SHMT LUTFI MUSIQI VUSHTRRI Makina Metalprerse

Prof. Msc. H.Zhigolli

TRANSMETUESIT HIDRAULIK DHE ELEKTRIK

Skript

Vushtrri 2010

PRMBAJTJA
1.0. HYRJE..........................................................................................................................5 2.0. TRANSMETUESIT HIDRAULIK .............................................................................6
2.1. TRANSMETUESIT HIDRAULIKE PR NDRRIM KONTINUAL T RROTULLIMEVE .........6
2.1.1. PRANIA E AJRIT N SISTEMIN HIDRAULIK ...............................................................................................................8 2.1.2. PASTRMI I VAJIT N SISTEMIN HIDRAULIK ..............................................................................................................9

2.2. HIDROMOTORAT..............................................................................................................................9
2.2.1 HIDROMOTORI ME KRAH DHE ME QARKULLIM PERIFERIK T VAJIT............................................................10 2.2.2 HIDROMOTORI ME KRAH DHE QARKULLIMIN E MBRENDSHEM T VAJIT...................................................13 2.2.3 HIDROMOTORAT ME PISTONA RADIAL DHE ME QARKULLIM T MBRENDSHEM.........................................13 2.2.4 HIDROMOTORAT ME PISTONA RADIAL DHE ME QARKULLIM RRETHOR T VAJIT......................................15 2.2.5 HIDROMOTORAT ME SHTIRIJE AKSIALE T PISTONAVE .....................................................................................15

2.3. RREGULLIMI I HIDROMOTORIT..................................................................................................18

3.0. TRANSMETUESIT ELEKTRIK ME NDRRIM KONTINUAL ..........................20 4.0. LITERATURA...........................................................................................................30

1.0. HYRJE
Te makinat metalprerse nevoja pr ndryshim kontinual te numrit te rrotullimeve shte i pa shmangshm, shum i aplikuar. Ndryshimi kontinual i rrotullimeve mund t realizohet me transmetues t punuara posarisht dhe ato: mekanike hidraulike elektrike

N kt punim jan shtjelluar transmetuesit hidraulik dhe transmetuesit elektrik t cilt gjejn aplikim te gjere te makinat metalprerse bashkkohore.

2.0. TRANSMETUESIT HIDRAULIK

2.1. TRANSMETUESIT HIDRAULIKE PR NDRRIM KONTINUAL T RROTULLIMEVE
N kohn m t re hidraulika gjithnj e m tepr zbatohet n makinat metalprerse. Ekzistojn makinat me stabilimente hidraulike pr vnien n lvizje t boshtit kryesor, pr vnien n lvizje t hapit t suportit ose tavolins, pr stabilimentet kopjuese, pr vnien n lvizje t tavolinave t rnda t zdrukthave, pr vnien n lvizje t hapave m t vogl t retifikuesve, n stabilimentet pr prshkim, pr punim t filetave etj. Krejt kjo q u prezantua vrteton s stabilimentet hidraulike mund t prdoren gjat lvizjes rrethore dhe drejtvizore, te hapat m t imt si dhe pr vnie n lvizje t makinave m t rnda. Kto zona t gjra t zbatimit i kan stabilimentet hidraulike pr shkak t vetive t tyre kryesore: mnyrn e thjesht t transmetimit t forcs me ndihmn e presionit, n distanca t mdha ose t vogla prmes tubacionit; rregullimi kontinual i rrotullimeve ose hapave prmes rregullimit t sasis rrjedhse; puns s sistemit pa goditje dhe krcime te stabilimenti i rregullt; elementeve t thjeshta prbrse t pajisjeve, mbrojtje e thjesht nga mbingarkimi prmes vendosjes s ventileve sigurues; lubrifikimit t thjesht dhe t pandrprer t gjitha pjesve me ka u zgjat jeta e tyre; T metat e ktyre stabilimenteve jan: saktsia e madhe e punimit dhe pastrtia e siprfaqeve t pjesve prbrse, m ka rritet dukshm mimi i tyre; kualiteti dhe viskoziteti i sakt i vajrave; parregullsia n pun si pasoj e leshueshmris s gypave si pasoj e hermetizmit t pamnjanueshm parregullsia n pun n rastin e hyrjes s ajrit n gypa

Si mjet hidraulike prdoret vaji mineral. Ky vaj prdoret pr lyerjen e transmetuesve me dhmbzor dhe hidraulike. Pr pajisje hidraulike vie n shprehje viskoziteti i vajit 2,5...4E/50C e q varet nga ngarkesa e transmetuesit. Vetm numr i vogl i transmetuesve hidraulike krkon vaj t veanet t cilin e rekomandon prodhuesi i makins. Ktu duhet prmendur disa karakteristika t vajit pr t cilat duhet pasur kujdes te stabilimentet e prmendura. Ndrydhshmria e vajit - Vaji e ndryshon vllimin n varshmri nga presioni dhe temperatura, q llogaritet nga formula

V2 = V1[1 t ( p2 p1 ) ] cm3 ,
ku sht: V1 [cm3] vllimi fillestar V2 [cm3] vllimi prfundimtar p1 [kp/cm2] presioni fillestar p2 [kp/cm2] presioni prfundimtar t koeficienti i cili varet nga temperatura dhe presioni.

