5.

3 SBUB mengeksploitasi Hasil Bumi Sabah Sarang burung Eksport sarang burung pada tahun 1926 bernilai sebanyak 125 000 dolar. Kawasan sarang burung ialah; i. Gua Kuamat ii. Gua Gomantong iii. Gua Magdalene Tangga rotan digunakan untuk memanjat tempat tinggi untuk mengutip sarang burung. Sarang burung dibungkus dan dieksport.

Hasil Pertanian Dagangan (Tanaman Baru) Tembakau Mutunya terbaik di dunia. Tembakau mendapat pasaran yang tinggi di Belanda dan Amerika Syarikat. SBUB menggalakkan tanaman tembakau dengan mengecualikan cukai eksport. Pada tahun 1890, terdapat 61 buah ladang tembakau di Sabah. Hasil eksport tembakau pada tahun 1902 bernilai lebih 2 juta dolar. Tembakau ditanam di; i. Pulau Banggi iv. Teluk Marudu ii. Lahad Datu v. Tawau iii. Sandakan Tembakau digunakan untuk menghasilkan cerut. Getah Pembinaan landasan kereta api telah meningkatkan pembukaan ladangladang getah di Beaufort, Jesselton dan Tenom. Langkah yang diambil untuk menggalakkan penanaman getah adalah; i. memberi 4 % dividen kepada pengusaha. ii. Memberi pengecualian cukai selama 50 tahun. Buruh dibawa dari China dan Jawa untuk mengusahakan getah.

Pokok lanut Dikenali sebagai abaka, manila hemp dan musa textiles. Hidup meliar di kawasan pamah dan lembah. Diproses menjadi tali kapal dan dieksport ke Eropah. Pokok sagu atau rumpia Pokok ini hidup subur di kawasan berpaya di muara sungai. Eksport sagu di Sabah pada tahun 1888 bernilai sebanyak 93 433 dolar. Sagu mentah dieksport ke Singapura dan Eropah.

Trepang, sirip ikan yu dan mutiara Hasil Tradisional Trepang mempunyai permintaan yang tinggi di China. Hasil laut ini diusahakan oleh orang Bajau.

Jenis kayu balak Pembalakan Rotan Hasil rotan dieksport dalam bentuk perabot, tikar dan tongkat.

Belian Meranti Ramin Seraya Kapur

Kegiatan pembalakan dijalankan di Sandakan, Lahad Datu dan Tawau. Buruh dibawa dari Indonesia dan Filipina. Hasil balak dieksport ke China, Singapura, Britain dan Australia. Emas Lombong emas diusahakan oleh orang Cina di Sg.Segama.

Walaupun penduduk tempatan mengeluarkan banyak hasil, namun mereka tidak menikmati keuntungannya kerana mereka dibebani dengan;

Perlombongan

Arang batu Arang batu dilombong di Silimpopon dan Labuan. Silimpopon merupakan kawasan longgokan arang batu terbesar di Asia Tenggara. Diusahakan oleh Syarikat Cowie Harbour Coal. Mangan Mangan diusahakan di Teluk Marudu. Diusahakan oleh Syarikat British Borneo Exploration. Mangan dieksport ke Britain.
8

cukai tanah

cukai kepala

lesen perahu

lesen senjata

5.4 Perubahan Sosial SBUB di Sabah Pengangkutan Sekolah Inggeris Mubaligh Kristian membina sekolah untuk menyebarkan agama Kristian. Sekolah pertama (1883) yang dibina di Sandakan bernama Institut Byron. Sekolah St. Mary ditubuhkan di Sandakan pada 1887. Pada tahun 1939, terdapat 49 sekolah dengan lebih kurang 3700 orang. Pada tahun 1909, Jabatan Pelajaran telah ditubuhkan.

Pendidikan Sekolah Latihan Sekolah ini dibina untuk anak-anak Ketua Anak Negeri. Tujuannya untuk melatih pegawai pentadbiran peringkat rendah. Jawatan yang dikhaskan ialah; renjer kerani Ketua Anak Negeri Sekolah dibina di Jesselton pada 1 Julai 1915. Bahasa pengantarnya bahasa Melayu. Kurikulum yang diajar ialah membaca, mengira dan menulis.

Pada tahun 1896, SBUB membina landasan kereta api pertama yang menghubungkan Weston ke Beaufort . Panjangnya 32km.

Pada tahun 1905, disambung dari Beaufort ke Jesselton dan dari Tenom ke Melalap.

Landasan Kereta Api

Landasan kereta api ini dapat mengangkut hasil keluaran di bahagian pedalaman ke pelabuhan.

Sekolah Cina Dibina sendiri oleh masyarakat Cina

Jalan Raya

Sekolah Bumiputera Keningau Ditubuhkan pada tahun 1924.

Sekolah Melayu Sekolah Melayu yang pertama didirikan pada tahun 1921. Pada tahun 1930, terdapat 10 buah sekolah dengan 400 pelajar.

Pembinaan jalan raya bertumpu di bandar-bandar besar seperti Jesselton, Sandakan, Lahad Datu, Kudat dan Tawau.

