‫ﮔﺎﺑﺮﻳﻞ ﻛﻮﻟﻜﻮ‬

‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫‪Another Century of‬‬

‫?‪War‬‬

‫‪Gabriel Kolko‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎرياﺻﻼﻧﻲ‬

‫‪1‬‬ ‫‪..................‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ ‪.......................................‬‬
‫‪19‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪.............. .......................................................‬‬
‫‪29‬‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻧﺨﺴﺖ ‪.......... .............................................‬‬
‫‪39‬‬ ‫‪ 1‬ـ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ ‪.......... .........................‬‬
‫‪86‬‬ ‫‪ 2‬ـ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪:‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ ‪.......... .....................‬‬
‫‪145‬‬ ‫‪3‬ـ دام‪:‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎنواﻳﺎﻻتﻣﺘﺤﺪ ‪........ .....................‬‬
‫‪ 4‬ـ ﭘﻲرﻳﺰي ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫‪248‬‬ ‫ﺧﺎرﺟﻲآﻣﺮﻳﻜﺎ‪:‬ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ وﺷﻜﺴﺖﻫﺎ ‪....... ...........‬‬
‫‪296‬‬ ‫‪ 5‬ـ ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي ‪....... ......................‬‬
‫‪379‬‬ ‫‪.....‬‬ ‫‪ 6‬ـ آﻳﺎ ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟ ‪.....‬‬
 ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫در ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻣﺨﺘﻠـﻒ روﺷـﻨﻔﻜﺮي ﻏـﺮب‪ ،‬ﮔﺎﺑﺮﻳـﻞ ﻛﻮﻟﻜـﻮ‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳﻜـﻲ از ﭘﻴـﺸﺮوﺗﺮﻳﻦ ﻣـﻮرﺧﻴﻦ اﻣـﺮوز ﺟﻬـﺎن‬
‫ﻣﻌﺮﻓـــﻲ ﻣـــﻲﺷـــﻮد‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘـــﺖ وي ﺟـــﺰء ﻣﻌـــﺪود‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮاﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﮕـﺎم ﺑـﺎ ﺑﺮرﺳـﻲ ﺟﻨـﮓ ﻫـﺎي‬
‫ﻗــﺮن ﺑﻴــﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻋﻮاﻗــﺐ آنﻫــﺎ و ﺧــﺼﻮﺻﺎً ﺗــﺄﺛﻴﺮات‬
‫درازﻣـــﺪت اﻗﺘـــﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤـــﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕـــﻲ اﻳـــﻦ‬
‫ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺑـﺮ ﻣﻠـﺖﻫـﺎي ﻣﻐﻠـﻮب و ﺣﺘـﻲ ﺑـﺮ ﻛـﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﻏﺎﻟــﺐ را ﺑــﻴﺶ از ﻫــﺮ ﭘﺪﻳــﺪة دﻳﮕــﺮي ﻣــﻮرد ﺑﺮرﺳــﻲ‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻮﻟﻜــﻮ ﻣﺘﻮﻟــﺪ ﻛــﺸﻮر ﻛﺎﻧــﺎدا اﺳــﺖ‪ ،‬وﻟــﻲ ﺗﺤــﺼﻴﻼت‬
‫ﻋــﺎﻟﻲ ﺧــﻮد را در داﻧــﺸﮕﺎه ﻫــﺎروارد در آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﻪ‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ) ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ(‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﭘﺎﻳﺎن رﺳـﺎﻧﻴﺪ‪ .‬و از آﻏـﺎز دﻫـﺔ ‪ 1960‬ﺗـﺎ ﺑـﻪ اﻣـﺮوز در‬

‫ﻫﻤﺔ آﺛﺎر و ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي ﺧـﻮد ﺑـﺎ ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي ﺧـﺎرﺟﻲ‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎ‪ ،‬ﺟﻨــﮓﻫــﺎي اﻳــﻦ ﻛــﺸﻮر‪ ،‬و ﺧــﺼﻮﺻﺎً اﺻــﻮل‬
‫ﺑﻨﻴﺎدﻳﻨﻲ ﻛـﻪ ﺳـﺘﻮنﻫـﺎي اﺻـﻠﻲ ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي داﺧﻠـﻲ‪،‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳــﻪﭘــﺮدازيﻫــﺎي اﻗﺘــﺼﺎديـــ ﺳﻴﺎﺳــﻲ و ﺳﻴﺎﺳــﺖ‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ »ﺣﺎﻛﻤﻴـﺖِ« آﻣﺮﻳﻜـﺎ را ﺗـﺸﻜﻴﻞ ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ‪.‬‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ در داﻧـﺸﮕﺎه ﻳـﻮرك‪ 1‬در اﻳﺎﻟـﺖ‬
‫اوﻧﺘــﺎرﻳﻮي ﻛﺎﻧــﺎدا اﺳــﺘﺎد ﺗﺤﻘﻴﻘــﺎت در زﻣﻴﻨــﺔ ﺗــﺎرﻳﺦ‬
‫اﺳــــﺖ و در ﺗﻤــــﺎﻣﻲ ﺗﻈــــﺎﻫﺮات روﺷــــﻨﻔﻜﺮاﻧﻪ و‬
‫داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ در ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﺑـﺎ ﺟﻨـﮓ وﻳﺘﻨـﺎم‪ ،‬دﺧﺎﻟـﺖﻫـﺎي‬
‫ﻧﻈــﺎﻣﻲ و ﻣﺨﻔﻴﺎﻧــﺔ دوﻟــﺖ آﻣﺮﻳﻜــﺎ در ﺷــﻴﻠﻲ‪ ،‬ﮔﻮاﺗﻤــﺎﻻ‪،‬‬
‫اﻟــﺴﺎﻟﻮادور و ﻧﻴﻜﺎراﮔﻮﺋــﻪ‪ ،‬ﺑــﻪ ﻫــﻢﭼﻨــﻴﻦ ﺟﻨــﮓﻫــﺎي‬
‫»ﻋــﺼﺮ ﺟﺪﻳــﺪ« ‪ :‬ﻳﻮﮔــﺴﻼوي‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن و ﺟﻨــﮓ در‬
‫ﻋﺮاق‪ ،‬ﺷـﺮﻛﺖ ﻛـﺮده و در ﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺳﺮﮔـﺸﺎدهاي ﻛـﻪ‬
‫ﺑــﻪ اﻳــﻦ ﻣﻨﻈــﻮر از ﻃــﺮف داﻧــﺸﮕﺎﻫﻴﺎن ﺗﻤــﺎﻣﻲ ﻗــﺎرة‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎي ﺷــﻤﺎﻟﻲ ﺑــﻪ رﺷــﺘﻪ ﺗﺤﺮﻳــﺮ در آﻣــﺪه ﻧــﺎم او‬

‫‪١‬‬
‫‪York‬‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ) ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ(‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﻫﻤـــﻮاره در ﻛﻨـــﺎر ﺻـــﺎﺣﺐﻧﻈﺮاﻧـــﻲ ﭼـــﻮن ﻧـــﻮآم‬

‫ﭼﻮﻣﺴﻜﻲ‪ ،‬ﻫـﺎوراد زﻳـﻦ و ﺳـﻮزان ﺳـﻮﻧﺘﺎك ﺑـﻪ ﭼـﺸﻢ‬
‫ﻣﻲ ﺧﻮرد‪.‬‬
‫آﺛﺎر ﻛﻮﻟﻜﻮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺳـﻪ دﺳـﺘﺔ ﻋﻤـﺪه ﺗﻘـﺴﻴﻢ ﻛـﺮد‪.‬‬
‫ﻗــﺴﻤﺖ اﺻــﻠﻲ آﺛــﺎر او ﺑــﻪ دﻳﭙﻠﻤﺎﺳــﻲ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ‪،‬‬
‫ﺧــﺼﻮﺻﺎً دﻳﭙﻠﻤﺎﺳــﻲ اﻳــﻦ ﻛــﺸﻮر در ﺟﻬــﺎن ﺳــﻮم ﺑــﺎز‬
‫ﻣــﻲﮔــﺮدد‪ .‬ﻗــﺴﻤﺖ دﻳﮕــﺮي از ﻛﺘــﺐ وي ﺑــﻪ ﺑﺮرﺳــﻲ‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻞ دروﻧﻲ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻫﻤﭽـﻮن ﻓﻘـﺮ ﺗـﻮده ﻫـﺎ و ﺗﺰﻟـﺰل‬
‫ﭘﺎﻳــﻪاي در اﻳــﺪهﺋﻮﻟــﻮژي ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﺣــﺎﻛﻢ در آﻣﺮﻳﻜــﺎ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲ ﺷـﻮد‪ .‬و دﺳـﺘﺔ آﺧـﺮ ﻣـﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﭘﺪﻳـﺪة ﺟﻨـﮓ‬
‫و آﺛﺎر آن را ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻛﻠﻴﺪي ﺗـﺮﻳﻦ ﻛﺘـﺎب ﻫـﺎي وي در اﻣـﻮر ﺳﻴﺎﺳـﺖ‬
‫ﺧــﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻛﺘــﺎب »ﺳﻴﺎﺳــﺖ ﺟﻨــﮓ‪ «1‬اﺳــﺖ ﻛــﻪ‬
‫ﺑﺤــﺮان ﺟﻨــﮓ دوم و دﻳﭙﻠﻤﺎﺳــﻲ ﺟﻨــﮓﻃﻠﺒﺎﻧــﺔ آﻣﺮﻳﻜــﺎ‬
‫را از ﺳــﺎل ‪ 1943‬ﺗــﺎ ‪ 1945‬ﺑــﻪ ﻧﻘــﺪ ﻣــﻲﻛــﺸﺪ‪ .‬اﻳــﻦ‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﺟﺒﻬﻪ ﮔﻴـﺮي ﻫـﺎي آﻣﺮﻳﻜـﺎ در ﻃـﻲ اﻳـﻦ‬

‫‪١‬‬
‫‪(The Politics of War: the World and The U.S. Foreign Policy,‬‬
‫)‪١٩٤٣ – ١٩٤٥‬‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ) ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ(‬ ‫‪٤‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫دوره ﻧﻈﺮﻳﺔ »رﺳـﻤﻲ« ﻣﻮرﺧـﺎن دوﻟﺘـﻲ از ﺟﻨـﮓ ﺳـﺮد‬

‫را ﺑــﻪ زﻳــﺮ ﺳــﺌﻮال ﻣــﻲﺑــﺮد‪ .‬او ﺟﻨــﮓ ﺳــﺮد را ﺟﻨﮕــﻲ‬
‫ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺻﺮﻓﺎً ﺑـﺎ ﺗﻜﻴـﻪ ﺑـﺮ اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ اﻧﺤﺮاﻓـﻲ و‬
‫دروﻏــﻴﻦ از واﻗﻌﻴــﺎت ﺳﻴﺎﺳــﻲ و ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺟﻬــﺎن ﺷــﻜﻞ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﻧﺘﺎﻳﺠﻲ ﻫﻮﻟﻨﺎك ﺑـﺮ ﻣﻠـﺖ ﻫـﺎي ﺟﻬـﺎن ﺗﺤﻤﻴـﻞ‬
‫ﻛﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻛﺘـﺎب او اﻳـﻦ ﻋﻘﻴـﺪه را ﺑﻴـﺎن ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ‬
‫»ﺗــﺎرﻳﺦ ﺟﻨــﮓﺳــﺮد« ﻧﻴــﺎز ﻣﺒﺮﻣــﻲ ﺑــﻪ ﻧﮕﺎرﺷــﻲ ﻧــﻮﻳﻦ‬
‫دارد‪ .‬اﻧﺘﻘﺎدﻫــﺎي زﻳﺮﺑﻨــﺎﺋﻲ از ﺳﻴﺎﺳــﺖﻫــﺎي آﻣﺮﻳﻜــﺎ در‬
‫دورة ﺑﻌﺪ از آﻏﺎز ﺟﻨـﮓ ﺳـﺮد را ﻛﻮﻟﻜـﻮ در ﻛﺘـﺎبﻫـﺎي‬
‫» ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﻗـﺪرت‪ «1‬و »ﺳـﺘﻴﺰ ﺑـﺎ ﺟﻬـﺎن ﺳـﻮم‪«2‬‬
‫ﭘﻴﮕﻴﺮاﻧﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫در زﻣﻴﻨــﺔ ﺑﺤــﺚ در ﻣــﻮرد ﺳﻴﺎﺳــﺖ داﺧﻠــﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ‪،‬‬
‫ﻳﻜــﻲ از اوﻟــﻴﻦ ﻛﺘــﺎبﻫــﺎي ﻣﻌــﺮوف وي ﻛــﻪ در ﺳــﺎل‬
‫‪ 1963‬ﺑــﻪ ﭼــﺎپ رﺳــﻴﺪ‪» ،‬ﭘﻴــﺮوزي ﻣﺤﺎﻓﻈــﻪﻛــﺎري ‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻠــﻲ ﻧــﻮﻳﻦ از ﺗــﺎرﻳﺦ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ‪1916‬ـــ ‪«1900‬‬

‫‪١‬‬
‫‪The Limits of Power: The World and the U.S. Foreign Policy,‬‬
‫‪١٩٤٥ - ١٩٥٤‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪Confronting the Third World: United States Foreign Policy,‬‬
‫‪1945 - 1980‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪(The Triumph of Conservatism: A reinterpretation of American‬‬
‫‪History) ١٩٠٠ – ١٩١٦‬‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ) ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ(‬ ‫‪٥‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻄﺮح ﺷـﺪه در اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب ﺑـﺮاي درﻳﺎﻓـﺖ‬

‫ﻋﻘﺎﻳـــﺪ و آراي ﻛﻮﻟﻜـــﻮ از اﻫﻤﻴـــﺖ ﻗﺎﺑـــﻞ ﺗـــﻮﺟﻬﻲ‬
‫ﺑﺮﺧــﻮردار اﺳــﺖ‪ .‬در اﻳــﻦ ﻛﺘــﺎب ﻛﻮﻟﻜــﻮ ﺑــﺎ ﺗﻜﻴــﻪ ﺑــﺮ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ وﺳـﻴﻌﻲ از آﻣـﺎر‪ ،‬ﻛـﻪ ﺳـﺎﻟﻬﺎي ‪ 1890‬ﺗـﺎ ‪ 1920‬را‬
‫در ﺑــﺮ ﻣــﻲﮔﻴﺮﻧــﺪ‪ ،‬اﺻــﻮل ﭘﺎﻳــﻪاي ﻧﻈﺮﻳــﺔ اﻗﺘــﺼﺎد در‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﻛﺎﻣـﻞ ﺑـﻪ زﻳـﺮ ﺳـﺌﻮال ﻣـﻲﺑـﺮد و‬
‫در ﺗﺤﻠﻴﻠـــﻲ دﻗﻴـــﻖ و ﻣﻄـــﻮل ﺛﺎﺑـــﺖ ﻣـــﻲﻛﻨـــﺪ ﻛـــﻪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺮ اﺳـﺎس »رﻗﺎﺑـﺖآزاد«‬
‫ﺷــﻜﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘــﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜــﻪ ﻧﻈﺮﻳــﺔ »رﻗﺎﺑــﺖ آزاد« از اﺑﺘــﺪاي‬
‫اﻣﺮ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺷﻌﺎر ﺗﻮﺧﺎﻟﻲ ﺑﻴﺶ ﻧﺒﻮده‪.‬‬
‫وي در اﻳـــﻦ ﻛﺘـــﺎب ﺑـــﻪ ﺣﺎﻛﻤﻴـــﺖ آﻣﺮﻳﻜـــﺎ ﻟﻘـــﺐ‬
‫»ﻛﺎﭘﻴﺘﺎﻟﻴﺴﻢ دوﻟﺘﻲ« ﻣـﻲدﻫـﺪ ـ ﻫﻤـﺎن ﻧـﺎﻣﻲ ﻛـﻪ در اوج‬
‫ﺟﻨــﮓ ﺳــﺮد ﻋﻮاﻣــﻞ ﺳﻴﺎﺳــﺖ ﺧــﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﺮاي‬
‫اﺗﺤﺎد ﺷـﻮروي اﻧﺘﺨـﺎب ﻛـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬وي ﺑـﺎ ﺗﻜﻴـﻪ ﺑـﺮ‬
‫آﻣﺎر ﺛﺎﺑـﺖ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻧﻈﺮﻳـﺔ »ﺑـﺎزار آزاد« ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ‬
‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري ﻗـﺎدر ﺑـﻪ اﻋﻤـﺎل ﺣﺎﻛﻤﻴـﺖ ﺑـﺮ‬
‫ﻛــﺸﻮر اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﻧﺒــﻮده و ﺑــﻪ ﻫﻤــﻴﻦ دﻟﻴــﻞ وي‬
‫رﻓــﺮمﻫــﺎي روزوﻟــﺖ و ﻗــﻮاﻧﻴﻦ »ﺿــﺪ ـ ـ ﺗﺮاﺳــﺖ« در‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ) ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ(‬ ‫‪٦‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫آﻣﺮﻳﻜـــﺎ را ﺑﻴـــﺸﺘﺮ از آﻧﭽـــﻪ ﻣﺘﺮﻗـــﻲ ﺗﻠﻘـــﻲ ﻛﻨـــﺪ‬

‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎراﻧﻪ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﻲ آورد‪ .‬و ﻧﻬﺎﻳـﺖ اﻣـﺮ ﻣﻌﺘﻘـﺪ‬
‫اﺳــﺖ ﻛــﻪ "ﻣﺠﻤﻮﻋــﻪ ﻗــﻮاﻧﻴﻦ اﻗﺘــﺼﺎدي و ﺣﺎﻛﻤﻴــﺖ‬
‫دوﻟــﺖ ﻓــﺪرال در آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑﻴــﺸﺘﺮ ﻳــﻚ ﭘﺪﻳــﺪة ﺳﻴﺎﺳــﻲ‬
‫اﺳﺖ ﺗـﺎ اﻗﺘـﺼﺎدي‪ ".‬اﻳـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ ﺷـﺎﻳﺪ ﺑـﺮاي ﺑـﺴﻴﺎري‬
‫از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺗﺒﻠﻴﻐـﺎت وﺳـﻴﻊ دوﻟـﺖ ﻓـﺪرال در‬
‫داﺧﻞ ﻣﺮزﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜـﺎ آﺷـﻨﺎﺋﻲ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﭘﺪﻳـﺪة ﻣﻬﻤـﻲ ﻧﻴﺎﻳـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ "ﺗﻔﻬـﻴﻢ" اﻳـﻦ اﻣـﺮ ـ از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺳﻴﺎﺳـﺖ داﺧﻠـﻲ آﻣﺮﻳﻜـﺎ و ﺷـﺒﻜﺔ وﺳـﻴﻊ ﺗﺒﻠﻴﻐـﺎﺗﻲ او ـ‬
‫ﻫﻢ ﺑـﻪ ﺷـﻬﺮوﻧﺪ آﻣﺮﻳﻜـﺎﺋﻲ و ﻫـﻢ ﺑـﻪ دﻳﮕـﺮ ﻣﻠـﺖﻫـﺎي‬
‫ﺟﻬﺎن ـ ﻛﻪ دوﻟﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻳـﻚ ﻣﻌﺎدﻟـﺔ ﺻـﺮﻓﺎً‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮ اﻣـﻮر ﻛـﺸﻮر ﺣـﺎﻛﻢ ﺷـﺪه اﺳـﺖ از اﻫﻤﻴـﺖ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻨــﻮان ﻛــﺮدن اﻳــﻦ ﻧﻈﺮﻳــﺎت در ﻣــﻮرد ﻛــﺸﻮري ﭼــﻮن‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻛـﻪ ﻫﻤـﻮاره »اﻗﺘـﺼﺎد آزاد« را ﺷـﺎﻫﻴﻦ ﺗـﺮازوي‬
‫اﺗﺨــﺎذ ﺳﻴﺎﺳــﺖﻫــﺎﻳﺶ ﻣﻌﺮﻓــﻲ ﻛــﺮده ﻣــﺴﺌﻠﺔ ﻣــﺮگ و‬
‫زﻧــﺪﮔﻲ اﺳــﺖ‪ .‬در اﻳــﻦ زاوﻳــﻪ ﻧﻈﺮﻳــﻪاي ﻛــﻪ »اﻗﺘــﺼﺎد‬
‫آزاد« را ﻧـﻪ در راﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ ﺣﻔـﻆ ﺣﺮﻛـﺖ آزاد ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪ ـ‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ) ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ(‬ ‫‪٧‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﺑﻪ آن ﺻـﻮرت ﻛـﻪ ﻧﻈﺮﻳـﺔ اﻗﺘـﺼﺎد ﻟﻴﺒﺮاﻟـﻲ ﻣـﻲﮔﻮﻳـﺪ ـ‬

‫ﺑﻠﻜﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑـﺎ ﺣﻔـﻆ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﮔﺮوﻫـﺎي ﺻـﺎﺣﺐ ﻧﻔـﻮذ‬
‫ﺑﺮرﺳــﻲ ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‪ ،‬در ﺻـﻮرت درﻳﺎﻓــﺖ ﺗﻘﺒﻠــﻲ ﻋﻤــﻮﻣﻲ‬
‫ﻣــﺸﺮوﻋﻴﺖ اﻳــﻦ ﺣﺎﻛﻤﻴــﺖ را ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ ﭘﺎﻳــﻪاي ﺑــﺎ‬
‫ﺷﻜــﺴﺖ ﻓــﺎﺣﺶ روﺑــﺮو ﺧﻮاﻫــﺪ ﻛــﺮد‪ .‬ﺑﺮاﺳــﺎس‬
‫ﻧﻈﺮﻳــﺎت ﻛﻮﻟﻜــﻮ زﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ »ﺑــﺰرگﺳــﺮﻣﺎﻳﻪداران« ﺑــﺎ‬
‫ﺗﻜﻴﻪ ﺑـﺮ ﻧﻈﺮﻳـﺔ »ﺑـﺎزار« دﻳﮕـﺮ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ ﺣﻔـﻆ ﻣﻨـﺎﻓﻊ‬
‫ﮔﺮوﻫــﻲِ ﺧــﻮد ﻧﺒﻮدﻧــﺪ ـ دورهاي ﻛــﻪ ﻛﻮﻟﻜــﻮ آن را‬
‫ﭘﻴــﺮوزي »ﻛﺎﭘﻴﺘﺎﻟﻴــﺴﻢ دوﻟﺘــﻲ« و دوران وﻳﻠــﺴﻮن ﻟﻘــﺐ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ـ ﺑﺮاي ﺣﻔـﻆ ﺣﺎﻛﻤﻴـﺖ ﺧـﻮد دﺳـﺖ ﺑـﻪ داﻣـﺎن‬
‫ﻗﻮاي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺧـﺼﻮﺻﺎً ﻗـﻮة ﻣﻘﻨﻨـﻪ و ﻗـﻀﺎﺋﻴﻪ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ اﻳﻦ اﺳﺘﺪﻻل را ﺑﺎ ﻇﺮاﻓـﺖ ﺑـﺴﻴﺎر ﭘـﻴﺶ ﻣـﻲﺑـﺮد‬
‫و ﻋﻨﻮان ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺒﻮدِ ﻳـﻚ ﺣـﺰب ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﻛـﻪ ﻫـﺪف‬
‫اﺻﻠﻲ آن ﺣﻔﻆ دﻣﻜﺮاﺳـﻲ‪ ،‬ﺗـﺸﻮﻳﻖ ﺷـﺮﻛﺖ ﻓﻌـﺎل ﻣـﺮدم‬
‫در اﻧﺘﺨﺎﺑــﺎت‪ ،‬و ﺑﺎزﺗﺎﺑﺎﻧــﺪن ﻧﻴﺎزﻫــﺎ و ﻣــﺴﺎﺋﻞ ﺷــﻬﺮوﻧﺪ‬
‫ﻋــﺎدي در اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑــﺖ ﻛﻨﻨــﺪة اﻳــﻦ اﻣــﺮ‬
‫اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺳﻴﺎﺳــﺖ ﺣــﺎﻛﻢ در آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺻــﺮﻓﺎً ﺑﺮرﺳــﻲ‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري را ﻣـﺪ ﻧﻈـﺮ ﻗـﺮار ﻣـﻲ دﻫـﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ) ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ(‬ ‫‪٨‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫وي ﺑــﺮاي اوﻟــﻴﻦ ﺑــﺎر در ﺗــﺎرﻳﺦ آﻣﺮﻳﻜــﺎ واژة ﻣــﺒﻬﻢ‬

‫"ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﻋﻤــﻮﻣﻲ" را ﻛــﻪ ﺗﻮﺟﻴــﻪ ﻛﻨﻨــﺪة اﻋﻤــﺎل دوﻟــﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬از ﭘﺎﻳﻪ ﺑـﻪ زﻳـﺮ ﺳـﺌﻮال ﻣـﻲﺑـﺮد‪ .‬ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ در اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب‪ ،‬وﺟـﻮد ﻛﺎﭘﻴﺘﺎﻟـﺴﻴﻢ را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻳﻚ ﻧﻈﺎم اﻗﺘـﺼﺎدي ﻋﻤـﻼً رد ﻣـﻲﻛﻨـﺪ و ﺑـﺮاي آن ﻓﻘـﻂ‬
‫ﺑﻌﺪي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻗﺎﺋـﻞ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳـﺪ در ﻧﻈـﺮ داﺷـﺖ ﻛـﻪ‬
‫در ﺗﻌـــﺎرﻳﻒ ﻋﻠـــﻮم ﺳﻴﺎﺳـــﻲ ﺧـــﻂ ﻓﺎﺻـــﻞ ﻣﻴـــﺎن‬
‫ﺳــﺮﻣﺎﻳﻪداري و ﻓﺎﺷﻴــﺴﻢ را ﻓﻘــﻂ ﻫﻤــﻴﻦ ﻣــﺴﺎﺋﻞ ﺑــﻪ‬
‫ﻇﺎﻫﺮ ﻛﻮﭼﻚ »ﺗﺒﻴﻴﻦ« ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﻓﻘﻂ ﺳﺎلﻫﺎ ﭘـﺲ از ﻧﮕـﺎرش اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫در دورةرﻳﮕــﺎن ﺻــﺎﺣﺐﻧﻈــﺮان ﺑــﺮاي اوﻟــﻴﻦ ﺑــﺎر ﺑــﻪ‬
‫ﻛــﺎرﮔﻴﺮي ﺷــﻌﺎر »ﻓﺎﺷﻴــﺴﻢ ﻧــﺮمﺗــﻦ« را ﺑــﺮاي ﺗﻮﺟﻴــﻪ‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﺖﻫــﺎي داﺧﻠــﻲ رﻳﮕــﺎن و ﺑــﻮش )ﭘــﺪر( آﻏــﺎز‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ ﻣــﻲﺗــﻮان ﺣــﺪس زد‪ ،‬و ﺑــﻪ دﻟﻴــﻞ اﺗﺨــﺎذ‬
‫ﻣﻮاﺿـﻊ وي در ﻃــﻮل دﻫــﺔ ‪ ،1960‬اوﻟـﻴﻦ آﺛــﺎر ﻛﻮﻟﻜــﻮ‬
‫در ﺑــﺎرة ﺟﻨــﮓ ﺑــﻪ ﺑﺤــﺮان ﺧــﻮﻧﻴﻦ وﻳﺘﻨــﺎم اﺧﺘــﺼﺎص‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ) ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ(‬ ‫‪٩‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ » .‬آﻧـﺎﺗﻮﻣﻲ ﻳـﻚ ﺟﻨـﮓ‪ «1‬و »وﻳﺘﻨـﺎم‪ :‬آﻧـﺎﺗﻮﻣﻲ‬

‫ﻳــﻚ ﺻــﻠﺢ‪ «2‬دو ﻛﺘــﺎﺑﻲ ﻫــﺴﺘﻨﺪ ﻛــﻪ در زواﻳــﺎي ﻛــﺎﻣﻼً‬
‫اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﻲ ﭘﺪﻳـﺪة ﺟﻨـﮓ در وﻳﺘﻨـﺎم را ﺑﺮرﺳـﻲ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻮﻟﻜـﻮ ﻣــﻲﮔﻮﻳـﺪ ﻛــﻪ ﺑـﺮاي آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺟﻨـﮓ ﺑــﻪ ﻣﻌﻨــﺎي‬
‫اﺳــﺘﻔﺎده از ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎت و ﺗﺨﺮﻳــﺐ اﺳــﺖ و از ﻛﻠﻨﻠــﻲ‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ ﻧﻘــﻞ ﻗــﻮل ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‪"،‬ﺑــﺮاي آزاد ﻛــﺮدن ﻳــﻚ‬
‫ﺷﻬﺮ اول ﺑﺎﻳﺪ آﻧـﺮا وﻳـﺮان ﻛـﺮد‪ ".‬ﻛﻮﻟﻜـﻮ ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ‬
‫ﻛــﻪ آﻣﺮﻳﻜــﺎ در ﺟﻨــﮓ وﻳﺘﻨــﺎم ﻫــﻴﭻﮔــﺎه ﺗــﻮﺟﻬﻲ ﺑــﻪ‬
‫ﺻــﺪﻫﺎﻫﺰار ﻗﺮﺑــﺎﻧﻲ و ﺣﺘــﻲ ‪ 50‬ﻫــﺰار ﺳــﺮﺑﺎز ﻗﺘــﻞﻋــﺎم‬
‫ﺷﺪة ارﺗﺶ ﺧـﻮد ﻧﺪاﺷـﺘﻪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻘﻴـﺪة او اﻳـﻦ ﻛـﺸﻮر در‬
‫ﺣــﺎل ﻃــﺮحرﻳــﺰي ﺟﻨﮕــﻲ ﻧــﻮﻳﻦ ﺑــﻮده ﻛــﻪ در آن ﺑــﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از »ﺗﺠﺮﺑﻴـﺎت« اﻳـﻦ ﻳـﻚ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧـﺪ در آﻳﻨـﺪه ﺑـﻪ‬
‫»ﭘﻴــﺮوزي« دﺳــﺖ ﻳﺎﺑــﺪ‪ .‬ﻛﻮﻟﻜــﻮ ﻣﻌﺘﻘــﺪ اﺳــﺖ ﻛــﻪ‬
‫ﭘﻴــﺮوزي در ﻳــﻚ ﺟﻨــﮓ ﺑــﺮ اﺳــﺎس راﻫﺒــﺮدي ﺻــﺮﻓﺎً‬
‫ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺣﺎﺻــﻞ ﻧﺨﻮاﻫــﺪ ﺷــﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜــﻪ‪ ،‬ﻋﻮاﻣــﻞ ﺳﻴﺎﺳــﻲ‪،‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﻴـﺰ ﺑﺎﻳـﺪ در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬و‬

‫‪١‬‬
‫‪(Anatomy Of a War: Vietnam, the U.S., and the Modern‬‬
‫)‪Historical Experience‬‬
‫‪(Vietnam: Anatomy of a peace) ٢‬‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ) ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ(‬ ‫‪١٠‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫دﻗﻴﻘﺎً در ﻫﻤـﻴﻦ ﭼـﺎرﭼﻮب اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﺟﻨـﮓ وﻳﺘﻨـﺎم‬

‫او ﺳﻪ ﺟﺒﻬﺔ ﻣﺘﻔـﺎوت ﻣـﻲﺑﻴﻨـﺪ‪ :‬آﻣﺮﻳﻜـﺎ و دوﻟـﺖ دﺳـﺖ‬
‫ﻧــﺸﺎﻧﺪة ﺟﻨــﻮب‪ ،‬وﻳﺘﻨــﺎم ﺷــﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬و ﭘﺪﻳــﺪة »اﻧﻘــﻼب‬
‫وﻳﺘﻨﺎم«‪ ،‬و در اﻳـﻦ ﻣﻴـﺎن ﻓﻘـﻂ ﺑـﺮاي »اﻧﻘـﻼب وﻳﺘﻨـﺎم«‬
‫ارزﺷﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻛﻮﻟﻜﻮ ﻣـﻲﭘﺮﺳـﺪ ﻛـﻪ ﺗﺤﻤﻴـﻞ ﻣـﺼﻴﺒﺖ ﺑـﺮ‬
‫ﻣﻠﺖﻫـﺎ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده و ﺑﻬـﺮهﮔﻴـﺮي از ﻋﻤﻠﻜـﺮد ﻣﻌﺠـﻮﻧﻲ‬
‫از"ﻧﻴﺮوﻫــﺎي ﺳــﺮﻛﻮبﮔــﺮ و ﮔﻔﺘﻤــﺎﻧﻲ ﻟﻴﺒﺮاﻟــﻲ!« را‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛـﺮد؟ او ﻣـﻲﮔﻮﻳـﺪ ﻛـﻪ ﻣﻠـﺖﻫـﺎ‬
‫در »ﻧﺎﺧﻮد آﮔـﺎه ﺗـﺎرﻳﺨﻲ« ﺧـﻮد ﺑـﻪ آﻧﭽـﻪ ﻧﻴـﺎز داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ دﺳﺘﺮﺳـﻲ دارﻧـﺪ‪» .‬ﻣﻠـﺖﻫـﺎ« اﺣﺘﻴـﺎﺟﻲ ﺑـﻪ درس‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻳـﻦ »ﻧﻈـﺎمﻫـﺎ« ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺣﻔـﻆ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺧـﻮد ﻓﻜـﺮ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ﺑﺎﻳـﺪ از ﺣـﻮادث درس‬
‫ﮔﻴﺮﻧــﺪ‪ .‬و اﻳــﻦ ﺳــﺌﻮال ﻫﻤﻴــﺸﮕﻲ را ﻧﻴــﺰ ﻛﻮﻟﻜــﻮ ﻣﻄــﺮح‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‪ :‬ﭼـﻪ درﺳـﻲ؟ ﺑـﺮاي ﻛـﺸﺘﺎري ﻗﺎﻃﻌﺎﻧـﻪﺗـﺮ ﻳـﺎ‬
‫ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ در دﻧﻴﺎﺋﻲ ﻣﻨﻄﻘﻲﺗﺮ و اﻧﺴﺎﻧﻲﺗﺮ؟‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻲﺗـﻮﺟﻬﻲ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻧﻈـﺎم‬
‫وﻳﺘﻨﺎم ﺷﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻛـﻪ ﻧﻬﺎﻳـﺖ اﻣـﺮ از اﻳـﻦ ﻧﺒـﺮد ﭘﻴـﺮوز ﺳـﺮ‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ) ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ(‬ ‫‪١١‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﺑــﺮآورد‪ ،‬در ﻛﺘــﺎب ﺑﻌــﺪي ـ »وﻳﺘﻨــﺎم‪ :‬آﻧــﺎﺗﻮﻣﻲ ﻳــﻚ‬

‫ﺻﻠﺢ« ـ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻨـﺪ‪ .‬او ﺑـﺎ ﺗﻜﻴـﻪ ﺑـﺮ ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻـﻠﻪ از‬
‫ﺻﻠﺢ وﻳﺘﻨـﺎم ﭘﻴـﺮوزي ﻛﻤﻮﻧﻴـﺴﺖ ﻫـﺎ در ﺳـﺎل ‪ 1975‬را‬
‫ﺑﺮرﺳــﻲ ﻣــﻲﻛﻨــﺪ و ﻣﻌﺘﻘــﺪ اﺳــﺖ ﻛــﻪ دوﻟــﺖ ﺑــﺮاي‬
‫ﺑﺎزﺳــﺎزي ﻛــﺸﻮرِ ﺟﻨــﮓ زدة وﻳﺘﻨــﺎم از ﻫــﻴﭻ آﻣــﺎدﮔﻲ‬
‫ﺑﺮﺧــﻮردار ﻧﻴــﺴﺖ‪ .‬وي ﺑﺮﻧﺎﻣــﺔ اﻗﺘــﺼﺎدي دوﻟــﺖ را ﻛــﻪ‬
‫از ﺳﺎل ‪ 1986‬اﻋﻤـﺎل ﻣـﻲﺷـﻮد ﺑﺮرﺳـﻲ ﻛـﺮده و ﻣﻌﺘﻘـﺪ‬
‫اﺳــﺖ ﻛــﻪ وﻳﺘﻨــﺎم ﻧﻤــﻮدار ﻳــﻚ ﺗــﻀﺎد ﻋﻤﻴــﻖ و ﻳــﻚ‬
‫ﺑﺤــﺮان رﻳــﺸﻪداري اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺗﻤــﺎﻣﻲ ﻛــﺸﻮرﻫﺎي در‬
‫ﺣﺎل رﺷـﺪ را ﻓـﺮا ﮔﺮﻓﺘـﻪ‪ .‬او ﻧﻬﺎﻳـﺖ‪ ،‬ﻛـﺸﺶ دوﻟـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎﻧــﺐ ﺳــﺮﻣﺎﻳﻪداري را ﻛــﻪ در وﻳﺘﻨــﺎم ﺑــﺎ ﺑﺤــﺮانﻫــﺎي‬
‫اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ و اﻗﺘــﺼﺎدي ﺗــﻮأم ﺷــﺪه ﺑﺮرﺳــﻲ ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‪ .‬و‪،‬‬
‫در اﻳــﻦ ﭼــﺎرﭼﻮب ﻣﺎرﻛﺴﻴــﺴﻢ را اﺳــﻴﺮ ﺗــﻀﺎدﻫﺎﺋﻲ‬
‫ﻣﻴــﺎن ﻧﻴﺎزﻫــﺎي روزﻣــﺮه و ﻋﻘﺎﻳــﺪي اﻳــﺪهﺋﻮﻟﻮژﻳــﻚ‬
‫ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ‪ .1‬وي ﻣﺴﺎﺋﻞ وﻳﺘﻨـﺎم را دﻟﻴﻠـﻲ ﺑـﺮ ﻗـﺼﻮر دوﻟـﺖ‬
‫ﻣﺎرﻛﺴﻴــﺴﺘﻲ ﻧﻤــﻲداﻧــﺪ و ﻣﻌﺘﻘــﺪ اﺳــﺖ ﻛــﻪ در وﻳﺘﻨــﺎم‬

‫‪ ١‬ﺗﻀﺎدي ﻣﻴﺎن ﻧﻈﺮﻳﺔ اﻧﻘﻼب و واﻗﻌﻴﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﺔ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ‬

‫ﻣﺤﺪود ﻧﺸﻮد و در ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻧﻘﻼبﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ روﻳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ) ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ(‬ ‫‪١٢‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﻫــﻴﭻ ﻧــﻮع ﻛﻨﺘــﺮل دوﻟﺘــﻲ ﺑــﺮ اﻗﺘ ـﺼﺎد اﺻــﻮﻻً ﻫﻴﭽﮕــﺎه‬

‫وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ .‬و ﺑﺎ ﺗﻠﺨﻲ ﻗﺒﻮل ﻣﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻣﻠﺘـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴــﺖ اﺑﺮﻗــﺪرت آﻣﺮﻳﻜــﺎ را ﺧُــﺮد ﻛــﺮد‪ ،‬اﻳﻨــﻚ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑــﻞ اﻟﺰاﻣــﺎت اﻗﺘــﺼﺎدي ﻣﺠﺒــﻮر ﺑــﻪ رﻫــﺎ ﻛــﺮدن‬
‫اﻳﺪهﺋﻮﻟﻮژي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴـﺴﻢﻋﻠﻤـﻲ و ﻓـﺮو اﻓﺘـﺎدن در داﻣـﺎن‬
‫اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺘﻌﻤﺎري آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫»ﻗﺮن ﺟﻨـﮓ‪ ،«1‬ﻛﺘـﺎب دﻳﮕـﺮي ﺑـﻪ ﻗﻠـﻢ ﻛﻮﻟﻜـﻮ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ ﭘﺪﻳـﺪة ﺟﻨـﮓ ﻣـﻲ ﭘـﺮدازد‪ .‬وﻟـﻲ در اﻳـﻦ‬
‫ﻛﺘﺎب ﺟﻨـﮓ ﺑﻬﺎﻧـﻪ اي ﺑـﻴﺶ ﻧﻴـﺴﺖ‪ .‬در واﻗـﻊ ﺑﻴـﺸﺘﺮ از‬
‫آﻧﭽﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻣﻔﻬـﻮم واﻗﻌـﻲ ﻛﻠﻤـﻪ ﻣـﻮرد ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻗـﺮار‬
‫ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶﻫـﺎي ﻣﺮدﻣـﻲ در ﻃـﻲ ﺟﻨـﮓ اول ﺟﻬـﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺮﻛــﺰ ﺑﺮرﺳــﻲﻫــﺎ ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻛﺘــﺎب »ﻗــﺮن ﺟﻨــﮓ«‬
‫ﺑﺤــﺮانﻫــﺎي اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳــﻲ اروﭘــﺎ را ﻛﻮﻟﻜــﻮ از‬
‫آﻏــﺎز دﻫــﺔ ‪ 1910‬در اﻳــﻦ ﻗــﺎره‪ ،‬ﻛــﺸﻮر ﺑــﻪ ﻛــﺸﻮر‪،‬‬
‫دﻧﺒﺎل ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﮔـﺮ اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب از ﺟﻨـﮓ ﺳـﺨﻦ زﻳـﺎدي‬
‫ﺑــﻪ ﻣﻴــﺎن ﻧﻤــﻲآورد‪ ،‬از دﻻﻳــﻞ ﺷــﻜﻞﮔﻴــﺮي ﺟﻨــﮓ و‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳـﻲ و اﻗﺘـﺼﺎدي ﻣﻨـﺘﺞ از ﺟﻨـﮓ‬

‫‪١‬‬
‫‪Century Of War: Politics, Conflicts, and Society Since1914‬‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ) ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ(‬ ‫‪١٣‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﻛــﻪ ﻗــﺪرت را ﻧﻬﺎﻳــﺖ اﻣــﺮ در ﻛــﻒ ﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﺖﻫــﺎ و‬

‫ﻓﺎﺷﻴــﺴﺖﻫــﺎ ﮔﺬاﺷــﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴــﻞﻫــﺎي ﺑــﺴﻴﺎر ﺟــﺎﻣﻌﻲ ﺑــﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨــﺪه اراﻳــﻪ ﻣــﻲدﻫــﺪ‪ .‬ﻛﻮﻟﻜــﻮ ﻣﻌﺘﻘــﺪ اﺳــﺖ ﻛــﻪ‬
‫ﻋﻮارض ﻫﻮﻟﻨﺎك ﺟﻨـﮓ اول ﺟﻬـﺎﻧﻲ زﻧـﺪﮔﻲ ﻣﻴﻠﻴـﻮنﻫـﺎ‬
‫دﻫﻘــﺎن اروﭘــﺎﺋﻲ را از رﻳــﺸﻪ ﺑــﻪ ﻧــﺎﺑﻮدي ﻛــﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬و در‬
‫ﻣﻘﺎﺑــﻞ ﺗــﻮدهﻫــﺎي ﺳــﺮﮔﺮدان دﻫﻘﺎﻧــﺎن اروﭘــﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻳــﺪه از‬
‫ﻫﻤـﻪ ﺟـﺎ و از ﻫﻤـﻪ ﭼﻴـﺰ‪ ،‬ﻫـﻴﭻ اﻧﺘﺨــﺎب دﻳﮕـﺮي ﺟــﺰ‬
‫رادﻳﻜﺎﻟﻴﺴﻢ ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﺑـﺎﻗﻲ ﻧﮕﺬاﺷـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻘﻴـﺪة او اﻳـﻦ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ »اﻧﺤﺮاﻓـﻲ در اﻧـﺴﺎﻧﻴﺖ« آﻏـﺎز ﻣـﻲ ﺷـﻮد‬
‫و در ﻧﺘﻴﺠــﺔ آن اﻳــﺪهﺋﻮﻟــﻮژي ﻓﺎﺷﻴــﺴﻢ و اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴــﺴﻢ در‬
‫دﻫﻪﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺑﺮاي ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ـ »ﻗـﺮن ﻧـﻮﻳﻦ ﺟﻨـﮓ« ــ ﻛـﻪ ﺗﺮﺟﻤـﺔ آن‬
‫ﺑﻪ زﺑـﺎن ﻓﺎرﺳـﻲ اراﻳـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد در واﻗـﻊ آﺧـﺮﻳﻦ اﺛـﺮ‬
‫ﮔﺎﺑﺮﻳﻞ ﻛﻮﻟﻜﻮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اوﻟـﻴﻦ ﺑـﺎر در ﺳـﺎل ‪ 2002‬ﺑـﻪ‬
‫ﭼﺎپ رﺳﻴﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب در ﺳـﺎل ‪ 2004‬ﺗﺠﺪﻳـﺪ ﭼـﺎپ‬
‫ﺷﺪ و ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻧﻴـﺰ در ﺑـﺎرة اﺷـﻐﺎل ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻋـﺮاق‬
‫ﺑــﻪ وﺳــﻴﻠﺔ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﻪ آن اﻓــﺰوده ﺷــﺪه اﺳــﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪه در اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب ﺑـﺴﻴﺎر ﺳـﺎده‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ) ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ(‬ ‫‪١٤‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫و ﻗﺎﺑــﻞ ﻓﻬــﻢاﻧــﺪ‪ ،‬در ﻋــﻮض ﺑﺮﺧــﻲ دﻳﮕــﺮ ﺑــﺴﻴﺎر‬

‫ﭘﻴﭽﻴــﺪهاﻧــﺪ و آﺷــﻨﺎﺋﻲ ﻛﺎﻣــﻞ ﺧﻮاﻧﻨــﺪه را ﺑــﺎ ﺗﻔﻜــﺮ و‬
‫ﻧﻈﺮﻳــﻪﻫــﺎي ﺗــﺎرﻳﺨﻲ ﺷــﺨﺺ ﻧﻮﻳــﺴﻨﺪه ـ ﻣــﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛــﻪ‬
‫وي در ﻃــﻮل ﭼﻨــﺪ دﻫــﻪ در ﻣــﻮرد ﺳﻴﺎﺳــﺖ‪ ،‬ﺟﻨــﮓ و‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ رﺷﺘﺔ ﺗﺤﺮﻳﺮ در آورده ـ اﻟﺰاﻣﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫***‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟـﻮد ﻻزم ﺑـﻪ ﺗـﺬﻛﺮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑﺮﺧـﻮرد ﻛﻮﻟﻜـﻮ‬
‫ﺑــﺎ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧــﻪ‪ ،‬ﺟﻬــﺎن اﺳــﻼم و ﺧــﺼﻮﺻﺎً آﻧﭽــﻪ او‬
‫»ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﺋﻲ اﺳﻼﻣﻲ« ﻣـﻲ ﺧﻮاﻧـﺪ‪ ،‬ﻛﻤـﻲ "ﻣـﺒﻬﻢ" اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑــﺎ وﺟــﻮد ﻣﻮﺿــﻊ ﺟﻬــﺎﻧﻲ او ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻳــﻚ ﻣــﻮرخ‬
‫ﺻــﺎﺣﺐ ﺳــﺒﻚ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺟﺒــﺎر ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧــﻪ و »ﺑﻨﻴــﺎدﮔﺮاﺋﻲ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ« را آن ﮔﻮﻧـﻪ ﻛـﻪ ﻛﻮﻟﻜـﻮ ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﻛﻤﻲ ﺳﺎده اﻧﺪﻳﺸﺎﻧﻪ دﻳﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﺳـﺎده اﻧﺪﻳـﺸﻲ ﺑـﻪ ﺟـﺎﺋﻲ‬
‫ﻣــﻲرﺳــﺪ ﻛــﻪ وي در ﺟﻤﻠــﻪاي ﻛﻮﺗــﺎه در ﻣــﻮرد ﺷــﺎه‬
‫ﺳﺎﺑﻖ اﻳﺮان ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪":‬ﺷـﺎه ﺷـﻴﻌﻪ ﻧﺒـﻮد‪ ".‬و ﻳـﺎ در ﻣـﻮرد‬
‫ﻛﺸﻮر اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن اﻇﻬـﺎر ﻣـﻲ دارد‪" :‬ﺑـﺮ ﺧـﻼف اﻛﺜﺮﻳـﺖ‬
‫ﻣــﺮدم ﻛــﺸﻮر‪ ،‬ﻧــﻪ ﻇــﺎﻫﺮ ﺷــﺎه و ﻧــﻪ ﭘــﺴﺮ ﻋﻤــﻮي وي‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﺋﻲ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪".‬‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ) ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ(‬ ‫‪١٥‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫اﻳــﻦ ﻃــﺮز ﺑﺮﺧــﻮرد ﺑــﺎ ﻣــﺴﺌﻠﺔ دﻳــﻦ‪ ،‬و آداب دﻳﻨــﻲ در‬
‫ﺟﻮاﻣﻌﻲ ﻛﻪ ﺣﻮادث ﺗـﺎرﻳﺨﻲ آﻧـﺎن را از ﺳـﻴﺮ ﺗﺤـﻮﻻت‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳـﺎز دور ﻧﮕـﺎه داﺷـﺘﻪ‪ ،‬از ﻃـﺮف ﻳـﻚ ﻣـﻮر‪‬خ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺎم ﻣﺴﻠﻤﺎً ﻋﻤﻞ ﺷﺎﻳـﺴﺘﻪاي ﻧﻴـﺴﺖ‪ .‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﻧـﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎه ﺳﺎﺑﻖ اﻳﺮان ﺷـﻴﻌﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻧـﺺ‪‬‬
‫ﺻﺮﻳﺢ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳـﻲ ﻣـﺸﺮوﻃﻴﺖ ﻛـﺸﻮر وﻇﻴﻔـﺔ اﺻـﻠﻲ‬
‫او "اﺷﺎﻋﺔ دﻳـﻦ ﻣﺒـﻴﻦ اﺳـﻼم و ﻣـﺬﻫﺐ ﺑـﺮ ﺣـﻖ ﺷـﻴﻌﺔ‬
‫ﺟﻌﻔــﺮي" ﺗﻌﻴــﻴﻦ ﺷــﺪه ﺑــﻮد‪ .‬اﮔــﺮ وي ﺷﺨــﺼﺎً ﺑــﻪ اﻳــﻦ‬
‫اﺻﻮل ﻋﻤﻞ ﻧﻤـﻲﻛـﺮد ـ ﻛـﻪ ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ اﺻـﻮل رﻫـﺎ‬
‫ﺷﺪه در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﻧﻴـﺰ ﻧﺒﻮدﻧـﺪ ـ و ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﻗـﻮل‬
‫ﺑﺮﺧﻲ در اﻳﻦ اﻣﻮر ﻛﻮﺗﺎﻫﻲﻫـﺎﺋﻲ ﻣـﻲﻛـﺮد‪ ،‬دﻟﻴـﻞ ﺑـﺮ آن‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣـﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒـﻮده‪ .‬در ﺑﺮرﺳـﻲ ﺗـﺎرﻳﺦ اﻗـﻮام و‬
‫ﻣﻠﻞ اﻳﻦ ﻧـﻮع اﻟﺘﻘـﺎط ﻣﻴـﺎن ﺑﻨﻴـﺎد ﺣﺎﻛﻤﻴـﺖ و اﻋﺘﻘـﺎدات‬
‫ﺷﺨــﺼﻲ ﻧﻤــﻲﺗﻮاﻧــﺪ از ﻧﻈــﺮ ﺗــﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻔﻬــﻮم درﺳــﺘﻲ‬
‫داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻳــﻦ ﺻـﺤﺒﺖ دﻗﻴﻘـﺎً ﻫــﻢﭘﺎﻳـﺔ اﻳـﻦ ﺳــﺨﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﮕـﻮﺋﻴﻢ از آﻧﺠـﺎ ﻛـﻪ دوﻟـﺖ در ﻛـﺸﻮر ﻓﺮاﻧـﺴﻪ‬
‫»ﻻﺋﻴــﻚ« اﺳــﺖ ﭘــﺲ ﻫــﺮ ﻛــﺴﻲ ﻛــﻪ ﺑــﻪ رﻳﺎﺳــﺖ‬
‫ﺟﻤﻬــﻮري ﻓﺮاﻧــﺴﻪ اﻧﺘﺨــﺎب ﻣــﻲﺷــﻮد اﻟﺰاﻣــﺎً ﺑﺎﻳــﺪ‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ) ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ(‬ ‫‪١٦‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫»ﻻﺋﻴﻚ« ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣـﺴﺌﻠﻪاي ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻫـﻴﭻ ﻋﻨـﻮان ﺻـﺤﺖ‬

‫ﻧﺪارد‪.‬‬
‫از ﻃــﺮف دﻳﮕــﺮ »ﺑﻨﻴــﺎدﮔﺮاﺋﻲ« ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻳــﻚ ﺗﻔﻜــﺮ‬
‫ﻣﻨﻈــﺒﻂ ﺳﻴﺎﺳــﻲ و ﻋﻘﻴــﺪﺗﻲ ﻣــﺴﻠﻤﺎً ارﺗﺒــﺎط زﻳــﺎدي ﺑــﺎ‬
‫اﻋﺘﻘﺎدات دﻫﻘﺎﻧـﺎن و ﭼﻮﭘﺎﻧـﺎن ﻛـﻮهﭘﺎﻳـﻪﻫـﺎي اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن‬
‫ﻧﻤــﻲﺗﻮاﻧــﺪ داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﻫــﺮ ﭼﻨــﺪ ﻛــﻪ اﻳــﻦ اﻓــﺮاد‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻲ ﻛـﺎﻣﻼً ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬در دوراﻧـﻲ ﻛـﻪ ﻛﻮﻟﻜـﻮ‬
‫در ﺑــﺎرة ﺑﻨﻴــﺎدﮔﺮاﺋﻲ در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺳــﺨﻦ ﻣــﻲﮔﻮﻳــﺪ ـ‬
‫دوران ﺣﻜﻮﻣــﺖ ﻇــﺎﻫﺮ ﺷــﺎه ـ اﻋﺘﻘ ـﺎد اﻳــﻦ اﻓــﺮاد ﺑــﻪ‬
‫اﺻﻮل اﺳـﻼﻣﻲ ﺻـﺮﻓﺎً ﺑﺮﺧﻮاﺳـﺘﻪ از ﺳـﻨﺖﻫـﺎي ﺟﻮاﻣـﻊ‬
‫ﺑــﺴﺘﻪ و ﻋﻘــﺐاﻓﺘــﺎده ﺑــﻮده ﺗــﺎ آن ﻧــﻮع »ﺑﻨﻴــﺎدﮔﺮاﺋﻲ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ« ﻛﻪ در دﻫﻪ ﻫﺎي ﺑﻌـﺪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻋﻜـﺲ اﻟﻌﻤﻠـﻲ‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﻲ در ﭼﺎرﭼﻮﺑــﻪاي ﻣﻨﻈــﺒﻂ و ﺳــﺎزﻣﺎنﻳﺎﻓﺘــﻪ در‬
‫ﺑﺮاﺑــﺮ ﻋﺎﻣــﻞ اﺳــﺘﻌﻤﺎر ﺧــﺎرﺟﻲ و ﻳــﺎ ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻧﺘﻴﺠــﺔ‬
‫اﺳــﺘﻌﻤﺎر ﺳﻴﺎﺳــﻲ اﺟﻨﺒــﻲ‪ ،‬وارد ﻣﻴــﺪان ﺳﻴﺎﺳــﺖ ﻣﻨﻄﻘــﻪ‬
‫ﺷــﺪه اﺳــﺖ‪ .‬اﻳــﻦ ﮔﻮﻧــﻪ ﺑﺮﺧــﻮرد ﺛﺎﺑــﺖ ﻣــﻲﻛﻨــﺪ ﻛــﻪ‬
‫ﺷـــﻨﺎﺧﺖ ﻧﻮﻳـــﺴﻨﺪه از ﻋﺎﻣـــﻞ ﺳﻴﺎﺳـــﻲ »ﺑﻨﻴـــﺎدﮔﺮاﺋﻲ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ« ﻛﻤﻲ ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ) ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ(‬ ‫‪١٧‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫وﻟﻲ اﻳﻦ ﻧﻘـﺼﺎنﻫـﺎ ﻛﻮﭼـﻚﺗـﺮ از آﻧﻨـﺪ ﻛـﻪ ارزش ﻛـﺎر‬

‫ﻛﻮﻟﻜــﻮ را در ﻛﺘــﺎب »ﻗــﺮن ﻧــﻮﻳﻦ ﺟﻨــﮓ« ﺑــﻪ زﻳــﺮ‬
‫ﺳــﺌﻮال ﺑﺮﻧــﺪ‪ .‬اﻳــﻦ ﻛﺘــﺎب در واﻗــﻊ در ﺑﺮاﺑــﺮ ﭼــﺸﻤﺎن‬
‫ﺧﻮاﻧﻨــﺪه درﻳﭽــﺔ ﻧــﻮﻳﻨﻲ ﺑــﺮاي ﺷــﻨﺎﺧﺖ ﺳﻴﺎﺳــﺖﻫــﺎي‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜـﺎ‪ ،‬ﺗﻤـﺎﻳﻼت اﻳـﻦ ﻛـﺸﻮر در ﺟﻨـﮓﻫـﺎي‬
‫»ﻋــﺼﺮ ﻧــﻮﻳﻦ«‪ ،‬ﺷــﻜﻞﮔﻴــﺮي ﻧﻴﺮوﻫــﺎي ﺗﻌﻴــﻴﻦ ﻛﻨﻨــﺪة‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ در درون ﺣﺎﻛﻤﻴـﺖ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ و ﻧﻬﺎﻳـﺖ اﻣـﺮ‬
‫ﺧﻄــﺮات آﻳﻨــﺪهاي ﻛــﻪ ﺟﻬــﺎن ﺑــﺸﺮي ﺑــﺎ آن روﺑــﺮو‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﮔﺸﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻬﺮﻣﺎه ﺳﺎل ‪2005‬‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎرياﺻﻼﻧﻲ‬
(‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ) ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ١٨ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

:‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﺎﻣﻞ آﺛﺎر ﮔﺎﺑﺮﻳﻞ ﻛﻮﻟﻜﻮ‬

- Vietnam: Anatomy of a peace

- Century of War: Politics, Conflicts, and

Society Since1914

- Confronting the Third World: United States

Foreign Policy, 1945 - 1980

- Anatomy of a War: Vietnam, the U.S., and the

Experience Modern Historical

- Main Currents in Modern American History

- The Limits of Power: The World and the U.S.

