STANBUL TEKNK NVERSTES

ELEKTRK ELEKTRONK FAKLTES ELEKTRK MHENDSL

ALPER Z ALTIUM DESIGNER

*Katklarndan tr Subutay Giray BAKIRa teekkrlerim bortur.

-ALTIUM DESIGNER 1- PROJE OLUTURMAK Programn ekran grntsnde sol st tarafta bulunan Filea tkladktan sonra New, Project, PCB Project sras ile tklanr.(ekil 1)

ekil 1 Projenin ismi istee gre deitirilebilir. Sol tarafta grlen PCB_Project1.PrjPCB(*) stne sa tklandktan sonra Save Project veya Save Project As.. seilip saklanacak klasrn iine istenilen isimde saklanabilir. Saklama srasnda projeyi sakladmz isim hangisi ise bundan sonra projemizin ad o olacaktr. Projeyi saklayacamz klasr olarak kendi oluturduumuz ve almamzn adn tayan bir klasr tercih edilir ise almalarmzn arivlenmesi asndan kolaylk salayacaktr. (*)Buradaki Project1 ksm deikendir, proje saysna gre 2,3,4.. olabilir.

ekil 2

ekil 3(Save tklanp isim deitirildikten sonraki ekran grnts)

Proje oluturulduktan sonra sz konusu projenin alt balklar olarak ematik ve PCB almalar eklenir.

1.a. ematik ve PCB almas Eklemek Ekrann sanda grnen proje ismi zerine sa tklanr, Add New to Project, Schematic sras ile ematik; Add New to Project, PCB sras ile de PCB almas eklenir.

ekil 4(Schematic Eklemek)

ekil 5(PCB almas Ekleme) Bu almalarn isimleri de istee bal olarak deitirilebilir. Bunu gerekletirmek iin projenin isminin deitirilmesi iin kullandmz yntemi kullanabiliriz. Projenin alabilmesi iin proje ve sonradan eklediimiz Schematic ve PCB ayn klasre saklanmal(ekil 6 ve ekil 7ye baklr ise almay kendi oluturduum Altium Klavuz

isimli klasre sakladm grlebilir).sim verilir iken projeye verilen isim ne ise ematik ve PCB almalarna da ayn ismin verilmesi nerilir.

ekil 6(ematik Dosyasn Saklama)

ekil 7(PCB almas Saklama)

1.b. ematikte Devre Eleman Eklemek Bu ilemi yapmann farkl yollar mevcuttur. Ekranda, ematik tablonun zerinde bulunan ksa yol tularndaki Place Part seenei olabilir.

ekil 8 Farede sa tkladktan sonra Place Part seilerek yaplabilir.

ekil 9

Ekranda en st ksmda yer alan Place tklandktan sonra Part seilerek yaplabilir.

ekil 10 Ksayol olarak klavyedeki P tuuna iki kere(Place-Part) baslarak yaplabilir.

Tm bu ilemlerin sonucundaki ekran grnts ayn olacaktr.

ekil 11(lemler sonucu greceimiz ekran) Burada kan seeneklerden Physical Componentte istenilen para seilir. History seenei avantaj oluturmakta, nceden/ sk kullanlan elemanlar bu seenekte bulunabilir. ayet aranlan eleman nceden kullanlmayan bir eleman ise bu elemann Altiumun kendi ktphanelerinde aranmas gerekmektedir. History butonunun yannda bulunan () butonu tklanp ktphanelere ulalabilir. () tklandktan sonra Librariesten ktphane seilebilir.

En sk kullanlan elemanlar Miscellaneous Devices.IntLibte bulunabilir.

ekil 12(Eleman Ekleme) Eleman(Port dahil) devre zerindeki yerine brakmadan nce Tab tklanarak eleman ile ilgili zellikler(klf, bulunaca katman, isim) gncellenebilir. Bu seenek PCB almas yaplrken de eleman zelliklerini deitirmek zere kullanlabilir. Eleman seer iken dikkat edilmesi gereken en nemli nokta elemann klfdr. Klf, seilen elemann PCB zerindeki fiziksel zelliklerini ifade eder. (Mekanik boyutlar, lehim alanlar vs.). Devre nasl tasarlanm ise tasarma uygun bir klf var olan ktphanelerde aranmal; bulunamaz ise de izilmeli(klf izimine daha sonra deinilecektir). 1.c. Programda var olan Ktphaneleri Kurma alma yaplrkenki zamana kadar kurulan ktphaneler yeterli gelmiyor ise, programn iinde hazr bulunan ancak henz kurulmayan ktphaneleri kurma seeneimiz de mevcuttur. Bunu yapmak iin ktphane seiminde kan ekrandaki () butonuna tklanp

yeni ekran grntsnde grnen Install den ktphane seilmesi gerekmektedir.

