MC LC

XW
1.

Khi qut v iu ha khng kh trn t: ................................................................. 3

1.1.

Lch s hnh thnh h thng iu ha khng kh: ............................................... 3

1.2.

ng dng h thng lnh trn t: ........................................................................ 3

1.2.1.

H thng iu ha trn xe khch: .................................................................. 3

1.2.2.

H thng iu ha khng kh trn xe ti, du lch:.......................................... 3

1.3.

iu ha khng kh:................................................................................................ 4

1.3.1.

H thng si m:.......................................................................................... 5

1.3.1.1.

Nguyn l: .................................................................................................. 5

1.3.1.2.

Cc loi b si:......................................................................................... 5

1.3.2.

H thng lm lnh:......................................................................................... 7

1.3.2.1. L thuyt c bn ca vic lm lnh: .............................................................. 7

1.3.2.2. Mi cht lm lnh (ga lnh):.......................................................................... 9
1.3.2.3. c im ca R-134a................................................................................... 10
1.3.2.4. Nguyn l lm lnh trn t: ...................................................................... 11
1.3.2.5. B thng gi:................................................................................................ 14
1.3.2.6. Kt cu h thng lnh: ................................................................................. 15

2.

1.3.3.

Cc thit b chng ng bng: ..................................................................... 24

1.3.4.

Thit b chng cht my (B n nh tc ng c). ............................... 26

1.3.5.

Thit b b khng ti. ................................................................................... 26

1.3.6.

H thng bo v my nn: ........................................................................... 28

1.3.7.

H thng iu khin my nn hai giai on (Chc nng kinh t): .............. 28

1.3.8.

H thng iu khin qut in ba giai on: ............................................... 29

1.3.9.

Cng tt nhit mi cht lnh: .................................................................. 29

H thng iu ha khng kh v hot ng: .............................................................. 30

2.1.

3.

Cc loi iu ha khng kh v hot ng:......................................................... 30

2.1.1.

Phn loi theo v tr lp t iu ha: .......................................................... 30

2.1.2.

Phn loi theo chc nng: ............................................................................ 31

2.1.3.

Hot ng ca h thng: .............................................................................. 33

H thng iu ha khng kh t ng trn xe du lch: ............................................. 37

3.1.

Khi qut h thng iu ha khng kh t ng: .............................................. 37

3.2.

4.

3.2.1.

Cc cm bin:............................................................................................... 38

3.2.2.

Cc b iu khin: ....................................................................................... 42

3.2.3.

B chp hnh:............................................................................................... 42

H thng iu ha t ng iu khin bng b khuch i:.................................... 43

4.1.

Khi qut v h thng iu khin t ng: ........................................................ 43

4.2.

iu khin nhit :.............................................................................................. 45

4.2.1.

Cu to: ........................................................................................................ 45

4.2.2.

Hot ng:.................................................................................................... 47

4.3.

iu khin tc qut thi: ................................................................................. 49

4.3.1.

Cu to. ........................................................................................................ 49

4.3.2.

Hot ng:.................................................................................................... 50

4.4.

5.

Cc b phn chc nng chnh:............................................................................. 38

iu khin ch dng kh (iu khin kh ra):................................................ 52

4.4.1.

Cu to: ........................................................................................................ 52

4.4.2.

Hot ng:.................................................................................................... 53

Loi iu khin bng b vi x l:................................................................................ 57

5.1.

M t: ..................................................................................................................... 57

5.2.

Khi qut v h thng:.......................................................................................... 57

5.3.

Nhit kh ra (Temperature Air out_TAO) cn thit: ................................... 58

5.4.

iu khin nhit :.............................................................................................. 59

5.5.

iu khin qut thi.............................................................................................. 61

5.5.1.

Cu to: ........................................................................................................ 61

5.5.2.

Hot ng:.................................................................................................... 61

5.6.

iu khin ch dng kh. ................................................................................. 67

5.6.1.

Cu to:................................................................................................................ 67

5.6.2.

Hot ng. ........................................................................................................... 67

Ti liu tham kho:.............................................................................................................. 72

WX

1.

Khi qut v iu ha khng kh trn t:

1.1. Lch s hnh thnh h thng iu ha khng kh:

1.2. ng dng h thng lnh trn t:
1.2.1. H thng iu ha trn xe khch:

1.2.2. H thng iu ha khng kh trn xe ti, du lch:

Hnh 1.1. B si

Hnh 1.2. H thng lm lnh.

1.3. iu ha khng kh:

H thng iu ha khng kh trn t l mt thit b c s dng to khng gian vi
kh hu thoi mi cho ngi li xe v khch ngi trn t.
H thng iu ha khng kh l thut ng chung dng ch nhng thit b m bo
khng kh trong phng nhit v m thch hp. Khi nhit trong phng cao, nhit
c ly i gim nhit (gi l s lm lnh) v ngc li khi nhit trong phng
thp, nhit c cung cp tng nhit (gi l si). Mt khc, hi nc c thm
vo hay ly i khi khng kh m bo m trong phng mc ph hp.
V l do ny, thit b thc hin vic iu ha khng kh s gm thi thiu mt b lm
lnh, mt b si, mt b iu khin m v mt b thng gi.
H thng iu ha khng kh trn t ni chung bao gm mt b lnh (h thng lm
lnh), mt b si, mt b iu khin m v mt b thng gi.
Chc nng chnh ca h thng iu ha khng kh:
1. iu khin nhit .
2. iu khin lu lng khng kh.
3. iu khin m.
4. Lc sch khng kh.

1.3.1. H thng si m:
Mt thit b sy khng kh trong xe hay ht kh sch bn ngoi vo bn trong khoang
hnh khch.
C nhiu loi b si khc nhau bao gm: b si dng nhit t nc lm mt ng c,
dng nhit t kh chy v dng nhit t kh x. Tuy nhin, ngi ta thng s dng b si
dng nc lm mt.
1.3.1.1.

Nguyn l:

Trong h thng si s dng nc lm mt, nc lm mt c tun hon qua kt si

lm cho ng ng ca b si nng ln. Sau qut gi s thi khng kh qua kt nc
si sy nng khng kh.

Hnh 1.3. Nguyn l hot ng ca b si.

Tt nhin, do nc lm mt ng vai tr l ngun nhit nn kt si s khng nng ln
khi ng c cn ngui. V vy, nhit khng kh thi qua b si s khng tng.
1.3.1.2.

Cc loi b si:

C hai loi b si dng nc lm mt ph thuc vo h thng s dng iu khin

nhit . Loi th nht l loi trn kh v loi th hai l loi iu khin lu lng nc.
a. Kiu trn kh:
Kiu ny dng mt van iu khin trn kh thay i nhit khng kh bng cch
iu khin t l lnh i qua kt si v t l kh lnh khng qua kt si.
Ngy nay, kiu trn kh c s dng ph bin.

Hnh 1.4. Nguyn l hot ng cnh trn kh.

b. Loi iu khin lu lng nc:
Kiu ny iu khin nhit khng kh bng cch iu chnh lu lng nc lm mt
ng c (nc nng) qua kt si nh mt van nc, v vy thay i nhit ca chnh kt
si v iu chnh c nhit ca khng kh lnh thi qua kt si.

Hnh 1.5. Nguyn l hot ng b iu khin lu lng nc.

Van nc c lp bn trong mch nc lm mt ca ng c v iu khin lng nc
lm mt i qua kt si.N gi li iu khin van nc bng cch di chuyn cn iu khin
trn bng tpl.

Hnh 1.6. Van nc.

Kt si c lm t cc ng v cnh tn nhit.

Hnh 1.7. Kt si.

Qut gi bao gm mt (kiu Ferit v kiu Sirocco) v cnh qut

Hnh 1.8. Qut gi.

1.3.2. H thng lm lnh:
H thng lm lnh l thit b lm lnh hoc lm kh khng kh trong xe hoc khng
kh ht t ngoi vo nhm to bu khng kh d chu trong xe.
1.3.2.1.

L thuyt c bn ca vic lm lnh:

Ta cm thy lnh sau khi bi ngay c trong mt ngy nng. iu do nc trn c th

ly nhit kh bay hi khi c th.

Mt bnh c kha c t trong hp cch nhit tt. Bnh cha mt loi cht lng d bay
hi nhit thng.
Khi m kha, cht lng trong bnh s ly i mt lng nhit cn thit t khng kh trong
hp bay hi thnh kh v thot ra ngoi.
Lc , nhit khng kh trong hp s gim xung thp hn lc trc khi kha m.

Cng tng t nh vy, ta cm thy lnh khi bi cn ln cnh tay, cn ly nhit t cnh
tay khi n bay hi.

Chng ta c th ng dng hin tng t nhin ny ch to thit b lm lnh tc bng

cch cho cht lng ly t mt vt khi n bay hi.
Ta c th lm lnh mt vt bng cch ny, nhng ta phi thm cht lng vo bnh v n
bay hi ht. Cch ny rt khng hp l. V vy, ngi ta ch to thit b lm lnh hot ng
hiu qu hn bng phng php ngng t kh thnh dng lng sau li lm bay hi cht
lng.

1.3.2.2.