Foreign Policy, ١٩٤٥ - ١٩٥٤

- The roots of American Foreign Policy

- The Politics of War: the World and the U.S.

Foreign Policy, ١٩٤٣ - ١٩٤٥

- Railroads and Regulation, ١٨٧٧ – ١٩١٦

- The Triumph of Conservatism: A

reinterpretation of American History ١٩٠٠ –
١٩١٦
- Wealth and Power in America: An Analysis of
Social Class and Income Distribution.
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫در ‪ 19‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،2002‬ﺟــﻮرج واﻟﻜــﺮ ﺑــﻮش در ﻣــﻮرد‬

‫ﺟﻨـــﮓﻫـــﺎي »ﺑﺎزدارﻧـــﺪه« و در ﺻـــﻮرت ﺿـــﺮورت‬
‫»ﻳــﻚﺟﺎﻧﺒــﻪ« ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﻪ »دوﻟــﺖﻫــﺎي ﻳــﺎﻏﻲ« ﻛــﻪ‬
‫ﺳــﻼحﻫــﺎي ﻛــﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌــﻲ در اﺧﺘﻴــﺎر دارﻧــﺪ و ﻳــﺎ ﺑــﻪ‬
‫ﺗﺮورﻳــﺴﺖﻫــﺎ ﭘﻨــﺎه ﻣــﻲدﻫﻨــﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻬــﺪ آﻣﺮﻳﻜــﺎ را رﺳــﻤﺎً‬
‫اﻋــﻼم ﻛــﺮد‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘــﺖ‪ ،‬اﻳــﻦ دورة »ﻧــﻮﻳﻦ« در رواﺑــﻂ‬
‫ﺑــﻴﻦاﻟﻤﻠــﻞ و اﺷــﺎرات ﺿــﻤﻨﻲ ﻣﻬــﻢ در ﻣــﻮرد ﺟﻨــﮓ و‬
‫ﺻﻠﺢ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﺸﺘﺮ آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮوﭘﺎﺷــﻲ اﺗﺤــﺎد ﺷــﻮروي ﭘــﺲ از ﺳــﺎل ‪ 1990‬ﺑــﺮاي‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎ اﻣﻜــﺎن دﺳــﺖﻳﺎزدﻳــﺪن ﺑــﻪ ﺟﻨــﮓﻫــﺎي‬
‫»ﺑﺎزدارﻧــﺪه« و »ﻳــﻚﺟﺎﻧﺒــﻪ« را در ﺑﻌــﺪي ﻛــﻪ ﺟﻬــﺎن‬
‫ﻣـــﺪرن ﺗـــﺎ آن زﻣـــﺎن ﺷـــﺎﻫﺪ ﻧﺒـــﻮده‪ ،‬ﻓـــﺮاﻫﻢ آورد‪.‬‬
‫ﻣﺪاﺧﻠــﻪﺟــﻮﺋﻲﻫــﺎي»ﺑﺎزدارﻧــﺪة« ﭘﻴــﺸﻴﻦ ﻣﻌﻤــﻮﻻً ﺑــﻪ‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٢٠‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ و ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻣﻨـﺎﻓﻊ اﻗﺘـﺼﺎدي ﺻـﻮرت‬

‫ﻣــﻲﮔﺮﻓــﺖ و از ﺳــﺎل ‪ ،1948‬زﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ ﺳــﺎزﻣﺎن ﺳــﻴﺎ‬
‫ﺑــﺮاي ﺳــﻘﻮط دوﻟــﺖ ﺳــﻮرﻳﻪ دﺳــﺖ ﺑــﻪ ﻛــﺎر ﺷــﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻼشﻫﺎي ﺑـﻲﺷـﻤﺎري ﺑـﺮاي »ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻧﻈـﺎمﻫـﺎ«‪ ،‬آﻏـﺎز‬
‫ﺷــﺪﻧﺪ‪ .1‬وﻟــﻲ ﺟﻨــﮓ ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﻪ ﻋــﺮاق اوﻟــﻴﻦ ﻧﻤﻮﻧــﻪاي‬
‫اﺳــﺖ ﻛــﻪ در آن ﺑــﺎ ﺻــﺮاﺣﺖ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﻧﻴــﺮوي‬
‫ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺧــﻮد را ﻣﺘﻤﺮﻛــﺰ ﻣــﻲﻛﻨــﺪ و ﺳــﭙﺲ ﺣﻤﻠــﻪ ﺑــﻪ‬
‫ﻛــﺸﻮر دﻳﮕــﺮي را‪ ،‬ﺗﺤــﺖ ﻋﻨــﻮان دﺳــﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑــﻪ »ﺗﻐﻴﻴــﺮ‬
‫ﻧﻈﺎم«‪ ،‬ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨــﮓ ﻋــﺮاق ﻛــﻪ در ﻣــﺎرس ‪ 2003‬آﻏــﺎز ﺷــﺪ ﻓﻘــﻂ‬
‫ﻧﻤﺎﻳــﺎﻧﮕﺮ ﻳــﻚ ﻗــﺴﻤﺖ از ﺟــﺎهﻃﻠﺒــﻲ دوﻟــﺖ ﺑــﻮش در‬
‫»ﺷــﻜﻞدادن ﻣﺠــﺪد« ﺟﻐﺮاﻓﻴــﺎي ﺳﻴﺎﺳ ـﻲ ﺟﻬــﺎﻧﻲ ﺑــﻮد‪.‬‬
‫ﺑــﻮش‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑــﻞ اﻓﻜــﺎر ﻋﻤــﻮﻣﻲ‪ ،‬اﻳــﺮان و ﻛــﺮة ﺷــﻤﺎﻟﻲ‬

‫‪١‬در ﺳﺎل ‪ 1948‬در ﻧﻬﻢ آورﻳﻞ‪ ،‬ﮔﺮوه اﻳﺮﮔﻮن در اﺳﺮاﺋﻴﻞ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬
‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻲﻫﺎ ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ‪ ،‬در ﻫﻤﻴﻦ دوره‪ ،‬ﺳﻮرﻳﻪ را ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي »ﻫﺎﺷﻤﻲ« ﺣﺎﻛﻤﺎن اردن و ﻋﺮاق‪ ،‬و‬
‫دﺳﺖﻧﺸﺎﻧﺪﮔﺎن اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺮاي ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دادن ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﻟﺒﻨﺎن‬
‫ﺷﻌﺎر »ﺳﻮرﻳﺔ ﺑﺰرگ« ﺳﺮ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪).‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٢١‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان اﻋـﻀﺎء »ﻣﺤـﻮر ﺷـﺮارت« ﻣﻌﺮﻓـﻲ‪ ،‬و ـ‬

‫ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ "ﮔــﺰارش ﻣﻮﻗﻌﻴــﺖ ﻫــﺴﺘﻪاي‪ "1‬در ﺳــﺎل‬
‫‪ 2002‬ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﺑـﻪ ﮔﻨﮕـﺮه اﻋـﻼم ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ـ ﺳـﻮرﻳﻪ‬
‫و ﻟﻴﺒﻲ را ﻧﻴﺰ ﺧﻄﺮاﺗـﻲ »ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ« ﻣـﻲﺧﻮاﻧـﺪ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﻲ‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﻦ و روﺳﻴﻪ »ﻧﮕﺮان ﻛﻨﻨﺪه« ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﻮﭼﻜﻲ اﺳـﺖ ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﻣﻬـﻢ ﻛـﻪ ﭼـﺮا‬
‫ﺗــﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻــﺮ ﺟﻬــﺎن ﺑــﺪﻳﻦ ﺳــﺎن ﺑــﻪ ﺧﻄﺮﻧــﺎكﺗــﺮﻳﻦ‬
‫ﻧﻘﻄــﺔ ﻣﻤﻜــﻦ رﺳــﻴﺪه‪ ،‬ﻧﻘﻄــﻪاي از ﺗﻬﺪﻳــﺪات ﺟﻨــﮓ و‬
‫ﺑــﻲﺛﺒــﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻛــﻪ در دورة ﻣﻮﺟﻮدﻳــﺖ اﺗﺤــﺎد ﺷــﻮروي‬
‫ﻫﻴﭽﮕﺎه ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ .‬ﺟﻨـﮓ ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﻪ ﻋـﺮاق و دﻳﮕـﺮ‬
‫ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻇّـﻦ ﻗـﻮي ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﺧﻮاﻫﻨـﺪ آﻣـﺪ در‬
‫ﭼـــﺎرﭼﻮب ﻣﻨﻄـــﻖ ﺳﻴﺎﺳـــﺖ ﺧـــﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜـــﺎ و‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ اوﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﻃـﻮل دﻫـﻪ اي ﻛـﻪ از‬
‫ﺳﻘﻮط ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻣـﻲﮔـﺬرد‪ ،‬ﺳـﺮ ﺑـﺮ آوردهاﻧـﺪ‪ .‬و دوﻟـﺖ‬
‫ﺑــﻮش اﻳــﻦ ﺳﻴﺎﺳــﺖﻫــﺎ را ﺻــﺮﻓﺎً ﺑــﻪ ﻧﻘﻄــﺔ اوج ﺧــﻮد‬
‫رﺳﺎﻧﺪه‪.‬‬

‫‪١‬‬
‫)‪(Nuclear Posture Review‬‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٢٢‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫اﻣــــﺮوز در ﺟﻬــــﺎﻧﻲ زﻧــــﺪﮔﻲ ﻣــــﻲﻛﻨــــﻴﻢ ﻛــــﻪ‬

‫»ﻳﻚﺟﺎﻧﺒـﻪﮔﺮاﺋـﻲ‪ «1‬آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻋﻈـﻴﻢ رﺷـﺪ‬
‫ﻛــﺮده و اﻋﻤــﺎل زور ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان وﺳــﻴﻠﺔ ﺑﺮﮔﺰﻳــﺪهاي در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠــﻪ ﺑــﺎ ﻫــﺮ ﻧــﻮع ﻣﻌــﻀﻞ ـ آﻧﻬــﺎﺋﻲ ﻛــﻪ ﻧﻴــﺎز ﺑــﻪ‬
‫راهﺣــﻞﻫــﺎي ﺳﻴﺎﺳــﻲ دارﻧــﺪ ـ ﺗﺒــﺪﻳﻞ ﺷــﺪه اﺳــﺖ‪.‬‬
‫واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺑـﻪ داﺷـﺘﻦ ﻣﺘﺤـﺪ ﺗﻤﺎﻳـﻞ ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫وﺟــﻮد اﻳﻨﻜــﻪ ﻣــﺸﺎوره و ﻣــﺼﺎﻟﺤﻪ ﺑــﺎ آﻧــﺎن را ﻗﺒــﻮل‬
‫ﻧﺨﻮاﻫــﺪ ﻛــﺮد؛ اﻳ ـﻦ اﻣــﺮ ﺑﻴــﺸﺘﺮ ﻧــﺸﺎﻧﺔ ﺗﻐﻴﻴــﺮ روش و‬
‫ﻧﮕﺮش اﺳﺖ ﺗـﺎ ﺻـﺮﻓﺎً ﺑﺮﺧـﻮردي ﻧـﻮﻳﻦ‪ .‬اﺗﺤﺎدﻳـﻪﻫـﺎﺋﻲ‬
‫از ﻗﺒﻴﻞ ﻧـﺎﺗﻮ ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻋﻤﻴـﻖ و ﺷـﺎﻳﺪ ﻗﻄﻌـﻲ دﭼـﺎر‬
‫دودﺳﺘﮕﻲ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬روﻧـﺪي ﻛـﻪ ﻣـﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒـﻞ از دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ‬
‫ﺟﻮرج ﺑـﻮش ﺑـﻪ ﻣﻘـﺎم رﻳﺎﺳـﺖﺟﻤﻬـﻮري ﺷـﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﺑﻮد وﻟـﻲ ﺟﻨـﮓ ﻋـﺮاق آﻧـﺮا ﻋﻤﻴـﻖ ﺗـﺮ ﻛـﺮد‪ .‬ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﻠــﻞ‪ ،‬ﻛــﻪ ﻛــﺎخ ﺳــﻔﻴﺪ ﺣﺘــﻲ ﻗﺒــﻞ از آﻧﻜــﻪ آﻣﺮﻳﻜــﺎ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑــﻞ ﺷــﻮراي اﻣﻨﻴــﺖ در ﻣــﺬاﻛﺮاﺗﻲ ﺗﻠــﺦ در ﻣــﻮرد‬

‫‪(Unilateralism) ١‬‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٢٣‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻋﺮاق ﺑـﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ روﺑـﺮو ﺷـﻮد ﻗـﺼﺪ ﺧﻼﺻـﻲ از او را‬

‫داﺷــﺖ‪ ،‬اﻳﻨــﻚ ﺑــﺮاي آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﻪ ﻣﺮاﺗــﺐ از اﻫﻤﻴــﺖ‬
‫ﻛــﻢﺗــﺮي ﺑﺮﺧــﻮردار ﺷــﺪه اﺳــﺖ‪ .‬ﻣﻠــﺖﻫــﺎﺋﻲ از ﺟﻤﻠــﻪ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬آﻟﻤﺎن و روﺳـﻴﻪ ﻛـﻪ ﺳـﺎﺑﻖ ﺑـﺮ اﻳـﻦ دوﺳـﺘﺎن او‬
‫ﺑــﻪ ﺷ ـﻤﺎر ﻣــﻲرﻓﺘﻨــﺪ‪ ،‬اﻳﻨــﻚ در ﻣﻴــﺎن ﺳﺮﺳــﺨﺖﺗــﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﺪان او ﺟﺎي دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﻴﺶ از ﭘــﻴﺶ ﺑــﻪ ﻳــﻚ »اﺑــﺮ ﻗــﺪرت‬
‫ﻳﺎﻏﻲ« و ﻣﺪاﺧﻠﻪﺟـﻮ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺷـﺪه و ﺑـﻪ دﺳـﺖ اﻓـﺮادي‬
‫اداره ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗـﺮس و اﺿـﻄﺮاب ﻓﺰاﻳﻨـﺪهاي ﻧـﻪ ﻓﻘـﻂ‬
‫در ﻣﻴﺎن دﺷـﻤﻨﺎن ﺑﻠﻜـﻪ در ﻣﻴـﺎن دوﺳـﺘﺎن او ﻧﻴـﺰ ﺣـﺎﻛﻢ‬
‫ﻣــﻲ ﻛﻨﻨــﺪ‪ .‬اوﻟــﻴﻦ ﻫــﺪف او ﺳــﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ دوﺑــﺎره ﺑــﻪ‬
‫ﺟﻬــﺎن اﺳــﻼم اﺳــﺖ‪ ،‬ﺧــﺼﻮﺻﺎً در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧــﻪ‪ .‬ﭼﻨــﻴﻦ‬
‫ﺗﺼﻮر ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ ﺑﺮﮔـﺰاري اﻧﺘﺨﺎﺑـﺎت در اﻳـﻦ ﻛـﺸﻮرﻫﺎ‬
‫ﻧﺘﻴﺠــﺔ ﻣﻄﻠــﻮب را ﺣﺎﺻــﻞ ﻛﻨــﺪ‪ ،‬وﻟــﻲ ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ در‬
‫ﺗﺮﻛﻴــﻪ‪ ،‬ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن و ﻛﻮﻳــﺖ ﺑــﻪ اﺛﺒــﺎت رﺳــﻴﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎﺑــﺎت‬
‫آزاد ﺑﻪ ﺗﻮدهﻫﺎ اﻳﻦ اﻣﻜـﺎن را ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ ﺧـﺸﻢ ﺧـﻮد‬
‫را از ﺳﻴﺎﺳــﺖﻫــﺎي آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻧﻴــﺰ ﺑــﻪ ﻧﻤــﺎﻳﺶ ﮔﺬارﻧــﺪ‪،‬‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٢٤‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺳﻴﺎﺳــﺘﻬﺎﺋﻲ ﻛــﻪ ﻋﻤــﻼً ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ ﺗﺰﻟــﺰل از‬

‫اﺳـــﺮاﺋﻴﻞ در رأس آن ﻗـــﺮار ﮔﺮﻓﺘـــﻪ‪ .‬ﻫﻤـــﺎﻧﻄﻮر ﻛـــﻪ‬
‫ﺑـــﺴﻴﺎري از ﺳـــﻨﺠﺶﻫـــﺎي اﻓﻜـــﺎر ﻋﻤـــﻮﻣﻲ ﻧـــﺸﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﻨـﺪ‪ ،‬اﻓﻜـﺎر ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺻــﻮرﺗﻲ ﭘﺎﻳــﺪار و ﺑــﺎ ﺻــﺮاﺣﺖ ﺗﻤــﺎم در ﻫﻤــﺔ ﻣﻨــﺎﻃﻖ‬
‫ﺟﻬــﺎن‪ ،‬ﻧــﻪ ﺻــﺮﻓﺎً ﻛــﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑــﻲ و ﻣــﺴﻠﻤﺎن ﻛــﻪ‬
‫ﺣﺘــﻲ در اروﭘــﺎ و آﺳــﻴﺎ ﻧﻴــﺰ‪ ،‬ﺣــﺎﻟﺘﻲ اﻧﺘﻘــﺎدي ﺑــﻪ ﺧــﻮد‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﻴﭽﮕﺎه ﺗﺎ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺣـﺪ ﺑـﻲ وﺟـﻪ ﻧﺒـﻮده‪.‬‬
‫از ﻛــﺮة ﺟﻨــﻮﺑﻲ و ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺗــﺎ آﻟﻤــﺎن و ﻓﺮاﻧــﺴﻪ‬
‫»آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺳــﺘﻴﺰي‪ «1‬ﺑــﺮ ﺳﻴﺎﺳــﺖ ﻛــﺸﻮرﻫﺎ ﺳــﺎﻳﻪ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘــﻪ‪ .‬ﺟﻨــﮓ ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﻪ ﻋــﺮاق ﻓﻘــﻂ ﺑــﻪ آن ﺷــﺪت‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺨﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﮕــﻲ ﻛــﻪ آﻣﺮﻳﻜــﺎ در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺑــﻪ راه اﻧــﺪاﺧﺖ‬
‫روﺳﺎي ﻗﺒﺎﻳـﻞ ﻣـﺴﻠﺢ و ﻃﺮﻓـﺪار آﻣﺮﻳﻜـﺎ را ﺑـﻪ ﻗـﺪرت‬
‫رﺳــﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻘــﻂ در ﻛﺎﺑــﻞ اﺳــﻤﺎً دوﻟﺘــﻲ وﺟــﻮد دارد‪ .‬ﺑــﻪ‬
‫دﺳــﺖ دادن اﻳــﻦ ﻧﺘﻴﺠــﻪ‪ ،‬ﺑــﺴﻴﺎري از ﻛــﺸﻮرﻫﺎ را ﻛــﻪ از‬

‫‪(Anti-Americanism) ١‬‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٢٥‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫آﻣﺮﻳﻜــﺎ در ﺟﻨــﮓ اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﻛﺮدﻧــﺪ ﻣﺘﻘﺎﻋــﺪ‬

‫ﻛﺮد ﻛـﻪ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ در ﻓـﺮداي ﻣﺪاﺧﻠـﻪ ﺟـﻮﺋﻲ ﻫـﺎي‬
‫ﺧــﻮد ﭘﺎﻳــﺪاري و اﺳــﺘﺤﻜﺎم ﺑــﺮاي ﻣﻠــﺖﻫــﺎ ﺑــﻪ ارﻣﻐــﺎن‬
‫ﻧﺨﻮاﻫــﺪ آورد‪ .‬اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن در ﺷــﺮاﻳﻄﻲ ﻛــﻪ ﻣــﺸﻜﻼت‬
‫ﺑﻲﺷﻤﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻗﺘـﺼﺎدي ﺟﻨـﮓ ﻫﻨـﻮز ﺑـﺮاﻳﺶ ﺣـﻞ‬
‫ﻧﺸﺪه ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧـﺪه‪ ،‬دوﺑـﺎره ﺑـﻪ اوﻟـﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨـﺪة ﺗﺮﻳـﺎك‬
‫ﺟﻬــﺎن‪ ،‬و ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ روزاﻓــﺰون ﺑــﻪ ﻣﻬــﻢﺗــﺮي ﭘﺎﻳﮕــﺎه‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧـﺪه ﻫـﺎي ﻃﺎﻟﺒـﺎن و اﻟﻘﺎﻋـﺪه ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﺖﻫــﺎي واﺷــﻨﮕﺘﻦ در ﻋــﺮاق ﺑــﻪ اﺗﺤــﺎد ﮔــﺴﺘﺮدة‬
‫ﺿﺪﺗﺮورﻳــﺴﺘﻲ ﻛــﻪ در ﺳــﺎل ‪ 2001‬ﺷــﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺑــﻮد‬
‫ﺿــﺮﺑﺔ ﻋﻈﻴﻤــﻲ ﻓــﺮود آورد‪ .‬و ﻣــﺴﺌﻠﺔ ﻧﮕــﺮان ﻛﻨﻨــﺪهﺗــﺮ‬
‫اﻳﻨﻜــﻪ‪ ،‬ﭘــﺲ از ﺟﻨــﮓ ﺑــﻪ اﺛﺒـﺎت رﺳــﻴﺪ ﻛــﻪ ﺑﺎزﺳــﺎزي‬
‫ﻋــﺮاق ﺑــﻴﺶ از آﻧﭽــﻪ ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ ﺷــﺪه ﺑــﻮد ﺑــﻪ ﭘــﻮل و‬
‫ﻧﻴــﺮوي اﻧــﺴﺎﻧﻲ ﻧﻴــﺎز دارد و آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻗــﺼﺪ دارد ﺳــﺎﻟﻬﺎ‬
‫ﻋﺮاق را در اﺷـﻐﺎل ﺧـﻮد ﻧﮕـﺎه دارد‪ .‬ﺑـﻦ ﻻدن از ﺻـﺪام‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻨﺰﺟﺮ ﺑﻮد و ﻫـﻴﭻ ﮔﻮﻧـﻪ ارﺗﺒـﺎﻃﻲ ﻣﻴـﺎن اﻳـﻦ دو‬
‫وﺟــﻮد ﻧﺪاﺷــﺖ‪ ،‬وﻟــﻲ ﺟﻨــﮓ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﻪ ﻋــﺮاق‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٢٦‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻋﻄــﺶ ﺗﺮورﻳــﺴﻢ را ﺑــﻪ ﺧــﻮﺑﻲ ﺗﻮاﻧــﺴﺖ در ﺟﻬــﺎن‬

‫اﻓــﺰاﻳﺶ دﻫــﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻــﺔ ﻛــﻼم‪ ،‬ﺟﻬــﺎن ﺑــﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﺘــﺮ و‬
‫ﭘﻴﭽﻴــﺪهﺗــﺮ از آن اﺳــﺖ ﻛــﻪ آﻣﺮﻳﻜــﺎ‪ ،‬ﻋﻠﻴــﺮﻏﻢ ﻗــﺪرت‬
‫ﺧﺎرقاﻟﻌﺎدة ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻣﻮر آﻧﺮا ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎ از ﻧﻈــﺮ ﻧﻈــﺎﻣﻲ »ﻳــﻚﺟﺎﻧﺒــﻪﮔــﺮا« ﺷــﺪه‪ ،‬و‬
‫ﻣﻮاﺿـــﻊ او ﺑـــﻪ ﻣـــﺴﺎﺋﻞ ﺑﻴـــﺸﻤﺎري‪ ،‬از ﺟﻠـــﻮﮔﻴﺮي از‬
‫ﺗﻮاﻓــﻖﻧﺎﻣــﺔ ﺳــﺎزﻣﺎن ﻣﻠــﻞ در ﻣــﻮرد آﻟــﻮدﮔﻲ ﺟﻴــﻮه در‬
‫ﻓﻮرﻳﺔ ﺳﺎل ‪ 2003‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗـﺎ ﻳﺎراﻧـﻪﻫـﺎي ﺑـﺎﻻﺋﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﻮﻻد آﻣﺮﻳﻜـﺎ اراﻳـﻪ ﻣـﻲ دﻫـﺪ و آﻳﻨـﺪة "ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ "1‬ـ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺧـﻮد آﻧـﺮا ﺑـﻪ وﺟـﻮد‬
‫آورده ـ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﻲاﻧﺪازد‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ‪.‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭘﺎﻳﺪار در ﭘـﻴﺶ ﻓـﺮض ﻫـﺎ و روش ﻫـﺎي اﻋﻤـﺎل‬
‫ﺷﺪه در ﻧﻈﺎم ﺟﻬـﺎﻧﻲ از ﺟﺎﻧـﺐ دوﻟـﺖ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺑـﺴﻴﺎري‬
‫ﺷﺨــﺼﻴﺖﻫــﺎي آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ را ﺑــﻪ ﻫﻤــﺎناﻧــﺪازه ﻣﻨﻘﻠــﺐ‬
‫ﻛـــﺮده ﻛـــﻪ ﺷـــﻬﺮوﻧﺪان ﻋـــﺎدي را‪ .‬ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴـــﺴﻢ‪،‬‬
‫ﻣــﺬﻫﺒﻲﻧﻤــﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻈــﻪﻛــﺎري از ﻫــﺮ ﻗﻤــﺎش‪ ،‬ﻛــﻪ در‬

‫‪(World Trade Organization) ١‬‬

‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٢٧‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺧــﺪﻣﺖ ﺗــﻮﺟﻴﻬﻲ روﺷــﻨﻔﻜﺮاﻧﻪ از ﻋﻤﻠﻴــﺎت ﻧﻈــﺎﻣﻲ‬

‫ﭘﺮﺧــﺮج و ﺳﻴﺎﺳــﺘﮕﺬاري ﺧــﺎرﺟﻲ دوﻟــﺖ ﺑــﻮش ﻗــﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼـﻪ ﺑﻴـﺸﺘﺮ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴـﺎن را از ﺧـﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧـﻪ‬
‫ﻛــﺮده‪ .‬ﻧﻈﺮﺳــﻨﺠﻲﻫــﺎ ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ ﻓﺰاﻳﻨــﺪه ﻧﻤﺎﻳــﺎﻧﮕﺮ آن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﺘﻴﺠﺔ اﻧﺘﺨﺎﺑـﺎت ﻧﻴـﺰ ﻣـﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ آﻧـﺮا ﺑـﻪ ﻣﻨـﺼﺔ‬
‫ﻇﻬﻮر ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑـﺎ در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻧﺒـﻮد ارﺗﺒـﺎط ﻣﻴـﺎن‬
‫رژﻳــﻢ ﻋــﺮاق و ﺑــﻦﻻدن ﻳــﺎ وﺟــﻮد ﺳــﻼﺣﻬﺎي ﻛــﺸﺘﺎر‬
‫ﺟﻤﻌﻲ ﻛﻪ ﻫـﺮ دو اﻣـﺮ‪ ،‬ﺛﺎﺑـﺖ ﺷـﺪه و ﻳـﺎ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺷـﺪ‬
‫ﻛﻪ اﺳﻄﻮرهاي ﺑﻴﺶ ﻧﺒـﻮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺳـﺎزﻣﺎن ﺳـﻴﺎ ﺑـﺎ وﺟـﻮد‬
‫درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي ﭘﻴﮕﻴـﺮ‪ ،‬دﻳﮕـﺮ ﺗﻤـﺎﻳﻠﻲ ﺑـﻪ دروغﭘـﺮدازي‬
‫ﻧــﺪارد‪ .‬اﻳﺠــﺎد ﺷــﻜﺎف در ﺳــﺎزﻣﺎن آﺗﻼﻧﺘﻴــﻚ ﺷــﻤﺎﻟﻲ و‬
‫ﻳــﺎ ﻧﺎﺑــﺴﺎﻣﺎﻧﻲ در رواﺑــﻂ ﺑــﺎ روﺳــﻴﻪ و ﭼــﻴﻦ ﺑــﺮاي‬
‫ﺟﻤﻬــﻮريﺧﻮاﻫــﺎن ﺳــﻨﺘﻲ ـ ﻛــﺴﺎﻧﻲ ﻛــﻪ ﭘــﺪر ﺟــﻮرج‬
‫ﺑﻮش از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ آﻧﺎن ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﻲرود ـ ﻳـﻚ ﺟﻨـﻮن‬
‫ﺗﻜــﺎندﻫﻨــﺪه اﺳــﺖ‪ .‬ﺣﺘــﻲ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﻧﻴــﺰ ﻣﻤﻠــﻮ از‬
‫اﻓــﺴﺮاﻧﻲ اﺳــﺖ ﻛــﻪ در ﺑﺮاﺑــﺮ ﻣﺨــﺎرج ﺳﺮﺳــﺎمآور‬
‫ﺗﻤــﺎﻳﻼت اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴــﺴﺘﻲ ﻛــﻪ در ﺣــﺎل ﺣﺎﺿــﺮ ﺑــﺮ ﻛــﺎخ‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٢٨‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺳــﻔﻴﺪ ﺣــﺎﻛﻢ ﺷــﺪهاﻧــﺪ ﺑﺮﺧــﻮردي اﻧﺘﻘــﺎدي اﺗﺨــﺎذ‬

‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺗﻜﻴﻪ ﺑـﺮ ﻗـﺪرت ﻧﻈـﺎﻣﻲ و ﭘـﻴﺶراﻧـﺪن‬
‫ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟـﻪﻫـﺎﺋﻲ ﺑـﻲﺳـﺎﺑﻘﻪ ﺛﻤـﺮي ﺑـﻪ ﺑـﺎر ﻧﺨﻮاﻫـﺪ‬
‫آورد‪ .‬ﺣﺘــﻲ راﻣــﺴﻔﻠﺪ‪ 1‬در ﻳﺎدداﺷــﺘﻲ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧــﻪ در ‪16‬‬
‫اﻛﺘﺒــﺮ ‪ 2003‬ﻛــﻪ ﺳــﺮﻳﻌﺎً ﺑــﻪ ﺧــﺎرج درز ﻛــﺮد‪ ،‬ﻗﺒــﻮل‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‪" ،‬ﻣﻴﺰاﻧﻲ ﺑﺮاي اﻳـﻦ ﻛـﻪ در ﺟﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﺑـﺮ‬
‫ﻋﻠﻴــﻪ ﺗﺮورﻳــﺴﻢ در ﺣــﺎل ﺑــﺮد ﻳــﺎ ﺑﺎﺧــﺖ ﻫــﺴﺘﻴﻢ در‬
‫دﺳــﺖ ﻧــﺪارﻳﻢ"‪ .‬ﺑﺤﺮاﻧــﻲ ﻋﻤﻴــﻖ اﻋﺘﻤــﺎد ﺑــﻪ ﻧﻔــﺲ در‬
‫ﺣـﺪ ﺗـﺼﻤﻴﻢﮔﻴـﺮان را ﻣﺘﺰﻟـﺰل ﻛـﺮده ـ دﻗﻴﻘـﺎً ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن‬
‫ﺻﻮرت ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ وﻳﺘﻨﺎم ﭘﻴﺶ آﻣﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻜــﻪ ﭼﮕﻮﻧــﻪ و ﭼــﺮا در رواﺑــﻂ اﻧــﺴﺎﻧﻲ ﺑــﻪ ﭼﻨــﻴﻦ‬
‫ﺑﻦﺑﺴﺖ ﺧﻄﺮﻧـﺎﻛﻲ ﻓﺮواﻓﺘـﺎدهاﻳـﻢ‪ ،‬و ﭼـﺮا ﺟﻬـﺎن اﻣـﺮوز‬
‫در داﻣــﺎن ﺑﺤﺮاﻧــﻲ ﭘﺎﻳــﺪار ﻛــﻪ ﺳــﺎﻟﻬﺎي دراز ﺑــﻪ ﻃــﻮل‬
‫ﺧﻮاﻫــﺪ ﻛــﺸﻴﺪ ﻗــﺮار ﮔﺮﻓﺘــﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺿــﻮع "ﻗــﺮن ﻧــﻮﻳﻦ‬
‫ﺟﻨﮓ" ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪(Rumsfeld) ١‬‬
 ‫ﺳﺨﻦﻧﺨﺴﺖ‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1994‬ﺷﺮح ﺣـﺎل ﻣﻠـﺖ ﻫـﺎﺋﻲ را ﻛـﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً از‬

‫ﻗــﺪرت ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﻳﻜــﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮﺧــﻮردار ﺑﻮدﻧــﺪ و ﺑــﺎ اﻳــﻦ‬
‫وﺟﻮد ﺑﻠﻨﺪﭘﺮوازاﻧـﻪ ﻗـﺼﺪ ﺑـﻪ اﻧﻘﻴـﺎد ﻛـﺸﻴﺪن دﻳﮕـﺮان را‬
‫در ﺳــﺮ ﻣــﻲﭘﺮوراﻧﺪﻧــﺪ در ﻛﺘــﺎب "ﻗــﺮنﺟﻨــﮓ‪ "١‬ﺑــﻪ‬
‫ﭼــﺎپ رﺳــﺎﻧﺪم‪ .‬دورة ‪ 1914‬ﺑــﻲﻧﻬﺎﻳــﺖ ﻣﺨــﺮب ﺑــﻮد‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﺑﺎ اﻳـﻦ وﺟـﻮد ﻧـﻮﻋﻲ ﺗـﻮازن ﻧـﺴﺒﻲ ﻗـﺪرت وﺟـﻮد‬
‫داﺷﺖ ﻛﻪ دﻫﻪﻫـﺎ ﺑﺮﺧـﻮرد ﻧﻈـﺎﻣﻲ و دورهﻫـﺎي ﺻـﻠﺤﻲ‬
‫ﻛـﻪ ﺑــﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ اﺟﺘﻨــﺎبﻧﺎﭘـﺬﻳﺮ ﺑــﻪ ﺟﻨـﮓﻫــﺎﺋﻲ ﺣﺘــﻲ‬

‫‪ (Century of War) ١‬در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻛﻮﻟﻜﻮ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﺗﺠﺮﺑﺔ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺟﻨﮓ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ اول‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻴﺎن و ﺑﺎزﺗﺎبﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﻦ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت را در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺌﻮري‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ او ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ »ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ و ﺑﻠﺸﻮﻳﺴﻢ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻫﻮﻟﻨﺎك ﺟﻨﮓ اول‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ«‪ ،‬ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
 ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٣٠‬‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻧﺨﺴﺖ‬

‫ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺗﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ وﺟـﻮد آورد‪ .‬ﺷـﺮاﻳﻂ در دﻫـﺔ‬

‫اﺧﻴــﺮ ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ ﺑﻨﻴــﺎدي ﺗﻐﻴﻴــﺮ ﻛــﺮده‪ ،‬و ﻫــﻴﭻ ﻣﻠﺘــﻲ‬
‫ﻗــﺎدر ﻧﻴــﺴﺖ ﺑــﺎ ﻗــﺪرت ﻧﻈــﺎﻣﻲ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑﺮاﺑــﺮي‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻨﻜـﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴـﺴﻢ ﻋﻤـﻼً ﻧـﺎﺑﻮد ﺷـﺪه و‬
‫دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان از وﺟـﻮد او ﺑـﺮاي ﺗﺒﻴـﻴﻦ رﻓﺘـﺎر اﻳـﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤــﺪ و ﻣﺘﻔﻘــﻴﻦ او ﺑﻬــﺮهاي ﮔﺮﻓــﺖ‪ ،‬ﺟﻨــﮓاﻓﺰارﻫــﺎي‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮاي ﺟﻬﺎن ﺻﻠﺢ ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﻧﻴﺎوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺎن از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﭘﻴﭽﻴـﺪهﺗـﺮ و از ﻧﻈـﺮ ﺳﻴﺎﺳـﻲ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﺰﻟﺰلﺗـﺮ ﺷـﺪه‪ .‬ﺟﻨـﮓ ﺳـﺮد ﭘﺎﻳـﺎن ﻳﺎﻓﺘـﻪ‪ ،‬وﻟـﻲ‬
‫ﺧﻄــﺮات و واﻗﻌﻴــﺖ ﺟﻨــﮓ ﺣــﻲ و ﺣﺎﺿــﺮ اﺳــﺖ‪.‬‬
‫ﺳــﻼحﻫــﺎ از ﻫــﺮ ﻧــﻮع‪ ،‬ﻫــﻢ ﻣﺨــﺮبﺗﺮﻧــﺪ و ﻫــﻢ ﺑــﻪ‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ وﺳﻴﻊﺗﺮ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣـﻮادث ﻣـﺼﻴﺒﺖﺑـﺎر‬
‫‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 2001‬ﺑــﻪ روﺷــﻨﻲ ﺗﻤــﺎﻣﻲ اﻳــﻦ ﻋﻮاﻣــﻞ‬
‫ﻣﺨــﺮب را‪ ،‬در درون ﺧــﺎك اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ‪ ،‬ﺑــﻪ ﻧﻘﻄــﺔ‬
‫اوج ﺧـﻮد رﺳـﺎﻧﺪ‪ .‬دﻻﻳــﻞ ﻣﺤـﺴﻮﺳﻲ ﺑــﺮاي وﻗـﻮع اﻳــﻦ‬
‫ﺣــﻮادث وﺟــﻮد داﺷــﺖ ـ و اﻳــﻦ واﻗﻌﻴــﺖ ﻛــﻪ ﭼــﺮا در‬
‫دورة رﺷﺪ ﻓﺰاﻳﻨـﺪة ﻧﺒـﻮد اﻣﻨﻴـﺖ زﻧـﺪﮔﻲ ﻣـﻲﻛﻨـﻴﻢ و ﺑـﻪ‬
 ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٣١‬‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻧﺨﺴﺖ‬

‫اﺣﺘﻤﺎل زﻳﺎد ﺷﺎﻫﺪ ﻓﺎﺟﻌـﻪ ﻫـﺎي ﺑﻴـﺸﺘﺮي از اﻳـﻦ دﺳـﺖ‬

‫و ﻋﻜــﺲاﻟﻌﻤــﻞﻫــﺎﺋﻲ ﻛــﻪ اﻳﺠــﺎد ﻛﺮدﻧــﺪ‪ ،‬ﺧــﻮاﻫﻴﻢ ﺑــﻮد‪.‬‬
‫در ﺻــﻔﺤﺎﺗﻲ ﻛــﻪ ﺑــﻪ دﻧﺒــﺎل ﻣــﻲآﻳــﺪ دﻻﻳﻠــﻲ را ﺑــﺮاي‬
‫ﺗﻮﺟﻴــﻪ ﺣــﻮادث ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ و ﺑــﺮاي اﻳﻨﻜــﻪ ﭼــﺮا‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﺘﻮاﻧـﺴﺖ از ﺑـﻪ زاﻧـﻮ‬
‫در آﻣﺪن ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﻬﺮه اي ﮔﻴـﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﻫـﻢ ﻣﺘﺰﻟـﺰل ﺗـﺮ‬
‫و ﻫــﻢ ﻣﺨــﺮبﺗﺮﺷــﺪ‪ ،‬ﺑــﻪ اﺧﺘــﺼﺎر ﺑﻴــﺎن ﻣــﻲﻛــﻨﻢ‪ .‬و در‬
‫ﻫﻤــﻴﻦ ﻣ‪‬ﻘــﺎم ﺗﻼﺷــﻲ ﺧــﻮاﻫﻢ داﺷــﺖ ﺑــﺮاي آﻧﻜــﻪ ﺑــﻪ‬
‫ﭘﺮﺳﺸﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻛـﻪ در ﻋﻨـﻮان ﻛﺘـﺎب آﻣـﺪه‪" ،‬آﻳـﺎ ﻗـﺮن‬
‫دﻳﮕــﺮي از ﺟﻨــﮓ ﺑــﻪ دﻧﺒــﺎل ﺧﻮاﻫــﺪ آﻣــﺪ؟"‪ ،‬ﭘﺎﺳــﺨﻲ‬
‫ﺑﺪﻫﻢ‪.‬‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ ﺗﻨﻬـﺎ ﻛـﺸﻮري اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺟــﺎهﻃﻠﺒــﻲ‪ ،‬ﻗــﺪرت ﻧﻈــﺎﻣﻲ و ﻓﺮﺿــﺎً ﻣﻨــﺎﺑﻊ اﻗﺘــﺼﺎدي‬
‫ﻻزم را ﺑــﺮاي ﺳــﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧــﻮﻳﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷــﺖ ﺳﻴﺎﺳــﻲ‬
‫دوﻟــﺖﻫــﺎ در ﻫــﺮ ﮔﻮﺷــﺔ ﺟﻬــﺎن ﻛــﻪ ﻻزم ﺑﺪاﻧــﺪ‪ ،‬در‬
‫اﺧﺘﻴــﺎر دارد‪ .‬وﻟــﻲ اﻳــﻦ ﺑﺮﺗــﺮي ﺗﺒــﺪﻳﻞ ﺑــﻪ ﻧــﺴﺨﻪاي‬
‫ﺑــﺮاي ﺷﻜــﺴﺖ‪ ،‬و ﺟﻨــﮓﻫــﺎﺋﻲ ﺑﻴـﺸﺘﺮ ﺷــﺪه‪ .‬اﻳﻨــﻚ ﺑــﻪ‬
 ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻧﺨﺴﺖ‬

‫ﺻﺮاﺣﺖ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛـﻪ ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﻣﺨـﺮب اﻳـﻦ ﺳﻴﺎﺳـﺘﮕﺬاري‬

‫ﺧﺎرﺟﻲ آﻧﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺧـﺎك ﻛـﺸﻮر آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻧﺰدﻳـﻚ ﺷـﺪه‬
‫ﻛﻪ در ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر ﻣﻲﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ در ﺟﻨـﮓ ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﻪ ﻃﺎﻟﺒـﺎن‬
‫در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﻓــﺎﺗﺢ ﺷــﺪ؛ در ﺣﺎﻟﻴﻜــﻪ اﮔــﺮ ﻃﺎﻟﺒــﺎن‬
‫دوﺑــﺎره ﺳــﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺷــﻮﻧﺪ و ﺟﻨﮕــﻲ ﭼﺮﻳﻜــﻲ ﺑــﻪ راه‬
‫ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺣﺘـﻲ ﮔﻮﻳـﺎﺗﺮ از اﻳـﻦ ﻫـﻢ ﺑـﺸﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲآﻳﺪ ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘـﺲ‪ ،‬ﭼـﻪ ﭼﻴـﺰي در ﻣﻴـﺎن اﺳـﺖ؟ ﻇـﺎﻫﺮاً‬
‫ﺑﺤـــﺮان اﻓﻐﺎﻧـــﺴﺘﺎن در ﻃـــﻮل دورهاي ﻛـــﻪ ﻣـــﺪت آن‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ اﺳــﺖ ﭘﺎﻳــﺎن ﻣــﻲﭘــﺬﻳﺮد‪ ،‬ﺑــﺎ اﻳــﻦ‬
‫وﺟــﻮد اﻳــﻦ ﻛــﺸﻮر از ﻧﻈــﺮ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﻣﺘﺰﻟــﺰل ﺷــﺪه و‬
‫اﺣﺘﻤــﺎﻻً ﺑــﺮاي ﻗــﺪرتﻫــﺎي ﺧــﺎرﺟﻲ ـ ﺧــﺼﻮﺻﺎً‬
‫ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎﻧﺶ ـ ﻣـﺸﻜﻞ آﻓـﺮﻳﻦ ﺷـﺪه و ﺳـﺮ ﺑـﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫آورد‪ .‬وﻟــﻲ اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﻛــﺸﻮر ﺑــﺎ اﻫﻤﻴﺘــﻲ ﺑــﻪ ﺷــﻤﺎر‬
‫ﻧﻤﻲآﻳـﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘـﺖ اﺳـﻤﺎً ﻳـﻚ ﻛـﺸﻮر اﺳـﺖ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫دﺳﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در روزﻫـﺎي ﺳـﺮوري ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴـﺎ ﺳـﺮ ﻫـﻢ‬
 ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻧﺨﺴﺖ‬

