Bab 3 - Infrastruktur Makmal Dan Bilik Sains

BAB 3 INFRASTRUKTUR MAKMAL DAN BILIK SAINS

Makmal atau Bilik Sains merupakan tempat yang penting dan kondusif bagi guru dan murid meneroka tentang sesuatu konsep dengan menjalankan amali sesuai dengan pendekatan inkuiri penemuan yang sangat ditekankan dalam pengajaran dan pembelajaran sains. Definisi makmal atau Bilik Sains adalah seperti berikut: 3.1 Definisi 3.1.1 Makmal Sains ialah ruang yang digunakan untuk mengajar, membuat analisis, penyelidikan, menjalankan eksperimen dan penghasilan bahan di sekolah menengah.
Laboratory.Design.com

Makmal ialah tempat mengadakan percubaan atau penyelidikan segala sesuatu yang berhubung dengan ilmu sains (fizik, kimia, dan lain-lain).
Kamus Dewan edisi keempat

3.1.2

Bilik Sains ialah ruang yang digunakan untuk mengajar, membuat analisis, penyelidikan, menjalankan eksperimen, dan penghasilan bahan bagi sekolah rendah.

3.2

Justifikasi Keperluan Makmal dan Bilik Sains Kurikulum Sains memerlukan murid menjalani aktiviti hands-on menggunakan pendekatan inkuiri semasa proses pembelajaran. Pembelajaran melalui penerokaan dan menjalankan sendiri eksperimen dapat mencetuskan perasaan ingin tahu dan seterusnya memberi kefahaman mendalam yang menjadi asas kepada prinsip Sains. Pembelajaran sains perlu dijalankan di Makmal Sains atau Bilik Sains untuk: i. Memastikan p&p mata pelajaran sains lebih efektif kerana sesuatu konsep itu akan lebih mudah difahami dengan membuat bukan setakat mendengar.

ii. Mengembangkan kemahiran saintifik yang meliputi kemahiran proses sains serta kemahiran manipulatif iii. Membolehkan eksperimen dijalankan dengan selamat dan berkesan, dengan menyediakan tempat yang sesuai. iv. Memperkembangkan lagi semangat ingin tahu dan minat terhadap sains dan membentuk serta mengamalkan sikap saintifik dan nilai murni. v. Memberikan ruang yang lebih kondusif dan sesuai bagi pengajaran dan pembelajaran Sains pada setiap peringkat sekolah persekolahan. vi. Memudahkan capaian Internet (di makmal yang tersedia Internet).

PANDUAN PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS23

Bab 3 - Infrastruktur Makmal Dan Bilik Sains

vii.

Menggalakan lebih ramai pelajar menceburi bidang sains, selari dengan sasaran KPM mencapai Dasar 60:40.

3.3

Norma Makmal Sains Berdasarkan Brif Projek Piawai Sekolah Rendah & Menengah Baru Rancangan Malaysia Ke Sembilan (RMKE-9), Bahagian Perancangan dan Penyelidikan Dasar Pendidikan, Kementerian Pelajaran Malaysia, Julai 2006, norma Makmal dan Bilik Sains adalah seperti berikut: 3.3.1 Spesifikasi Makmal Sains

Jadual 3.1 : Perkara Bil. Makmal Kimia

Bilangan Makmal Sains Sekolah Menengah RMKE-9 12BD 1 4 840.75 18BD 1 5 969.00 24BD 1 5 983.25 30BD 2 7 1436.25 36BD 2 7 1439.25 42BD 2 7 1439.25

Bil Makmal Sains Integrasi Jumlah Luas (+ Bilik Persediaan dan bilik stor) / m2 BD Bilik Darjah

Keterangan bagi blok 12 bilik darjah: Makmal Kimia Ruang P & P Bilik Persediaan Bilik Stor Kapasiti (murid) 30 Unit 1 1 1 Petak/unit 5 1 0.5 Luas (m2) 142.50 28.50 14.25

Makmal Sains Integrasi Ruang P&P Sains Ruang P&P Fizik Ruang P&P Biologi Bilik Persediaan Bilik Stor

Kapasiti (murid) 30 30 30

Jumlah unit 2 1 1 2 2

Jumlah petak 10 5 5 2 1

Luas (m2) 285.00 142.50 142.50 57.00 28.50

24PANDUAN PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS

Bab 3 - Infrastruktur Makmal Dan Bilik Sains

Keterangan bagi blok 18 bilik darjah:

