Jasmina kiljo

SANACIJA KLIZITA

Juni, 2013.

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

KLIZNE PADINE
Klizanje predstavlja jedan od najznaajnijih egzogeno-geolokih procesa, zbog toga to se ona javlja u toku morfogleolokog oblikovanja prirodnih padina u litolokim heterogenim sredinama sa sloenim mehanizmom gravitacionog premjetanja stijenskih masa. Za ove procese su vezane materijalne tete i graevinska ogranienja. Obino su dobro morfoloki izraena pa se veoma lahko mogu identifikovati na terenu. Pod klizitem se podrazumijeva dio geoloke sredine ograniene povrine i dubine klizanja kod koga se bez gubitka kontakta sa stabilnom podlogom vri gravitaciono premjetanje stijenskih masa u (hipsometrijski) nie dijelove terena, a sve pod uticajem prirodnih i antropogenih faktora. Proces klizanja podrazumijeva sukcesivnu promjenu sastava, stanja, svojstva tla ili stijena i deformacije unutar pokrenute mase. To traje od momenta nastanka klizita preko premjetanja kliznog tijela pa do potpunog smirenja.

UZROCI NASTANKA KLIZITA

Uspjenost sanacije klizita, odnosno odabira optimalnih tehnikih mjera za zaustavljanje tog procesa zavisi od utvrivanja uzroka njihovog nastanka. Obino se javi vie faktora uzroka klizita (moe biti jedan incijator, ali vie faktora). Uzroci se nalaze u samom tlu (stijeni) tj. u nainu njihovog postanka kao i u uslovima koji vladaju u njima. Zavise od fiziko mehanikih karakteristika, kada su u pitanju stijene zavisi i od ispune diskontinuiteta. Sve ovo utie na brzinu reakcije tla na egzogene i endogene procese i sile koje nastoje da naprave distrukciju u padini (kosini), u smislu njegovog pomjeranja. Uslovi nastanka nestabilnosti padina se dijele na: Prirodne (voda, slojevi tla) Antropogene

Najznaajniji prirodni uzronici nestabilnosti tla su: fiziko i hemijsko raspadanje erozioni procesi usljed prosjecanja padina promjena hidraulikog gradijenta naglim sniavanjem nivoa akumulacija uticaj podzemnih i povrinskih tokova nagib kosina prirodnih padina teina snijega ili vode nakon oborina nagomilavanje materijala na padinama usljed ranijih kliznih pokreta razaraki uinak talasa na obalama mora i jezera bubrenje tla mrnjenje i odmrzavanje (posebno kod stijena) prostorni poloaj planarnih elemenata sklopa (slojevitost, diskontinualnost) u odnosu na dispoziciju padine

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

prostorni poloaj stijena razliitih fiziko-mehanikih karakteristika u strukturnoj grai padine isuivanje tla (zjapee pukotine tzv. poligonalno tlo to omoguava lake poniranje povrinskih voda i poveanje raskvaenja tla) filtracioni pritisci kod kretanja vode kroz tlo seizmika dejstva mogu izazvati nova i pokrenuti stara klizita

Antropogeni uzronici nestabilnosti: (karakterie ih brzina odvijanja procesa) izgradnja graevinskih objekata na uslovno stabilnim i nestabilnim terenima izgradnja kanala izgradnja povrinskih kopova izgradnja temeljnih jama devastacija terena (krenje, ogoljenje zemljita) neadekvatno zasijecanje, usjecanje i nasipanje prirodnih padina dinamika optereenja saobaajnica uz padine i kosine vibracije od radova tekih maina velike koliine exploziva kod masovnih miniranja projektovanje i podsjecanje padine sa nepovoljnom slojevitou

IDENTIFIKACIJA KLIZITA
Klizita predstavljaju pojavu premjetanja materijala pa je analiza karaktera i veliina tog premjetanja bitna za objanjenje prirode i aktivnosti ove pojave. Prve vidljive pojave su denivelacija na konstrukcijama (saobraajnice, kanali, nasipi, cjvovodi i sl) ili pukotine na betonskim objektima. Pukotine na terenu upravne su na pravac kretanja klizne povri. Ukupni raspored ovih pukotina omoguava prilino precizno okonturivanje prije nego se dese znaajnija klizanja. Ove pukotine na terenu pomau nam kod odreivanja tipa klizita, npr. Kod rotacionog klizita zidovi pukotina su blago povijeni u vertikalnoj ravni i konkavni su u pravcu premjetanja, sa dubinom nestaju (isklinjavaju); Kod blokovskog smicanja pukotine imaju gotovo jednaku irinu (zijev) od vrha do dna i nestaje sa poveanjem dubine. Ukoliko je mrea pukotina u planu potkoviastog olika onda se sa sigurnou radi o rotacionom klizitu. Suprotno ukoliko su pukotine paralelne (ili semi paralelne) sa ivicom kosine ili eonog odsjeka tada se radi o blokovskom smicanju.

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

OSNOVNI ELEMENTI KLIZITA

ELO KLILITA (eoni oiljak) nalazi se u hipsometrijski najviim djelovima klizita gdje klizna ravan izbija na povrinu terena. NOICA KLIZITA (stopa) je hipsometrijski najnia taka gdje klizna ravan izbija na povrinu, a nastaje u fazi akumulacije kliznog materijala. Obino se u njenoj zoni javlja poveana raskvaenost terena ili izvori male izdanosti. KLIZNA POVR (zona/linija klizanja) predstavlja diskontinuitet du kojeg se kree zemljana masa. Moe da bude oslabljena linija ili oslabljeni pojas. Razlikujemo: pravolinijsku, zatalasanu, krunocilindarsku, izlomljenu ili neku drugu sloenog oblika kliznu povr. Njeno utvrivanje na terenu je veoma bitno kako bismo odredili oblik i zapreminu klizita. BOKOVI KLIZITA (krila klizita) su bone konture kliznog tijela i deiniemo ih u prostoru po strani svijeta ili lijevi i desni bokposmatrano od ela prema noici klizita. TIJELO KLIZITA cjelokupna pokrenuta zemljana masa kao jedinstveno tijelo. Dimenzije su odreene duinom, irinom i dubinom klizanja, sastoji se od dva karakteristina dijela: eoni dio i jezik klizanja tijela. Tijelo klizanja moe biti po duini izdjeljenjo terasastim ravnima ili stepenastim ispupenjima sa tzv. kontra padom. Kad su u pitanju plastini materijali u tijelu klizita se susreu brojna trbuasta ispupenja i plitka ovalna udubljenja sa pojavom jezercadi. BOKOVI KLIZITA predstavljaju pravac oivienja izmeu ela i noice i uvijek se poklapa s pravcem kretanja kliznog tijela.

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

IRINA KLIZITA - dimenzija upravna na duinu. POVRINA KLIZITA ukupna povrina terena zahvaena procesom klizanja u horizontalnoj projekciji. ZAPREMINA KLIZITA cjelkupna masa klizita. PODLOGA KLIZITA matina stijena po kojoj se vri klizanje. KLIZNE PUKOTINE diskontinuiteti du kojih dolazi do komadanja kliznog tijela, a nastaju u toku kretanja zemljanih masa nakon glavnog stadijuma klizanja. GRAVITACIONI BAZIS KLIZANJA dolinsko dno (hipsometrijski najnia taka u podunom pravcu padine). DUBINA KLIZANJA rastojanje od povrine terena do klizne plohe mjereno upravno na povrinu padine prije procesa klizanja.