‫ﺑﻨــﺪي ﺷــﺪه‪ .1‬ﺑﺤــﺮانﻫــﺎي ﺑــﺴﻴﺎر ﻗﺎﺑــﻞ ﺗﻮﺟــﻪﺗــﺮي در‬

‫ﻧﻘـــﺎط دﻳﮕـــﺮ ﺑـــﻪ وﺟـــﻮد ﺧﻮاﻫـــﺪ آﻣـــﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠـــﻪ‬
‫ﺟﻨــﮓﻫــﺎي داﺧﻠــﻲ ﻣﻴــﺎن ﻛــﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ ﻛــﻪ در آﻧــﺎن‬

‫‪ ١‬اراﺋﺔ ﺗﺎرﻳﺨﭽﺔ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ از اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺮاي درك ﻧﻈﺮات ﻛﻮﻟﻜﻮ ﺷﺎﻳﺪ ﻻزم‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اواﺋﻞ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪» ،‬ﺷﺎهﺷﺠﺎع«‪ ،‬در ﺷﻬﺮ ﭘﻴﺸﺎور‬
‫ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪة اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﻮﻧﺖ اﺳﺘﻴﻮوارت اﻟﻔﺎﻳﻨﺴﺘﻮن )‪(Mountstuart Elphinstone‬‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﻛﺮده و ﻳﻚ ﻗﺮارداد دﻓﺎﻋﻲ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻠﺔ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ‬
‫ﻫﻨﺪ و ﻳﺎ ﺣﻤﻠﺔ اﻟﻜﺴﺎﻧﺪر اول‪ ،‬ﺗﺰار روﺳﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ اﻣﻀﺎء ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣﻪ ﺳﺮآﻏﺎز ﺣﻀﻮر ﮔﺴﺘﺮدة ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫وﺟﻮد‪ ،‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻓﺸﺎر ﺑﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را از ﺟﺎﻧﺐ ﺣﺎﻛﻢ ﺳﻴﻚ‪ ،‬راﻧﺠﻴﺪ ﺳﻴﻨﮓ‬
‫)‪ (Ranjid Singh‬اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻈﻴﻤﻲ از درآﻣﺪﻫﺎي اﻓﻐﺎنﻫﺎ را در‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ رودﺧﺎﻧﺔ اﻳﻨﺪوس ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻧﻈﺮ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﻣﺤﺪود ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ را‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺧﻮد ﻣﺠﺒﻮر‬
‫ﺑﻪ ﺟﺪاﺋﻲ از ﻣﻠﺖﻫﺎي ﻣﺘﻤﺪنﺗﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻳﺮان و روﺳﻴﻪ ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻮهﻧﺸﻴﻨﻲ وادار ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺷﻴﻮهاي ﻛﻪ ﻓﺮﺿﺎً آﻧﺎن را از ﮔﺰﻧﺪ دﺷﻤﻨﺎن‬
‫ﺑﺰرگ دور ﻣﻲداﺷﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪي ﺑﻌﺪ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر روسﻫﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪة آﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم اﻳﻮان‬
‫وﻳﺘﻜﻮﻳﭻ )‪ ،(Ivan Vitkevitch‬ﺑﻪ ﻛﺎﺑﻞ وارد ﺷﺪه و ﻗﺼﺪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن را دارد‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ دوره‪ ،‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﺟﻨﮓﻫﺎي داﺧﻠﻲ در ﻣﻴﺎن‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ وﺳﻴﻠﺔ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺣﻀﻮر ﺧﻮد در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻓﺮاﻫﻢ آورده‪ ،‬ارﺗﺶ‬
‫»اﻧﮕﻠﻴﺲـﻫﻨﺪ« ﻗﻨﺪﻫﺎر و ﻛﺎﺑﻞ را در اوت ‪ 1839‬اﺷﻐﺎل‪ ،‬و ﻓﺮدي ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫»ﺷﺎهﺷﺠﺎع« ـ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﺷﺎهﺷﺠﺎع اﺷﺘﺒﺎه ﻧﺸﻮد ـ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺸﺎور و‬
‫ﭘﻨﺠﺎب ﻛﻪ در ﻗﺪﻳﻢ ﻗﺴﻤﺘﻲ از اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺖ‪ ،‬در اﻳﻦ دوره از‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻛﺎﺑﻞ ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزي ﺑﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﺟﺎزه داد ﻛﻪ ﺧﻄﻮط‬
‫ﻣﺮزي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﺷﻤﺎل )‪ 11‬ﻣﺎرس ‪ (1895‬را ﺑﺎ روﺳﻴﻪ و در ﺟﻨﻮب )‪12‬‬
‫ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ (1893‬ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد در اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﺋﻲ ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻛﺸﻮر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫)ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
 ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٣٤‬‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻧﺨﺴﺖ‬

‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻣـﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻛـﻮﭼﻜﻲ ﺑـﻪ ﻋﻬـﺪه ﮔﺮﻓﺘـﻪ و در‬

‫ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﺎن اﮔـﺮ ﻧﻘـﺸﻲ ﺑـﻪ ﻋﻬـﺪه ﮔﻴـﺮد‪ ،‬ﺑـﺴﻴﺎر ﻣﺤـﺪود‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد‪ .‬اﻳـﻦ درﮔﻴـﺮيﻫـﺎ ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑـﻞ اﺟﺘﻨـﺎﺑﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮزﻳﻊ آزادﻧـﺔ ﺳـﻼحﻫـﺎ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل آورده‪ ،‬و در‬
‫اﻳﻦ ﻣ‪‬ﻘﺎم اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ‪ ،‬ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ ﺻـﺎدرﻛﻨﻨﺪة ﺳـﻼح‪،‬‬
‫ﻣﻮﺟــﺐ و ﺳــﺒﺐ ﺑــﺴﻴﺎري از آﺷــﻔﺘﮕﻲﻫــﺎﺋﻲ اﺳــﺖ ﻛــﻪ‬
‫در آﻳﻨﺪه‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﺑﻪ اﺣﺘﻤـﺎل زﻳـﺎد ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﻛـﺮد‪.‬‬
‫وﻟــﻲ اﻳــﻦ ﻛﺘــﺎب ﻓﻘــﻂ ﻓﻌﺎﻟﻴــﺖﻫــﺎي ﮔﺬﺷــﺘﻪ و آﻳﻨــﺪة‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ را ﺑﺮرﺳـﻲ ﺧﻮاﻫـﺪ ﻛـﺮد‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﺧﻄـﺮ‬
‫اﺻــﻠﻲ)و ﻣــﺴﻠﻤﺎً ﻧــﻪ ﺧﻄــﺮ ﻣﻨﺤــﺼﺮﺑﻪ ﻓــﺮد( ﻛــﻪ ﺗﻤــﺎﻣﻲ‬
‫ﺟﻬــﺎن ﺑــﺎ آن ﻣﻮاﺟــﻪ اﺳــﺖ ﻗــﺪرت و آﻣــﺎدﮔﻲ ﺑــﺎﻟﻘﻮة‬
‫آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺑــﺮاي دﺧﺎﻟــﺖ ﻧﻈـﺎﻣﻲ در ﻫــﺮ ﮔﻮﺷــﺔ دﻧﻴﺎﺳــﺖ‪.‬‬
‫ﭘــﺲ از اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻣــﺎﺟﺮاﺟﻮﺋﻲﻫــﺎي ﻧﻈــﺎﻣﻲ‬
‫ﺑﻴــﺸﺘﺮي ﺧﻮاﻫــﺪ داﺷــﺖ‪ .‬آﺧﺮاﻻﻣــﺮ ﭼــﺎﻟﺶ اُﺳــﺎﻣﻪ‬
‫ﺑــﻦﻻدن و ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﻳــﺎن اﺳــﻼﻣﻲ ـ ﻛــﻪ ﺧــﻮد ﺑﻴــﺸﺘﺮ‬
‫ﻋﺎرﺿﻪاﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺒﺐ ـ از ﻣﻴـﺎن ﻧﺨﻮاﻫـﺪ رﻓـﺖ ﻣﮕـﺮ آﻧﻜـﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴــﺮات وﺳــﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻧــﻪ ﺻــﺮﻓﺎً در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧــﻪ ﺑﻠﻜــﻪ در‬
 ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻧﺨﺴﺖ‬

‫ﺳﺮاﺳــﺮ ﺟﻬــﺎن‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠــﻪ در درون ﺧــﻮد اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ‬

‫ﺑــﻪ وﻗــﻮع ﺑﭙﻴﻮﻧــﺪد‪ .‬ﭼﻨــﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗــﻲ‪ ،‬اﮔــﺮ ﺻــﻮرت‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ ،‬دﻫﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮل ﺧﻮاﻫﻨﺪ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻗــﺪرت ﻓﻨــﺎوري ﭘﻴــﺸﺮﻓﺘﺔ آﻣﺮﻳﻜــﺎ‪ ،‬ﻛــﻪ از ﺗﻤــﺎﻣﻲ‬
‫ﻧﺒﺮدﻫــﺎي اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﻓــﺎﺗﺢ ﺑﻴــﺮون آﻣــﺪ‪ ،‬ﻓﻘــﻂ ﺑﺎﻋــﺚ‬
‫ﺗﺸﺠﻴﻊ دوﻟـﺖ ﺑـﻮش ﺑـﺮاي ﺑـﻪ ﻛـﺎرﮔﻴﺮي آن در ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬
‫دﻳﮕــﺮ ﺷــﺪ‪ .‬ﺑــﺎ اﻳــﻦ وﺟــﻮد‪ ،‬ﭘﻴــﺮوزي ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺑــﺎ‬
‫راهﺣــﻞﻫــﺎي ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﺟﻨــﮓﻫــﺎ ﻋﻤ ـﻼً ﭘﺎﻳــﺎن‬
‫ﻣــﻲدﻫﻨــﺪ و اﺣﺘﻤــﺎل از ﺳــﺮﮔﻴﺮي آﻧــﺎن را ﺗﺨﻔﻴــﻒ‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ارﺗﺒـﺎﻃﻲ ﺿـﻌﻴﻒ دارد‪ .‬و اﻳـﻦ دوﮔـﺎﻧﮕﻲ ﻣﻴـﺎن‬
‫ﻗــﺪرت ﻧﻈــﺎﻣﻲ و ﻣﻮﻓﻘﻴــﺖ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒ ـﺎً ﺑــﺮ ﺗﻤــﺎﻣﻲ‬
‫ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﺎﻳﻪ اﻧﺪاﺧﺘـﻪ‪ .‬اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﻫﻤﻴـﺸﻪ ﺑـﺮاي‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺪرت ﺑﺮﺗـﺮ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﺧـﻮد‪ ،‬ﺣﺘـﻲ در ﻣﻘـﺎﻃﻌﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي آن اﻏﻠـﺐ ﻣـﺸﻜﻞآﻓـﺮﻳﻦ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﺗـﺎ‬
‫ﺣـﻼل ﻣـﺸﻜﻼت‪ ،‬اﻋـﻼم آﻣــﺎدﮔﻲ ﻛـﺮده‪ .‬ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ‬
‫وﻳﺘﻨــﺎم ﺑــﻪ ﺗﺠﺮﺑــﻪ ﺛﺎﺑــﺖ ﻛــﺮد‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒــﺎً »ﺗــﺸﻜﻴﻼت‪«١‬‬

‫‪ .(Military Establishment) ١‬در ﺗﺮﺟﻤــﺔ ﻛﺘــﺎب ﺣﺎﺿــﺮ ﻣﻘــﺼﻮد از‬

‫»ﺗــﺸﻜﻴﻼت« ﻧﻈــﺎﻣﻲ اﺷــﺎره ﺑــﻪ ﺗﻤــﺎﻣﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋــﺔ ﺻــﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳــﻲ و‬
 ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٣٦‬‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻧﺨﺴﺖ‬

‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﻪ از ﻛﻨﺘـﺮل ﺧـﺎرج ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺧـﻮد ﺳﺮﭼـﺸﻤﺔ‬

‫ﺷﻜﺴﺖﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ اﻧﺘﻘـﺎم ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ را‪ ،‬ﻛـﻪ دﻟﻴـﻞ اﺻـﻠﻲ‬
‫ﺑــﺮاي ﺣﻤﻠــﻪ ﺑــﻪ ﺧــﺎك اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺑــﻮد‪ ،‬ﮔﺮﻓــﺖ وﻟــﻲ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي وﺳـﻴﻊ از آﺳـﻴﺎي ﺟﻨـﻮﺑﻲ ﺗـﺎ ﺧﻠـﻴﺞﻓـﺎرس در‬
‫اﻳــﻦ روﻧــﺪ ﺑــﻪ ﺷــﺪت ﺗﻜــﺎن ﺧــﻮرده اﺳــﺖ‪ .‬ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﺑــﺎ‬
‫ﭘﺲ ﻟﺮزه ﻫـﺎي ﻧﺎﺷـﻲ از اﻳـﻦ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺑـﻲﺷـﻚ روﺑـﺮو‬
‫ﺧﻮاﻫـــﺪ ﺷـــﺪ‪ .‬آﻣﺮﻳﻜـــﺎ در ﺟـــﺴﺘﺠﻮي ﺑـــﻲﺛﻤـــﺮ و‬
‫ﻧﻴﻤــﻪﺗﻤــﺎمﻣﺎﻧــﺪة ﺧــﻮد در ﺑــﻪ ﻛــﺎرﮔﻴﺮي ﻗــﺪرت ﻧﻈــﺎﻣﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻞ ﺑﺤﺮانﻫـﺎي ﺳﻴﺎﺳـﻲ و اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻛـﻪ ﻣﻨـﺎﻓﻊ او‬
‫را آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﺧﻮد ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨـﺪ ﺑـﻪ ﺧﻄـﺮ ﻣـﻲاﻧﺪازﻧـﺪ‪،‬‬
‫در ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕـﺮ دﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻣﺪاﺧﻠـﻪ ﺟـﻮﺋﻲ ﺧﻮاﻫـﺪ زد‪.‬‬
‫ﺳــﺌﻮاﻻﺗﻲ ﻛــﻪ ﺑﺎﻳــﺪ ﺑــﻪ آﻧــﺎن ﭘﺎﺳــﺦ ﮔــﻮﺋﻴﻢ ﺑــﻪ ﻫﻤــﺎن‬
‫اﻧﺪازه ﻓﺮﺿـﻴﺎت را ﺷـﺎﻣﻞ ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺳﻴﺎﺳـﺖ‬
‫ﺧــﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ از ﺳــﺎلﻫــﺎي اوﻟﻴــﺔ دﻫــﺔ ‪ 1950‬را‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات وﺳﻴﻌﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻲآﻳـﺪ‬

‫ﭘﺎرﻟﻤــﺎﻧﻲ اﺳــﺖ ﻛــﻪ در زﻣﻴﻨــﺔ ﺗﻮﻟﻴــﺪ‪ ،‬ﻓــﺮوش و ﺗﻮزﻳــﻊ ﺟﻨــﮓاﻓــﺰار ﻧﻘــﺶ‬

‫ﻣﻮﺛﺮ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪهاي اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
 ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٣٧‬‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻧﺨﺴﺖ‬

‫ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﻳﺎد از زﻣﺎن ﻧﮕـﺎرش اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب ﺗـﺎ ﻫﻨﮕـﺎم‬

‫ﭼﺎپ آن ﺑﻪ وﻗﻮع ﺑﭙﻴﻮﻧﺪد ـ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﺜـﺎل رواﺑـﻂ ﻫﻨـﺪ‬
‫ـــ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن و ﻳــﺎ ﺑﺤــﺮان داﺋﻤــﻲ ﻣﻴــﺎن اﺳــﺮاﺋﻴﻞ و‬
‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ـ ارﺗﺒﺎط زﻳﺎدي ﻧﺪارد‪.‬‬
‫آﻧﺪره ﺷـﻴﻔﺮﻳﻦ‪ ١‬از اﻧﺘـﺸﺎرات ﻧﻴـﻮﭘﺮس‪ ٢‬ﭼﻨـﺪي ﭘـﺲ از‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ﻫﻮﻟﻨـﺎك ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻧﮕـﺎرش اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب را ﺑـﻪ‬
‫ﻣــﻦ ﺗﻮﺻــﻴﻪ ﻛــﺮد‪ ،‬در اﻳﻨﺠــﺎ و در اﻳــﻦ ﻣ‪‬ﻘــﺎم ﺗﻤــﺎﻣﻲ‬
‫ﻣــﺴﺌﻮﻟﻴﺖ او را در ﻣــﻮرد ﻧﻘﻄــﻪﻧﻈﺮﻫــﺎﺋﻲ ﻛــﻪ ﻣﻄــﺮح‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻨﻜﺮ ﻣـﻲﺷـﻮم‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ آﻧـﺎن ﺗﻤﺎﻣـﺎً از ﺧـﻮد‬
‫ﻣـﻦ ﻫـﺴﺘﻨﺪ ـ ﺑـﺎ اﻳـﻦ وﺟـﻮد از او ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﭘﻴـﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﻛــﺮدن آﻧــﺎن ﻋﻤﻴﻘـﺎً ﺗــﺸﻜﺮ ﻣــﻲﻛــﻨﻢ‪ .‬درﺑــﺎرة اﻳــﻦ ﻧﻘﻄــﻪ‬
‫ﻧﻈﺮﻫــﺎ از اواﺧــﺮ دﻫــﺔ ‪ 1950‬ﺗﻔﻜــﺮ ﻛــﺮدهام‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴــﻖ‬
‫ﻛﺮدهام و ﻣﻄـﺎﻟﺒﻲ ﺑـﻪ رﺷـﺘﺔ ﺗﺤﺮﻳـﺮ در آوردهام ـ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً‬
‫دو ﺳﺎل ﭘـﺲ از اوﻟـﻴﻦ ﻣﻼﻗـﺎت ﺑـﺎ آﻧـﺪره ـ زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ‬
‫داﻧــﺸﺠﻮي ﻫــﺎروارد ﺑــﻮدم و در ﺑــﺎرة ﺑــﺴﻴﺎري از اﻳــﻦ‬
‫ﺳــﺌﻮاﻻت ﺑــﺎ اﻓــﺮادي ﻛــﻪ در ﺟﻬــﺖ درﮔﻴــﺮي ﻫــﺮ ﭼــﻪ‬

‫‪(André Schiffrin) ١‬‬

‫‪(New Press) ٢‬‬
 ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٣٨‬‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻧﺨﺴﺖ‬

‫ﻋﻤﻴــﻖﺗــﺮ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ در ﺟﻨــﮓ وﻳﺘﻨــﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴــﺖ‬

‫ﻣــﻲﻛﺮدﻧــﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮕــﻲ ﻛــﻪ ﭘــﺲ از ﺳــﺎﻟﻬﺎ اﺿــﻄﺮاب و‬
‫ﺗﺨﺮﻳــﺐ ﺷﻜــﺴﺖﺧــﻮرده از آن ﺑﻴــﺮون آﻣﺪﻧــﺪ‪ ،‬ﺑﺤــﺚ و‬
‫ﺟـــﺪل ﻓـــﺮاوان داﺷـــﺘﻢ‪ .‬ﻫﻤـــﻴﻦ اﻓـــﺮاد ﺑﻌـــﺪﻫﺎ در‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳـﺰي ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﺧـﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺷـﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫از ﺑﻴﻤــﺎري »ﻧﺰدﻳــﻚﺑﻴﻨــﻲ«‪ ،‬ﺟــﺴﺎرت‪ ،‬ﮔــﺴﺘﺎﺧﻲ و‬
‫ﺟﺎهﻃﻠﺒﻲ ﻛـﺴﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﻣـﺴﺌﻮل ﺑﺮﺧـﻲ ﺗﺤـﻮﻻت ﺗـﺸﺮﻳﺢ‬
‫ﺷــﺪه در اﻳــﻦ ﻛﺘــﺎب ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻛــﺎﻣﻼً آﮔــﺎﻫﻢ‪ .‬داﻧــﺸﮕﺎه‬
‫ﻫﺎروارد‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻛﺎري ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﻣـﻦ اﻧﺠـﺎم داد‪ ،‬ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬
‫ﻛﺮدن ﻣﻦ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻘﺎد ﻧﻘﺶ ﺟﻬﺎﻧﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳــﻦ ﻛﺘــﺎب را ﺑــﻪ ﺟــﻮﻳﺲ‪ 1‬ﺗﻘــﺪﻳﻢ ﻣــﻲﻛــﻨﻢ‪ ،‬دوﺳــﺖ‬
‫ﺟـــﺎﻳﮕﺰﻳﻦﻧﺎﭘـــﺬﻳﺮ ﻣـــﻦ‪ ،‬ﻛـــﻪ ﻫـــﻢﺻـــﺤﺒﺘﻲ او‪،‬‬
‫اﻧﮕﻴــﺰهﺑﺨــﺸﻲﻫــﺎي او‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳــﺖ و ﺗــﺸﻮﻳﻖﻫــﺎﻳﺶ ﻫــﺮ‬
‫ﻋﻤﻠﻲ را اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪(Joyce) ١‬‬
 ‫‪1‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫از دﻫﺔ ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺎﻳـﺎن ﻳـﺎﻓﺘﻦ ﺣﻴـﺎت ﻛﻤﻮﻧﻴـﺴﻢ اﻳـﺎﻻت‬

‫ﻣﺘﺤــﺪ را از اﺑــﺰار اﺳﺎﺳــﻲ ﺗﻮﺟﻴــﻪ ﺳﻴﺎﺳــﺖ ﺧــﺎرﺟﻲ‬
‫ﺧﻮد ﻛﻪ از ﺳﺎل ‪ 1945‬ﺷـﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد ﻣﺤـﺮوم ﻛـﺮد‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻫـﺮ روز ﺟـﺎه ﻃﻠﺒـﻲ ﺑﻴـﺸﺘﺮي‬
‫از ﺧـــﻮد ﻧـــﺸﺎن داده‪ .‬و در ﻋـــﻴﻦ ﺣـــﺎل ﻫـــﺮ روز‬
‫ﺿــﺮﺑﻪﭘــﺬﻳﺮﺗﺮ و ﻧــﺎاﻣﻦﺗــﺮ ﺷــﺪه‪ 11 .‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻧــﺸﺎن داد‬
‫ﻛـــﻪ ﺳـــﺮزﻣﻴﻦ اﻳـــﺎﻻت ﻣﺘﺤـــﺪ دﻳﮕـــﺮ از ﺑﺎزﺗـــﺎب‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎي ﺧـﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻣـﺼﻮن ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﻣﺎﻧـﺪ‪ ،‬و‬
‫اﻳﻨﻜــﻪ ﺣﻤﻠــﺔ دﺷــﻤﻨﺎن ﻣــﺼ‪‬ﻤﻢ ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﺧــﺴﺎرت‬
‫ﻋﻈﻴﻤﻲ ﺑﺮ ﺳﻤﺒﻞﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺎﻟﻲ ﻗـﺪرت آﻣﺮﻳﻜـﺎ‪ :‬ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن‬
‫و وال اﺳــﺘﺮﻳﺖ وارد آورد‪ .‬ﻋــﺎﻣﻼن اﻳــﻦ ﻋﻤﻠﻴــﺎت از‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٤٠‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫وﺳﺎﻳﻠﻲ ﺑـﺴﻴﺎر ﺳـﺎده ﺑﻬـﺮه ﺟـﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ آﻣـﺎده ﺑﻮدﻧـﺪ‬

‫ﻛﻪ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑـﻪ اﻫـﺪاف ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺷـﺪه ﺟـﺎن ﺧـﻮد را‬
‫ﻓﺪا ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺸﻜﻠﻲ در ﻛﺎر اﻓﺘﺎده‪ ،‬ﻣﺸﻜﻠﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻤﻴﻖ‪.‬‬
‫در دوراﻧﻲ ﻛـﻪ ﺳـﻼحﻫـﺎي ﻛـﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌـﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ‬
‫ﻓﺰاﻳﻨــﺪه ﻣﺘﻨــﻮع ﺷــﺪهاﻧــﺪ و در دﺳــﺘﺮس ﻫﻤﮕــﺎن ﻗــﺮار‬
‫دارﻧــﺪ‪ ،‬اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﻫــﺮ روز ﺑــﻴﺶ از ﭘــﻴﺶ ﻣﻨﻔــﻮر‬
‫ﻣﻲﺷـﻮد و ﻣـﻲﺑﺎﻳـﺪ در درون ﺧـﺎك ﺧـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﺟـﺰاي‬
‫دﺧﺎﻟــﺖ در اﻣــﻮر ﻣﻠــﺖﻫــﺎﺋﻲ ﺑــﻲﺷــﻤﺎر ﻛــﻪ از ‪1945‬‬
‫آﻏﺎز ﻛﺮده‪ ،‬ﻣﺠـﺎزاﺗﻲ ﻫﺮﭼـﻪ ﺳـﻨﮕﻴﻦ ﺗـﺮ ﻣﺘﺤﻤـﻞ ﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺌﻮال ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﺪود ﻧﻤـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ آﻳـﺎ ﻋﻤﻠﻴـﺎت اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺷﺪه ارزﺷﻤﻨﺪ ﺑﻮده اﻧﺪ ﻳـﺎ ﺧﻴـﺮ‪ ،‬ﺳـﺌﻮال اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫آﻳﺎ ﺗﻼش ﺑﺮاي اِﻋﻤﺎل ﻛﻨﺘﺮل ﺑـﺮ ﻋﻤﻠﻜـﺮد اﻳـﻦ ﻛـﺸﻮرﻫﺎ‬
‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰ ﺑـﻮده ﻳـﺎ ﻧـﻪ‪ .‬و ﺣﺘـﻲ ﻣﻬـﻢﺗـﺮ از‬
‫آن‪ ،‬آﻳــﺎ در آﻳﻨــﺪه ﻧﺘــﺎﻳﺞ ﺑــﺎ ﮔﺬﺷــﺘﻪ ﻣﺘﻔــﺎوت ﺧﻮاﻫــﺪ‬
‫ﺑﻮد؟‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٤١‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﺟﻨﮓ ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺑﺮاي ﺧﺎﺗﻤﻪ دادن ﺑﻪ ﺗﺮورﻳﺴﻢ‬

‫ﭘﺮزﻳﺪﻧﺖ ﺟﻮرج واﻟﻜـﺮ ﺑـﻮش ﺳـﺮﻳﻌﺎً "ﺟﻨـﮓ ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﺔ‬
‫ﺗﺮورﻳﺴﻢ" را اﻋـﻼم ﻛـﺮد و ﺗﻬﺪﻳـﺪ ﻧﻤـﻮد ﻛـﻪ "ﺑـﻴﺶ از‬
‫‪ " 60‬ﻛــﺸﻮر ﺟﻬــﺎن در اﻳــﻦﺑــﺎره ﻣــﻮرد ﻣﺆاﺧــﺬه ﻗــﺮار‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪" .‬ﺟﻨـﮓ ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﻪ ﺗﺮورﻳـﺴﻢ ﺑـﺎ اﻟﻘﺎﻋـﺪه‬
‫ﺷﺮوع ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻧﻘﻄـﻪ ﺧـﺘﻢ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫اﻳــﻦ ﺟﻨــﮓ ﭘﺎﻳــﺎن ﻧﺨﻮاﻫــﺪ ﮔﺮﻓــﺖ ﻣﮕــﺮ آﻧﻜــﻪ ﺗﻤــﺎم‬
‫ﮔــﺮوهﻫــﺎي ﺗﺮورﻳــﺴﺖ ﺟﻬــﺎن ﺷﻨﺎﺳــﺎﺋﻲ‪ ،‬دﺳــﺘﮕﻴﺮ و‬
‫ﺳﺮﻛﻮب ﺷﻮﻧﺪ‪ ".‬و اﻳـﻦ ﺻـﺮﻓﺎً ﻳـﻚ ﻧﺒـﺮد ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‬
‫ﺑﻠﻜﻪ " ﻧﺒـﺮدي ﻃـﻮﻻﻧﻲ" اﺳـﺖ و " ]‪ [...‬از اﻳـﻦ ﺗـﺎرﻳﺦ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺸﻮري ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺮورﻳـﺴﺖﻫـﺎ ﻣـﺄوا دﻫـﺪ و ﻳـﺎ‬
‫از آﻧﺎن ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ از ﻃـﺮف اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﻳـﻚ رژﻳـﻢ‬
‫ﻣﺘﺨﺎﺻــﻢ ﺗﻠﻘــﻲ ﺧﻮاﻫــﺪ ﺷــﺪ‪ ".‬در اﻛﺘﺒــﺮ ﺳــﺎل ﮔﺬﺷــﺘﻪ‬
‫دﻳــﻚ ﭼﻨــﻲ‪ ١‬ﻣﻌــﺎون رﻳﺎﺳــﺖ ﺟﻤﻬــﻮر ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ ﻛــﺮد‬
‫ﻛﻪ‪" ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻴﭻ وﻗـﺖ اﻳـﻦ ﻧﺒـﺮد ﭘﺎﻳـﺎن ﻧﮕﻴـﺮد‪ .‬ﺣـﺪاﻗﻞ‬
‫در ﻃــﻮل ﻋﻤــﺮ ﻣــﺎ‪ ".‬ﺷــﺒﻜﺔ اﻟﻘﺎﻋــﺪه ﺟﻬــﺎﻧﻲ اﺳــﺖ‪ ،‬و‬

‫‪(Dick Cheney) ١‬‬

‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٤٢‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺑﻦﻻدن دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﻛـﺸﺘﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬اﻳـﻦ ﺷـﺒﻜﻪ ﺑـﻪ‬

‫اﻋﻤــﺎل ﺧــﻮد اداﻣــﻪ ﺧﻮاﻫــﺪ داد‪ .‬ﻛــﺎخ ﺳــﻔﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺤــﺖ‬
‫ﻓﺸﺎر‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﺮ را ﻣﻲﭘـﺬﻳﺮد ﻛـﻪ راﺑﻄـﺔ اﻟﻘﺎﻋـﺪه ﺑـﺎ دﻳﮕـﺮ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻼت ﺗﺮورﻳـﺴﺘﻲﺟﻬـﺎﻧﻲ "ﻣـﺒﻬﻢ" اﺳـﺖ‪ .١‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫اﻳــﻦ ﺳــﺌﻮال ﭘــﻴﺶ ﻣــﻲآﻳــﺪ ﻛــﻪ ﭼــﻪ ﮔــﺮوه و ﭼــﻪ‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ درﮔﻴﺮ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬و راﺑﻄـﻪ ﻣﻴـﺎن آﻧـﺎن از ﭼـﻪ‬
‫ﻣﺠﺮاﺋﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪه؟ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﭼﻴـﺴﺖ‬
‫و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻠﺖﻫﺎﺋﻲ ﻣﺘﻌﺪد ﭼـﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ اﻧﺠـﺎم دﻫـﺪ؟‬
‫آﻳــﺎ ﻣﻨﻈــﻮر آﻣﺮﻳﻜــﺎ اﻳﺮﻟﻨــﺪ‪ ،‬ﻛﻠﻤﺒﻴــﺎ‪ ،‬ﻓﻴﻠﻴﭙــﻴﻦ و روﺳــﻴﻪ‬
‫ﻫﻢ ﺑﻮدهاﻧﺪ؟ ﻧﻪ ﺷـﺨﺺ رﻳﺎﺳـﺖ ﺟﻤﻬـﻮر‪ ،‬ﻧـﻪ ﺳـﺨﻨﮕﻮي‬
‫او و ﻧــﻪ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﺻــﺮاﺣﺘﻲ ﻧﺪارﻧــﺪ‪ .‬آﻧــﺎن ﻧﻴــﺰ در ﺑــﺎرة‬
‫ﻫﻮﻳﺖ و ﺗﻮاﻧﺎﺋﻲﻫﺎي دﺷﻤﻦ "ﻣﺒﻬﻢ" ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻼش ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳـﺎﻟﻬﺎ ﺑـﻪ ﻃـﻮل ﺑﻴﺎﻧﺠﺎﻣـﺪ‪ ،‬زﻣـﺎن‬
‫ﭘﺎﻳــﺎن ﮔــﺮﻓﺘﻦ آن ﻧﺎﻣــﺸﺨﺺ اﺳــﺖ‪ ،‬ﻣﺤــﺪوده و اﻫــﺪاف‬
‫آن ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﻧﻴـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟـﻲ ﺑـﺎ اﻳـﻦ وﺟـﻮد ﺑـﻪ‬

‫‪ 1‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﺟﻮرج ﺑﻮش در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﻨﮕﺮه‪ 20 ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 2001‬؛ واﺷﻨﮕﺘﻦ‬

‫ﭘﺴﺖ ‪ 21‬اﻛﺘﺒﺮ ‪2001‬؛ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ ﺟﻮرج ﺑﻮش ‪ 18‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪.2001‬‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٤٣‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫دﺳـــﺖ آوردن ﻳـــﻚ ﭘﻴـــﺮوزي ﺻـــﺮﻓﺎً ﻧﻈـــﺎﻣﻲ در‬

‫اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﺔ رژﻳــﻢ ﻃﺎﻟﺒــﺎن و اﻟﻘﺎﻋــﺪه ﻫــﻴﭻ‬
‫ﭼﺎﻟﺶ زﻣـﺎنﺑﻨـﺪي ﺷـﺪهاي را ﺗﺤﻤﻴـﻞ ﻧﻜـﺮد‪ .‬در واﻗـﻊ‪،‬‬
‫آﻧــﺎن ﮔﺮوﻫﻜــﻲ »ﻳــﻚﻻﻗﺒــﺎ« از ﻧﻴﺮوﻫــﺎﺋﻲ ﻏﻴﺮﻣﺘــﺸﻜﻞ‬
‫ﺑﻮدﻧـــﺪ ﻛـــﻪ ﺑـــﺮ اﺳـــﺎس ﻗﺒﻴﻠـــﻪﮔـــﺮي و ﺣﺎﻛﻤﻴـــﺖ‬
‫ﺳﺮدﺳــﺘﺔﺟﻨﮕﺠﻮﻳــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ ﺳﺮﺳــﭙﺮدﮔﻲﻫــﺎﺋﻲ ﻣــﺸﻜﻮك‬
‫ﻧﻴــﺰ داﺷــﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑــﺪون ﺑﺮﺧــﻮرداري از ﻗﺎﺑﻠﻴــﺖﻫــﺎي‬
‫درازﻣــﺪت ﺗــﺪارﻛﺎﺗﻲ در ﻣﻘﺎﺑــﻞ ﻧﻴــﺮوي ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺣــﺎﻛﻢ‬
‫ﺟﻬــﺎن‪ ،‬ﻗــﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨــﺪ‪ .‬رﻳﺎﺳــﺖ ﺟﻤﻬــﻮر در اواﺳــﻂ‬
‫اﻛﺘﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑـﻪ اﻫـﺪاف "ﻫﻨـﻮز ﻣﺒﻬﻤـﻲ" ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫رﻳــﺸﻪﻳــﺎﺑﻲ ﺷــﺒﻜﺔ ﺗﺮورﻳــﺴﺘﻲ در ﻛــﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ ﻣﺘﻌــﺪد‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﻨـﻮان ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ‪ [...] " ،‬ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﺑـﻴﺶ‬
‫از دوﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل ﺑﻴﺎﻧﺠﺎﻣـﺪ"‪ ،‬اﻳـﻦ در ﺣـﺎﻟﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن ﺣﺘـﻲ زودﺗـﺮ از اﻳـﻦ ﻣـﺪت ﺑـﻪ ﭘﺎﻳـﺎن‬
‫رﺳﻴﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺣﻘﻴﻘــﺖ‪ ،‬زﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ‪ ،‬در اواﺳــﻂ ﻣــﺎه ﻧــﻮاﻣﺒﺮ‪50 ،‬‬
‫ﻫــﺰار ﻧﻴــﺮوي ﻧﻈــﺎﻣﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ و ﺑــﻴﺶ از ‪ 400‬ﻓﺮوﻧــﺪ‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٤٤‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﻫﻮاﭘﻴﻤــﺎ از ﻃﺮﻳــﻖ درﻳــﺎي ﺳــﺮخ ﺑــﻪ ﺟﺎﻧــﺐ اﻗﻴــﺎﻧﻮس‬

‫ﻫﻨــﺪ ﺷــﺘﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺿــﻤﺤﻼل ﺗــﺸﻜﻴﻼت ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﻧﻈــﺎﻣﻲ‬
‫ﻃﺎﻟﺒــﺎن ﺷــﺮوع ﺷــﺪ‪ .‬وﺟــﻮد ﻧﻴﺮوﻫــﺎي زﻣﻴﻨــﻲ اﺗﺤــﺎد‬
‫ﺷــﻤﺎل در ﻣﻘﺎﺑــﻞ آﻧــﺎن‪ ،‬ﻃﺎﻟﺒــﺎن را ﻣﺠﺒــﻮر ﻛــﺮد ﻛــﻪ‬
‫اوﻟــﻴﻦ اﺻــﻞ ﺟﻨــﮓ ﻣﻮﻓــﻖ را زﻳــﺮ ﭘــﺎي ﮔﺬاﺷــﺘﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳــﺸﺎن را ﻣﺘﻤﺮﻛــﺰ ﻛﻨﻨــﺪ‪ ،‬و از اﻳــﻦ رﻫﮕــﺬر ﺑــﻪ‬
‫ﻧﻴــﺮوي ﻫــﻮاﺋﻲ ﺳــﻬﻤﮕﻴﻦ آﻣﺮﻳﻜــﺎ اﻫــﺪاﻓﻲ ﺿــﺮﺑﻪ ﭘــﺬﻳﺮ‬
‫اراﻳــﻪ دﻫﻨــﺪ‪ .‬ﻋﻤـﻼً ﺑــﻪ دﺧﺎﻟــﺖ ﻧﻴــﺮوي زﻣﻴﻨــﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ‬
‫ﻫــﻴﭻ اﺣﺘﻴــﺎﺟﻲ ﻧﺒــﻮد‪ .‬رﺋــﻴﺲ ﺟﻤﻬــﻮر ﻣــﻲﮔﻮﻳــﺪ‪ :‬در‬
‫آﻳﻨﺪه "]‪ [...‬ﻫﻴﭻ ﺳﺎﺣﻠﻲ را ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﺗـﻮپ ﺑـﺴﺖ‪ ،‬ﻫـﻴﭻ‬
‫ﺟﺰﻳﺮهاي را ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﻣـﺴﺨﺮ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻫـﻴﭻ ﺟﺒﻬـﻪاي را ﻧﺒﺎﻳـﺪ‬
‫ﺗﺮﺳــﻴﻢ ﻛــﺮد"؛ ﺑــﺎ اﻳــﻦ وﺟــﻮد ﻧﻴــﺮوي ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﻳــﻚ‬
‫ﺿــﺮورت اﺳــﺖ‪ ،‬و ﺧﻄــﺮات ﻛــﻪ ﻫــﺮ روز ﻋﻈــﻴﻢﺗــﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ از ﻇﺮاﻓـﺖ ﺑﻴـﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردارﻧـﺪ‪.‬‬
‫وزﻳــﺮ دﻓ ـﺎع‪ ،‬دوﻧﺎﻟــﺪ راﻣــﺴﻔﻠﺪ‪ ،‬در اواﺳــﻂ ﻣــﺎه ﻧــﻮاﻣﺒﺮ‬
‫ﻣﺘﺬﻛﺮ ﻣﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ اﻟﻘﺎﻋـﺪه ﺣﺘـﻲ ﭘـﺲ از ﻛـﺸﺘﻪ ﺷـﺪن‬
‫ﺑﻦ ﻻدن و ﺷﻜﺴﺖ ﻃﺎﻟﺒﺎن‪" ،‬اﻳـﻦ ﺷـﺒﻜﻪ ﻫـﺎ را ﺑـﻪ ﺻـﻮر‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٤٥‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﺑــﻪ ﻛــﺎر ﺧﻮاﻫــﺪ ﮔﺮﻓــﺖ و ﺑــﺮاي ﮔــﺮوهﻫــﺎي‬

‫ﺑﻴــﺸﻤﺎري از ﻣــﺮدم در ﺳــﻄﺢ ﺟﻬــﺎن ﻣــﺮگ ﺑــﻪ دﻧﺒــﺎل‬
‫ﺧﻮاﻫــﺪ آورد‪ ".‬ﭘﺮزﻳــﺪﻧﺖ ﺑــﻮش در اواﺳــﻂ ﻣــﺎه اﻛﺘﺒــﺮ‬
‫ﻣﺘــﺬﻛﺮ ﻣــﻲﺷــﻮد ﻛــﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴــﺎن اﻳﻨــﻚ در " ﻛــﺸﻮر‬
‫ﻧﻮﻳﻨﻲ" زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ و ﺗﺮورﻳـﺴﻢ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻣـﺴﺘﻘﻴﻤﺎً‬
‫آﻧﺎن را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗـﺮار دﻫـﺪ‪ .‬ﻣـﺴﻠﻤﺎً‪ ،‬ﺟﻨـﮓ آﻧﭽﻨـﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺳـﻮاﺣﻞ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻧﺰدﻳـﻚ ﺷـﺪه ﻛـﻪ در ﻃـﻮل ﺗـﺎرﻳﺦ‬
‫ﺑـﻲﺳـﺎﺑﻘﻪ ﺑـﻮده ـ و رﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮر ﺑـﻪ ﻣﻠـﺖ اﻃﻤﻴﻨـﺎن‬
‫ﻣــﻲدﻫــﺪ ﻛــﻪ ﺟﻨــﮓ اداﻣــﻪ ﺧﻮاﻫــﺪ ﻳﺎﻓــﺖ‪ .‬او ﻫــﻴﭻ‬
‫ﻣﺤــﺪودﻳﺖ زﻣــﺎﻧﻲ ﻗﺎﺋــﻞ ﻧﻴــﺴﺖ‪ [...]" :‬اﻳــﻦ ﻧﺒــﺮدي‬
‫ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻃﻮل ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ‪"١.‬‬
‫ﭼـﻪ ﻧــﻮع ﺟﻨﮕـﻲ‪ ،‬ﭼــﻪ ﻧـﻮع ﺧﻄــﺮي‪ ،‬آﻳـﺎ اﻳــﻦ اﻫــﺪاف‬
‫ارزش آﻧــﺮا دارد؟ در واﻗــﻊ‪ ،‬ﭼــﺮا ﭘــﺲ از ﻓﺮوﭘﺎﺷــﻲ‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﻢ‪ ،‬اﻳــﻦ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﻣﺘﺤﻤــﻞ‬

‫‪ 1‬ﻫﺮاﻟــﺪ ﺗﺮﻳﺒﻴــﻮن‪ 18 ،‬اﻛﺘﺒــﺮ ‪2001‬؛ واﺷــﻨﮕﺘﻦ ﭘــﺴﺖ ‪ 20‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬

‫‪2001‬؛ ﺧﻼﺻــﺔ اﺧﺒــﺎر‪ ،‬راﻣــﺴﻔﻠﺪ‪ ،‬وزارت دﻓــﺎع اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ‪ 14 ،‬ﻧــﻮاﻣﺒﺮ‬
‫‪ 2001‬؛ روزﻧﺎﻣــــﺔ ﮔــــﺎردﻳﻦ )ﻟﻨــــﺪن(‪ 10 ،‬ﻧــــﻮاﻣﺒﺮ ‪2001‬؛ ﻛﻨﻔــــﺮاﻧﺲ‬
‫ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ ﺟﻮرج ﺑﻮش ‪ 6‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪.2001‬‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٤٦‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺧﻄـﺮات ﺟـﺎﻧﻲ ﻣﻤﻜـﻦ ﻣـﻲ ﺷـﻮد؟ ﺣـﺪوداً ‪3‬‬

‫ﻫﺰار ﺗـﻦ در ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ در ﻧﻴﻮﻳـﻮرك ﻛـﺸﺘﻪ ﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺧـــﺴﺎرت وارده ﺑـــﻴﺶ از ‪ 35‬ﻣﻴﻠﻴـــﺎرد دﻻر ﺑـــﺮآورد‬
‫ﻣــﻲﺷــﻮد؛ ‪ 184‬ﺗــﻦ دﻳﮕــﺮ در ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﺟــﺎن دادﻧــﺪ؛‬
‫‪ 266‬ﺗﻦ دﻳﮕـﺮ در ﭼﻬـﺎر ﻫﻮاﭘﻴﻤـﺎي رﺑـﻮده ﺷـﺪه ﻛـﺸﺘﻪ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ آﻣﺎر ﺑـﺎﻻﺗﺮﻳﻦ رﻗـﻢ ﺗﻠﻔـﺎت ﺟـﺎﻧﻲ در ﺧـﺎك‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﭘــﺲ از ﭘﺎﻳــﺎن ﻳــﺎﻓﺘﻦ ﺟﻨــﮓ داﺧﻠــﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧــﻲ ﻣﻘﺎﻣــﺎت ﺑــﺎﻻ و واﺑــﺴﺘﻪ ﺑــﻪ رﻳﺎﺳــﺖ ﺟﻤﻬــﻮري‪،‬‬
‫ﭼـــﻮن راﻣـــﺴﻔﻠﺪ‪ ،‬وزﻳـــﺮ دﻓـــﺎع و ﻣﻌـــﺎون او‪ ،‬ﭘـــﻞ‬
‫وﻟﻔﻮوﻳﺘﺲ‪ ١‬ﻗﺼﺪ ﻛﺸﻴﺪن داﻣﻨـﺔ ﺟﻨـﮓ ﺑـﻪ ﻋـﺮاق و ﻓـﺮو‬
‫اﻧــﺪاﺧﺘﻦ ﺻــﺪام ﺣــﺴﻴﻦ از ﻗــﺪرت را دارﻧــﺪ‪ .‬ﺗــﺎ اﻳــﻦ‬
‫ﺟﺎي ﻣﺴﺌﻠﻪ روﺷـﻦ و ﻗﻄﻌـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬وﻟـﻲ آﻧﭽـﻪ دوﻟـﺖ‬
‫ﺑﻮش از ﺟﺎﻧـﺐ ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻃـﺮح اراﻳـﻪ ﻣـﻲدﻫـﺪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺑﺪﻳﻬﻪ ﭘـﺮدازي ﺳﻴﺎﺳـﻲ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑﺎزﺗـﺎب‬
‫آﺷــﻔﺘﮕﻲ و ﺗﺰﻟــﺰل ﻋﻤﻴــﻖ دوﻟــﺖ اﺳــﺖ‪ ،‬ﺗــﺎ ﺟــﺴﺘﺠﻮي‬

‫‪(Paul Wolfowitz) 1‬‬

‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٤٧‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﺟــﻮابﻫــﺎﺋﻲ ﺷــﻔﺎف ﺑــﻪ ﺣﻤــﻼت ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ و ﺑــﻪ‬

‫ﻫﻤﺎن ﺻﻮرت ﺑﻪ ﻣـﺴﺌﻠﺔ وﺳـﻴﻊ ﺗﺮورﻳـﺴﻢ و ﺷـﺒﻜﻪﻫـﺎي‬
‫ادﻋﺎﺋﻲ آﻧﺎن‪.‬‬
‫ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞ ﻧﻈـﺎﻣﻲ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺑـﻦﻻدن و اﻟﻘﺎﻋـﺪه ﻛـﺎﻣﻼً‬
‫ﻗﺎﺑــﻞ ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ‪ ،‬و ﻗــﺪرت ﻫــﻮاﺋﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻣــﻀﻤﺤﻞ‬
‫ﻛﻨﻨــﺪه ﺑــﻮد‪ .‬در اﺑﺘــﺪا‪ ،‬اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﻓﻜــﺮ ﻣــﻲﻛــﺮد ﺑــﻪ‬
‫ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن ﻧﻴــﺎز دارد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠــﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴــﺎن از‬
‫ﻓﺮوﭘﺎﺷــﻲ در ﺻــﻔﻮف ﺣﺎﻣﻴــﺎن ﻃﺎﻟﺒــﺎن ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﻛﺮدﻧــﺪ‪،‬‬
‫ﺑــﺎ اﻳــﻦ ﻫــﺪف ﻛــﻪ ﺧــﻸ ﻗــﺪرﺗﻲ ﻛــﻪ ﭘــﺲ از ﺧــﺮوج‬
‫ﻧﻴﺮوﻫــﺎي ﺷــﻮروي در ﺳــﺎل ‪ 1989‬در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﭘــﻴﺶ‬
‫آﻣﺪ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﻧـﺸﻮد‪ .‬وﻟـﻲ اﻳـﻦ ﺗـﻼش ﭘﺮدردﺳـﺮ‬
‫ﺑﻮد و ﻣﺪت زﻣﺎن زﻳـﺎدي ﻣـﻲﻃﻠﺒﻴـﺪ در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻛﻠــﻲ ﻣﻄــﺮود ﺷــﺪ‪ .‬اﺳــﺘﻔﺎدة ﮔﺰﻳﻨــﺸﻲ از ﻧﻴــﺮويﻫــﻮاﺋﻲ‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺴﺘﺮده ﻛﺮدن ﻓـﺮشﺑﻤـﺐ ﺑـﺎ ﺑﻤـﺐاﻓﻜـﻦﻫـﺎي‬
‫بـ ـ‪ 52‬ﺑــﻮد؛ ﻓــﺸﺎر ﻧﻈــﺎﻣﻲ از ﺳــﻮي اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل؛ و‬
‫ﺣﺘــﻲ ﻫﺰﻳﻨــﺔ ﭘــﻮل و دادن ﻗــﻮل و ﻗــﺮار ﺑــﻪ رﻫﺒــﺮان‬
‫ﻓﺮﺻــﺖ ﻃﻠــﺐ ﭘــﺸﺘﻮن ﻛــﻪ در ﺻــﻔﻮف ﻃﺎﻟﺒــﺎن ﻗــﺮار‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٤٨‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫داﺷــﺘﻨﺪ ﻫﻤــﻪ ﻣــﻮرد آزﻣــﺎﻳﺶ ﻗــﺮار ﮔﺮﻓــﺖ‪ .‬وﻟــﻲ اﻳــﻦ‬