Mi cht lm lnh (ga lnh):

Ga lnh l cht tun hon qua cc chi tit chc nng ca b lm lnh to ra tc dng
lm lnh bng cch hp th nhit t vic gin n v bay hi.
Yu cu i vi ga lnh:
Khng chy.
Khng n.
Khng c.
Khng n mn.
Khng mi.
Mi cht lnh CFC-12 (thng gi l R-12) l ga lnh c dng trong cc h thng iu
ha khng kh thng thng, tha mn cc yu cu trn.
Tuy nhin, nhng nghin cu gn y cho thy, do Clo x ra t CFC-12 ph hy tng
ozne ca kh quyn. Tng ozne ny c tc dng nh mt tm lc hp th cc tia cc tm
(UV) t mt tri, bo v cuc sng ca ng vt v thc vt khi nh hng ca cc tia c
hi ny.

Hnh 1.9. S hnh thnh v ph hy tng ozne.

V vy, cn phi thay i R-12 bng mt loi ga lnh khc khng ph hy tng ozne.
HFC-134a (R-134a) l mt loi ga lnh c c tnh gn ging nh R-12 c s dng
thay th R-12.
Mc d HFC khng ph hy tng ozne nhng n vn c xu hng lm nhit tri t
m ln.

Bng 1.1. Tnh cht ca mi cht lnh CFC v HFC.

Ga lnh CFC bt u b hn ch t nm 1989. Hi ngh quc t v bo v tng ozne

a ra quyt nh ny nhm cng c hn na vic hn ch sn xut cc loi CFC.
Hi ngh ln th t ca cng c Montreal t chc thng 11 nm 1992 a ra quyt
nh gim sn lng CFC nm 1994 v 1995 xung cn 25% so vi nm 1996 v s chm
dt hon ton vic sn xut CFC vo cui nm 1995.
V vy, nhm trit tun th theo quyt nh hn ch CFC, mt s chi tit ca h thng
lnh s dng R-12 s b thay th c th lm vic thch ng vi mi cht lnh R-134a.
1.3.2.3.

c im ca R-134a.

Nc si 1000C di p sut kh quyn (1210C p sut 1kgf/cm2) nhng R-134a si

-26,90C di p sut ny ( -10,60C p sut 1kgf/cm2).

Hnh 1.10. So snh nhit si gia R134a v nc.

Nu R-134a b r v bay vo khng kh nhit v p sut kh quyn, n s hp th
nhit ca khng kh xung quanh v si ngay lp tc, ri chuyn thnh kh. R-134a cng rt
d ngng t di iu kin chu nn v ly nhit khi mi cht lnh.

Hnh 1.11. ng cong p sut hi ca mi cht lnh R-134a.

th m t mi lin h gia p sut v nhit . th ch ra im si ca R-134a
mi cp gi tr nhit v p sut. Phn din tch trn ng cong p sut biu din R-134a
trng thi kh v phn din tch di ng cong p sut biu din R-134a trng thi
lng. Ga lnh th kh c th chuyn sang th lng ch bng cch tng p sut m khng cn
thay i nhit hoc gim nhit m khng cn thay i p sut.
Ngc li, ga lng c th chuyn sang ga kh bng cch gim p sut m khng cn thay
i nhit hoc tng nhit m khng cn thay i p sut.
1.3.2.4.

Nguyn l lm lnh trn t:

a. S gin n v bay hi:

Trong h thng lm lnh c kh, kh lnh c to ra bng phng php sau:
Ga lng nhit v p sut cao c cha trong bnh.
Sau ga lng c x vo gin bay hi (gin lnh) qua mt l nh gi l van gin n,
cng lc nhit v p sut ga lng gim v mt lng nh ga lng bay hi.
Ga c p sut thp v nhit thp chy vo trong bnh cha gi l gin bay hi. Trong
gin bay hi, ga lng bay hi, trong qu trnh ny n ly nhit t khng kh xung quanh.

Hnh 1.12. S gin n v bay hi.

b. S ngng t ca kh ga R-134a:
H thng khng th lm lnh khng kh khi dng ht ga lng. v vy phi cung cp ga
lng mi cho bnh cha. H thng lm lnh c kh bin i ga lnh dng kh thot ra t gin
lnh thnh ga lng.
Nh ta bit, khi kh ga b nn, c p sut v nhit ca n u tng.
V d khi kh ga b nn t 2,1 kgf/cm2 ln 15kgf/cm2, nhit ca kh ga s tng t 00C
ln 800C.
im si ca ga lnh 15kgf/cm2 l 570C. Nn nhit 800C ca kh ga nn l cao hn
im si.
V vy, kh ga s bin thnh ga lng nu n b mt nhit n khi nhit ca n gim
xung ti im si hoc thp hn. V d: kh ga 15kgf/cm2, 800C c th chuyn thnh dng
lng bng cch gim i 230C.
Trong h thng c kh, vic ngng t kh ga c thc hin bng cch tng p sut sau
gim nhit . Kh ga sau kh ra khi gin lnh b nn bi my nn. Trong gin ngng
(gin nng) kh ga b nn ta nhit vo mi trng xung quanh v n ngng t thnh cht
lng. ga lng sau quay tr li bnh cha.

Hnh 1.13. s ngng t mi cht lnh.

c. Chu trnh lm lnh:

1. My nn to ra ga c p sut v nhit cao.
2. Ga dng kh i vo dn ngng, ti y n ngng t thnh ga lng.
3. Ga lng chy vo bnh cha, bnh cha lm nhim v cha v lc ga lng.
4. Ga lng c lc chy n van gin n, van gin n ga lng thnh hn hp ga
lng v ga kh c p sut v nhit thp.
5. Hn hp kh/lng di chuyn n gin bay hi (gin lnh). Do s bay hi ca ga lng
nn nhit t dng kh m i qua dn lnh c truyn cho ga lng.
Tt c ga lng chuyn thnh ga dng kh trong gin lnh v ch c kh ga mang nhit
lng nhn c i vo my nn kt thc chu trnh lm lnh.
Chu trnh sau c lp li.

Hnh 1.14. Chu trnh lm lnh.

Hnh 1.15. S lu thng v thay i nhit - p sut ca mi cht lnh trong chu
trnh lm lnh.
1.3.2.5.

B thng gi:

L mt thit b thi kh sch t bn ngoi vo trong xe v cng c tc dng lm thng

thong xe.
C hai loi thit b thng gi: thng gi t nhin v thng gi cng bc.
a. Thng gi t nhin:
Vic ht khng kh bn ngoi vo trong xe do s chuyn ng ca xe gi l thng gi t
nhin.S phn b p sut khng kh bn ngoi xe khi chuyn ng c th hin hnh 1.9,
bao gm cc vng c p sut (+) v p sut (-). Cc ca ht phi t ti cc vng c p sut
(+), cn cc ca thot phi t vng p sut (-).

Hnh 1.16. Phn b p sut khng kh bn ngoi xe khi chuyn ng.

b. Thng gi cng bc:

Trong h thng thng gi cng bc mt qut in c s dng y khng kh vo
trong xe. Ca np v ca thot c t ging nh h thng thng gi t nhin.
Thng thng h thng thng gi ny c dng km vi h thng khc (h thng lnh
hoc h thng si).

Hnh 1.17. H thng thng gi t nhin v thng gi cng bc.

1.3.2.6.

Kt cu h thng lnh:

Cc chi tit ca h thng lm lnh t bao gm: My nn, gin ngng (gin nng), bnh
cha/b ht m, van gin n v gin lnh (gin bay hi). Ngoi ra cn c cc chc nng
khc gip h thng pht huy ht tc dng: chng ng bng, chng lm cht my, nng tc
khng ti ca ng c.

Hnh 1.18. Kt cu h thng lm lnh khng kh.

a. My nn:
Sau khi chuyn thnh kh c nhit thp v p sut thp, kh ga lnh c c nn bi
my nn v chuyn thnh kh c p sut v nhit cao. Sau mi cht lnh di chuyn
n gin ngng.
My nn bao gm cc loi :
Kiu tnh tin. (Kiu trc khuu, kiu a cho).
Kiu quay, kiu cnh gt xuyn.
+ Kiu trc khuu:
Trong my nn tnh tin, chuyn ng quay ca trc khuu ca my nn chuyn thnh
chuyn ng tnh tin ca piston.

Hnh 1.19. My nn kiu trc khuu.

+ Kiu a cho:
Mt s cp piston t trn a cho cch nhau mt khong 720 cho my nn 10 xylanh
hay 1200 cho my nn 6 xylanh.
Khi mt pha ca piston hnh trnh nn th piston pha kia hnh trnh ht.

Hnh 1.20. My nn kiu a cho.

+ Kiu cnh gt xuyn:
Mi cnh gt ca my nn cnh gt xuyn c ch to lin vi cnh i din vi n. C
hai cp cnh gt t vung gc vi nhau trong khe rto. Khi rto quay, cnh gt dch
chuyn theo phng hng knh, hai u ca cnh t ln thnh trong ca xylanh.

Hnh 1.21. My nn kiu cnh gt xuyn.

b. Van an ton:
Nu gin ngng khng gii nhit tt hoc ti lm lnh ln, p sut cao p pha gin
ngng v bnh cha c gi tr ln hn bnh thng dn n n ng ng dn mi cht lnh.
trnh hin tng ny, nu p sut cao p tng n gi tr 35kgf/cm2 42,4 kgf/cm2, van
an ton m gim p sut.