[ ]

(4.1)

Kshtu p.sh: vlera t pr presionin preh 50kp/cm2 n varshmri nga temperatura sht: pr t [C] = 0 20 40 60 80 100 103 t = 0,060 0,068 0,077 0,086 0,096 0,108 Ngjeshmria e vajit n gypa mund t llogaritet sipas formuls:
z = t ( p2 p1 ) L [mm], (4.2)

ku sht: L [mm] gjatsia e shtylls s vajit p1, p2 presionet Shembull. Pr 50kp/cm2 mbi shtypje dhe gjatsi t shtylls s vajit prej L = 4000mm, ngjeshmria do t jet: z = 0,068 10-3 50 4000 = 13,6mm Te hapat shum t vegjl, kjo ngjeshmri e vajit mund t ndikoj n saktsin e hapit. Mbetja e ajrit n cilindr, formimi i shkums, flluskat e vajit, t gjitha kto e rrisin ngjeshmrin e vajit. Vaji bymehet si pasoj e nxehjes pr 0,08% pr do 1C t temperaturs s rritur.

Shpejtsia e lejuar e vajit - Pr pun t rregullt t pajisjes hidraulike duhet t kemi kujdes q shpejtsia e vajit n tubacion mos t tejkaloj kufirin, sidomos n gypat kthyes. Seksionet shum t vogla t gypave shkaktojn humbje t fuqis, ndrsa seksionet e vogla t gypave thiths rritin mundsin e thithjes s ajrit. Shpejtsit e lejuara jan : 90 m/min shpejtsia maksimale e gypit thiths, 120 m/min shpejtsia maksimale n gypin drejtues. N gypat deri 25kp/cm2 sht lejuar shpejtsia maksimale 180m/min N gypat deri 50kp/cm2 sht e lejuar shpejtsia maksimale 240m/min

N kanale krejt t vogla dhe n vrima, ku trashsia e deprtimit b=(0,5...2)d, (p.sh: n shprndars dhe n buklat e ventileve ), mundet q shpejtsia e lejuar t rritet 2... 5 her. 2.1.1. PRANIA E AJRIT N SISTEMIN HIDRAULIK Prania e ajrit n sistemin hidraulik duhet t evitohet rreptsisht sepse ai krijon shum pasoja t pa dshirueshme n punn e mekanizmit. Si pasoj e ngjeshmrin m t madhe, ai do t rregulloj punn kontinuale t transmetuesit. Gjat deprtimit neper ventilet rezident, shkakton dridhje t vrullshme n ta e q si goditje prhapen n krejt sistemin. Gjat puns n presione m t larta, ai nxehet p.sh: n shtypjen e shpejt n presion prej 70kp/cm2, ajri nxehet deri 700C. Vaji n rrjedhje me ket ajr i ekspozohet shum oksidimit. Pr kt duhet llogaritur s skajet e t gjith gypave thiths dhe shtyts t jen nn nivelin e vajit n rezervar. Ventilet pr lshuarjen e ajrit duhet t jen n pikat m t larta t sistemit. Sistemi duhet pr do dit t ajrohet. Nse nuk ka ventil, ather duhet krejt sistemi me e vu n lvizje dhe disa minuta me lviz shpejt andej kndej. ajrosja e cilindrit t puns pa ventil mund t arrihet me an t gypit shtys n form spirale, diametri i gypit 2mm, gjatsia cca 10m, mbarimi i gypit nn nivelin e vajit n rezervar. Te lartsia e madhe e thithjes, ose te thithja e dobt e pomps, duhet vendosur ventili jo kthyes n gypin thiths n mnyr q ai gyp t jet gjithmon plot vaj dhe q t mos e thith ajrin. Nse lejojn zgjedhjet konstruktive, pompn duhet lshuar t trn n vaj dhe ashtu t punoj n vaj. Temperatura normale e puns sht 50C. N transmetuesit hidraulik duhet prdorur sasi sa m t mdha t vajit n mnyr q ajo t mundet me u ftoh me koh. Sasia e vajit n rezervar duhet t jet m s paku 5 her m e madhe s q sht krejt sasia e vajit n qarkullim. 8