ekil 13(Ktphane Ekleme) Install tklandktan sonra kacak ekranda bir ktphane seilmesi beklenir, ktphane seebilmek iin Altiumun kurulum klasre gidip Librarynin seilmesi gerekmektedir.

ekil 14(Ktphaneler klasrne gitmek) Ktphanelerin olduu klasrn iine girildikten sonra da kurulmas istenen ktphane seilir. Sz gelimi Panasonic ktphanesi kurulsun.

10

ekil 15(Ktphane Semek) Ktphanenin iine girilir. Grdmz seeneklerin hepsi seilir.(ekil 16)

ekil 16(istenen ktphaneye girildi ve hepsi seildi)

11

Sonrasnda sa altta yer alan A butonu tklanr. Ktphane kurulmutur.

ekil 17(Kurulu Ktphane) 1.d. Elemanlarn Birbirine Balanmas(Yollarn ekilmesi) Tercih edilen yol tahmin edilecei zere kablo/yol ekmektir. Bunu ekrann stnde yer alan Place Wire sekmesinden, Placeden sonra Wire seilerek, klavyeden nce P sonra W tularna baslarak, fareden sa tkladktan sonra Place-Wire yolu izlenerek yaplabilir.

ekil 18

12

ekil 19(yollar ekildi) Yollar ekildikten sonra devre yaknlatrlp dm noktalarnn kontrol edilmesi faydal olacaktr. Bir baka yol da Port kullanmaktr. Bu yntem genellikle karmak devrelerde, yollarn karma ihtimali yksek olan devrelerde kullanlr.

ekil 20

13

ekilde grlen siyah ereve iine aldm portlar program tarafndan birbirlerine yol ile balanm kabul edilir. Ayn durum krmz ereve iine aldklarm iin de geerlidir. 2. ematik almann PCBye Aktarlmas ematik dosyasnda almalar bittikten sonra sz konusu ematii PCBye aktarlmas gerekmektedir. Bunu yaparken nce Project-Compile Document sonra da ProjectCompile PCB Project yaplr(ekil 21).

ekil 21(Proje "Compile" etmek-nce 1 sonra 2) Sonra yine stte bulunan Design-- Update PCB Document yolu izlenir.

ekil 22

14

kan ekranda nce Validate Changes tklanp kontrol ettirilir sonrasnda Execute Changes tklanp PCBye aktarlr. Eer hata karsa dzeltilmeden pcb'ye devam edilmemelidir. Genellikle burada kan hatalar eleman klf ile ilikili hatalardr.

ekil 23(1-2) 2.a. PCB erevesi izimi PCB almasna balamadan nce Design, Rules(ksa yol olarak klavyeden D ardndan R tklanarak da olur) admlar izlenerek izim kurallar batan belirlenebilir. Yol genilii, elemanlarn birbirlerine yaklaabilecekleri maksimum mesafe, delik genilii, ne gibi durumlarda ksa devre kabul edilebilir vs. gibi zellikler buradan atanabilir.

ekil 24(Devre Elemanlar ve PCB alan)

15

imdi yaplmas gereken, bir PCB alan belirlemek. Ekranda en st satrdan kalem seilir ve istenilen alan Keep Out Layerda izilir. izim yaplr iken klavyedeki Q tuuna tklayarak mil-mm birim deiiklii yaplabilir. stenilen uzunluklar izilir. izgiyi ekerken Tab tuuna baslr ise izgi kalnl ve yolun ekildii katman deitirilebilir.

ekil 25(ereve izildi) Elemanlar birer birer tanp ereve iine konumlandrlr.

ekil 26(yardmc yollar) Krmz oklar ile gsterilen ince yollar ematikte dizilen sraya gre program tarafndan yol gsterici olarak balanmtr.