Hnh 1.22. Van an ton.

c. Ly hp t:
Ly hp t dng ni v ngt my nn ra khi ng c.
Cc b phn chnh ca ly hp gm c: Rto, Stato v da p.
Nguyn l:

Hnh 1.23. Nguyn l ly hp t.

Khi dng in chy qua cun dy, lc in t sinh ra trong li thp v ht thanh st.
Cu trc:
Ly hp t bao gm mt stato, mt rto vi puly v mt a p ni vi puly dn ng
v my nn bng lc t.
Stato gn trn v my nn v a p gn trn trc my nn.
Hai bi cu c t nm gia mt trong ca roto v v trc ca my nn (hay a p,
ph thuc kiu ly hp s dng).

Hnh 1.17. Cu trc ly hp t.

Hot ng:
Khi ng c hot ng, puly quay theo do n c ni vi trc khuu nh dy ai dn
ng, nhng my nn cha hot ng do ly hp t cha ng. Khi bt cng tc h thng
iu ha khng kh, b iu khin cp dng cho stato. Lc in t s ht a p v ko a
p p ln b mt ma st ca puly.
Cc loi ly hp t:Ly hp t c phn loi theo hnh dng nh sau:
Kiu F, kiu G: Cho my nn kiu trc khuu.
Kiu R, kiu P: cho my nn kiu a cho hay kiu cnh gt xuyn.
d. Gin ngng (gin nng).
Gin nng c tc dng lm lnh v ly nhit khi ga dng kh c nhit v p sut cao
chuyn thnh ga lng.
Gin nng c lp pha trc xe c th lm mt cng bc nh khng kh ht bi
qut gi ca kt nc lm mt ng c v dng kh do xe chuyn ng.
Mt s kiu xe c trang b qut in dnh ring cho gin nng.

Hnh 1.24. Kt cu gin ngng.

e. Bnh cha/B ht m.
Kt cu gm c bnh cha v mt phn t lc v cht ht m t trong bnh nhm:

 Tm thi cha ga c ha lng bi gin nng cung cp ph hp vi ti lm

lnh.
Tch cht bn v hi nc c th lm hng h thng lm lnh nu lt vo h thng.
Trn thnh bnh c mt knh ngm dng quan st tnh trng dng chy ga lng trong
bnh.
Nu ga c cha hi nc, hi nc s lm n mn cc chi tit ca h thng. N c th
ng bng ti van gin n bt kn khe h ny, lm tc ng ga, hay composite th ng
bng trong gin lnh v cn tr dng kh ga. Cht ht m c tc dng ngn cn nhng hin
tng trn xy ra.

Hnh 1.25. Kt cu bnh cha/B ht m.

f. Cm lm mt:
Cm lm mt bao gm: Gin lnh, mt qut v qut, van gin n c lp bn trong
khoang hnh khch.
mt vi cm lm mt, m t qut v qut nm ngoi cm lm mt.
y x nc tch nc ngng t bi gin lnh v x ra ngoi.

Hnh 1.26. Kt cu gin lnh.

g. Van gin n:
Ga lng sau khi i qua bnh cha/ht m c phun ra t mt van tit lu lm cho ga
lng gin n t ngt v bin thnh dng sng m c p sut v nhit thp.
iu chnh lng ga cp cho gin lnh da trn ti lm mt to hiu qu lm lnh cc
i ti mi thi im. Kt qu l ga lng lin tc bin thnh trng thi kh ca ra ca gin
lnh m khng ph thuc vo ti lnh v tc my nn.
Phn loi van gin n:
Van gin n p sut khng i.
Van gin n kiu nhit.
Hot ng:

Hnh 1.27. Hot ng ca van gin n.

Lng ga i vo van gin n sau khi c ha lng trong gin nng c quyt nh
bi dch chuyn ca chuyn ng thng ng ca van, ph thuc vo s chnh lch gia p
sut bay hi Pf bn trong ng cm bin nhit v tng ca p sut Ps v Pe, trong Ps l p
sut gi to bi l xo nn v Pe l p sut bay hi bn trong gin lnh.
Khi ti lm lnh ln, nhit ca kh ga ca ra ca gin lnh s cao. Do , nhit
v p sut trong ng cm bin nhit s cao nn van b n xung lm cho mt lng ga ln
tun hon trong h thng. Ngc li, khi ti lnh nh, s xy ra tc ng ngc li lm cho
mt lng ga t lu thng trong h thng.
Van gin n nhit c hai kiu, ph thuc vo v tr o p sut bay hi trong gin lnh. C
hai u c cng nguyn l hot ng.
Kiu cn bng trong.
Kiu cn bng ngoi.

h. Gin lnh:
Chc nng ca gin lnh ngc vi gin nng. Kh ga c x t van gin n lp tc
bin thnh dng sng m c p sut v nhit thp v bt u bay hi ti gin lnh.
Ging nh gin nng, gin lnh c cu to n gin nhng n l b phn quan trng nht
ca h thng lm lnh. Cu to v tnh trng hot ng ca gin lnh c nh hng rt ln
n hiu qu ca h thng lm lnh.
Gin lnh c lm bng nhm. C 3 kiu gin lnh:
Kiu cnh phng.
Kiu gp khc.
Kiu ng ht.

Hnh 1.28. Cu to gin lnh.

i.

Cng tt p sut kp:

c lp gia bnh cha v van gin n, n pht hin p sut pha cao p ca mch lm

lnh v ngt l hp t khi p sut khng bnh thng, tt my nn trnh h hng c th

xy ra i vi cc chi tit ca h thng.

Hnh 1.29.Cng tc p sut kp.

1.3.3. Cc thit b chng ng bng:
Khi khng kh m i qua cnh ca gin lnh, chng b lm lnh, hi nc trong khng kh
bm vo cnh ca gin lnh.
Nu nhit ca cnh gim xung bng hoc di 00C th hi nc s ngng t thnh
bng. Kt qu l cnh gin lnh b ph mt lp bng, h thng s khng t c hiu qu
lm lnh nh mong mun. trnh hin tng ny xy ra, ngi ta s dng thit b chng
ng bng. C hai phng php chng ng bng gin lnh:
Phng php nhit in tr.
Mt nhit in tr gn vo cnh ca gin lnh, cc tnh hiu t nhit in tr c s
dng iu khin nhit gin lnh. Khi nhit cnh gim, ly hp t s tt lm dng
my nn.
Phng php iu p gin lnh (Evaporator Pressure regulator_EPR).

Hnh 1.30. Phng php iu p gin lnh.

Lng ga t gin lnh vo my nn c iu chnh v p sut trong gin lnh c duy
tr 2,0 kgf/cm2 hoc cao hn nhit cnh gin lnh khng gim xung di 00C
Khi ti lm lnh nh, p sut bay hi ca ga trong gin lnh thp. V vy, van bt u
ng ngn khng cho p sut bay hi gim xung di 2 kgf/cm2

Hnh 1.31. Hot ng ca van EPR khi ti lnh nh.

Khi ti lm lnh ln, p sut bay hi ca ga trong gin lnh cng cao. V vy, van gin n
m hon ton v ga bay hi trong gin lnh c ht thng vo my nn khng qua iu
chnh.

Hnh 1.32. Hot ng ca van EPR khi ti lnh ln.

1.3.4. Thit b chng cht my (B n nh tc ng c).
Nu my nn hot ng khi ng c ang chy khng ti, cng sut ng c s nh v
c th cht my. Thit b ny s ngt ly hp t khi tc ng c gim xung di gi tr
xc nh ngn khng cho cht my.
pht hin tc ng c, ngi ta thit k mch in t m s xung sinh ra ca
cun dy nh la s cp.

Hnh 1.33. Mch pht hin tc ng c.

1.3.5. Thit b b khng ti.
Khi li xe nhng thnh ph c mt giao thng cao hoc dng xe vi tc khng
ti, cng sut ng c nh nn khi my nn hot ng trong iu kin ny s to ti ln qu
mc cho ng c lm ng c qu nng hoc cht my.

V vy, mt thit b b khng ti c s dng nng cng bc tc khng ti v

cho php h thng lnh hot ng bnh thng trong iu kin ny.
Kt cu thit b b khng ti ph thuc vo kiu ng c v h thng nhin liu.
V d trong ng c s dng b ch ha kh, van chn khng VSV (Vacuum Switching
Valve) v mt c cu chp hnh c dng m bm ga cng bc v nng tc
khng ti ca ng c khi h thng lnh hot ng.

Hnh 1.34. Thit b b khng ti trn xe s dng b ch ha kh.

Trong ng c EFI, do khng kh c i tt n khoang np kh khi VSV v mng hot
ng. V vy, tc khng ti ca ng c tng.

Hnh 1.35. Thit b b khng ti trn xe phun xng in t EFI.

Hn na, mt vi ng c TCCS cn trang b van iu khin khng ti ISC ( Idle
Switching Control), ECU ng c nhn bit khi no iu ha khng kh hot ng v kch
hot van ISC, lm tng tc khng ti ca ng c.