2.1.2. PASTRMI I VAJIT N SISTEMIN HIDRAULIK Vaji vazhdimisht thithet nga rezervari nprmes sitave me vrima t imta dhe nprmes filtrimit lamelar. Me kt mnyr, t gjith trupat m t mdhenj s 0,1mm ndalohen n filtr. Pas nj kohe t konsiderueshme, n filtr grumbullohen aq shum papastrti sa q filtri mbyllet (bllokohet). Pr kt arsye prdoret filtri llamelar i cili mund t pastrohet gjat puns. Me rrotullimin e thjesht t kapakut t dors, mjedisi i filtrit rrotullohet rreth krehrit t palvizshm dhe kshtu filtri pastrohet. Pas 3000 orsh lvizje (pune), filtri duhet nxjerr dhe lar mir. Prve papastrtive, n filtr grumbullohen pluhura t elikut t cilt rrjedhin nga konsumimi i pjesve t makins. Pr kt n filtr shpesh vendoset edhe shufra magnetike e cila leht mund t nxjerrt, pastrohet dhe srish vihet n filtr. Kualiteti i vajit n sistemin hidraulik duhet kontrolluar shpesh. Prve shenjave t dukshme: thollimi i vajit, shkumzimi, fundrrin ne fund t shtpizs etj., mund t bhet edhe testimi me letr-filtr. Nse lshohet nj pik e vogl n letrn-filtr, vaji normal e len shenjen e verdh t ndritshme ndrsa t vaji i vjetr mbetet shenja e ent e cila sht aq m e errt sa m i vjetr t jet vaji. N vajin e vjetr nuk duhet me derdh vaj t freskt sepse vetm e dmtojm vajin e freskt. Vajin e vjetr duhet larguar, shtpizn duhet lar e pastaj me e mbush me vaj t ri. Vaji i prdorur nuk duhet t hidhet. Ai mundet me u pastrua dhe serish me u prdor pr disa mekanizma t vjetr ose pr lyerje t udhzuesve rrshqitse dhe transmetuesve t hapur.

2.2. HIDROMOTORAT
Parimi i hidromotorave qndron n at s n sistemin rrethor t mbyllur jan t lidhura dy pompa hidraulike identike. Me kt rast pompa e par fiton mekanizmin nga elektromotori dhe e ven n lvizje lngun hidraulik, n rastin ton vajin. Ky vaj n qarkullim, me presionin e vet ven n lvizje pompn tjetr nga e cila vazhdojn rrotullimet. Si pasoj e ksaj pune t lidhur, njsia e par quhet pompa ndrsa njsia tjetr duhet motor. N mes i ktyre dy njsive qarkullon pandrprer e njjta sasi e vajit dhe at duhet plotsuar nse kemi humbje si pasoj e hermetizmit t pamjaftueshm. N praktik paraqiten m shum konstruksione t ndryshme t hidromotorve q dallojn vetm pr konstruksionin e pomps dhe motorit t aplikuar.

Ndarja m e zakonshme: Hidromotorat me krah me qarkullim periferik t vajit me qarkullim t brendshm t vajit me pistonat e shtrir radial me pistonat e shtrir aksial

Hidromotorat me piston

Ktu do t prshkruhet nga nj shembull pr do sistem dhe mnyra e puns s sistemit. Me kt rast nuk duhet harruar s brenda nj sistemi paraqiten m shum konstruksione t ndryshme por s ato veprojn n parim t njjt. 2.2.1 HIDROMOTORI ME KRAH DHE ME QARKULLIM PERIFERIK T VAJIT HIDROMOTORI EWOR-FORSIT OSE ENERGATORI -N kt sistem jan n prdorim dy pompa krahsh t cilt punojn bashkrisht n ciklin rrethor t mbyllur. Njra njsi fiton konstant t rrotullimeve nga elektromotori lvizs, ndrsa nuk e ndryshon kahen e rrotullimeve. Nse shtpiza e ksaj njsie lviz jasht qendrs pr ekscentricitet e, vie deri te qarkullimi i vajit. Qarkullimi i vajit, q lviz pompa, kryen presion n kraht e motorit dhe ven rotorin e motorit n lvizje. Me kt rast duhet pasur kujdes n disa ligjshmri. Pompa ka numr konstant t rrotullimeve. Nse ekscentriciteti i pomps e=0 ather n kt shtpiz qarkullon sasi e njjt e vajit dhe nuk e ven n lvizje qarkullimin e jashtm. Me rritjen e ekscentricitetit, fillon qarkullimi i vajit. Sa m i madh t jet ekscentriciteti, sasia e vajit n qarkullim sht m e madhe ndrsa kjo sasi e vajit duhet me kalua npr motor. Nse ekscentriciteti i motorit sht m i vogl, ai duhet me u rrotulle m shpejt n mnyr q t lshon sasin e arritur t vajit. Me vendosjen e ekscentricitetit prtej qendrs nga njra an n tjetrn, ndryshohet drejtimi i sjelljes s motorit gjat t njjtit drejtim t rrotullimit t pomps. Pr pun t rregullt t motorit dhe pomps shtpizat e tyre duhet q nga ana e brendshme ta ken t punuar t ashtuquajturn ur. Gjersia e urs duhet t ket vler 1,5 distanca n mes krahve.