Makmal Kimia Ruang P&P Bilik Persediaan Bilik stor Jumlah

Kapasiti (murid) 30

Unit 1 1 1 3

Jumlah petak 5 1 0.5 6.5

Luas (m2) 142.50 28.50 14.25 185.25

Makmal sains Integrasi Ruang P&P Makmal Sains Ruang P&P Makmal Fizik Ruang P&P Makmal Biologi Jumlah Makmal Integrasi Bilik Persediaan Bilik Stor

Kapasiti (murid) 30 30 30

Unit 3 1 1 5 2 2

Petak/unit 5 5 5

Jumlah petak 15 5 5

Luas (m2) 427.50 142.50 142.50

1 0.5

2 0.5 27.5

57.00 14.25 783.75

Jumlah

Keterangan bagi blok 24 bilik darjah: Kapasiti (murid) 30 Jumlah petak 5 1 0.5 6.5

Makmal Kimia Ruang P&P Bilik Persediaan Bilik stor

Unit 1 1 1

Petak/unit 5 1 0.5

Luas (m2) 142.50 28.50 14.25 185.25

PANDUAN PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS25

Bab 3 - Infrastruktur Makmal Dan Bilik Sains

Makmal Sains Integrasi Ruang P&P Makmal Sains Ruang P&P Makmal Fizik Ruang P&P Makmal Biologi Jumlah Makmal Integrasi Bilik Persediaan Bilik Stor

Kapasiti (murid) 30 30 30

Unit 3 1 1 5 2 2

Petak/unit 5 5 5

Jumlah petak 15 5 5

Luas (m2) 427.50 142.50 142.50

1 0.5

2 1 28

57.00 28.50 798.00

Keterangan bagi blok 30 bilik darjah: Makmal Kimia Ruang P&P Bilik Persediaan Bilik stor Kapasiti (murid) 30 Unit 2 1 1 Petak/unit 5 1 0.5 Jumlah petak 10 1 0.5 11.5 Luas (m2) 285.00 28.50 11.25 324.75

Makmal Sains Integrasi Ruang P&P Makmal Sains Ruang P&P Makmal Fizik Ruang P&P Makmal Biologi Jumlah Makmal Integrasi Bilik Persediaan Bilik Stor

Kapasiti (murid) 30 30 30

Unit 3 2 2 7 3 2

Petak/unit 5 5 5

Jumlah petak 15 10 10

Luas (m2) 427.50 285.00 285.00

1 0.5

3 1 39

85.50 28.50 1111.50

26PANDUAN PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS

Bab 3 - Infrastruktur Makmal Dan Bilik Sains

Keterangan bagi blok 36 bilik darjah:

Makmal Kimia Ruang P&P Bilik Persediaan Bilik stor

Kapasiti (murid) 30

Unit 2 1 1

Petak/unit 5 1 0.5

Jumlah petak 10 1 0.5 11.5

Luas (m2) 285.00 28.50 14.25 327.75

Makmal Sains Integrasi Ruang P&P Makmal Sains Ruang P&P Makmal Fizik Ruang P&P Makmal Biologi Jumlah Makmal Integrasi Bilik Persediaan Bilik Stor

Kapasiti (murid) 30 30 30

Unit 3 2 2 7 3 2

Petak/unit 5 5 5

Jumlah petak 15 10 10

Luas (m2) 427.50 285.00 285.00

1 0.5

3 1 39

85.50 28.50 1111.50

Keterangan bagi blok 42 bilik darjah:

Makmal Kimia Ruang P&P Bilik Persediaan Bilik stor

Kapasiti (murid) 30

Unit 2 1 1

Petak/unit 5 1 0.5

Jumlah petak 10 1 0.5 11.5

Luas (m2) 285.00 28.50 14.25 327.75

PANDUAN PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS27

Bab 3 - Infrastruktur Makmal Dan Bilik Sains

Makmal Sains Integrasi Ruang P&P Makmal Sains Ruang P&P Makmal Fizik Ruang P&P Makmal Biologi Jumlah Makmal Integrasi Bilik Persediaan Bilik Stor