STADIJUMI KLIZNOG CIKLUSA

U toku formiranja klizita generalno se mogu izdvojiti etiri stadijuma: 1. 2. 3. 4. Stadijum pripreme Stadijum glavnog premjetanja Stadijum sekundarnog premjetanja Stadijum smirivanja

Stadijum pripreme obuhvata vremenski period u kom na pojedinim dijelovima padina ili kosina dolazi do opeg pada koef. stabilnosti na raun opeg porasta smiuih napona. U tom periodu dolazi do prvih manifestacija deformacijana terena, tako plasirano deformisanje i pomjeranje u povrinskom djelu uzrokuju tenzione pukotine i po blokovima esalonizirane pukotine. Pukotine su u poetku diskretne, ali pokazuju tendenciju da postanu zjapee. Stadijum glavnog premjetanja obuhvata vremenski period u kome du formirnih kliznih pukotina ili ravnina dolazi do otkidanja i gravitacionog kretanja stijenskih masa ili tla kao jedinstvenog kliznog tijela. Brzina mehanizma gubitka mase u ovom stadijumu zavisi od samih osobina medija u kome se proces deava i okolnosti koji taj proces u manjoj ili veoj mjeri pospjeuje. U ovom stadijumu moe da doe do daljnjeg odvajanja klizne mase dijeljenjem u vie komada. U toku ovog stadija formiraju se i svi morfometrijski i morfoskulpturni elementi klizita. Stadijum sekundarnog premjetanja obuhvata period kada zemljane mase zaostale nakon glavnog premjetanja zauzimaju novi ravnoteni poloaj. Ovi pokreti su manji, sporadini i deavaju se untar formiranog kliznog tijela. Ovdje se raunaju i pojave odvojenih pokreta pojedinanih blokova du sekundarnih kliznih pukotina i pojava aktivnosti izvan konture ela klizita kao nagovjetaj sljedee faze klizanja terena. Stadijum smirivanja je period u kome dolazi do opeg porasta koef. stabilnosti na raun opeg pada smiuih napona.

SANACIJA KLIZITA Translatornim kretanjem moemo izdvojiti tri karakteristine zone:

Jasmina kiljo

1. Zona prihranjivanja zahvata gornji dio klizita (padine) odakle se klizno tijelo snadbijeva zemljanim masama. Utvrivanjem ove zone moe se dati objektivna prognoza dalje aktivnosti, veliine i opeg toka i karaktera klizita, ali nam to daje i mogunost preduzimanja geotehnikh mjera koje e sprijeiti dalje nekontrolisano irenje klizita odnosno razvoja procesa klizanja. 2. Zona tranzita (prenosa) obuhvata sredinji dio klznog tijela gdje se vri prenos pokrenutog materijala . 3. Zona akumulacije zahvata najnie djelove padine u blizini erozionog bazusa gdje se nagomilava skliznuta masa.

KLASIFIKACIJA KLIZITA
Klasifikacija moe da bude utvrena prema razlitim kriterijima. Mnotvo je klasifikacija, ali treba uzeti one koje jasno definiu genetske strukture nastanka i oblika klizita, kako bi se mogle, nakon dovoljno dobrog upoznavanja poduzeti adekvatne sanacione mjere. Amerika klasifikacija (po Varnsu) Po ovoj klasifikaciji svi procesi gubitka masa na padinama dijele se u est osnovnih tipova: 1. Odroni i osuline u vrstim stijenama, klasini nevezani u stijenama tlu. (FALLS) 2. Blokovsko otkidanje (TOPPLES) tretira se kao varijanta odrona iji razvoj poinje blokovskim otkidanjem od matinog stijenskog masiva, slijeganjem, rotacijom. 3. Puzanje (osnovna podjela na 2 tipa puzanja) Rotaciona klizita sa rotacionim smicanjem po kruno-cilindrinoj kliznoj povrini prvenstveno u glinovitim stijenama. Blokovska klizita i lavine drobinskog materijala, blokovi vrstih stijena, plastinh nevezanih pjeskovito-glinovitih materijala premjetaju se po predisponiranoj povrini slojevitosti, pukotina, pukotinsih zona i to u vidu konskventnih klizita. 4. Blokovska klizita s istiskivanjem (LATERAL SPREAD) nastaju kad se ispod debelog sloja vrstih stijena nalaze manje vrste stijene, glinci, gline i vodozasieni pijeskoviti materijal 5. Klizni tokovi podijeljeni su na tri podtipa u zavisnosti od stijene u kojoj se javljaju, ima mnogo varijateta, a oblik im je jeziast. 6. Sloena klizita predstavlaju kombinaciju predhodno naborojanih.

SANACIJA KLIZITA Podjela klizita prema grai padine i poloaju klizne ravnine:

Jasmina kiljo

1. Asekventna klizita nastaju u litoloki homognenim sredinama. To su klizita rotacionog tipa, kruno-cilindrine klizne povrine, jednostavnog mehanizma premjetanja, manjih razmjera i jednostaavne sanacije. 2. Konsekventna klizita klizita kontaktnog tipa, nastaju du diskontinuiteta izmeu razliitih materijala, ova klizita mogu imati velike razmjere i sloena su za sanaciju uz primjenu vie metoda rjeenja. 3. Insekventna klizita su ona u litoloki heterogenim i anizotropnim sredinama. Klizanjem je zahaen i supstrat to ih ini tekim i sloenim kako u razmjerama i dubini tako i po mehanizmu klizanja, fazna aktivnost im je neravnomjerna to zahtijeva sloene sanacione radove. Klizanje mase deava se u dva ili vie nivoa po dubini, du ravnina klizanja promjenljivog oblika i nagiba. Rijetko se mogu uspjeno i trajno sanirati, jer zahtijevaju veliku finansijsku potporu.

Genetska podjela klizita po Zootariju: 1. Detruzivna klizita I reda obuhvataju istiskivanja za koja je karakteristino razlamanje i istiskivanje zemljanih masa u zoni kliznog premjetanja sa pojavom teenja to je najee uslovljeno prisustvom stijena najmanje vrstoe. 2. Konsekventna klzita klizita u vrstim stijenama za koje je karakteristino klizanje padnskih i dubinskih naslaga. Imaju blokovsku grau, odreen poloaj i karakter premjetanja. 3. Delaksiona klizita (klizni potoci teenja) veoma su esta i nastaju na blago nagnutim padinama od 10-15. Po znaaju su drugostepena, razvijaju se od podnoja ka vrhu padine. Manifestacija teenja nastaje promjenom knzistencije pri stalnom kvaenju i smanjenju otpora na smicanje. 4. Teenja koja su slina delaksionim klizitima. 5. Lepezna teenja (blatni tokovi) podrazumijeva sve pojave teenja ogromnih razmjera usljed naglog poremeaja vrstoe glinovitih stijena kao rezultat dugotrajnih procesa rastvaranja, a zatim postepenog poveanja vodozasienosti do kritinih granica za odreena prirodna optereenja. 6. Sufoziona klizita nastaju na padinama usljed podlokavanja nekih slojeva (glinovitih, vodozasienih, ivih pijeskova i sl) vodom rijeke, jezera ili mora kad postoje povoljni preduslovi za nihova istiskivanja i teenja. 7. Klizita kore raspadanja magmatskih i metamorfnih stijena odnose se na vrlo strme padine, a nastaju u kinim periodima i odlikuju se specifinom graom i mehanizmom.

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

Podjela klizita po veliini:

dvije kategorije, po povrini i po zapremini

1 2 3 4 5

VRLO MALA MALA SREDNJE VELIKA VELIKA VRLO VELIKA

Povrina klizita (m2) <100 100 1 000 1 000 10 000 10 000 50 000 >50 000

Zapremina klizita (m3) <100 100 5 000 5 000 100 000 100 000 1 000 000 >1 000 000

prema aktivnosti procesa klizanja NAZIV KLIZITA BRZINA KLIZITA <0.06 m/god 0.06 m/god 1.5 m/god 1.5 m/god 1.5 m/mjes. 1.5 m/mjes 1.5 m/dan

1 2 3 4

IZVANREDNO SPORA VRLO SPORA SPORA UMJERENO BRZA

Podjela prema poloaju klizne ravni u odnosu na lokalnu gravitacionu bazu mogu biti: 1. Noina - kada klizna ravnina izbija na povrinu terena u nivou lokalnog gravitacionog bazisa. 2. Podnoina kada klizna ravan ide ispod nivoa gravitacionog bazisa. To su obino rotacioni tipovi klizita ije je formiranje uslovljeno prisustvom velikh vjetakih optereenja. Podjela klizita prema mehanizmu klizanja (Vars): 1. Smicanje: - po kruno-cilindrinoj povrini (rotaciona) - po ravnoj povrini - po kontaktu pokriva supstrat - blokovsko smicanje - blokovsko smicanje sa istiskivanjem 2. Teenje: - suho teenje - mokro teenje 3. Klizta sa mjeovitim mehanizmom premjetanja.