10

Figura 2.1 Hidromotori i Enor-Frostov

Figura 2.2. Ndrrimi i ekscentricitetit t njsis s krahut

Presioni normal i puns s Energatorit sht 7kp/cm 2 por s mundet t prpilohet pr presione 10... 20kp/cm2. Agregat t vegjl prpilohen pr 5kp/cm2. Fuqia e nevojshme pr mekanizmin lvizs t pomps:
N1 = Q1 p [kW] 60 102 1 (4.3)

Prurja e pomps:

11

Qd 1 = Q1 Qgl =

q1 1 Qg1 [cm3/s] 60

Humbja e pomps:
Q g1 = ( p + 0,5) k1 [cm3/s]

Analoge sht edhe pr motor: Shpenzimi I vajit t motorit: q2 n2 + Qg 2 [cm3/s] 60

Q2 p 2 [kW ] 60 102

Qd 2 = Q2 + Qg 2 = Fuqia e motorit:

N2 =

(4.4)

ku shnohet: q [cm3/rrot] vllimi punues Q [cm3/s] rrjedhja teorike Qg [cm3/s] rrjedhja e vrtet ndrmjet njsive Qg [cm3/s] humbja e vajit p [kp/cm3] para presioni i vajit k - koeficienti i humbjes N [kW] - fuqia e makins Indeksi 1 paraqet pompn ndrsa indeksi 2 motorin.

12

2.2.2 HIDROMOTORI ME KRAH DHE QARKULLIMIN E MBRENDSHEM T VAJIT Hidromotori i Boehringerit - N kta hidromotora, boshtet pr t dy njsit (pompn+ motorin) gjenden n simetrale horizontale t njjt. N rotorin e pomps dhe motorit gjenden kraht lvizs radial. Qarkullimi i vajit sht i brendshm d.m.th: qarkullimi i vajit nga pompa n motor dhe anasjelltas; shkon npr mes boshtit t zgavruar t ndar n dy pjes. Ky mes bosht nuk rrotullohet. Motori lvizs e udhzon rotorin e pomps. Si pasoj q, shtpiza e pomps sht e vendosur n pozit ekscentrike ndaj rotorit, kraht e pomps mbyllin hapsira t ndryshme n mes rotorit dhe shtpizs. Nse rotori sjellt n drejtimin e shnuar, ather gjysma e poshtme e rotorit thithet vaji nga gjysma e boshtit t zgavruar sepse hapsirat pr vaj rriten n drejtim t rrotullimeve ndrsa procesi i shtypjes s vajit n zgavrn e eprme t gypit ndodh n gjysmn e eprme t rrotullimit t rotorit sepse hapsirat pr vaj zvoglohen n drejtim t rrotullimit t rotorit. Rotori n mes krahve ka kanale radiale pr rrjedhjen e vajit. Vaji i cili n kt mnyr sht vn n qarkullim rrjedh npr mes boshtit t zgavruar n njsin e dyt d.m.th., n motor dhe me veprimin e vet e vn n lvizje me ka fitohet qarkullimi i vazhdueshm i vajit.

Figura 2.3. Hidromotori i Boehringerov

2.2.3 HIDROMOTORAT ME PISTONA RADIAL DHE ME QARKULLIM T MBRENDSHEM Sistemi prbhet nga dy pompa me pistona radial. Pompa shtrihet n boshtet t cilat jan n simetralen horizontale t njjt. Njra pomp fiton lvizje nga elektromotori ndrsa tjetra rrotullohet si pasoj e qarkullimit t vajit t cilin qarkullim e prodhon pompa e

13

par. Konstruksioni i pomps dhe i motorit sht i njjt. Konstruksioni m i njohur i ktij tipi sht hidromotori LAUF-THOMA.

Figura 2.4. Hidromotori Lauf-Thoma

N cilindrat e shpuar n mnyr radiale t rotorit lvizin pistonat n skajet e vazhdueshme t cilve n do an gjendet nga nj rrotz. Kto rrotza mbshteten secila n unazn e vet e cila gjendet n ann e brendshme t shtpizs s pomps. Shtpiza e pomps mundet q me rrotullim t vendoset n pozita t ndryshme ekscentrike ndaj simetrales s rotorit. Si pasoj e rrotullimit t rotorit, pistonat me rrotzat rrotullohen ndrsa nn veprimin e forcs centrifugale jan t shtypura pr unaz n shtpiz. Rrotzat q rrshqasin npr unaz, i prkufizojn pistonat q t mos rrshqasin npr rrethin e brendshm t shtpizs. Secili piston q gjendet n ekscentricitet m t lart e thith vajin ndrsa gjat zvoglimit t ekscentricitetit e ndrydh vajin mbrapa. Kshtu do piston, pr gjysmn e rrotullimit t raportit thith ndrsa pr gjysmn tjetr t rrotullimit e shtyn vajin. Pasi q n rotor ka m shum pistona, zakonisht 7... 9 copa, pr kt procesi i thithjes dhe i shtytjes zhvillohet n mnyr kontinuale prandaj vaji qarkullon. Vaji q qarkullon bn presion n pistona n rotor t motorit dhe ven rotorin e motorit ne lvizje. Rrjedhja e vajit nga nj njsi n tjetrn sht e brendshme, d.m.th., qarkullimi i vajit shkon npr mes boshtin e zgavruar t ndar n dy pjes. Zgavra e mes boshtit sht e palvizshme dhe shrben vetm pr qarkullim t vajit. Rrjedhja e vajit sht:
Q=