Kapasiti (murid) 30 30 30

Unit 3 2 2 7 3 2

Petak/unit 5 5 5

Jumlah petak 15 10 10

Luas (m2) 427.5 285.00 285.00

1 0.5

3 1 39

85.50 28.50 1111.50

Jadual 3.2: Perkara

Bilangan Bilik Sains Sekolah Rendah RMKE-9 6BD 1 12BD 1 18BD 2 24BD 2 30BD 3 36BD 3

Bil. Bilik Sains Jumlah Luas (+ Bilik Persediaan dan stor)/m2

123.75 123.75 213.75 213.75 337.50 337.50

3.4

Susun Atur Makmal Sains Reka bentuk makmal berbeza bergantung kepada beberapa faktor seperti fungsi, bahan dan peralatan, dan bilangan pengguna. Jenis reka bentuk dan pelan susun atur bergantung kepada kelulusan pelan dan jenis projek pembangunan, misalnya pelan Jabatan Kerja Raya, Project Management Consultant dan lain-lain. Lokasi makmal-makmal juga perlu diberi pertimbangan supaya sesuai dengan keperluan dan kegunaannya. Sebagai contoh, Makmal Kimia disusun agar bantuan kecemasan dapat disampaikan dengan pantas sekiranya berlaku kebakaran atau tumpahan bahan kimia mengakis. Kedudukan Makmal Kimia sebaiknya berada di aras bawah, Makmal Biologi di aras satu dan Makmal Fizik di aras dua. Makmal Sains Am boleh berada di aras satu atau di aras dua. Bilik persediaan dikongsi antara dua makmal sains dan berada di antara dua makmal tersebut.

3.5

Makmal Sains Tingkatan 6 Murid Tingkatan 6 perlu mempunyai Makmal Sains Tingkatan 6 untuk mengelakkan pertembungan waktu penggunaan dengan murid Tingkatan 4 dan 5. Selain daripada itu dari segi peralatan dan bahan sains yang digunakan untuk tingkatan 6 agak berbeza.

28PANDUAN PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS

Bab 3 - Infrastruktur Makmal Dan Bilik Sains

3.6

Spesifikasi Makmal Sains Makmal Sains yang dibina di bawah RMKE-9 mempunyai spesifikasi seperti berikut: 3.6.1 Ruang P&P Makmal Kimia

Rajah 3.1:

Contoh Pelan lantai makmal Kimia

PANDUAN PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS29

Bab 3 - Infrastruktur Makmal Dan Bilik Sains

3.6.2

Ruang P&P Makmal Fizik

Rajah 3.2: Contoh Pelan Lantai Makmal Fizik

30PANDUAN PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS

Bab 3 - Infrastruktur Makmal Dan Bilik Sains

3.6.3

Ruang P&P Makmal Biologi

Rajah 3.3: Contoh Pelan Lantai Makmal Biologi

PANDUAN PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS31

Bab 3 - Infrastruktur Makmal Dan Bilik Sains

3.6.4

Bilik Persediaan dan Bilik Stor untuk Makmal Sains Sekolah Menengah.

Rajah 3.4: Contoh Pelan Lantai Bilik Persediaan

32PANDUAN PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS

Bab 3 - Infrastruktur Makmal Dan Bilik Sains

3.6.5

Bilik Sains Sekolah Rendah

Rajah 3.5: Contoh Pelan Lantai Bilik Sains

PANDUAN PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS33

Bab 3 - Infrastruktur Makmal Dan Bilik Sains

3.6.6

Bilik Persediaan dan Bilik Stor Bilik Sains

Rajah 3.6: Contoh Pelan lantai Bilik Persediaan dan Bilik Stor untuk Bilik Sains

34PANDUAN PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS

Bab 3 - Infrastruktur Makmal Dan Bilik Sains

3.7

Keperluan Perabot dan Peralatan Asas Setiap Makmal Sains perlu mempunyai keperluan asas perabot dan peralatan bagi melicinkan proses pengajaran dan pembelajaran sains. Perabot dan peralatan asas yang perlu ada dalam setiap makmal dan bilik sains adalah seperti berikut:

Jadual 3.3: Perabot dan Peralatan Dalam Makmal Sains Bilangan (untuk 30 murid) 10 30 1 1 1 1 1 1 1 set untuk bilik 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / M a k m a l Biologi / / / Fizik / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / Kimia / / / Sains / / /

Bil 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25.