1.3.6. H thng bo v my nn:

Nu my nn b kha cng bi mt vi l do, h thng an ton ny s ngt ly hp t v
VSV trnh lm h hng h thng lnh.

Hnh 1.36. S h thng bo v my nn.

1.3.7. H thng iu khin my nn hai giai on (Chc nng kinh t):
iu ha kiu trn kh thng cho php my nn chy cng sut cc i n khi t
nhit gii hn ng bng ca gin lnh (30C). Kt qu nu ti nhit thp, vic lm lnh s
qu nhiu v ng c b mt nhiu nng lng.
H thng ny lm gim h s s dng my nn. Khi cng tt iu ha t ch
ECON, my nn s tt khi nhit cnh gin lnh t ti 100C thay v 30C ch A/C.
Do tit kim c phn nng lng cho my nn hot ng.

Hnh 1.37. S h thng iu khin hai ch

1.3.8. H thng iu khin qut in ba giai on:
Trn xe s dng qut in lm mt kt nc, hai qut in c dng cng lc, mt
cho kt nc lm mt, mt cho gin ngng ca h thng lnh. Nhng qut ny lm vic
ba giai on: zro (qut ngng), tc thp, tc cao ph thuc tn hiu ra ca: Cng tt
p sut (pht hin p sut ga), cm bin nhit nc lm mt.

Hnh 1.38. S h thng in ca qut in gin nng v kt nc.

1.3.9. Cng tt nhit mi cht lnh:
Tt c my nn kiu cnh gt xuyn v mt vi my nn kiu a cho c trang b mt
cng tt nhit ga trnh cho my nn b qu nng.

Nu nhit ca ga b nn bi my nn vt qu 1800C, cng tt s m v my nn

ngng hot ng.

Hnh 1.39. S h thng in mc cng tt nhit ga.

2. H thng iu ha khng kh v hot ng:
2.1.

Cc loi iu ha khng kh v hot ng:

iu ha khng kh t c phn loi theo v tr lp t v chc nng ca h thng.

2.1.1. Phn loi theo v tr lp t iu ha:
2.1.1.1.

Kiu Tpl:

kiu ny, iu ha khng kh thng c gn bng tpl.

c im ca loi ny l khng kh lnh t cm iu ha c thi thng n mt trc
ngi li nn hiu qu lm lnh c cm gic hn so vi cng sut ca cm iu ha, ca ra
khng kh lnh c iu chnh bi bn thn ngi li nn ngi li c th cm nhn c
hiu qu lm lnh.

Hnh 2.1. iu ha khng kh kiu Tpl.

2.1.1.2.

Kiu khoang hnh l:

kiu ny cm iu ha khng kh t cp sau xe. Ca ra v ca vo ca kh lnh

c t lng gh sau.
Do cm iu ha gn cp sau ni c khong trng ln nn iu ha kiu ny c u
im ca mt b iu ha vi cng sut gin lnh ln v c cng sut lm lnh d tr.

Hnh 2.2. iu ha khng kh kiu khoang hnh l.

2.1.1.3.

Kiu kp:

Kh lnh c thi ra t pha sau v pha trc bn trong xe.c tnh lm lnh bn trong
xe rt tt, phn b nhit bn trong xe ng u hn, to mi trng vi kh hu d chu
trong xe.

Hnh 2.3. iu ha khng kh kiu kp.

2.1.2. Phn loi theo chc nng:
Do chc nng v tnh nng cn c ca h thng iu ha khc nhau, ty theo mi trng
t nhin v quc gia s dng. iu ha c th chia thnh 2 loi ty theo tnh nng ca n.
2.1.2.1.

Loi n.

Loi ny bao gm mt b thng gi c ni hoc vi b si hoc vi h thng lnh

ch dng si hoc lm lnh.

Hnh 2.4. H thng iu ha khng kh loi n.

2.1.2.2.

Loi dng cho tt c cc ma trong nm:

Loi ny kt hp mt b thng gi vi b si v h thng lm lnh ch dng si

hoc lm lnh.
H thng iu ha ny c th s dng trong nhng ngy thi tit lnh, m cao lm
kh khng kh. Tuy nhin, nu ch s dng h thng lnh th ngi trn xe s cm thy lnh,
v vy kh lnh cng i qua kt si sy nng. iu ny m bo khng kh trong xe lun
c nhit v m thch hp. y l u im chnh ca loi iu ha khng kh 4 ma.
Ngoi ra, loi ny cng c th chia lm hai loi: Loi iu khin bi ngi li v loi
iu khin t ng (Nhit bn ngoi v bn trong xe lun c nhn bit bng my tnh,
b si hoc b iu ha khng kh t ng hot ng theo nhit do ngi li nh
trc, duy tr nhit khng i trong xe.

Hnh 2.5. H thng iu ha 4 ma.

2.1.3. Hot ng ca h thng:

Gin lnh t gia qut gi v kt si gi l h thng kiu trn kh.
2.1.3.1.

Nguyn l hot ng:

Vic iu chnh nhit v thay i kh vo v ra, c thc hin bng cch dng cn
gt trn bng iu khin.
a. Van kh vo c iu khin bng cn iu khin kh vo v n quyt nh dng
khng kh sch bn ngoi hay dng kh tun hon trong xe.
b. Qut gi c iu khin bng cn iu khin tc qut iu khin lng gi
thi vo trong xe.
c. Van iu khin trn kh bng cn iu khin nhit . Van hng lung khng kh
lnh thi qua hay khng qua kt si v vy iu khin nhit bng t l ca kh
qua kt si.
d. Van iu khin lung kh c iu khin bi cn iu khin lung kh v n c
t ca kh ra thi mt, thi mt v chn, thi chn, thi chn v sy knh hay
sy knh.

Hnh 2.6. Bng iu khin dng kh v s lu thng dng kh trong h

thng iu ha.

Hnh 2.7. Hot ng ca cc van iu khin lung kh.

2.1.3.2.

iu khin van:

C hai kiu iu khin van: Kiu cn gt v kiu nt n.

a. Kiu cn gt:
Mt cn gt trn bng iu khin ni vi van qua dy cp. Khi cn di chuyn, cnh van
cng dch chuyn theo.

Hnh 2.8. iu khin van kiu cn gt.

b. Kiu nt n:
Khi n nt trn bng iu khin, mt servo s hot ng lm dch chuyn cc cnh van.

Hnh 2.9. iu khin van kiu nt n.

2.1.3.3.

Hot ng ca qut:

Kh trong lnh hoc kh tun hon c ht vo b lm lnh nh qut ht.

Hnh 2.10. V d v mch iu khin qut.

Cn iu khin tc qut trn bng iu khin c th thay i tc qut theo 4 nc t
LO n HI.
Tc qut c iu khin bi dng in i qua cc in tr c gi tr khc nhau
thay i in p n mt qut do thay i tc qut.
2.1.3.4.

iu khin ly hp t:

Khi kha in bt (ON) v cng tt qut gi bt (tr v tr OFF), rle si bt. Nu cng
tt iu ha bt (A/C ON), rle ly hp t s ng nh b khuch i A/C, lm cho ly hp
t ng.
Tuy nhin, ly hp t s ngt truyn ng v my nn dng hot ng khi mt trong cc
iu kin sau xy ra:
1) Cng tt qut gi tt: ngt rle si, dng in khng c cp cho h thng iu
ha.
2) Cng tt A/C tt: Ct ngun cung cp cho b khuch i A/C.
3) Nhit gin lnh qu thp: Nu nhit b mt gin lnh gim xung bng hoc
di 30C, khuch i A/C s tt rle ly hp t.
4) Cng tt p sut kp tt: nu p sut pha cao p ca mch lm lnh t bit cao hoc
t bit thp, cng tt ny s ngt. Khuch i A/C pht hin iu ny v iu khin
ngt rle ly hp t.

5) Kt my nn: Nu chnh lch gia tc my nn v tc ng c ln hn mt gi

tr xc nh, khuch i A/C nhn bit my nn b kt v pht tn hiu iu khin ngt
rle ly hp t.
6) Nhit ga qu cao ( mt vi kiu xe): Nu nhit ga trong my nn tng cao hn
mt gi tr nht nh, cng tt nhit s tt.
3. H thng iu ha khng kh t ng trn xe du lch:
3.1.

Khi qut h thng iu ha khng kh t ng:

iu ha khng kh thng thng lun hot ng ti mt nhit kh thi vo v tc

thi kh do li xe nh trc. Tuy nhin, nhng yu t nh s ta nhit ca mt tri, nhit
ng c, nhit t ng x, nhit do hnh khch thi ras nh hng n nhit trong xe
theo thi gian.
V vy, vi h thng iu ha loi ny cn phi iu chnh li nhit , tc thi kh,
hay c hai khi cn thit.
H thng iu ha khng kh t ng c pht trin loi b cc thao tc iu
chnh khng thun tin ny.
H thng iu ha khng kh t ng pht hin nhit bn trong xe v nhit mi
trng, bc x mt trit iu chnh nhit kh thi cng nh tc qut mt cch
t ng theo nhit t trc mt cch t ng theo nhit t trc bi ngi li, do
vy duy tr nhit trong xe ti nhit t trc.
Ngy nay, mt s kiu xe cng bao gm c cc chc nng iu khin khc: iu khin
kh vo, ch thi kh, iu khin my nn bn cnh iu khin nhit v tc thi
kh.