d 2 e z n , 2 103

[l / min],

(4.5)

14

Fuqia e mekanizmit:
N = Q 10 3 p 10 4 Q p = , 60 102 612 [ kW ], (4.6)

ku jan: d [cm] diametri i pistonit e [cm] ekscentriciteti z- numri i pistonave n [min-1] shpejtsia e sjelljes p [kp/cm2 ] - presioni

2.2.4 HIDROMOTORAT ME PISTONA RADIAL DHE ME QARKULLIM RRETHOR T VAJIT Konstruksionet e hidromotorve t punuar n ket parim kan humbje m t mdha ndrsa sipas ksaj, shkalla m t pavolitshme t veprimit sesa sistemet me qarkullim t brendshm t vajit. Pr kt arsye sistemet e tilla andaj nuk do ti shqyrtojm kto. 2.2.5 HIDROMOTORAT ME SHTIRIJE AKSIALE T PISTONAVE Aplikimi i hidromotorve me pistona aksial pr ngasje lvizs t boshtit kryesor t makins tash pr tash sht n gjendjen e hulumtimit. sht e njohur s nj institut i jashtm pr makinat e metalprerse e ka aplikuar hidromotorin aksial direkt n boshtin punues t makins n mnyr q t arrihet ndrrimi kontinual i rrotullimeve t boshtit punues me rregullim t pastr. Makina t tilla n praktik nuk ka ende. Pr shkak t vshtirsive q paraqiten gjat instalimeve t ktyre motorve dhe fuqive t tyre m t vogla, ata nuk prdoren pr mekanizmin lvizs t boshtit punues por s shum shpesh zbatohen gjat shndrrimit hidraulik t lvizjes rrethore n lvizje drejtvizore. Sidomos prdoren mekanizma lvizs ndihms kur nevojitet rregullimi i leht i lvizjes drejtvizore. Zbatimin m t gjer n makinat metalprerse e kan fituar njsit me diskun e rrotullueshm (kthyer) ose me pistonat me lvizje t lir. N figurn 2.5 sht paraqitur njsia me diskun e rrotullueshm.

15

Figura 2.5. Njsia me diskun e rrotullueshm

Disku i rrotullueshm R, mundet q me ndihmn e dorezs pr rregullim K dhe pistonit t dhmbzorit V t rrotullohet pr nj knd ndaj simetrales gjatsore t njsis. Rrotullimi i diskut mund t kryhet edhe me rrug elektrohidraulike me ndihmn e elektromagnetit M1 ose M2 dhe shprndarsit prkats i cili e lshon vajin n njrn ose ann tjetr t pistonit V. Me rrotullimin e diskut R, ndryshon hapi i pistonave dhe sasia e furnizimit (prurjes). Nse njsia punon si pomp, elektromotori e udhzon boshtin e njsis ndrsa bashk me boshtin e lviz rotorin me pistonat deponues. N rotor sht vendosur n mnyr t koncentruar numri m i madh i pistonave t vendosur, zakonisht 7 deri 11 cop. Nse njsia punon si motor, vaji me presionin e vet n boshtin e pistonit, i detyron pistonat n rrshqitje neper diskun e shtrembruar R dhe kshtu e lviz boshtin e rotorit. N kt sistem puna e pomps dhe e motorit jan t lidhur me gypa. Vajin t cilin e ndrydhin pistonat e pomps n gypa arrin n fund t pistonave n motor dhe i ndrydh ata n diskun e shtrembr dhe anasjelltas, vaji t cilin pistonat e pomps e thithin, sht vaji kthyes nga motori nn pistona t cilt jan n hapin kthyes.