Perabot/Peralatan Meja makmal Bangku makmal Komputer Pencetak Bakul sampah DLP Papan tulis Papan putih beroda Skrin Langsir Meja komputer Pembesar suara Rak peralatan sains Almari Kabinet Penggantung carta Pemadam api Selimut api Penggera kebakaran Bekas simpanan bahan sisa Bekas simpanan bahan rosak Kebuk Wasap Pancuran dan pencuci mata Kipas pengudaraan Kit Pertolongan Cemas

PANDUAN PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS35

Bab 3 - Infrastruktur Makmal Dan Bilik Sains

Jadual 3.4: Perabot dan Peralatan Asas dalam Bilik Sains Bil 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. Perabot/Peralatan Meja makmal Bangku makmal Komputer Printer DLP Meja komputer Skrin Pembesar suara Papan tulis Papan putih beroda Bakul sampah Langsir Kabinet Almari cermin Rak buku Penggantung carta Rak peralatan sains Kit Pertolongan Cemas Pemadam api Penggera kebakaran Selimut Kalis Api Bilangan (untuk 30 murid) 10 30 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 set untuk bilik 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Laporan Tinjauan Awal Keperluan Makmal Sains, BPPDP KPM 2009

3.8

Peralatan Asas Dalam Bilik Persediaan Makmal dan Bilik Sains Peralatan asas yang perlu ada dalam Bilik Persediaan Makmal Sains adalah seperti berikut: Bil 1. 2. 3. 4. 5. Kerusi Rak Peti sejuk Papan notis Perabot/Peralatan Meja persediaan

3.9

Spesifikasi Ruang P&P Makmal dan Bilik Sains Ruang P&P Makmal Sains perlulah selamat, selesa dan mempunyai pencahayaan dan pengudaraan yang baik bagi membolehkan proses pengajaran dan pembelajaran berlangsung dengan sempurna. Spesifikasi ruang bagi makmal dan bilik sains adalah seperti berikut:

36PANDUAN PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS

Bab 3 - Infrastruktur Makmal Dan Bilik Sains

3.9.1

Kemasan Lantai Lantai makmal sebaiknya dibina daripada jubin seramik yang berwarna cerah dan tidak digilap. Dinding Berwarna cerah dan ada papan pameran. Tingkap Jenis tingkap yang sesuai ialah tingkap kaca naco, tingkap gelongsor, tingkap gantung atas, dan tingkap gantung sisi. Pintu Makmal dan bilik Sains perlu mempunyai sekurang-kurangnya dua pintu dan berjeriji.

3.9.2

3.9.3

3.9.4

3.10

Perabot dan Peralatan Asas Perabot seperti meja guru, meja kerja murid, bangku, meja sisi dan almari pameran perlu ada di dalam sesebuah makmal dan bilik sains untuk memudahkan murid melakukan aktiviti semasa pengajaran dan pembelajaran sains. Susunan perabot yang rapi dan kemas pada setiap masa merupakan disiplin yang amat wajar diterapkan kepada murid dalam pemupukan dan pembentukan sikap dan keperibadian seseorang saintis. 3.10.1 Meja guru Meja guru diletakkan atas platform di ruang hadapan makmal sains.

Rajah 3.7: Contoh Meja Guru

PANDUAN PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS37

Bab 3 - Infrastruktur Makmal Dan Bilik Sains

3.10.2 Meja Kerja Murid Meja murid disusun dalam makmal atau bilik sains supaya murid dapat duduk di dalam kumpulan.

Rajah 3.8: Contoh Meja Kerja Murid 3.10.3 Bangku Murid Bangku murid diperbuat dari kayu sepenuhnya atau berkaki besi yang beralas getah.

Rajah 3.9: Contoh Bangku Murid

38PANDUAN PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS

Bab 3 - Infrastruktur Makmal Dan Bilik Sains

3.10.4 Almari Pameran Almari pameran ialah almari yang dibina lekat ke dinding dan mempunyai pintu kaca yang telus cahaya, sesuai digunakan untuk mempamerkan modelmodel P & P yang berkaitan.

Rajah 3.10: Contoh Almari Pameran

PANDUAN PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS39