh- Tel Hazretlerinden olan tezkiye ok deiik ekillerde tecelli eder.
307 308

Bakara: 2/177, smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/553-554. 309 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/554-555.

1 -Meleklerin dili zere olur. 2- Vantasizolur... Bu da; a) Dnyada olur, b) hiretteoIur... Allh- Tel'nn tezkiye etmesi, bazan meleklerin lisanlar zere olur. u kavl-i erifte olduu gibi: "Ve onlar ki mevllarnn rzasna ermek iin sabretmekte, namaz drst klmakta, kendilerine verdiimiz azklardan gizli-ak infk eylemektedirler ve seyyieyi hasene ile defederler. te bunlar, dnya yurdunun ukbs onlara. Adn cennetleri... onlara girecekler; atalarndan, zevcelerinden ve zrriyetlerinden salih olanlar da beraber... yle ki melekler her kapdan zerlerine girecek diyecekler: "Selm sizlere, sabrettiiniz iin. Bakn, ne gzel yurdun ukbas.310 Allh- Tel'nn tezkiye etmesi bazin de vastasz olur. Allh- Tel'nn vastasz olarak tezkiye etmesi; ya dnya da olur: Buyurulduu gibi: "O tevbekriar, o bidler, o hamdedenler, o oru tutanlar, o ruka varanlar, o secdeye kapananlar, o ma'rfu emredip munkerden nehyeyleyenler ve Allah'n hududunu muhafaza eyleyenler... Mjdele, hem o btn m'minleri." 311 Allh- Tel'nn vastasz olarak tezkiye etmesi hirette de olur. u kavl-i erifte buyrulduu gibi: "Bir selm, rahm bir rabden kelm!" 312 Yahudiler in Ackl Bir Azab "Onlarn hakk elm bir azaptr." Yapm olduklar bu isyan ve gnahlardan dolay onlarn hakk ok ackl bir azbdr. 313 Sebeb-i Nzul Bu yet-i kerime, Tevrt tahrif eden, Tevrtta Efendimiz (s.a.v.) hazretleriyle ilgili olan yetleri na't ve vasflarn anlatan deitiren; bu tahrifat ve ktlklerine karlk rvet alan Yahudiler hakknda nzii oldu. 314 YAHUDLERN TEVRTI TAHRF ETMELER Yce Meali: Bir de onlardan bir frka vardr, dillerini Kitaba eer b-erler, onu Kitb'dan sanasnz diye; halbuki Kitb'dan deildir. Hem "O Allah tarafndandr." derler; halbuki Allah tarafndan deildir de Allah nmna bile bile yalan sylerler.78315 Tefsiri: "Bir de onlardan vardr,' Tevrt tahrif eden Yahudilerden. "Bir frka," Ka'b bin Eref, Mlik bin Sayf ve ikisinin benzer ve yandalar... "Eer berler," kelimesinden gelmektedir. Bkmek demektir. (Burada gevelemk manasnadr.) "Dillerini Kitb'a," Kitab okurken dillerini bkerler, harfleri mahrelerindan ve yerlerinden karp tahrif ederler. "Onu sanasniz diye;" Tahrif edileni ve "Eer berler," kavl-i erifiyle dellet edileni sanmanz iin... "Kitb'dan" Kitabn cmlesinden... "Halbuki Kitb'dan deildir." Mensb zamirinden hldir. Halbuki onun okuduMar kitb'dan deildir. Onlarn dillerini bkerek okuduklar ey
310 311

er-Ra'd: 13/22,23,24, et-Tevbe:9/112

312
313

Yasin: 36/58. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/555-556. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/557. 314 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/557. 315 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/557.

gerekten kitab'dan olmad gibi onlarn itikadlarna gre de kitb'dan deil.... "Ve derler;" Zikir olunan dillerini bkerek (geveleyerek) okumalar ve tahrif, ak bir yol zere beyan edildi; Tevrat ve tariz deil... O tahrif edilenler, "Allah tarafmdandr." Ailh- Tel'nin katndan inmitirdirler. Yahudiler Tescilli Yalancdrlar "Halbuki o, Allah tarafndan deildir." Halbuki onlarn itikadlarna gre de o okuduklar eyler. Al-lh~ tel'nn katndan inmemitir. (Bu geree onlar pek a'l bilmektedirler.) "Allah nmna bile bile yalan sylerler." Onlar, Allah adna yalan sylyorlar ve Allah'a iftira ediyorlar. Bu onlar tekid ve Yahudilerin bilerek Allah adna yalan sylemeleridir. Onlar yalanclkla tescil etmektedir. 316 Yahudilerin Kitaba Katmalar lbni Abbas (r.a.) hazretleri buyurdular: Burada geen onlar, Yahudlerdir. Ka'b b. Erefe geldiler. Tevrt deitirdiler. Kendi elleriyle bir kitab yazdlar. Bu yazdklar uydurma kitab'da Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin vasflarn tamamen deitirdiler. Sonra Kurayza Yahudileri geldiler onu aldlar ve onu kitab (Tevrat) ile kartrdlar... 317 aret Edilen Baz Manlar Bu iki yet-i kerime'de u iaretler vardr: "Fakat onlar; o Allah'n ahdini satanlar.." Allh- Tel'nn misk gn kendilerinden tevhid ve vahdeti istemek hakknda ahid ald kiiler, demektir. "Ve kendi yeminlerini," Kendisiyle burada yapm olduklar yeminler.."Birka paraya," Dnya meta ve sslerinden, insann be duyularnn ve nefsn nefsin sfatlan gnahkr olduu eylere karlk satanlar... "ite onlarn hiret'te hi nasbi yoktur.' Rabbn ahlakn gzel kokularnn esintilerinin ruhniyetinden nasibleri yoktur. Allah onlara kelmiyla hitab etmeyecek." Yaklamak, konumak ve ikrm'da bulunmak suretiyle hitab etmeyecek. "Ve kyamet gn nazar buyurmayacak." inayet ve rahmet nazaryla onlara bakp; kendisi sebebiyle cehennem derekelerine mstahak olduklar kt sfatlardan onlar tezkiye edip onlara rahmet etmeyecektir. "Ve kendilerini temize karmayacaktr." Kt sfatlardan, o da cehennem ateinin yakt olmak ve ebediyyen cehennemde olmaktr. Onlar ebediyyen cehennem ateinden kurtulmayacaklardr. "Onlarn hakk elm bir azaptr." Allah onlara kelmiyla hitab etmeyecek, nazar buyurmayacak ve kendilerini temize karmayaca bir azb vardr... Mteyihlerin318 ve Evliyalk Taslayanlarn Durumu "Bir de onlardan vardr," Marifet ehli olduklarn iddia edenlerden vardr. ^JsfJL* IV? ;-jf j^-e Uij- "Bir frka, dillerini Kitb'a
316 317

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/557-558. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/558-559.

318

Mteyih, "teful" babndan ism-i fail'dir. Tefl babnn binas, iten olmayan bir eyi izhr etmek manasnadr. lim sahibi olmayan chil insanlarn bilgilik taslamalarna Teruf-i cahilane" denildii gibi, gerekten, marifet ehli, evliya, eyh olmad ve hakik manda bir ermilii olmad halde, baba ve dedelerinin slih insanlar, eyh veya temiz kiiler olmasn ileri srerek; kendilerinin de marifet ehli, ermi, eyh veya evliya olduunu iddia edenlere de "Mteyih" denir. Tasavvuf tbiri olan Mteyih, eyh olmad halde eyh gibi grnen, sahte eyh, eyhlik taslayan kii demektir. Buna "mteeyyih"te denir Sadk vicdan, mteyihlerin slm dinine verdikleri zarar yle beyan etmektedir: Din-i mbn-i ahmed-i mrsel be-bd dd Der snniyn teeyyuh der-ia ictihd islm dinini Snnlikte teeyyuh, ilikteki itihd berbd etti. Byk slm airi, Nb (k.s.) Hazretleri mteyihler hakknda yle buyurmaktadr: Asrda zndk sima eyhler Mstecabu'd-da'velikte lf atar. Gaybtan mansb verip tliblere Aldatp halk velayetler satar. Mteyih'lerin slm dinine vermi olduu zarar hibir din dman vermemitir. Din kisvesine brnp, saf Mslmalann tertemiz duygularn istismar eden insanlarn bu yolda kazanm olduklar her trl mal, para ve madd kar, fahielerin kazanlar ile ayn katagoride deerlendirilir. Merhum Ziya Paa. fuhu yaplarak kazanlan mal ile din alet edilerek kazanlan para ve mala yle lanet okumaktadr: "Lanet ola ol male k, tahsiline ann Ya din ola, ya rz-u namus ola alet" Mteyihlerin errinden ve fitnelerinden Allah'a snrz! Mtercim

eer berler," Marifet ehlinin kelimelerini dillerine dolarlar... "Onu sanasnz diye;" Marifetten (kendisini de marifet ehlinden sorasnz diye) "Kitb'dan" Ariflerin kalblerineyazlan kitab'dan.. "Halbuki Kitb'dan deildir." Ailh- Tel'nm arif kullarnn kalblerine yazdndan... "Hem O Allah tarafndandr.' derlen" llm-i Lednnfdendir, derler... "Halbuki Allah tarafndan deildir de Allah nmna yalan sylerler..." Manlar kaybetme annda evliyalk, eyhlik ve marifet ehlinden olma iddia'sn izhr ederek. Allah adna yalan sylerler... "Bile bile (kendileri gerei bildikleri halde," Kendileri, kendilerinin marifet ehlinden olmadklarn ok iyi bilmektedirler... Ve onlar yapmadklar eyleri sylemektedirler. Sa'd (k.s.) hazretleri buyurdular: Yni yaptklarndan dolay hesaba ekilmeden nce cehenneme girer. nk onun durumu ate ve muhasebe halidir. Ve eer bu durum azb'dan bir eit ise, cehennem azab daha iddetlidir... (2/53) Ne gzel buyurmular: Geri elbisesi ve grn temiz ama. siret ve ahlak kirlidir. Yaknlarnn ve tandklarnn iinde (gnl dnyasnn kapsn aacak) kilit adam yoktu. Ne gzel buyurmular: Eer er isen, kendi adamln syleme! Her usta ve korkusuz svarinin karsna ta kt sylenir... Yni her bid, son anda imann kurtaramaz. Ancak slih bir ekilde yaayanlar, salih olmayan bir ekilde vefat edebilirler... Bundan Allah'a snrz. 319 Btn Kerameti Sark Olmamaldr Ne gzel buyurmular: Kimse byk ve ba olmakla bir ey olmad. Balar vardr, beyin dahi kendisinde yoktur... Onun btn kerameti, sakal ve sarktr... Birde halka verdii emir Onun maharet grd sark ise pamuktandr... Onlar kendisinden soyulduunda ot gibidir o.... Yni ey yeil bitkiler, Ey iddia erbab hani manlar? Ey marifet ehlil Hani muhabbet? Ey muhabbet ehli! Hani taat? 320 Zinkr Kadnlarn Cehennemdeki Durumu Rivayet olundu: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, mirc gecesi, bir takm kadnlar grd. Kadnlarn ellerinde makaslar vardr. Kadnlar, o makaslarla kendi gslerini makaslyor. Para para kesiyorlard. ok iddetli bir azabn iindeydiler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Cebrail Aleyhisselm'a bunun sebebini sordu. Cebrail Aleyhisselm : "Bunlar, kocalar ve ocuklar olduu halde, zinadan ocuk douran kadnlardr!" dedi... 321 Sahte eyhler ve Zinkr Kadnlar eyh es-Sf (k.s.)322 hazretleri buyurdular:
319 320

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/559-562. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/562. 321 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/562-563.
322

eyh es-Saf (k.s.)'nin kim olduunu kesin olarak bilinmemekle beraber, Musannif hazretlerinin Celvetiyye tarikat- liyyesinde olmas, ve Celvetiyye tarikatnn silsilesinde bulunan eyh Safiyyddin Erdebili (k.s.) olmaldr... eyh Safiyddn-i Erdebil, 650 (m. 1252) ylnda Erdebil'de dodu. Babasnn Hoca Kemaleddin Arabah'n olu olduu sylenir. eyh Safiyyddin kk yata babasn kaybetti. yi bir eitim grd. Tasavvuf, marifet ve hikmeti, Zahid Rknddin brahim bin Ravn Emr bin Bbil bin eyh Bndr Krd Sencri Geyin hazretlerinden tam yirmi be yl kadar ilim tahsil etti. eyhinin kzyla evlendi. Hocasnn halifesi olarak Erdeb'e yerleti. Orada irada balad. Birok talebe yetitirdi. 735 (m. 1334) ylnda Erdeb'de vefat etti. eyh Safiyyuddn (k.s.)'dan sonra onun ocuk ve torunlarna "Safev" eyhleri denildi. Bata Osmanl devleti olmak zere btn Trk devletlerinin onlara byk bir saygs vard. Osmanllar, her sene onlara "ra Akesi" ad altnda hediyeler gnderirlerdi. Zamanla her tarafa hretleri yayld. Timurhn, Yldrm Beyzid'i malup edip, Anadoludan esir ettii Trkmenleri, Safev eyhlerinin ricas zerine serbest brakt ve Anadolu'ya gnderince otn Anadolunun ou Safevlere mrid oldu. Kendilerinde maneviyt kalmayan Safev eyhleri postu brakp tahta gemeye karar vermediler. Babadan ola geen eyhlikte maneviyat, cezbe ve ak kalmamt. Tek istekleri dnyalk olmutu. Bundan dolay eyh Safiyyuddin'in torunlarndan Cneyd postan tahta gemeye karar verdi. Snn olan Osmanl ve dier Trk devletlerinin alternatifi olmak iin ilie kayd lar. Kendileri zbe z Trk olduklar halde, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin soyundan geldiklerini yaydlar. Sahabelere dil uzattlar. ah smail, Snn olan annesi Halime hanm Tebriz'de ehir meydannda ibret-i lem iin idam etti. Sahabelere dil uzatmayan herkesi idam etti. Yavuz Sultan Seiim ile yaplan savata malub oldu. Anadoluda Safevler adna ayaklanmalar oldu. Anadoludaki mridlerle Safevlerin arasndaki ba ve iletiim koptu. Bunun zerine Anadoluda bulunan Safevlerin mridleri, camilerden koptular. Safevlerle de ilikileri kesilince camiiden de oldular dergahtanda... lim, marifet, hikmet, eriat ve tarikattan uzak bir halde yaadlar... Zamanla ok garip bir topluluk meydana geldi... Safev devleti, 1150 (m. 1737) ylna kadar devam etti. Safevler hadisemi, eriat, ilim, amel. ak, vecd ve maneviyattan uzaklaan, tahrif edilen

Marifet iddia edip, ird makamna oturanlar; dnya menfaati iin gsteri yapan (sahte eyh ve evliyalk taslayanlara) yaplacak azb, bu zinkr kadnlara yaplan azabn yetmi kat olacaktr.... 323 algclar alg aletlerini alet ederek, dnyalk kazanan bir kii, Kur'n- Kerim'i vesile klarak dnyalk menfaat elde etmeye alan kiilerden (kt lim ve sahte eyhlerden) daha ehvendirler... 324 Ekmee Ulamak Mesel yksek bir yerde, ekmek olur da, oraya eli ulaamaz-sa bir kimsenin ve orada ekmee elinin yetimesi iin ve Kur'n- Kerim'den baka bir ey yoksa; ekmei elde etmek iin Tanburu (alg aletini) ayaklarnn altna alp ekmee uzanmaldr; Kur'n- Kerim'i ayaklarnn altna almamaldr... Denildi ki: Dini satmak, apak ve byk bir zarardr. En byk ustalk dnyay sarfedip, din satn almaktr... 325 eyhlerin ou Sen bu zamann eyhlerine (eyh olduklarn syleyen kiilere) bakacak (ve Kur'n- Kerim ve snnet-i seniyye'ye gre hallerini inceleyecek olursan); bu eyhlerin ounun gerekten hakketmedikleri (hakka ermedikleri ve evliya olmadklar halde eyhlik) makamlar iddia ettiklerini grrsn! Bu zamann eyhleri, yalanlarla halk saptmaktadrlar.326 Kendisinde man ve hakikatte bir eser olmayan hurafe, akl ve mantk d hikyeler, Kur'n- Kerim ve snnet-i seniyyeye uymayan uslblarla halk dallete drmektedirler. 327 Mteyihlere Halk Nasl Davranmal? Akll kiiye den vazife, onlarn (sahte eyh ve mteyihlerin) zahirlerine bakp asla onlara aldanmamaldr. Sahte eyh ve mteyihlerin eser ve ilerine bakarak, yoldan asla kmamaldr. Mslman kii, hemen sahte eyh ve mteyihlerin zahir baz ilerine (istidrlanna) bakarak; onlara aldanmamal, hak ile btln arasn ayrmaldr. Arif ile chil'in arasn tefrik etmelidir... Hak'dan sonra gelen btldr... A!lh- Tel hazretleri, bizi ve sizi hak yoldan saptmaktan ve kt amellere kaymaktan korusun. min! Ya Mtel! 328 PEYGAMBERN VAZFES Yce Meali: Hibir insan iin o salhiyyet yoktur ki, Allah ona kitb versin, hkm versin, peygamberlik versin de o sonra insanlara "Allah'tan beride bana kul olun" diyebilsin. Velkin "Kitb talim etmekte olduunuz ve ders alp vermekte bulunduunuz iin rabbaniler olunuz" der.79 Ve hibir zaman size melikeyi ve peygamberleri rablar ittihaz etmenizi de emredemez. Ya siz mslman olduktan sonra size kfr emredebilir mi?80 Hem Allah vaktiyle peygamberlerin yle mskn almtr: Cellim hakk iin, size Kitb ve Hikmet'ten her ne verdimse, sonra size beraberinizdeKini tasdik eden bir resul geldiinde, ona mutlak iymn edeceksiniz ve elbette
mteyihlin ve babadan ola geen bir eyhliin neler getirdiine en bariz bir 323 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/563. 324 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/564. 325 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/564.
326

Musannif hazretlerinin zamannda ki eyhlerin durumu byle olduuna gre bu an mteayyihlerin durumu daha feci olsa gerek! Bu an mtehiyierinin errinden ve fitnesinden Allah'a snmak lazm. nk Mslmanln nndeki en byk engel bu an mteyihleridirler. Zira mteyihler. halkn ilim sahibi olmasn ve dinlerinin doru bir ekilde renmelerini istememektedirler. Bu an mteyihleri, h Allh' Tel hazretlerinin kendi ailelerinin tekelinde olduunu sanmakta... Ve ancak kendi soylarndan gelenlerin eyh olabileceini ve dier insanlarn kendilerine mrid olmalar gerektiini inanmaktadrlar. Senin deden benim dedemin mridiydi: sende benim mridim olacaksn, dncesiyle halka yanamaktadrlar... Bunlar halkn manen ilerlemelerini istememektedirler. Musannif ismail Hakk Bursev bu an sahte 327 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/564. 328 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/565.

ona yardmda bulunacaksnz, "Buna ikrar verdiniz mi? ve bunun zerine ar ahdimi boynunuza aldnz m?" buyurdu. "krar verdik." dediler. "yle ise" buyurdu: "hid olun, ben de sizinle beraber hidlerdenim."81 Demek kif bunun arkasndan her kim dnse, artk onlar hep dinden km fsklardir.82 Daha Allah'n dininin gayrisini m aryorlar? Halbuki gklerde ve yerde kim varsa, hepsi ister istemez O'na teslim olmu, hep dndrlp O'na gtrlyorlar. 329 Tefsiri: "Hibir insan iin o salhiyyet yoktur ki," 330 Sebebi Nuzl Yahud ve Hristiyanlarn peygamberlere yapm olduklar iftiralarnn beyndr. Necrn Hristiyanlar: -"sa Aleyhisselm bize kendisini Rabb edinmemizi emretti," dediler. H ki sa Aleyhisselm byle bir ey sylesin! Mslmanlardan bir adam geldi. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine: -"Bazmz bazmza selm verdii gibi, biz sana secde etmeyelim mi?" dedi. Bunun zerine Efendimiz (s.a.v.): -"Maazallah! Allah'tan bakasna ibdet etmekten veya Allh'dan gayriye ibdet etmekten, (Allah'a snrm!)331 dedi. ster beer veya bakas bir ey olsun, Allah' Tel'dan bakasna ibdet etmek veya ibdet etmeyi emretmek, sahih ve doru olmaz. Burada hkmn illetini beyan etmek iin; hususiyetle, jjQ b\s "Hibir beer iin o salhiyyet yoktur ki," buyruldu. nk beeriyet kfirlerin kendisine isnd ettikleri, ie zttr. (Zira beer olan lh olamaz)... "Allah ona kitb versin," Hakk konuan (doruyu dile getiren), tevhidi emreden ve irki nehyeden, Tevrat, ncl ve Kur'n- Kerim gibi bir kitab versin; "Ve hkm versin," Anlay ve ilim versin. "Peygamberlikversin," Kitabn verilmesi, hkmn verilmesini gerektirir. Hkmde itibr edilen ey, kendisinde ilim ve amelin var olmasdr. Bundan dolay, yet-i kerim'de U-1 "Kitab "hkm" zerine takdm olundu. nk l_kiJ "hknV'den murad, eriat ilmi, kitabn maksadlarn (manlarn) ve hkmlerini anlamaktr. Zira, btn lgat ve tefsir, bu "hkm"n ilim olduu zerine ittifak ettiler. Allh- Tel yle buyurdu: "'Ey Yahya! Kitab' kuvvetle tut' (dedik) ve daha sab iken ona hikmet verdik.332 lim ve anlay verdik, demektir. 333 Semav Kitablarn nii Semav kitab. nce iner, sonra o kitab peygamberin aklnda husule gelir. Peygamber (s.a.v.) o kitab anlar ve esrarna vakf olur. Peygamber (s.a.v.)'in o kitab anlamas hsl olduktan sonra, o kitab halka tebl eder. Bu peygamberlik ve haber vermektir... Bu tertib ne gzeldir! "Sonra diye bilsin," Allh- Tel Hazretleri, kendisini zikredilen ereflerle merref kldktan, kendisine hakk tarif edip rettikten ve kendisini yksek ilere muttali kldktan sonra diye bilsin:(kime) "nsanlara, kul olun" "Allah'tan beride bana,"(Allah'i brakp da bana kul olun) (harf-i cerri) "kul" kelimesine taalluk etmektedir. nk kendisinde fiil mans vardr. "Ve lkin,"Onlara yle der: "Rabbaniler olunuz" "Rabbn," Kelimesinin Mans "Rabbn." Rabbe mensb, demektir. Kendisine elif ve nun ziyde klnmtr. kelimesi gibi. Uzun sakall insana "sakala mensb" denilir. Burada bu sfatn kemline dellet mans vardr. (2/54) Bir kii, mbalaa kasdi olmakszn sakala nisbet edilecek olursa, o zaman, "sakala mensb" denilir. "Rabbn," ilim ve amelde mkemmel, Allh- Tel'hn taatma ve dinine iddetle sarlan demektir.
329 330

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/566-567. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/567. 331 Ed-Drrl'mensr: 2/250. 332 Meryem: 19/12. 333 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/567-568.

"lh'a mensb adam" denildii gibi... Kii, ilh marifet ve taata yneldii zaman, "Allah adam" denilmesi 334 gibi... Kitab retmek Kitab ta'Iim etmekte olduunuz ve ders alp vermekte bulunduunuz iin..." Sizi kitab renmeye dersini yapmaya, yani okumaya devam etmeniz sebebiyle demektir. Burada kitabn talm (retme iinin) okumadan nce zikredilmesinin sebebi, Kitab retmenin (mstakil olarak) okumaktan ok erefli (ve stn) olmasndandr... hibir zaman size melikeyi ve peygamberleri rablar ittihaz etmenizi de emredemez." "Sonra diye bilsin," kavi-i erifinin zerine atf olduu iin mensbtur... Cmlenin bandaki % kelimesi; "Hibir beer iin o salhiyyet yoktur ki," kavl-i erifineki nefy mansn te'kd iin ziyde klnmtr. Mans; Allh- Tel Hazretleri'nin peygamber olarak gnderdii bir ztn, kalkp insanlara, kendi nefsine ibdet etmesini emretmesi; melekleri ve peygamberleri Rab edinmelerini emretmesi yakk alan bir ey deildir. Byle bir ey asla mmkn deildir, demektir. Kurey ve Sabitlerin335, melekler Allah'n kzlardr. 336 Yahudilerin, Uzeyr Allah'n oludur337 Hristiyanlarn da Mesh (sa Aleyhissefm) Allah'n oludur, demeleri gibi... 338 Peygamberler Kfr Emretmez Ya sz! Musluman olduktan sonra size kfr emredebilir mi?" Beerden nefyinin inkrdr. Zamir kendisine rcidir. Mans: Siz tevhid ile muhlis kiiler olduktan sonra; peygamberler hi size, meleklere ibdeti ve Peygamberlere secde etmeyi emrederler mi? Farz- muhal size bu kfr emretseler, peygamberlik ve iman kendilerinden alnr. 339
334

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/568-569.

335

379 Sabitler, Kur'n- Kerim'de, yahudi ve hristiyanlarla birlikte zikredilen sabitlerin kimler olduu hakknda mfessirler deiik grler ileri srmlerdir: 1- Sabiler; hristiyanlar, yahudiler ve mecusler arasnda bir topluluk olup hi bir dine sahip deillerdir: 2- Ehl-i kitap olup Zebur'u okumaktadrlar; 3- Yahudiler ile mecusler arasnda bir topluluktur. Onlarn dini yoktur; 4- Sabitlik dier dinler gibi bir din olup mensuplar sadece "Lailahe illallah" derler ve hi bir ekilde ibadet etmedikleri gibi bir kitaplar ve tandklar bir peygamberleri yoktur. Musul blgesinde yaarlar; 5- Meleklere tapnan bir topluluk olup, bir kbleye ynelerek namaz klarlar ve Zebur'u okurlar; 6- Irak taraflarnda yaayan bir topluluk olup. peygamberlerin tamamna iman ederler, her sene otuz gn oru tutup. Yemen'e doru ynelerek gnde be defa namaz klarlar (Taber. Camiul-Beyan an TeVil-i ytil Kur'n. Msr 1969. I, 318-320; Ibn Kesir, TefsirulKur'nil-Azim. stanbul 1984,1, 148-149). 7- Fahruddin er-Raz dier grleri zikrettikten sonra sabitlerin, yldzlara tapan bir topluluk olduu grn doruya en yakn olarak kabul etmektedir (Tefsir-i Kebir, II, 105). 8- Arapada "sabi" kelimesi, bir dinden kp baka bir dine giren kimse anlamndadr. Bunun iin mrikler, Raslllah (s.a.s)'i sabit diye isimlendirmilerdir. nk o, dinlerini reddedip yeni bir dine balanmt (M. Hamdi Yazr. Hak Dini Kur'n Dili. istanbul 1936,11,1750). 9- Dier bir gre gre sabit kelimesi, eski bir dine mensup olan toplulua verilen isimdir ve Arapa bir kelime olmayp, asl "sab" olan sryanice bir kelimedir. Kelime nin aslnn bu olduu kabul edilirse, mriklerin Raslllah (s.a.v)'e sabi demelerinin sebebi olarak, onlarn onu "Lailahe illallah" demekle sabiilere benzettikleri sonucu ortaya kar (Taber, Tarih, 1, 319; Ibn Kesir, a.g.e. I, 149). 1O- Bir rivayete gre ise Sabi, Hanh olarak isimlendirilen, Idris {a.s)'n torunu Lamek'in dier bir addr. Ve sabiler adlarn ondan almaktadrlar (bnl-Esir, el-Kmil)i't-Tarih, Beyrut 1979,1. 62). 11- bn'1-Esir, Nuh (a.s)'n gnderildii kavmin sabitlerden bir topluluk olduunu ve onlarn putlara tapndklarn kaydetmektedir. 12- Zerdlkten nce Farslar'n hristiyanlktan nce de Rumlarn tbi olduu din sabitlikti (bnl-Esir, I. 275. 324). Rumlarn Sabiler'de olduu gibi, adlarn yedi gezegenden alan yedi tane putlar vard (bnl-Esir, a.g.e. I, 330). 13- Sabitliin esas itibar ile mnzel bir din olmas muhtemeldir. Ancak zamanla felsefi ve siyasi etkiler erevesinde bozulma ve sapmalara uram ve bir gizlilik, btinilik zellii kazanmtr. Sabiler, ilk sabiler ve sonraki sabiler olmak zere iki ksma ayrl maktadr. Bu ki ekoln arasnda mterek olduklar noktalar yannda birbirinden ayrldklar noktalar da vardr. lk sabilik. Hindistan. Eski Msr, Suriye ve Keldnlerin tbi olduklar ekold, Eski Yunan ve Rum dinleri de bu inancn bir yansmasndan ibarettir. Sonraki sabiler, srail, Iran, Yunan ve Roma gibi deiik kltrlerin tesiri altnda ekillenen Sryan ve Keldn sabitleridir (M. Hamdi Yazr, a.g.e. 11,1751) Bu konuda daha geni bilgi iin amil islm Ansiklopedisine baknz.
336

Allh' Tel mriklere yle cevab verdi: "Y!.. imdi rabbiniz sizi oullarla mmtaz kld da kendisi melikeden diiler edindi yle mi? Hakkaten siz ok byk bir sz sylyorsunuz!," Isr: 17/40.
337

Allh' Tel Yahud ve Hristiyanlara yle cevb verdi; Yahudiler "Uzeyr Allah'n olu" dediler. Nasr'nler de "Mesih Allah'n olu." dediler. Bu onlarn azlaryla syledikleri szleri ki nceden kfredenlerin szlerine bezetiyorlar. Allah kahredesiler; nereden saptrlyorlar. Ahbarlanni, ruhbanlarn. nderlerini Allah'dan baka rabler edindiler. Meryem'in olu Mesih'i de... Halbuki hepsi ancak bir ilha ibadet ile emrolunmulard ki. baka ilah yok... Ancak O... Tenzih o sbhna; onlarn kotuklar irkten. 31 et-Tevbe: 9/3031 338 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/569-571. 339 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/572.

Peygamberler Allh- Tel'nin kendisine kitab, hkm ve peygamberlik verdii zt insanlarn en limi (bilgini) ve en faziletlisi olur... Bu durum onlar ulhiyet iddiasndan alkoyar. Zira Allh- Tel hazretleri, kitab ve vahyi, ancak temiz olan nefis (kii), zatlara ve pak olan ruhlara indirir. Hibir beerde peygamber olup da, halk Allah'n gayrisine davet etme olmad. Hibir peygamber, halk Allh'dan gayrisine davet etmedi... 340 Amelsiz lim ve llimsiz Sofu Bilki ilim ve ders yapmak, Allh- Tel'nn ibdetine smsk sarlmak demek olan Rabbniyete sebep klnd. Bu ilim toplamak iin, nefsine sknet vermeyen ve nefsinin cehdiyle altktan sonra elde etmi olduu ilmi amel etmeye vesile etmeyen kiilerin helak ve amellerinin boa gitmesi konusunda kfi bir delildir... Bunun misli, gzel bir aa diken adamn mislidir. Dikmi olduu gzel aacn grn kendisinin houna gider. Ama aacn meyvelerinden faydalanmaz. Amelsiz ilim ve ilimsiz amel; bunlardan her biri (ilim ve amelden her bri) tek balarna Rabbe nisbet edilmeleri sabit ve doru olmaz. Bundan bilindi ki ilmiyle amel etmeyen amelsiz lim, kendisiyle Rabbinin arasnda bir nisbetin olmasndan mahrum olup amel eden chil gibidir... Bunlardan her biri, (ilmiyle amel etmeyen lim ve amel eden chil-sofunun her ikisi de) Allh- Tel hazretlerinden bir ey zere deiller... Kiinin Allh- Tel'ya nisbet edilmesi ancak ilim zerine mebni olan amel ile sabit ve mmkndr... 341 Ahlaksz lim ve Cahil Sofu Hazret-i Ali (r.a.) buyurdular: "iki kii benim belimi krd (bkt). 1 - Ahlaksz (gnah ileyen ve ibdetsiz) lim, 2- bdete sarlan chil sofu. nk (bu kt) alim ahlakszlyla insanlar ilimden uzaklatrmakta ve halkn nefretini kazanmaktadr. Chil sofu ise. ibdete balanyla insanlar, cehalete tevik etmektedir...." 342 Fayda Vermeyen lim Korkmayan Kalb Efendimiz (s.a.v.) buyurdular: "Menfaat vermeyen ilimden ve hayet duymayan (Allh'dan korkmayan) kalb'den Allah'a snrz.343 lim renmede Maksat lim ve ilim talebesine den vazife, ilmiyle Allh- Tel'nn rzsn talep etmeleri ve amelleriyle de Rabbn olmalardr... Kim, bu maksadlann dnda (ilmiyle Allah'n rzasn kazanmak ve ameliyle de Rabbn olmann haricinde bir sebeble ilim tahsil ederse), o kiinin almas boa gider. 344 Mrd-i Kmillerin Adeti Bu yet-i kerimenin iaret ettii man: Hakikat ehlinin adeti (ve yolu), kendilerine tbi olanlar ve mridleri Terbiye etmektir. Bu Terbiye ile mridler ve tbi olanlar, Rabbn ahlakla ahlaklanan Rabbn kiiler olsunlar; kitab'dan rendikleriyle ve ilimlerden dersini yaptklar (aratrp rendikleri hakikatlar ile) amel edip; Rabbn bir kii
340 341

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/572. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/572-573. 342 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/573.
343

Deiik lafzlarla, En-Nesi: 5362, deiik lafzlarla bu konuda ok Hads-i erif vardr: Allhm Sana snrm! Hayet duymayan* (korkmayan) kaibden, doymayan nefisten, menfaat vermeyen ilimden ve kendisine icabet edilmeyen {kabul olunmayan) duadan..." en-Nesi: 5362. 344 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/573. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/573-574.

olsunlar diye mridlerini terbiye edip eitmektedirler... Bu mrid ve talabeler, sdece kitabn dersiyle kanaat etmez onunla amel de ederler. Kavim (eyh ve hocalarnn) azlardan aldklar ifah szlerle yetinir, taknla gidip iftira etmezler. 345 Sahte eyh Hev ve hevesleri ve beer sfatlan kendilerine galip olan ve eyh olduklarn iddia eden baz kiilerin durumu (maalesef) budur... Vaktinden nce (kendisi ird olup, nefsini Terbiye etmeden ve evliya olmadan evvel) nefsinin samalamasyla eyhlik iddia ederler. Bu mteyihler, deiik hile ve entrikalar ile halk aldatyorlar. Chil insanlar kendilerine tbi eder ve balarlar. O chil kiileri, (baz lim ve eyhlerin) azlarndan aldklar szlerle alarna drp, avlarlar... Baz sdk (doruluk ehli ve gerek mrid-i kmillere de) mekr yaparlar... Talebe ve mridlerinden doru yolu renmek isteyenlere mekr edip onlarn hak yolu bulmalarna mni olurlar. Kendilerine mni olmakla hak yoiun yolcularnn yolunu keserler. Onlarn hak ehli tarikat eyhleriyle (mrid-i kmillerle) sohbet etmelerine mni oluyorlar. Bu sahte eyhler, mridlerine kendilerine teslim olmalarn, kendilerine yaptklar muamelelere raz olmalarn ve kendilerini memnun etmelerini ve kendilerinden baka bir eyh, evliya ve mrid-i kmil tanmamalarn emrederler... Onlar kleletirirler... Ve bylece bu mridler, Allh- Tel'nn gayrisine (eyhlerine) kulluk yaparlar... Zamanmzn eyhlerinin ounun adet, yol ve usl byle olduu gibi.... Gerekten bu yol, kendisine kitab, hkm ve peygamberlik verilenlerin yolu deildir... 346 Sahte eyhler Kedi Gibidirler Sa'd bu tr eyleri yererken yle buyurdu. Zaman zaman, iitirsin... O kedi yzlleri... Onlar fareleri avlamak tamahna ve sevdasna kapldlar... Fareleri avlamak iin attklar nreler telerden iitilir... Onlarn riyazet ekmeleri sim ve gurur iindir... Asla Ailh iin deil... Bo davulun sesi yksek kar... Ta uzaklarda iitilir... (2/55) 347 Mehur Olma Yni. davulun sesi uzaklara ular. Davulun ii bo olduu iin uzaklardan sesi iitilir. Bu, halk arasnda zikirleri ok mehur olan sahte eyhlere misldir... Onlarn zikirlerinin halk arasnda ok mehur olmas, onlarn gnl dnyalarnn hakikat ve marifetten bo olmasndandr... Zira, vuslata ermeyi isteyen gerek eyhler ve hak yolunun yolcular, yalnzl, kendi hallerinde yaamay ve halkn diline dmek ve mehur olmaktan nefret ederler. Gerek eyhler, Allh- Tel hazretlerinden (msiv'dan) baka hereyden kaarlar. Brakn, nefsini halkn arasnda mehur etmek, insanlarn ellerindeki mal celbetmek (ralk almak), belki insanlarn kendilerinden bile kaarlar. Rabetten kaan kii rabet olunur... 348 Kt Zannetin Kimse Ne gzel buyurmular: Nereden biliyorsun? O senin kt zannettiin kii beiki sahibi velayet olan byk bir evliy'dr... Marifet hi kimsenin mal deildir... Marifet kimsenin nnde oynamaz... O kaplarda onlardan dolay katn. Herkesi kt zannetme! 349 PEYGAMBERLERN MSKI "Hem Allah vaktiyle peygamberlerin yle mskn almtr:" Kavim (limler) buyurdular: Muhakkak ki Ailh- Tei, peygamberlerden, bazsnn bazsn tasdik etmesi iin; huss bir misk ald.
345 346

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/574. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/574-575. 347 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/575. 348 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/575. 349 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/575-576.

Allh- Tel her peygamberden, ahid ald. Allh- Tel peygamberlerden; 1- Kendisinden sonra gelen peygamberlere ularsa, iman etmeleri, 2- Kendilerinden sonra gelen peygambere yardm etmeleri, 3- Kendisi eer ona yetiemezse kavmine o peygambere ulatklarnda ona iman etmelerini. 4- Ona yardm etmelerini emretmeleri konusunda ahid ald. 5- Alh- Tel, Musa Aleyhisselm'dan sa Aleyhisselm'a iman etmesi ynnden misk ald. 6- sa Aleyhisselm, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine iman etmesi iin misk ald. Peygamberlerin hli ve onlar hakknda hkm byle olunca, mmetlerine daha byk bir evleviyetle (ncelikle) iman etmeleri yakr... Bu yeti kerimenin mans: Ey Habibim Ahmed! ve Raslm ya Muhammed! Allh- Tel'nn peygamberlerden ve onlarn mmetlerinden misk ald vakti hatrla! Demektir. Cellim hakk iin, size her ne verdimse," Lam (J) harfi giri ve balang iindir. nk miskn alnmas, halef klmak manasnadr. mesvl'dur. "Size verdim" kavi-i erifi de onun s/asdr. idise mahzftur. Bunun takdiri "Size verdiimizin hakk iin," demektir. "Ktb ve Hikmet'ten," 0 (kitab ve hikmet), hell, haram ve hadlerin (beer ilikilerden doan hukuk cezalarn) ahkmn beyn'dr. Bu cmle, mevsi'dan hldir. "Sonra size bir resul geldiinde," Sla zerine atftr. Sl'nm zerine matuf olan da (hkmen) sladr. Bu durumda bu kavi-i erifin de bir rabtasnn (sla ile mevslun arasnda kpr grevi gren bir bala) bulunmas gerekir. Bunun takdiri: "Onunla bir rasl!" demektir. "Beraberinizdekini tasdik eden,"Kitb'dan, "Ona mutlak iymn edeceksiniz ve elbette ona yardmda bulunacaksnz," Mukadder kasemin cevbdr. Bu kasem mukadderdir. Cevb ise, mbted'nm haberidir. Mans: Vallahi! Onun peygamberliini tasdik edecek ve dmanlarna galib gelmesi ve hak dini izhr etmesi iin ona yardm edeceksiniz, demektir. Sual: Eer,"Sonra size bir resul geldiinde," kavl-i erifinin vechi (gzel ve anlalr) taraf nedir? Peygamberler, peygamberlere gelmez! Peygamberler mmetlere gelir? (Neden, Sonra size bir resul geldiinde, buyruldu?) denili Seyb: Bu sorunun cevb yledir: (Bu sorunun cevbnda iki vecih vardr, 1- Misk mmetlere hamletmek, 2- Bizzat peygamberlerin kendisine,) Eer biz; peygamberlerin yle mmetlerinden misk "Hem Allah vaktiyle mskn almtr:" kavl-i erifini, alnmasna hamledersek, gerekten alnmasna hamledersek, gerekten mkili (sorunu) defedilmi (ortadan kalkm) olur... Yok eer, "Hem Allah vaktiyle peygamberlerin yle mskn almtr:" kavl-i erifindeki misk peygamberlerin kendi nefislerinden (zatlarndan) alnmaya hamledersek; o zaman;"Sonra size bir resul geldiinde," kavlerifinin mans, zamannzda eer peygamber gelirse," demek olur... Yklendiniz mi "Buyurdu," Misak aldktan sonra Allh- Tel dedi ki: "Buna ikrar verdiniz mi?" mn ve peygambere yardm etmeyi, ikrar ettiniz mi? Demektir. stifham, takrir ve tekfcf iindir; Ailh- Tei hazretleri, hakknda istifhamn hakikati muhi olmasndan dolay... "Ve bunun zerine boynunuza aldnz m?" Misk aldnz m? "Ar ahdimi/'Sizinle yapm olduum akdimi aldnz m? "Isr" i yapmaktan dolay insana gelen arlk, demektir. Burada, "Isr" ar olan ahid'tir. nk, sahibine arlk verip, onu kendisine muhalefet yapmasna mni olmaktadr. "krar verdik." dediler. Buna... Bu kavl-i erif ile iktifa etti. Onlarn "Isr" yklendikleri zikredilmedi... 350 ahid Olun Allah'a "Buyurdu" Noksan sfatlardan mnezzeh olan Allah sbhneh ve "yle ise! hid olun," Ey peygamberler ve mmetler! Baznz, baznz zerine hid olun! "Ve ben de sizinle beraber sahicilerdenim."
350

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/576-578.

Ben dhi sizin bu ikrarnza ahidimi Sizinle beraberim! Burada muhatablara, (beraber) kelimesinin dahil edilmesi, onlarn hakikatte ahidlii mbaeret edip, grme ve yaamalanndandr Bundan maksad te'/dd ve dnmekten saknmteskti Allh- Tel'nn kendilerine hid olduklarn rendiklerinde ve bazlarnn bazlarna hid olduklarn rendiklerinde bu ilim onlar ikrardan dnmekten sakndrr. 351 Ahdinden Dnen Fasktr "Her kim dnse," Zikredilenden yz evirse, "Bunun arkasndan," Misk, te'kd, ikrar ve ahidHkten sonra dnerse; "Artk onlar hep dinden km fsklardr." Taknlk yapan, taattan kan kfirlerdendir. nk fsk, her taifeden, hududu aan kiidir. "Dnmek" Sadece mmetlere Mahsustur Teysir Tefsirinde buyruldu: "Dnmek" asla peygamberlerden vaki olmaz ve olmamtr. Peygamberler, fasklkla vasflanmazlar. Bu kavl-i erifin iki vechi (izah yn) vardr: Birincisi: Misak peygamberlerden alnd. mmetleri de peygamberlere tbidir, j^i "Dnmek" ise (hussi olarak yalnz) mmetlerden vaki olur. kincisi: ismet (peygamberlerin her trl gnahtan korunmu olmalar), mihneti gidermez (imtihan ortadan kaldrmaz.) (2/56) Bu misk onlarn (kitab ehlinin) kitablannda (Tevrat ve n-cl'de) yazlyd. Onlar bunu biliyorlard. Yahudi ve Hristiyanlar, Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin peygamberliinde sdk ve o yce rasln hak peygamber olduunu ok iyi biliyorlard. Yahudi ve Hristiyanlarn kfrlerine sebeb olan ey onlarn mcerred, dmanlk, hasedleri (peygamberliin kendilerine gelmemesinden doan kskanlklardr.) Onlar bylece hasedi kendisini kfre gtren bs gibi oldular. Allh- Tel onlarn ne zaman byle olacaklarn onlara sordu. Onlar (Yahud ve Hristiyanlar) Allh- Tel'nin dininden baka din ve Allh- Tel'dan baka ma'bd taleb edip aradlar... Onlarn bu isteklerini u kavl-i erif beyan etmektedir: 352 BAKA DN M ARIYORLAR? "Daha Allah dininin gayrisini m aryorlar?" Mukadder bir kavl-i erifin zerine atftr. Yni, onlar Allah'n dini (slm'dan) yz evirip Allah'n dininin gayrisini mi arayp taieb ediyorlar? " Halbuki O'na teslim oldu." Allah iin muhlis ve boyun edi. "Gklerde ve yerde kim varsa," kisinin (yer ve gk) ehli demektir. "steyerek" Onlar, muvahhidler olarak (Allah'n birliini kabul ederek), "Ve istemeyerek," Kanarak ve istemeyerek boyun eerier ise kfirlerdir. Bunlar, kendilerinde bulunan Allah'n sanat (yaratma) eserlerini, huds (sonradan olma) delillerini, Allh- Tel'nin onlar diledii gibi. shhat, hastalk, zenginlik, fakirlik, sr", hzn vesair hallere evirmesi (gibi yaratma) delillerini inkr edenlerdir. Bunlarn, kaza ve kaderi defetme imknlar yoktur... "Hep dndrlp O'na gtrlyorlar." Yer ve gkte olan her ey Allah'a dndrlr.... Bundan murad, dnyada Allh- Tel hazretlerine muhalif olanlarn dn yaknda Allh- Tel'ya olacaktr. Allh- Tel hazretlerinden baka zarar ve menfaat vermeye kadir olamaz. Hak olan slm dinine muhalif olanlara bu yet-i kerime byk bir tehdit ve korkutmadr.
353

Allh- Tel'mn Alm Olduu Ahidler Akll kiiye den vazife, Rabbine itaat edip, Allh- Tel Hazretleri'nin misk gn kendisinden alm olduu ahdi bozmakla O'na isyan etmemelidir. Allh- Tel Hazretlerimin peygamberlerle beraber, evliya (lim ve btn) m'minlerden alm olduu ahidler (unlardr): 1- Tevhd (Allah' bir bilmek,), 2- Dinin ikmesi (ayakta durmas iin almak),
351 352

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/578-579. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/579-580. 353 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/580-581.

3- Dini dosdoru yaamak, 4- Dinin retilmesi, 5- Dinde asla tefrikaya dmemek (blnmemek). 6- Bazlarnn bazlarn tasdik etmesi, 7- Birbirlerinin aleyhinde olmamak, 8- Halk taat'a davet etmek, 9- Dini tebli etmek, 10-bdeti Allh- Tel Hazretlerine tahsis etmek (ihls ile Allah'a ibdet etmek), nk Aflh- Tel Hazretleri'nin kullarndan istedii sdece ibdette sdkyet, samimiyet, ihls ve Rubbiyyetin hukukuna riyet etmektir... 354 Zahir ve Btn Nimetler eyh zel (k.s.) hazretleri buyurdular: Ne zaman ki Allh- Tel hazretleri, sana taat nzklandnr (sana ibdet etmeyi nasip eder) ve fena fllh (derecesine nail oimak) sebebiyle o ibdetleri gznde bytmemeyi sana nasb ettiinde, gerekten Allh- Tel Hazretleri, zahiri nimetlere bomutur. Bylece zahirini kendi emirlerine muhalefet etmekten kurtarmtr... Allh- Tel hazretleri, ayn zamanda sana btn nimetleri de vermitir... Allh- Tel hazretleri, seni kahrna teslim olmay rzikland dnda (nasibettiinde) gerekten sana btn nimetlerini vermitir. ite HakTel Hazretferi'nin senden istedii de bunlardr... 355 brahim Edhem (k.s.) Hazretleri brahim Edhem (r.h.) hazretlerine denildi ki: -"Bizim iin mescid'te otursan da, senden bir eyler iitsek?" brahim Edhem hazretleri: -"Ben (dnzda) drt eyle megulm! Bunlardan kurtulduumda sizinle beraber otururum," dedi. Kendisine: -"Ey Eb Ishk nedir O?" dediler. brahim Edhem hazretleri buyurdular: -"Beni sizinle olmaktan megul eden eyler unlardr. Birincisi: Allh- tel Hazretleri'nin dem Aleyhisselm'dan misk almasn hatrladm. Allh- Tel: "Bunlar cehennemliktir, aldrmam! Bunlar da cennetliktir aldr etmem! Dediinde kendimin hangi frkadan olacan bilmiyorum!... (Bunu dnyorum!) kincisi: Tefekkr ettim! ocuk (cenin) daha annesinin karnnda iken, mvekkel olan melek: "Ya Rabbi! ak mi? Said mi?" dediinde bu vakitte benim cevbmn nasl ktn bilmiyorum! ncs: lm melei (Azrail Aleyhisselm), indiinde benim ruhumu almak istedii zaman: "Ya Rabbi! Bunun ruhunu islm zere mi alaym? Yoksa kfr zere mi" der! Bu vakitte benim cevbmn nasl kacan bilmiyorum! Drdnc: Allh- Tel'nn: "Ve haydin ayrln bugn ey mcrimler!356 Kavl-i erifini dnyorum! Hangi frkadan olacam bilmiyorum! Ben bu meguliyetler, beni sizinle oturmaktan ve sizinle konumaktan megul etmektedir..." dedi. 357 Hayr ve er Teklf Bunda una iaret vardr: Kul, Allh- Tel Hazretleri'nin kaz'sna- teslm olmakla beraber, mkellefiyet vazifesine elbette riyet etmesi gerekdir. Zira hayr ve er onun hakknda kaza edilmitir. Lakin Efendimiz (s.a.v.) hazretleri yle buyurdular: "Amel edin (emir olunduunuzu yapn!) Her biriniz kendisi iin yaratlan eye myesser olur. 358 Nefsini Tezkiye Akll kii, nce nefsini tezkiye etmeye almaldr. Sonra da, Allah'n kullarna vasiyet etmelidir. Kii,
354 355

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/581. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/581-582. 356 Yasn: 36/59, 357 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/582. 358 Ryzus'Slihyn: 942, mttefekun aleyhtir. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/582-583.

almasnn miktrnca ve gc nisbetinde mkellef olur. nsanlar, mertebeleri bakmndan deiiktirler. Talep edilen mertebelerin en ykseine kanlara ne mutlu! Ne gzel buyurmular: Kular, havsalalar kadar tane toplarlar... Kk Yundu kuunda, arda arda yiyen havyann yemek itah ve zevki yoktur.... 359 Yce Mertebe eyh es-Saff (k.s.) hazretlerine denildi: -'Talib (mrid) menzilleri at zaman, bundan sonra kendisine ulaamad baka bir mertebe kalr m?" eyh Saffi (k.s.) buyurdular: -"Evet kalr! Rabbinin kendisini kabul edip etmediini bilmesi kalr?" 360 Evliyann Durumu Kueyr'de buyruldu: u an veli olan bir ztn hli gelecekte deiebilir! Velinin Akbetinin emniyette bulunmas, evliy'nn kerametlerinin cmlesindendir. Alh- Tel bizeri ve sizleri, korusun! Size hsn- hatime ile gitme tavsiye ederim. (2/57) Ne gzel buyurmular: Btn lem, her n sylediler ki: Y Rabbi! Bizim akbetimizi vlr ve gzel bir hle evir! 361 PEYGAMBERLERE MAN Yce Meali: De ki: "Biz inandk, Allah'a ymn getirdik; bize indirilene de, brahim'e ve smail'e ve shak'a ve Ya'kub'a ve Esbt'a indirilene de Musa'ya ve s'ya ve Nebiyyn'a rablarndan verilene de... Onlardan birinin arasn ayrmayz ve biz ancak O'na boyun eer mslimleriz.84 Her kim de slm'n gayr bir din ararsa, artk ondan ihtimli yok kabul olunmaz ve hirette o hsran ekenlerden olur.85 Nasl muvaffak eder Allah? bir kavmi ki, kendilerine beyyineler gelmi ve Peygamber'in hak olduuna ehdet getirmiler iken, imanlarnn arkasndan nankrlk edip kfre sapmlardr. Halbuki Allah zlimler gruhunu muvaffak etmez. Onlar, ite onlarn cezalar; Allah'n, meleklerin, insanlarn hepsinin laneti zerlerindedir.87 Ebediyyen onun iindedirler, azaplar hafifletilmez ve kendilerine mhlet verilmez.88 Ancak onun arkasndan tevbe edip, salha girenler baka; nk Allah gafurdur, rahmdir.89 Elbette manlarnn arkasndan kfretmi sonra da kfrde ileri gitmi kimselerin tevbeleri kabul olunmak ihtimali yoktur; bunlar hep dall iinde kalm sapklardr.90 Kfretmi ve kfir olduklar halde lp gitmi kimseler, her halde bunlarn her bri kendini kurtarmak iin dnya dolusu altn verecek dahi olsa, hi birinden kabul edilmek ihtimali yoktur. Bunlarn hakk elm bir azaptr ve kendilerini kurtaracak da yoktur. 362 Tefsiri: De ki: "Biz inandk, Allah'a" Allh- Tel hazretleri, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine, kendisinin zikredilen eylere iman ettiini (insanlara) haber vermesini emretti. inandk" kavl-i erifinde zamirin cemi gelmesi, Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri'nin meliklerin (kral ve sultanlarn) detlerinin zerine konumak sebebiyle, o yce rasl (s.a.v.)n emir mahallini yceltmek ve kadrinin hlini izhr etmek iindir. "Bize indirilene'de;" O indirilen ey, Kur'n- Kerimdir. 363 Nuzl (inmek, masdarmdan mtak olan fiillerin mteadd olmasnn vecihleri:
359 360

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/583. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/583. 361 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/583. 362 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/584-585. 363 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/585-586.

1- harf-i cerri. 2- harf-i cerri ile mteadd olur. (inmek) peygamberlerde son bulmak (intihaya ermek) mansnda {harf-i cerri) ile mteadd olduu gibi, yksekten gelmek mansnda, (harf-i cerri) ile de mteaddi olur. 364 Btn Peygamberlere ndirilenlere mn Ettik brahim'e ve smail'e ve shak'a ve Ya'kub'a ve Esbt'a indirilene de..." (Kitab ve) Suhuflara iman ettik... "Esbf'n Mans "Esbt",kelimesi'nin cemiidir. torun demektir. Burada geen, "Esbf'tan murad, Yakub Aleyhisselm'n (evld ve) torunlardr. Yakub Aleyhisselm'n on iki (12) olu vard. Onlarn zrriyetlerine "Esbt" denilir. Onlar, ayn zaman brahim Aleyhisselm'n da torunlardr... "ve Musa'ya ve isa'ya verilene de (iman ettik)," Tevrat, Incfl ve ikisinin elinde zahir olan dier mu'cizelere de iman ettik. Burada (peygamberlerin iinde hususiyetle) ikisinin (Hazreti Musa ile sa Aleyhisselm'n) zikredilmesi, kelmn (konumann) Yahudve Hiristiyanlarla olmasndandr.... "Ve peygamberlere," Zikredilen ve zikredilmeyen indirilenlerin hepsine iman ettik. "Rablarndan," btn peygamberlere Kitablardan ve m'cizelerden.... "Onlardan birinin arasn ayrmayz." Yahud ve Hristiyanlarn yaptklar gibi yapmayz. Yahud ve Hristiyanlar, peygamberlerin bazsna iman ettiler, peygamberlerin bazsn inkr ettiler. Biz muhakkak ki btn peygamberlerin peygamberliklerinin sihhatna ve zamanlarnda onlara indirilenlerin hakikatina iman ederiz... 365 eriatlar Neshedilen... mm Fahreddin-i Rz, Tefsiri (kebirin)de yle buyurdular: eriatlar neshedilen daha nce gelen peygamberlere imann keyfiyetinde limler ihtilf ettiler. htilfn hakikati (tartlan nokta) udur: Peygamberlerin eriatlar nesh olduuna gre, acaba o peygamberlerin peygamberlii de neshedilmi mi? (Yoksa eriatlar nesh olmu olmakla beraber peygamberlikleri devam ediyor mu?) Bu konuda baz limler: "Onlarn peygamberlikleri de nesh edilmitir," dediler. Ve devamla yle dediler: -"Biz onlarn neb ve rasl olduklarna iman ederiz. Ama u an (halen) nebi ve resul (peygamber) olduklarna inanmayz." limlerin kimi de: -"eriatlarnn neshedilmesi, peygamberliklerinin neshediime sini gerektirmez!" Ve bunlar: -"Biz onlarn u an (halen) peygamber olduklarna iman ederiz." Dediler. Bu konuda uyank oll366 Biz Allah'a Boyun Eenleriz "Ve biz ancak O'na boyun eer mslimleriz." Islmi, istislm mans zerine olursa, boyun emek mansna gelir. Veya islm, i-m- "selmetten olursa, "muhlisleriz" manasnadr. Allh- Tel hazretlerine nefsimizi ihls ile teslim ettik, onda Allah'a hibir erik komayz. Bu kavl-i erifte kitab ehlinin (Yahud ve Hristiyanlarn) imanna tariz vardr. nk onlar, bu imandan uzaktrlar. 367 SLM'IN GAYR DN ? "Her kim de slm'n gayr ararsa," Tevhidin dnda ve Allh- Tel Hazretleri'nin emirlerine boun emenin haricinde (din) ararsa... irki ak olan mrikler ve hakikatte mrik olmakla beraber tevhid ehli olduklarn iddia eden kitab ehli gibi... iLi "Bir din,"Kendisine girmek iin... Bu kavl-i erif, "islm 'm gayr ararsa " kavl-i erifinin mefidr. Kendisinden hldir de... nk aslnda onun sfatdr. Sfat mevsfunun zerine tekaddm ettii iin ondan hl olarak nasb oldu.
364 365

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/586. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/586-587. 366 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/587. 367 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/588.

"Artk ihtimli yok kabul olunmaz." Bu (aray ve baka din edinmesi), "Ondan,"Ebediyyen kabul olunmaz. Belki iddetli bir ekilde reddolunur ve irkinler irkinidir... "Ve hirette o hsran ekenlerden olur." Sevb'dan mahrum olmak ve cezalandrma hsl olmasyla hsrana dmlerdir. Cehenneme girip, orada, dnyada karm olduklar salih amelden dolay byk bir tahassr, teessf, znt ve kedere kaplrlar. Bu btl dini takrir iin, dnyada katlandklar meakkat, zorluk ve yorgunluklardan dolay da ayrca zlrler. Bu kavl-i erifin mans, slm'dan yz eviren, slm'n dnda din arayanlar gerekten menfaati kaybetmi; Allh- tel Hazretleri'nin insanlar zerinde yaratt, "ftrat- selme 368lerini ibtl ettikleri iin, byk bir hsrana dm ve zarara uramlardr. Biiki, bu yet-i kerimenin zahiri, imann slm'n kendisi olduuna dellet eder. Eer iman slm'n dnda bir ey olmu olsayd, imann makbul olmamasn gerektirirdi. u kavl-i erifinden dolay: "Her kim de slm'n gayr bir din ararsa, artk ondan ihtimli yok kabul olunmaz." Cevb, slm btn dinlerin kabulne zttr. Kendisine zt olan eylerin kabul mmkn deildir. 369 mndan Sonra Kfre Girenler "Nasl muvaffak eder Allah?" Hakka nasl hidyet eder. "Bir kavmi ki, imanlarnn arkasndan nankrlk edip kfre sapmlardr." Denildi ki bunlar on kii kadard, iman ettikten sonra kfre dndler. Mekkeye ilhak ettiler. Burada geen,"Nasl muvaffak eder (hidyet verir)"? kavl-i erifi onlarn hidyete ermeleri ok uzaktr, manasnadr. Zira Allh- Tel hazretleri hakka kar inat ve onu kabul etmekten byklenen nice kavimlere hidyet nasib etti. Bunlar, Allah'tan korkmadklar ve Allah'a boyun emedikleri halde, Allh- Tel hazretleri onlarn iinde hidyeti yaratmakla onlar hidyete getirdi. Alih- Tel, onlar hidyeti kesbedecek amellere muvaffak klar ve hidyeti yaratr. Bunu elde etmeye onlar muvaffak klar. nsanlar, boyun eip, hakka kar saygl olur ve hakka rabet eder (istekli bulunurlarsa), Allh- Tel hazretleri, onlar hidyete muvaffak ve kadir klar... Burada gemekte olan hidyetten murad, hidyetin yaratlmas demektir. (2/58) 370 Kul Kasd Eder Allh- Tel Yaratr (Allh- Tel her eyi yaratmaya kaadir fakat;) bu teklf ve imtihan dnyasnda "Snnetllh" (Allann kanunu), her fiili, kulun onu ilemeye kast etmesinin akabinde hemen yaratmas eklinde cereyan etti. Allh- Tel hazretleri ileri kullarn ona kasd etmeleri (yapmaya niyetlenmelerinin) ardndan hemen yaratr. Sanki burada Allh- Tel yle buyurmaktadr: Onlar, kfr tahsil edip, onu istedikleri mddete, nasl AllhTel hazretleri, onlarn iinde marifet, hidyet ve hidyete erme isteini yaratsn?" 371 Lisn le krar, Kalben man "Ve Peygamberin hak olduuna ehdet getirmiler iken," Sylediklerini tasdik ederlerken, "Ve kendilerine beyyineler geldi" Kur'n- Kerim'den onun sdkna (doruluuna) dellet eden beyyineler geldi. "ehdet getirmiler," kavl-i erifi, "imanlar" kelimesfnin zerine atftr. Fiil cmlesine girmesi itibariyledir. bu cmle; "iman ettikten sonra ve ahit olduktan sonra" demenin kuvvetindedir. Bu yet-i kerime, lisan ile ikrarn imann hakikatinin haricinde (dnda) olduuna delildir. Zarur olarak, matuf matufun aleyhe mugayirdir. 372 Hidyet Vermez "Halbuki Allah zlimler gruhunu muvaffak etmez." Nazar (delillere bakp gerei grmeyi) ihll ederek, kfr imann yerine koyup, nefislerine zulmedenlere, Allah
368

islm Ftrat, Allh' Tel'nm herkesi Isim ftrat zere yaratmas demektir. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: Her doan ocuk slm ftrat zerine doar. Anne ve babas, onu Yahudi letirir ya Hristiyanlatnr veya Mecs yaparlar." Buhari, ceniz, mevsuatlHads-i erif: 1270 369 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/588-589. 370 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/589-590. 371 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/590. 372 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/590-591.

muvafakat vermez. Kendisine gelen hakk tandktan sonra haktan yz evirene nasl muvafakat ve hidyet versin? 373 Kfir ve Zlimlerin Hidyeti Sul: Eer denilse ki: Bu yet-i kerimenin zahiri, mrted olanlara Alih- Tel'mn bir daha asla hidyet nasib etmemesi ve zlimlere Allh- Tel'mn hidyet vermemesi gerekir. Halbuki biz, gerekten bir ok mrtedin yine hidyet bulup Mslman olduklarn ve zlimlerden bir ok kiinin, zulmlerinden tevbe ettiklerini grdk? (Buna ne denilir?" Cevb: Bu yet-i kerimenin mans, onlar kfre rabet edip, kfr zere kaaim ve sabt ettike Allh- Tel hazretleri, kendilerine hidyet vermez. Ve onlar islm' kabul etmezler... Ama hakkn ne olduunu aratrp, bulduklar delillerle kendilerine hidyet nasb olduu zaman Allh- Tel hazretleri onlarn iinde hidyeti yaratr ve onlar bylece hidyet bulurlar. 374 Lanet "te onlar," Bu zikredilenler! Kt sfatlarla muttasf olmalar itibariyle, "Onlarn cezalan; Allah'n laneti zerlerinde ." "Lanet," cennetten ve Allah'n rahmetinden uzaklatrlmak, ceza ve azabn zerlerine indirilmesi demektir. "Ve meleklerin," Meleklerin laneti, insanlarn laneti gibi szledir. "nsanlarn hepsinin," (Laneti) Burada insanlardan murad, m'mrlerdir. Zira eer bununla btn insanlar, murad edilmi olsayd o zaman, insanlardan her birinin, kendilerine muvafk ve muhalif olan herkese lanet okumas gerekirdi. Bir insann kendisine muvafk olan bir kiiye lanet okumasnn bir yn ve kabul taraf yoktur. nsanlarn hepsinin kfir ve btl yolda olana lanet okumasna binen burada btn insanlarn murad edilme ihtimli de vardr. Lakin lanet okuyan herkes kendi itikadna gre kendisinin hak olduu, asla kfir ve batl zere olmadna inanr. Onun {kfirin) kfr Alh- Tel'nn mindedir. Bir kfir lanet okuduu zaman aslnda kendisine lanet okumutur. Her ne kadar kendisi bunu bilmezse bile... 375 Ebediyen Mel'n Olanlar "Ebediyyen onun iindedirler," "Onlarn zerlerine" kavl-i erifinin zamirinden hl'dir. Onlar lanet ve cezada olduklar halde, demektir. Ebediyen lanette olmann mans, kyamet gn de phesiz melekler ve m'minler, onlara ve onlarla beraber cehennem ateinde olanlara lanet edeceklerdir. Lanetten onlarn halinden hibir ey hli olmayacak (soyutlanmayacak)tir. hafifletilmez ve kendilerine mhlet verilmez." "Inzr" tehir etmek (geciktirmek) demektir. Onlarn azblar hafifletilmez ve azblar bir vakitten dier vakte tehir edilmez. Azab. kfirlere ilhak edip, faydalarn aibesinden uzak ve zarar verici olup, lanet ve azb onlardan daima kesilmeyecektir. Bundan ve buna gtren eylerden Allah'a snrz. 376 Lanet Olmayanlar "Ancak onun arkasndan tvbe edenler, baka;"Mrted olduktan sonra, tvbe edenler baka "Salha girenler," Fesad edip (bozduklar) eyleri dzeltenler hari, "nk Allah gafurdur, rahimdir." Allh- Tel, onlarn tevbesini kabul eder. Onlara fazl-u keremde bulur. "Ve salha girenler." kavl-i erifinin, "Ancak onun arkasndan tevbe edenler," kavl-i erifinin zerine atfedilmesi; tevbenin tek bana ki- bu tevbe gemite mrted olmaya piman olmak ve gelecekte onu bir daha ilememeye azmetmek kfi deildir. Bu tevbeye slh amel izafe edilip eklenmedike bir faydas olmaz. Murakabelerle btnlarn, Hak Tel Hazretleriyle beraber slh edip; halkla beraber olduklarnda mumeierini islh edip dzeltenler, demektir. Bu tevbe ve pimanlk, nefsi emmrenin kalb zerine olan istilsnn heyetine saplanmas kalmayan ve kalb kir
373 374

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/591. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/591. 375 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/591-592. 376 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/592.

ve pasta srar etmeyen kiiler iin hsl olur. Onun tesinde, hicabn arkasnda, kendisinde istidad nurunun yolunda nefsin sfatlar kalr. AHh- te?l hazretleri, rahmet ve tevfikiyle ona ular. O kii de bylece yaptklarna piman olur. Nefsin tezkiyesi ve kalbin tasfiyesi babnda riyztlara devam eder... 377 Hikye Srr Sakat (k.s.) hazretlerinden hikye olundu. Buyurdular. Bir gn: -"Zaif kiinin kuvvetliye isyan etmesine aarm" demitim. Sabah olduunda, sabah namazn kldmda, baktm ki, bir gen Arkasnda, hayvanlarnn zerine binmi silahl adamlar olan ve nnde de kleleri olan gen Kendisi de hayvann zerin-"Hanginiz Srr Sakat'siniz?" dedi. (2/59) Beraberimde oturanlar, beni iaret ettiler. Gen bana selm verdi. Ve gelip, yanma oturdu. Bana, senin: -"Zaif kiinin kuvvetliye isyan etmesine aarm" dediini i-ittim. Bununla neyi murad ettiniz? Dedi. Ben: -"dem olundan daha zaif bir varlk yoktur. Allh- Tel Hazretlerimden de kuvvetli yoktur, dem olu zaifliiyle beraber, Allh- Tel Hazretlerimin ma'syetine taarruz etmektedir..." dedim. Bunun zerine gen alamaya balad. Ve: -"Ey Srr! Senin Rabbin benim gibi (gnah bataklna) batm olan birini kabul eder mi?" dedi. Ben de ona: -"Batanlar, Allh- Tel Hazretleri'nden baka kurtaracak olan kimdir?" dedim. Adam: -"Ey Srr! Benim zerimde bir ok zulmler var ne yapmalym?" dedi. Ben de ona yle dedim: -"Eer, gerekten her eyden kesilip candan ve gnlden Allh- Tel hazretleri'ne balanrsan, senin btn hasmlarn Al-ih- Tel hazretleri tarafndan raz ve memnun khnrlar... Zira Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden bize yle bir hadis-i erif ulat: Kyamet gn olduu zaman, baz hasmlar, bir evyullh'n bana toplanrlar. Ondan haklarn isterler. Melekler, onlara: veliyyllahi (Allah'n dostunu) korkutmayn! Sizin haklarnz bu gn Allh- Tel Hazretleri'nin zerindedir. (Allh- Tel sizlere hakknz deyecektir), der. Allh- Tel hazretleri, dostlarndan hakk olanlara, hak ve hukuklarnn yerine yce makamlar hibe eder. Onlarda bylece o veliden olan haklarndan vazgeerler..." Bunun zerine gen daha byk bir iddetle alamaya ba-"Allh- Tel hazretlerine giden yolu bana vasfedip anlat!" dedi. Ben ona yle dedim: - Eer sen muktesid (orta yolda gidenlerin) yolunu istiyorsan, oru tutman, namaz klman ve gnahlar terketmeni tavsiye ederim. Yok eer sen, evliyullh'n yolunu iitiyorsan, btn alkalan kes! (saplant ve takntlarndan vazge), ve Halik Tel Hazretleri'nin hizmetine sarl!" Slike giden ey, btn gnahlarndan tevbe etmesi, Allm (her eyi hakkiyle bilen) Allh- Tel Hazretleri'nin mhdesinin haricinde baka bir eyle srrn megi etmemelidir. Ne gzel buyurmular: Sekiz insan tenine sahip olsan bile, cehennemde deilsin, geip gidecek... Yni bak huzur ve ebedi hayata sen asla ulaamazsn. Ancak sen varln Hak Tel Hazretleri'nin varlnda fni klarsan ve kt ahlaklarn iyi ahlaklarla deitirirsen, kalc huzur ve ebed hayata kavuursun! Eer sen bu ince kpry geersen, mutlak olan Cenb- Allah'a ularsn!... 378 Garip ve Yolcuymu Gibi Ol Abdullah bin mer (ra) hazretlerinden rivayet olundu. Dediler: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdu:379 -"Ey Abdullah! Dnyada garibmisin, ya da yolcuymuun gibi Bu hadis-i erifin mans yledir: Dnyaya meyletme! Dnyay vatan edinme! Kendi nefsine, orada uzun kalacan ve ona itin edeceini konuma! Bir garibin vatann dnda herhangi bir yere balanamad gibi sen de dnyaya balanma! Ve her zaman, memleketine ve ehline varmak isteyen yolcu ve garib kii, gurbette byk bir hararetle bir ie kovulmad gibi sen de dnya iin alma! (Btn hl ve hareketlerin yolcu gibi olsun!) "Ve nefsini hep kabir ehlinden say!"380 Bu hadis-i erifte, nefsine vcd (varlk) izafetinden fen'ya deil; belki vucd'n hepsinin Allh- Tel
377 378

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/593. smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/593-595.

379

bni Mce: 4103, Bu Hads-i erfin tamam yledir: -"Ey Abdullah! Dnyada garibmisin, ya da yolcuymuun gibi ol. Kendini kabir ehlinden say!" bni Mce: 4103; Abdullah bin mer (r.h.) buyurdular: Efendimiz {s.a.v.) hazretleri omuzlarmdan tutttu ve yle buyurdu: -" Dnyada garibmisin, ya da yolcuymuun gibi ol!" ibni mer (r.h.) yle derdi:
380

-"Akama girdiinde, sabah bekieme! Sabaha girdiinde ise. akam bekleme! Shhatndan bir ksmn hastaln iin ayr! Hayatndan bir ksmn da lmn iin ayr!" Buhri: 5937, 387 lbniMce:4103;

Hazretleri'nin olduuna iaret vardr. Beden ruha itibr ile meyyit iin kabir yerindedir. Nasl ki, l mezarnda Mevlsmin emirlerine teslim olur, hibir eyde Allh- Tel Hazretlerine taarruzda bulunup asla kar gelemezse; kul da bylece beden ve kalbi afatlardan hibir eyle Allah'a kar gelmemelidir. Allh- Tel Hazretleri'nin kendisini yaratm olduu asl ftratna ve tam uhda dner. Bu afatlardan selmet bulan gerekten azdr. Ancak kul, tevbe e kardklarn elde etmeye alr. er ilerini yapma iinde nefsine ruhsat vermekten seni sakndrrm. Eer bunu yaparsan errin kapsn am olursun. Zira, selin balangc bir katre (damla) olduu gibi, errin balangc da bir hatre (hatra getirip dnmek)tir... 381 Iyi Ve Kt ler Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Msrif (nefislerine zulmedip, gnah bataklna dalanlara) eref verip, bidleri kmseyen kavimlerin (topluluklarn) durumu nedir? Onlar, Kur'n- Kerim'den kendi hev (ve arzularna) uygun olanla amel ediyorlar. stek ve arzularna muhalif olan yetlerini de terkediyoriar. Onlar bu hareketleriyle Kur'n- Kerim'in baz yetlerine iman edip, baz yetlerini inkr etmi oluyorlar... Onlar, almasz elde edilen; 1- Kesin kader'den, 2- Taksim olmu rzktan, 3- Ve yazlm ecelden bir eyler elde etmek iin alyorlar da; Ve ancak almakla elde edilecek olan; 1 - Bol ecir ve sevab, 2- Sa'yi mekr, (krl amel) 3- Makbul amel, 4- Ve asla zarar etmeyen daim bir ticreti elde etmeye almyorlar."382 Sen bu hadis- erife uygun amel ettiin zaman, sa'yini (btn alma ve didinmeni) dnya iin deil de, hiret iin yaptn zaman, muhakkak ki Allh- Tel hazretlerinden sdece Allah' istersin! Allh- Tel bize ve size bunu nasib etsin! min! 383

381 382

smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/595-596. Hilyet Evliya: c.4.s. 109.110. bir iki deiiklik kelimeyle burada gemektedir. 383 smail Hakk Bursevi, Ruhul-Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 3/596-597.