16

Furnizimi i pomps sht:

Q= d2 h z n , [l / min] 4 103 (4.7)

pasi q h = 2r tg, do t kemi:

d 2 r tg z n Q= , 2 103 [l / min], (4.8)

ku sht: h [cm] hapi i pistonave z - numri i pistonave d [cm] - diametri i pistonave r [cm] - rrezja neper t ciln rrshqasin pistonat

Figura 2.6. Skema e puns s njsis

Tek ky sistem mund t kryhet rregullimi i pomps dhe i motorit. Pr nga forma dhe veprimi i tyre, me kta elektromotor jan shum t prafrt elektromotort me pistona t lvizshm lirshm. Dallimi sht n at s hapi i ktyre pistonave sht i kufizuar me prkufizues t cilt jan n form t boshteve t vendosur n kanal pas pistonave. Pistonat oscilojn lirshm dhe vihen n lvizje me presionin e pomps punuese. Njsi t tilla i punon fabrika HELLER dhe vijn me emrin pompa hidraulike. Me ndihmn e njsive t prshkruara mundet jashtzakonisht mir t rregullohet shpejtsia e hapit. Kto njsi punojn shum sakt dhe n transmetimin e lvizs jan shum t sigurta. Mund t realizohet rregullimi i rrotullimeve n zonn 1:50 e m tepr. Nj pomp mund t furnizoj m shum motor. Pamja e nj pompe pr furnizimin e m shum motorve sht paraqitur n figurn 8.34b. Hidromotorat e prshkruar mund t shfrytzohen pr lvizje gjatsore dhe trthore t suportit s tornos. N rastin e par rrotullimet e boshteve t hidromotorit nprmes 17

dhmbzoreve n at bosht, barten n levn e dhmbzuar dhe n kt mnyr realizohet lvizja gjatsore e suportit bashk me hidromotorin. N rastin e dyt mund t realizohet lvizje trthore e suportit me bartjen e lvizjes s boshtit te hidromotorat n boshtin trthor t suportit. N mnyr t njjt mund t realizohet hapi gjatsor, trthor ose pr s larti i tavolins t frezs. N t dy rastet, motort kan qen t distancuar nga pompa por n mes veti t lidhur me gypa. Mund t aplikohet agregati te i cili n t njjtn shtpiz jan t vendosur pompa dhe motori. Agregati i till i lvizshm sht paraqitur n figurn 2.7. agregati sht i forms s kutis, i prshtatur pr montim t leht n tavolins e makins. Rregullimi i hapit me dor ose n mnyr hidraulike.

2.3. RREGULLIMI I HIDROMOTORIT

Te t gjith hidromotorat e prshkruar kryhet rregullimi i rrotullimeve, fuqis dhe momentit rrotullues, parimisht, n t njjtn mnyr. 1. N zonn e rrotullimeve m t vogla, kryhet rregullimi n ann e pomps. Nse rritet ekscentriciteti i pomps ndrsa nuk preket ana e motorit, paraqiten kto ndryshime: rritet rrjedha, si pasoj e ksaj rritet fuqia e motorit, rritet numri i rrotullimeve t motorit ndrsa momenti rrotullues i motorit mbetet konstant.

Figura 2.7. Agregati i lvizshm me rregullim manual dhe elektrohidraulik t hapit

18

2. N zonn e rrotullimeve t medha rregullimi kryhet n ann e motorit. Nse zvoglohet ekscentriciteti i motorit, ndersa nuk preket pompa ather shfaqen kto ndryshime: rritet numri i rrotullimeve t motorit, fuqia e motorit mbetet konstante ndrsa momenti rrotullues bie.. N mnyr teorike, me zvoglimin e ekscentricitetit deri n zero, do t duhej t rriten rrotullimet deri n pakufi q realisht nuk ndodh sepse n kt rast edhe momenti rrotullues zvoglohet deri ne zero, ndrsa motori ndalet si pasoj e vet frenimit. Natyrisht s n rastin e par, ekscentriciteti mund t zvoglohet ndersa n rastin e dyt t rritet. Ather arrihen ndryshime t kundrta me ato t prshkruara. Ndryshimet q ndodhin me ndryshimin e ekscentricitetit m s miri shihen nga diagramet n vijim. (Figura 2.8. )

Figura 2.8. Diagramet e rregullimit t hidromotorve

19

3.0. TRANSMETUESIT KONTINUAL

ELEKTRIK

ME

NDRRIM

Ktij grupi t transmetuesve i takojn elektromotort me rrym t vazhduar. Transmetuesi kryesor i makins do t jet i prbr nga transmetuesi dhmbzor me arsyen shum t madhe dhe elektromotorin me rrym t vazhduar. Kjo sht pr arsye s asnj motor i rryms s vazhduar nuk mundet me e mbulua krejt zonn e rrotullimeve t transmetuesit kryesor t makins. Nse motori i rryms s vazhduar, pa marr parasysh zgjidhjen konstruktive ka karakteristikn e tij M-N-n si q sht paraqitur n figurn 3.1, duhet q gjat konstruktimit t transmetuesit lvizs t kemi n konsiderat nj problem t komplikuar. Kjo do t sqarohet n shembullin e lidhjes s Wardonardit q i takon ktij grupi t motorve.