16

2.b. Yollarn izilmesi Elemanlar uygun konumlara getirildikten sonra aralarnda gerekli yollar izilir. ekil 26da krmz sar yuvarlak iine alnan simge yol ekmek iin kullanlan kalemi iaret eder. Yol bir padden dierine izilir. Yol izerken, yolun grnen yzde mi, arka yzde mi izileceine karar verilmelidir. Top Layer PCBnin grnen yznde yol ekmek iin tercih edilir. Grdmz yzn arka ksmnda yol izilmek istenir ise de Bottom Layer kullanlr. Yol izilir iken kalnl nemlidir, izime balamadan nce yollarn alabilecei en byk ve en kk genilik tanmlanmaldr. Bu tanmlamay yukarda bahsettiim Design-Rulestan yaplabilir. Yol herhangi bir yerde yn deitirmek zorunda ise tercih edilen gzergh yolun krlma asnn 135 derece olduu gzergh olmaldr. Ayrca yol izilirken Tab tuuna baslr ise, yol genilii; via eklenirken de Taba tklanmas durumunda ise via zellikleri deitirilebilir.

ekil 27

17

ekil 27de krmz ereve iine aldm alann iindeki elemanlar nceki ekle gre ters evrilmitir. izim srasnda bize kolaylk salayacak bu tarz deiiklikler yaplabilir. Devre elemann zerine tkladktan sonra basl tutup klavyede Space tuuna baslr ise eleman 90 derece dner. Sar, yuvarlak ereve iine aldm kvrmlar ise 45 derecelik krlmaya rnektir. Yol veya eleman yerletirir iken, elemanlarn ve yollarn birbirine gre konumlarn doru belirlemek adna programn cetvelini kullanabiliriz. Cetvel ctrl+M ksa yolu ile arlabilir. lm almak istediimiz noktalarn nce birinin zerine tklar sonra dier noktann zerine tklarz, bu anda ekranda iki nokta aras mesafe grlebilir.

KILIF(FOOTPRINT) ZM Klf daha nce de bahsedildii zere elemann PCB zerinde nasl konumlanacan gsterir, dolays ile nemli bir mevzudur. Altium ktphanelerinde istenilen eleman veya elemann klf her zaman bulunamayabilir. Bu durumda, rn elimizde var ise reticisinin Librarysini Altium ktphanelerinde ararz. Ayrca aradmzn benzeri footprint bulur isek onu da kullanabiliriz. Bu imknlar kullanamaz isek, elemann ematikteki grnmn ve klfn(footprint) ieren bir ktphaneyi kendimiz oluturup projeye ekleyebiliriz. 2.a. Footprint Atamak Ktphanelerde olan ve eldeki elemana benzeyen herhangi bir ematik alnp ematie eklendikten sonra zerine ift tklanp Add e tkladktan sonra ktphanelerde ie yarayacak bir klf eklenebilir.

18

ekil 28 Footprint tklandktan sonra kan ekranda Browse tklanr ve kan seeneklerden Libraries seilir. Burada ilk baklmas gereken, var ise, elemann reticisinin ktphanesi olmal. ayet bulunmaz ise elemana uygun klflar baka ktphanelerde aranabilir.

ekil 29(aradma uygun klf buldum)

19

Ok tklandktan sonra grnecek ekran:

ekil 30 Klf ekleme ilemi tamamlanmtr. 2.b. Ktphane Oluturmak Bir dier seenek kendi ktphanemizi oluturmak olacaktr. Altium Designer aldktan sonra File- New- Project- integrated lib admlar izlenir

ekil 31(Ktphane Oluturmak)

20

Oluacak Integrated Library projesi de ekrann solunda grlebilir. ematik ve PCB almalar da eklenmeli. Bu ilemler, nceki basamaklarda anlattm zere, herhangi bir proje yapar iken izlediimiz yollar izlenerek yaplabilir(bkz: 1.a ematik ve PCB almas Eklemek).

ekil 32(Ktphane-Schematick-PCB Eklendikten sonraki ekran grnts) Projenin ismi de daha aklda kalabilecek ekilde deitirilebilir. Ayrca almann ileride daha rahat katk sunabilmesi adna klf da isme eklenebilir. rnek olarak bir diren izelim. Direncin ad da direnc olsun, uyary dikkate alacak olur isek klf da eklenebilir direnc_DIP veya direnc_805 gibi.

ekil 33(simler Deitikten Sonraki Grnt)

21

2.b.1. ematik almas ematik almas oluturmaya balar iken ekrann sa st tarafnda grlen ekil ekleme butonundan ematikte grlmek istenen ematik grnts eklenir.

ekil 34(ematik ekli ekleme) rneimiz iin ben dikdrtgen eklini kullanmak istiyorum. Seildikten sonra ematiin zerine gelinip braklr. Braklr iken ilk tklamada st ksmnn, sonraki tklamada alt ksmnn konumu belirlenir.