‫رزم آراﺋﻲ ﻫـﺎ ﺑﺎﻳـﺪ ﻫﻤﺰﻣـﺎن ﺑـﻪ اﺟـﺮا در ﻣـﻲآﻣـﺪ و در‬
‫ارﺗﺒــﺎط ﺗﻨﮕﺎﺗﻨــﮓ ﺑــﺎ ﻳﻜــﺪﻳﮕﺮ ﻗــﺮار ﻣــﻲﮔﺮﻓــﺖ‪ .‬وﻟــﻲ‬
‫ﻣﻬﻢ ﺗﺮ از ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﻃﺎﻟﺒـﺎن اﺻـﻮل اﺳﺎﺳـﻲ ﺟﻨـﮓ ﭼﺮﻳﻜـﻲ‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ را در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺷـﻮروي ﭘﻴـﺮوز ﻛـﺮد‪ ،‬زﻳـﺮ ﭘـﺎ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺎﻟﺒــﺎن در ﻃــﻮل ﻫﻔﺘــﻪ اول ﺟﻨــﮓ ﺗــﻼش ﻛﺮدﻧــﺪ ﻛــﻪ‬
‫ﺗﻤــﺎﻣﻲ ﺷــﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺘــﻲ در ﻣﻨــﺎﻃﻖ ﻏﻴــﺮﭘــﺸﺘﻮن را ﺣﻔــﻆ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ اﻳـﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑـﻪ ﻧﻴـﺮوي ﻫـﻮاﺋﻲ ﻫـﺪفﻫـﺎﺋﻲ‬
‫ﺛﺎﺑــﺖ اراﻳــﻪ ﻛﺮدﻧــﺪ‪ ،‬ﻛــﻪ ﺗﻠﻔــﺎت زﻳــﺎدي ﺑــﻪ آﻧــﺎن وارد‬
‫ﻛﺮد‪ .‬و اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﻪ ﺟـﺎي اﻋـﺰام ﻧﻴﺮوﻫـﺎي وﺳـﻴﻊ‬
‫زﻣﻴﻨﻲ ﺑﺎ اﻛﺮاه ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﺟﻨـﺎحﻫـﺎي اﺗﺤـﺎد ﺷـﻤﺎل‬
‫ﻛﻤﻚ رﺳﺎﻧﺪ ﻛـﻪ ﻫـﺮ آﻧﻘـﺪر از ﻣﻨﻄﻘـﻪ را ﻛـﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬
‫ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠـﻪ آن ﺷـﺪ ﻛـﻪ آﻧﻬـﺎ و دﻳﮕـﺮ ﻧﻴﺮوﻫـﺎي‬
‫ﺿﺪﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻤـﺎم ﺷـﻬﺮﻫﺎ را ﻓـﺘﺢ ﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬وﻟـﻲ‬
‫ﺣﺎﻣﻴــﺎن اﺻــﻠﻲ اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل ﭘــﺲ از اواﺳــﻂ ﺳــﺎل‬
‫‪ 1990‬اﻳــﺮان و روﺳــﻴﻪ ﺑﻮدﻧــﺪ‪ ،‬و ﻧﻴﺮوﻫــﺎﺋﻲ ﻛــﻪ در‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٤٩‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫درون اﻳــﻦ اﺗﺤــﺎد ﻗــﺮار داﺷــﺘﻨﺪ اﻏﻠــﺐ ﺑــﺎ ﻳﻜــﺪﻳﮕﺮ ﺑــﻪ‬

‫ﺟﻨﮓ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺟﻨﮓ در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻏﻴﺮﻣـﺴﻜﻮﻧﻲ ﺑـﺎ ﻫﻤـﻴﻦ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎدﮔﻲ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲﻳﺎﻓـﺖ ﻳـﺎ ﻧـﻪ‪ ،‬ﻣﻄﻠـﺐ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﺑﺤﺜــﻲ ﺑــﻮد‪ .‬از ﻳــﻚ ﻃــﺮف‪ ،‬ﻃﺎﻟﺒــﺎن ﻣﻘــﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻨــﺎﺑﻬﻲ‬
‫ﺟﻨــﮓ اﻓــﺰار و ﻧﻴــﺮوي ﻧﻈــﺎﻣﻲ از دﺳــﺖ داده ﺑﻮدﻧــﺪ و‬
‫روﺣﻴﺔ ﺧﻮد را در ﻫﻔﺘﻪ ﻫﺎي اول ﺟﻨـﮓ ﺑـﻪ ﻛﻠـﻲ ﺑﺎﺧﺘـﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬و از ﻃـﺮف دﻳﮕـﺮ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺳـﻴﺎ و ﺳـﻌﻮدي ﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﺑــﻪ آن ﺻــﻮرت ﻛــﻪ ﻣﺠﺎﻫــﺪﻳﻦ را در ﻃــﻮل دﻫــﺔ ‪1980‬‬
‫ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﻗـﺮار ﻣـﻲدادﻧـﺪ‪ ،‬دﻳﮕـﺮ از آﻧـﺎن ﺣﻤﺎﻳـﺖ‬
‫ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑـﻪ ﻏﺎرﻫـﺎ و ﻛﻮﻫـﺴﺘﺎنﻫـﺎ ﻫﻨـﻮز‬
‫دﺳﺘﺮﺳــﻲ داﺷــﺘﻨﺪ؛ ﻫﻨــﻮز ﮔــﺴﺘﺮة وﺳــﻴﻌﻲ از ﻣﻨﻄﻘــﺔ‬
‫ﭘـﺸﺘﻮن در ﻛﻨﺘــﺮل آﻧﻬــﺎ ﺑــﻮد‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘــﻪاي ﻛــﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧــﺪﻫﺎن‬
‫ﺟﻨﮕــﻲ ﻏﻴﺮﭘــﺸﺘﻮن ﺟــﺮأت ورود ﺑــﻪ آن را ﻧﺪاﺷــﺘﻨﺪ؛ و‬
‫در اﻳــﻦ ﻣﻨــﺎﻃﻖ ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺴﺘﻨﺪ ﺑــﻪ ﺟﻨــﮓ ﭼﺮﻳﻜــﻲ ﺑــﻪ‬
‫ﺻــﻮرﺗﻲ ﺑــﺴﻴﺎر ﻣــﻮﺛﺮﺗﺮ دﺳــﺖ ﻳﺎزﻧــﺪ‪ .‬ﭘﺮزﻳــﺪﻧﺖ در‬
‫اواﺧﺮ ﻣﺎه ﻧـﻮاﻣﺒﺮ اﻋـﻼم ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ "ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٥٠‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫اﺳــﺖ دﻳﺮﺗــﺮ از راه ﻓــﺮا رﺳــﺪ"‪" ،‬ﻫﻨــﻮز ﻛﺎرﻫــﺎي‬

‫ﺑــﺴﻴﺎري ﺑــﺮاي اﻧﺠــﺎم ﺑــﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧــﺪه"‪ ،‬و ﺳــﺮﺑﺎزان‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ ﻣﻤﻜــﻦ اﺳــﺖ در اﻳــﻦ روﻧــﺪ ﺻــﺪﻣﻪ ﺑﺒﻴﻨﻨــﺪ‪.١‬‬
‫در آﻏـــﺎز ﺳـــﺎل ‪ 2002‬ﻫﻨـــﻮز ﭼﻨـــﺪ ﮔـــﺮوه ﻣﻘـــﺎوم‬
‫ﺑـﺎﻗﻲﻣﺎﻧــﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﺟﻨــﮓ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳــﺖ دورهاي ﻃــﻮﻻﻧﻲ‬
‫ﺑــﻪ درازا ﻛــﺸﺪ‪ ،‬ﻳــﺎ ﺳــﺮﻳﻌﺎً ﭘﺎﻳــﺎن ﻳﺎﺑــﺪ‪ .‬اﻳــﻦ را ﻓﻘــﻂ‬
‫ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠــﺔ اُوﻟــﻲ ﺳﻴﺎﺳــﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨــﻲ ﺳــﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻛــﺸﻮري ﻛــﻪ‬
‫دﻳﮕــﺮ ﺗﺤــﺖ اﻧﻘﻴــﺎد ﺧــﺸﻜﻪﻓﻜﺮﻫــﺎي ﺑﻨﻴــﺎدﮔﺮا ﻧﺒﺎﺷ ـﺪ‬
‫ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﺸﻜﻞﺗـﺮ از ﭘﻴـﺮوزي در ﻣﻴـﺪان ﺟﻨـﮓ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﺔ ﻣﻄﻠـﻖ ﻗـﺪرت ﻧﻈـﺎﻣﻲ‪ ،‬ﭘﻴـﺮوزي آﻣﺮﻳﻜـﺎ را ﻛـﻪ‬
‫ﻧﺒﺮد را ﺑﺮ اﺳـﺎس ﺑـﺮگﻫـﺎي ﺑﺮﻧـﺪة ﺧـﻮد ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﻛـﺮده‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺴﻠﻢ ﻛﺮد‪ .‬وﻟﻲ ﻗـﺪرت ﺑـﺴﻴﺎر ﻣﺨـﺮب اﻳـﻦ ﻧﻴـﺮو و‬
‫ﺳــﺮﻋﺘﻲ ﻛــﻪ در ﺑــﻪ دﺳــﺖ آوردن ﭘﻴــﺮوزي اﻳﺠــﺎد ﻛــﺮد‪،‬‬
‫ﺣــﺪاﻗﻞ در ﺷــﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻧــﻮﻋﻲ ﻧﺘــﺎﻳﺞ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﺑــﻪ دﻧﺒــﺎل‬
‫آورد ﻛــﻪ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ‪ ،‬اﻧﮕﻠــﺴﺘﺎن و ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن اﺳﺎﺳ ـﺎً‬

‫‪ 1‬ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮر‪ 21 ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪.2001‬‬

‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٥١‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﺳـــﻌﻲ در اﺟﺘﻨـــﺎب از آﻧـــﺎن داﺷـــﺘﻨﺪ‪ :‬اﻓﻐﺎﻧـــﺴﺘﺎن‬

‫ﻛــﺸﻮري آﺷــﻔﺘﻪ ﺑــﺎﻗﻲ ﺧﻮاﻫــﺪ ﻣﺎﻧــﺪ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ‬
‫ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺎر دﻳﮕـﺮ در ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎل آﻳﻨـﺪه در داﻣـﺎن ﺟﻨـﮓ‬
‫ﻓﺮو ﺧﻮاﻫـﺪ اﻓﺘـﺎد‪ ،‬درﺳـﺖ ﻫﻤـﺎن ﻛـﻪ ﭘـﺲ از ﺧـﺮوج‬
‫ﺷﻮرويﻫﺎ در ﺳـﺎل ‪ 1989‬ﺑـﻪ وﻗـﻮع ﭘﻴﻮﺳـﺖ‪ .‬در ﺣـﺎل‬
‫ﺣﺎﺿــﺮ ﺧﻨــﺪهدارﺗــﺮﻳﻦ ﻣــﺴﺌﻠﻪ اﻳــﻦ اﺳــﺖ ﻛــﻪ از ﻧﻈــﺮ‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﺑﺮﻧــﺪة اﺻــﻠﻲ اﻳــﻦ ﺟﻨــﮓ روﺳــﻴﻪ اﺳــﺖ ـ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺧـﻮد دﭼـﺎر ﺗﻐﻴﻴـﺮو ﺗﺤـﻮل ﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺻـﻠﺢ ﭘﺎﻳـﺪار در ﻣﻴـﺎن ﮔـﺮوهﻫـﺎي ﻗـﻮﻣﻲ ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻠــﺖ » اﺳــﻤﻲ« را ﺗــﺸﻜﻴﻞ ﻣــﻲدﻫﻨــﺪ ﺗﺜﺒﻴــﺖ ﻧــﺸﺪه‪ ،‬و‬
‫ﻫﺮ آﻧﻜﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳـﺪ ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺷـﺮاﻳﻄﻲ‬
‫ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺷﻜـﺴﺖ ﺷـﻮرويﻫـﺎ ﭘـﻴﺶ آﻣـﺪ در ﻃـﻮل ‪5‬‬
‫ﺗﺎ ‪ 10‬ﺳﺎل آﻳﻨﺪه ﺗﻜﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﻤــﻴﻦ ﺣــﺎل دوﻟــﺖ ﺑــﻮش دﺳــﺖ ﺑــﻪ ﺳــﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ‬
‫اﺗﺤــﺎدي ﺟﺪﻳــﺪ زد ﻛــﻪ ـ ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﺗﻔــﺼﻴﻞ در‬
‫ﻓــﺼﻞ ﭘــﻨﺠﻢ ﺗﻮﺿــﻴﺢ ﺧــﻮاﻫﻢ داد ـ اﺳﺎﺳــﺎً وﻳﮋﮔــﻲ‬
‫ﺑﺨــﺼﻮﺻﻲ داﺷــﺖ و ﺻــﺮﻓﺎً ﺳــﺮﻫﻢ ﺑﻨــﺪي ﺷــﺪه ﺑــﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٥٢‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫واﺷــﻨﮕﺘﻦ اﮔــﺮ ﺧﻮاﺳــﺘﺎر ﺣﻤﺎﻳــﺖ از ﺗــﻼشﻫــﺎﻳﺶ در‬

‫اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن اﺳــﺖ ﺑﺎﻳــﺪ ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ ﭘﺎﻳــﺪار در ﺳﻴﺎﺳــﺖ‬
‫ﺧــﻮد در ﻣــﻮرد اﺳــﺮاﺋﻴﻞ و ﻓﻠــﺴﻄﻴﻦ ﺗﺠﺪﻳــﺪ ﻧﻈــﺮ ﻛﻨــﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﺟﺪي ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ ﺷﺨـﺼﻴﺖﻫـﺎي ﺑﻠﻨـﺪ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ دوﻟﺖ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ ﺑـﺎ ﻋـﺮاق ـ ﻳـﺎ ﻛـﻢ ﻳـﺎ ﺑـﻴﺶ‬
‫ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻛـﺸﻮرﻫﺎ درﮔﻴـﺮ ﺷـﻮد ـ از ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﻛـﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﻣــﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻓﺮاﻧــﺴﻪ و آﻟﻤــﺎن ﻣﺤــﺮوم ﺧﻮاﻫــﺪ ﻣﺎﻧــﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ وزﻳﺮ دﻓـﺎع ﻣﻄـﺮح ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬اﻟﻘﺎﻋـﺪه ﻓﻘـﻂ‬
‫"ﻳﻜــﻲ از ﺷــﺒﻜﻪﻫــﺎ" اﺳــﺖ در ﻛــﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ ﺑــﻲﺷــﻤﺎر‪،‬‬
‫ﺟﻨﮕـﻲ ﻛـﻪ در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺑـﺮاي ﺗــﻼشﻫـﺎي آﻣﺮﻳﻜــﺎ از‬
‫"اﻫﻤﻴﺘــﻲ اﻋﺘﺒــﺎري" ﺑﺮﺧــﻮردار ﺑــﻮد‪ ،‬ﺑــﻪ ﻫــﻴﭻ ﻋﻨــﻮان‬
‫ﺟــﺎهﻃﻠﺒــﻲﻫــﺎي ﻧــﻮﻳﻦ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﺑــﺮاي رﻳــﺸﻪﻛﻨــﻲ‬
‫ﺗﺮورﻳــﺴﻢ را ﺑــﻪ ﻧﺘﻴﺠــﻪاي ﻧﺮﺳــﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼــﻪ ﺑــﻦﻻدن ﻛــﺸﺘﻪ‬
‫ﺷــﺪه ﺑﺎﺷــﺪ و ﭼــﻪ زﻧــﺪه ﻣﺎﻧــﺪه ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﺗﺮورﻳــﺴﻢ اداﻣــﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻟﻘﺎﻋـﺪه اﻳـﻦ اﻣﻜـﺎن را دارد ﻛـﻪ اﺳﺎﺳـﺎً‬
‫ﺑﺪون ﺗﺤﻤﻞ ﺿﺮﺑﻪ از اﻳـﻦ ﺑﺤـﺮان ﺑﻴـﺮون آﻳـﺪ؛ ﻧـﻪ ﻓﻘـﻂ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺮورﻳـﺴﺖﻫـﺎ ﺑﻴـﺸﺘﺮ ﺷـﺪه‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﻓﻘـﻂ در ﻃـﻮل‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٥٣‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫دﻫــﺔ ﮔﺬﺷــﺘﻪ در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺣــﺪوداً ‪ 20‬ﻫــﺰار ﺗــﻦ دورة‬

‫ﺗﻌﻠﻴﻤﺎﺗﻲ دﻳﺪهاﻧﺪ و در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ اﻳـﻦ اﻓـﺮاد در ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻛــﺸﻮرﻫﺎ ﺣــﻀﻮر دارﻧــﺪ‪ .‬ﺑــﻪ ﻫﻤــﻴﻦ ﺻــﻮرت ﺗﻌــﺪاد‬
‫ﻛﺜﻴــﺮي ﮔــﺮوهﻫــﺎي ﺟﻬــﺎدﮔﺮاي اﺳــﻼﻣﻲ ﻛــﻪ ﻫــﻴﭻ‬
‫ارﺗﺒــﺎﻃﻲ ﺑــﺎ اﻟﻘﺎﻋــﺪه ﻧﺪارﻧــﺪ ﻧﻴــﺰ ﻓﻌــﺎلاﻧــﺪ و آﻧــﺎن ﻫــﻢ‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻫـﺮ ﻛـﺸﻮري ﺳـﺮ ﺑﺮآورﻧـﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ ﻣﻴـﺎن‪،‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛـﻪ از راﻣـﺴﻔﻠﺪ ﺳـﺌﻮال ﻣـﻲﺷـﻮد ﻣـﺮدم آﻣﺮﻳﻜـﺎ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ "ﺑـﺪون آﻧﻜـﻪ ﺑﺪاﻧﻨـﺪ ﺧﻄـﺮ آﻳﻨـﺪه ﭼﻴـﺴﺖ‬
‫ﺧــﻮد را ﺑــﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠــﻪ ﺑــﺎ آن آﻣــﺎده ﻛﻨﻨــﺪ"‪ ،‬ﺟــﻮاب‬
‫ﻣــﻲدﻫــﺪ‪ " ،‬آرزو داﺷــﺘﻢ ﻛــﻪ ﺟــﻮاﺑﻲ ﺳــﺎده‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳــﺐ و‬
‫ﺧﻮب در اﺧﺘﻴﺎر ﻣـﻲ داﺷـﺘﻢ ﻛـﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ روي ﺑﺮﭼـﺴﺒﻲ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷـﻮد و ﺑـﺮ ﺳـﭙﺮ اﺗﻮﻣﻮﺑﻴـﻞ ﺑﭽـﺴﺒﺎﻧﻴﺪ‪ ".‬ﺧﻄﺮاﺗـﻲ‬
‫ﺑﻴﺸﻤﺎر و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ ـ ﺑـﻪ‬
‫ﻃــﻮر ﻣﺜــﺎل‪ ،‬آب‪ ،‬ﻫــﻮا ـ ﻛــﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨــﺪ " ﻳــﻚ اﺣــﺴﺎس‬
‫آﮔﺎﻫﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ وﺳـﻴﻊ"‪ ،‬درك و ﺗـﺮس ﺑـﻮدهاﻧـﺪ‪ " .‬ﻛـﺎر‬
‫دﻳﮕﺮ ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﻛـﺮدن از دوﻟـﺖ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﺼﻤﻢ اﺳـﺖ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺷـﻴﻮهﻫـﺎ ﻧﻤـﻲ ﺧـﻮاﻫﻴﻢ ﻫﻤـﺪم ﺷـﻮﻳﻢ"‪،‬‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٥٤‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاي دﺳﺘﮕﻴﺮي ﺗﺮورﻳـﺴﺖﻫـﺎ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ راه اﻓﺘـﺎد‪.١‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﮕـﺮش ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ آن را دارد ﻛـﻪ ﺑﺎزﺗـﺎﺑﻲ ﺑـﺴﻴﺎر‬
‫ﮔﺴﺘﺮده اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ و ﻣـﺴﻠﻤﺎً ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ اﺗﺤﺎدﻫـﺎي ﻗـﺪﻳﻢ‬
‫و ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ ﻟﺮزه در آورد‪.2‬‬
‫ﺑﺎ اﻳـﻦ وﺟـﻮد ﺷـﻤﺎري از ﻣـﺴﺎﺋﻞ واﺿـﺢ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺟـﻮرج‬
‫ﺑــﻮش ﭘــﺴﺖ رﻳﺎﺳــﺖ ﺟﻤﻬــﻮري را در ﺷــﺮاﻳﻄﻲ آﺷــﻔﺘﻪ‬
‫ﺑــﻪ دﺳــﺖ ﮔﺮﻓــﺖ‪ ،‬ﭘﻴــﺮوزي او رﻳــﺸﻪ در ﺻــﻨﺪوقﻫــﺎي‬
‫ﻣــﺴﺌﻠﻪﺑﺮاﻧﮕﻴــﺰ رأي در اﻳﺎﻟــﺖ ﻓﻠﻮرﻳــﺪا داﺷــﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻤــﺎن‬
‫او و ﭘﺎﺳــﺦﻫــﺎﻳﺶ ﺑــﻪ ﻣــﺴﺎﺋﻞ ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ ﺑــﺴﻴﺎر‬
‫آزاردﻫﻨــﺪه ﻣــﺒﻬﻢ اﺳــﺖ وﻟــﻲ ﺑــﻲﻧﻬﺎﻳــﺖ ﻗﺒــﻮل ﻋــﺎم‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻗﺒـﻞ از ﺣـﻮادث ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 55‬درﺻـﺪ ﻣـﺮدم‬
‫او را ﺗﺄﺋﻴــﺪ ﻣــﻲﻛﺮدﻧــﺪ وﻟــﻲ ﭼﻨــﺪﻣﺎه ﭘــﺲ از اﻳــﻦ‬

‫‪ 1‬راﻣﺴﻔﻠﺪ‪ ،‬ﮔﺰارش وزارت دﻓﺎع‪ 24 ،‬اﻛﺘﺒﺮ ‪.2001‬‬

‫‪ 2‬ﺗــﺬﻛﺮ ﻛﻮﻟﻜــﻮ در اﻳــﻦ ﻣــﻮرد ﺑــﻪ اﻳــﻦ دﻟﻴــﻞ اﺳــﺖ ﻛــﻪ اﮔــﺮ اﻫــﺪاف ﻳــﻚ‬
‫ﺣﺮﻛــﺖ ﺳﻴﺎﺳــﻲ دﻗﻴﻘ ـﺎً از ﻧﻈــﺮ راﻫﺒــﺮدي‪ ،‬در ﺳــﻄﺢ ﺑــﻴﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ‪ ،‬روﺷــﻦ‬
‫ﻧﺒﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﻫــﻢﭼﻨﺎﻧﻜــﻪ ﻣﻮﺿــﻊﮔﻴــﺮيﻫــﺎي راﻣــﺴﻔﻠﺪ ﭼﻨــﻴﻦ اﺣــﺴﺎﺳﻲ اﻳﺠــﺎد‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﺗﺤﺎدﻫﺎ و ارﺗﺒﺎط ﻫـﺎي ﺳﻴﺎﺳـﻲــ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻏﻴـﺮ ﻣﻤﻜـﻦ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪.‬‬
‫و از اﻳـــﻦ رﻫﮕـــﺬر اﻧﺘﻈـــﺎر ﻫـــﺮ ﮔﻮﻧـــﻪ ﺣﺮﻛﺘـــﻲ را در ﺳـــﻄﺢ ﺟﻬـــﺎﻧﻲ از‬
‫ﻗﺪرتﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻣﻲﺗﻮان داﺷﺖ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٥٥‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﺣﻤﻼت ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ او ﺑـﻪ ‪ 90‬درﺻـﺪ ﺑـﺎﻟﻎ ﺷـﺪ‪ .‬او ﺣﺘـﻲ‬

‫ﺑﺮاي اﻋﺰام آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴـﺎن " ﺑـﻪ ﺟﻨﮕـﻲ ﻃـﻮﻻﻧﻲ و ﺗﺤﻤـﻞ‬
‫ﺗﻌــﺪاد ﻛﺜﻴــﺮي ﻛــﺸﺘﻪ و زﺧﻤــﻲ در ﻣﻴــﺎن ﻧﻴﺮوﻫــﺎي‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ" و ﺑﺮاي ﺣﻤﻠـﺔ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﻪ ﻋـﺮاق و‬
‫دﻳﮕﺮ ﻛـﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺗﺮورﻳـﺴﻢ ﻛﻤـﻚ ﻣـﻲرﺳـﺎﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫از ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﻣــﺮدم ﺑﺮﺧــﻮردار ﺷــﺪ‪ .١‬وﻟــﻲ وي ﻫــﻴﭻ‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﺑﻪ ﺧﻄـﺮ ﻛـﺮدن ﻧﺪاﺷـﺖ‪ ،‬و راﻫﺒـﺮد او ﻣﺘﻜـﻲ ﺑـﺮ‬
‫ﻗﺪرت ﻫﻮاﺋﻲ و ﺗـﺎ ﺣـﺪ اﻣﻜـﺎن در ﻣﻌـﺮض ﺧﻄـﺮ ﻗـﺮار‬
‫ﻧــﺪادن ﺳــﺮﺑﺎزان آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ ﺑــﻮد‪ .‬دﻣﻜــﺮاتﻫــﺎ ﻧﻴــﺰ از‬
‫ﭘﺮزﻳــﺪﻧﺖ ﺑــﻮش ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﻛﺮدﻧــﺪ؛ در ﻋﻤــﻞ ﺑﺮﺧــﻲ‪،‬‬
‫ﺧــﺼﻮﺻﺎً ﻛﺎﻧﺪﻳــﺪاﻫﺎي ﻧــﺎﻣﺰدي در اﻧﺘﺨﺎﺑــﺎت در ﺳــﺎل‬
‫‪ 2004‬ﺣﺘــﻲ ﭘــﺮ ﺳﺮوﺻــﺪاﺗﺮ از دﻳﮕــﺮان ﺑﻮدﻧــﺪ‪ .‬ﻛﻨﮕــﺮة‬
‫دﻣﻜﺮات ﻫـﺎ ﺳـﻌﻲ ﺑـﻪ وادار ﻛـﺮدن دوﻟـﺖ ﺑـﺮاي ﻫﺰﻳﻨـﺔ‬
‫ﺑﻮدﺟــﻪاي ﺑــﺮاي دﻓــﺎع از ﺧــﺎك ﻛــﺸﻮر و ﺑﺎزﺳــﺎزي‬
‫ﺷــﻬﺮ ﻧﻴﻮﻳــﻮرك ﻛــﺮد‪ .‬ﺑــﻮش در ﺳــﺎل ‪ 2000‬ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان‬
‫ﻳــﻚ ﻣﻨﺘﻘــﺪ "دوﻟــﺖﻓﺮاﮔﻴــﺮ" دﺳــﺖ ﺑــﻪ ﻣــﺴﺎﺑﻘﺎت‬

‫‪ 1‬واﺷﻨﮕﺘﻦ ﭘﺴﺖ‪ 7 ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 28 ،2001‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪.2001‬‬

‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٥٦‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫اﻧﺘﺨﺎﺑــﺎﺗﻲ زده ﺑــﻮد‪ .‬وﻟــﻲ ﭘــﺲ از ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺧــﻮد‬

‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑـﻪ رﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮر "ﻓـﺮه وﺷـﻲ" ﺳـﺨﺖ ﮔﻴـﺮ‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫اﺧﺘﻴﺎرات وﺳـﻴﻊ در ﺑﺮاﺑـﺮ آزاديﻫـﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬او ﺑﺎ ﻛﻨﮕـﺮه ﻛﻤﺘـﺮ ﻣـﺸﻮرت ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬و دوﻟـﺖ وي‬
‫ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ ﺗﻨــﺪ و ﻗــﺎﻃﻊ اﺧﺒــﺎري ﻛــﻪ از ﺟﻨــﮓ در‬
‫اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻣﻤﻴﺰي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫راﻫﺒﺮد ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﻣﺸﺨـﺼﻲ ﻛـﻪ ﭘـﺲ از ﺳـﺎل‬
‫‪ 1990‬در ﺳﻴﺎﺳــﺖ ﺧــﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﻪ روﺷــﻨﻲ دﻳــﺪه‬
‫ﻣﻲﺷـﺪ در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ در آﺷـﻔﺘﮕﻲ و درﻫـﻢرﻳﺨﺘﮕـﻲ‬
‫ﻓــﺮو اﻓﺘــﺎده‪ .‬ﺑﺮﻧــﺖ ﺳــﻜﺎﻛﺮاﻓﺖ‪ ١‬ﻣــﺸﺎور ﺳــﺎﺑﻖ ﭘــﺪر‬

‫‪ ،(Brent Scowcroft) 1‬ژﻧــــﺮال ﻧﻴــــﺮوي ﻫــــﻮاﺋﻲ ﺳــــﻜﺎﻛﺮاﻓﺖ‬

‫ﺗﺤــﺼﻴﻞﻛــﺮدة داﻧــﺸﮕﺎه ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﻣﻌــﺮوف وﺳــﺖﭘﻮﻳﻨــﺖ اﺳــﺖ‪ .‬وي ﺳــﺎﻟﻬﺎ در‬
‫اﻳﻦ داﻧﺸﮕﺎه ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺘﺨـﺼﺺ اﺗﺤـﺎد ﺷـﻮروي ﺑـﻪ ﺗـﺪرﻳﺲ ﻣـﺸﻐﻮل ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻠﻴــﺮﻏﻢ ﺣﺮﻓــﺔ ﻧﻈــﺎﻣﻲاش‪ ،‬ﺗﺨــﺼﺺ وي ﻋﻤ ـﻼً ﺳﻴﺎﺳــﺖ ﺧــﺎرﺟﻲ اﺳــﺖ‪ .‬او‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋـﻀﻮ ﻓﻌـﺎل و ﻣـﺸﺎور اﻣﻨﻴـﺖ ﻣﻠـﻲ ﻫـﻢ در دورة ﺟﺮاﻟـﺪﻓﻮرد و ﻫـﻢ‬
‫در دورة ﺑـــﻮش در ﺗـــﺼﻤﻴﻤﺎت ﺷـــﺮﻛﺖ داﺷـــﺖ‪ .‬در ﺳـــﺎل ‪ 1994‬وي ﺑـــﺎ‬
‫اﺳــﺘﻔﺎده از ارﺗﺒﺎﻃــﺎت ﮔــﺴﺘﺮدهاي ﻛــﻪ در ﺳــﻄﻮح ﺑــﺎﻻي دوﻟﺘــﻲ ﺑــﺮاي ﺧــﻮد‬
‫اﻳﺠــﺎد ﻛــﺮده ﺑــﻮد‪ » ،‬ﮔــﺮوه ﺳــﻜﺎﻛﺮاﻓﺖ« را ﺑﻨﻴﺎﻧﮕــﺬاري ﻛــﺮد‪ .‬اﻳــﻦ ﮔــﺮوه‬
‫ﻫــﻢﭼــﻮن دﻳﮕــﺮ ﺗــﺸﻜﻴﻼﺗﻲ ﻛــﻪ ﺗﺤــﺖ ﻧــﺎم » ﻣﺠﻠــﺲ ﺳﻴﺎﺳــﺖﮔــﺬاري‬
‫ﺧــﺎرﺟﻲ«‪ ،‬ﻛــﻪ در ﺳــﺎل ‪ 1993‬اﻳﺠــﺎد ﺷــﺪ و وي رﻳﺎﺳــﺖ آﻧــﺮا ﺑــﺮ ﻋﻬــﺪه‬
‫دارد‪ ،‬از ﺟﻤﻠــــﻪ ﻣﺤــــﺎﻓﻠﻲ ﻫــــﺴﺘﻨﺪ ﻛــــﻪ ﺗﺤــــﺖ ﻋﻨــــﻮان ﺗــــﺸﻜﻴﻼت‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٥٧‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﺟــﻮرج ﺑــﻮش ﻛــﻪ ﻫﻨــﻮز ﻧﻴــﺰ در داﻳــﺮة ﻣﻘﺎﻣــﺎت‬

‫ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬار ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤـﻲ ﺑـﺮ ﻋﻬـﺪه دارد‪ ،‬ﻣـﻲﮔﻮﻳـﺪ‪" :‬ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ ﺳـﺎﺑﻘﺎً در رأس ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﻣـﺎ ﻗـﺮار داﺷـﺖ در‬
‫ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻮﺟﻪ زﻳـﺎدي ﻣﺒـﺬول ﻧﻤـﻲدارﻳـﻢ‪ "١.‬دوﻟـﺖ‬
‫ﺟــﻮرج ﺑــﻮش ﮔــﺰارهﻫــﺎي دﻫــﺸﺘﻨﺎك و ﺑــﻲاﻧﺘﻬــﺎي‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ را ﺑـﻪ ﭘـﺮوژهﻫـﺎ و ﺗﻌﻬـﺪات دردﻧـﺎك و‬
‫ﻣﺒﻬﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺎزﺗﺎب ﻧﻬـﺎﺋﻲ آﻧـﺎن در اﻛﺜـﺮ ﻣﻮاﻗـﻊ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ اﺳــﺖ‪ ،‬ﺗﺒــﺪﻳﻞ ﻛــﺮده‪ .‬ﺗﻌﻬــﺪات ﺟﺪﻳــﺪي‬
‫ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪه و در ﻋـﻴﻦ ﺣـﺎل ﺧﻄﺮاﺗـﻲ ﺟﺪﻳـﺪ ـ و ﻣــﺎ‬
‫در ﺳﺮاﺳـــﺮ ﺟﻬـــﺎن‪ ،‬از ﺗﺠﺮﺑـــﻪاي ‪ 50‬ﺳـــﺎﻟﻪ ﺑـــﺮاي‬

‫»ﻏﻴﺮاﻧﺘﻔــﺎﻋﻲ!« در واﻗــﻊ در زﻣﻴﻨــﺔ ﺳﻴﺎﺳــﺘﮕﺬاريﻫــﺎي دوﻟــﺖ آﻣﺮﻳﻜــﺎ در‬

‫ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺣﺮف آﺧﺮ را ﻣـﻲ زﻧﻨـﺪ‪ .‬وي ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ ﻣـﻲﺗـﻮان ﺣـﺪس‬
‫زد در اﻓﺘــﻀﺎح اﻳــﺮان ﮔﻴــﺖ ﻧﻴــﺰ ﻧﻘــﺶ ﺑــﺴﻴﺎر ﻣــﺆﺛﺮي داﺷــﺖ‪ .‬وي ﻳﻜــﻲ از‬
‫ﺷﺨــﺼﻴﺖﻫــﺎي ﭘــﺸﺖﭘــﺮدة ﺳﻴﺎﺳــﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎﺳــﺖ و در ﻣــﺸﺎﻏﻞ ﻛﻠﻴــﺪي و‬
‫»ﻏﻴﺮ رﺳـﻤﻲ!« ﺑﻴـﺸﻤﺎري در ﺳـﻄﻮح ﺑـﺎﻻ ﻧـﺎم او را ﻣـﻲﺗـﻮان ﻳﺎﻓـﺖ‪ .‬ﻋـﻼوه‬
‫ﺑﺮ آﻧﭽﻪ در ﺑﺎﻻ ذﻛـﺮ ﺷـﺪ وي ﺑـﺮ ﺗـﺸﻜﻴﻼت زﻳـﺮ ﻧﻴـﺰ ﻧﻈـﺎرت دارد ‪ :‬رﻳﺎﺳـﺖ‬
‫ﻫﺌﻴــﺖ ﻣــﺸﺎورة اﻣﻨﻴﺘــﻲ رﻳﺎﺳــﺖ ﺟﻤﻬــﻮر‪ ،‬رﻳﺎﺳــﺖ ﻫﻴﺌــﺖ اﻗﻴــﺎﻧﻮس آرام و‬
‫ﻣﺮﻛــﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘــﺎت راﻫﺒــﺮدي ﺑــﻴﻦاﻟﻤﻠــﻞ‪ ،‬رﻳﺎﺳــﺖ ﻫﻴﺌــﺖ ﻣــﺸﺎورة ﺗﺮﻛﻴــﻪ ـ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬رﻳﺎﺳﺖ ﻫﻴﺌﺖ ﻣﺸﺎورة ﻛﺸﻮر آﻟﻤﺎن‪ ،‬و ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ دﻳﮕﺮ! )ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪ 1‬واﺷﻨﮕﺘﻦ ﭘﺴﺖ‪ 27 ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪.2001‬‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٥٨‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﺷﻨﺎﺳـﺎﺋﻲ آن ﺑﺮﺧـﻮردارﻳﻢ‪ ،‬روزﻫــﺎي ﭘﻴـﺮوزيﻫـﺎ‪ ،‬وﻟــﻲ‬

‫ﺑﻴــﺸﺘﺮ اﻳــﺎم ﺷﻜــﺴﺖﻫــﺎ‪ .‬ﻫﻤــﻴﻦ ﺷﻜــﺴﺖﻫــﺎ ﺑــﻮد ﻛــﻪ‬
‫ﻣﺮداﻧﻲ ﻧﺎاﻣﻴـﺪ را در ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑـﺎ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫـﺎﺋﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑـﻪ ﺟﺎﻧـﺐ ﺳـﻤﺒﻞ ﻫـﺎي ﻗـﺪرت آﻣﺮﻳﻜـﺎ رﻫﻨﻤـﻮن‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﭘﻴﺶ آﻣﺪه‪ ،‬آﻳـﺎ ﻣـﻲﺗـﻮان آﻧـﺮا ﺟﺒـﺮان ﻛـﺮد‬
‫و ﻳﺎ ﺧﺴﺮان آن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺒﺮان ﺷﻮد؟‬
‫ﺗﺮورﻳﺴﻢ و آﻳﻨﺪة ﻣﺒﻬﻢ‬
‫ﺗﺮورﻳـﺴﻢ ﻓﺎﻗـﺪ ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ ﻗﺎﻋـﺪه اﺳـﺖ؛ ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺳـﻼح‬
‫ﺿﻌﻔﺎ ﺑﺮ ﻋﻠﻴـﻪ زورﻣـﺪاران‪ ،‬ﺳـﻼح ﺗـﻮدهﻫـﺎي ﻣـﺮدم ﺑـﺮ‬
‫ﻋﻠﻴــﻪ ﺳــﺎزﻣﺎﻧﺪادهﺷــﺪﮔﺎن اﺳــﺖ‪ ،‬و ﻗﺮﺑﺎﻧﻴــﺎن او ﺑــﻪ‬
‫ﺻــﻮرﺗﻲ ﺗﺄﺳــﻒﺑــﺎر ﻣــﺮدم ﻋــﺎدي و ﺑــﻲﮔﻨﺎﻫــﺎناﻧــﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴـــﺖ ﻳـــﺎ ﺷﻜـــﺴﺖ وﺟـــﻮد دارد ـ ﺑﺮﻧـــﺪﮔﺎن و‬
‫ﺑﺎزﻧﺪﮔﺎن ـ و اﮔﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎ ﺳـﻨﮕﻴﻦ اﺳـﺖ و ﻳـﻚ ﻃـﺮف‬
‫دﻋﻮا ﺳـﻼح ﻣﺤـﺪودي در اﺧﺘﻴـﺎر دارد‪ ،‬در اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻊ‬
‫از ﺷﻴﻮهﻫﺎﺋﻲ ﺑﻬﺮه ﻣﻲﮔﻴـﺮد ﻛـﻪ ﻃـﺮف دﻳﮕـﺮ آﻧـﺮا روش‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٥٩‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﺗﺮورﻳــﺴﺘﻲ ﺧﻄــﺎب ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‪ .‬ﺑــﺴﻴﺎري آن را ﺑــﻪ ﻛــﺎر‬

‫ﻣــﻲﮔﻴﺮﻧــﺪ‪ ،‬وﻟــﻲ ﺗﻌــﺪاد ﻗﻠﻴﻠــﻲ از رﻫﺒــﺮان ﺗﺮورﻳــﺴﺘﻲ‬
‫ﻣﻮﻓــﻖ ﺑــﻮده‪ ،‬ﺑــﻪ ﻗــﺪرت دﺳــﺖ ﻳﺎﻓﺘــﻪاﻧــﺪ و ﺣﺘــﻲ‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﺘﻤﺪاراﻧﻲ اﺣﺘــﺮامﺑــﺮاﻧﮕﻴــﺰ ﺑــﻪ ﺷــﻤﺎر ﻣــﻲروﻧــﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧــﻲ‪ ،‬ﺻــﺮﻓﺎً ﻛــﺴﺎﻧﻲ را ﻛــﻪ ﺳــﺪ راﻫــﺸﺎن ﻣــﻲﺷــﻮﻧﺪ‬
‫ﺗﺮورﻳﺴﺖ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎﺋﻲ را ﻛـﻪ‬
‫روزﮔﺎري ﺑﻪ ﺗﺮورﻳﺴﻢ ﻣـﺘﻬﻢ ﻣـﻲﺷـﺪﻧﺪ ﺑﺮرﺳـﻲ ﻛﻨـﻴﻢ ـ‬
‫اﻳﺮﮔــﺎن‪ ١‬و ﮔــﺮوه اﺷــﺘﺮن‪ ٢‬در ﻓﻠــﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬ﻛﻨﮕــﺮة ﻣﻠــﻲ‬

‫‪(Irgun) 1‬‬
‫‪ ، (Stern Group) 2‬اﻳـــﻦ ﮔـــﺮوهﻫـــﺎ ﻫـــﺮ دو از ﻣﺤﺎﻓـــﻞ ﻓﻌـــﺎل‬
‫ﺻﻬﻴﻮﻧﻴــﺴﺘﻲ ﺑﻮدﻧــﺪ ﻛــﻪ در ﻫﻨﮕــﺎم ﭘﺎﻳــﺎن ﻳــﺎﻓﺘﻦ دورة ﺣﺎﻛﻤﻴــﺖ اﻧﮕﻠــﺴﺘﺎن‬
‫ﺑــﺮ ﻓﻠــﺴﻄﻴﻦ ﺣﻤــﻼت ﺧــﻮد را )آﻧﭽــﻪ ﻛــﻪ اﻣــﺮوز ﻣــﺴﻠﻤﺎً ﺗﺮورﻳــﺴﻢ ﺧﻮاﻧــﺪه‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ( ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﺔ ﺷـﻬﺮوﻧﺪان ﻓﻠـﺴﻄﻴﻨﻲ و زﻳـﺮ ﭼﺘـﺮ ﺣﻤﺎﻳـﺖ اﻧﮕﻠـﺴﺘﺎن‬
‫آﻏﺎز ﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻧﺨـﺴﺖ وزﻳـﺮان اﺳـﺒﻖ اﺳـﺮاﺋﻴﻞ در اﻳـﻦ ﮔـﺮوهﻫـﺎ ﻓﻌـﺎل ﺑﻮدﻧـﺪ؛‬
‫اﻳﺴﺤﺎق ﺷـﻤﻴﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪة ﮔـﺮوه اﺷـﺘﺮن ﺑـﻮد و ﻣﻨـﺎﺧﻴﻢ ﺑﮕـﻴﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪة ﮔـﺮوه‬
‫اﻳﺮﮔـــﺎن‪ .‬ﺑﻌـــﺪﻫﺎ‪ ،‬ﭘـــﺲ از ﻛـــﺸﺘﺎر‪ ،‬ﻓـــﺮاري دادن و ﻛـــﻮچ دادن ﻫـــﺰاران‬
‫ﻓﻠــﺴﻄﻴﻨﻲ از ﺧﺎﻧــﻪﻫــﺎ و ﺳــﺮزﻣﻴﻦﻫﺎﻳــﺸﺎن‪ ،‬ﻣﻴــﺎن اﻳــﻦ دو ﮔــﺮوه از ﻧﻈــﺮ‬
‫اﺗﺨــﺎذ راﻫﺒــﺮد ﺳﻴﺎﺳــﻲ‪ ،‬درﮔﻴــﺮيﻫــﺎﺋﻲ ﺧــﻮﻧﻴﻦ ﺑــﻪ راه اﻓﺘــﺎد ﻛــﻪ ﺑــﺎ‬
‫ﻣﻴﺎﻧﺠﻲﮔﺮي اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و آﻣﺮﻳﻜﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٦٠‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫آﻓﺮﻳﻘــﺎ‪ ١‬در آﻓﺮﻳﻘــﺎي ﺟﻨــﻮﺑﻲ و ﺗﻌــﺪاد ﺑﻴـﺸﻤﺎري دﻳﮕــﺮ‬

‫ـــ ﻳــﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋــﻪ از ﺟﻨــﺒﺶﻫــﺎي ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﻣﻮﻓــﻖ در‬
‫ﻃﻮل ﻗـﺮن اﺧﻴـﺮ را ﻧﻴـﺰ ﻣـﻲﺗـﻮان در ﻣﻴـﺎن آﻧـﺎن دﻳـﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮورﻳــﺴﻢ ﻫﻤﻴــﺸﻪ وﺟــﻮد ﺧﻮاﻫــﺪ داﺷــﺖ ﭼــﺮا ﻛــﻪ‪ ،‬در‬
‫ﺷــﺮاﻳﻄﻲ ﻛــﻪ ﺟﻬــﺎن ﻣــﺎ ﺑــﻪ وﺟــﻮد آورده‪ ،‬دﻻﻳﻠــﻲ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺑـﻪ آن ﻣﻮﺟﻮدﻳـﺖ ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ دﺳـﺖ ﻧﺨـﻮرده‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳـﻦ وﺟـﻮد‪ ،‬ﺻـﻮر دﻳﮕـﺮي از ﺗﺮورﻳـﺴﻢ ﻧﻴـﺰ وﺟـﻮد‬
‫دارد‪ :‬ادارات ﭘﻠــﻴﺲ و ارﺗــﺶ در ﻃــﻮل دﻫــﻪﻫــﺎ از‬
‫ﺷــﻜﻨﺠﻪ و دﺳــﺘﮕﻴﺮيﻫــﺎي ﺧﻮدﺳــﺮاﻧﻪ در آرژاﻧﺘــﻴﻦ‪،‬‬
‫ﺷﻴﻠﻲ‪ ،‬اﻳـﺮان‪ ،‬اﻧـﺪوﻧﺰي و در ﻛـﺸﻮرﻫﺎي ﺑﻴـﺸﻤﺎر دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻛﻪ ﺣﻘﻮق اﻧـﺴﺎﻧﻲ ﭘﺎﻳﻤـﺎل ﺷـﺪه‪ ،‬ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ داﺋﻤـﻲ و‬
‫روزﻣﺮه اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده اﻧـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻧﻴـﺰ ﺗﺮورﻳـﺴﻢ‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳـﺖ‬
‫ﺷـﺪه از ﺟﺎﻧـﺐ دوﻟـﺖ اﺳــﺖ و از اﻋﻤـﺎل ﺧـﺸﻮﻧﺖﺑــﺎر‪،‬‬

‫‪ (The African National Congress). 1‬اﻳــﻦ ﻛﻨﮕـﺮه ﻛــﻪ رﻳﺎﺳــﺖ‬

‫ﻋﻤﻠــﻲ آن ﺑــﺎ ﻧﻠــﺴﻮن ﻣﺎﻧــﺪﻻ ﺑــﻮد آﻓﺮﻳﻘــﺎي ﺟﻨــﻮﺑﻲ را از ﭼﻨﮕــﺎل رژﻳــﻢ‬
‫ﻧﮋادﭘﺮﺳﺖ اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﺧﺎرج ﻛﺮد‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٦١‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﻧﺎاﻣﻴﺪاﻧﻪ و اﺗﻔـﺎﻗﻲ ﻛـﻪ اﻟﻘﺎﻋـﺪه و ﮔـﺮوه ﻫـﺎي ﻣـﺸﺎﺑﻪ در‬

‫آن درﮔﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﮔـﺴﺘﺮدهﺗـﺮ و ﭘﺮﺧـﺮجﺗـﺮ‪.‬‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺮاي ﺳـﺎزﻣﺎن ﻫـﺎﺋﻲ ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﺑﻮدﺟـﻪ ﻛـﺮده‪،‬‬
‫ﺑﻪ اﻓﺮادي ﺗﻌﻠـﻴﻢ داده و ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﺗﺠﻬﻴـﺰات ﺑـﺮاي ﻛـﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﺑــﻪ ﻋﻬــﺪه ﮔﺮﻓﺘــﻪ‪ ،‬ﺗــﺎ آﻧــﺎن ﺗﻌــﺪاد ﻛﺜﻴــﺮي دوﻟــﺖﻫــﺎي‬
‫ﺗﺮورﻳــﺴﺘﻲ را ﻛــﻪ رژﻳــﻢﻫــﺎي ﺿﺪﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﺖ ﻣﻌﺮﻓــﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﻗﺪرت ﻧﮕﺎه دارﻧـﺪ‪ .‬وﻟـﻲ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤــﻴﻦ ﺻــﻮرت ﻛــﺴﺎﻧﻲ را ـ ﻫــﻢﭼــﻮن ﻛﻨﺘــﺮاسﻫــﺎ در‬
‫ﻧﻴﮕﺎراﮔﻮﺋـﻪ ـ ﻛــﻪ دﺳـﺖ ﺑــﻪ ﻫـﺮ ﮔﻮﻧــﻪ ﺟﻨـﺎﻳﺘﻲ‪ ،‬ﺣﺘــﻲ‬
‫ﺗﺮورﻳــﺴﻤﻲ ﻛــﻪ ﻣﻨﺠــﺮ ﺑــﻪ ﻛــﺸﺘﻪ و زﺧﻤــﻲ ﺷــﺪن‬
‫ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻣـﻲزدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣـﻮرد ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﻗـﺮار داد‬
‫ﺗﺎ دوﻟـﺖ ﺣـﺎﻛﻢ را ﺳـﺮﻧﮕﻮن ﻛﻨـﺪ‪ .‬در ﻣـﻮرد اﻳـﻦ ﻧـﻮع‬
‫ﺗﺮورﻳــﺴﻢ ﺧــﻮﻧﺮﻳﺰ و ﻣﻌﻤــﻮل ﺑﺤــﺚ زﻳــﺎدي در اﻳــﻦ‬
‫ﻛﺘــﺎب ﻧﺨﻮاﻫــﺪ آﻣــﺪ‪ .‬ﻛــﺎﻓﻲ اﺳــﺖ اﺑــﺮاز دارﻳــﻢ ﻛــﻪ‬
‫ﺣﻤﺎﻳــﺖ از اﻧــﻮاع ﺗﺮورﻳــﺴﻢ دوﻟﺘــﻲ ﻳﻜــﻲ از دﻻﻳــﻞ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪهاي اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻣـﺮوز آﻣﺮﻳﻜـﺎ را ﺑـﺎ ﺧـﺸﻮﻧﺖ‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٦٢‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫و وﺣــﺸﻲﮔــﺮي در ﺧــﺎك ﺧــﻮد اﻳــﻦ ﭼﻨــﻴﻦ رو در رو‬

‫ﻗﺮار داده‪.‬‬
‫دور ﺗــﺎرﻳﺦ ﻛﺎﻣــﻞ ﺷــﺪه‪ .‬ﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﻢ ﻣــﺮده‪ ،‬و اﻣــﺮوز‬
‫ﺟﺎﻧــﺸﻴﻨﺎن آن در روﺳــﻴﻪ و ﻣﻨــﺎﻃﻖ دﻳﮕــﺮ ﺟﻬــﺎن ﺑــﺮاي‬
‫رﻳــﺸﻪﻛــﻦ ﻛــﺮدن ﺗﺮورﻳــﺴﺖﻫــﺎي ﻫﻮﻟﻨــﺎك ﺑــﻪ آﻣﺮﻳﻜــﺎ‬
‫ﻳﺎري ﻣﻲ رﺳـﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﺒـﺎرزان آزادي دﻳـﺮوز در اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن‬
‫ـــ ﺑــﺴﻴﺎري از آﻧــﺎن ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﻳــﺎن اﺳــﻼﻣﻲ از دﻳﮕــﺮ‬
‫ﻛــﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻮدﻧــﺪ ـ ﺗﺮورﻳــﺴﺖﻫــﺎي اﻣــﺮوز ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﻜﺎن زﻳـﺎدي وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ در ﻃـﻮل ﺳـﺎﻟﻬﺎي آﻳﻨـﺪه‬
‫ﺻﻔﻮف دوﺳـﺘﺎن و دوﺷـﻤﻨﺎن ﺑـﺎر دﻳﮕـﺮ در ﻫـﻢ رﻳﺨﺘـﻪ‬
‫ﺷــﻮد‪ .‬دﻳﮕــﺮ ﻫــﻴﭻ ﭼﻴــﺰ ﻣــﺴﻠﻢ ﻧﻴــﺴﺖ‪ :‬ﺟﻬــﺎن ﻣــﺎ ﺑــﻪ‬
‫ﺻــﻮرﺗﻲ ﻏﻴﺮﻋــﺎدي ﭘﻴﭽﻴــﺪه ﺷــﺪه ـ ﻧــﻪ ﺗﻨﻬــﺎ ﺑــﺮاي‬
‫ﻧﺎﻇﺮان ﺑﻠﻜﻪ ﺑـﻴﺶ از ﻫﻤـﻪ ﺑـﺮاي آﻧﻬـﺎﺋﻲ ﻛـﻪ ﺳـﻌﻲ ﺑـﺮ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺮ اﻳـﻦ ﺟﻬـﺎن دارﻧـﺪ‪ .‬آﻧـﺎن ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﺪون‬
‫اﻳﺠﺎد ﻣﺸﻜﻼت ﺟ‪‬ﺪي ﻧـﻮﻳﻦ دﺳـﺖ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﺑﺰﻧﻨـﺪ‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻛـﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ـ و ﺧﻄـﺮ دﻗﻴﻘـﺎً‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﻛﻤﻴﻦ ﻛﺮده‪.‬‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٦٣‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫اﮔــﺮ ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ اﻧﺘﺰاﻋــﻲ ﻳــﻚ ﺣﻤﻠــﺔ ﺗﺮورﻳــﺴﺘﻲ در‬

‫ﻣﺤﻞ و ﻳﺎ در زﻣـﺎﻧﻲ ﻧـﺎﻣﻌﻠﻮم ﻗﺎﺑـﻞ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﺑـﻮد‪ ،‬در‬
‫ﻋﻤــﻞ ﻫــﻴﭽﻜﺲ ﺑــﺮاي ﺣــﻮادث ﺗــﺎرﻳﺨﻲ ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬
‫‪ 2001‬ﻛــﻪ ﻫــﻢ از ﻧﻈــﺮ ﻓﻴﺰﻳﻜــﻲ و ﻫــﻢ ﻧﻤــﺎدﻳﻦ ﺿــﺮﺑﺔ‬
‫ﻋﻤﻴﻘﻲ ﺑﺮاي اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﻲرود‪ ،‬آﻣـﺎدﮔﻲ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در دورة ﻣﻌﺎﺻـﺮ‪ ،‬و ﺷـﺎﻳﺪ ﺣﺘـﻲ ﭘـﺲ از ﭘﺎﻳـﺎن‬
‫ﺟﻨﮓ ﻫـﺎي داﺧﻠـﻲ‪ ،‬ﺧﻮدآﮔـﺎه آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴـﺎن ﺗـﺎ ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﺣﺪ ﻣﻠﺘﻬﺐ ﻧﺸﺪه ﺑـﻮد؛ ﺟﺒﻬـﺔ ﺟﻨـﮓ ﺑـﻪ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ‬
‫رﺳﻴﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻤــﺐﮔــﺬاري در ﭘﺎرﻛﻴﻨــﮓ زﻳﺮزﻣﻴﻨــﻲ ﻣﺮﻛــﺰ ﺗﺠــﺎرت‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ در ﻓﻮرﻳـﻪ ‪ 1993‬ﻛـﻪ ‪ 6‬ﻛـﺸﺘﻪ و ﺻـﺪﻫﺎ زﺧﻤـﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﮔﺬاﺷـﺖ ﺗﺮورﻳـﺴﻢ را‪ ،‬ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ در ﭘﺎﻳﮕـﺎهﻫـﺎي‬
‫ﻣــﺎوراي ﺑﺤــﺎر ﺑﻠﻜــﻪ ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﺔ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴــﺎن و درﺧــﺎك‬
‫آﻧﺎن‪ ،‬اﻣﺮي ﻛـﺎﻣﻼً اﻣﻜـﺎنﭘـﺬﻳﺮ ﻧـﺸﺎن داد‪ .‬در ﻃـﻲ دﻫـﺔ‬
‫‪ 1990‬دوﻟﺖ ﻓـﺪرال ﺻـﺪﻫﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ آزﻣﺎﻳـﺸﻲ ﺑـﻪ اﺟـﺮا‬
‫در آورد‪ .‬اﻛﺜــﺮ آﻧــﺎن در ﻣــﻮرد ﺣﻤــﻼت ﺷــﻴﻤﻴﺎﺋﻲ و‬
‫ﺑﻴﻮﻟــﻮژﻳﻜﻲ ﺑــﻮد ـ "ﺳــﻼﺣﻬﺎي ﻛــﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌــﻲ" ﻳــﺎ‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٦٤‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ـ ﺑﺎ وﺟـﻮد اﻳﻨﻜـﻪ ﺑﺮﺧـﻲ ﻣﺘﺨﺼـﺼﻴﻦ ﺗﺮورﻳـﺴﻢ‬ ‫‪WMD‬‬

‫ﺗﺄﻛﻴــﺪ ﻣــﻲﻛﺮدﻧــﺪ ﻛــﻪ ﺷــﻴﻮهﻫ ـﺎﺋﻲ ﺑــﺎ ﻓﻨــﺎوري ﺑــﺴﻴﺎر‬

‫ﺿﻌﻴﻒﺗـﺮ ﻫﻤﭽـﻮن ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎرﺑـﺎﺋﻲ و ﻳـﺎ ﺑﻤـﺐﮔـﺬاري در‬
‫اﻫﺪاﻓﻲ ﻧﻤﺎدﻳﻦ از ﻧﻈـﺮ اﺟـﺮا ﻋﻤﻠـﻲﺗـﺮ ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از دﻫـﺔ‬
‫ﭘﻴﺶ ﮔﺰارﺷﺎت‪ ،‬ﻣـﺪارك و دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫـﺎي ﺑـﻲﺷـﻤﺎر‬
‫در ﻣــﻮرد ﺗﺮورﻳــﺴﻢ‪ ،‬ﻧــﺸﺎﻧﺪﻫﻨﺪة آﮔــﺎﻫﻲ ﻫﻮﺷــﻴﺎراﻧﺔ‬
‫واﺷـــﻨﮕﺘﻦ از ﺧﻄـــﺮات ﺗﺮورﻳـــﺴﺘﻲ در دورن آﻣﺮﻳﻜـــﺎ‬
‫ﺑــﻮد ـ ﺣــﺪاﻗﻞ روي ﻛﺎﻏــﺬ‪ .‬در ﻣــﺎه ژوﺋــﻦ ‪،1996‬‬
‫ﺑﻤــﺐﮔــﺬاري در ﭘﺎﻳﮕــﺎهﻫــﺎ و در ﺳــﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪﻫــﺎي‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎ در ﻋﺮﺑــﺴﺘﺎن ﺳــﻌﻮدي ﻛــﻪ ‪ 19‬آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ را ﺑــﻪ‬
‫ﻗﺘــﻞ رﺳــﺎﻧﺪ و ‪ 240‬ﺗــﻦ را زﺧﻤــﻲ ﻛــﺮد‪ ،‬و در ﻛﻨﻴــﺎ و‬
‫ﺗﺎﻧﺰاﻧﻴــﺎ در اوت ‪ ،1998‬ﻛــﻪ در آن ﺑــﻴﺶ از ‪ 200‬ﺗــﻦ‬
‫ﻛــﺸﺘﻪ ﺷــﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻳــﻦ اﻳــﺪه را در ﻣﻴــﺎن ﻣﻘﺎﻣــﺎت رﺳــﻤﻲ‬
‫ﺗﻘﻮﻳــﺖ ﻛــﺮد ﻛــﻪ ﺗﺮورﻳــﺴﻢ ﺧﻄــﺮي ﺣﺎﺿــﺮ و ﺻــﺮﻳﺢ‬
‫اﺳــﺖ‪ .‬ﻳــﻚ ﻧﺎوﺷــﻜﻦ آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ در اﻛﺘﺒــﺮ ﺳــﺎل ‪2000‬‬
‫در ﻳﻤــﻦ ﻣــﻮرد ﺣﻤﻠــﻪ ﻗــﺮار ﮔﺮﻓــﺖ‪ 17 ،‬درﻳــﺎﻧﻮرد ﺑــﻪ‬
‫ﻗﺘــﻞ رﺳــﻴﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺳــﺎل ‪ 2001‬دوﻟــﺖ ﻓــﺪرال ﻧﺰدﻳــﻚ‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٦٥‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﺑــﻪ ‪ 800‬ﻣﻴﻠﻴــﻮن دﻻر ﺑــﺮاي ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ و آﻣــﺎدﮔﻲ در‬

‫ﻣﻘﺎﺑﻠــﻪ ﺑــﺎ ﺣﻤــﻼت ﺗﺮورﻳــﺴﺘﻲ ﻫﺰﻳﻨــﻪ ﻛــﺮد‪ .‬اﻗــﺪاﻣﺎﺗﻲ‬
‫ﻛـــﻪ از ﻣﺤﺎﺳـــﺒﺔ اﻧﺘﺰاﻋـــﻲ ﺣﻤـــﻼت اﻣﻜـــﺎن ﭘـــﺬﻳﺮ‬
‫ﺗﺮورﻳــﺴﺘﻲ آﻏــﺎز و ﺑــﻪ اﻧﺒــﺎر ﻛــﺮدن وﺳــﺎﻳﻞ ﺿــﺮوري‬
‫ﻣﻨﺘﻬﻲ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻏﻴـﺮ ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬دوﻟـﺖ ﻓـﺪرال ‪15‬‬
‫ﺑﺮاﺑــﺮ اﻳــﻦ ﻣﺒﻠــﻎ را در راه ﻣﺒــﺎرزه ﺑــﺎ ﺗﺮورﻳــﺴﻢ ﻫﺰﻳﻨــﻪ‬
‫ﻛــﺮد‪ ،‬ﻛــﻪ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﺑــﻪ ﺻــﻮرت ﺗﺠﺮﺑــﻲ ﺑــﻪ آن ﻟﻘــﺐ‬
‫"ﺷﻴﻮه ﻫﺎي ﻧﺎﻣﺘﻘـﺎرن" داده ﺑـﻮد‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋـﺔ ﺑﻮدﺟـﻪ ﻫـﺎي‬
‫ﺳﺎﻻﻧﺔ ﺷـﺒﻜﻪ ﻫـﺎي اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ در ﺳـﺎل ‪ 2001‬ﺑـﺎﻟﻎ ﺑـﺮ‬
‫‪ 30‬ﻣﻴﻠﻴــﺎرد دﻻر ﻣــﻲﺷــﺪ و ﻫــﻴﭻ ﺟﻤﻠــﻪاي در ﻣــﻮرد‬
‫ﺣﻤﻠــﻪ ﺑــﻪ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن و ﻳــﺎ والاﺳــﺘﺮﻳﺖ در آن وﺟــﻮد‬
‫ﻧﺪاﺷــﺖ‪ .‬ﻋﻨــﺼﺮ اﺻــﻠﻲ در ﻳــﻚ ﺣﺮﻛــﺖ ﺗﺮورﻳــﺴﺘﻲ و‬
‫ﻳﺎ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﻮﻓﻖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮي‪ ،‬ﺗﻤﺎم و ﻛﻤﺎل ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ ارﺗــﺶ آﻣﺮﻳﻜــﺎ در ﻣــﺎه ﻣــﻲ ‪ 1999‬اﺑــﺮاز‬
‫ﻛﺮد‪ ،‬ﻣﺸﻜﻞ اﻳـﻦ ﺑـﻮد ﻛـﻪ "اﻣـﺮوز ]‪ [...‬اﻳـﻦ ﺗﻬﺪﻳـﺪات"‬
‫از زﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﻢ وﺟــﻮد داﺷــﺖ " ﻛﻤﺘــﺮ ﻗﺎﺑــﻞ‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﻫـﺴﺘﻨﺪ"‪ ،‬وﻟـﻲ ﻣﻘﺎﻣـﺎت رﺳـﻤﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٦٦‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﻗﺎﻃﻊ ﺑﺮ ﺳـﻼح ﻫـﺎي ﺷـﻴﻤﻴﺎﺋﻲ و ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻳـﺎ ﺣﺘـﻲ‬

‫ﺑﻤــﺐﻫــﺎي ﻫــﺴﺘﻪاي ﭼﻤــﺪاﻧﻲ ـ ﺳــﻼحﻫــﺎي ﻛــﺸﺘﺎر‬
‫ﺟﻤﻌﻲ ـ ﻣﺘﻤﺮﻛـﺰ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ در دﺳـﺎﻣﺒﺮ ‪2000‬‬
‫ﺳــﺎزﻣﺎن ﺳــﻴﺎ ﺳــﻌﻲ در ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ روﻳــﺪادﻫﺎي ﻣﻤﻜــﻦ‬
‫در ‪ 15‬ﺳﺎل آﻳﻨﺪه ﻛﺮد‪ ،‬او ﻧﻴـﺰ ﺗﺄﻛﻴـﺪ را ﺑـﺮ ﺳـﻼحﻫـﺎي‬
‫ﻛﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﻲ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑـﺎ اﻳـﻦ وﺟـﻮد ﻣﻄـﺮح ﻛـﺮد‬
‫ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ "ﺑﺮ ﻋﻠﻴـﻪ ﺧـﺎك آﻣﺮﻳﻜـﺎ"‪ ،‬و ﻧـﻪ ﺻـﺮﻓﺎً‬
‫ﭘﺎﻳﮕــﺎهﻫــﺎ و ﻛﻤﭙــﺎﻧﻲﻫــﺎي ﻓﻌــﺎل در ﺧــﺎرج از ﻛــﺸﻮر‪،‬‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗـﺮار ﮔﻴﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﺮﮔﺮداﻧﻲ آﻣﺮﻳﻜـﺎ از اﻳﻨﺠـﺎ‬
‫ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ دﻳﮕـﺮ دﺷـﻤﻦ ﻣﺸﺨـﺼﻲ در ﻣﻴـﺪان دﻳـﺪ‬
‫وﺟـــﻮد ﻧﺪاﺷـــﺖ‪ ،‬و‪ ،‬ﻫـــﻢ در ﻣﺤﺎﺳـــﺒﺎت و ﺑﺮرﺳـــﻲ‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻫـﻢ در رﻳـﺸﻪﻳـﺎﺑﻲ ﻳـﻚ ﺣﻤﻠـﺔ ﺣـﺎدث و در‬
‫ﭘﺎﺳــﺨﮕﻮﺋﻲ ﺑــﻪ آن‪ ،‬در ﻛﻼﻓــﻲ ﺳــﺮدر ﮔــﻢ‪ ،‬در ﺷــﻚ و‬
‫ﺗﺮدﻳــﺪ رﻫــﺎ ﺷــﺪه ﺑــﻮد‪ .‬ﻧﻬﺎﻳﺘــﺎً‪ ،‬ﺗﺮورﻳــﺴﻢ وﺳــﻴﻠﺔ‬
‫ﺗــﻮﺟﻴﻬﻲ ﺑــﺮاي ﻳــﻚ ﺳﻴــﺴﺘﻢ دﻓــﺎع ﻣﻮﺷــﻜﻲ ﺷــﺪ‪ ،‬ﻛــﻪ‬
‫ﻫﺰﻳﻨــﻪﻫــﺎي آﻳﻨــﺪة آن در ﻣــﺎه ﺟــﻮﻻي ﺳــﺎل ‪،2000‬‬
‫ﺻــﺮﻓﺎً در ﺑــﺮآوردي ﺳــﻄﺤﻲ‪ ،‬در ﻃــﻲ ﭘــﻨﺞﺳــﺎل آﻳﻨــﺪه‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٦٧‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﺗــﺎ ﺣــﺪاﻗﻞ‪ 60‬ﻣﻴﻠﻴــﺎرد دﻻر ﺗﺨﻤــﻴﻦ زده ﺷــﺪ‪ .‬وزﻳــﺮ‬

‫دﻓــﺎع وﻗــﺖ وﻳﻠﻴــﺎم اس‪ .‬ﻛــﻮﻫﻦ‪ ١‬در ﺟــﻮﻻي ‪2000‬‬
‫ﺗــﺼﺪﻳﻖ ﻣــﻲﻛﻨــﺪ ﻛــﻪ "]‪ [...‬اﺣﺘﻤــﺎل وﻗــﻮع اﻋﻤــﺎل‬
‫ﺗﺮورﻳــﺴﺘﻲ در آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﻪ ﻣﺮاﺗــﺐ از ﺣﻤﻠــﺔ ﻳــﻚ‬
‫ﻣﻮﺷﻚ ﺑﺎﻟﺴﺘﻴﻚ ﻗـﺎره ﭘﻴﻤـﺎ ﺑﻴـﺸﺘﺮ اﺳـﺖ‪ "٢.‬اﻳـﻦ ﮔﻮﻧـﻪ‬

‫‪ ، (William S. Cohen) 1‬ﻛــﻮﻫﻦ ﺗﺤــﺼﻴﻼت ﺧــﻮد را در ﺣﻘــﻮق ﺑــﻪ‬

‫ﭘﺎﻳــﺎن رﺳــﺎﻧﺪ و ﺳــﺎﻟﻬﺎ در وزارت دادﮔــﺴﺘﺮي آﻣﺮﻳﻜــﺎ در ﻣــﺸﺎﻏﻠﻲ ﺧــﺪﻣﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬اﻧﺘـﺼﺎب ﻧـﺎ ﺑـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم وي ﺑـﻪ »وزارت دﻓـﺎع!« ﺑـﺪون ﻫـﻴﭻ ﺗﺠﺮﺑـﺔ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬از ﻃـﺮف ﻛﻠﻴﻨـﺘﻦ‪ ،‬ﺳـﺌﻮال ﺑﺮاﻧﮕﻴـﺰ ﺷـﺪ وﻟـﻲ رﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮر ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ داد‪ " :‬او ﻓﺮدي اﺳـﺖ ﺧـﻼق‪ ،‬ﻣـﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﺑـﺎ ذﻫﻨـﻲ ﭘﻮﻳـﺎ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن ﭼﻴـﺰي‬
‫ﻛﻪ اﻣﺮوز اﺣﺘﻴﺎج دارﻳﻢ!" در واﻗـﻊ ﻣـﻲﺑﺎﻳـﺴﺖ اﻳـﻦ اﻧﺘﺨـﺎب را ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻣﻌﻨـﺎ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﻛـﻪ ﭘـﺲ از ﺳـﻘﻮط اﻣﭙﺮاﺗـﻮري ﺷـﻮروي آﻣﺮﻳﻜـﺎﺋﻲﻫـﺎ آﻧﭽﻨـﺎن ﻣـﺴﺖ‬
‫ﭘﻴﺮوزي ﺑﻮدﻧﺪ ﻛـﻪ ﻓﻜـﺮ ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ وزارت دﻓـﺎع و ﻳـﺎ ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن دﻳﮕـﺮ ﻧﻘـﺶ‬
‫ﻣﻬﻤﻲ اﻳﻔﺎ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻛـﺮد‪ .‬وﻟـﻲ ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎل ﺑﻌـﺪ در دورة ﺟـﺮج ﺑـﻮش ﻗـﻀﻴﻪ‬
‫ﺑﺮاي آﻧﺎن روﺷﻦﺗﺮ ﺷـﺪه ﺑـﻮد و از اﻳـﻦ رو راﻣـﺴﻔﻠﺪ وزﻳـﺮ دﻓـﺎع ﺳـﺎﺑﻖ را ﺑـﻪ‬
‫ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن ﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ! ﻛـﻮﻫﻦ از آن دﺳـﺘﻪ ﺳﻴﺎﺳـﺘﻤﺪاران آﻣﺮﻳﻜـﺎﺋﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻏﻴﺮﺳﻴﺎﺳــﻲ ﺑــﻮدن دوﻟــﺖ و واﺑــﺴﺘﮕﻲ ﺗــﺎم او ﺑــﻪ ﺗﺮاﺳــﺖﻫــﺎ و ﻛﺎرﺗــﻞﻫــﺎي‬
‫اﻗﺘــﺼﺎدي را ﺑــﻪ ﺻــﺮاﺣﺖ ﻧــﺸﺎن ﻣــﻲدﻫﻨــﺪ‪ .‬ﻣﻄﺒﻮﻋــﺎت از او ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان‬
‫دﻣﻜﺮاﺗــــﻲ ﻛــــﻪ ﻃﺮﻓــــﺪار ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاﻫــــﺎن اﺳــــﺖ و ﺑﺮﺧــــﻲ اوﻗــــﺎت‬
‫ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨــﻮاﻫﻲ ﻛــﻪ ﺑــﻪ دﻣﻜــﺮاتﻫــﺎ رأي ﻣــﻲدﻫــﺪ‪ ،‬ﺳــﺨﻦ ﻣــﻲﮔﻮﻳﻨــﺪ!‬
‫)ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪ 2‬ارﺗﺶ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‪ ،«Posture Statement» ،‬ﻣﺎه ﻣﻲ ‪ ،1999‬ﺻﻔﺤﺔ‬
‫‪vii‬؛ ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ‪ ،«Global Trends 2015» ،‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ ،2000‬ﺻﻔﺤﺔ ‪39‬؛‬
‫ﮔﺰارش ﻛﻮﻫﻦ‪ 5 ،‬ﺟﻮﻻي ‪.2000‬‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٦٨‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫اﺧﻄﺎرﻫــﺎ از ﻃــﺮف ﻣﻘﺎﻣــﺎت رﺳــﻤﻲ ﻋــﺎدي ﺗﻠﻘــﻲ‬

‫ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻫـﺎ ﻛـﻪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس آن اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻋﻤﻠﻴــﺎت ﺗﺮورﻳــﺴﺘﻲ در ﺧــﺎك اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﻓﻘــﻂ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ زﻣﺎن‪ ،‬ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ و ﻣﻜـﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬وﺟـﻮد داﺷـﺖ‪.‬‬
‫وﻟــﻲ ﺑﺠــﺰ ﺗﻌــﺪاد ﻗﻠﻴﻠــﻲ ـ ﺷــﺎﻳﺪ ﻋﻤ ـﻼً ﻫــﻴﭽﻜﺲ در‬
‫ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ـ واﻗﻌﺎً اﻳﻦ ﺣﺮفﻫﺎ را ﺟﺪي ﻧﻤﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨــﺪ ﻫﻔﺘــﻪ ﺑﻌــﺪ از ﺑﻬــﺖ و ﺗﺤﻴــﺮ ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬دوﻟــﺖ‬
‫ﺑﻮش ﺑـﺪون ﻣـﺸﺨﺺ ﻛـﺮدن ﻧـﻮع و ﻳـﺎ ﻫـﺪف ﻣﻤﻜـﻦ‪،‬‬
‫ﺟﻨﮕﻲ ﺑﺮ ﻋﻠﻴـﻪ ﺗﺮورﻳـﺴﻢ اﻋـﻼم و اﺧﻄـﺎر ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬
‫وﺟــﻮد اﻳﻨﻜــﻪ از اﻳــﻦ اﻣــﺮ اﻃﻤﻴﻨــﺎن ﻧــﺪارد وﻟــﻲ اﻣﻜــﺎن‬
‫زﻳــﺎدي ﺑــﺮاي اﺟــﺮاي ﺣﻤــﻼت ﺗﺮورﻳــﺴﺘﻲ وﺳــﻴﻊﺗــﺮي‬
‫دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آﻧﭽـﻪ را ﻛـﻪ رﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮر" ﻳـﻚ ﻣـﻮج‬
‫ﺛﺎﻧﻮﻳـــﺔ ﺣﻤـــﻼت ﺗﺮورﻳـــﺴﺘﻲ" ﻟﻘـــﺐ داد در اواﺧـــﺮ‬
‫ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ آﻏـﺎز ﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﻳﻨﻜـﻪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﺣﻤـﻼت‬
‫ﻣــﻮارد ﻧــﺴﺒﺘﺎً ﻣﻌــﺪودي از آﻟــﻮدﮔﻲ ﺑــﻪ ﺳــﻴﺎهزﺧــﻢ در‬
‫واﺷــﻨﮕﺘﻦ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻳــﻮرك و دﻳﮕــﺮ ﺷــﻬﺮﻫﺎ ﺑــﻪ راه اﻧــﺪاﺧﺖ‪،‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ از ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﻫـﺎي دوﻟـﺖ ﻓـﺪرال را‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٦٩‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ ﻣﺪت دوﻣﺎه ﻛـﺎﻣﻼً ﻓﻠـﺞ ﻛـﺮد و از ﻧﻈـﺮ زﻣـﺎن‬

‫و ﭘــﻮل ﻫﺰﻳﻨــﻪﻫــﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ ﻣﺤﺎﺳــﺒﻪاي ﺗﺤﻤﻴــﻞ و از‬
‫ﻃــﺮف دﻳﮕــﺮ ﺑــﻪ اﺧﻄﺎرﻫــﺎي رﻳﺎﺳــﺖ ﺟﻤﻬــﻮر ﻧﻴــﺰ‬
‫»ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ!« ﺻﺮﻳﺤﻲ اﻋﻄـﺎ ﻛـﺮد‪ .١‬اﻳﻨﺒـﺎر ﺣﻤﻠـﻪ ﻛﻨﻨـﺪه‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻳﻚ ﻓﺮد ﻣﺘﻮﻟﺪ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﻼحﻫـﺎي‬
‫ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﻧﻴــﺰ دﺳﺘﺮﺳــﻲ داﺷــﺖ‪ .‬او ارﺗﺒــﺎﻃﻲ ﺑــﺎ ﻛــﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﻛــﻪ در ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫــﺎ را ﺑــﻪ ﺑــﺮجﻫــﺎ ﻛﻮﺑﻴﺪﻧــﺪ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬از ﺗﻮدهﻫﺎي وﺳﻴﻊ ﻣـﺮدم ﻋـﺎدي ﻧﻴـﺰ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻤﻴـﺰ‬
‫ﻧﺒــﻮد ـ در ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﺑﻴــﺸﺘﺮ ﻫــﺮاسآور ﺷــﺪ‪ .‬ﺣﻤﻠــﺔ‬
‫ﺳــﻴﺎهزﺧــﻢ وﺣــﺸﺖ ﻋﺠﻴﺒــﻲ اﻳﺠــﺎد ﻛــﺮد و ﺑــﺴﻴﺎري از‬
‫ﻣﺮدم دﻳﮕﺮ اﺣﺴﺎس اﻣﻨﻴـﺖ ﻧﻤـﻲﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ اﻓـﺮاد‬
‫ﻧﺎﻣﺘﻌــﺎدل در ﻫﻤــﻪ ﺟــﺎ ﺣــﻀﻮر دارﻧــﺪ و ﻫــﻴﭻ ﻛــﺲ‬
‫ﻧﻤــﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﻣﻄﻤــﺌﻦ ﺑﺎﺷــﺪ ﻛــﻪ رﻓﺘــﺎر آﻧــﺎن ﺧــﻮشﺧــﻴﻢ‬
‫اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ .‬و ﻣﻠﺖ ﺑـﻪ داﻣـﺎن ﻧﮕﺮاﻧـﻲ ﻓـﺮو اﻓﺘـﺎد‪:‬‬
‫ﻓﻨﺎوري ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑـﺴﻴﺎر ﺳـﻬﻞ و آﺳـﺎن ﺑـﻮد و‬
‫دﺳــﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫــﺎي ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﺑــﺮاي ﺳــﺎﺧﺘﻦ ﺳــﻼحﻫــﺎي‬

‫‪ 1‬ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ ﺟﻮرج ﺑﻮش‪ 6 ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪2001‬ـ‬

‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٧٠‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳــﻚ ـ ﻣــﺴﻠﻤﺎً در ﻣﻘﻴﺎﺳــﻲ ﻛﻮﭼــﻚ ـ ﺳــﺎﻟﻬﺎي‬

‫دراز در اﻳـــﺎﻻت ﻣﺘﺤـــﺪ در ﻣﻌـــﺮض ﻓـــﺮوش ﻗـــﺮار‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻛﺘـﺎب ﻫـﺎ ﭼﻨـﻴﻦ ادﻋـﺎ ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ ‪" :‬‬
‫]‪ [...‬اﮔﺮ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻴـﺪ ژﻟـﺔ ﻣﻴـﻮهاي درﺳـﺖ ﻛﻨﻴـﺪ‪ ،‬ﺷـﻬﺮﻫﺎ‬
‫را ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدي ﺑﻜﺸﻴﺪ‪"١.‬‬
‫ﺣﻤــﻼت ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﻫــﺴﺘﻪاي‪ ،‬از ﺳــﻮﺧﺖ ﻣــﺼﺮف ﺷــﺪة‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي اﺗﻤـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺎ دﻳﻨﺎﻣﻴـﺖ ﻣﺨﻠـﻮط ﺷـﺪه و در‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﻣﻨﻔﺠـﺮ ﻣـﻲﺷـﻮد ﺗـﺎ ﻧﻴﺮوﮔـﺎهﻫـﺎﺋﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻧــﺎﺑﻮد ﻣــﻲﺷــﻮﻧﺪ و ﻣــﻮاد آﻟــﻮدة آﻧــﺎن ﻫﻤــﻪ ﺟــﺎ را ﻓــﺮا‬
‫ﻣﻲﮔﻴـﺮد‪ ،‬ﻫﻤـﻪ از ﺟﺎﻧـﺐ ﻣﻄﺒﻮﻋـﺎت از ﭘﻮﺷـﺸﻲ وﺳـﻴﻊ‬
‫ﺑﺮﺧـــﻮردار ﺷـــﺪﻧﺪ‪ .‬در واﻗـــﻊ‪ ،‬ﻫـــﻴﭻ ﻧـــﻮع ﺗﺨﺮﻳـــﺐ‬
‫ﺗﺮورﻳــﺴﺘﻲ در ﺧــﺎك آﻣﺮﻳﻜــﺎ ـ ﻛــﻪ ﮔــﺎز اﻋــﺼﺎب و‬
‫ﺟﻨــﮓ ﻣﻴﻜﺮوﺑــﻲ ﻫــﻢ ﺷــﺎﻣﻞ آن ﻣــﻲﺷــﺪ ـ از اﻳــﻦ‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺟﺎ ﻧﻴﺎﻓﺘﺎدﻧـﺪ‪ ،‬و ﺑ‪‬ﻌـﺪ ﻋﻈـﻴﻢ و ﻫﻮﻟﻨـﺎك ﺣﻤـﻼت‬
‫‪11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻫﻤــﺔ اﻳــﻦ ﺳــﺨﻨﺎن را ﻣﻌﺘﺒــﺮ ﺟﻠــﻮه ﻣــﻲداد‪.‬‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮاي ﻫﻴﭻﻛـﺪام از اﻳـﻦ ﺣﻤـﻼت آﻣـﺎدﮔﻲ ﻧـﺪارد‪.‬‬

‫‪ 1‬ﻫﺮاﻟﺪ ﺗﺮﻳﺒﻴﻮن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ 22 ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪.2001‬‬

‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٧١‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫دوﻟــﺖﻫــﺎي ﭘــﻲدرﭘــﻲ ﺣﻤــﻼت ﺗﺮورﻳــﺴﺘﻲ را ﻫــﻢ در‬

‫درون اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ و ﻫــﻢ در ﺧــﺎرج ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ‬
‫ﻛﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺷـﺒﻜﺔ وﺳـﻴﻊ اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ در ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻮاﭘﻴﻤـﺎ ﺑـﻪ ﺧﻠﻮﺗﮕـﺎه ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن ﻛﻮﺑﻴـﺪه ﺷـﺪ و‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ‪ 200‬ﻧﻔـﺮ را در ﺟـﺎ ﻛـﺸﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ وﺟـﻮد آﻧﻜـﻪ‬
‫ارﺗــﺶ ‪ 12‬دﻗﻴﻘــﻪ ﭘــﻴﺶ از آن ﺧﺒــﺮ رﺑــﻮده ﺷــﺪن ﻳــﻚ‬
‫ﻫﻮاﭘﻴﻤــﺎ را ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﺳــﻮي واﺷــﻨﮕﺘﻦ در ﺣﺮﻛــﺖ ﺑــﻮد‬
‫ﺻــﺎدر ﻛــﺮده ﺑــﻮد‪ ،‬ﺑــﻪ ﺻــﻮرت ﺗﻠﺨــﻲ ﻏــﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﺷــﺪ‪.‬‬
‫اﺧﻄﺎرﻫﺎي ﺑﻲﺷـﻤﺎر‪ ،‬ﻗﺒـﻞ از ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻓﻘـﻂ ﻣـﺸﺘﻲ‬
‫ﮔﺰاﻓﻪﮔﻮﺋﻲ ﺑﻮد‪ .‬و اﻳـﻦ ﻣـﺴﺌﻠﻪ ﻛـﻪ دوﻟـﺖ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻗـﺎدر‬
‫ﺑﺎﺷﺪ در ﺣﻤﻠﺔ ﻣﺮﮔﺒﺎر آﻳﻨـﺪة ﺗﺮورﻳـﺴﺖﻫـﺎ ﺑﻬﺘـﺮ از اﻳـﻦ‬
‫ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻨـﻮز ﻻﻳﻨﺤـﻞ ﺑـﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧـﺪه‪ .‬ﺑﺎﻳـﺪ ﻧـﺎﻇﺮ اﻳـﻦ‬
‫ﺣﻤﻼت ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻲ آﻳـﺪ ﺑﺮﺧـﻲ اﻧـﻮاع‬
‫ﺗﺮور ﺑﺎر دﻳﮕﺮ اﺗﻔﺎق ﺧﻮاﻫﻨﺪ اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫ﺟﻨﮕـﻲ ﻛــﻪ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ از ﺳــﺎل ‪ 1947‬در ﺧــﺎرج از‬
‫ﻣﺮزﻫــﺎي ﺧــﻮد در آن ﺷــﺮﻛﺖ داﺷــﺖ‪ ،‬ﺑــﻪ ﺳــﻮاﺣﻞ‬
‫ﻛﺸﻮر رﺳﻴﺪه‪.‬‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٧٢‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﺗﺮورﻳﺴﺖ ﻛﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺗﺮورﻳــﺴﻢ ﭘﺪﻳــﺪهاي ﺑــﻲﻧﻬﺎﻳــﺖ ﭘﻴﭽﻴــﺪه‪ ،‬ﺑــﺴﻴﺎر ﻛﻬــﻦ و‬
‫ﮔـــﺴﺘﺮده اﺳـــﺖ‪ .‬ارﺗـــﺶ ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨـــﻮاه اﻳﺮﻟﻨـــﺪ‪ ١‬و‬
‫ﺟﺎﻧــﺸﻴﻨﺎن آن دﻫــﻪﻫــﺎ ﺑــﺎ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴــﺎ در ﺣــﺎل ﺟﻨــﮓ‬
‫ﺑﻮدهاﻧـﺪ؛ ﻫﻨـﻮز در اﻧﮕﻠـﺴﺘﺎن ﺑﻤـﺐﮔـﺬاري ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و‬
‫ﻛﺸﻮر ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴـﺎ ﻧﺰدﻳـﻚﺗـﺮﻳﻦ ﻣﺘﻔـﻖ ﺳﻴﺎﺳـﺖ آﻣﺮﻳﻜـﺎ در‬
‫ﺟﻨﮕــﻲ اﺳــﺖ ﻛــﻪ در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺟﺮﻳــﺎن دارد‪ .‬وﻟــﻲ‬
‫ﺟــﺪاﺋﻲﻃﻠﺒــﺎن اوﺗِــ‪Ĥ‬يِ‪ ٢‬ﺑﺎﺳــﻚ‪ ٣‬در ﻛــﺸﻮر اﺳــﭙﺎﻧﻴﺎ و‬
‫اﺳــﺘﻘﻼلﻃﻠﺒــﺎن ﻛــﺸﻤﻴﺮ‪ ،‬ﻛُــﺮس در ﻓﺮاﻧــﺴﻪ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴــﻪ‪،‬‬
‫ﺳــﺮﻳﻼﻧﻜﺎ‪ ،‬و دﻳﮕــﺮ ﻣﻨــﺎﻃﻖ ﻧﻴــﺰ ﻓﻌــﺎلاﻧــﺪ‪ .‬اﻳﻨﻜــﻪ آﻧــﺎن‬
‫"ﺗﺮورﻳــﺴﺖ" ﺑــﻪ ﺣــﺴﺎب آﻳﻨــﺪ ﻳــﺎ "ﻣﺒــﺎرزان راه‬
‫آزادي" ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑـﻪ ﻧﻘﻄـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻓـﺮدي دارد‪ ،‬ﭼـﻮن‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺎن رﺳـﻴﺪن ﺑـﻪ اﻫـﺪاﻓﻲ ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﻫـﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﺑــﻪ ﻫــﺮ وﺳــﻴﻠﻪاي ﻣﺘﻮﺳــﻞ ﻣــﻲﺷــﻮﻧﺪ‪ :‬ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎرﺑــﺎﺋﻲ‪،‬‬

‫‪(The Irish Republican Army) 1‬‬

‫‪(ETA) 2‬‬
‫‪(Basque) 3‬‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٧٣‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﺑﻤــﺐﮔــﺬاري ﻳــﺎ بـ ـ‪ 52‬و ﻣﻮﺷــﻜﻬﺎي ﻫــﺪاﻳﺖﺷــﻮﻧﺪة‬

‫ﻟﻴ ـﺰري‪ .‬وﻟــﻲ بـ ـ‪ 52‬ﻫــﺎ ﺑــﺴﻴﺎر ﻣﺨــﺮبﺗﺮﻧــﺪ‪ .‬ﺑــﺮاي‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺑﻲﮔﻨﺎه ﻫﻴﭻ ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﻧﻤـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻗـﻲ ﻧـﺪارد ﺑـﺎ‬
‫ﭼﻪ وﺳﺎﻳﻠﻲ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻲرﺳﻨﺪ و ﻳﺎ ﻣﻌﻠﻮل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑــﺴﻴﺎري از ﻣﻠــﺖﻫــﺎي آﻓﺮﻳﻘــﺎ ﺑــﺮاي ﺗﺤــﺼﻴﻞ اﺳــﺘﻘﻼل‬
‫ﺧـــﻮد از ﭼﻨﮕـــﺎل ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴـــﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻧـــﺴﻪ و ﻳـــﺎ اﻗﻠﻴـــﺖ‬
‫ﺳﻔﻴﺪﭘﻮﺳــﺖ ﺣــﺎﻛﻢ ﻣﺠﺒــﻮر ﺑــﻪ ﻣﺒــﺎرزاﺗﻲ ﺷــﺪﻧﺪ ﻛــﻪ‬
‫ﺑﺮﺧــﻲ اوﻗــﺎت ﺑــﺮ اﺳــﺎس ﻣﻌﻴﺎرﻫــﺎي دﺷﻤﻨﺎﻧــﺸﺎن‬
‫"ﺗﺮورﻳﺴﺘﻲ" ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧـﻲ ﺟﻨـﺒﺶﻫـﺎ از ﺟﺎﻧـﺐ‬
‫دوﻟﺖ ﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﻣـﻲ ﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ در ﻣﻮاﻗـﻊ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﻣـﺼﻠﺤﺘﻲ ﺑـﻮد؛ اﻳـﻦ ﺟﻨـﺒﺶﻫـﺎ اﻏﻠـﺐ‬
‫ﻣﻮﺟـــﻮدﻳﺘﻲ ﻣـــﺴﺘﻘﻞ از دﻳﮕـــﺮان داﺷـــﺘﻨﺪ و ﻓﻠـــﺴﻔﺔ‬
‫وﺟﻮدﻳﺸﺎن از ﻃـﺮف ﺗـﻮده ﻫـﺎي دﻳﮕـﺮ ﻣﻠـﺖ ﻫـﺎ ﻣـﻮرد‬
‫ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﻗــﺮار ﻣــﻲﮔﺮﻓــﺖ‪ .‬ﺻﻬﻴﻮﻧﻴــﺴﺖﻫــﺎ در ﻓﻠــﺴﻄﻴﻦِ‬
‫ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴــﺎ ﻛــﻪ ﻫــﻢ ﻧﻘــﺶ ﻳﻬﻮدﻳــﺎن آﻣﺮﻳﻜــﺎ و ﻫــﻢ ﻧﻘــﺶ‬
‫دوﻟﺖ اﻳـﻦ ﻛـﺸﻮر در ﻣـﻮرد ﺳﺮﻧﻮﺷﺘـﺸﺎن ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻛﻨﻨـﺪه‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٧٤‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﺑــﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧــﻪاي ﭼــﺸﻢﮔﻴــﺮ )اﻟﺒﺘــﻪ ﻧــﻪ ﻣﻨﺤــﺼﺮ ﺑــﻪ ﻓــﺮد(‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﻛﺴﻲ "ﺗﺮورﻳـﺴﺖ" اﺳـﺖ و ﭼـﻪ ﻛـﺴﻲ "ﻣﺒـﺎرز راه‬
‫آزادي؟" وراي ﻫﻤـــﻪ ﭼﻴـــﺰ‪ ،‬ﺗﺮورﻳـــﺴﻢ از دﻻﻳـــﻞ‬
‫ﻣﺸﺨــﺼﻲ ﺑﺮﺧــﻮردار اﺳــﺖ‪ ،‬دﻻﻳــﻞ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﻣﻬــﻢﺗــﺮﻳﻦ‬
‫آﻧﻬﺎﺳــﺖ‪ .‬وﻗﺘــﻲ ﺟﻨــﺒﺶﻫــﺎﺋﻲ ﺑــﻪ وﺳــﻴﻠﺔ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻧــﺸﺎن‬
‫ﺗﺮورﻳﺴﺖ ﺗﻠﻘﻲ ﻣـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﻣﻴـﺎن آﻧـﺎن ﺗﻔـﺎوت‬
‫ﺑﺴﻴﺎرﻋﻤﻴﻘﻲ وﺟـﻮد دارد‪ ،‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻛﻠـﻲ واﺑـﺴﺘﮕﺎن ﺑـﻪ‬
‫اﻳــﻦ ﺟﻨــﺒﺶﻫــﺎ از ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻧــﺸﺎن ﺑــﻪ ﻣﺮاﺗــﺐ آﻣــﺎدﮔﻲ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮاي اﺳـﺘﻘﺒﺎل از ﻣـﺮگ ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲ دﻫﻨـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ‬
‫از ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻛــﺎخ ﺳــﻔﻴﺪ ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﻪ ﻫﻤــﺔ اﻧــﻮاع‬
‫ﺗﺮورﻳــﺴﻢ اﻋــﻼن ﺟﻨــﮓ داد‪ ،‬وﻟــﻲ اﻳــﻦ ﻣﻄﻠــﺐ را ﻛ ـﻪ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﮔـﺮوه ﻫـﺎ ﻣﻌﻤـﻮﻻً "ﻣـﺒﻬﻢ" اﺳـﺖ ﻗﺒـﻮل‬
‫ﻛــﺮد‪ ،‬و ﺑــﺎ اﻳــﻦ ﻋﻤــﻞ ﻧــﻪ ﺗﻨﻬــﺎ ﺑــﺮاي ﺧــﻮد ﻣــﺄﻣﻮرﻳﺘﻲ‬
‫ﺟﻬــﺎﻧﻲ ﺗﻌﻴــﻴﻦ ﻛــﺮد ﺑﻠﻜــﻪ راه ﻓــﺮاري ﺑــﺮاي اﺳــﺘﻔﺎده از‬
‫اﺗﺤﺎدﻫــﺎي ﻓﺮﺻــﺖﻃﻠﺒﺎﻧــﻪ ﻧﻴــﺰ ﺑــﺎز ﻧﻤــﻮد‪ .‬ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن و‬
‫اﻳــﺮان دو ﻧﻤﻮﻧــﺔ ﻛﺎﻣــﻞ و واﺿــﺢ در اﻳــﻦ ﻣﻮردﻧــﺪ؛ ﻫــﺮ‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٧٥‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫دو از ﺟﻨــﺒﺶﻫــﺎﺋﻲ ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ ﻛــﻪ دﻳﮕــﺮان‬

‫ﺗﺮورﻳــﺴﺖ ﻣــﻲﻧﺎﻣﻨــﺪ‪ .‬ﻧﻴــﺎزي ﺑــﻪ ﺑﻴــﺎن ﻧــﺪارد ﻛــﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻠﺖﻫـﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻫﻤﭽـﻮن ازﺑﻜـﺴﺘﺎن و ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻛـﻪ ﺣﻘـﻮق‬
‫ﺑــﺸﺮ را زﻳﺮﭘــﺎي ﻣــﻲﮔﺬارﻧــﺪ‪ ،‬اﮔــﺮ واﺷــﻨﮕﺘﻦ آﻧــﺎن را‬
‫ﻛﺎرﺳﺎز و ﺑـﻪ درد ﺑﺨـﻮر ﺗﻠﻘـﻲ ﻛﻨـﺪ ﻛـﺎﻣﻼً ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮل‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳــﻦ ﻣــﺴﺌﻠﻪ ﻛــﻪ ﭼــﻪ ﻛــﺴﻲ "ﺗﺮورﻳــﺴﺖ" اﺳــﺖ و ﭼــﻪ‬
‫ﻛــﺴﻲ "ﻣﺒــﺎرز راه آزادي" ﻛُﻨــﻪ اﺳــﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي دوﮔﺎﻧــﺔ‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ را ﻧﻤـﻮدار ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬و ﺑـﺎ وﺟـﻮد آﻧﻜـﻪ در‬
‫اﻏﻠﺐ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﭼـﺸﻢﮔﻴـﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧـﻪ ﻧﻤﺎﻳـﺎن‬
‫ﻛﻨﻨــﺪة ﺗــﻀﺎد ﻋﻈــﻴﻢ ﺳﻴﺎﺳــﺖآﻣﺮﻳﻜــﺎ اﺳــﺖ‪ .‬در ﺳــﺎل‬
‫‪ 2000‬وزارت اﻣــﻮر ﺧﺎرﺟــﻪ ‪ 138‬ﻣــﻮرد "واﻗﻌــﺔﺣــﺎﺋﺰ‬
‫اﻫﻤﻴـــﺖ ﺗﺮورﻳـــﺴﺘﻲ" در ‪ 29‬ﻛـــﺸﻮر را ﮔـــﺰارش داد‪،‬‬
‫وﻟﻲ اﻳﻦ آﻣـﺎرِ دﺳـﺖودلﺑﺎزاﻧـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ﻣﻘﺪوﻧﻴـﻪ‪ ،‬اﻳﺮﻟﻨـﺪ‬
‫ﺷــﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬اﺳــﺮاﺋﻴﻞ‪ ،‬و ﻣﻨــﺎﻃﻖ ﺑــﻲﺷــﻤﺎر دﻳﮕــﺮي ﻛــﻪ‬
‫ﺣﺎﻛﻤﺎﻧــﺸﺎن ﻣﺨﺎﻟﻔــﺎن ﺧــﻮد را ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ ﺧــﻮد ﺑــﻪ‬
‫ﺧﻮد "ﺗﺮورﻳﺴﺖ" ﺧﻄـﺎب ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻧﻤـﻲﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٧٦‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫وﺟﻮد اﻣﺮوز دو دﺷـﻤﻦ ﻋﻤـﺪة آﻣﺮﻳﻜـﺎ در ﺟﻬـﺎن اﺳـﻼم‬

‫ـ اُﺳﺎﻣﻪﺑـﻦﻻدن و ﺻـﺪام ﺣـﺴﻴﻦ در ﻋـﺮاق ـ ﻫـﺮ دو در‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ دﻫـﺔ ‪ 1980‬ﻧﺰدﻳـﻚ ﺗـﺮﻳﻦ ﻣﺘﻔﻘـﻴﻦ و دوﺳـﺘﺎن او‬
‫ﺑــﻪ ﺷــﻤﺎر ﻣــﻲآﻣﺪﻧــﺪ‪ ،‬ﻛــﻪ از ﻃﺮﻳــﻖ ﺗﺤﻮﻳــﻞ اﺳــﻠﺤﻪ و‬
‫ﻛﻤــﻚﻫــﺎي دﻳﮕــﺮ ﻣــﻮرد ﺣﻤﺎﻳــﺖ و ﭘــﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ او ﻗــﺮار‬
‫داﺷــﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗــﺮس از اﺗﺤــﺎد ﺷــﻮروي و ﺧــﺼﻮﺻﺎً ﺗــﺮس از‬
‫ﻧﻔﻮذ ﮔﺴﺘﺮش اﻳﺮان ﭘـﺲ از ﺑـﻪ ﻗـﺪرت رﺳـﻴﺪن آﻳـﺖاﷲ‬
‫ﺧﻤﻴﻨـــﻲ در ﺳـــﺎل ‪ ،1979‬ﺑـــﻪ ﺻـــﻮرﺗﻲ ﭘـــﻲدرﭘـــﻲ‬
‫دوﻟــﺖﻫــﺎي ﻣﺘﻌــﺪدي در واﺷــﻨﮕﺘﻦ را ﺗﺮﻏﻴــﺐ ﻣــﻲﻛــﺮد‬
‫ﻛــﻪ ﺗﻨــﺪروﻫﺎ را ﻣــﻮرد ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﻗــﺮار دﻫﻨــﺪ ـ ﭼــﻪ‬
‫ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﻳــﺎن ﺳــﻨﻲﻣــﺬﻫﺐ و ﭼــﻪ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻫــﺎي ﻻﺋﻴــﻚ‬
‫و ﺑﻪ ﻣﻨﺘﻬﺎي درﺟـﻪ ﺟـﺎهﻃﻠـﺐ ﭼـﻮن ﺻـﺪام ﺣـﺴﻴﻦ را‪.‬‬
‫ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻـﻠﻪ ﻓﻘـﻂ آﺷـﻔﺘﮕﻲ ﺑـﻮد ـ ﺳﻴﺎﺳـﻲ‪ ،‬ﻧﻈـﺎﻣﻲ‪،‬‬
‫ﻋﻘﻴــﺪﺗﻲ ـ و آﻣﺮﻳﻜــﺎ اﻣــﺮوز ﻗﻴﻤــﺖ ﺳــﻨﮕﻴﻨﻲ ﺑــﺮاي آن‬
‫ﻣﻲﭘﺮدازد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﺔ اﺗﺤـﺎد ﺷـﻮروي ﺑـﻪ اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن در دﺳـﺎﻣﺒﺮ‬
‫‪ ،1979‬ﻛﻤــﻚ رﺳــﺎﻧﻲ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﻪ "ﻣﺒــﺎرزان‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٧٧‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫راهآزادي" در اﻳــﻦ ﻛــﺸﻮر‪ ،‬اﻟﺒﺘــﻪ در اﺗﺤــﺎدي ﺗﻨﮕﺎﺗﻨــﮓ‬

‫ﺑــﺎ ﺣﺎﻛﻤــﺎن ﺳــﻌﻮدي ﻛــﻪ ﻫــﻢ ﭘــﻮل ﻛــﺎﻓﻲ در اﺧﺘﻴــﺎر‬
‫داﺷــﺘﻨﺪ و ﻫــﻢ روشدﻳﻨــﺪاري وﻫــﺎﺑﻴﮕﺮي اﻧﮕﻴــﺰهاي‬
‫ﺗﻤــﺎم وﻛﻤــﺎل در اﺧﺘﻴﺎرﺷــﺎن ﻣــﻲﮔﺬاﺷــﺖ‪ ،‬آﻏــﺎز ﺷــﺪ‪.‬‬
‫ﺳـــﺎزﻣﺎن ﺳـــﻴﺎ در ﻃـــﻮل دﻫـــﺔ ‪ 1980‬ﺑـــﻴﺶ از ‪30‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴــﺎرد دﻻر در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﭘــﻮل ﺧــﺮج ﻛــﺮد‪ ،‬ﻛــﻪ از‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋــﺔ ﺗﻤــﺎﻣﻲ ﻋﻤﻠﻴــﺎت ﻣﺨﻔﻴﺎﻧــﺔ او در ﺗــﺎرﻳﺦ ﻓﺮاﺗـﺮ‬
‫ﻣﻲرﻓﺖ‪ .‬ﺳﻌﻮديﻫﺎ ﻧﻴـﺰ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﻣﻘـﺪار ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﻣﻬـﻢﺗـﺮ از ﭘـﻮل‪ ،‬اﻋـﺰام ﺣـﺪوداً ‪ 15‬ﻫـﺰار‬
‫ﺟــﻮان ﺳــﻌﻮدي ﺑــﺮاي ﺟﻨــﮓ ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﻪ ﻣﺘﺠــﺎوزان‬
‫ﺷــﻮروي و ﻣﺘﺤــﺪان ﻣﺤﻠــﻲ آﻧــﺎن ﺑــﻮد‪ ،‬ﻣﺘﺤــﺪاﻧﻲ ﻛــﻪ‬
‫اﻳﻨﻚ ﺳـﺘﻮن ﻓﻘـﺮات دوﺳـﺘﺎن آﻣﺮﻳﻜـﺎ در اﺗﺤـﺎد ﺷـﻤﺎل‬
‫ﺑــﻪ ﺣــﺴﺎب ﻣــﻲآﻳﻨــﺪ‪ .‬اُﺳــﺎﻣﻪ ﺑــﻦﻻدن ﻳﻜــﻲ از اﻳــﻦ‬
‫ﺟﻮاﻧـــﺎن ﺳـــﻌﻮدي ﺑـــﻮد‪ ،‬ﻓـــﺮدي ﺑـــﺎ اﺳـــﺘﻌﺪاد و‬
‫ﺧــﺸﻜﻪﻓﻜــﺮي ﻣــﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬واﺑــﺴﺘﻪ ﺑــﻪ ﺑﻠﻨــﺪﭘﺎﻳﮕﺎن ﺟﺎﻣﻌــﻪ‬
‫ﺳــﻌﻮدي و وﻇﻴﻔــﻪاش ارﺳــﺎل ﭘــﻮل‪ ،‬ﻧﻴــﺮوي اﻧــﺴﺎﻧﻲ و‬
‫اﺳــﻠﺤﻪ ﺑــﻪ درون ﺧــﺎك اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺑــﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜــﻪ‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٧٨‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ و ﺳــﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋــﺎت و ارﺗــﺶ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن‬

‫اﻛﺜﺮﻳــﺖ اﻳــﻦ ﻋﻤﻠﻴــﺎت را ﺑــﻪ ﻋﻬــﺪه ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺑﻮدﻧــﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻛـﺮد ﻛـﻪ اﻏﻠـﺐ اﻳـﻦ ﻛﻤـﻚﻫـﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﭘـﺸﺘﻮن ـ دوﺳـﺘﺎن ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن ـ اراﻳـﻪ ﺷـﻮد ﺑـﻪ‬
‫اﻳﻦ اﻣﻴﺪ ﻛـﻪ ﭘـﺲ از ﺑﻴـﺮون راﻧـﺪن روسﻫـﺎ ﻧﻔـﻮذ اﻳـﻦ‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑـﺮ اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن ﺣـﺎﻛﻢ ﮔـﺮدد‪ ،‬ﻫـﻴﭻ ﺷـﻜﻲ وﺟـﻮد‬
‫ﻧــﺪارد ﻛــﻪ ﺑــﻦﻻدن دﺳــﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺳــﻌﻮديﻫــﺎ ﺑــﺮاي ﺑــﻪ‬
‫اﺟــﺮا ﮔــﺬاردن اﻳــﻦ ﻃــﺮح را در دﺳــﺖ داﺷــﺖ‪ .١‬ﺑــﺪون‬
‫اﻳــﻦ ﻫﺰﻳﻨــﺔ ﻋﻈــﻴﻢ ﻣــﺎﻟﻲ و ﺗــﺪارﻛﺎﺗﻲ از ﻃــﺮف آﻣﺮﻳﻜــﺎ‬
‫ﻫــﻴﭻ اﻣﻜــﺎﻧﻲ ﺑــﺮاي ﺷﻜــﺴﺖ ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺷــﻮرويﻫــﺎ در‬

‫‪ 1‬از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻛـﻪ اﻣـﺮوز ﻣﻨﻄﻘـﺔ ﻗﺒﺎﻳـﻞ ﻧﺎﻣﻴـﺪه ﻣـﻲﺷـﻮد و ﻳـﺎ‬
‫ﺑــﻪ ﻋﺒــﺎرﺗﻲ دﻳﮕــﺮ "وزﻳﺮﺳــﺘﺎن"‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘــﻪاي اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﻣــﻮرد اﺧﺘﻼﻓــﺎت‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﺷــﺪﻳﺪي ﻣﻴــﺎن ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن و اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن اﺳــﺖ‪ .‬در واﻗــﻊ ﺑــﻴﺶ از‬
‫ﻧﻴﻤــﻲ از ﻣﻠــﺖ "ﭘــﺸﺘﻮن" ﺷــﻬﺮوﻧﺪان ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن ﻫــﺴﺘﻨﺪ و در اﻳــﻦ ﻛــﺸﻮر‬
‫زﻧــﺪﮔﻲ ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ وﻟــﻲ اﻛﺜﺮﻳــﺖ ﻗــﻮﻣﻲ در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﻧﻴــﺰ ﺑــﻪ دﺳــﺖ ﻗــﻮم‬
‫ﭘــﺸﺘﻮن اﺳــﺖ‪ .‬دوﻟــﺖ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن ﺑــﺎ ﺣﻤﺎﻳــﺖ از اﻳــﻦ ﻗﺒﺎﻳــﻞ در واﻗــﻊ ﻗــﺼﺪ‬
‫ﻋﻘﺐ راﻧﺪن ﺗﺎﺟﻴـﻚﻫـﺎ‪ ،‬ﻓﺎرﺳـﻲزﺑـﺎنﻫـﺎ و ازﺑـﻚﻫـﺎ را از ﻗـﺪرت داﺷـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫اﻳــﻦ اﻣﻴــﺪ ﻛــﻪ ﺣﻜﻮﻣــﺖ آﻳﻨــﺪة "ﭘــﺸﺘﻮن" ﻧــﻪ ﺗﻨﻬــﺎ ﻣــﺸﻜﻼت ﻣــﺮزي او ﺑــﺎ‬
‫اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن را ﺑــﻪ ﻧﻔــﻊ اﺳــﻼم آﺑــﺎد ﺣــﻞ ﻛﻨــﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜــﻪ وﺳــﻴﻠﻪاي ﺑــﺮاي ﺣﻔــﻆ‬
‫ﻧﻔﻮذ او در ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮ ﻧﻴـﺰ ﺑـﺸﻮد‪ .‬دﺳـﺖ ﺳﺮﻧﻮﺷـﺖ ﭼﻨـﺎن ﻛـﺮد ﻛـﻪ اﻣـﺮوز‬
‫در واﻗﻊ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺷﺪه‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٧٩‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن وﺟـﻮد ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬ﻣـﻼ ﻣﺤﻤـﺪ ﻋﻤـﺮ‪ ،‬ﻛـﻪ ﻧﻬﺎﻳﺘـﺎً‬

‫رﻫﺒﺮي ﻃﺎﻟﺒﺎن را ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬در اﻳـﻦ دوره ﻳـﻚ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪة ﺟﺰء در ﮔﺮوه "ﻣﺒﺎرزان راهآزادي" ﺑﻮد‪.‬‬
‫در اﻳــﻦ ﺷــﺮاﻳﻂ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑــﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴــﺖﻫــﺎي ﺑــﻦﻻدن ﻫــﻴﭻ‬
‫ﺳــﺌﻮاﻟﻲ ﻣﻄــﺮح ﻧــﺸﺪ‪ ،‬او ﺷــﺒﻜﺔ ﺗﺮورﻳــﺴﺘﻲ اﻟﻘﺎﻋــﺪه را‬
‫ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻜﻴﻪ ﺑـﺮ ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧـﺎرﺟﻲ و ﺗﻌﻠـﻴﻢ دﻳـﺪه در‬
‫اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن داﺷــﺖ ﭘﺎﻳــﻪرﻳــﺰي ﻛــﺮد و ﻓﺮاﮔﺮﻓــﺖ ﻛــﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧـﻪ آﻧﻬـﺎ را در ﭼﻨـﺪﻳﻦ ﻛـﺸﻮر ﺟﻬـﺎن ﻓﻌـﺎل ﻛﻨـﺪ ـ‬
‫آﻟﺒـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻮﺳـﻨﻲ‪ ،‬ﻛـﺸﻤﻴﺮ و ﭼِﭽﻨـﻲ ﻓﻘـﻂ ﭼﻨـﺪ ﻧﻤﻮﻧـﻪ از‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﺮﻳﻦ آﻧـﺎن ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﺷـﺒﻜﻪ در ﺑـﺴﻴﺎري‬
‫ﻣﻨــﺎﻃﻖ ﺑــﺎ ﺷــﺒﻜﻪﻫــﺎﺋﻲ ﻛــﻪ اﻫــﺪاﻓﻲ ﻣــﺸﺎﺑﻪ را دﻧﺒــﺎل‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻛـﺮد وﻟـﻲ ﺷﺨـﺼﻴﺖﻫـﺎ در اﻳـﻦ‬
‫ﺷﺒﻜﻪ از اﻫﻤﻴﺖ زﻳـﺎدي ﺑﺮﺧـﻮردار ﻧﻴـﺴﺘﻨﺪ؛ اﮔـﺮ ﻓـﺮدي‬
‫ﻣﻮﻓــﻖ ﺑــﻪ ﻗﺘــﻞ ﺑــﻦﻻدن ﺷــﻮد‪ ،‬ﺑــﺴﻴﺎري اﻓــﺮاد ﺣﺘــﻲ‬
‫ﻗﺎﺑــﻞﺗــﺮ‪ ،‬ﻗﺎدرﻧــﺪ ﺟــﺎي او را ﺑﮕﻴﺮﻧ ـﺪ‪ .‬در ﺷــﺒﻜﻪﻫــﺎي‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺘﻜﺎران ﺛـﺮوتﻫـﺎي ﻛﻼﻧـﻲ در ﺣـﺎل ﺣﺮﻛـﺖ اﺳـﺖ‬
‫ـــ ﻣــﻮاد ﻣﺨــﺪر در رأس آﻧــﺎن ـ و اﻓــﺮادي ﻛــﻪ در‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٨٠‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ارﺗﺒــﺎط ﺑــﺎ آن ﻗــﺮار ﻣــﻲﮔﻴﺮﻧــﺪ از ﻫــﺮ اﻧﮕﻴــﺰهاي ﺑــﺮاي‬

‫ﺣﻔــﻆ ﺑﻘــﺎي ﺷــﺒﻜﻪ ﺑﺮﺧﻮردارﻧــﺪ‪ .‬در ﻃــﻮل ﻳــﻚ دﻫــﻪ‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ ﻏﺮﺑـﻲ از وﺟـﻮد‬
‫ﻣﻌﺠــﻮن ﻋﺠﻴــﺐ ﺑﻨﻴــﺎدﮔﺮاﺋﻲ اﺳــﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻣــﻮاد ﻣﺨــﺪر و‬
‫ﺷﺒﻜﺔ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻣﻄﻤـﺌﻦ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬و از آﻣـﺎدﮔﻲ او ﺑـﺮاي ﺑـﻪ‬
‫راه اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺟﻨﮓ ﻫـﺎي ﺟـﺪاﺋﻲ ﻃﻠﺒﺎﻧـﻪ آﮔـﺎﻫﻲ داﺷـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫"ارﺗــﺶ آزاديﺑﺨــﺶ ﻛﻮﺳــﻮو‪ "١‬ﺑــﺮاي آﻧﻬــﺎ ﺑــﺴﻴﺎر‬
‫ﺷــﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷــﺪه ﺑــﻮد و ﺑــﺎ وﺟــﻮد اﻳﻨﻜــﻪ در ﺳــﺎل ‪1998‬‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ اﻳــﻦ ﺳــﺎزﻣﺎن را ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻳــﻚ ﮔــﺮوه‬
‫ﺗﺮورﻳﺴﺘﻲ ﻣﻮرد ﺗﻘﺒﻴﺢ ﻗـﺮار داد‪ ،‬ﺳـﺎل ﺑﻌـﺪ ﺑـﺎ او اﻋـﻼم‬
‫اﺗﺤﺎد ﻛﺮد‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫـﺎي اﻳـﻦ ﺳـﺎزﻣﺎن در زﻣﻴﻨـﺔ ﺟﻨـﺎﺋﻲ‬
‫و ﺟﺎهﻃﻠﺒﻲﻫـﺎي ﻋﻈـﻴﻢ او ﺑـﺮاي اﻟﺤـﺎق ﺳـﺮزﻣﻴﻦﻫـﺎﺋﻲ‬
‫از ﻣﻘﺪوﻧﻴــﻪ ﻛــﺎﻣﻼً ﺷــﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷــﺪهاﻧــﺪ‪ ،‬در ﺑﻮﺳــﻨﻲ ﻧﻴــﺰ‬
‫درﺳــﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨــﺪ اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن‪ ،‬اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ در آﻏــﺎز‬
‫دﺳــﺖ ﺑــﻪ اﺳــﺘﺨﺪام ﻛــﺴﺎﻧﻲ زد ﻛــﻪ ﺑﻌــﺪﻫﺎ در ﺧــﺪﻣﺖ‬

‫‪( The Kosovo Liberation Army) 1‬‬

‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٨١‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫اﻟﻘﺎﻋــﺪه در آﻣﺪﻧــﺪ‪ .١‬واﻗﻌــﺔ ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻻزم آﻣــﺪ ﺗــﺎ‬

‫ﺑــﻪ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺛﺎﺑــﺖ ﻛﻨــﺪ ﻛــﻪ ﺧــﺸﻜﻪﻓﻜﺮﻫــﺎي‬
‫اﺳــﻼﻣﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣــﺔ وﻳــﮋهاي ﺑــﺮاي ﺧــﻮد دارﻧــﺪ و اﻳﺠــﺎد‬
‫اﺗﺤﺎد ﺑـﺎ آﻧـﺎن ﻓﻘـﻂ ﻳـﻚ ﺟﻨـﻮن ﻫﻮﻟﻨـﺎك ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﻳــﻦ واﻗﻌــﻪ و ﺣــﻮادث ﻣﻨــﺘﺞ از آن ﺑــﻦﻻدن را‪ ،‬ﺣﺘــﻲ‬
‫اﮔﺮ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻧﻔـﻮذ و ﻗـﺪرت ﺑﻴـﺸﺘﺮي رﺳـﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼـﺮا‬
‫ﻛــﻪ در ﻣﻴــﺎن ﺗــﻮدهﻫــﺎي ﻋــﺮب از زﻣــﺎن ﻓﺮوﭘﺎﺷــﻲ‬
‫ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﻋـﺮب در دﻫـﺔ ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﻫـﻴﭻ ﻓـﺮدي ﻧﻘـﺶ‬
‫ﻗﻬﺮﻣﺎن را ﺑﺎزي ﻧﻜﺮده‪.‬‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮﺻـﻴﻒ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺳـﻴﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ ﻣـﻮردي ﺑـﻮد‬
‫ﻛﻪ "ﺗـﻒ ﺳـﺮﺑﺎﻻ" ﺑـﻪ ارﻣﻐـﺎن آورد ـ ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﻧﺎﺧﻮاﺳـﺘﺔ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ـ اﻳـﻦﺑـﺎر واﺑـﺴﺘﮕﺎن ﺳـﺎزﻣﺎن ﺳـﻴﺎ در‬
‫ﺧﺎرج ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ و ﻣﻨـﺎﻓﻊ او ﺑـﺴﻴﺞ ﺷـﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫"ﺟﻨــﮓ ﻋﻠﻴــﻪ ﺗﺮورﻳــﺴﻢ" از ﺟﺎﻧــﺐ ﭘﺮزﻳــﺪﻧﺖ راﻧﺎﻟــﺪ‬
‫رﻳﮕﺎن ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ارﺳـﺎل اﺳـﻠﺤﻪ ﺑـﺮاي ﻛﻨﺘـﺮاسﻫـﺎ در‬

‫‪ (Robert S. Gelbard) 1‬راﺑﺮت اس‪ .‬ﺟِﻠﺒﺎرد‪ ،‬ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ‪ ،‬وزارت‬

‫اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ‪ 23 ،‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪.1998‬‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٨٢‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﻧﻴﻜﺎراﮔﻮﺋﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﭘـﻮل ﻻزم ﺑـﻪ ﺣﻤـﻞ و‬

‫ﻧﻘــﻞ ﻣــﻮاد ﻣﺨــﺪر ﻧﻴــﺰ ﻣــﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧــﺪ‪ .‬از ﻃــﺮف دﻳﮕــﺮ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺳـﻴﺎ ﺑـﺮاي ﻧـﺎﺑﻮد ﻛـﺮدن ﺷـﺒﻜﺔ ﻋﻈـﻴﻢ ﺗﻮﻟﻴـﺪ و‬
‫ﺗﻮزﻳﻊ ﻣـﻮاد ﻣﺨـﺪر ﻛـﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻮﺋـﻞ ﻧﻮرﻳـﻪﮔـﺎ ﻫﻤﻜـﺎر اﻳـﻦ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪة ﻧﻴـﺮوي دﻓـﺎﻋﻲ ﭘﺎﻧﺎﻣـﺎ ﻛـﻪ ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﺑـﺮ‬
‫اﻳــﻦ ﻛــﺸﻮر ﻛﻮﭼــﻚ و ﺑــﺴﻴﺎر اﺳــﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﺣــﺎﻛﻢ ﺷــﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ دﺧﺎﻟـﺖ ﻧﻈـﺎﻣﻲ در ﺳـﺎل ‪ 1989‬ﮔﺮدﻳـﺪ‪ .‬وﻟـﻲ‬
‫ﻣﻬــﻢﺗــﺮﻳﻦ ﺻــﺤﻨﺔ ﻋﻤﻠﻴــﺎت ﺑــﺮاي اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧـــﻪ ﺑـــﻮد‪ ،‬و ﺧـــﺼﻮﺻﺎً ﺧﻠـــﻴﺞ ﻓـــﺎرس‪ ،‬در‬
‫ﻣﻨﻄﻘــﻪاي ﻛــﻪ ﻣــﺴﺌﻠﺔ اﺻــﻠﻲ ﺣﻔــﻆ ﻛﻨﺘــﺮل ﺑــﺮ ﻗــﺴﻤﺖ‬
‫وﺳﻴﻌﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔـﺖ ﺟﻬـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻦﻻدن اﻳـﻦ ﻣﻬـﻢ‬
‫را ﺑــﺎ روﻳﻜــﺮد ﺑــﻪ ﺑﻠﻨــﺪﭘﺎﻳﮕﺎن ﻣﻄﻠــﻖﮔــﺮا و دﻳﻜﺘــﺎﺗﻮر‬
‫ﺳﻌﻮدي ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨـﺔ ﻋﻤﻠﻴـﺎت او را ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨــﺼﺔ ﻇﻬــﻮر ﮔﺬاﺷــﺖ‪ .‬ورود ﻧــﻴﻢ ﻣﻴﻠﻴــﻮن ﻧﻈــﺎﻣﻲ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﻲ ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺷﻜـﺴﺖ‬
‫دادن ﺣﻤﻠﺔ ﻋـﺮاق ﺑـﻪ ﻛﻮﻳـﺖ از اوت ‪ 1990‬آﻏـﺎز ﺷـﺪ‪،‬‬
‫و ﺣﻀﻮر ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ 5‬ﻫﺰار ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻛـﻪ ﺗـﺎ ﺑـﻪ اﻣـﺮوز ) ﺑـﻪ‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٨٣‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫اﺿــﺎﻓﺔ ﮔﺮوﻫــﻲ ﻏﻴﺮﻧﻈــﺎﻣﻲ ﻛــﻪ واﺑــﺴﺘﻪ ﺑــﻪ ارﺗــﺶ‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ( ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ ،‬وﻫـﻢ ﭼﻨـﻴﻦ ﺣﻤـﻼت اﻳـﻦ ارﺗـﺶ‬
‫ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻋﺮاق از زﻣـﺎن ﺷﻜـﺴﺖ اﻳـﻦ ﻛـﺸﻮر در ﺟﻨـﮓ‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ اﺳـﻼم‪ ،‬از ﺑـﻦ ﻻدن دﺷـﻤﻨﻲ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ رژﻳـﻢ‬
‫ﺣﺎﻛﻢ ﺳـﺎﺧﺖ‪ .‬ﺳـﻌﻮدي ﻫـﺎ در ﺳـﺎل ‪ 1994‬ﺗﺎﺑﻌﻴـﺖ او‬
‫را ﻟﻐﻮ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ وﺟـﻮد وي از ﺣﻤﺎﻳـﺖ دوﺳـﺘﺎن و‬
‫ﻫﻤــﺪﻻﻧﻲ ﺑــﺴﻴﺎر ﻗﺪرﺗﻤﻨــﺪ در درون ﺳــﺎﺧﺘﺎر ﺣﺎﻛﻤﻴــﺖ‬
‫ﺳــﻌﻮدي ﺑﺮﺧــﻮردار اﺳــﺖ‪ .‬ﻋﺮﺑــﺴﺘﺎن ﻳﻜــﻲ از ﺳــﻪ‬
‫ﻛــﺸﻮري ﺑــﻮد ﻛــﻪ رژﻳــﻢ ﻃﺎﻟﺒــﺎن در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن را ﺑــﻪ‬
‫رﺳــﻤﻴﺖ ﺷــﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬و اﺳــﻼمِ ﺳــﻌﻮدي و ﻃﺎﻟﺒــﺎﻧﻲ از‬
‫ﺗــﺸﺎﺑﻪﻫــﺎي زﻳــﺎدي ﺑﺮﺧﻮردارﻧــﺪ ـ ﻣﻄﻠﺒــﻲ ﻛــﻪ ﺑــﺮاي‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎ از آﻧــﺎن ﻣﺘﺤــﺪاﻧﻲ ﺑــﺴﻴﺎر ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ اﺗﻜــﺎء‬
‫ﺳــﺎﺧﺖ‪ .‬در اﻳــﻦ ﺷــﺮاﻳﻂ ﮔــﺮوهﻫــﺎﺋﻲ ﻛــﻪ ﺑــﺎ ﺑــﻦﻻدن‬
‫ﻫﻢﻓﻜﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ دﺳـﺖ ﻣـﻲﻳﺎﻓﺘﻨـﺪ‪،‬‬
‫و اﻳــﻦ رژﻳــﻢ ﺑــﺮاي واﺷــﻨﮕﺘﻦ در ﻣﻨﻄﻘــﻪاي ﻛــﻪ از ﻧﻈــﺮ‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٨٤‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫ﻣﻨــﺎﻓﻊ اﺳــﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ و اﻗﺘــﺼﺎدي ﺑــﺮاي آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺣﻴــﺎﺗﻲ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﻨﺪوﻗﭽﺔ ﭘﺎﻧﺪورا‪ ١‬را ﺑﻪ ﻳﺎدﮔﺎر ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫رﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﻓﻀﺎي ﺑﺤﺮاﻧـﻲاي ﻛـﻪ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﭘـﺲ از‬
‫ﺣﻤﻼت ﻫﻮﻟﻨﺎك ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑـﻪ ﻣﺮﻛـﺰ ﺗﺠـﺎرت ﺟﻬـﺎﻧﻲ‬
‫و ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن در آن ﻓﺮو اﻓﺘﺎده ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ﺑـﻪ ﻧـﻴﻢ ﻗـﺮن ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑــﺎز ﻣــﻲﮔــﺮدد‪ .‬و ﺑــﺎ در ﻧﻈــﺮ ﮔــﺮﻓﺘﻦ دﻻﻳــﻞ ﻣﻮ‪‬ﻟــﺪ آن‪،‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺤﺮاﻧـﻲ ﻋﻤـﻼً ﻏﻴـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ اﺟﺘﻨـﺎب ﺑـﻮد‪ .‬اﻳـﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﭘـﺲ از ‪ 1947‬در ﺟﻨـﮓﻫـﺎﺋﻲ در ﺳـﻄﺢ ﺟﻬـﺎﻧﻲ‬
‫ﻣــﺸﺎورت و ﻳــﺎ ﺷــﺮﻛﺖ ﻓﻌــﺎل داﺷــﺘﻪ ـ دو درﮔﻴــﺮي‬
‫اﺳﺎﺳﻲ در ﻛـﺮه و وﻳﺘﻨـﺎم‪ ،‬و ﭼﻨـﺪﻳﻦ ﻣـﻮرد دﻳﮕـﺮ‪ ،‬ﭼـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ و ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻠﻨﻲ‪.‬‬

‫‪ (Pandora`s Box) 1‬ﺻـــﻨﺪوﻗﭽﺔ ﭘﺎﻧـــﺪور ﺑـــﻪ ﻣﻌﻨـــﺎي دردﺳـــﺮ و‬

‫ﮔﺮﻓﺘــﺎري ﺑــﻲﺣــﺪ و اﻧــﺪازه اﺳــﺖ‪ .‬وﻟــﻲ در اﺳــﺎﻃﻴﺮ ﻳﻮﻧــﺎن ﺑﺎﺳــﺘﺎن ﭘﺎﻧــﺪورا‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ زﻧـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻫﻔﺎﺋﻴـﺴﺘﻮس )‪ (Hephaïstos‬ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
‫آﺗﺶ و آﻫﻨﮕﺮي ﺧﻠﻖ ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬زﺋـﻮس ﺧـﺪاي ﺧـﺪاﻳﺎن ﺑـﻪ ﭘﺎﻧـﺪورا ﺟﻌﺒـﻪاي‬
‫ﻫﺪﻳﻪ ﻣـﻲدﻫـﺪ و او را ﺑـﺮاي ازدواج ﺑـﻪ ﻧـﺰد اﭘـﻲﻣﺘـﻪ )‪ (Epimethe‬اوﻟـﻴﻦ‬
‫ﻣﺮدي ﻛﻪ ﺧﻠﻖ ﺷﺪ و ﺑﺮادر ﭘﺮوﻣﺘـﻪ‪ ،‬ﻣـﻲﻓﺮﺳـﺘﺪ‪ .‬زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ اﭘـﻲﻣﺘـﻪ ﺟﻌﺒـﺔ‬
‫اﻫﺪاﺋﻲ زﺋﻮس را ﻣﻲﮔـﺸﺎﻳﺪ ﻫﻤـﺔ ﻧﻴﻜـﻲﻫـﺎ و ﺑـﺪيﻫـﺎي ﺟﻬـﺎن از آن ﺑﻴـﺮون‬
‫ﻣﻲرﻳﺰﻧﺪ‪ .‬در ﺗﻪ ﺟﻌﺒﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﻴﺪ! )ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪٨٥‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲآﻳﺪ‬

‫وﻟﻲ اﻣﺮوز ﺧﺎك اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺧـﻮد ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺑـﻪ ﺟﺒﻬـﺔ‬

‫ﺟﻨــﮓ ﺷــﺪه ـ و ﺑــﻪ ﺻــﻮرت ﭘﻴﮕﻴــﺮ در اﻳــﻦ وﺿــﻌﻴﺖ‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ‬

‫ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در‬

‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﻲداد ﻧﻔﺖ ﻧﺒﻮد وﻟﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ آزاداﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻈﻴﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ ـ ﻳﻌﻨﻲ دوﺳﻮم ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﺔ ﺷﺪة اﻣﺮوز ﺟﻬﺎن ـ ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮﻳﻦ و ﻓﺮاﮔﻴﺮﺗﺮﻳﻦ‬
‫دﻟﻮاﭘﺴﻲ او ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺘﻪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎً‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﺎت دﻳﮕﺮي‬
‫ﻧﻴﺰ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﻫﻤﻴﺘﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺣﻮادث‬
‫‪11‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻴﻢﻗﺮن درﮔﻴﺮي آﻣﺮﻳﻜﺎ در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻋﻤﻠﻜﺮدﻫﺎ و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎﺋﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺤﺪودة‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫‪٨٧‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫وﺳﻴﻌﻲ از ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ ﺗﺎ ﺟﻨﻮب آﺳﻴﺎ را ﻣﺘﺰﻟﺰل‬

‫ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺮوز ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺎﻳﺪ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻔﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫آﺷﻔﺘﻪ ﺷﺪه ـ ﻧﺘﻴﺠﺔ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ دﻧﻴﺎ ﺳﺮاﻳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﻛﺮد‪.‬‬
‫در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮ رواﺑﻂ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮﻳﻦ ﻣﺘﻔﻖ ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻋﻘﻴﺪﺗﻲاش‪ ،‬ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺳﺎﻳﻪ‬
‫اﺑﻬﺎﻣﻲ ﭘﺎﻳﺪار ﻓﺮواﻓﺘﺎد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻨﻜﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻧﻪ از ﻧﻈﺮ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و ﻧﻪ از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ‬
‫ﻧﺒﻮد ـ و ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺮﻋﻜﺲ‪ ،‬ﭘﺲ از اوت ‪ 1945‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد راهﺑﻨﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻔﻮذ ﺷﻮرويﻫﺎ در‬
‫اروﭘﺎي ﺷﺮﻗﻲ و اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫ﻫﻨﮕﻔﺘﻲ وام اﻋﻄﺎ ﻛﺮد ـ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺴﻴﺎر‬
‫وﺳﻴﻊﺗﺮ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺘﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦدو ﻛﺸﻮر ﺗﻨﻬﺎ‬
‫رﻗﺒﺎي ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﺎدة ﺧﺎم در ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫دوﻟﺖ ﺗﺮوﻣﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ اداﻣﺔ ﻧﻘﺶ ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ اﺳﺖ؛ و ﻓﻘﻂ‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ واﺷﻨﮕﺘﻦ دﺧﺎﻟﺖ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﻨﺘﺮل ﺗﻀﻌﻴﻒ‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫‪٨٨‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫و ﺧﻼﺋﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻢﻳﺎري ﺑﻲﺷﺎﺋﺒﻪ و رﻗﺎﺑﺖ دوﺳﺘﺎﻧﻪ‬

‫ﻋﻨﺎﺻﺮي ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﻃﻮل دورهاي ﻛﻪ ﺑﻪ ‪ 1956‬ﻣﻨﺘﻬﻲ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ دو ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮﮔﺸﺖ در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﻋﻤﺎل آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ داﺧﻠﻲ در‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ) ﻛﻪ ﺧﺼﻮﺻﺎً از ﺟﺎهﻃﻠﺒﻲﻫﺎي ﻛﻤﭙﺎﻧﻲﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ و‬
‫ﻣﺤﻔﻞ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻃﺮﻓﺪار ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲﺷﺪ(‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬
‫رﺳﻤﻲ و ﻋﻘﻴﺪﺗﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻛﻪ در آن »دﺳﺖﺑﻪدﺳﺖ« ﺷﺪن‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺤﻠﻲ از ِاﻋﺮاب ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬و ﻧﻴﺎز روزاﻓﺰون ﺑﺮاي‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻴﺶ از‬
‫آﻧﭽﻪ در واﻗﻊ ﻗﺼﺪ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در‬
‫ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آورد‪.‬‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ از ﻧﻈﺮ ﻋﻘﻴﺪﺗﻲ‪ ،‬ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺑﺎ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ وﺟﻪ ﺗﺸﺎﺑﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر داﺷﺖ‪ .‬ﻫﺮ دو ﻛﺸﻮر ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻔﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ ﻛﺪام ﻋ‪‬ﻤﺎل ﺧﻮد را ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺳﻤﺎﺟﺖ و ﺗﻜﺒ‪‬ﺮ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ زﻣﻴﻨﻪ‬
‫را ﺑﺮاي آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪ .‬و از ﺳﻮﺋﻲ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻫﺰﻳﻨﺔ‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫‪٨٩‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻳﻔﺎي ﻧﻘﺶ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮاي او ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻒ ﺑﺰرﮔﻲ ﺷﺪ‪ .‬از اﺑﺘﺪاي ﺳﺎل‬
‫‪ ،1946‬ﻟﻨﺪن از اﻳﺎﻻتﻣﺘﺤﺪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻛﻤﻚﻫﺎي‬
‫ﻧﻘﺪي ﺳﻨﮕﻴﻦ او ﺑﻪ ﻛﺸﻮر ﻳﻮﻧﺎن را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﻴﺮد‪ ،‬و در‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﭼﺎرﭼﻮب در ﻣﺎه ﻣﺎرس ‪" 1947‬آﻣﻮزة ﺗﺮوﻣﻦ‪"١‬‬

‫‪ (Truman Doctrine) ١‬در ‪ 21‬ﻓﻮرﻳﺔ ‪ 1947‬ﺳﻔﻴﺮ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در واﺷﻨﮕﺘﻦ‬

‫ﺑﻪ وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﺔ آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻃﻼع داد ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻛﺸﻮر ﻣﺘﺒﻮعاش ﻗﺎدر ﺑﻪ اراﻳﺔ‬
‫ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﻳﻮﻧﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﻳﻮﻧﺎن رﺷﺪ ﺗﺸﻜﻴﻼت‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ )ﺟﺒﻬﺔ آزادي ﻣﻠﻲ( از دﻳﺮ ﺑﺎز ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬
‫دوﻟﺖ ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺸﺎر ﺷﻮروي دﻳﮕﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺗﻨﮕﺔ‬
‫ﭘﺮاﻫﻤﻴﺖ دارداﻧﻞ ﻧﺒﻮد‪ ،‬از ﻧﻈﺮ دور ﻧﻴﺎﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻋﻼم ﺧﺮوج اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن از اﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ »ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ« ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺟﻬﺎﻧﻲ اﻳﻨﻚ ﺑﻪ ﮔﺮدن آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬در ﺟﻮاب ﺑﻪ اﻳﻦ ﭼﺎﻟﺶ دﻳﻦ آﭼﺴﻦ )‪ ،(Dean Acheson‬وزﻳﺮ‬
‫اﻣﻮرﺧﺎرﺟﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪاي را ﻣﻄﺮح ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ »ﺗﺌﻮري دوﻣﻴﻨﻮ« ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﺗﺌﻮري آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ از ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺸﺎر‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ روﺳﻲ و ﻳﺎ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ داﺧﻠﻲ ﻛﻪ ﻣ‪‬ﺒﻠﻎ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ از‬
‫دوﻟﺖﻫﺎي »آزادي ﻃﻠﺐ« ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬در ‪ 12‬ﻣﺎرس ‪ 1947‬ﺗﺮوﻣﻦ از ﻛﻨﮕﺮه‬
‫‪ 400‬ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر ﻛﻤﻚ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮاي ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﻳﻮﻧﺎن ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻛﺮد‪ .‬و ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺻﻮرت آﻣﻮزة ﺗﺮوﻣﻦ ﺑﻪ ﭘﺪﻳﺪهاي ﺷﻜﻞ داد ﻛﻪ ﺑﻪ آن در ﻃﻮل ‪ 40‬ﺳﺎل آﻳﻨﺪه‬
‫ﻟﻘﺐ »ﺟﻨﮓﺳﺮد« دادﻧﺪ‪ .‬در ﺗﺎرﻳﺦ آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻳﻦ آﻣﻮزه از اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎري‬
‫ﺑﺮﺧﻮردارﺳﺖ و ﻧﻈﺮﻳﺔ اﻧﺰواي ﺳﻴﺎﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻛﻪ از ﻃﺮف ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺤﺎﻓﻞ‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎر دﻫﻪﻫﺎ ﺑﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖ داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻮد ﻋﻤﻼً از‬
‫»ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ« ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮوهﻫﺎي اﻧﺰواﻃﻠﺐ ﻛﻪ در دﻫﻪﻫﺎي ﻗﺒﻞ از‬
‫»ﺗﺌﻮري دوﻣﻴﻨﻮ« ﺑﺴﻴﺎري از رؤﺳﺎي ﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﻳﻜﺎ از ﻣﻴﺎن آﻧﺎن ﺑﻪ ﻗﺪرت‬
‫رﺳﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻫﺎﺋﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻣﺮوز در ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫‪٩٠‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫و ﺗﺌﻮري دوﻣﻴﻨﻮ‪ "٢‬ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻣﻄﺮح ﺷﺪﻧﺪ؛ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ‬

‫ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و واﺷﻨﮕﺘﻦ اﺧﻄﺎر ﻛﺮد ﻛﻪ‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎ "ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﺮﺷﺎر ﻃﺒﻴﻌﻲ" و ﺣﺘﻲ آﺳﻴﺎ ﻧﻴﺰ در‬
‫ﺧﻄﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.٣‬‬
‫ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1948‬اﻳﺎﻻتﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬درﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻛﻪ ﺗﺮورﻳﺴﺖﻫﺎي‬
‫ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﺖ ﺗﻌﺪادي از ﻗﻮاي اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ را ﺑﻪ ﻛﺸﺘﻦ دادﻧﺪ‪،‬‬
‫از ﻧﻘﺶ ﺟﻨﮓﻃﻠﺒﺎﻧﺔ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮد؛ وﻟﻲ‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت رﻳﺎﺳﺖﺟﻤﻬﻮري در ﻫﻤﻴﻦ اﻳﺎم ﺗﺮوﻣﻦ را ﺑﺎ اﻛﺮاه‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺠﺒﻮر ﻛﺮد ﻛﻪ ﻧﻘﺸﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ وزارت اﻣﻮرﺧﺎرﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻛﻤﭙﺎﻧﻲﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ اﺟﺎزه ﻧﺪﻫﺪ ﻛﻪ "ﻗﺮارداد ﺧﻂ‬

‫»ﻓﺎﺷﻴﺴﺖﻫﺎ«‪» ،‬ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﺎن«‪» ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي راﺳﺖاﻓﺮاﻃﻲ« و ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻧﻘﺶ‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ ،‬ﻣﻌﺮوف ﺷﺪهاﻧﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪(Domino Theory) ٢‬‬
‫‪ ٣‬ﮔﺎﺑﺮﻳﻞ ﻛﻮﻟﻜﻮ و ﺟﻮﻳﺲ )‪ (Joyce‬ﻛﻮﻟﻜﻮ‪،‬‬
‫‪(Limits Of Power : The World and The U.S. Foreign Policies, ١٩٤٥-‬‬
‫)‪) ،١٩٥٤‬ﻧﻴﻮﻳﻮرك‪ ،(1972،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً در ﺻﻔﺤﺔ ‪ .341‬ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪ در‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي درﮔﻴﺮي اﻧﮕﻠﻴﺲـآﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ رﻳﭽﺎرد ﺟﻲاﻟﺪرﻳﺶ‬
‫)‪Britain, America and Cold War) ، (Richard J. Aldrich‬‬
‫‪ ، (The Hidden Hand : Secret Intelligence‬ﻟﻨﺪن ‪.2001‬‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫‪٩١‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻗﺮﻣﺰ‪ "4‬ﺳﺎل ‪ 1928‬را ﻛﻪ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﻔﺘﻲ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‬

‫ﺑﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ـ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي ـ را ﺗﻀﻤﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻛﺸﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﺮ ﺣﻮادث ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻧﻪ در‬
‫ﻛﻼم و ﻧﻪ در ﻋﻤﻞ ﭼﻨﻴﻦ درﺧﻮاﺳﺘﻲ اﺟﺎﺑﺖ ﻧﺸﺪ‪ .‬اﻳﺮان و‬
‫ﻋﺮاق ﻫﺮدو ـ ﺳﻌﻲ در ﺟﻠﺐ ﻛﻤﭙﺎﻧﻲﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﺧﻨﺜﻲﻛﺮدن ﺗﺴﻠﻂ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻃﻌﻤﻪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻴﺶ‬
‫از اﻧﺪازه وﺳﻮﺳﻪاﻧﮕﻴﺰ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﻜﻪ رﺳﻤﺎً واﺷﻨﮕﺘﻦ‬
‫اداﻣﺔ ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬و ﻣﺴﻠﻤﺎً‬
‫ﭘﺲ از ‪ 1948‬ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻗﺒﻮل ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﻣﻨﻴﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻜﺎريﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﻛﺮد ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺎﻓﻊ واﺷﻨﮕﺘﻦ‬
‫ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﻓﻘﻂ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺘﻲ ﺑﺮ‬
‫اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﺴﻠﻂ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر "ﻣﺒﻬﻢ" ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻣﺎﻳﺔ وﺣﺸﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ در‬

‫‪ 4‬آﻧﭽﻪ ﻛﻮﻟﻜﻮ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﻗﺮارداد ﺧﻂ ﻗﺮﻣﺰ« ﻋﻨﻮان ﻣﻲﻛﻨﺪ در واﻗﻊ ﻣﻨﻄﻘﺔ‬

‫آﺳﻴﺎﺋﻲ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﺷﻴﺦﻧﺸﻴﻦﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻮرﻳﻪ‪،‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬اردن‪ ،‬ﻟﺒﻨﺎن و اﺳﺮاﺋﻴﻞ و ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ اﻣﺮوز ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺳﻘﻮط‬
‫اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺪﻧﺪ وﻟﻲ ﺑﻪ دﻻﻳﻠﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﻧﻔﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ )ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن( در دﺳﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫‪٩٢‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﺎ آﺳﻴﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ و‬

‫ﻗﺪرت اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮ در آﻧﺎن رو ﺑﻪ ﺿﻌﻒ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺧﻼء ﻗﺪرت اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد‪.5‬‬
‫در واﻗﻊ ﻧﻔﺖ ﭼﺎرﭼﻮﺑﻲ اراﻳﻪ داد ﻛﻪ در آن آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲﻫﺎ‬
‫ﻧﮕﺮاﻧﻲﻫﺎي ﺧﻮد را از ﺿﻌﻒ ﻓﺰاﻳﻨﺪة ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺟﺎي دادﻧﺪ‪،‬‬
‫و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺳﺎﺳﺎً اﻫﺪاف »واﻻ« و راﻫﺒﺮدي‪ ،‬و ﻧﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﻗﺪرت ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ را ﺗﺴﺮﻳﻊ‬
‫ﻛﺮد‪ .‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻗﺒﻞ از ‪ 1939‬ﻳﻜﻲ از ﺻﺎدرﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﻬﻢ ﻧﻔﺖ ﺟﻬﺎن ﺑﻮد؛ وﻟﻲ در ﺳﺎل ‪ 1946‬واﺿﺢ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻬﻤﻲ از ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺧﻮد را وارد ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪،‬‬
‫و در ﺳﺎل ‪ 1960‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻳﻚﭘﻨﺠﻢ ﻧﻔﺖ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺧﻮد را‬

‫‪ 5‬اﺷﺎرات ﻛﻮﻟﻜﻮ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬در واﻗﻊ ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن‬
‫ﺟﻨﮓ اول و ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﻛﻪ اﻣﺮوز ﻛﺸﻮر ﻋﺮاق ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻳﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﻓﺘﺎد‪ .‬در‬
‫ﻃﻮل ﺟﻨﮓ اول ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻣﺴﺌﻠﺔ راﻫﺒﺮدي اﻧﺮژي‪ ،‬ﭼﻪ از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﭼﻪ‬
‫از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬در ﺳﻄﺢ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮان ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫دﻟﻮاﭘﺴﻲ ﺑﺮاي ﻧﻔﺖ ارزانﻗﻴﻤﺖ آﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻛﻮﻟﻜﻮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ دوم ﻛﺸﺎﻧﺪه‬
‫ﻧﺸﺪ و ﭼﻨﺪ ﺻﺒﺎﺣﻲ ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ اول‪ ،‬ﻛﻤﭙﺎﻧﻲﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﺗﺌﻮري‬
‫)‪» (Open Doors‬درﻫﺎي ﺑﺎز« را ﻋﻤﻼً ﻣﻄﺮح ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آن‬
‫ﻫﺮ ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ﻧﻔﺘﻲ در ﺻﻮرت ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﻣﻨﻄﻘﺔ ﺑﻴﻦاﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﻗﺮارداد‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻔﺖ ﺑﻪ اﻣﻀﺎء ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎً ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻮرد ﺗﺄﺋﻴﺪ‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫‪٩٣‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎرﺟﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،1946‬ﺣﺘﻲ‬

‫ﻗﺒﻞ از اﻛﺘﺸﺎﻓﺎت وﺳﻴﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻧﻔﺖ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازة ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻴﻢﻛﺮة ﻏﺮﺑﻲ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺗﻮﻟﻴﺪ آن ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﺳﺮﺳﺎمآور رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ داﺷﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪1950‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺖ ﺟﻬﺎن ﺑﻮد ـ و‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﻛﺜﺮ آن را ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل داﺷﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻛﻠﻴﺪ آﻳﻨﺪة ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﻔﺖ ﺟﻬﺎن در دﺳﺖ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﻔﺖ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ از ﻧﻈﺮ اﻛﺘﺸﺎف و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از‬
‫ﻧﻔﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ارزانﺗﺮ ﺗﻤﺎم ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﻛﺮه ﺑﻪ ﭘﺮوﺳﺔ آﻣﺮﻳﻜﺎ در رﻫﺎ ﻛﺮدن ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺳﺮﻋﺖ‬
‫ﺑﺨﺸﻴﺪ‪.‬اﻳﺎﻻتﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪاﻳﻦﻧﺘﻴﺠﻪرﺳﻴﺪﻛﻪ »ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎي‬
‫اﻓﺮاﻃﻲ« ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺧﻄﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬
‫ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ در ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺮدن ﺣﻖ اﻣﺘﻴﺎز ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ـ ﺗﻘﺴﻴﻢ ‪50‬‬
‫‪ 50/‬ﻛﻪ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ در ﺳﺎل ‪ 1948‬در وﻧﺰوﺋﻼ‬
‫آﻏﺎز ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ـ در واﻗﻊ ﺑﻪ ﺗﺤﻜﻴﻢ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ‬
‫ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬و اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﻮﭼﻜﻲ ﻛﻪ‬
‫از ﻃﺮف ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎ در اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ ﺑﺎ‬
‫ﺗﺸﺪﻳﺪ »ﻛﻨﺘﺮلﭘﻠﻴﺴﻲ« ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﺔ‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫‪٩٤‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﺳﺎﺳﻲ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﻲ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺧﻮد‬

‫را ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺖ ﺳﻬﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬دﻳﻦ آﭼﺴﻮن‬
‫وزﻳﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻳﺎدآور ﺷﺪ ﻛﻪ "در ﻣﺴﻴﺮي‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ و ﻧﺎﻣﺒﺎرك"‪ ،‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ در ﺗﺤﻮﻻت ﺳﺎل ‪1952‬‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ ﻣﻠﻚ ﻓﺎروق ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﺼﺮ ـ ﻋﺮوﺳﻚ‬
‫ﺑﻲاﺧﺘﻴﺎر اﻧﮕﻠﻴﺲ ـ ﻛﻪ ﻃﻲ آن ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺟﻤﺎل ﻋﺒﺪاﻟﻨﺎﺻﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ اﺑﻬﺎﻣﻲ در ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .6‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﺎ ﻧﺎﺻﺮ‬
‫ﻫﻤﺼﺪا ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و از ﺗﻌﻬﺪات او ﺑﺮاي ﭘﺎﻳﻪرﻳﺰي ﻳﻚ‬
‫دوره ﺳﺮﻛﻮب ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺮاي ﭘﺎﻛﺴﺎزي ﻣﺼﺮ از ﻣﺮدهرﻳﮓ‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺖ ـ و ﺧﻔﻪ ﻛﺮدن ﻧﺪاي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ـ‬

‫‪ 6‬ﻣﻠﻚ ﻓﺎروق ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﺼﺮ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﺸﻮر از ‪ 1936‬ﺗﺎ ‪1952‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮد و در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1965‬در ﺗﺒﻌﻴﺪ ﭼﺸﻢ ازﺟﻬﺎن ﻓﺮو ﺑﺴﺖ‪ .‬در ﺳﻴﺎﺳﺖ داﺧﻠﻲ از ﭘﺎﻳﮕﺎه‬
‫ﻣﻬﻤﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮد و رژﻳﻢ او ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﺷﺒﻜﺔ ﻓﺴﺎد دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ارﺗﺶ و ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ )اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن( ﺗﻜﻴﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ دوم و ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻼت وي ﺑﻪ ﻫﻴﺘﻠﺮ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺖ؛ ارﺗﺶ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻔﺘﻀﺤﺎﻧﺔ او در‬
‫‪ 1948‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺮاﺋﻴﻞ از وي روي ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ؛ و ﺷﺒﻜﺔ ﻓﺴﺎد ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬
‫ﻛﻢ ﺷﺪن درآﻣﺪﻫﺎي دوﻟﺖ دﻳﮕﺮ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮاي ﺣﻤﺎﻳﺖ از او ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﻛﻮدﺗﺎي‬
‫‪ 1952‬ﺟﻤﺎل ﻋﺒﺪاﻟﻨﺎﺻﺮ و ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻘﻴﺐ ﺑﻪ رژﻳﻢ او ﻧﻘﻄﺔ ﭘﺎﻳﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫)ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫‪٩٥‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .٧‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ‬

‫ﻛﺎﻧﺎل آن راه ﺑﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮري آﺳﻴﺎﺋﻲ ﺧﻮد ﻣﻲﺑﺮد‪ ،‬اﻳﻨﻚ‬
‫ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻨﻜﻪ‪ ،‬در اﻳﺮان اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻗﺎﻃﻊﺗﺮ ﻗﺪرت ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ را ﻛﻪ ﺑﺮ »ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻔﺖ‬
‫اﻳﺮان و اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ «٨‬ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻛﻨﺪ‪ ،‬از ﺑﻪ ﻗﺪرت‬
‫رﺳﻴﺪن ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﺪق »ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺖ« ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫آورد‪ .‬ﻣﺼﺪق‪ ،‬ﺗﺤﺼﻴﻞﻛﺮدة اروﭘﺎ ﺑﻮد و از ﻃﺮف ﻃﺒﻘﺔ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻦ اﻳﺮان ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪،‬‬
‫رﻫﺒﺮي ﮔﺮوه ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي از اﻋﻀﺎء ﻣﺠﻠﺲ اﻳﺮان را‬
‫در دﺳﺖ داﺷﺖ و ﺷﺎﺧﺺﺗﺮﻳﻦ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻃﺮﻓﺪار ﻣﻠﻲ‬
‫ﻛﺮدن ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻔﺖ اﻳﺮان و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻣﺪ‪ .‬وي‬
‫ﻓﺮدي ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺐ ﺑﻮد )ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران در ﻫﻤﻪ ﺟﺎي دﻧﻴﺎ‬
‫از اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري در ﻋﺬاﺑﻨﺪ(‪ ،‬و ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدة‬
‫اﺑﺰاري از ﺣﺰب ﺗﻮده‪ ،‬ﺿﺪﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺑﻮد و در ﻣﺴﻴﺮي ﻫﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻣﺒﻬﻢ وﻟﻲ ﺻﺪدرﺻﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻣﺪرن‬

‫‪ ٧‬ﮔﺎﺑﺮﻳﻞ ﻛﻮﻟﻜﻮ‪Confronting the Third World : U.S.) ،‬‬

‫‪ ،(Foreign Policy 1945- 1954‬ﻧﻴﻮﻳﻮرك ‪ ،1998 ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪.72 ،70‬‬
‫‪(Anglo-Iranian Oil Company) ٨‬‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫‪٩٦‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻛﺮدن اﻳﺮان ﺑﻮد‪ .‬آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴﺎن ﺷﺎه ﺟﻮان را ﻛﻪ در ﻧﻔﺮت از‬

‫ﻣﺼﺪق ﺑﺎ آﻧﺎن ﻫﻢﺻﺪا ﺑﻮد ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ ﺗﺎ او ﺑﺎ‬
‫ﺳﺮﺳﭙﺮدﮔﻲ ﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬روسﻫﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻫﺎ را از ﺻﺤﻨﻪ‬
‫ﺧﺎرج ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ اﻳﺮان ﻋﻤﻼً از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ورﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻫﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‬
‫ﺑﻴﺶ ‪ 10‬ﺗﺎ ‪ 20‬درﺻﺪ ﺣﻖ اﻣﺘﻴﺎز ﻧﻔﺖ ﺑﻪ اﻳﺮان ﺑﺪﻫﻨﺪ و‬
‫در ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ اﻳﺮان در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﺔ‬
‫‪ 50/50‬دﺳﺖ ﻳﺎزدﻳﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻛﺎر ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻔﻴﺮ آﻣﺮﻳﻜﺎ در اﻳﺮان ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻫﺎ‬
‫"ﺧﻮدﺧﻮاه و ﻣﺘﻜﺒﺮﻧﺪ‪ ."٩‬در اواﻳﻞ ﺳﺎل ‪ 1951‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎ‬
‫اﻛﺮاه ﺑﻪ ﻃﺮح ‪ 50/ 50‬رﺿﺎﻳﺖ دادﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ دﻳﮕﺮ ﺧﻴﻠﻲ‬
‫دﻳﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد؛ ﻣﺠﻠﺲ در ﻣﺎه ﻣﺎرس ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻔﺖ اﻳﺮان و‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺲ را ﻣﻠﻲ اﻋﻼم ﻛﺮد‪ ،‬وﻣﺎه ﺑﻌﺪ ﻣﺼﺪق ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن وﺣﺸﺖ از اﻳﻦ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات‬
‫اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﻧﻔﻮذ ﺷﻮروي را ﺷﺪت ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬وزارت دﻓﺎع در‬
‫آﻏﺎز از ﻋﺪم ﺳﺎزش ﻣﺼﺪق دﻓﺎع ﻛﺮد و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬

‫‪ ٩‬ﻫﻤﺎن ﻣﺄﺧﺬ‪ ،‬ﺻﻔﺤﺔ ‪.73‬‬

‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫‪٩٧‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫دﻻﻳﻠﻲ روﺷﻦ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ آﻣﺮﻳﻜﺎ را دال ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻳﻞ آن ﻛﺸﻮر‬

‫ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﻔﻮذ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد در ﻃﻮل ﺳﺎل‬
‫‪ 1952‬ﺗﺮدﻳﺪ ﺑﺮ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ دوﻟﺖ ﻣﺼﺪق‬
‫ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﻣﺸﻜﻼت ﻋﺪﻳﺪة اﻗﺘﺼﺎدي و ﺑﺤﺮان اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫زﻣﻴﻨﺔ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪن ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎ را ﻓﺮاﻫﻢ آورده ﺑﻮد؛‬
‫در ﻣﺎه ژوﺋﻴﻪ و دوﺑﺎره در ﻣﺎه ﻧﻮاﻣﺒﺮ واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺑﻪ اﻳﺮان‪ ،‬در‬
‫ﺻﻮرت واﮔﺬاري ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻗﻮل ‪ 100‬ﻣﻴﻠﻴﻮندﻻر ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ داد‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺲ اﻳﻦ ﻗﺪرت را داﺷﺖ ﻛﻪ ﺟﻠﻮي اﻳﻦ ﺳﺎزش را‬
‫ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﻣﺼﺪق ﻛﻪ ﺧﻮد ﺿﺪـ ﺷﻮروي ﺑﻮد از ﺑﺤﺮان اﻳﺠﺎد‬
‫ﺷﺪه ﻣﻀﻄﺮب ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺳﺎدهﻟﻮﺣﻲ ﻓﻜﺮ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاﻓﺶ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن را ﺑﻪ ﺟﺎن آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﺪازد‪ .‬در اﻳﻦ دوره اﻳﺮان از ﻧﻈﺮ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺟﺰﻳﺮهاي ﻧﺎآرام‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻮرد ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﺷﻮروي ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﮕﺮان آﻳﻨﺪة ﺧﺮج و دﺧﻞ‬
‫اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﺧﻮد ـ ﻧﻔﺖ ـ ﺑﻮد‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1953‬آﻳﺰوﻧﻬﺎور ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮر‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ اﺟﺎزه داد ﻛﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫‪٩٨‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻃﺮﺣﻲ ﺑﺮاي ﺳﻘﻮط ﻣﺼﺪق ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪ .‬ﻟﻨﺪن ﺑﺎ‬

‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻛﺎﻣﻞ ﺧﻄﺮ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ را ﻣﺘﺬﻛﺮ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ واﺷﻨﮕﺘﻦ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ زﻣﺎن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻧﻘﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪة ﻧﻔﺘﻲ‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻓﺮا رﺳﻴﺪه‪ .‬در ﻣﺎه اوت ﻫﻤﺎن ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺣﻮادﺛﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻋﻤﻠﻴﺎت را ﺑﺎ‬
‫ﺷﻜﺴﺖ روﺑﺮو ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺎه ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ‬
‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮر ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺗﻜﻴﻪ زﻧﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬
‫ﺑﺮاي ﺧﺎرج ﻛﺮدن اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن از ﺻﺤﻨﻪ ﺗﺤﺖ ﺿﺮباﻻﺟﻞ‬
‫‪١٠‬‬
‫را ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﺳﺎﺑﻖ ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻔﺖ ﺗﻜﺰاﻛﻮ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺸﺎور ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ‪ ،‬رﺋﻴﺲ‬
‫ﻫﻴﺌﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮاي از ﺳﺮﮔﻴﺮي ﻣﺬاﻛﺮات ﻧﻔﺖ‬
‫ﻣﺸﺎور ﻋﺎﻟﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﺑﻮد‪ 5 .‬ﺷﺮﻛﺖ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ‪ 40‬درﺻﺪ از ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ﺟﺪﻳﺪ را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻛﺮدﻧﺪ؛‬
‫ﺣﺘﻲ ﺷﺎه ﻫﻢ از ﻣﻔﺎد اﻳﻦ ﻗﺮارداد راﺿﻲ ﻧﺒﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎزﻧﺪة‬
‫اﺻﻠﻲ در اﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ در واﻗﻊ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪.11‬‬

‫‪(Texaco) ١٠‬‬
‫‪ ١١‬ﻛﻮﻟﻜﻮ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺴﺌﺔ ﻣﺼﺪق را در اﻳﻦ ﻣ‪‬ﻘﺎم ﺑﺎ ﺷﺘﺎﺑﺰدﮔﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬و‬
‫ﺷﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺷﺘﺎب در ﺗﺤﻠﻴﻞ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻳﺎدي را از ﻗﻠﻢ ﺑﻴﺎﻧﺪازد‪ .‬وﺻﻞ ﻛﺮدن ﺑﺤﺮان‬
‫ﻣﺼﺪق ﺑﻪ »ﻃﺒﻘﺔ ﻣﺘﻮﺳﻂ« از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﻣﺼﺪق از ﻃﺒﻘﺔ‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫‪٩٩‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﺪه اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻛﻪ‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴﺎن در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎ آن روﺑﺮو ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮد؛ رواﺑﻂ‬
‫آﻧﺎن ﺑﺎ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﻲرﻳﺸﮕﻲ اﺣﺰاب‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺗﺤﺮﻛﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از‬

‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻳﺮان‪ ،‬در آن دوره‪ ،‬از ﻳﻚ »ﻃﺒﻘﺔ ﻣﺘﻮﺳﻂ«‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬در ﺛﺎﻧﻲ ﺑﺤﺮان ﻣﺼﺪق‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﭘﺎﻳﺎن‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻗﺮارداد ﻧﻔﺘﻲ ﺷﺮﻛﺖ » آﻧﮕﻠﻮ اﻳﺮاﻧﻴﻦ« ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺸﻜﻼت‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ دوم در ﺣﻔﻆ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات و ﻣﻨﺎﻃﻖ‬
‫ﻧﻔﻮذش‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ اﻳﺪه را ﻣﻄﺮح ﻛﺮد ﻛﻪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺎ آﻣﺮﻳﻜﺎ در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻋﺚ رﻧﺠﺶ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﺑﻮده ﻛﻪ‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻫﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻧﻘﺶ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح »ﻛﻠﻴﺪي« ﺣﺰب‬
‫ﺗﻮده ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوز اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ روﺷﻦ ﺷﺪه ﻛﻪ اﻛﺜﺮ ﺧﻮﻧﻤﺎﺋﻲﻫﺎي‬
‫»ﺧﻄﺮﻧﺎك!« ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ در ﻛﺸﻮر ﻋﻤﻼً ﺑﻪ دﺳﺖ آﻧﭽﻪ »ﺗﻮدهايﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ«‬
‫ﻟﻘﺐ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺳﺎزﻣﺎن داده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫در اﻳﺮان‪ ،‬در ﻣﺮزﻫﺎي اﺑﺮﻗﺪرت اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺳﺎدﮔﻲ ﻛﻪ‬
‫در ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﻳﻮﻧﺎن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺤﺮان در واﻗﻊ ﭼﻨﺪ ﻣﻄﻠﺐ‬
‫ﻣﻬﻢ را در ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ :‬ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻗﺮارداد ﻧﻔﺖ و »ﺷﺮاﻳﻂ« ﺗﺠﺪﻳﺪ آن )ﻣﻄﻠﺒﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ﺧﻮد ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻛﺮده(‪ ،‬ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺳﺮﻛﻮب‬
‫وﺳﻴﻊﺗﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻃﺮﻓﺪاران ﺷﻮروي در اﻳﺮان ﺑﺎﺷﺪ )ﺑﺎﻓﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫رژﻳﻢ ﻗﺒﻞ از ﻛﻮدﺗﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﻣﻜﺎﻧﻲ را ﻧﻤﻲداد(‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺮدن اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺎ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﺣﺬف »ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎي« ﻃﺮﻓﺪار اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن از ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﻲ در اﻳﺮان‬
‫)ﻛﻪ از دورة ﭘﻬﻠﻮي اول ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ( و در آن‬
‫زﻣﺎن ﻫﻨﻮز از ﺟﺎﻧﺐ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻳﻦ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ‪ ،‬در ﻟﻨﺪن‪ ،‬از ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺴﺎﺋﻞ دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺪام ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻔﺼﻞﺗﺮي ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ‪.‬‬
‫)ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪ ١٠٠‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻫﺎ ﻗﺪم ﺑﻪ‬

‫ﻗﺪم ﻋﻘﺐ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﭘﻴﭻدرﭘﻴﭻ‬
‫ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ درك‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﻲرﻓﺖ‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﺮان‪ ،‬ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ راﻫﺒﺮدي و اﻗﺘﺼﺎدي اﻫﻤﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﺳﺰا‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻳﻚ ﻓﺮد ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺖ ﺑﺴﻴﺞ‬
‫ﺷﺪ و ﺟﻨﺒﺶ او را ﺳﺎﻗﻂ ﻛﺮد‪ ،‬ﺟﻨﺒﺸﻲ در ﻃﺒﻘﺔ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﻛﻪ ﻧﻪ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺳﻨﺖﮔﺮا‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ‬
‫ﺷﺎﻳﺪ در ﻣﺪرﻧﻴﺰه ﻛﺮدن ﻛﺸﻮر از ﺧﻮد ﺑﻲﺳﻴﺎﺳﺘﻲﻫﺎﺋﻲ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻴﺶ از دﻳﮕﺮان ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺒﺮد آن‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﺮان‪ ،‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺗﻤﺎم ﻫ‪‬ﻢ ﺧﻮد را ﻣﻌﻄﻮف‬
‫ﺑﻪ ﺷﺎه ﻛﺮد و اﺷﺘﺒﺎه ﻏﻢاﻧﮕﻴﺰ از ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮ ﺧﻠﻴﺞﻓﺎرس اﻳﺎﻻتﻣﺘﺤﺪ از ﻧﻈﺎمﻫﺎي‬
‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري و ﻓﺌﻮداﻟﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺳﻨﺖﮔﺮا ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺳﻴﺎﺳﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﻢ درﻫﻢ و آﺷﻔﺘﻪ ﺑﻮد و ﻫﻢ‬
‫ﻓﺮﺻﺖﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‪ .‬رﻫﺒﺮان اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ در ﺧﺎﻃﺮاﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﻫﺎ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﺑﺎ ﺗﻠﺦﻛﺎﻣﻲ ﻳﻚ ﺿﺪـاﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺧﻄﺎب‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ؛ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ‬
‫‪ ١٠١‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﻨﺎﻓﻊ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﭽﻪ در ﻃﻮل ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن‬

‫اﻫﻤﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﺮد اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﺳﻜﻮﻻر ﺳﻴﺎﺳﻲ‪،‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻋﻘﻴﺪﺗﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻳﺎ ﺳﺮﻛﻮب ﺷﺪﻧﺪ‬
‫ـ و اﻳﻦ ﺟﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺗﺠﻬﻴﺰ و آراﻳﺶ‬
‫ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ‪ ،‬و ﺑﻲاﻋﺘﺒﺎر ﻛﺮدن ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺷﻮرش و ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻲ در ﺳﻄﺢ‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻓﺰاﻳﻨﺪه ﺻﻮر و اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﺋﻲ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از آﻧﺎن ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﻟﺘﻘﺎﻃﻲ و‬
‫ﻛﺎﻣﻼً ﻏﻴﺮﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬وﻟﻲ در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ و‬
‫اﻳﺪهﺋﻮﻟﻮژي ﻃﺒﻘﺔ ﻣﺘﻮﺳﻂ از ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺗﻮدهاي ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ‬
‫وﺳﻴﻊﺗﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و اﻏﻠﺐ در ﺧﺸﻜﻪﻓﻜﺮيِ‬
‫ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺧﻮد ﺑﺴﻴﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم و ﺟﺪي‪ .‬ﺗﺮورﻳﺴﻢ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ آن ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻧﻔﺖ ﻣﻄﺮح ﺑﻮد اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻧﻔﻮذ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﺎي اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از‬
‫آن ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺮدم و ﻳﺎ ﺷﻴﻮة‬
‫ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل آﻧﺎن ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻲ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻧﺸﺪ‪ .‬اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﻠﺖﻫﺎ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ اﻏﻠﺐ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ‬
‫‪ ١٠٢‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺧﺪﻣﺎت و ﺣﻘﻮق اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﺮ‬

‫ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺳﺨﻦ از آن ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﻲآورد ﺗﻮﻃﺌﻪﮔﺮ ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺤﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ ﺑﺮاي اﺑﺮاز ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻮﺳﻌﺔ ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻋﻘﻴﺪﺗﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫در دام ﺟﻬﻞ و اﺳﺘﺒﺪاد ﻓﺮو اﻓﺘﺎد‪ ،‬و ﺳﺮﻛﻮب ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻴﻮة ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺷﺪ ـ ﻛﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ از آن اﻏﻠﺐ‬
‫اوﻗﺎت وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎً‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎت وﺟﻮد‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ آﻧﻘﺪر ﭼﺸﻢﮔﻴﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻄﺮ ﺑﺤﺮاﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ اﻣﺮوز اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ را در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻟﺮزه در آورده‪،‬‬
‫ﻫﺸﺪار دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﻣﺘﺰﻟﺰل ﻣﻲﻛﻨﺪ‬

‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺎ‬

‫ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻤﻲ ﻛﻪ در اﻛﺜﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬در اواﺧﺮ‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ ،1940‬در ﺣﺎل ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻮد ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ‬
‫ﻛﺎر را ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮓ و ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1962‬ﭘﻨﺞ ﻛﺸﻮر ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن اداره‬
‫‪ ١٠٣‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺷﺎﻣﻞ رﻫﺒﺮان "ﺟﺪﻳﺪ" ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺿﺪاﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻮدن آﻧﺎن ﺑﺪﻳﻬﻲ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻧﻔﻮذ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ در‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﭼﻴﺰ‪ ،‬وﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران ﻫﻮﺷﻴﺎر و زﻳﺮك ﻛﻪ ﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎ ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﻨﮓ ﺳﺮد از رﻗﺎﺑﺖﺟﻮﺋﻲﻫﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻛﺮدن ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﻪ از ﻫﺮ دو‬
‫ﻃﺮف درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺮهﺑﺮداريﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﺪهﺋﻮﻟﻮژيﻫﺎي‬
‫اﻟﺘﻘﺎﻃﻲ ﺑﺎب روز ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ رﻫﺒﺮان‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺳﻨﺖﮔﺮاﺋﻲ اﺳﻼﻣﻲ و ﺳﻠﻄﻨﺖﻫﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻲورزﻳﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺧﻮد ﻧﺎﻻﻳﻖ‪ ،‬ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار و از رﻳﺸﻪ ﻓﺎﺳﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺼﺮ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ از ﻧﺎﺻﺮ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1954‬ﻋﻤﻼً‬
‫رﻫﺒﺮ ﻛﺸﻮر ﺷﺪ و ﻃﻲ دو ﺳﺎل آﻳﻨﺪه ﺑﺮاي ﺗﻘﻮﻳﺖ ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺳﻴﺎﺳﺖ داﺧﻠﻲ ﺧﻮد ﻛﻮﺷﺶ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻤﻞ آورده ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮ ﺳﻌﻲ در ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از اﺧﺘﻼﻓﺎت‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻴﺎن ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﺳﻴﺎﺳﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ داﺷﺖ وﻟﻲ‬
‫ﻫﻤﮕﻲ آﻧﺎن ﻛﺎﻣﻼً ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ او در ﺗﻔﻜﺮ و روش‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﻳﻚ ﺿﺪﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺗﻤﺎم و‬
‫ﻛﻤﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻌﻮديﻫﺎ از وي ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ؛‬
‫‪ ١٠٤‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧﺎﺻﺮ ﺳﻌﻲ در ﺟﻠﺐ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻏﺮب و روﺳﻴﻪ در آن واﺣﺪ‬

‫داﺷﺖ‪ ،‬ﻫﺎروﻟﺪ ﻣﻚﻣﻴﻼن‪ ١٢‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪" ،‬ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮي از دﻳﮕﺮي ﺑﭙﺮدازد‪ ."١٣‬ﻧﺎﺻﺮ ﺑﺎ ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﺣﺰب ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﭼﻴﻦ در ﻣﺎه ﻣﻲ ‪ 1956‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺔ‬
‫ﻏﻠﻄﻲ اﻧﺠﺎم داد و آﻣﺮﻳﻜﺎ را از ﺧﻮد رﻧﺠﺎﻧﺪ‪ ،‬و دو ﻣﺎه ﺑﻌﺪ‬
‫واﺷﻨﮕﺘﻦ وام ﻗﺮاردادي ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳﺪ آﺳﻮان را ﻟﻐﻮ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬در اواﺧﺮ ﻣﺎه ژوﺋﻴﻪ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ ﻛﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ‪،‬‬
‫ﺷﺎﻫﺮگ ﺣﻴﺎﺗﻲ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺧﻠﻴﺞﻓﺎرس و اﻣﭙﺮاﺗﻮري‬
‫ﺳﺎﺑﻖ او را‪ ،‬ﺗﺴﺨﻴﺮ و ﻣﻠﻲ اﻋﻼم ﻛﺮد‪ .‬رﻫﺒﺮان اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ دوﻟﺖ آﻳﺰوﻧﻬﺎور از ﻧﻘﺸﺔ ﺣﻤﻠﺔ آﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫اﺗﻔﺎق ﻓﺮاﻧﺴﻮﻳﺎن و اﺳﺮاﺋﻴﻠﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪،‬‬
‫وﻟﻲ در ﻋﻤﻞ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﻴﺰ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺗﺮﺟﻴﺢ داده ﺑﻮد ـ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري در‬
‫ﻣﺎه ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺣﻤﻠﻪ در اواﺧﺮ‬
‫ﻣﺎه اﻛﺘﺒﺮ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺳﺮﻳﻌﺎً در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬

‫‪ ،(Harold McMilan) ١٢‬او در اﻳﻦ دوره وزﻳﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﺔ دوﻟﺖ‬

‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪ ١٣‬ﻫﻤﺎن ﻣﺄﺧﺬ‪ ،‬ﺻﻔﺤﺔ ‪.81‬‬
‫‪ ١٠٥‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫آن ﺟﺒﻬﻪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬و ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ اﻋﻼم ﻛﺮد ﻛﻪ‪ ،‬اﺗﺤﺎد ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬
‫و اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻓﻘﻂ ﻣﺴﺌﻠﻪاي اروﭘﺎﺋﻲ اﺳﺖ؛ در آﻏﺎز دﺳﺎﻣﺒﺮ‪،‬‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﺒﻬﻪﮔﻴﺮيﻫﺎي اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺎ ﺑﻲآﺑﺮوﺋﻲ ﺗﻤﺎم ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪ و از ﻣﺼﺮ ﺑﻴﺮون‬
‫رﻓﺖ‪ .‬و از اﻳﻦ رﻫﮕﺬر ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪة او در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﻧﻘﻄﺔ ﭘﺎﻳﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺣﺎﺻﻠﻪ اﻳﺠﺎد ﺧﻼء ﺳﻴﺎﺳﻲ و رﺷﺪ ﻧﻘﺶ آﻣﺮﻳﻜﺎ در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺪ‪ .‬در ژاﻧﻮﻳﺔ ‪ 1957‬آﻳﺰوﻧﻬﺎور آﻣﻮزة ﺧﻮد را‬
‫اﻋﻼم ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺮ اﺳﺎس آن اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ آﻣﺎدة ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫از ﻫﺮ ﻛﺸﻮري ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي "ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺣﻤﻠﺔ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ‬
‫ﻋﻠﻨﻲ از ﻃﺮف ﻫﺮ ﻛﺸﻮري ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻗﺮار دارد" ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻓﺮمﺑﻨﺪي‬
‫ﻣﺒﻬﻢ و ﺑﻲﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﻣﺸﻜﻼت ﺟﺪﻳﺪي ﺑﺮاي آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﻣﻲآورد‪ .14‬در ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﺳﻮرﻳﻪ‪ ،‬اردن ـ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺎ‬

‫‪ 14‬آﻣﻮزة آﻳﺰوﻧﻬﺎور در ﻣﻮرد ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ در ‪ 5‬ژوﺋﻴﻪ ‪ ،1957‬در ‪ 9‬ﺳﺮﻓﺼﻞ‪ ،‬رﺳﻤ ًﺎ‬

‫ﺑﻪ ﻛﻨﮕﺮه اﺑﻼغ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺎﻣﻞ آن زﻣﺎن ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ وﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﺬﻛﺮ‬
‫ﺷﺪ ﻛﻪ در اﺻﻞ دوم‪ ،‬آﻣﻮزه ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ اﻋﻼم ﻣﻲﻛﻨﺪ ‪" :‬رﻫﺒﺮان روﺳﻴﻪ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫ﺗﺰارﻫﺎ و ﭼﻪ ﺑﻠﺸﻮﻳﻚﻫﺎ‪ ،‬ﻗﺼﺪ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺑﺮ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ را داﺷﺘﻪ و دارﻧﺪ‪ [...] .‬ﺑﻪ‬
‫روﺳﻴﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﻲدﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﻘﺸﻪاي ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
‫روﺳﻴﻪ را از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻗﺮار دﻫﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ".‬آﻣﻮزه ﺑﺎ‬
‫‪ ١٠٦‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫آن زﻣﺎن ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺸﻨﺠﻲ ﻣﺒﺘﻼ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬و از ﺳﺎل‬

‫‪ 1956‬ﺗﺎ ‪ 1965‬ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ‬
‫وﺳﻴﻊ ﻣﺪاﺧﻼت ﺧﻮد را در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻓﺰاﻳﺶ داد‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از‬
‫اﻳﻦ ﻣﺪاﺧﻼت ﺑﺴﻴﺎر وﺳﻴﻊ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ژوﺋﻴﺔ ‪ 1958‬در‬
‫ﺳﻮاﺣﻞ ﻟﺒﻨﺎن‪ 14 ،‬ﻫﺰار ﻧﻴﺮوي ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ﺟﻨﮓاﻓﺰار‬
‫ﻫﺴﺘﻪاي ﭘﻴﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .15‬اﻳﻨﻚ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺳﻴﺎﺳﻲ‬

‫وﻗﺎﺣﺖ ﺗﻤﺎم در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ دوﻟﺖ آﻳﺰوﻧﻬﺎور ﻧﻘﺸﺔ ﻛﻮدﺗﺎي ‪ 28‬ﻣﺮداد را در‬

‫اﻳﺮان ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬در اداﻣﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﻣﺮگ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺎ اﻣﻴﺪ ﺻﻠﺢ ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورده ]‪ [...‬ﻣﺎ از روﺳﻴﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﻪ در‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد از »اﺳﺘﻘﻼل« آﻧﺎن دﻓﺎع ﻛﺮده و در اﻣﻮر داﺧﻠﻲ آنﻫﺎ‬
‫دﺧﺎﻟﺖ ﻧﻜﻨﺪ!" )ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪ ١٥‬ﻛﺸﻮر ﻟﺒﻨﺎن در ﻣﻨﻄﻘﻪ از وﻳﮋﮔﻲ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮﺧﻮرداراﺳﺖ‪ .‬ﻧﻔﻮذ ﺳﻴﺎﺳﻲ و‬
‫ﺣﺘﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﻛﻪ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﻄﻠﻖ آن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ در‬
‫دورهاي ﻛﻪ ﻟﺒﻨﺎن ﺟﺰوي از ﺧﺎك اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻋﻤﻞ ﻛﺮد‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ دﺧﺎﻟﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻮﻳﺎن در ﺳﺎل ‪ 1861‬ﺣﻜﻮﻣﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺴﻴﺤﻲ ﺳﭙﺮده ﺷﻮد! ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ اول و ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ‬
‫ﻟﺒﻨﺎن و ﺳﻮرﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ دوم‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ اﺳﺘﻘﻼل ﻟﺒﻨﺎن را در ‪ 1‬ژاﻧﻮﻳﺔ ‪ 1944‬ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ‪ .‬و‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1948‬ﻟﺒﻨﺎن ﺑﺮ ﻋﻠﻴﺔ اﺳﺮاﺋﻴﻞ اﻋﻼن ﺟﻨﮓ داد‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺴﻴﺤﻲ ﻣﺎروﻧﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎم ﻛﺎﻣﻴﻞ ﺷﻤﻌﻮن در ﺳﺎل ‪ 1952‬در ﻟﺒﻨﺎن ﻗﺪرت را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﻤﺎﻳﻞ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻏﺮب ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ آﺷﻜﺎر ﻛﺮد و از ﻃﺮف ﻏﺮب ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬وﻟﻲ در ﺳﺎل ‪ 1958‬ﺷﻮرشﻫﺎي وﺳﻴﻌﻲ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﺔ دوﻟﺖ در ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﺷﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑﻴﺮوت ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﻌﻮن از دوﻟﺖ آﻳﺰوﻧﻬﺎور ﺗﻘﺎﺿﺎي‬
‫ﻛﻤﻚ ﻛﺮد‪ .‬او ﻧﻴﺰ در ژوﺋﻴﺔ ‪ 1958‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﻛﻪ ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﭘﺎﻳﺎن دادن ﺑﻪ »ﺷﻮرش ﻣﺮدم!« ﺑﻪ‬
‫‪ ١٠٧‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪاي در ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺧﻄﺮ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد ـ‬

‫و ﻫﻢ زﻣﺎن‪ ،‬اﻓﺴﺮان ارﺗﺶ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻃﺮﻓﺪار اﻧﮕﻠﻴﺲ را در‬
‫ﻋﺮاق از ﻗﺪرت ﺳﺎﻗﻂ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .16‬در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﻧﻪ در آن‬
‫روزﻫﺎ و ﻧﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻣﻠﺘﻲ ﺑﻪ داﻣﺎن ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻓﺮوﻧﻴﻔﺘﺎد‪،‬‬
‫و در ﺷﺮاﻳﻂ وﻳﮋة ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﺣﺘﻲ ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻔﻬﻮم‬
‫درﺳﺘﻲ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺪا ﻧﻜﺮد‪ .‬وﻟﻲ ﻓﻘﻂ ﺳﺨﻨﮕﻮﻳﺎن دوﻟﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ؛ در ﻣﺎرس‬

‫ﻟﺒﻨﺎن ﮔﺴﻴﻞ داﺷﺖ‪ .‬اﻋﺘﺮاض ﺗﻨﺪ روﺳﻴﻪ‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﻛﺮد ﻛﻪ ﺳﺮﻳﻌﺎً در‬
‫ﭘﺎﺋﻴﺰ ﻫﻤﺎن ﺳﺎل از ﻟﺒﻨﺎن ﺧﺎرج ﺷﻮد‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪ 16‬ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻫﺎﺷﻤﻲ ﻋﺮاق ﻛﻪ ﻧﺴﺐ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻮدن ﺷﻬﺮت داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﻲ در ژوﺋﻴﺔ ‪ 1958‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻳﻚ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻜﺮﻳﻢ ﻗﺎﺳﻢ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺟﻨﮓﻫﺎي ‪ 1948‬ﭼﻪ ﺑﺮﻋﻠﻴﺔ اﺳﺮاﺋﻴﻞ و ﭼﻪ در ﻛﺸﺘﺎر‬
‫ﻛﺮدﻫﺎ از ﺧﻮد »ﺷﻬﺎﻣﺖ« زﻳﺎدي ﻧﺸﺎن داده ﺑﻮد‪ ،‬از ﻗﺪرت ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺎﺳﻢ ﻛﻪ‬
‫اﻓﺴﺮ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮده در ﻣﺪرﺳﺔ ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ـ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ـ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺳﺎل‬
‫‪ 1959‬ﻧﻬﻀﺘﻲ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ را در ﻛﺸﻮر ﺑﺎ ﺷﻘﺎوت ﺑﻲﺣﺪي ﺳﺮﻛﻮب ﻛﺮد و‬
‫ﭼﻨﺪﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬در ﻓﻮرﻳﺔ ‪ ،1963‬ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺟﻼدان ﺣﺰب ﺑﻌﺚ‪ ،‬ﻛﻪ در‬
‫آﻏﺎز ﻛﺎر ﺧﻮد را ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺜﻠﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻮرد ﻫﻮﻟﻨﺎك ﻗﺎﺳﻢ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻛﻪ از ﻗﻀﺎي روزﮔﺎر ﻫﻤﮕﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﻮد وي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﻴﺲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮده و ﺑﺮاي اﻣﺘﺪاد دادن‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ‬
‫ﻣﻮﻓﻖ رژﻳﻢ اﻳﺮان در ﺳﺎل ‪ 1953‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﺮاﻓﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻳﻚ ﻛﻮدﺗﺎي ﻣﻮﻓﻖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺮاﻳﻂ ‪ 28‬ﻣﺮداد اﻳﺮان را در ﻋﺮاق ﻧﻴﺰ ﺣﺎﻛﻢ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ درﻋﻤﻞ ﺑﺎ ﺷﻜﺴﺖ روﺑﺮو ﺷﺪ وﻟﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ‪ 40‬ﺳﺎل ﺳﺎزشﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻮرويﻫﺎ ﺑﺎ ﻏﺮب ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪاي ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪ ﻛﻪ اﻣﺮوز ﺷﺎﻫﺪ آن‬
‫ﻫﺴﺘﻴﻢ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪ ١٠٨‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫‪ 1959‬ﻧﺎﺻﺮ اﻓﺴﺮاﻧﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮ ﻋﺮاق ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬

‫ﻣﺘﻬﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ "ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ وﺣﺸﺖ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ‪ "١٧‬ﺑﻪ راه‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪاي را ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻘﺎﻣﺎت آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ در ﺧﻠﻮت‬
‫ﻗﺒﻮل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫ﻋﺮب و ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻳﺠﺎد ﺷﺪه از ﻗﺪرت و ﺗﻮان اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬
‫ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﻲرﻓﺖ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺑﻼﺋﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺤﺮﻛﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‬
‫آوردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﺬﻟﻚ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﻜﻪ ﻛﻨﮕﺮه‪،‬‬
‫ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎي آﻳﺰوﻧﻬﺎور و داﻟِﺲ‪ ،18‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﺷﻴﻮة ﻋﻤﻞ ﻣﺤﻔﻞ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﺖ در اﻳﺠﺎد ﺗﺤﺮك در‬

‫‪ ١٧‬ﻫﻤﺎن ﻣﺄﺧﺬ‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 85‬ﺗﺎ ‪.88‬‬

‫‪ ١٨‬ﺟﺎن ﻓﺎﺳﺘﺮ داﻟﺲ )‪1959) (John Foster Dulles‬ـ ‪ (1888‬ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاه و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﺮوه راﻛﻔﻠﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬وي‬
‫ﺗﺤﺼﻴﻼت ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﻛﻴﻞ دﻋﺎوي ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﺎﻧﻴﺪ و در ﺳﺎل ‪1911‬‬
‫ﻋﻀﻮ ﺟﺎﻣﻌﺔ وﻛﻼي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از آﻏﺎز ﺟﻨﮓ اول در»ادارة‬
‫ﺿﺪاﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ آﻣﺮﻳﻜﺎ« ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻛﺎر ﻛﺮد! او از اﻳﻦ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﺮگ در اﻛﺜﺮ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬اﻣﻨﻴﺘﻲ ﻛﻪ در‬
‫ﻫﺮ ﮔﻮﺷﺔ دﻧﻴﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ آﻣﺮﻳﻜﺎ اﺗﺨﺎذ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻀﻮر ﻓﻌﺎل داﺷﺖ‪ .‬در دورة‬
‫آﻳﺰوﻧﻬﺎور از ‪1959‬ـ ‪ 1953‬ﺑﻪ ﻣﺪت ﺷﺶﺳﺎل ﭘﺴﺖ وزارت اﻣﻮرﺧﺎرﺟﺔ آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪ ١٠٩‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫رأيﮔﻴﺮيﻫﺎي ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﻲ و ﺳﺎزش ﺑﺎ دﻣﻜﺮاتﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺒﺎﻟﻎ‬

‫ﻗﻠﻴﻠﻲ ﻛﻤﻚﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﺻﻮرت وام و ﭘﺮداﺧﺖﻫﺎي‬
‫ﺑﻼﻋﻮض در اﺧﺘﻴﺎر اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻗﺮار داد‪ ،‬دوﻟﺖ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ در‬
‫ﻣﻮرد ﺧﻄﺮ ﭘﻨﻬﺎنﻣﺎﻧﺪة درﮔﻴﺮيﻫﺎي اﻋﺮاب و اﺳﺮاﺋﻴﻞ در‬
‫ده ﺳﺎل آﻳﻨﺪه‪ ،‬اﺧﻄﺎرﻫﺎﺋﻲ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺻﺪور‬
‫اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ و اردن را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻛﺮد‪ .‬وﻟﻲ ﻛﻢ اﻫﻤﻴﺖ‬
‫ﺑﻮدن اﺳﺮاﺋﻴﻞ در آن زﻣﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ‬
‫دوﻟﺖﻫﺎي ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﭘﺲ از ‪ 1949‬ﺑﻪ ﺑﺤﺮان اﻋﺮاب و‬
‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﺣﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﺴﻴﺮ‬
‫آﻳﻨﺪه‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎ از ﻣﺸﻜﻼت ﻋﻤﻴﻖﺗﺮ ﻣﺼﻮن ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت در ﺑﻬﺎر ﺳﺎل ‪ 1967‬ﺑﺮوز ﻛﺮد و در ﻣﺎه‬
‫ژوﺋﻦ‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﻪ "ﺟﻨﮓ ﺷﺶروزه" وارد ﺷﺪ‬
‫و ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧﺪة ﻓﻠﺴﻄﻴﻦِ ﻗﺒﻞ از ‪ 1948‬و ﺑﻠﻨﺪيﻫﺎي ﮔﻮﻻن را‬
‫ﺗﺼﺮف ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﺋﻲ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖﺟﻮﺋﻲﻫﺎي ﻣﺮدم‬
‫ﻓﺮﻳﺒﺎﻧﺔ دوﻟﺖﻫﺎي ﻋﺮب ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ﺟﺪاﺳﺎزي‬
‫ﮔﻮﻻن از ﺳﻮرﻳﻪ و ﻣﺤﺎﺻﺮة ﺧﻠﻴﺞ ﻋﻘﺒﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺼﺮ و‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﺤﺮانﺳﺎزيﻫﺎي ﺻﺮﻳﺢ و روﺷﻦ ﺷﺪ‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي‬
‫‪ ١١٠‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭼﺮﻳﻜﻲ در ﺳﺎﻟﻬﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي اﺳﺮاﺋﻴﻠﻲﻫﺎ اﻳﺠﺎد‬

‫ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﻣﻲﻛﺮد وﻟﻲ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﻬﺎﻧﺔ ﻻزم را‬
‫ﺑﺮاي ﮔﺴﺘﺮش ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺮ ﺳﺮزﻣﻴﻦﻫﺎﺋﻲ ﻣﺎوراي ﻓﻠﺴﻄﻴﻦِ‬
‫ﭘﻴﺶ از ‪ 1948‬و ﮔﻮﻻن را ﻧﻴﺰ ﻣﻲداد‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﺴﻜﻮ و ﺑﺮﺧﻮردي ﻓﻲﻧﻔﺴﻪ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺧﻄﺮﻧﺎك در‬
‫ﺳﻄﺢ ﻧﻴﺮوﻫﺎي درﻳﺎﺋﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎـ ﺷﻮروي‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬وﻟﻲ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺮوع ﻳﻚ ﻣﺴﺎﺑﻘﺔ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻮرويﻫﺎ ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر اﻣﻜﺎن ﻣﻲداد ﻧﻘﺸﻲ اﺳﺎﺳﻲ در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻳﻔﺎ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ژاﻧﻮﻳﺔ ‪ 1968‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻣﺤﺎﺻﺮة‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺮاﺋﻴﻞ را ﻟﻐﻮ ﻛﺮد و ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ آن‪ ،‬ﺳﻴﻞ‬
‫ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﻲ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﻤﻚﻫﺎ در ﺳﺎل ‪ 1971‬ﺑﻪ ‪ 600‬ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر‬
‫)ﻫﻔﺖﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﻤﻚﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﻃﻮل ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﺟﺎﻧﺴﻮن( ﺑﺎﻟﻎ ﺷﺪ و در ﺳﺎل ‪ 1973‬ﺑﻪ ‪ 2‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر‬
‫رﺳﻴﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨﺪة‬
‫ﻛﻤﻚﻫﺎي ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺮوز ﻧﻴﺰ ﻫﺮ‬
‫ﺳﺎﻟﻪ ‪ 3‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر ﻛﻤﻚ ﺑﻼﻋﻮض درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬از‬
‫اﻳﻨﺮو‪ ،‬اﻛﺜﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﻋﺮب‪ ،‬ﺑﻪ دﻻﻳﻠﻲ ﻛﺎﻣﻼً ﻗﺎﺑﻞ‬
‫‪ ١١١‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫درك‪ ،‬اﺳﺮاﺋﻴﻞ و آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﻳﻚ واﺣﺪ ﺟﺪاﺋﻲﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺗﻠﻘﻲ‬

‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ در دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1967‬ﺟﻬﺖ ﺗﺨﻠﻴﺔ ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﺶ‬
‫از ﻣﻨﻄﻘﺔ ﺧﻠﻴﺞﻓﺎرس در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ‪ ،1971‬آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﺑﺎ‬
‫ﺗﻌﻬﺪاﺗﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ‪ ،‬در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﺷﺪﻳﺪاً درﮔﻴﺮ ﺟﻨﮓ در‬
‫وﻳﺘﻨﺎم ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻗﺎدر ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﻼء اﻳﺠﺎد ﺷﺪه را ﭘﺮ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ رﻫﺎ ﻛﺮد‪ .‬ﺗﺎ آن زﻣﺎن رواﺑﻂ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎ‬
‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ دوﺳﺘﺎﻧﻪ وﻟﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺘﺎﻃﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ در اﻳﻦ‬
‫ﻣﻘﻄﻊ واﺷﻨﮕﺘﻦ در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻣﺘﺤﺪان و واﺑﺴﺘﮕﺎﻧﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻜﺎﭘﻮ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺳﺪي در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي‬
‫اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ ـ ﺷﻮروي ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﺑﻪ اﻋﺰام ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻲداد وﻟﻲ آﻣﺎده ﺑﻮد ﻛﻪ دوﻟﺖﻫﺎﺋﻲ ﭼﻮن ﻣﺼﺮ‪،‬‬
‫ﺳﻮرﻳﻪ و ﻋﺮاق را ﻗﻮﻳﺎً ﻣﺴﻠﺢ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ ﻗﺒﻞ از‬
‫ژوﺋﻦ ‪ 1967‬ﺑﻪ دوﻟﺖﻫﺎي ﭘﻲدرﭘﻲ در آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن‬
‫داده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎن اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﺎ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﺟﻨﮓ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺧﻮرد‪.‬‬
‫وزارت دﻓﺎع اﺧﻄﺎر ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﻋﺮب از‬
‫اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروي ﺧﻄﺮ ﻣﻬﻢﺗﺮي اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫‪ ١١٢‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫دوﻟﺖﻫﺎي ﭘﻲدرﭘﻲ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ اﺧﻄﺎر ﺗﻮﺟﻬﻲ‬

‫ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ‪ 5‬ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻔﺘﻲ ﻋﻤﺪة آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻧﻴﻤﻲ از‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻔﺖ را در دورهاي ﻛﻪ ﻫﻢ ﺗﻘﺎﺿﺎ و ﻫﻢ‬
‫ﻗﻴﻤﺖﻫﺎ رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ‪ ،‬اﻳﺮان و ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺘﺤﺪان آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬واﺷﻨﮕﺘﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻫﻢﭘﻴﻤﺎﻧﺎﻧﺶ راه ﭼﺎرهاي ﺑﺮاي ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫اﺳﺖ؛ در واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ ﺗﻜﻴﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﺸﻜﻼت اﻓﺰود‪.‬‬
‫واﺷﻨﮕﺘﻦ در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ دﻓﺎع از ﺗﺤﻜﻴﻢ‬
‫ﻣﻮﺿﻊ واﺑﺴﺘﮕﺎن ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮد‪ ،‬و ﺗﺒﻴﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﺧﻮد‬
‫را ﺑﻪ اﻣﻨﻴﺖ آﻧﺎن ﮔﺴﺘﺮش دﻫﺪ‪ .‬و اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺷﻌﻠﺔ آﺗﺶ‬
‫ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﻋﺮب را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺸﺘﻌﻞ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬از اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﻌﻀﻼت ﻣﻨﻄﻘﻪ را‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪة او ﺷﺎﻣﻞ‬
‫رﻗﺎﺑﺖﺟﻮﺋﻲﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎـ ﺷﻮروي ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﺧﻮد در آورد‪ .‬اﺳﺮاﺋﻴﻞ در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ واﺷﻨﮕﺘﻦ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺌﻠﺔ اﻋﺮاب ـ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﻪ‬
‫‪ ١١٣‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻳﻚ ﻗﺪرت وﺗﻮ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬و زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ‪ 6‬اﻛﺘﺒﺮ‬

‫‪ ،1973‬ﻣﺼﺮﻳﺎن ﻳﻚ ارﺗﺶ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﺷﺪة اﺳﺮﺋﻴﻠﻲ‬
‫را در ﺻﺤﺮاي ﺳﻴﻨﺎ ﺧﺮد ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻮروي دﺳﺖ در دﺳﺖ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻧﺒﺮد ﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﻨﻮز اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي را‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺳﺘﻴﺰهﺟﻮﺋﻲ ﺟﻬﺎن ﻋﺮب ﺑﺮاي ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از‬
‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﺶ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ دﺷﻤﻦ ﺧﻮد در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآورد‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬و اﻳﻦ اﻣﺮ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﻋﺮب ـ ﻛﻪ ﻋﻤﻼً ﺳﻌﻮديﻫﺎي ﻗﺮون وﺳﻄﺎﺋﻲ‬
‫را ﺑﻪ ﺳﻜﻮﻻرﻫﺎ وﺻﻞ ﻛﺮده ﺑﻮد ـ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ از ﭼﭗﮔﺮاﺋﻲ‬
‫رادﻳﻜﺎل ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺤﺮﻳﻢ وﺳﻴﻊ ﺳﻌﻮديﻫﺎ و‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻧﻔﺖ ﺧﻠﻴﺞﻓﺎرس ﻛﻪ ﭘﺪﻳﺪهاي ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ‬
‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪﺗﺮ و از ﻧﻈﺮ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ‬
‫ﻧﻔﺖ را در ‪ 1979‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1970‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻴﺴﺖﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ داد و ﺗﺄﺛﻴﺮات ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﻬﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﮔﺬاﺷﺖ‪.19‬‬

‫‪١٩‬‬
‫ﺑﺤﺮان ﻣﻌﺮوف ﻧﻔﺖ در ﺳﺎل ‪ 1973‬ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮرﺧﺎن اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫‪ ١١٤‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭘﺲ از ‪ ،1967‬درﮔﻴﺮي اﻋﺮاب ـ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻓﻘﻂ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﺔ‬

‫ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺷﺪه را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎﺳﺘﻴﺰي را ﺷﺪت‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬ﺳﺮﻋﺖﮔﺮﻓﺘﻦ دورهﻫﺎي ﺗﻐﻴﻴﺮات و ﺑﺤﺮانﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺗﻮأم ﺑﺎ ﺑﺎﻻﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻘﺶ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪة‬
‫ﻋﻤﺪة ﻧﻔﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﻣﺴﺘﺄﺻﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد و او در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺟﻬﺎن‬
‫ﻋﺮب را ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺧﻮد ﺑﻴﺰار ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﻔﺘﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي وﺳﻴﻌﻲ ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮ دوش ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬
‫و واﺑﺴﺘﮕﻲ او ﺑﻪ ﻫﻢﭘﻴﻤﺎﻧﺎﻧﺶ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺷﺎﻫﺮاه‬
‫ﺑﺤﺮان در ﻣﻘﺎﺑﻞ او ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ را ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ آﻣﺮﻳﻜﺎ از ﺷﺎه اﻳﺮان ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري اراﻳﻪ ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﺪادي از‬
‫ﺑﺎﻧﻔﻮذﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻻﺳﻜﺎ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ راﻫﺒﺮدي و اﻳﺠﺎد رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي در ﻣﻨﻄﻘﺔ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪة‬
‫آﻻﺳﻜﺎ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ ﺑﺎ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻲ ﻗﻴﻤﺖﻫﺎي‬
‫ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻧﻔﺖ در ﺑﺎزار آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاريﻫﺎي ﻻزم را ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻛﺎر‪ ،‬ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺷﺎه اﻳﺮان ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ از اﻳﻦ‬
‫رﻫﮕﺬر ﻫﻢ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﮔﺮدن او ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ و ﻫﻢ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺑﻪ‬
‫اﻫﺪاف ﺧﻮد دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪ ١١٥‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺷﻜﺴﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ ‪ :‬ﺑﺤﺮان اﻳﺮان‬