Fig. 3.1. Diagrami M-N-n i Lidhjes W-L

20

Fig. 3.2. Diagrami M-N-n i makins metalprerse

Dihet s lidhja W-L ndrtohet me raportin e prgjithshm t zons s rrotullimit 1:8, 1:10, 1:22,5 dhe n rastet speciale edhe 1:40 e q mund t shkruhet B L = 8, 10, 22.5, 40. Mirpo nga kjo zon e prgjithshme e motorit mund t shfrytzohet vetm zona ku N=konstant ndrsa ajo pjes e zons n kt motor sht n raportin 1:2,2 deri ne 1;3,5 gjegjsisht qN=2,2... 3,5. Karakteristika M-N-n e makins metalprerse sht paraqitur n figurn 3.2 dhe sht e ngjashme me karakteristiken e lidhjes W-L. Nga karakteristikat e makins shihet s fuqia e plot e motorit lvizs nuk mund t shfrytzohet, nuk mund t shfrytzohet npr krejt zonn e rrotullimeve n 1... nm por s duhet prcaktuar numri kufitar i rrotullimeve ngr me rast ngr>n1. Vetm n zonn e rrotullimeve m t madhe s ngr mund t shfrytzohet fuqia e plot ndrsa n zonn e rrotullimeve m t vogl s ngr guxon t prdoret fuqia e zvogluar N. Makinat me karakteristik t till prpunohen pr at q elementet e makins s transmetuesit kryesor do t mund t ishin m leht t dimensionuar pasi q jan llogaritur n momentin rrotullues pr ngr jo pr n1. Pr kt arsye Mt n zonn n1... ngr sht konstante.

21

M t gr = 97400

N , n gr

[kp / cm]

(5.1)

Pasi q te konstruksioni i transmetuesit t makins duhet respektuar karakteristika M-N-n e motori dhe e makins, duhet pasur parasysh si vijon: Pr nj makin metalprerse e cila e ka A=100 ndersa lidhjen W-L t transmetuesit lvizs BL=10, n mnyr teorike transmetimi dhmbzore, do t mund ti kishte vetm dy shkall me rrotullimet noI dhe noII. Kjo duket shum e volitshme por s n rastin e till diagrami M-N-n do t dukej sipas figurs 3.3.

Fig. 3.3 Diagrami M-N-n i makins me A=100 dhe BL=10, qN=3

22

Makinat me karakteristiken e till nuk sht pr prdorim sepse n zonn e rrotullimeve t vogla nuk mund t shfrytzohet fuqia e plot e makins pasi q makina n kt zon nuk e ka t mjaftueshme momentin rrotullues. Sikur t ishte marr shembull m i komplikuar d.m.th., makin me A m t madhe ose krahasim me BL m t vogl, e njjta e met do t prsritej shum her. N baz t argumenteve t mparshm, transmetuesi i kombinuar duhet t konsultohet ashtu q pr zonn e rrotullimeve ngr... nm, pr t ciln sht N=konstant, shfrytzohet vetm ajo pjes nga diagrami M-N-n e motorit pr t ciln sht N=konstant. N rastin ton kjo sht 1:3, prkatsisht qN=3. Pr krkesn e till, numri i shkallve t transmetuesit dhmbzor mund t vrtetohet sipas barazimit e prgjithshme:
A = BL C k ,
C = q N i,

(5.2)
(5.3)

ku jan: A raporti i zons s rrotullimeve t makins BL raporti i zons s prgjithshme t lidhjes W-L C raporti i zons s nj shkalle t transmetuesit me dhmbzor N raporti i zons s rrotullimeve t motorit gjat N=konst. qN rnia e lejuar e fuqis ndrmjet shkallve individuale t rregullimit k numri i krcimeve i realizuar me transmetuesin e dhmbzoreve i numri i shkallve i realizuar me transmetuesin e dhmbzoreve a numri i prgjithshm i shkallve t rregullimi t makins N baz t formulave themelore mund t llogaritet
Ck = A , nga ktu BL A BL
a BL k= , log C log

k log C = log

(5.4)

23

Pasi q k numri i krcimeve t transmetuesit t dhmbzoreve duhet t jet numr i plot, mund t shfaqen tri raste t ndryshme t cilat ndikojn dukshm n karakteristiken e shkallzimit. RASTI 1. i = 1, C = qN, shkallt e rregullimit prcillen pa mbulimin e rrotullimeve ose pa rnien e fuqis. Vlerat A, BL dhe qN zgjidhen ashtu q K t jet numr i plot. Pr shembullin ton A = 100, BL = 10, qN = 3 rrjedh:
100 1 10 = k= = 2.1 log 3 0.47712 log

N kt rast do t zgjidhet k = 2 por pr kt korrigjim duhet zgjedhur lidhjen W-L me q N = 3,16 q pason nga barazimi
C =k A 100 =2 = 3.16 BL 10