ekil 36(boyutlar dzenlenip yerletirilmi) ekil 35(Dikdrtgen seimi)

22

imdi de yine dikdrtgeni setiimiz izim seeneklerinden pin seip, ismini belirleyip dikdrtgene(setiimiz ekil hangisi ise) yerletireceiz. Pini yerletirdikten sonra zerine ift tklayp ismini ve pin numarasn deitirebiliriz. rnekte bir diren izdiimiz iin pinin isminin nemi yoktur. Ancak daha karmak devre elemanlarnda pinlerin konumu ve isimleri nem arz etmektedir. Pini(veya elimizdeki herhangi bir eleman) ematie brakmadan nce klavyeden Space tuuna basar isek her basta elimizdeki eleman 90 derece dnecektir, bylece ister dikey ister yatay konumda yerletirebiliriz.

ekil 37

ekil 38(Pinler konumlandrld)

ekil olutuktan sonra zerine ters tklanr Tools-Component propertiesden, parann ad atanr. Alan pencerede Symbol Reference yazan yere de para ismi yazlr. Ayrca devrede kullanlacak ksaltmas da atanrsa katks byk olur. Bu ilem Default Designitor seeneinden yaplr. rnein konektre J?, diyota D?, dirence R? atanabilir.

2.b.2. PCB(Footprint) Oluturmak PCB alma dosyasna getikten sonra grids-set snap grid(ctrl+G olabilir) seilir, burada gridleri izeceiniz parann bacak aras mesafesini yazmalsnz.

23

ekil 39(Grid'in ayarlanmas) **Elemann bacaklar arasndaki mesafe hassas llmelidir, aksi bir durumda PCByi bastktan/bastrdktan sonra eleman yerletirilir iken sorunlar ile karlalabilir! Sonrasnda (0,0) noktasna bir pad konulur. mle her admnda sizin nceden atadnz(grid ayarlar yaplrken belirlediiniz mesafe) mesafe kadar yol alacaktr. Dolays ile imlecin bir hareketlik yeri kadar mesafede sonraki baca koyabilirsiniz.

ekil 36(Pad seimi-sonrasnda (0,0) noktas) Padi aldktan sonra, brakmadan Tab tuuna basar isek karmza kacak ekran ve seeneklerin kullanm aadaki gibidir:

24

ekil 41 1- Location: Eleman konumlandracamz konumu buradan da atayabiliriz. Rotationda da evirme miktarn belirleyebiliriz. 2- Hole Information: Elemann bacann PCB zerinde girecei boluun bykln belirler. Board, Square, Slot seeneklerinden birini seerek sz konusu deliin ekline karar verilir. Malzeme throuhole ise hole information girilmeli, SMD ise girilmeyebilir. 3- Properties: Padin numaras atanr. Ayrca Layern MultiLayer olmasna zen gsterilmelidir. 4- Size and Shape: X ve Y dorultularnda deliin etrafna braklacak lehim alann belirlemek zere kullanlr. PCBde yerletirdiimiz bacaklar aras mesafeyi lmek iin ctrl+M klavye yolu ile cetveli kullanabiliriz. Elemann erevesini de belirlemek gerekir. ereve lm alnr iken de lmler hassas yaplmal. Olmas gerekenden daha kk veya daha byk bir alan ayrmamz PCB diziminde sorun yaratabilir. Ayrca PCB ve ematik almadaki pinlerin ayn olmasna nem verilmelidir. Mutlaka kontrol edilmeli, eletirilmeli. Malzemeyi izmeyi bitirdikten sonra bo alana sa tk, tools, component properties, name ve description doldurulmal

25

ekil 42(iki pad yerletirildi) imdi de erevesini izelim. izilecek ereve Top Overlay katmannda olmal.

ekil 43(ereve izimi) Sonra yukardaki sekmelerden Project-Compile Project yapp tm dosyalar saklayn.

26

Son aamada bizim oluturduumuz ktphane klasrn kopyalayp program files/altium desginer/library adresine yaptryoruz. Ktphaneyi kullanabilmek iin hazr ktphane eklerken yaptmz ilemleri yapmalyz.(bkz: 1.c. Programda var olan Ktphaneleri Kurma) Ktphanede yapmak istediimiz olas bir deiiklikte, deiiklii yukarda verdiim program files/altium desginer/library adresine yaptrdmz klasrnde yapmamalyz. Kendi klasrmzde deiiklii yapp, adresteki klasr silip yerine dzenlenmi hali ieren klasr yaptrmak gerekir.