SANACIJA KLIZITA Podjela klizita po obliku:

Jasmina kiljo

1. Polukrunog olika 2. Potkoviastog oblika imaju izraen klizni odsjek i meusobno paralelne bone strane, dok noica nije izraena. 3. Klizita frontalnog tipa izduena po padini sa irinom nekoliko puta veom od duine, eoni odsjek je jasno izraen. 4. Klizita izduenog tipa - niz padinu ija je duina nekoliko puta vea od irine, klizno tijelo je sekundarno u kliznim pukotinama izdijeljeno u manje zasebne blokove sa manifestacijom blokovskog klizanja i blatno kaastog teenja. 5. Klizita amfiteatarskog oblika sa izraenim proirenjem u eonom dijelu i izraenim suenjem u noinom dijelu. Ova klizita su suenog tipa, nastaju u izvorinim dijelovima potoka i rijeka. 6. Klizita lepezastog oblika nastaju formiranjem klizne lepeze u noinom dijelu usljed slobodnog razlijevanja klizne mase po okolnom terenu. 7. Klizita kaikastog oblika sa karakteristinim krunim do elipsastim proirenjima u eonom dijelu i naglaenim suenjem u srednjem i noinom dijelu. 8. Klizita elipsastog i krukastog oblika nastaju obino na sredinjim dijelovima padine i rijetko dolaze do erozionog bazisa. 9. Klizita izometrijskog oblika odlikuju se priblino jednakom duinom i irinom. 10. Klizita nepravilnih poligonalnih kontura nastaju u vrstim stijenama gdje se klizno tijelo formira raspadanjem stijenskog masiva du diskontinuiteta sa nepovoljnim prostornim padom elemenata sklopa. 11. Klizita bez jasno izraenih povrinskih kontura nastaju kao rezultat lokalnog diferencijalnog teenja i puzanja povrinskih masa. 12. Klizita sloenog oblika kao modifikacija predhodno nabrojanih.

SANACIJA KLIZITA Podjela klizita prema mjestu iniciranja kliznog procesa:

Jasmina kiljo

1. Delaksiona klizita koja zahvataju donje djelove padine, aktiviraju se u nivou erozionog bazisa a nakon toga sukcesivno ire na hipsometrijski vie dijelove padine. Klizanje traje sve do uspostave ravnotenog odnosa. 2. Detruzivna klizita kod njih se aktiviranje kliznog procesa vri u hipsometrijski viim dijelovima terena, a zatim se klizanje sukcesivno premijeta prema erozionom bazisu. Do klizanja u ovom sluaju dolazi usljed preoptereenja od vjetakih objekata i poveanog raskvaenja za vrijeme velikih kia.

Podjela klizita prema stanju aktivnosti procesa klizanja (arp): 1. Aktivna klizita koja pokazuju vidljive tragove kretanja zemljanih masa. Unutar aktivnih klizita razlikujemo: Nagla klizanja deavaju se u veoma kratkom vremenu, kretanje vidljivo (min.) Brza kretanje uoavamo golim okom za relativno kratko vrijeme (nekoliko sati) Spora pomaci nisu vidljivi ili lahko uoljivi 2. Neaktivna klizita ne pokazuju nikakvu uoljivu aktivnost, djele se na: Umirena ne pokazuju aktivnost, mogu se primjetiti Fosilna nekad bilo klizite, neaktivno.

Podjela prema vrsti stijena u kojoj se odvija: Klizita u genetski razliitim tipovima povrinskog pokrivaa (razliiti litoloki slojevi) Klizita u zoni oslabljenog substrata Klizita u geolokom substratu Mjeovita klizita

Blokovska klizita su veoma bliska klasinim klizitima, jer se javljaju u vrstim magatskim, metamorfnim i sedimentnim stijenama. Da bi dolo do procesa lokalnog klizanja potrebno je zadovoljiti uslove: 1. U vrstim stijenama na padinama mora postojati znaajna diskontinualnost. 2. Prisustvo stijena u podlozi podobnih da se deformie pod optereenjem. Kliznim procesima na padinama stvara se secifian oblik reljefa, kod biolokih klizita esto se pojavljuju istiskivanja u vidu tzv. kliznog vala. Terene zahvaene klizitima lahko je uoiti na topografskim kartama sa tzv. uvlaenjima i izvlaenjima izohipsa koji se naziva deficit i suficit masa te tzv. uznemirenim izohipsama to sve ukazuje na ublaavanje nagiba prirodnih padina.

10

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

OPTEREENJE PADINE GRAEVINSKIM OBJEKTIMA, TE MODELI NASTANKA KLIZITA

Padine na kojima se predvia, planira gradnja novih objekata ili neki drugi zahvat u tom smislu moraju se analizirati u pogledu mogunosti novih pokretanja na tim padinama. Potrebno je moi i znati raspoznati, determinisati stabilne, potencijalno nestabilne (uslovno stabilne) ili labilne, te nestabilne padine. Izgradnja objekata na nestabilnim i labilnim padinama podrazumijeva izvoenje racionalne sanacije odnosno dovoenje padine u ravnoteno stanje.Procedura rjeavanja ovog problema je sljedea: Uoavanje problema nestabilnosti padine Utvrivanje geometrijskih karakteristika padine Odreivanje zalijeganih slojeva, njihovo rasporostiranje i geomehanike karakteristike Utvrivanje proticaja povrinskih i podzemnih voda Izrada projektnog rjeenja kojim se postie zahtijevani faktor sigurnosti.

Faktor sigurnosti mjera sigurnosti, zavisi od toga da li na padini postoje ili ne graevinski objekti. Ako ih nema dozvoljeni ili zahtijevani faktor sigurnosti je 1.2 1.3, a ukoliko se nalaze graevinski objekti zahtijevani faktor sigurnosti je 2 - 2.5 Na putevima nastaju tri tipa klizanja: tip A - Klizite ispod puta kada je klizna ravnina u nasipu, sanacija se izvodi u kombinaciji dreniranja, potpornog zida u elu klizita i u noici klizita.

tip B Klizite iznad puta kada je klizna ravnina u usjeku, sanacija se izvodi u kombinaciji dreniranja i potpornog zida (samo u noici).

tip C klizite na cijeloj irini puta kada klizna ravnina zahvata i nasip i usjek, sanacija kombinacijom gore navedenih.

11

SANACIJA KLIZITA Uzroci nestabilnosti su: Nepripremljenost podloga za izgradnju nasipa Nerjeena odvodnja vode Nepravilan izbor nagiba kosina Neadekvatan izbor potpornog zida Neodravanje rigola

Jasmina kiljo

Za kosinu nasipa faktor sigurnosti je >1.3, a za kosinu usjeka faktor sigurnosti je >1.5, jer se faktor sigurnosti za ove dvije kategorije u f-ji vremena mijenja u suprotno kvalitativnom smislu.

KLIZITA U FUNKCIJI PROSTORNOG I URBANISTIKOG PLANIRANJA PROJEKTNOG GRAENJA

Klizita su znaajan problem za racionalno urbanistiko planiranje, projektovanje i graenje. Zemljite ili urbanistiki prostor ugroen klizitima ili drugim oblicima nestabilnosti uz pravilne mjere ispitivanja i sanacije terena moe da bude takoer iskoriteno kao teren na kome je mogue urbanistiki planirati i graditi. Osnovne karakteristike i obiljeija svih geolokih i inenjersko-geolokih istraivanja su: Postupnost Potpunost Ravnomjernost Ekonominost Ovi principi omoguavaju izradu struno sadrajne i cjelovite inenjersko-geoloke podloge koja je prilagoena nivou planiranja i dio je cjelokupne planske dokumentacije. Drugaiji pristup dovodi do problema u tehniko-ekonomskom smislu.

INENJERSKO-GEOLOKI I GEOTEHNIKI MODELI KLIZITA

Pod ovim pojmom se podrazumijeva spoj izmeu teorijskih i praktinih saznanja o svojstvima prirodne geoloke sredine i promjena u njoj nastalih kao posljedica nestabilnosti padina ili izvoenja radova iji je osnovni zadatak da prema osnovu definisane interakcije formulie sva optimalna tehnika rjeenja. Sloeni geotehniki model sastoji se od tri osovna modela: 1. Model prirodne geoloke sredine, inenjersko-geoloki model 2. Model tehniko-tehnolokog sistema, geotehniki model 3. Model interakcije

12

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

Inenjersko-geoloki model opisuje sva bitna svojstva prirodne geoloke sredine koja su relativna za specifine aspekte problema koji se izuavaju. Geotehniki model podrazumijeva sve one konstruktivne karakteristike funkcionalnog sistema (oblik, dimenzije, prostorni poloaj i orjentacija)koje su od bitnog uticaja na naponski deformabilitet ponaanja tla. Model interakcije predstavlja odgovarajui spoj realnog ponaanja zemljane mase u novonastalim uslovima tokom izvoenja radova primjenom nekog od modelskih pristupa koji mogu biti: Empirijski Analitiki Empirijsko-analitiki

Matematiki, a posebno numeriki modeli (CM) moraju zadovoljavati dva zahtjeva: Da to realnije simuliraju stvarne (realne)uslove Da su to je mogue jednostavniji matematiki modeli

Dobijanje pouzdanih parametara modela je jedan od najteih zadataka u procesu geotehnikih modela. Treba istaknuti sljedee: Projektni zahtjevi moraju biti jasno formulisani, ime se neposredno inicira specifinost potrebnih parametara. Kvalitet analiza i njihovih rezultata je direktno proporcionalan kvalitetu ulaznih parametara. Za analizu su potrebni kvantitativni, a ne kvalitativni podaci, tj. parametri takve prirode da se mogu neposredno primjenjivati.

Javlja se i tzv. statistika nesigurnost modela zbog nemogunosti pouzdane definisanosti svakog parametra. Modeliranje nije stacionaran ve interaktivan proces, utiui na unapreenja daljeg istraivanja pri emu se novim rezultatima vre njegova dalja kvalitativna i kvantitativna usavravanja. U konstrukciji modela neophodno je: Jasno pred sobom vidjeti svrhu njegove izrade Kakvi se rezultati od njega oekuju Na koja pitanja model treba da odgovori Krajnji cilj inenjersko-geolokog kartiranja terena, hidrotehnikih i geotehnikih istranih radova je definisanje IGM-a (inenjersko-geoloki model), koji u osnovi predstavlja GM (geotehniki model) spreman za definisanje matematikog, odnosno proraunatog modela (CM-a). Numerike metode omoguavaju da se sagledaju svi sloeni uticaji na proces klizanja. Njihova tanost nije odreena s tanou numerikog postupka, ve sa tanou ulaznih promjenljivih parametara. Kod klizanja koja su se ve dogodila, ulazni parametri nisu vrni parametri (deavaju se prije nego to je dolo do bilo kakvog smicanja) ve rezidualni parametri (ono to je od poetnog stanja ostalo, zaostali).

13

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

USLOVI STABILNOSTI PADINA

Problematini uslovi stabilnosti padina imaju izuzetan uticaj na uslove graenja objekata svih vrsta. Posljedice ruenja padine mogu da budu od katastrofalnih do materijalnih teta, veoma nepovoljnih ukoliko ugroavaju sigurnost i funkcionalnost graevinskog objekta pa do onih koji izazivaju mogue neprijatnosti. Prema prof. Maksimoviu uzroci nestabilnosti su sljedei: Konture zemljanih masa su suvie strme u odnosu na karakteristine materijale koji grade padinu ili je materijal nedovoljne vrstoe i ne moe da se odri u ravnotei i predvienoj geometriji presjeka. Porni pritisci su veliki to ima oteavajui uticaj presjeka na stabilnost mase tla. Na masu tla djeluje ili e djelovati spoljni uticaji od statikih do seizmikih optereenja. Svrstavanja oblika klizanja (3 grupe) prema obliku klizne ravni: Ravne ili planarne klizne povrine kod kojih je mehanizam pomjeranja translacija (obino plitka) Kruno-cilindrine klizne povrine karakteristine za homogeno tlo mehanizam pomjeranja je rotacija. Sloene klizne ravnine obino se javljaju kod heterogenih sredina, ali mogu nastati i kod homogenog tla sa skokovitim nagibom terena, a mehanizam pomjeranja je kombinacija predhodna dva.

Bitno je napomenuti i druge oblike: lavine, teenja, progresivni lom, one se ne analiziraju konvencionalnim postupcima ve se taj problem identifikuje i tretira preventivnim mjerama. Oblici kosina, odnosno stanje kosina moe se klasifikovati u nekoliko stanja aktivnosti : 1. Stabilna kosina ili padina pomjeranja se nisu dogodila u prolosti, a nisu prisutna ni trenutno. 2. Potencijalno nestabilna kosina pomjeranja su se deavala u prolosti, ali trenutno ih nema. Takvo umireno klizite moe se aktivirati nepromiljenom ljudskom aktivnou. 3. Rana faza ruenja pojava ruenja sa ili bez longitudalnih zateznih pukotina na povrini terena. Brzina je od 5mm do 1.5m/god. Ovo je zajednika pojava za mnoge kosine koja moe da traje godinama pa i vijekovima. 4. Srednja faza ruenja je progresivna pojava pukotina i lokalnih naruavanja kod krunocilindrinih kliznih cjelina, blokovi se odvajaju kod planarnih klizanja, dubina i irina zateznih pukotina se poveava. Brzine rastu do 5cm po danu, a ubrzano pomjeranje sedeava nakon i za vrijeme padavina i topljenja snijega. 5. Djelomino ruenje vea masa tla ili dio nestabilne mase se pomjerio u novi privremeni poloaj, ostavljajui oiljak (karpu). 6. Potpuno ruenje cijela nestabilnost mase se pomjerila u novi konani poloaj kreui se brzinom oko 1m/min u sluaju rotacionih klizanja, a kod planarnih klizanja ta brzina moe biti 20-60km/h pa sve do strahovite brzine od 300km/h (ove brzine su posljedica kretanja preko toplotom stvorenog rastoka. Lavine su teenje, mogu da se razviju preko pravih ravnih oblika, ali se iznenada desi potpuno ruenje, bez predhodnog upozorenja.

14

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

KARAKTERISTINI SLUAJEVI STABILNOSTI KOSINA

Stabilnost prirodnih padina neravnotea u masi tla na padini moe nastati iz jednog ili vie razloga. esto je uzrok tome promjena profila presjeka padine, uklanjanjem mase tla iz noinog dijela, (poveanje pornog pritiska) smanjuje normalno efektivne napone tj. smanjuje vrstou na smicanje. Uzrok poveanju pornog pritiska moe da bude atmosferska voda, priliv vode zbog kvarova na vodovodu, dotok vode iz vjetakih izvora, porast nivoa vode zbog promjene uslova dreniranja padine i sl. Mehanizmi progresivnog smanjenja smiue vrstoe tla ili stijene Moe biti uzrokovano raspadanjem, izduenjem, promjenom mineralnog sastava, otvaranjem i razmekavanjem po prslinama, kontinualno ili postepeno smiue deformisanje, vibracija koja ukljuuje zemljotrese... Duboka klizanja starih klizita Kod ovih klizanja povrine loma ili barem njen najvei dio su blago zakrivljenje sa vidljivim starim oiljcima koji se nazivaju KARPE ija je dina oko 10% ukupne duine klizita. Kod ovih klizita brzina pomjeranja moe da bude praktino konstantna po dubini sve do krune povrine ispod koje nema pomjeranja. U tom sluaju je klizanje koncentrisano po kliznoj povrini, takvo pomjeranje se dogaa ukoliko postoji jasno izraena klizna povrina, a brzine pomjeranja zanemarivo male. Ukoliko se brzine pomjeranja mijenjaju sa dubinom kliznog tijela govorimo o tzv. DISTORZIJSKOM PUZANJU njega karakteriu ekstremno male brzine pomjeranja povrine terena. U ovim sluajevima klizna ploha tj. njena dubina se odreuje primjenom INKLONIMETRA. Strogo uzevi mehanizam takvog pomjeranja ne odgovara ni uslovima koji postoje u opitima direktnog smicanja niti osnovnim postavkama metode granine ravnotee koje podrazumijevaju jasno definisane klizne povrine. U ovim sluajevima moe se smanjiti brzina distorzijskih deformacija smanjenjem mobilizacije smiue vrstoe tla u tijelu klizita. Smiua vrstoa granine povrine klizne mase opada pri pomjeranjima do konstantne veliine. Prirodna stara klizita su veoma rasprostranjena i esto su neprimjetna sve do trenutka kada se na njima pone graditi pa ak i nakon gradnje. Naznake da se radi o starom klizitu su pojave tj. oteenja koja se dugi niz godina pojavljuju na objektima i koja se uspjeno saniraju. Tek sa aktiviranjem jednog ili vie destabilizirajuih uticaja deavaju se pomjeranja koja ugroavaju funkcionalnost i sigurnost objekta, to traje sve do trenutka kad objekat postane neupotrebljiv. Kod starih klizita neophodno je odreivanje mobilisanih parametara vrstoe metodama povratne analize. Zahtijevani faktor sigurnosti se kree od 1.05 1.10 Stabilizovanje padine ne znai uvijek i potpuno zausavljanje kretanja tla ve se nekad efekat stabilizacije ogleda u smanjenju brzine pomjeranja na manje ili vie prihvatljiv nivo za konkretne okolnosti.

15

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

NASIPI SAOBRAAJNICA I NASIPI NA PADINAMA

Deformacije koje nastaju na kolovoznim ili eljeznikim konstrukcijama mogu biti: Neadekvatan kvalitet posteljice (greka geomehaniara koji je ispitivao materijal ili inenjera koji nije dobro dimenzionirao). Nestabilnost veih zapremina tla koje zahvata ire podruje saobraajnice ukljuujui i njeno temeljno tlo.

Deformacije se mogu protezati na duinama od vie desetina metara pa ak i stotinama metara obuhatajui ogromne zapremine i mase tla. Ova grupa uzroka je najee uslovljena i irim lokalnim prirodnim geotehnikim i topografskim parametrima tj. uslovima u kojima se saobraajnica nalazi. Pomjeranja mogu biti viemetarskog reda veliine i u ovim sluajevima uticaj sobraajnog optereenja na ove pojave je od primarnog znaaja kad je npr. naruena posteljica puta. Kad su u pitanju nasipi na padinama dva su razloga pojave nestabilnosti u ovom sluaju: Usljed poveanja optereenja prirodne padine novim optereenjem tijela nasipa. Usljed izmijenjenih uslova dreniranja i evaporacije vlage iz padine to moe izazvati poveanje gornjih pritisaka. Stabilnost nasipa zavisi od kvaliteta tijela nasipa, parametara vrstoe padinskog tla i poetnog prirodnog nivoa podzemne vode. Ruenje se deava obino podnoinm klizanjem nakon zavretka radova kao posljedica poveanja N.P.V Prvi znaci su podune pukotine na kolovozu, nakon toga javljaju se manje denivelacije koje mogu da preu u konano ruenje trupa puta. Analiza stabilnosti se provodi sa parametrima vrstoe u efektivnim naponima, a ako je padinski povrinski sloj zasien potrebno je istovremeno provesti analize stabilnosti sa totalnim naponima vodei rauna o uslovima konsolidacije.

16

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

MJERE ZA STABILIZACIJU ZEMLJANIH MASA

Kada se u sluaju pojave nestabilnosti, bilo da se radi o vremenu projektovanja, vremenu izvoenja geotehnikih radova ili eksplotacije objekta potrebno je odgovarajuim mjerama obezbijediti odgovarajuu stabilnost. Optimalnost rjeenja ovih mjera zavisi od uspjenosti identifikacije uzroka prognozirane nestabilnosti (radi se o toku projekta) ili uoene nestabilnosti. Uopeno mjere za stabilizaciju zemljanih masa klasifikuju se : Promjenom geometrije presjeka Drenanim mjerama Potpornim konstrukcijama Primjenom ipova Oblonim konstrukcijama Ojaanjem mase tla vjetakim materijalima Pasivnim mjerama Promjena geometrije presjeka Racionalana promjena geometrije presjeka proistie iz tzv. koncepta neutralne linije.

Stabilizaciona mjera ublaavanje kosine nasipanjem ili usijecanjem ukoliko su kritine klizne povrine relativno plitke. Takoer dodavanjem balasta u noici kosine moe da predstavlja efikasnu stabilizacionu mjeru u sluajevima kad je kritina klizna povrina relativno duboka. Preraspodjela zemljanih masa u presjeku kosine ili padine premjetanjem sa vieg dijela padine na njegov nii dio ili uklanjanjem materijala da se formira neto blaa kosina uz dodavanje balasta od krupnozrnog materijala i noici koja se drenira predstavlja jedno od rjeenja u okviru stabilizacionih mjera promjenom geometrije prjeseka.

17

SANACIJA KLIZITA Drenane mjere

Jasmina kiljo

Preduzimaju se radi smanjenja ili kontrolisanog kretanja vode na povrini padine, a u cilju smanjanja pornih pritisaka.

Povrinsko dreniranje kontrola oticanja i erozije predstavlja obaveznu mjeru preventivne zatite kosine i njenog ireg podruja. Moe se obaviti oblonim jarkom, rigolom, bankinama u noici kosine. Ovo predstavlja obavezne zahvate u podruju kosine od zemljanog materijala bez obzira na njihovu stabilnost. Dreniranje mase drenanim rovovima ili kosim buotinama, koriste se u sluajevima veoma visokih nivoa podzemnih voda koji na tlo nepovoljno djeluju preko pornh pritisaka i predstavljaju vaan uzrok nestabilnosti. Dreniranje na relativno velikoj dubini radi se kao intervencija na smanjenju artekih pritisaka i presjecanju akvifera koji utiu na stailnost mase tla. U tu svrhu koriste se buotine, bunari, drenani tuneli i ahtovi iza kojih se po potrebi mogu izvesti drenane buotine. Potoporne konstrukcije Pomou ovih konstrukcije koje su inae razliitog oblika mogue je poveati sile koje se uslovno mogu zvati otpornim ili pasivnim silama. Stabilizirajui efekat ove konsrukcije postiu: Spostvenom teinom Teinom materijala iji oblik konstrukcija svojim dimenzijama kontrolie Primjenom u kombinaciji sa aktivnim prednapregnutim ili pasivnim elinim sidrima.

Gravitacioni tipovi potpornih konstrukcija mogu poveati stabilnost mase tla u kojoj se konstrukcija nalazi. Konstrukcija mora zadovoljiti uslove stabilnosti na klizanje i na prevrtanje. U sluaju primjene gravitacionih potpornih konstrukcija u sanaciji klizita kritina situacija moe nastati u toku samog izvoenja kada je potrebno ukloniti dio mase tla u podruju stope kliznog tijela radi temeljenja konstrukcije zbog toga se radovi izvode brzo i u kratkom vremenskom periodu.

18

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

Sidrene potporne konstrukcije mogu poveati stabilnost mase tla pod uslovom da se upotrijebe sile odgovarajueg intenziteta aktivnim ili pasivnim sidrima ili ankerima. Ankeri se sidre u stabilnim slojevima tla ili niim slojevima stijene. Primjena ipova Jedan od naina poveanja faktora sigurnosti je pobijanje ipova kroz kliznu masu do odgovarajueg sloja. Poboljanje faktora sigurnosti ostvaruje se preko momenta savijanja ipa koji je uklijeten u stabilnu masu tla ispod kliznog tijela i dodatna otpornost ipa moe biti poveana njegovim ankerisanjem ukoliko je ono ekonomino. Anker se vee za vrh ipa i sidri u stabilnoj masi tla. Treba voditi rauna kod pobijanja ipova u sitnozrnim zasienim tlima jer se tada nestabilnost moe izazvati dodatno zbog prirataja pornih pritisaka. Zbog ove injenice prednost se daje AB ipovima (otpornost na savijanje im je vea). Kad je u pitanju horizontalno optereenje ipa ukoliko je poloaj klizne ravni nepoznat on moe biti otean, tada se odreuje to je mogue dublja ravnina za koju se dobija zadovoljavajui faktor sigurnosti. Oblone konstrukcije Ove konstrukcije se koriste za lokalno stabilizovanje povrinskih konstrukcija i najee nemaju znaajan uticaj na globalnu stabilnost veih masa tla. Jedna od tih konstrukcija je prskani beton (torket) on moe biti ojaan elinom mreicom ili kratkim ankerima. Koristi se kod mekih i raspadnutih stijena kao i u vezanom tlu, Kkako bi se odrala lokalna stabilnost (sprjeavanje ispadanja komada stijene) na istom principu se koriste i obloni zidovi od betona ili kamena u cementnom malteru. Ojaavanje mase tla vjetakim materijalima Ovim se podrazumijeva armiranje tla materijalima kao to su elik, aluminijum, razliiti polimeri. Kod prorauna se razmatra vie hipotetikih veliina loma, opa stabilnost se analizira pretpostavljajui da se drenirani dio presjeka ponaa kao kruto tijelo, a nakon toga se zahvata i jedan dio armiranog presjeka. Pretpostavimo granine veliine sila u armaturi koja se nalazi iza pretpostavljenog tijela kao spoljne sile, pored toga koriste se i sljedei konstruktivni oblici: Armiranje tla sintetikim materijalima (geomrea i geogrid) stabilizacija kosine nasipa, primjenjuje se sukcesivno sa napredovanjem nasipa, nain armiranja zavisi od nagiba. Pribadanje tla (soil pinning) koristi se za lokalnu stabilizaciju kosina usjeka u vezanim materijalima. Tretiranje tla ima za cilj poveanje vrstoe tla stvaranjem izvjesne stvarne kohezije, koriste se sljedei postupci: Termiko ojaanje tla moe se upotrijebiti ukoliko se dokae da tlo pokazuje osobine ovravanja pri permikom tretiranju. Injektiranje tla moe se upotrijebiti ukoliko primjenjeni postupak garantuje da injektirana masa moe prodrijeti u masu tla, to e nakon vezivanja dovesti do ovravanja tla. Mora se uzeti u obzir i uticaj injekcionih pritisaka na opu stabilnost mase tokom izvoenja radova. Pasivne mjere

U ovu grupu se ubrajaju uklanjanje mase tla to moe biti veoma efikasno ukoliko se radi o malim zapreminama, a analizom se dokae da to nee dovesti do nestabilnosti padine.

19

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

PRIVREMENE I INTERVENTNE MJERE

Mjere koje je potrebno poduzeti da ne doe do aktiviranja klizita i u trenutku kada se uoe pojave nestabilnosti padine. Dijelimo ih na: Privremene mjere radi sprjeavanja aktiviranja klizita Interventne mjere (hitne)

Spoljni uticaji koji dovode do nestabilnosti su voda raznog porijekla, masovna sjea uma, agrotehnika obrada zemljita, naknadna oteenja padine, nepravilno ureenje terena u okviru urbaniziranja (denivelacija bez osiguranja), velika pozajmita, izrada usjeka, iskop za temelje ... Izrada nasipa na padinama nepovoljna je iz sljedeih razloga: Naruena prirodna odvodnja padine, smanjena poroznost padine i pogorano prirodno dreniranje podzemnih voda. Veliko optereenje izaziva velike porne nadpritiske u zavisnosti pri kojoj se vlanosti prirodne sredine izvode nasipi, to smanjuje stabilnost padine. to se tie promjene naponskog stanja nakon izrade nasipa

= tg

- )+c

0 otpornost na smicanje

- normalno naprezanje na potencijalnoj kliznoj ravnini na dubini

u0 porni pritisak u prirodnim uslovima c kohezija tla - nagib tangente na kliznu ravan =

Faktor sigurnosti:

FS =

Ako je sredina potpuno zasiena zbog slabe vodopropustljivosti,sva dopunska optereenja od nasipa prima voda.

= tg

u0

)+c

Otpornost na smicanje ostaje nepromijenjena, ali je sad naprezanje otpornost na pritisak koji iznosi:

FS ' =

< FS

Kao preventivne mjere za ovakvo stanje mogue je uvesti kaptau uzvodnih izvora, regulisano povrinsko odvoenje voda. Odgovarajuim mjerama omoguiti normalno dreniranje podzemnih voda. Izgradnja nasipa u fazi smanjenja vlanosti podtla.

20

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

Izrada usjeka i temeljnih jama dovodi do poremeaja postojee ravnotee terena i promjene naponskog stanja i hidrolokih uslova oticanja podzemnih voda poveav se naprezanje na smicanje i poveavaju se filtracione sile. Generalno se smanjuje stabilnost iskopa i padine u cjelosti. Gledano na sve ove faktore kroz vrijeme moe se zakljuiti da nema trajno stalnih kosina/padina jer kroz vrijeme rastu smiua naprezanja, a smanjuje se otpornost na smicanje. Klizita se aktiviraju prije ili kasnije, uticaj usjeka najbolje se vidi kroz analizu njegovog uticaja na promjenu FS

FS =

Si filtracione sile

Nakon izvoenja usjeka poveava se ugao to izaziva pad normalnih napona, a porast tngencijalnih napona kada raste ugao poveava se i gradijent filtracionih sila. Takoe sa vremenom opada otpornost na smicanje to dovodi do pada FS nove kosine, ali i vieg uzvodnog dijela padine. U ovakvim suajevima prvo treba pokuati izbjei radove koji bi mogli dovesti do ovih promjena ili ako se radi o trasi puta voditi drugu trasu sa veom upotrebom vjetakih objekata. Ukoliko to nije mogue onda je bolje rjeenje izvesti sanacione radove koji e onemoguiti aktiviranje klizita i njihova prednost je to se koriste vrni a ne rezidualni parametri otpornosti tla. (vrni parametri nastaju kada je tlo pokrenuto, a rezidualni poslije pokretanja tla). Ostale preventivne mjere kod usjeka su pravilno povrinsko odvodnjavanje van zona usjeka, kaptaa iznad usjeka, ozelenjavanje novih kosina (bioloka zatita kosina). Pravilan izbor nagiba kosina u funkciji njegovog trajanja, odgovarajui istrani radovi i odgovorno projektovanje na osnovu tih radova smatraju se najkvalitetnijom preventivnom mjerom. Interventne (hitne) sanacione mjere ove mjere obuhvataju:

odvodnju povrinskih voda na bilo koji nain, trasom koja prati prirodnu konfiguraciju terena to kraom dionicom bez krivina i sa dovoljno dobrim padom regulisanje bujica i potoka u blizini klizita kaptiranje vode iz uvala i udubina gdje voda povremeno stoji zapunjavanje tenzionih pukotina (glinom) skidanje vjetakog deponovanog materijala planiranje povrine klizita u blagom nagibu prema kanalima popravka oteenih kanalnih mrea prekrivanje klizita plastinim prekrivaima zabrana koritenja bunara prestanak vjetakog navodnjavanja u oblasti navodnjavanja izrada dovoljnog broja privremenih objekata za odvodnju vode iz klizita.

21

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

STALNE / TRAJNE SANACIONE MJERE

Izrada sanacionih objekata odgovarajueg tipa (izbor objekta mora biti dokumentovan, opravdan). Mjere za regulisanje oticanja povrinskih voda, voda nepovoljno utine na tlo na dva naina: prisustvo vode poveava plastifikaciju kliznog dijela prodire do vodonepropusnog sloja i podmazuje kliznu ravninu

Takoer doprinosi i aktiviranju postojeih pukotina u tlu. Regulacija oticanja vode se vri na samom kliznom tijelu i oko njega. Mreom zatitnih kanala oko kliznog tijela spreava se prodor vode u klizno tijelo nakon velikih padavina, mree se stavljaju i u samo klizno tijelo. Ovim mjerama smanjuje se porni pritisak i isuuje se tlo to dovodi do poveanja vrstoe tla. Nakon odvoenja postojee vode, sprijei se infiltracija novih koliina vode i prema tome zadatak povrinskog odvdnjavanja je da prihvati atmosfersku vodu sa samog klizita i odvodi iz kliznog tijela. Na osnovu reenog moe se sumirati: izgradnja zatitnih kanala odvodnja vode iz pojedinih zatvorenih udolina izgradnja mree razgranatih kanala na povrini kliznog tijela zatvaranje pukotina i prihvatanje vode iz njih planiranje cijele povrine klizita

zatitni kanali Rade se oko kliznog tijela, iznad njegove povrine i nalaze se na nepokrenutom dijelu padine. Kod projektovanja treba voditi rauna o ispunjavanju odreenih tehnikih zahtjeva: to pravija ili blago zakrivljena terasa nagib kanala jednolik i dovoljan da obezbijedi siguran tok za nemogunost stvaranja taloga popreni presjek kanala treba da odgovara vodnom kapacitetu obezbjeenje kanala od procjeivanja (dno kanala i donji dio bokova)

U zavisnosti od prilika na terenu mogue je raditi vie kanala, to moe da bude dodatno obezbjeenje. Kanali se esto rade u obliku poluluka sa svojim ograncima, to skrauje kanal i daje bolje efekte odvodnje. Padovi i osiguranje kanala su promjenljivi i u zavisnosti od poloaja na klizitu. U bonim dijelovima sa strmim nagibima ublaavanje brzine vode i sprjeavanje oteenja kanala zbog brzih voda rade se kaskade i ahtovi. Kanali zahtjevaju stalnu kontrolu i ienje, hitno otklanjanje kvarova jer u protivnom njihovo prisustvo imat' e oteavajui karakter Odvodnja vode iz udolina Odvija se ocjednim kanalima koji se rade na samom kliznom tjelu, trebaju biti to krai, a ako to nije mogue umjesto van kliznog tjela,ocjedni kanali se vode u najblii kanal u kliznom tjelu kakao bi se brzo i organizovano odvela oborinska voda sa kliznog tjela. Zbog toga se ovi kanali ravnomjerno rasporeuju inei svojevrsnu mreu po cijelom kliznom tjelu. Kod njihovog rasporeda treba izbjei pukotine na kliznom tjelu. Poto se kanali postavljeni u pravcu kretanja kliznog tjela manje oteuju od onih koji su popreni na taj pravac, koriste se tzv. razgranati sistemi. Takoer ovi sistemi su uraeni za pojedine zone sa svojim zasebnim izlazima za svaki od

22

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

tih sistema. U donjem djelu razgranati sistem ide sve do neke rijeke. Oblik kanala u poprenom presjeku moe da bude trapezast, trougaoni ili segmentni. Magistralni kanali su kaldrmisani, poslije kretanja kliznog tjela popravljaju se i osiguravaju se sve dok se kretanje potpuno ne zaustavi. Oblaganje kamenom u cementnom malteru, betoniranjem ili postavljanjem AB montanih kanala oni se dodatno osiguravaju. Eliminacija vode sa i oko kliznog tjela moe se izvriti izravnavanjem i osiguranjem dna jaruge, kaldrmisanjem, betonskim ljebom, kaskadama... Treba to manje naruavati pokrov gornjeg sloja zemljita kako se ne bi naruila njegova stabilnost (to razgranatijom mreom kanala malog poprenog presjeka). Ukoliko je nuno postaviti magistralni kanal kroz klizno tijelo onda se trasira u pravcu klizanja na padinu. Napomena svi kanali se obezbjeuju od procjeivanja vode u tjelo klizita, a magistralni kanali se obezbjeuju i od razornog dejstva vodenog toka kroz njih. Prikljuci se izvode u obliku slova Y. Obloga kanala moe biti od kamene kaldrme, od betona, bitumenskih materijala, a ispod obloge se stavlja filterski sloj debljine 15-30 cm zavisno od vrste tla. Na povrini klizita je pogodno primjenjivati montane panele, jer u sluaju klizita mogu se jednostavno i jeftino popraviti. Spajanje elemenata moe da bude sueljavanjem i spojnicom irine 1 cm zapunjene cementnim malterom ili spajanje elemenata preklapanjem. Za hitne mjere primjenjuju se daani oluci premazani smolom iznutra. Oblik kanala i nain ojaanja zavisi od: uslova podloge reljefa okolnog terena postojanja graevinskog materijala na licu mjesta

kod projektovanja kanala potrebno je izvriti hidrauliki proraun (koliina, dubina i brzina toka), to podrazumjeva i potrebno osiguranje kanala. Treba uzeti u obzir i reljef kliznog tijela i terena koji se nalazi oko njega. Izvriti uporeivanje varijanti cijele eme odvodnih kanala. Zatvaranje pukotina Prilikom kretanja kliznog tjela javljaju se pukotine koje se moraju odmah zapuniti kako bi se sprijeilo poniranje vode i time smanjio intenzitet klizanja. Ispunu ini u donjem djelu okolni materijal, a u gornjem djelu glina, ispuna se prilikom izgradnje nabija. U sluaju pojave pukotina na kliznom tijelu potrebno je imati stalni monitoring (nadzor) i zapuniti tenzione pukotine

23

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

Mjere regulisanja uticaja podzemnih voda odvodnja podzemne vode ostvaruje se kopanim drenovima (plitka klizita), buenim cijevnim drenovima, izradom potkopa (duboka klizita). Sanacija klizita kopanim drenovima Drenae su objekti koji prikupljaju podzemnu vodu i kontrolisano je sprovode van terena koji se sanira. Jako dugo su u upotrebi, a shvatanjem mehanizma filtriranja i pojavom novih materijala ova metoda se dodatno razvila. Razvoj i primjena drenane ispune ila je ka ispunjavanju filtarskih pravila, sa gornje strane se postavlja glina kako bi se sprijeino prodiranje povrinskih i oborinskih voda. Najnoviji materijali koji se koriste za drenau geotekstili. Oni se izrauju od polimernih vlakana, njihova primjena omoguava izradu drenae bez drenane cijevi (francuski drenani sistem). Dubina drenae u funkciji je od nivoa podzemne vode koju treba odvesti, odnosno od zahtjevanog sputanja N.P.V. Obino drenae presjecaju itav vodonosni sloj, s tim da se postavljaju u nepropusnoj i nepokretnoj podlozi u koju se ukopavaju 30-50cm. Drenani sistmi mogu biti kontinualni i diskontinualni. Kontinualni drenani sistemi Funkcioniu u kontinuitetu, sastavljeni su od sabirnih drenanih cijevi kojima se odvodi voda iz gornjih djelova terena tla ne dozovljavajui joj da dospije u nie dijelove kliznog tijela. Time je postignuto isuivanje kliznog zemljita. Njihov normalan rad mogu je samo ukoliko ne postoje znaajni pokreti kliznog tijela. Donji dio drenae situiran u stabilnim u stabilnim nivoima ostaje neporemeen dok se gornji dio moe deformisati i izlomiti. U sluaju prekida sumnjivo je da drenaa ima negativan uticaj na stabilnost klizne mase. Uzdune drenae ne prihvataju svu vodu neposredno ve oko sebe obrazuju osueni i stabilniji dio koji je na neki nain nosilac stabilnosti, odnosno oslonac koji zadrava gornji dio klizne mase. Prednost im je vea stabilnost i pri veim pokretima tj. obezbijeena je kontinuiranost njihovog rada. Kod Y drenaa njihova stabilnost se poveava smanjenjem ugla izmeu krakova. Polukrune drenae su ustvari poprene drenae, ali sa poveanom stabilnou jer se ponaaju kao svod koji bolje prima i prenosi pritiske pokrenute mase. Diskontinualni drenani sistem Ovi sistemi su sastavljeni samo od sabirnih rovova samostalno postavljenih na rastojanju b koje zavisi od procjednih karakteristika terena i zahtjevanim nivoom dreniranja terena. U njih spadaju horizontalni potkopi i horizontalne buotine.

24

SANACIJA KLIZITA Ispuna drenanih rovova

Jasmina kiljo

Uobiajna praksa bila je da se drenaa cijev pokrije kamenom, a rov se ispuni predhodno iskopanim materijalom. Danas je praksa drugaija koriste se razliite vrste geotekstila koje su vodopropusne, ali imaju veliku otpornost na prolazak sitnih estica tla, na taj nain se sprjeava zapuavanje fltarskog materijala. U praksi se susree tzv. Terzagi-jevo pravilo granulacija filtera treba da je takva da njegova zrna pri koliini 15% teinskih djelova filtarske mase F15 bude minimalno 4 puta vea od najkrupnijih estica tla na kojeg filter nalijee (baza pri kojoj 15% teinskih djelova B15, a da nisu vea od 4 puta B85 tj. najsitnijih estica pri 85% teinskih dijelova baze). Preporuuje se da linija granulometrijskog sastava filtera bude priblino paralelna liniji granulometrijskog sastava baze.

<4<

- prvi odnos garantuje stabilnost, a drugi vodopropusnost filtera.

Razlika izmeu baze i drenanog sloja je takva da nije dovoljan jedan prelaz pa se filter sastoji iz vie zona koje se odreuju po istom pravilu sve dok se ne doe do najvee krupnoe zrna drenanog sloja. Kada se trajnost drena osigura dvoslojnim granulisanim filterom svaki od slojeva mora biti min.30cm pa je ukupna irina usjeka drena min.90cm. Upotreba geotekstila u zatiti drena smanjuje irinu drenanog rova. Drenaa je odozgo prekrivena busenjem ili glinovitim materijalom koji spreavaju prodor povrinskih voda, zatitni sloj debljine 0.5m Stabilizirajui efekat drenae - da se njima potpuno eliminiu ili smanjuju hidrostatike i hidrodinamike sile, zatim sile pornog pritiska i potiska vode (uzgona). Ovim se eliminie ili smanjuje hidrodinamiki potencijal podzemne vode. Izradom drenae nestabilni tereni s visokim niovom podzemne vode se saniraju. Parametri koji se uzimaju pri proraunu stabilnosti terena (c i ) su oni koji se uzimaju pri proraunu stalnih napona. Nakon izrade drenanog sistema smanjuje se ili eliminie uticaj sila izazvanih prisustvom podzemne vode. Sada se uzimaju parametri koji se primjenjuju pri proraunu efektivnih napona (c' i '). Analiza stabilnosti se obavlja prije i nakon izrade drenanog sistema. Faktor sigurnosti nakon sanacije treba da bude >1.35

OPI PRINCIPI KOD PROJEKTOVANJA DRENAA

dreniranje terena obaviti u mjeri u kojoj se smanjuje ili eliminie hidrostatska i hidrodinamika sila uzgona i pritiska drenani sistem se dimenzionie to se ostvaruje pravilnim izborom dimenzije drenanog kanala, tajae ili dna drenae i nagiba strana drenanih rovova (min.0.5%, max.15%) potrebno je tano definisati sabirno-odvodne rovove. Spojevi drenanih rovova izvode se pomou revizionih drenova. Izbor kontinualne ili diskontinualne drenae zavisi od tipa graevinskog objekta i koliine vode, horizontalna postavka drenae treba da bude takva da titi teren i objekat. Ispuna drenanog rova mora biti od mineralnih materijala koje voda ne rastvara. Na duini 60-80m postavljati revizione ahtove radi kontrolne funkcije.

25

SANACIJA KLIZITA

Jasmina kiljo

Zadatak drenanog odvodnog rova obezbjediti manjom graevinom, teiti to manjem obimu radova, omoguavanje tehnoloke izrade iskopa drenanog rova do potrebne dubine, plitki drenani rovovi do 1m rade se bez podgrade sa nagnutim stranama min. irina 40-60cm, ako se polae samo drenana cijev. Duboki drenani rovovi rade se sa vertikalnim stranama, a podgraivanje je klasinim rudarskim nainom. Za dubine 4m irina je ista po cijelom profilu, ako se podgraivanje vri pobijanjem drvenih ili elinih talpi irina rova se mora stepenasto smanjivati.

OPI PRINCIPI KOD IZVOENJA DRENAE

Izrada se obavlja u pet radnih operacija: 1. 2. 3. 4. 5. Iskop drenanog rova sa ili bez podgraivanja Ureenje dna rova (tajaa) od vodonepropusnog sloja gline ili betona MB10 Postavljanje drenane cijevi Ugraivanje procjednog djela Ugraivanje zavrnog djela (pokrivanje drenae)

Sanacija klizita bueenim horizontalnim cijevnim drenovima Na klizitima sa dubokim kliznim ravninama, poveanje stabilnosti jednostavnije je postii izradom dubokih drenova. Rastojanje zavisi od vrste tla (3m). Izvode se buenjem horizontalnih ili blago nagnutih buotina uz donji rub padine, u buotine se umeu perforirane cijevi obloene filterskim materijalom. Na izlaznoj dionici je mogu prodor korijenja trave i rastinja to moe da izazove zatvaranje cijevi, potrebno je postaviti oblonu cijev. Sanacija klizita potkopima Na klizitima velikih razmjera (ovo je skup proces) kada se drenovi ne mogu ostvariti buenjem, dreniraju se izradom podzemnih potkopa iz podnoja klizita (obloga drvetom, kamenom, betonom...). ispunjavanju se vodopropusnim materijalom izrauju se klasinim rudarskim nainom i slue za prihvatanje uglavnom kontaktne vode iz okolnog tla te ju izvodi iz ugroenog terena. Primjenjuje se u slijedeim uslovima: Kada u dubini postoji koncentrisan vodeni sloj U sluaju da drenau treba izgraditi u naseljenom mjestu gdje je otvorena drenaa neomgua. U sluaju izbjegavanja naruavanja kohezije U sluaju kada se drenaa mora postaviti na velikim dubinama.

Podgraivanje se vri drvenim ili eliim okvirima koji se postavljaju na rastojanju u zavisnosti od vrstoe materijala, a obino 0.8-1.0m. Spreavanje utiskivanja podgrade u glinoviti materijal postie se nasipanjem sloja pijeska 10-15cm. U dnu potkopa se izgrauje kolektor obloen betonom ili kamenom u malteru koji se pokriva betonskom ili kamenom ploom. Potkopi nisu od koristi ako su izgraeni na velikoj dubini na glinovitom materijalu jer njegovo ruenje izaziva negativne efekte.

26

SANACIJA KLIZITA Sanacija klizita kaptaom

Jasmina kiljo

Kaptaa se sastoji u prihvatanju izvorske vode, njeno sakupljanje i odvoenje van granica kliznog tijela. Kod klizita koja se prehranjuju vodom, kaptaa tih vodenih izvora obavlja se drenanim bunarima, dno bunara se izrauje od kamena u malteru i polae se u nepokretnom tlu. Gornji dijelovi zida bunara izrauju se na nain da proputaju vodu. Kod suhog zidanja kamenom dobra je poroznost zida bunara, ali kod zidanja betonom ili kamenom u malteru ostavljaju se otvori za ulaz vode. Iza poleine zida se postavlja prstenasta drenaa, voda se sa dna bunara odvodi cijvima. Kada se drenani bunari koriste za isuivanje kliznog masiva tada se oni rasporeuju po cijelom kliznom tijelu ravnomjerno i postavljaju se u ulegnutim mjestima. Odvoenje vode se vri po sistemu zatvorenih posuda. Prednost im je to se na ovaj nain ostvaruje prihvatanje povrinske i podzemne vode te zauzimaju manju povrinu zemljita. Nedostatak je mogunost ruenja pri klizitu i kvalitet sifonskog ureaja. Obino jedan bunar pokriva povrinu od 1 hektar. Dimenzije bunara dubina 8m, prenik 2m. Sanacija klizita ipovima ipovi se uspjeno mogu koristiti kod zustavljanja klizita ako mogu poveati silu otpora na ravnini loma. Opasnost je da se materijal oko njih prignjeuje pa se vrstoa smanjuje. Koriste se kod sanacije plitkih klizita. ipovi su napregnuti na smicanje i zatezanje, a izrauju se od razliitih materijala, razliite krutosti i dimenzija. Zatezanje i smicanje ugao izmeu ipa i klizne povrine OTAR isto smicanje ip upravan na kliznu povrin Pritisak i smicanje - ugao izmeu ipa i klizne povrine TUP

Efikasnost postupka sanacije klizita ipovima interakcijom izmeu tla i ipa umanjuje se deformacija tla, pomjeranjem se izaziva nastanak pritiska. Zakivanje se nee efikasno ostvariti ako se ip slomi usljed savijanja ili smicanja. Nepravilno tlo moe imati mogunost da se pojavi dublja klizna povrina. Kriteriji stabilizacije padina ipovi trebaju biti ugaeni u zoni padine gdje naprezanje potrebno za stabilizaciju ne prelazi otpor koji moe da podnese tlo. U zoni 1 pritisak tla je nedovoljan da mobilie u ipovima potreban otpor za stabilizaciju padine. U zoni 2 ipovi su u optimalnoj zoni da ispune ulogu. U zoni 3 pasivni otpor koji moe da prui tlo ispod linije ipova do noice je nedovoljan u odnosu na onaj koji je potreban za stabilizaciju pa je ona neefikasna. Dimenzionisanje ipova obavlja se u tri faze: 1. Odreivanje otpora smicanja (za poveanje koef. stabilnosti) 2. Odreivanje max naprezanja koji svaki ip moe podnijeti 3. Izbor broja ipova.

27