Hnh 3.1. S h thng iu ha khng kh t ng.

3.2.

Cc b phn chc nng chnh:

H thng iu ha khng kh t ng l h thng iu ha thng nhng c lp thm

cc b phn chc nng nh:
Cc cm bin pht hin s thay i nhit v bc x mt tri.
Cc b iu khin xc nh cc ch lm vic dc trn cc tn hiu t cc cm
bin.
Cc b chp hnh c dn ng bi b iu khin lm dch chuyn cc cnh gi v
cc b phn khc.
3.2.1. Cc cm bin:
Cc cm bin chnh dng trong iu ha khng kh t ng t c cu to t cht bn
dn.
Cc cm bin dng nhit in tr v a v b iu khin nhng thay i v gi gi
tr nhit di dng nhng thay i v in tr .

Hnh 3.2. th quan h gia in tr v nhit ca cm bin nhit in tr.

Loi ny bao gm:
+ Cm bin nhit khng kh trong xe: l loi cm bin ht khng kh bn trong
xe xc nh nhit khng kh trong khoang hnh khch.
C hai kiu ht khng kh: kiu dng mt v loi dng ng ht (s dng lung
khng kh qua b si.

Hnh 3.3. Cc loi cm bin nhit khng kh trong xe.

+ Cm bin nhit khng kh mi trng:
Cm bin ny c t kn trong v nha nhm trnh phn ng t ngt v nhit
, n cho php nhn bit chnh xc nhit mi trng.

Hnh 3.4. Cm bin nhit mi trng.

+ Cm bin gin lnh: pht hin nhit ca kh i qua gin lnh. Loi ny ch
dng cho iu ha khng kh t ng iu khin bng b vi x l.

Hnh 3.5. Cm bin nhit gin lnh.

+ Cm bin/cng tt nhit nc: pht hin nhit nc lm mt.

Hnh 3.6. V tr ca cm bin nhit nc lm mt.

Mt cm bin bc xa mt tri dng i-t quang hc gi v b iu khin nhng
thay i v s ta nhit ca mt tri di dng nhng thay i v in dng in.

Hnh 3.7. th quan h gia dng in v lng bc x mt tri.

Hnh 3.8. Cm bin bc x mt tri.

3.2.2. Cc b iu khin:
B iu khin c th chia thnh hai loi: loi dng IC v loi dng b vi x l. Chng
c gi l b khuch i h thng, b khuch i iu ha t ng hay ECU iu ha
khng kh.
iu ha khng kh t ng c iu khin bng b khuch i dng IC c gi l
iu ha khng kh t ng iu khin bng b khuch i cn loi iu khin bng ECU
hay b khuch i dng b vi x l c gi l iu ha khng kh t ng iu khin
bng b vi x l.

Hnh 3.9. B khuch i v b vi x l iu ha t ng

3.2.3. B chp hnh:
B chp hnh bao gm mt b thi kh, my nn v cc m t servo.

Hnh 3.10. Mt servo

mt s xe, ngi ta dng mt bc thay mt servo, c iu khin bng ECU.
4. H thng iu ha t ng iu khin bng b khuch i:
4.1.

Khi qut v h thng iu khin t ng:

Trong iu ha khng kh t ng iu khin bng b khuch i, cm bin nhit kh

trong xe v cm bin nhit mi trng c mc ni tip vo b khuch i. T y cc
tn hiu c gi n b chp hnh iu khin nhit kh thi, tc kh thi

Hnh 4.1. S h thng iu ha t ng iu khin bng b khuch i.

Trong s trn, cng tt iu khin tc thi kh, cng tt iu khin ch thi khi
v cng tt iu khin van nc hot ng cng vi cnh iu khin ha trn kh bng mt
servo iu khin ha trn kh, do vy cho php iu khin c nhit , tc qut thi
kh v ch thi kh.
Phn tip theo m t kt cu v hot ng ca h thng iu ha khng kh t ng iu
khin bng b khuch i ca loi xe Toyota Supra MA70.
iu ha khng kh t ng lp trn loi xe ny bao gm cc chc nng iu khin sau:
iu khin nhit .
iu khin tc qut thi.
iu khin ch kh thi ra.
Cc h thng iu khin ny hot ng bng cch gt cc cn iu khin v bt cc cng
tt trn bng iu khin iu ha nhit .
a) Cn iu khin nhit .
Cn ny c gt bng tay t nhit trong xe theo mun.
b) Cn iu khin tc qut thi kh.
Khi t v tr AUTO, cn ny cho php qut thi kh t ng chuyn n tc ph
hp vi nhit khng kh trong xe.
c) Cng tt t ng t ch thi kh:
Cng tt ny cho php ch thi kh thay i t ng gia FACE v BI-LEVEL, BILEVEL v FOOT tng ng vi nhit kh thi.

Hnh 4.2. Bng iu khin iu ha khng kh t ng bng b khuch i.

4.2.

iu khin nhit :

4.2.1. Cu to:
H thng iu khin nhit bao gm cm bin nhit kh trong xe, cm bin nhit
khng kh mi trng, cm bin bc x mt tri, in tr t nhit , b khuch i h
thng v mt servo iu khin ha trn kh.

Hnh 4.3. S iu khin nhit .

4.2.1.1. in tr t nhit :
t bn trong bng iu khin v c ni vi cn iu khin nhit , nhit t
trc c a vo b khuch i h thng di dng nhng gi tr in tr thay i (gi tr
in tr ln khi cn c t v tr nhit thp).

Hnh 4.4. in tr t nhit .

4.2.1.2. Mt servo iu khin ha trn kh:

Mt servo u khin ha trn kh c lp di b si. N dn ng cnh u khin
ha trn kh v cng tt iu khin tc qut thi qua thanh ni. N c mt b gii hn,
bin tr, cng tt iu khin van nc v cng tc iu khin ch thi kh.

Hnh 4.5. Mt servo iu khin ha trn kh.

a. Cng tt gii hn:ct ngun n mt khi mt servo dch chuyn n v tr lnh ti a
hay nng ti a.
b. Chit p: L mt bin tr dn ng bi mt. N dng mt tip im trt bo
chuyn ng ca mt servo n b khuch i h thng di dng thay i gi tr in
tr.
c. Cng tc iu khin van nc: dng bt v tt van VSV. N tt van VSV lm cho
mt servo dch chuyn tip im ng v ng van nc khi cn iu khin nhit
t v tr lnh ti a. Trong cc trng hp khc n bt van VSV m van nc.

Hnh 4.6. Van nc

d. Cng tc iu khin ch dng kh.

y l cng tc iu khin mt servo iu khin ch thi kh khi mt servo iu
khin ha trn khng kh hot ng dch chuyn tip im ng v bt cng tt ch
dng kh t ng.
e. Cng tc iu khin tc qut thi:
y l cng tt kiu trt dn ng bi mt servo iu khin ha trn khng kh. N
dng t ng thay i tc qut khi cng tt qut thi t ng bt, hot ng theo
chuyn ng ca thanh ni vi cnh iu khin gi.
4.2.2. Hot ng:

Hnh 4.7. S mch iu khin nhit .

Ngoi tr cm bin bc x mt tri, cc cm bin nhit khc c mc ni tip vo
b khuch i ca h thng.
R2: bin tr thay i theo nhit t trc
Rp0: in tr chit p.
Rr: in tr ca cm bin nhit khng kh bn trong xe.
Ram: in tr ca cm bin nhit khng kh mi trng.
R1 = Rp0 + Rr + Ram
S thay i ca nhng in tr ny c a vo b khuch i h thng di dng
nhng thay i v in p (Vi).
Vi l s st p xy ra trn R1 to bi V0, V0 do b khuch i to ra, v st p trn R1 v
R2. v vy Vi thay i khi R1 hoc R2 thay i. T mi lin h gia Vi v V0 cho php b
khuch i dn ng mt servo iu khin ha trn kh.
4.2.2.1.

Nguyn tc hot ng thay i nhit bn trong xe.

a. Trng hp 1: Khi nhit t trc v nhit bn trong xe gn bng nhau

R1 v R2 gn bng nhau. Vi 1/2V0. Lc ny, b khuch i vi sai s gi in p bng

nhau n b khuch i 1 v 2, do mt servo vn gi tnh trng hin thi.
b. Trng hp 2: nhit trong xe thp hn nhit t trc.
iu ny xy ra khi t nhit cao hn, kt qu lm gim R2 hay khi nhit bn trong
xe gim xung thp hn nhit t trc, kt qu tng lm Rr.
C hai trng hp trn R2 nh hn R1, nn Vi > 1/2 V0, b khuch i vi sai pht hin s
sai lch ny, lc ny b khuch i vi sai cp in p H (cao) n b khuch i chuyn
i 2 v cp in p L (thp) n b khuch i chuyn i 1, iu ny dn ng mt
servo ha trn kh, mt s quay cnh iu khin ha trn kh n L (thp) tng t l
lung kh lnh qua b si nhm tng nhit kh thi ra. iu ny lm gim in tr ca
chit p gn vi cnh iu khin ha trn kh, lm gim dn Vi cho n khi mt servo iu
khin ha trn kh ngng hot ng.
c. Trng hp 3: khi nhin bn trong xe cao hn nhit t trc.
Trng thi ny xy ra khi t nhit gim xung hoc nhit trong xe tng ln cao
hn nhit t trc, kt qu lm gim Rr.
Trong trng hp ny, R2 tr nn ln hn R1 kt qu lm Vi < 1/2V0, b khuch i vi
sai pht hin s thay i ny. B khuch i vi sai cp in p H (cao) cho khuch i
chuyn i 1 v L cho khuch i chuyn i 2. iu ny dn ng mt servo ha trn
kh, mt s quay cnh iu khin ha trn kh n H (cao) gim t l lung kh lnh
qua b si nhm gim nhit kh thi ra. iu ny lm tng in tr ca chit p gn vi
cnh iu khin ha trn kh, lm tng dn Vi cho n khi mt servo iu khin ha trn
kh ngng hot ng.
4.2.2.2.

Hiu chnh nhit :

Hnh 4.8 . S hiu chnh nhit .

a. Hiu chnh theo nhit mi trng.

Trong trng hp nhit mi trng thay i, nhit kh thi vo lm mt hoc
si m bn trong xe s thay i theo.
V l do ny. Mt cm bin nhit mi trng (Ram) c mc ni tip vi cm bin
nhit trong xe (Rr) v chit p (Rp0), cho php Vi thay i b li s thay i nhit
mi trng.
b. Hiu chnh theo bc x mt tri:
Cc tia bc x mt tri s lm cho con ngi cm thy nng rt nhanh, tuy nhin cn c
thi gian nhng tian bc x ny si m khng kh xung quanh. V vy, nhit khng
kh do qut thi ra khng th p ng nhanh vi s thay i ca bc x mt tri. Do mt
cm bin ta nhit mt tri c s dng nhn bin s thay i ca cc tia bc x mt
tri, cho php b khuch i c nhng hiu chnh cn thit kp thi.
4.3.

iu khin tc qut thi:

4.3.1. Cu to.
Chc nng iu khin tc qut thi ca h thng iu ha khng kh t ng cng
ng dng mch iu khin nh h thng iu ha khng kh thng thng nhng b sung
thm cc chi tit chc nng sau:
Cng tc iu khin tc qut thi kh.
Cng tc nhit nc.
Cng tc ch FOOT.
4.3.1.1.

Cng tc nhit nc:

Cng tc c lp bn di kt si m. N bao gm mt cng tc bt ti 200C v mt

cng tc bt ti 400C.

Hnh 4.9. Cng tc nhit nc.

4.3.1.2.

Cng tc ch FOOT:

Cng tc ch FOOT c lp trong mt servo iu khin ch dng kh. N tt khi

ch dng kh c t ti FOOT (cng tc ch dng kh c t ti v tr FOOT, hay
ch FOOT trong v tr AUTO).

Hnh 4.10. Cng tc ch FOOT.

4.3.2. Hot ng:
4.3.2.1. iu khin t ng:
iu khin t ng lm thay i tc qut thi mt cch t ng ty thuc vo s
chnh lch gia nhit bn trong v bn ngoi xe. N tng tc qut thi khi chnh lch
ny ln, v ngc li.

Hnh 4.11. th quan h iu chnh tc qut thi vi chnh lch nhit .

Tc qut thi thay i ph thuc vo v tr cc tip im ca cng tc iu khin tc
qut thi, cng tc ny dch chuyn cng vi cnh iu khin ha trn kh.

Chc nng iu khin ny ch hot ng khi cn iu khin tc qut thi trn bng
iu khin c t ti v tr AUTO. Khi cn iu khin t ti v tr khc, chc nng iu
khin ny s dn ng qut thi tc t trc.
4.3.2.2. iu khin hm nng:
Khi nhit nc lm mt ng c tng i thp, dng kh thi ch si s lm
cho hnh khch cm thy lnh. trnh hin tng ny, chc nng iu khin hm nng s
iu khin tc qut thi khi ch dng kh t ti FOOT v cn iu khin tc qut
thi t ti v tr AUTO nh sau:
a. Trng hp 1: Khi nhit nc lm mt thp hn 200C.

Hnh 4.12. S iu khin tc qut trong trng hp 1.

Rle b si khng bt, mt qut thi khng hot ng.
b. Trng hp 2: Khi nhit nc lm mt cao hn 200C v thp hn 400C.

Hnh 4.13. S iu khin tc qut trong trng hp 2.

Cng tc nhit nc a v rle b si m bt, nhng cng tc nhit nc b vn tt,
do rle t ng tt. iu ny lm cho dng in n mt qut thi chy qua ton b
in tr ca in tr qut thi, b qua v tr ca tip im trn cng tt iu khin tc
qut thi, do iu chnh tc qut thi ch L0.
c. Trng hp 3: Khi nhit nc lm mt cao hn 400C.
Nhit nc lm mt cao s bt cng tt a v b, ng thi bt rle si m v rle t
ng. N lm cho mt hot ng ti mt trong cc tc c m t, ty theo v tr tip
im ca cng tt iu khin tc qut thi.
4.4.

iu khin ch dng kh (iu khin kh ra):

4.4.1. Cu to:
H thng iu khin ch dng kh bao gm cng tc iu khin ch dng kh,
khuch i h thng v mt servo iu khin ch dng kh.

Hnh 4.14. S h thng iu khin ch dng kh.

4.4.1.1. Mt servo iu khin ch dng kh:
Mt servo iu khin ch dng kh c gn pha bn ca b si. Cn iu khin
ch thi kh c gn trn bng iu khin, n gi tn hiu n b khuch i h thng,

sau b khuch i gi tn hiu n mt, mt quay cnh iu khin ch dng kh

thng qua cc thanh ni.

Hnh 4.15. Mt servo iu khin ch dng kh.

4.4.2. Hot ng:
iu khin ch dng kh t ng chuyn ch dng kh t FACE n BI-LEVEL
n FOOT hay ngc li, ty theo chuyn ng ca mt servo iu khin ha trn kh v
trng thi hot ng ca my nn.
Ch dng kh c iu chnh theo cch sau: chuyn ng ca tip im ng trong
cng tc iu khin ch dng kh (tip im ng ni vi cnh iu khin ha trn khng
kh) s gi tn hiu n b khuch i ca h thng, sau b khuch i s iu khin
chuyn ng ca mt servo iu khin ch dng kh.
Chc nng iu khin ny hot ng khi cn iu khin tc qut thi v tr AUTO
v cng tc iu khin ch dng kh t ng t AUTO.
4.4.2.1. Trng hp cn iu khin nhit di chuyn t trng thi lnh sang nng.
Lc ny tip im ng trong mt servo iu khin ch dng kh c t t v tr
FACE sang v tr FOOT.
a. Trng hp 1: Khi my nn hot ng.

Hnh 4.16. h thng iu khin ch dng kh trng hp cn iu khin nhit di

chuyn t trng thi lnh sang nng.
Do cng tc ch AUTO trn bng iu khin bt, dng in t cc 6 ca b khuch
i h thng n cng tt FOOT ca mt servo iu khin ch dng kh sau n cc
3 ca cng tc iu khin ch thi kh, n cc 9 v sau n cc 13 ca bng iu
khin to thnh mch ni t. Trong trng hp ny, b khuch i h thng gi tn hiu 0
n cc 6 v 1 n cc 14 (do mch h).
Do , cc 5 v cc 4 ca b khuch i h thng pht tn hiu 1 v 0, cho php dng
in chy qua chy qua cc 5 ca b khuch i h thng n cc 4 ca mt servo iu
khin ch dng kh sau n cc 1 ca mt ny, sau n cc 4 ca b khuch i
h thng, do vy lm cho hot ng dch chuyn tip im ng n v tr FOOT v sau
dng li, t h thng ch FOOT.
b. Trng hp 2: Khi my nn khng hot ng.
Do cng tt iu ha khng kh tt, u vo ca cng NAND 1 l 1 v 1, cng ny pht
ra 0. Do , dng in chy t cc 6 ca b khuch i h thng n tip im FOOT v
sau n cc 1 ca b khuch i h thng to thnh mch ni mt. Sau hot ng
ging nh khi my nn ang hot ng.
4.4.2.2. Trng hp cn iu khin nhit di chuyn t v tr nng sang v tr gia.

Lc ny tip im ng lp trong mt servo iu khin ch dng kh c t t v

tr FOOT n v tr BI-LEVEL.
a. Trng hp 1: Khi my nn ang hot ng:

Hnh 4.17. H thng iu khin ch dng kh trng hp cn iu khin nhit

chuyn t v tr nng sang v tr gia.
Do cng tc ch AUTO trn bng iu khin bt, to nn mch ni t qua cc 8 ca
b khuch i, v u vo cc 10 ca b khuch i l 1(do cng tt iu ha bt), u
vo ca cc 3 ca b khuch i l 1 (do mch h) do vy lm cng NAND1 v NAND2
pht ra tn hiu 1.
u vo cc 7 ca b khuch i l 1 do cc b h. N lm thay i tt c tn hiu vo
cng NAND thnh 1, v bt transitor (Tr).
iu ny lm thay i tn hiu vo cc 14ca b khuch i v thay i u vo cc 6
thnh 1 do cc 6 h mch. V vy, cc 4 v 5 ca b khuch i pht ra tn hiu :1v
0, cho php dng in chy qua cc 4 ca b khuch i h thng n cc 1 ca mt
servo iu khin ch dng kh, sau n cc 4 ca mt, ri n cc 5 ca b khuch
i lm mt dch chuyn tip im ng n v tr BI-LEVEL v sau ngng li, t h
thng vo ch BI-LEVEL.
b. Trng hp 2: Khi my nn khng hot ng.

Do cng tc iu ha tt, tn hiu vo cc 10 ca b khuch i l 0, cho php cng

NAND1 pht ra tn hiu 0. Cng AND pht ra tn hiu 0, tt transistor, do mt tt, c
nh ch thi kh ti FOOT.
4.4.2.3. Trng hp cn iu khin nhit di chuyn t v tr gia n v tr mt.
Lc ny tip im ng trong mt servo iu khin ch dng kh c t t v tr
BI-LEVEL n v tr FACE.

Hnh 4.18. H thng iu khin ch dng kh trng hp cn iu khin nhit

chuyn t v tr gia sang v tr mt.
a. Trng hp 1: Khi my nn khng hot ng.
Do cng tc ch AUTO trn bng iu khin bt, u vo cc 3 ca b khuch i l
0 do mch ni t to thnh qua cc 3, v u vo cc 10 ca b khuch i l 1 (do cng
tt iu ha bt), do cng NAND2 pht tn hiu 0. iu ny lm thay i u vo cc
14 ca b khuch i thnh tn hiu 0 (do mch ni t to thnh qua cc 14) v cng lm
thay i u vo cc 6 thnh tn hiu 1(do mch b h). Do vy, cc 4 v 5 ca b khuch
i pht ra tn hiu 1v 0 cho php dng in chy qua cc 4 ca b khuch i n cc
1 ca mt servo iu khin ch dng kh, sau n cc 4 ca mt ny, sau n
cc 5 ca b khuch i lm mt dch chuyn tip im ng n v tr FACE ri ngng
li, t h thng vo ch FACE.
b. Trng hp 2: Khi my nn khng hot ng.

Do cng tc iu ha tt, tn hiu vo cc 10 ca b khuch i l 0, cho php cng

NAND1 pht ra tn hiu 0. Lm cng NAND2 pht ra tn hiu 1. To thnh mch ni
t qua cc 14 ca b khuch i trong khi qua cng tc iu khin ch dng kh v cc
2 ca b khuch i. Sau hot ging nh khi my nn ang hot ng.
5. Loi iu khin bng b vi x l:
5.1.

M t:

Trong h thng iu ha khng kh t ng iu khin bng b vi x l, tng cm bin

gi tn hiu n b khuch i iu ha khng kh t ng (cn gi l ECU iu ha) mt
cch c lp, sau s nhn bit da vo chng trnh c sn trong b vi x l ca khuch
i iu ha khng kh t ng, do iu khin c lp cc b chp hnh.
Cc phn sau m t h thng iu ha khng kh t ng iu khin bng b vi x l lp
trn xe Celica ST180 v Land Cruiser 80.

Hnh 5.1. H thng iu ha khng kh t ng iu khin bng b vi x l.

5.2.

Khi qut v h thng:

H thng bao gm cc chc nng iu khin t ng sau:

iu khin nhit .
iu khin tc qut thi.
iu khin kh vo.

 iu khin ch dng kh.

iu khin my nn.
Cc h thng iu khin ny hot ng bng cn gt hay cng tc trn bng iu khin
nh trong iu ha khng kh t ng iu khin bng b khuch i.
Cng tc hay cn gt iu khin nhit : dng t nhit trong xe nh mong
mun.
Cng tc t ng: khi bt, cng tt ny kch hot h thng iu khin t ng ng
thi hin th trng thi hot ng bng n bo.

Hnh 5.2. Bng iu khin h thng iu ha khng kh t ng loi vi x l.

5.3.

Nhit kh ra (Temperature Air out_TAO) cn thit:

Hnh 5.3. S tnh ton nhit TAO.

TAO l nhit kh cn thi ra gi cho nhit trong xe ti mt gi tr t trc.

TAO c tnh ton bi b vi x l t trong b khuch i iu ha khng kh t ng da
trn trng thi ca cng tc hay cn gt iu khin nhit v cc tn hiu t cc cm bin.
T thng s TAO ny, iu ha khng kh t ng iu khin bng b vi x l gi cc
tn hiu dn ng pht ra t b khuch i n cc mtservo v qut thi.
TAO c tnh ton bng cng thc:
TAO = AxTSET BxTR CxTAM DxTS +E
Trong :
TSET: nhit t trc.
TR: nhit kh trong xe.
TAM: nhit mi trng.
TS: bc x mt tri.
A n E l cc hng s.
Nu cng tc hay cn iu khin nhit c t ti v tr MAX COOL hay MAX
WARM, b vi x l s dng gi tr c nh thay v thc hin php tnh trn.
5.4.

iu khin nhit :

H thng iu khin nhit ca h thng ny c cu to gn ging nh h thng iu

ha khng kh t ng iu khin bng b khuch i, ngoi tr c thm:
Cm bin gin lnh.
Mt b khuch i cho mt servo iu khin ha trn kh.
Mt cng tc chng trnh, nh cng tt iu khin qut thi, khng lp trn mt
servo iu khin ha trn kh.

Hnh 5.4. S iu khin nhit .

B vi x l lp trong b khuch i iu ha khng kh t ng tnh ton m (SW)
cnh iu khin ha trn kh da trn TAO tnh ton c v tn hiu (TE) t cm bin gin
lnh nh sau:
SW =

TAO + A (TE + B )
100%
C (TE + B )

A n C l cc hng s.
SP l gc m thc t ca cnh iu khin ha trn kh. Gi tr ca n ph thuc vo tn
hiu t cc TP. B vi x l so snh gi tr SP ny vi SW v theo iu khin mt servo
iu khin ha trn kh.
B khuch i mt servo iu khin ha trn kh xc nh hng tc dng lc v dn
ng m t servo iu khin ha trn kh, do iu khin c nhit kh vo.
a. Trng hp 1: Khi SW gn bng SP.
SW gn bng SP, khi TAO gn bng TE. Lc ny, b vi x l lp bn trong b khuch
i iu ha khng kh t ng s tt TR1 v TR2, ngn khng cho b khuch i ca mt
servo ha trn kh cp dng in n mt servo iu khin ha trn kh, do lm cnh
iu khin ha trn kh gi nguyn v tr hin ti.

b. Trng hp 2: Khi SW nh hn SP.

SW nh hn SP khi TAO nh hn TE. Lc ny b vi x l lp trong b khuch i iu
ha khng kh t ng s bt TR1, tt TR2, cho php b khuch i ca mt servo iu
khin ha trn kh cp dng in n mt servo iu khin ha trn kh, do lm mt
quay sang pha COOL, dch chuyn cnh iu khin ha trn kh h thp nhit kh
thi.
Chit p lp bn trong mt servo iu khin ha trn kh pht hin mc dch chuyn
thc t ca cnh iu khin ha trn kh (SP). Nu gi tr thu c bng vi SW th b vi x
l s tt TR1 dng mt servo.
c. Trng hp 3: Khi SW ln hn SP.
SW ln hn SP khi TAO ln hn TE. Lc ny b vi x l lp trong b khuch i iu
ha khng kh t ng s bt TR2, tt TR1, cho php b khuch i ca mt servo iu
khin ha trn kh cp dng in n mt servo iu khin ha trn kh, do lm mt
quay sang pha WARM, dch chuyn cnh iu khin ha trn kh nng nhit kh thi.
Chit p lp bn trong mt servo iu khin ha trn kh pht hin mc dch chuyn
thc t ca cnh iu khin ha trn kh (SP). Nu gi tr thu c bng vi SW th b vi x
l s tt TR2 dng mt servo.
5.5.

iu khin qut thi.

5.5.1. Cu to:
Ging nh b iu khin qut thi dng cho iu ha khng kh t ng iu khin bng
b khuch i, cng tc iu khin tc qut thi ni vi cnh iu khin ha trn kh s
t ng thay i tc qut thi v cng tt nhit nc lm mt c dng iu
khin hm nng. Cc chi tit tng ng trong h thng iu khin tc qut thi gm:
Cng tt iu tc qut thi:B khuch i iu ha khng kh t ng, in tr
qut thi, transistor ngun.
Transistor ngun thay i dng in i qua mt qut ph thuc vo tn hiu dn
ng qut thi t cc BLW ca b khuch i iu ha khng kh t ng, do lm
thay i tc qut.
Transistor ngum c mt cu ch, n b nng chy 1140C bo v transistor
ngun trnh h hng khi qu nng.
Cng tc nhit nc/cm bin nhit nc lm mt.
5.5.2. Hot ng:
5.5.2.1.

iu khin t ng:

Chc nng iu khin ny cng t ng iu khin tc qut thi ging nh iu khin

nhit da trn gi tr TAO.
Khi cng tc AUTO bt, b khuch i iu ha khng kh t ng s iu khin tc
qut thi theo gi tr hin thi ca TAO theo th:

Hnh 5.5. th m t iu khin tc qut theo TAO.

a. Trng hp 1: Hot ng tc thp.

Hnh 5.6. S h thng diu khin t ng tc qut tc thp.

Khi cng tc AUTO bt, b vi x l s bt TR1 kch hot rle si, cho php dng
in chy t c quy n rle si, sau n mt qut n in tr qut v ni t, do vy
m t qut chy tc thp.
Lc ny, n AUTO v n tc thp L0 sng.
b. Trng hp 2: Hot ng t tc trung bnh n cao.

Hnh 5.7. S h thng diu khin t ng tc qut tc trung bnh n cao.

B vi x l s pht tn hiu dn ng qut thi kh, tc ny c tnh ton t gi tr
TAO n transitor ngun qua cc BLW. Dng in chy t Acquy n rle si, n mot
qut, n transitor ngun v in tr qut thi ri ni t. Do , lm cho mt qut thi
chy ti mt tc tng ng vi tn hiu dn ng qut. Cng lc , n AUTO sng
cng vi n L0, M1, M2 hay HI ty theo tng trng hp.
Tn hiu n cc VM ca b khuch i iu ha khng kh t ng t transistor ngun
l tn hiu phn hi tc qut thi. B vi x l dng tn hiu ny hiu chnh tn hiu dn
ng qut.
c. Trng hp 3: Hot ng ti tc t bit cao.

Hnh 5.8. S h thng diu khin t ng tc qut tc t bit cao.

B vi x l bt TR1 v TR2 kch hot rle b si v rle qut. V vy, dng in
chy t c quy n rle b si, sau n mt qut, n rle qut v ni t, lm cho
mt qut thi chy ti mt tc t bit cao.
Lc ny n AUTO v n HI sng ln.
5.5.2.2.

iu khin hm nng.

Chc nng iu khin hm trong iu ha khng kh t ng iu khin bng b vi x l

dng mt cm bin nhit nc lm mt pht hin nhit nc lm mt ng c.
Mt qut thi kh tt cho n khi nhit nc lm mt t gi tr 300C n 400C (ty
theo kiu xe). Khi nhit nc lm mt vt 300C n 400C rle b si m bt lm cho
mt qut thi hot ng.
Chc nng ny ch hot ng khi cng tt AUTO trn bng iu khin bt v ch
dng kh t FOOT hay BI-LEVEL.
5.5.2.3.

iu khin dng kh tr.

iu ha khng kh ca xe di tri nng trong thi gian di lun thi ra kh nng

ngay lp tc sau khi n hot ng. Chc nng iu khin dng kh tr ngn khng cho iu

ny xy ra. Chc nng iu khin da trn nhit bn trong b lm mtdo cm bin gin
lnh pht hin c v ch c thc hin khi ng c khi ng vi cc iu kin sau:
My nn hot ng.
Cng tc AUTO bt.
Ch dng kh t ti FACE, hay bt ti Bi-LEVEL.

Hnh 5.9. S h thng iu khin hm nng.

a. Trng hp 1: khi nhit b lm mt trn 300C.
Trng hp ny h thng iu khin theo s sau:

Hnh 5.10. th quan h tc qut thi theo thi gian.

Chc nng iu khin dng kh tr s tt mt qut thi kh v n tt trong thi gian 4

giy khi my nn chy, lm mt khng kh bn trong b lm mt.
Sau thi gian 5s, h thng bt qut thi ti tc thp L0 thi kh mt trong b lm
mt vo khoang hnh khch.
b. Trng hp 2: khi nhit b lm mt di 300C.
Trng hp ny h thng iu khin theo s sau:

Hnh 5.11. th quan h tc qut thi theo thi gian.

H thng iu khin thi gian tr cho qut thi vi tc thp L0 trong thi gian 5s.
5.6.

iu khin ch dng kh.

5.6.1. Cu to:
H thng iu khin ch dng kh cho loi iu khin bng b vi x l c cu to v
c bn ging vi iu ha khng kh t ng iu khin bng b khuch i.
5.6.2. Hot ng.
5.6.2.1.

iu khin t ng.

Tng t nh iu khin nhit v tc qut, chc nng ny t ng iu khin ch

dng kh thi ra theo ch s TAO.
Khi bt cng tt AUTO trn bng iu khin, b vi x l t ng nhn c thng tin
ny v t ng iu khin ch dng kh ra theo ch s TAO nh sau:

Hnh 5 .12. S h thng iu khin ch dng kh theo ch s TAO.

a.

Trng hp 1: Khi ch s TAO thay i t thp n cao.

Hnh 5.13. S h thng iu khin ch dng kh trng hp 1.

Khi ch s TAO thp, tip im ng trong mt servo iu khin ch dng kh c

t v tr FACE. Khi TAO thay i t thp n cao, b vi x l bt TR1.
Nh vy, u vo B ca mch dn ng mt iu khin ch dng kh l 0 do to
thnh mch ni t v u vo A l 1 do mch h.
iu ny lm tn hiu 1 c pht ra u ra D v 0 u C trong mch dn ng,
cho php dng in t u ra D n mt, sau n u ra C, do vy lm cho mt hot
ng, ko tip im ng khi tip im FOOT v sau dng li, t h thng vo ch ch
FOOT.
Lc ny, n bt TR1 bt n bo FOOT trn bng iu khin.
b.

Trng hp 2: Khi ch s TAO thay i t cao n trung bnh.

Hnh 5.14. S mch iu khin ch dng kh trng hp 2.

Tip ng trong mt servo iu khin ch dng kh ang v tr BI-LEVEL. Khi
TAO thay i t cao n trung bnh, b vi x l bt TR3

u vo A ca mch dn ng mt iu khin ch dng kh l 0 do to thnh

mch ni t v u vo B l 1 do mch h.
iu ny lm tn hiu 1 c pht ra u ra C v 0 u D trong mch dn ng,
cho php dng in t u ra C n mt, sau n u ra D, do vy lm cho mt hot
ng, ko tip im ng khi tip im BI-LEVEL v sau dng li, t h thng vo
ch ch BI-LEVEL.
Lc ny, bt n bo BI-LEVEL trn bng iu khin.
c.

Trng hp 3: Khi ch s TAO thay i t trung bnh n thp.

Hnh 5.15. S mch iu khin ch dng kh trng hp 3.

Tip ng trong mt servo iu khin ch dng kh ang v tr BI-LEVEL. Khi
TAO thay i t trung bnh n thp, b vi x l bt TR3
u vo A ca mch dn ng mt iu khin ch dng kh l 0 do to thnh
mch ni t v u vo B l 1 do mch h.
iu ny lm tn hiu 1 c pht ra u ra C v 0 u D trong mch dn ng,
cho php dng in t u ra C n mt, sau n u ra D, do vy lm cho mt hot

ng, ko tip im ng khi tip im FACE v sau dng li, t h thng vo ch ch

FACE.
Lc ny, bt n bo FACE trn bng iu khin.
5.6.2.2.

iu khin my nn:

Nhn cng tc AUTO trn bng iu khin s t ng bt ly hp t v khi ng my

nn. Ly hp t bt v tt ln lt ph thuc vo nhit mi trng hay nhit gian lnh.
5.6.2.3.

Kt ni vi ECU ng.

Nhm mc ch iu khin cc loi iu ha khng kh hay ng c khc nhau, nhng

xe c lp h thng TCCS trao i cc tn hiu gia ECU ng c v b khuch iu ha
khng kh.
a. Tn hiu A/C.
Tn hiu ny gi t b khuch i n ECU ng c khi ly hp t ang hot ng hay cng
tt A/C bt.
b. Tn hiu ACT (ct iu ha khng kh).
ECU ng c gi tn hiu ACT n b khuch i iu ha khng kh nh ly hp t
ca my nn nhm ngng hot ng ca iu ha khng kh ti mt tc xe ,p sut
ng ng np, tc ng c hay gc m bm ga nht nh.
iu ha khng kh b ct khi tng tc t ngt t tc ng c thp nhm m bo
tnh nng tng tc tt.
iu ha khng kh cng tt khi ng c hot ng khng ti tc thp hn tc
nh trc, trnh cho ng c khi cht my.
Trong mt s kiu ng c, hot ng ca ly hp t cng b tr trong mt thi gian nht
nh sau khi bt cng tt iu ha khng kh. Trong thi gian ny ECU ng c m van ISC
b li s suy gim tc do hot ng ca my nn iu ha khng kh.

Hnh 5.16. S mch iu khin my nn.

Trong mt s trng hp ECU ng c iu khin ly hp t ca my nn A/C da trn
tn hiu A/C o b khuch i iu ha khng kh pht ra.

Hnh 5.17. S mch iu khin my nn t tn hiu A/C.

WX
Ti liu tham kho:
[1] Heater and Air Conditioning System, Toyota Service Training.
[2] Automatic Air Conditioning System, Toyota Service Training.
[3] Jesse N. Lawrence, Refrigeration Fundamentals Throughout History: Methods Used
to Obtain Colder Temperatures, and Principles Governing Them.