Jalan raya menghubungkan kawasan kegiatan ekonomi dengan bandar dan pelabuhan. Perhentian motokar dan bas terdapat di Kota Kinabalu.

Kesihatan Hospital dibina di bandar-bandar seperti Jesselton, Sandakan, Beaufort dan Tawau. Di kawasan luar bandar disediakan pusat-pusat kesihatan.

Pengangkutan air

Pada tahun 1940, terdapat 9 buah hospital dan 40 buah klinik. Bilangan doktor tidak mencukupi. Loji air di Kota Kinabalu dibina pada tahun 1903 untuk membekalkan air bersih.

Syarikat perkapalan Straits Steamship memulakan perkhidmatan pada tahun 1890.

Tujuannya untuk mengangkut penumpang dan barangan. Keselamatan

Kontinjen polis tempatan ditubuhkan pada tahun 1890-an. Skuad Terbang ditubuhkan pada tahun 1900. Skuad Terbang dianggotai oleh pegawai polis tempatan.

10

SOALAN TAHUN-TAHUN LEPAS (2005-2008) Kemunculan bandar-bandar baru BANDAR HURAIAN Diasaskan oleh William Pryer pada tahun 1879. Beliau menamakannya Elopura yang bermaksud bandar yang cantik. Peranannya sebagai pusat pentadbiran (1884), pelabuhan antarabangsa dan pusat pembalakan. 2005 25. Apakah kesan penggunaan mata wang yang diperkenalkan oleh Syarikat Borneo Utara British (SBUB) pada tahun 1882? I Menambahkan pelaburan II Meninggikan taraf hidup pribumi III Memudahkan kegiatan perdagangan IV Meningkatkan pengeluaran hasil tanaman tradisional A I, II dan III C I, III dan IV B I, II dan IV D II, III dan IV 26. Apakah kepentingan Piagam Diraja yang dianugerahkan oleh kerajaan British kepada Syarikat Borneo Utara British (SBUB) di Sabah? A Menubuhkan kerajaan B Menjamin keselamatan C Mendapat kuasa mentadbir D Menambah modal perniagaan 2006 28. Apakah tugas Ketua Anak Negeri dalam pentadbiran Syarikat Borneo Utara British (SBUB) di Sabah? A Menjaga kebajikan buruh B Mentadbir jabatan kerajaan C Menjamin keamanan rakyat D Menyelaras bidang pendidikan 2007 Pelaksanaan Undang-undang di Sabah Mahkamah Bidang kuasa Hakim Mahkamah Majistret Mengendalikan kes berat Pegawai Daerah Mahkamah Anak Negeri Mengendalikan kes adat X 27. X dalam jadual di atas ialah A Residen B Gabenor Penduduk tempatan :

Sandakan

Kudat

Pada tahun 1881, menjadi pusat pentadbiran yang pertama. Sebilangan kecil pedagang mula menetap dan membina kedai. Keadaan geografinya yang tidak sesuai untuk pertanian menyebabkan tidak dapat menarik minat pedagang dan penduduk.

Jesselton

Diasaskan pada tahun 1900. Nama asalnya Jessel Town yang diambil sempena nama Charles Jessel. Bandar ini juga dikenali sebagai Api-Api, Singga Mata, dan Diasuka. Pembinaan landasan kereta api dan penanaman getah menjadikan bandar Jesselton berkembang maju. Peranannya sebagai pusat perdagangan dan pelabuhan.

C D

Ketua kampung Ketua Anak Negeri

Saya telah lulus sekolah latihan bagi anak-anak Ketua Anak Negeri. Jika begitu kamu boleh diserap dalam pentadbiran Syarikat Borneo Utara British.

Pegawai British

28. Dialog di atas mungkin berlaku di Sabah pada awal kurun ke-20. Apakah jawatan yang layak untuk lulusan sekolah tersebut? I Pegawai Daerah III Kerani II Residen IV Renjer A I dan II C III dan IV B II dan III D I dan IV
11 12

2008 27 Mengapakah Sultan Brunei menyerahkan kawasan timur laut Brunei kepada Sultan Sulu pada tahun 1704? A Mengekalkan persahabatan B Membantu menewaskan musuh C Mengukuhkan sistem pertahanan D Memudahkan urusan pentadbiran 28 Mengapakah Syarikat Borneo Utara British (SBUB) melantik tokoh tempatan berikut untuk memegang jawatan Ketua Anak Negeri. Tokoh Tempatan A B C D O.K.K. Pangeran Haji Omar O.K.K. Haji Mohammad Arshad O.K.K. Pangeran Mohamad Abbas

Memenuhi tuntutan penduduk Memberi latihan kepimpinan Mengiktiraf pemimpin tempatan Menjimatkan perbelanjaan pengurusan

29 Peta 2 menunjukkan bandar utama di Sabah.

Apakah faktor yang membantu perkembangan Bandar tersebut semasa di bawah pentadbiran Syarikat Borneo Utara British? A Kawasan pertanian B Pangkalan tentera C Pusat pendidikan D Pusat pentadbiran

13