N mnyr q shkallt e transmetuesit t prcilleshin pa mbulimin e rrotullimeve ose pa rnien e fuqis, duhet me qen C = qN. Pr rastin n figurn 2.5.
C =qN =3,16

m=2 n=3 A = BL CK = 10 3,162 = 100

24

Fig. 3.4 Diagrami M-N-n i makins

pa mbulimin e rrotullimeve
Rasti 2. 0 < i < 1 ; C < q N ; n kt rast shkallzimi sht pa rnie t fuqis por me mbulim t rrotullimeve n disa shkall. Kjo do t shfaqej sikur n shembullin e kaluar t prvetsohet k = 3 pa korrigjimin e t dhnave tjera. N kt rast, diagrami M-N-n dhe diagrami i puns s makins duken ashtu si jan paraqitur n figurat 3.5 dhe 3.6.

25

Fig. 3.5 Diagrami M-N-n i makins

Fig. 3.6 Diagrami i puns s makins me mbulimin e rrotullimeve

Rasti 3. Q n disa raste t zvoglohej transmetuesi i dhmbzoreve t makins, transmetuesi kombinohet ashtu q n do shkall individuale t transmetuesit, fuqia e makins bie lirisht pr 26% nn fuqin e plot. N kt rast sht :

26

1 <i 1,26 ; q N <C qn i

Sipas ksaj, numrat e rrotullimeve gjat kalimit nga nj shkall e transmetuesit n tjetrn do t jen t larguara pr i 1,26. N kt zon, numri i rrotullimeve nuk mund t ndryshoj n mnyr kontinuale por s pr kt mund t ndrtohet transmetuesi me numr m t vogl t shkallve ose me qN m t vogl.

Fig. 3.7 Diagrami M-N-n i makins me rrotullime t larguara

Fig. 3.8 Diagrami i puns s makins me rrotullime t larguara

27

Me rastin e konstruktimit t diagramit M-N-n t makins gjithashtu duhet llogaritur momentin rrotullues kufitar Mtgr dhe numrin kufitar t rrotullimit ngr t makins. Vlerat e fituara duhet vizatuar n diagram. Pasi q ngr e prcakton numri m i vogl t rrotullimeve te i cili guxon ende t shfrytzohet fuqia ( n zonn e numrave m t ulet t rrotullimeve), n nj zon t vogl, do t mbetet e pashfrytzuar fuqia e elektromotorit sepse ajo sht m e madhe s sa q makina n kt zon guxon ta shfrytzoj. Mirpo, mu ne n kt shkall t fundit mund t shfrytzohet krejt zona rregulluese e motorit d.m.th: edhe ajo zon ku fuqia e motorit bie sepse bie edhe fuqia e shfrytzuar e lejuar e makins. Pr ta kuptuar m leht kt zgjidhje konstruktive diagramet 3.4, 3.5 dhe 3.7, n zonn e ngr jan vizatuar dika me t thjeshtuara, n realitet, n shkallen e fundit n gr e makins dhe ns e elektromotorit nuk prputhen plotsisht.

28

29

4.0. LITERATURA
1) Puzanov W.Beitrag zur Untersuchung der Spanmeng, der Schnittkrafte under der Schwingungen beim Schnelleinstechsleinfen, Disertation, Tu Dresden 1960 2) Marinescu, I., Rowe, W. B., Dimitrov, B., and Inasaki, I. 2004. Tribology of Abrasive Machining Processes. 3) Heywood, J. 1938. Grinding Wheels and Their Uses. Penton Co. 4) Hitchiner, M. P. and McSpadden, S. 2004. Evaluation of Factors Controlling CBN Abrasive Selection for Vitrified Bonded Wheels. Advances in Abrasive Technology. VI Trans Tech Publ. Ltd., pp. 267272. Thornton, A. G. and Wilks, J. 1979. 5) Tool Wear and Sold State Reactions during Machining. Wear 53, 165. Tymeson, M. M. 1953. The Norton Story. Norton Co., Worcester, MA. 6) Grinding & Finishing in the Global Economy 2001. Gorham Int. 10/1/2001, Oak 6. Brook, IL. Rappold, Winterthur, 2002. Cylindrical Grinding. Trade brochure. Rappold Winterthur 02/2002 #136551.00. 7) Rowe R.G., Sonic Teste Grade Abrasive Wheele. Steel (1950) Nr.1. 8) Peklenik J., Untersuchungen Uber das Verschleisekrterium beim Schleifen. Industrie Anzeiger (1958) Nr 27, 27 33. 9) Vakser D.B., Puti povysenia proizvoditelnenosti abrazivnogo instrumnenta pri mikroslivanovi. Masinostrojenie , Moskva- Lenjingrad, 1964. 10) Interneti : htpp/: www.metalcuttingprinciple.edu

30