‫اﻳﺮان ﮔﻮﻳﺎ وﻇﻴﻔﻪ داﺷﺖ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‬

‫ﻛﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﻨﻮان از واﺑﺴﺘﮕﺎﻧﺶ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪﺗﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺰاﻳﺎي ﭘﺮ ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي ﭘﻴﭽﻴﺪة او در اﻳﺮان ﻳﻜﻲ از ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﻛﻨﻨﺪهﺗﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬او ﻳﻚ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﻃﺒﻘﺔ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺳﻜﻮﻻر‬
‫را ﻧﺎﺑﻮد ﻛﺮد‪ ،‬وﻟﻲ ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺻﻮرت‬
‫ﺑﺎ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻴﻖ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ در ﺳﻄﺢ ﻛﺸﻮر روﺑﺮو ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ را ﻛﻪ از ﮔﺰﻳﻨﺔ ﻣﺪرن ﻛﺮدن ﻛﺸﻮر‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﻛﺮد و ﻳﻚ ر‪‬ﻧﺴﺎﻧﺲ ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﺋﻲ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ را در ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺨﺎﻟﻒﺧﻮان ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮد ﻗﺮار‬
‫داد‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻣﻠﺘﻲ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻬﺘﺮ از اﻳﻦ ﺧﻄﺮات اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ‬
‫را زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻢﭘﻴﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻣﺘﻜﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ ١١٦‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺷﺎه ﻳﻚ ﺿﺪاﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻮد و از اﻫﺪاف اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ آﻣﺮﻳﻜﺎ‬

‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻛﺎﻣﻼً آﮔﺎﻫﻲ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از آﻧﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺪرت ﺧﻮد را ﻣﺴﺘﺤﻜﻢ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫وي ﺑﺮاي ﺗﻘﻮﻳﺖ ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﻧﻈﺎم ﺧﻮد ﻣﺘﻜﻲ ﺑﻪ ارﺗﺶ ﺑﻮد‪،‬‬
‫و در ﻃﻮل زﻣﺎن ﭘﻠﻴﺲ ﻧﻴﺰ ـ ﺧﺼﻮﺻﺎً ﭘﺲ از ‪ ،1962‬ﻛﻪ‬
‫ﻋﻤﻼً ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻗﺪرت را در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ ـ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ و روﺷﻨﻔﻜﺮان ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻛﻠﻲ از دﺳﺖ داد‪ ،‬و از اواﻳﻞ ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1960‬ﺑﺮﺧﻲ‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ اﻧﺰواي ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ او را ﻣﺎﻳﺔ ﻧﮕﺮاﻧﻲ‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﺑﺎ اﺟﺮاي اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ و در ﻓﺴﺎد ﻣﺎﻟﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻞ‬
‫داﺷﺖ ﻛﻪ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺮ ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴﻢ ﺣﺎﻛﻢ ﻧﻘﻄﺔ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﮔﺬارد‪ ،‬وﻟﻲ در ﻋﻤﻞ ﺑﺎ راﻧﺪن دﻫﻘﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺷﻬﺮي اﺑﻌﺎدي ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ داد‪ .‬از ﺳﺎل‬
‫‪ 1963‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ اﺻﻠﻲ ﺑﺎ او از ﺟﺎﻧﺐ رﻫﺒﺮان ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮا و‬
‫ﺳﻨﺖﮔﺮاي ﺷﻴﻌﻪ ﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬آﻳﺖاﷲﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ آﻧﺎن‬
‫آﻳﺖاﷲ روحاﷲ ﺧﻤﻴﻨﻲ ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﺮاز ﻣﻲﺷﺪ؛ ]از دﻳﺪ آﻧﺎن[‬
‫‪ ١١٧‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺷﺎه ﺷﻴﻌﺔ ]ﻣﺘﻌﻬﺪ[ ﻧﺒﻮد‪ .20‬ﺷﻮرشﻫﺎ در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻋﻤﺪة‬

‫ﻛﺸﻮر در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1963‬ﺑﻴﺶ از ﻫﺰار ﻛﺸﺘﻪ ﺑﺮ ﺟﺎي‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻪ ﺳﺮﻛﻮﺑﻲ ﺷﺪت ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ راه ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﺎه ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ‪1971‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ و ﻣﻮﺳﺎدِ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺳﺎواك‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻼت‬
‫ﻫﻮﻟﻨﺎك اﻣﻨﻴﺘﻲ او‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ ﺑﻪ زﻧﺪان‬
‫اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ و داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺷﺪت ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺑﻪ ﺷﺎه ﻣﺘﻜﻲ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬و واﺑﺴﺘﮕﻲ او ﺑﻪ ﺷﺎه ﭘﺲ از ‪ ،1967‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﺧﺮوج از ﺧﻠﻴﺞﻓﺎرس ﮔﺮﻓﺖ‪،‬‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎه ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﺳﭙﺮدﮔﻲ ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﻲداد وﻟﻲ در‬
‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺧﻮاﻫﺎن درآﻣﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻔﺘﻲ و ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺣﺘﻲ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ اﮔﺮ آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫ﻧﻔﺮوﺷﺪ ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن اﻳﻦ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت روي ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎﻧﺐ روﺳﻴﺔ ﺷﻮروي ﺧﻮاﻫﺪ آورد‪ .‬او ﺑﺎ زﻳﺮﻛﻲ دﻳﺪﻫﺎي‬

‫‪ ٢٠‬ﺟﻤﻠﻪ در اﺻﻞ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ‪" :‬ﺷﺎه ﺷﻴﻌﻪ ﻧﺒﻮد‪ ".‬ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻣﺘﺮﺟﻢ در ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﻮﻟﻜﻮ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﻲ اراﻳﺔ ﻣﻲدﻫﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪ ١١٨‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫راﻫﺒﺮدي و ﺑﻴﻢﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ را داﻣﻦ ﻣﻲزد‪ ،‬وﻟﻲ‬

‫در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل درآﻣﺪ ﻧﻔﺖ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1976‬ﻣﺮﺗﺒﺎً‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲداد‪ .‬و ﺣﺘﻲ در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻴﺮوي از روش‬
‫ﻣﺼﺪق در ﻣﻠﻲ ﻛﺮدن ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ اﻳﺮان‪ ،‬در اواﻳﻞ ﺳﺎل‬
‫‪ 1973‬اﻋﻼم ﻛﺮد ﻛﻪ ﺗﻮاﻓﻖﻧﺎﻣﺔ ﻧﻔﺘﻲ ‪ 1954‬را ﻛﻪ در ﺳﺎل‬
‫‪ 1979‬ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺪﻳﺪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬وﻟﻲ در ﻋﻴﻦ‬
‫ﺣﺎل از ‪ 1970‬ﺗﺎ ‪ 1978‬ﺑﻪ ﺧﺮﻳﺪ ‪ 20‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر‬
‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﮔﺮاﻧﻘﻴﻤﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﭘﺮداﺧﺖ و ﻳﻚﭼﻬﺎرم ﺑﺎزار‬
‫ﺻﺎدرات ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داد‪.‬‬
‫ﺳﺮﻛﻮب و ﻓﺴﺎد ﻣﺎﻟﻲ ﺳﺮاﺳﺮ رژﻳﻢ او را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺷﺎه و اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺛﺮوت ﻋﻈﻴﻤﻲ ﮔﺮد آوردﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1977‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ 7200‬ﻣﺴﺘﺸﺎر و ﻛﺎرﻣﻨﺪ ﻗﺮاردادي‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ در ﺧﺪﻣﺖ ارﺗﺶ ﻣﺪرن او ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺳﻄﺢ‬
‫اﻛﺜﺮﻳﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬رو ﺑﻪ اﻓﻮل داﺷﺖ‪.‬‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻓﺎﺣﺶ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﻃﻐﻴﺎن ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮدم‬
‫ﻛﻤﻚ ﻛﺮد‪.‬‬
‫رژﻳﻢ ﺷﺎه ﻓﺎﻗﺪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺳﺎﺗﺮاپﻫﺎ‬
‫و ارﺗﺶ ـ و ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﻓﻮق ﻣﺪرن آﻧﻬﺎ ـ ﺣﺎﻣﻲ او ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ١١٩‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1978‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﻜﻪ در آﻏﺎز‬

‫ﻫﻤﺎن ﺳﺎل درﮔﻴﺮيﻫﺎي ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻣﻴﺎن اﺳﻼمﮔﺮاﻳﺎن و ﭘﻠﻴﺲ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺷﺎه ﻳﻚ دﻫﺔ دﻳﮕﺮ‬
‫در ﻗﺪرت ﺑﺎﻗﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در ﭘﺎﺋﻴﺰ ‪ 1978‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ‬
‫ﺷﺎه ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪ و ارﺗﺶ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮﺑﺎزان وﻇﻴﻔﺔ ﻛﻢ ﺟﻴﺮه و ﻣﻮاﺟﺒﻲ ﻛﻪ از روﺳﺘﺎﻫﺎ‬
‫آﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻜﻴﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬ارﺗﺶ ﺷﺎه در ﻋﺮض ﭼﻨﺪ‬
‫ﻣﺎه از ﻫﻢ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻴﺪ‪ .‬ﺑﻘﻴﺔ ﻗﻀﺎﻳﺎ روﺷﻦ ﺑﻮد‪ .‬در ژاﻧﻮﻳﺔ‬
‫‪ 1979‬ﺷﺎه ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ رﻓﺖ و در ﻓﻮرﻳﺔ ﻫﻤﺎن ﺳﺎل آﻳﺖاﷲ‬
‫ﺧﻤﻴﻨﻲ ﻋﻤﻼً ﻗﺪرت را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺟﻤﻬﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺘﻘﺮار ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﻚ ﺷﻜﺴﺖ ﻳﺎﭘﺪار و ﻛﺎﻣﻞ در‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪاي آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ روﻳﺪادي ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫او در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻲﻫﺎي ﺷﺪﻳﺪ دوﻟﺖ ﻛﺎرﺗﺮ در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﻫﻤﺎن ﺳﺎل‪،‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ رﻫﺒﺮان اﻳﺮان ‪ 52‬ﻛﺎرﻣﻨﺪ ﺳﻔﺎرت را ﺑﻪ ﮔﺮوﮔﺎن‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺸﻢ و ﻃﻐﻴﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬
‫ﻫﻴﭽﮕﺎه ﺗﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺪ ﻣﻮرد ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫"آﻣﻮزة ﻛﺎرﺗﺮ" در ﻣﺎه ژاﻧﻮﻳﺔ رﺳﻤﺎً اﻋﻼم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮ‬
‫‪ ١٢٠‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫"ﻗﺪرتﺧﺎرﺟﻲ" را ﻛﻪ ﻗﺼﺪ "ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻨﻄﻘﺔ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس"‬

‫را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ "ﻣﺒﻬﻢ" وﻟﻲ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ‬
‫ﻳﻘﻴﻦ ﻫﺴﺘﻪاي‪ ،‬در ﻫﺮ ﮔﻮﺷﺔ دﻧﻴﺎ ﻛﻪ "ﻣﻨﺎﻓﻊ" ﺣﻴﺎﺗﻲ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﺮد‪" .‬آﻣﻮزة‬
‫ﻛﺎرﺗﺮ" ﻳﻚ ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﻋﺠﺰ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ و‬
‫ﻣﻮﺿﻊﮔﻴﺮي اﺣﺴﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻣﺪ؛ ﻣﺸﻜﻞ اﺗﺤﺎد‬
‫ﺷﻮروي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺣﺮﻛﺖ ﺗﻮدهاي اﺳﻼمﮔﺮا در ﻛﺎر‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ از ﺻﺤﻨﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﺎرج ﺑﻮد‪ ،‬و ﺗﻼش‬
‫ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮردة آﻣﺮﻳﻜﺎ در آورﻳﻞ ‪ 1980‬ﺑﺮاي آزادي‬
‫ﮔﺮوﮔﺎنﻫﺎ ﻓﻘﻂ اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ را ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﺑﻴﺮون راﻧﺪن ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬در ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﺣﻴﺎﺗﻲ‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺮ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻳﻨﻚ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ اﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻮن اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬او ﻧﻴﺰ ﺑﺎ‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲﻫﺎي ﻋﻈﻴﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ روﺑﺮو ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫دوﻟﺖ رﻳﮕﺎن ﺑﻪ ﻧﺪاي ﻣﺒﺎرزهﻃﻠﺒﻲ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﭘﺎﺳﺦ داد‪ ،‬و‬
‫اﺑﺰار اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ او ﺻﺪام ﺣﺴﻴﻦ ﺳﻜﻮﻻر ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺟﻮﻻي‬
‫‪ 1979‬در ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻳﻚ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮر ﺗﻤﺎم ﻋﻴﺎر ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﺻﺪام ﺣﺴﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ‬
‫‪ ١٢١‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ادﻋﺎﻫﺎي ﻣﺒﻬﻢ و ﻇﺎﻫﺮاً ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬ﻛﻪ در آن دوران در‬

‫ﻣﻴﺎن اﻓﺴﺮان ﺑﺎب روز ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺮوع ﻛﺮده ﺑﻮد وﻟﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻣﺮ‬
‫ﻓﺮدي ﻓﺮﺻﺖﻃﻠﺐ ﺑﻴﺶ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻗﺪرت‪ ،‬و ﻧﻪ اﻳﺪهﺋﻮﻟﻮژي‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ او ﺑﻮد‪ .‬وي ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﻳﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻔﺮت ﺷﺪﻳﺪي داﺷﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ دﻻﻳﻠﻲ روﺷﻦ اﻳﺮان‬
‫را ﻧﻴﺰ دﺷﻤﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآورد؛ در ﺳﺎلﻫﺎي ‪1960‬‬
‫ﻛﺮدﻫﺎي ﻣﺨﺎﻟﻒ او را اﻳﺮان ﻣﺴﻠﺢ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬و ﺟﺰﻳﺮه‬
‫ﻫﺎي اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﻋﺮاﻗﻲ را در ﺳﺎل ‪ 1971‬ﻣﺘﺼﺮف ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد ) ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﭘﻴﺎﻣﺪ آن ﻗﻄﻊ رواﺑﻂ دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﻚ ﻣﻴﺎن دو‬
‫دوﻟﺖ ﺑﻮد(‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬در ﺗﻼﺷﻲ ﻛﻪ از‬
‫دوران ﻛﺎرﺗﺮ آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﺪام ﺣﺴﻴﻦ را از راه اراﻳﺔ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻓﻮقﺳﺮي و ﻧﺎدرﺳﺖ در ﻣﻮرد ﺿﻌﻒ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ‬
‫ﻓﺮﺿﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺒﺎرزهﺟﻮﺋﻲﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ دﻧﺪان ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻛﺮد‪ .‬در ﺟﻨﮓ ﺷﻮﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل آﻣﺪ‪ ،‬دوﻟﺖﻫﺎي ﭘﻲدرﭘﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺣﺘﻲ ﻛﻤﻚﻫﺎﺋﻲ ﺑﻪ‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ اراﺋﻪ دادﻧﺪ ـ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ وﺳﺎﻳﻠﻲ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آورد ﻛﻪ ﻛﻤﻚﻫﺎي اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮاسﻫﺎ در‬
‫ﻧﻴﻜﺎراﮔﻮﺋﻪ ﺑﺎ ﻓﺮوش اﺳﻠﺤﻪ از ﻃﺮﻳﻖ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﻪ اﻳﺮان‬
‫‪ ١٢٢‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﮔﺮدد‪ .‬وﻟﻲ اﻛﺜﺮ ﻛﻤﻚﻫﺎي او ﺑﻪ ﻋﺮاق رﺳﻴﺪ ـ و ﺑﻪ‬

‫ﺻﺪام ﺣﺴﻴﻦ‪ .‬ﻛﻤﻚ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ اﻳﺮان ﻓﻘﻂ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازهاي ﺑﻮد ﻛﻪ اداﻣﺔ ﺟﻨﮓ را ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ دو‬
‫ﻃﺮف را در اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻪ ﺑﻴﺮاﻫﻪ ﻛﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﻋﺮاق در واﻗﻊ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﮕﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﺎدر ﻧﺒﻮد در آن ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﭘﻴﺮوزي‬
‫ﻧﺎﻳﻞ آﻳﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻲ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎن‬
‫ﻣﺮﺗﺠﻊ ﻋﺮاق و اﺳﻠﺤﻪﻓﺮوﺷﺎن ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪.٢١‬‬
‫در ﺳﺎل ‪1980‬واﺷﻨﮕﺘﻦ‪ ،‬ﻛﻮﻳﺖ و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي ﺑﺎ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻗﻮا ﺻﺪام را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻳﺮان ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫اﻣﻴﺪ ﻛﻪ ﻋﺮاق ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از اﻳﺮان را ﺿﻤﻴﻤﺔ ﺧﺎك ﺧﻮد‬
‫ﻛﻨﺪ و از اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻔﻮذ ﺷﻴﻌﻪﻫﺎي ﻓﺮهوش در ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻛﻪ‬
‫آﻣﻮزة ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎراﻧﺔ ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﻳﺎن ﺳﻨﻲﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬ﺑﻪ رﻫﺒﺮي و‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ اﻋﻈﻢ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي ﺑﺮ آن ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻮد‪،‬‬

‫‪ ٢١‬ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﻮاﻧﺐ اﻳﻦ ﺑﺤﺮان ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد ﺑﻪ دﻳﻠﻴﭗ ﻫﻴﺮو‬
‫)‪، (Dilip Hiro‬‬
‫)‪ ) ، ( The Longest War : The Iran-Iraq conflict‬ﻧﻴﻮﻳﻮرك‪،‬‬
‫‪ (1991‬و ﻛﺘﺎب دﻳﮕﺮ او‬
‫‪(Neighbors Not Friends : Iraq and Iran After the Gulf‬‬
‫‪ ) (War‬ﻟﻨﺪن‪ ، (2001 ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 27‬ﺗﺎ ‪.34‬‬
‫‪ ١٢٣‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﺪ‪ .‬آن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺟﻮرج ﺑﻮش)ﭘﺪر( در ﺳﺎل‬

‫‪ 1992‬ﻋﻨﻮان ﻣﻲﻛﻨﺪ‪" ،‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺛﺒﺖ‬
‫رﺳﻴﺪه‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺑﺴﻴﺎر در اﻳﻦ دوره از ﻋﺮاق ﺻﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﺮاﻧﻲ ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺮ ﺗﺤﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﺧﻤﻴﻨﻲ ﺗﻌﺎدﻟﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪ "٢٢‬وﻟﻲ اﻳﺮان از ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ ،‬و ﺟﻨﮓ ﺑﻴﺶ از آﻧﭽﻪ‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرﻓﺖ ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﻋﺮاق ‪ 95‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر‪،‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﺎً از ﻛﻮﻳﺖ و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي وام ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و ‪42‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر ﺟﻨﮓاﻓﺰار وارد ﻛﺮد‪ .‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در ﻃﻮل‬
‫ﺟﻨﮓ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﺔ ﺟﻨﮕﻲ ﺑﺮاي او ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﻛﺮد و‬
‫ﺑﻴﺶ از ‪ 5‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻮادﻏﺬاﺋﻲ‪ ،‬ﻓﻨﺎوري و‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪات ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻪ او اراﻳﻪ داد‪ ،‬اﻛﺜﺮ اﻳﻦ ﻛﻤﻚﻫﺎ ﭘﺲ از‬
‫ﺣﻤﻠﺔ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان اﻳﺮاﻧﻲ و ﻛﺮدﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫‪٢٣‬‬
‫و ﮔﺎزﻫﺎي اﻋﺼﺎب‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺎز ﺧﺮدل‪ ،‬ﺳﻴﺎﻧﻴﺪ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﻛﺸﻮر ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎهﻫﺎي‬
‫ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ را ﻣﻨﻬﺪم ﻛﺮدﻧﺪ و در آﻏﺎز ﺳﺎل ‪ ،1987‬ﻛﻪ‬

‫‪ ٢٢‬در ﻛﺘﺎب "ﻋﻬﺪ ﺟﻨﮓ" )ﻧﻴﻮﻳﻮرك‪ ،(1994 ،‬ﺻﻔﺤﺔ ‪.448‬‬

‫‪(Cyanide) ٢٣‬‬
‫‪ ١٢٤‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻳﺮان ﻧﺎاﻣﻴﺪاﻧﻪ ﺑﺮ ﻛﻮﻳﺖ ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﺔ ﺟﻨﮓ را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﻛﺮد‬

‫ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎ ﭘﺮﭼﻢﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮ روي‬
‫ﻧﻔﺖﻛﺶﻫﺎي ﻛﻮﻳﺘﻲ ﺑﻪ اﻫﺘﺰاز در آورد و آﻧﺎن را ﺗﺤﺖ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﺎوﮔﺎن ﺧﻮد ﻗﺮار داد‪ ،‬ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن ﺗﻌﺪاد ﻧﺎوﮔﺎنﻫﺎي‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ در ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس از ﺷﻤﺎر ‪ 6‬ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 40‬ﻓﺮوﻧﺪ‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1987‬ﺑﺎﻟﻎ ﺷﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻋﻤﻞ ﺷﺪ ﭼﺮا ﻛﻪ ﺳﻌﻮديﻫﺎ و ﻛﻮﻳﺘﻲﻫﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻓﺮوش‬
‫ﻳﻜﺒﺎرة اوراق ﻗﺮﺿﺔ ﺧﺰاﻧﻪداري آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺑﺎزارﻫﺎ ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اوت ‪ 1987‬آﺗﺶ ﺑﺲ ﺑﻪ اﻣﻀﺎء رﺳﻴﺪ و از آن‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺻﻠﺤﻲ ﺗﻮأم ﺑﺎ ﺗﺸﻨﺞ و ﻧﺎﺷﻜﻴﺒﺎﺋﻲ ﺑﺮ ﻣﺮزﻫﺎ‬
‫ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺣﺪاﻗﻞ ‪370‬ﻫﺰار ﺗﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪262 ،‬‬
‫ﻫﺰار ﺗﻦ آﻧﺎن اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ؛ وﻟﻲ اﻳﺮان ﺷﻤﺎر ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺧﻮد‬
‫را ‪ 800‬ﻫﺰار ﺗﻦ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻧﻤﻲداﻧﺪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮات اﻳﻦ وﺣﺸﻲﮔﺮي را ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺮاي اﻳﺮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ )از‬
‫دﺳﺖ دادن ﻧﻔﺖ و در آﻣﺪﻫﺎي ﺻﺎدراﺗﻲ( ‪ 600‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد‬
‫دﻻر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آورد؛ ﻋﺮاق ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﺪار‬
‫‪ ١٢٥‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻣﺨﺎرج ﺷﺪ و ﻗﺮضﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬

‫ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﺎر آورد‪ .‬اﻗﺘﺼﺎد ﻫﺮ دو ﻛﺸﻮر از ﻫﻢ‬
‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻣﺘﻔﻖ ﻓﻌﺎل ﻋﺮاق ﺑﻮد و او را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻛﺮد ﻛﻪ‬
‫ﻳﻚ ﻟﺸﻜﺮ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﺎ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﺪرن‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﻫﻮاﺋﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬و ﺳﻼحﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﺋﻲ و ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬او آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺴﻠﻢ ﻣﻲﻧﻤﻮد ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﻜﺮد‪:‬‬
‫ﺻﺪام ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ از اﻳﻦ ارﺗﺶ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ در راهﻫﺎي‬
‫دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﮔﺴﺘﺮش ﺟﻨﮓاﻓﺰارﻫﺎي‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ در ﺳﻄﺢ وﺳﻴﻊ از ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺻﺮف ﺗﺠﺎرت‬
‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﻲرﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺗﻮازن ﻗﺪرت‬
‫در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ را دﮔﺮﮔﻮن ﻛﺮد و ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮ از ﺳﺎﺑﻖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻧﻔﺖ ‪ :‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮدر ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‬

‫ﭼﻪ ﻣﻨﺎﻓﻌﻲ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ در ﻣﻴﺎن اﺳﺖ؟ ﺑﺮﺧﻲ آﻣﺎر در‬

‫اﻳﻦ ﻣﻮرد روﺷﻨﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ١٢٦‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در ﺳﺎل ‪ 1970‬ﺑﻴﺶ از ‪ 69‬درﺻﺪ از ﻧﻔﺖ‬

‫ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺧﻮد را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﺮد وﻟﻲ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار در ﺳﺎل‬
‫‪ 1996‬ﺑﻪ ‪ 38‬درﺻﺪ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬از آﻏﺎز دﻫﺔ ‪ 80‬ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻧﻔﺖ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺷﺪﻳﺪاً ﺳﻘﻮط ﻛﺮد‪ ،‬و واردات ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬
‫ﺣﺘﻲ ﺻﻮرﺗﻲ وﺧﻴﻢﺗﺮ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬از ‪ 1960‬ﺗﺎ ‪1996‬‬
‫واردات ﻧﻔﺖ ﺧﺎم آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﭼﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻏﻠﺐ واردات ﻧﻔﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﭘﺲ از ﺳﺎل ‪ 1945‬از ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﻧﻴﻢﻛﺮة ﻏﺮﺑﻲ و ﻧﻴﺠﺮﻳﻪ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻨﻄﻘﺔ‬
‫ﺧﻠﻴﺞﻓﺎرس ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي در ﺳﺎل‬
‫‪ 1،10 ،1983‬درﺻﺪ و در ﺳﺎل ‪ 8،23 2000‬در ﺻﺪ‬
‫اﻳﻦ واردات را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي اروﭘﺎي ﻏﺮﺑﻲ و ژاﭘﻦ‬
‫اﻳﻦ آﻣﺎرﻫﺎ وﺧﻴﻢﺗﺮﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﻴﺞﻓﺎرس در ﺳﺎل ‪ 2000‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً‬
‫‪ 65‬درﺻﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪة ﻧﻔﺖ و ‪ 34‬درﺻﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﺎز‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺟﻬﺎن را در دل ﺧﻮد ﺟﺎي داده‪ .‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺮ روز ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻓﺰاﻳﻨﺪه ﺑﺮاي اﻗﺘﺼﺎد ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺎ اﻫﻤﻴﺖﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ١٢٧‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻫﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻮرد ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪،‬‬

‫وﻟﻲ ﺑﺮﺧﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ]ﻧﻔﺖ[ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ‬
‫و ﺑﺎ ارزش داﺧﻠﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 2020‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻗﻲ‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺼﺮف روزاﻧﻪ او در دورة‬
‫‪ 1998‬ﺗﺎ ‪ 2020‬از ‪ 18،9‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺑﺸﻜﻪ در روز ﺑﻪ ‪25،8‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺑﺎﻟﻎ ﮔﺮدد در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ اﻓﺰاﻳﺶ را واردات‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺮاي واردات‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﭼﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺧﻠﻴﺞﻓﺎرس‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻧﻔﺖ ﺧﻮد را ﺑﻔﺮوﺷﻨﺪ و‬
‫ﺑﺮ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻗﺪرت ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺪرن ﺟﻬﺎن اِﻋﻤﺎل ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﻛﻨﻨﺪ ـ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ در آﻳﻨﺪه ﺳﻌﻲ در اﻋﻤﺎل ﻗﺪرت‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ـ ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﻛﻪ آﻧﺎن ﻛﻪ در واﺷﻨﮕﺘﻦ‬
‫ﻗﺪرت را ﺑﻪ دﺳﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ از آن آﮔﺎﻫﻨﺪ‪.٢٤‬‬
‫رﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮر و ﻣﻌﺎون رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻫﺮ دو ﺳﺎﺑﻘﺎً در‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﻔﺖ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ٢٤‬ﺗﻤﺎم آﻣﺎر از ‪US Energy Information Administration),‬‬

‫‪ ،(Persian Gulf Oil and Gas Exports Fact Sheet‬ﻓﻮرﻳﺔ ‪.2001‬‬
‫‪ ١٢٨‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺟﻨﮓ ﺧﻠﻴﺞﻓﺎرس و ﺑﺎزﺗﺎبﻫﺎي آن‬

‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﺑﺎ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺳﺮ آﻣﺪ ﻛﻮﻳﺖ ﺳﺮﻳﻌﺎً‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺑﻐﺪاد را ﺑﺮاي ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ وامﻫﺎي ﻋﻈﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬آﻏﺎز ﻛﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از ﺑﻐﺪاد ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ‬
‫ادﻋﺎﻫﺎي ﻣﺮزياش ﺑﺎ ﻛﻮﻳﺖ ﺷﺪ‪ ،‬و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﺎ ﺑﺎﻻ‬
‫ﺑﺮدن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮد ﺑﻴﺶ از ﺳﻬﻤﻴﺔ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه از ﻃﺮف‬
‫اوﭘﻚ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ در ﺑﺎزار ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﺒﻊ در آﻣﺪ‬
‫ﻋﺮاق‪ ،‬را ﺑﻪ ﺷﺪت ﻛﺎﻫﺶ داد‪ .‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻨﻚ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺧﻮﻧﻲ ﻣﺘﺤﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﺧﻮد ﺷﺪه ﺑﻮد در اوت ‪1990‬‬
‫ﻛﻮﻳﺖ را‪ ،‬اﺷﻐﺎل ﻛﺮد‪ .‬در واﻗﻊ در ﻃﻮل ﻳﻚ دﻫﻪ اﻳﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﻛﻮﻳﺖ و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي از ﻧﻮﻋﻲ راﻫﺒﺮد ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫در ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫ﺷﻜﺴﺖ ﺗﻤﺎم ﻋﻴﺎر ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد؛ ﺑﺎزﺗﺎﺑﻲ ﻓﺎﺟﻌﻪآﻣﻴﺰ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬آﻧﺎن ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺗﻌﺎدل در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﺮان از‬
‫ﻋﺮاق ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺻﺪام ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﻣﻲآورد ﻛﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺷﺪت از آن ﮔﺮﻳﺰان ﺑﻮد‪ :‬اﻳﺮان در ﻣﻨﻄﻘﺔ ﺣﻴﺎﺗﻲ‬
‫‪ ١٢٩‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺧﻠﻴﺞﻓﺎرس ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺣﺎﻛﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ ،‬و ﻋﻤﻞ ﻋﺮاق‬

‫ﺧﻼﺋﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳﺠﺎد ﻛﺮد ﻛﻪ اﻳﺮان را ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ درازﻣﺪت‬
‫ﺑﻪ ﺧﻄﺮي ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻊ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﻣﺎه اﻛﺘﺒﺮ ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺟﻬﺖ‬
‫ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﻴﺮوﻫﺎي وﻳﮋة ﮔﺎرد رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﺻﺪام‬
‫ﺣﺴﻴﻦ آﻣﺎده ﺷﺪ‪" .‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻃﻮﻓﺎن ﺻﺤﺮا‪ "٢٥‬در ‪17‬‬
‫ژاﻧﻮﻳﻪ ‪ 1991‬آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﺻﺪام ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﻨﺘﻈﺮه دﺷﻤﻨﻲ ﺑﻲﺧﺮد و ﺑﻲزﺣﻤﺖ از آب در آﻣﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺳﻌﻲ در ﭘﻴﺮوي از اﺻﻮل ﺟﻨﮓ ﻗﺮاردادي داﺷﺖ‪ ،‬و در‬
‫ﻋﺮض ﭼﻬﻞ و ﻫﻔﺖ روز ﻧﻴﺮوي ﻫﻮاﺋﻲ ]آﻣﺮﻳﻜﺎ[ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ وﺳﻴﻊ ـ وﻟﻲ ﻧﻪ ﻛﺎﻣﻞ ـ ارﺗﺶ و ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪاي را ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺮج ﻛﻮﻳﺖ و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺧﺮﻳﺪاري‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮد ﻛﺮد‪ .‬ﻓﻘﻂ در ﻛﻮﻳﺖ‪ 380‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺘﻔﻖ آﻧﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫‪ 183‬ﻫﺰار ﻋﺮاﻗﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ ﻳﻚ ﭘﻴﺮوزي ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﺳﺮﻳﻌﺎً ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻳﺪه ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي رﻫﺒﺮي ﺷﺪه از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﺎ ﺑﻐﺪاد ﭘﻴﺶ ﺑﺘﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ از ﺟﺎﻧﺐ‬

‫‪(Desert Storm Operations) ٢٥‬‬

‫‪ ١٣٠‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻛﻮﻳﺘﻲﻫﺎ ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ‬

‫ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺠﺎم ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ اﺗﺤﺎد ﺟﻬﺎﻧﻲ را ﺑﺎ ﺷﻜﺎف ﺟﺪي‬
‫روﺑﺮو ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻳﻚ دﻫﻪ ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﺻﺪام ﺣﺴﻴﻦ‬
‫در ﻗﺪرت ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه و ﻋﺮاق ﺗﺤﺖ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﻠﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻛﺸﻮري راﻧﺪه ﺷﺪه از ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺸﺮي ﺷﺪه و‬
‫ﻫﻨﻮز ﻫﺪف ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﺋﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺪﻫﻲﻫﺎي ﻋﺮاق ﻧﺠﻮﻣﻲ ﺷﺪه‪ ،‬و او را ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺮوضﺗﺮﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﺟﻬﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬و ﺗﺼﻮر‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻤﺎﻣﺎً آﻧﻬﺎ را ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ دﺷﻤﻦ اﺻﻠﻲ ﺻﺪام ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه و‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ او ﺳﻌﻲ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻼحﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﺋﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻚ و دﻳﮕﺮ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﻛﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﻲ دارد‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ او اﻳﺮان را ﻫﺪف ﻗﺮار ﻣﻲداد‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎً از‬
‫ﻛﻤﻚ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ اﻣﺮ‬
‫ﺻﺤﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﺻﻮري ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺷﺎﻳﺪ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ ١٣١‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫در ﻣﻮرد ﺗﻌﺪاد ﻛﺸﺘﻪﺷﺪﮔﺎن ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻲ در ﺟﻨﮕﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‬

‫رﻫﺒﺮي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻋﺮاق ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﮔﻤﺎﻧﻪﻫﺎي‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ از‬
‫وﺣﺸﻴﮕﺮيﻫﺎي ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻫﻴﭻ آﻣﺎرﮔﻴﺮي ﻣﺸﺨﺼﻲ در‬
‫دﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﻃﻮل اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻛﻮﺗﺎه و ﺷﻮرشﻫﺎي‬
‫ﻛﺮدﻫﺎ و ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن آﻣﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ‪ 33‬ﻫﺰار‬
‫ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻲ ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻲ اِﻋﻤﺎل‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻢﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﺔ ﻋﺮاق ـ ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻴﺶ‬
‫از ﻫﺮ ﻛﺸﻮر دﻳﮕﺮي ﻣﺸﻮق آن ﺑﻮد و ﺷﺎﻣﻞ واردات ﻣﻮاد‬
‫ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻏﺬاﺋﻲ و دارو ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺷﺪ ـ از ‪ 100‬ﻫﺰار ﺗﺎ ﻧﻴﻢ‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﺑﺮآورد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬اﻳﻦ آﻣﺎر‬
‫ﻫﻮﻟﻨﺎك‪ ،‬از آﻧﭽﻪ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺸﻔﻘﺎﻧﺔ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪،‬‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي و ﻛﻮﻳﺖ ﺑﺮ ﻛﺸﻮر اﻳﺮان ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ ﺧﻔﻴﻒﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﺔ ﻋﺮاق ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺑﻪ‬
‫اﺷﻐﺎل ﻛﻮﻳﺖ ﭘﺎﻳﺎن داد‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺻﺪام ﺣﺴﻴﻦ ﻳﻚ اﺳﺘﺮاﺗﮋ‬
‫ﺑﻲﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻮد ـ ﻣﺸﻜﻼت ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢﺗﺮ ﺑﺮاي‬
‫ﻓﺎﺗﺤﺎن‪ ،‬و ﺑﻴﺶ از ﻫﻤﻪ ﺑﺮاي ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫‪ ١٣٢‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﺑﺮ اﺳﺎس اﺗﺤﺎد ﺳﺎل ‪ 1744‬ﻣﻴﺎن‬

‫ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي اﻟﺴﻌﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﻲ را در دﺳﺖ دارﻧﺪ‪،‬‬
‫و اﻟﻮﻫﺎب ﻛﻪ دﻳﻦ رﺳﻤﻲ دوﻟﺘﻲ را در ﺧﻄﻲ ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎراﻧﻪ و ﻧﺎبﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ادارة‬
‫ﻣﻘﺪسﺗﺮﻳﻦ اﻣﺎﻛﻦ اﺳﻼم ﺑﻪ ﻋﻬﺪة آﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري‬
‫ﺷﺪه‪ .‬روﺣﺎﻧﻴﺖ در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم از ﻗﺪرت و ﺷﺄن ﺑﻲاﻧﺪازهاي‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬و اﻳﻦ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖِ ﻣﻮروﺛﻲ از ﻫﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﺔ‬
‫ﻳﻚ ﻛﻬﻨﻪﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﺸﺌﻮم ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮدم اﻳﻦ‬
‫ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻛﻪ ﻗﺸﺮ رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺮدان ﺗﺤﺼﻴﻞﻛﺮده ﻧﻴﺰ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ آن ﻣﻲﺷﻮد )زﻧﺎن در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪،‬‬
‫ﺣﺘﻲ ﺣﻖ ﻛﺎر ﻛﺮدن و راﻧﻨﺪﮔﻲ ﺧﻮدرو ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺮوﻣﻨﺪ(‪ ،‬از‬
‫ﻧﻈﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺑﺘﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ روز اﻓﺰون اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ‬
‫ﭘﺮاﻫﻤﻴﺖ و ﭘﻲﮔﻴﺮ ﺑﺮاي ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻛﺸﻴﺪن ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬وﻟﻲ اﺻﻼﺣﺎت در دﻫﺔ ‪ 1990‬ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻣﺸﻮرﺗﻲ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﺗﻐﻴﻴﺮي اﻳﺠﺎد‬
‫ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ .‬در ﺧﺎﻧﺪان ﺣﺎﻛﻢ )ﻛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺷﺎﻣﻞ ‪7000‬‬
‫ﻫﺰار ﺗﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ( ﭼﻨﺪ دﺳﺘﮕﻲ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﺔ وارﺛﺎن‬
‫ﻣﻘﺎمﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ روﺷﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﺑﺮﺧﻲ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎ ﺣﺎﻣﻴﺎن‬
‫‪ ١٣٣‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧﺎراﺿﻴﺎﻧﻲ ﭼﻮن اُﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦﻻدن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﻄﻠﻖ‬

‫ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر از ﻛﺎرﮔﺮان ﺧﺎرﺟﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد )‪ 7‬ﻣﻴﻠﻴﻮن‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ 20‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺟﻤﻌﻴﺖ(‪ ،‬ﻛﻪ از ﻫﻴﭻ ﺣﻘﻮﻗﻲ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻛﺜﺮﻳﺖ آﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺳﻘﻮط‬
‫درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ درآﻣﺪ ﺳﺮاﻧﻪ را ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺎﻟﻬﺎي اوﻟﻴﺔ‬
‫دﻫﺔ ‪ 1980‬ﺗﺎ دوﺳﻮم ﭘﺎﺋﻴﻦ آورده‪ ،‬و اﻳﻦ اﻣﺮ ﺧﻮد‬
‫اﻧﮕﻴﺰهاي ﺑﺮاي ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻲ اﻳﺠﺎد ﻛﺮده‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‬
‫ﺳﻌﻮديﻫﺎ ﻫﻨﻮز ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻫﻨﮕﻔﺘﻲ ﺻﺮف ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت دﻳﻨﻲ در‬
‫ﺟﻬﺎن اﺳﻼم و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺷﻴﻌﻪﮔﺮي و دﻳﮕﺮ اﻧﻮاع ﻛﻔﺮ و‬
‫اﻟﺤﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ!‬
‫ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻲ روزاﻓﺰوﻧﻲ از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺎﻳﻪاي ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﺣﺎل‬
‫ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ آن ﺻﻮرت ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬و ﻣﺨﺎﻟﻒﺧﻮاﻧﻲ در ﻃﻮل دﻫﻪﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺷﺪﻳﺪ ﺷﺪه‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ در رداي ﻣﺬﻫﺐ‬
‫در اﻏﻠﺐ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮب ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻮع ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﺤﻤﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و ﺗﻨﺪروي ﻧﺎب اﺳﻼﻣﻲ در‬
‫ﺣﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪهاي‪ ،‬ﺑﺎزﺗﺎب ﻫﻤﻴﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧﺪان ﺳﻠﻄﻨﺖ آﺷﻜﺎرا در ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر زﻧﺪﮔﻲ‬
‫‪ ١٣٤‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و در داﺧﻞ‪ ،‬اﻣﺮوز ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮ ﺷﺪه‪ .‬ﻳﻚ ﻃﺒﻘﺔ‬
‫روﺣﺎﻧﻲ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻳﻨﻚ وﺟﻮد دارد‪ ،‬وﻟﻲ وﻫﺎﺑﻴﮕﺮي ﻫﻨﻮز‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﻓﺮهوش ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧﺪه‪ .‬و ﺗﻀﺎد دروﻧﻲ آن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫اﻛﺜﺮ ﭘﻴﺮوان ﺳﺮﺳﺨﺖاش ﻣﺮدان ﺟﻮان ﻓﻘﻴﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎ و اﻳﺪهآلﻫﺎﻳﺸﺎن از ﭘﺎﻳﻪ و اﺳﺎس ﺑﺎ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ‬
‫ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺒﺎن ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺣﺘﻲ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي‪،‬‬
‫ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺑﻲﺛﺒﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺑﻦﻻدن ﺑﺮاي‬
‫ﺟﻠﺐ ﻫﻤﻜﺎري و ﺟﻤﻊآوري ﭘﻮل ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎر روﺑﺮو‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺗﻤﺎﻳﻼت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺬﻫﺒﻲ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬در ﻃﻮل دﻫﺔ ‪ ،1980‬ﭘﺎﻧﺰده ﻫﺰار ﺟﻮان ﺳﻌﻮدي‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ در ﻛﻨﺎر ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ و ﺑﺮ ﻋﻠﻴﺔ ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬
‫ﺷﻮروي‪ ،‬ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮔﺴﻴﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻦﻻدن ﻛﻪدر ارﺗﺒﺎﻃﻲ‬
‫ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ ﺑﺎ ﺻﺎﺣﺒﺎنﻗﺪرت ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬از ﻃﺮف رﻳﺎﺳﺖ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻨﻴﺖ ﺳﻌﻮدي ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ آﻧﺎن ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫در دﻫﺔ ‪ 1980‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ در ﻫﻤﻜﺎري ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺎ‬
‫ﺳﻌﻮديﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﺔ ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﺔ ﺷﻮرويﻫﺎ در‬
‫‪ ١٣٥‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻫﻤﻜﺎري ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ 3‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻛﻪ ﺧﻮد اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻛﺮده ﺑﻮد‪،‬‬
‫از اﻳﻦ ﻫﻤﻜﺎري ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از راﺑﻂﻫﺎي‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺑﻦﻻدن‪ ،‬ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻳﻼت ﻣﺸﺎﺑﻪ‬
‫ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬در ﻃﻮل دﻫﻪاي ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آﻣﺪ از وي ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن اﻛﺜﺮاً ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺎﻣﻴﻞﻫﺎي ﺳﺒﺒﻲ ﺧﺎﻧﺪان ﺳﻠﻄﻨﺖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ از ﺗﻤﺎﻳﻼت ﻣﻮﺟﻮد و وارﺛﺎن اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺗﺎج و‬
‫ﺗﺨﺖ ﺧﺮﺳﻨﺪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﭘﺎدزﻫﺮ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﮔﺮوهﻫﺎي ﺳﻜﻮﻻر ﭼﭗﮔﺮا‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻴﻢ‬
‫ﻫﻤﻜﺎري آﻧﺎن ﺑﺎ ﺷﻮروي ﻣﻲرﻓﺖ‪ ،‬از ﺟﻨﺒﺶ اﺳﻼمﮔﺮاﺋﻲ‬
‫اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻛﺮد‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در اﻳﺮان ﺷﺎه را ﺑﺮ‬
‫ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎي ﺳﻜﻮﻻر ﻃﺒﻘﺔ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﺮﺟﻴﺢ داد‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﺧﻠﻴﺞﻓﺎرس اﻳﻦ ﺗﻨﺶﻫﺎ را‪ ،‬ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺮ ﻣﺤﻮر اﻳﻦ‬

‫ﺳﺌﻮال ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ وﻟﻲ ﻗﺮونوﺳﻄﺎﺋﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺎت ﻣﺪرن‬
‫اﻣﺮوزي در ارﺗﺒﺎط ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻪ اوج رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻦﻻدن‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﻳﻚ ﻟﺸﻜﺮ ﺻﺮﻓﺎً اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬از آن ﻧﻮع‬
‫‪ ١٣٦‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻛﻪ وي در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﺎزﻣﺎن داده ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺮاﻗﻲﻫﺎ را از‬

‫ﻛﻮﻳﺖ اﺧﺮاج ﻛﻨﺪ و ـ ﻣﻬﻢﺗﺮ از ﻫﻤﻪ ـ دﻓﺎع از ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫ﺳﻌﻮدي را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺗﺎ اﺣﺘﻴﺎﺟﻲ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر‬
‫ﺧﺎرﺟﻲﻫﺎ در اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﺪان ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ‬
‫ﺳﻌﻮدي ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﻜﻪ ﺧﺮﻳﺪﻫﺎي ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﻲ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ از‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻲﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲداد ﻛﻪ درﮔﻴﺮي‬
‫ﺑﺎ ﻋﺮاق را ﻧﻴﺮوﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﺒﻲ ﻛﻪ در‬
‫ﻣﻴﺎن ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺒﺎن ﺳﻌﻮدي دو دﺳﺘﮕﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي در ﻃﻮل ﺳﺎﻟﻴﺎن دراز ﺑﺎزار اﺻﻠﻲ‬
‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻮده و اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺣﻀﻮر‬
‫ﭼﺸﻢﮔﻴﺮﺗﺮ ﻧﻴﺮوﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ـ ﺑﺮاي ﻳﻚ دورة ﻧﺎﻣﺤﺪود‬
‫ـ ‪ ،‬ﺗﻮأم ﺑﺎ ﺷﻴﻮهﻫﺎي رﻓﺘﺎريِ ﻣﻮﻫﻦ و زﻧﻨﺪة آﻧﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎ‬
‫ﭼﻨﺪي ﭘﻴﺶ ﺷﻤﺎر ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و واﺣﺪﻫﺎي ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ‬
‫آﻧﺎن ﺑﻪ ‪ 30‬ﻫﺰار ﺗﻦ ﺑﺎﻟﻎ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ‪5‬‬
‫ﻫﺰار ﺗﻦ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺧﺎرج از ﺗﻌﺪاد ﻛﺜﻴﺮي از‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲﻫﺎي ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز در ﺧﺪﻣﺖ ارﺗﺶ ﻓﻮق‬
‫ﻣﺪرن ﺳﻌﻮدي ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻦﻻدن در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻮﻗﻊﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭘﻴﺮواﻧﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪،‬‬
‫‪ ١٣٧‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻛﻪ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲﻫﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻲﻛﺮد ـ‬

‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻲ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﻟﻐﻮ ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ ﺳﻌﻮدي او در ﺳﺎل ‪1994‬‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪٢٦‬‬
‫ﻣﻌﺠﻮﻧﻲ درﺳﺖ‬ ‫ﺑﻦﻻدن از اﻟﺘﻘﺎط و ﺗﻔﻜﺮي ﻫﺰارهﮔﺮا‬
‫ﻛﺮده ﻛﻪ ﻗﺼﺪ دارد ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺑﻠﻜﻪ اﻟﻬﻴﺎت او را ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺎ آن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺿﺪﻳﺖ او ﺑﺎ ﺧﺎرﺟﻴﺎن ﻣﺴﺌﻠﻪاي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﻄﻘﻲ از آﻣﻮزة وﻫﺎﺑﻲ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮدـ ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎﻳﺶ ﺑﺎ آن ﻧﻪ در رﻳﺸﻪ ﺑﻠﻜﻪ در‬
‫ﺷﺎﺧﻪﻫﺎﺳﺖـ و در ﺳﻄﺢ ﻛﺸﻮر از آﻧﭽﻨﺎن درﺧﺸﺸﻲ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪه ﻛﻪ ﭘﻴﺮوان ﺑﻴﺸﻤﺎر و ﺣﻤﺎﻳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﺮاي او ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورده‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﺠﻮنِ ﻣﺘﺸﻜﻞ از‬
‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻃﻐﻴﺎﻧﮕﺮي ﺑﺮ ﻋﻠﻴﺔ ﺣﺎﻛﻤﺎن‪ ،‬در دﻳﮕﺮ‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺻﻮرت ﻣﻮاﻓﻖ ﻃﺒﻊ ﺑﺴﻴﺎري از‬

‫‪ ،(Chiliastic) ٢٦‬ﻛﻮﻟﻜﻮ در ﻧﮕﺎرش وﻗﺎﻳﻊ ﺗﻤﺎﻳﻞ زﻳﺎدي ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻟﻐﺎت‬

‫ﻗﺪﻳﻤﻲ دارد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اراﻳﺔ ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ در ﺑﺎرة اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ اﻟﺰاﻣﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮادف راﻳﺞﺗﺮ آن در زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ )‪ (Millenarian‬از رﻳﺸﺔ ﻻﺗﻴﻦ‬
‫)‪ (Millenarius‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮاﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از روز‬
‫رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ﺣﻀﺮت ﻣﺴﻴﺢ ﻳﻚﻫﺰار روز ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻮﻟﻜﻮ ﻛﻨﺎﻳﻪاي ﺑﻪ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺐ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻦﻻدن ﻣﻲزﻧﺪ‪.‬‬
‫)ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪ ١٣٨‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪،‬وﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‬

‫در اﺑﺮاز ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻲ و ﻃﻐﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻗﻠﺐ ﺷﺒﻜﺔ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻦﻻدن در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ در ﻃﻮل ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬
‫از ﺟﺎﻧﺐ اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﺘﺮ از آﻧﭽﻪ اﻧﺘﻈﺎر و ﻧﻴﺎز‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬دوﻟﺘﻤﺮادن ﺳﻌﻮدي‬
‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻫﺰاران ﻣﺮد ﺟﻮاﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺟﻬﺎد ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦﻫﺎي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ رواﻧﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از آﻧﺎن ﻗﺪرت و ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‬
‫ﻛﺸﻴﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﺔ ﻛﻼم‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﺑﺎﻟﻘﻮة ﺧﻮد را ﺻﺎدر ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬رژﻳﻢ ﺣﺎﻛﻢ‬
‫ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻫﻤﺔ آﻧﭽﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴﺎن ﻃﺎﻟﺒﻨﺪ در دﺳﺘﺮﺷﺎن‬
‫ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺮ ﻃﻮﻓﺎﻧﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬و‬
‫ﺣﺘﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳﻼم آﻧﺎن را ﺳﺮﻧﮕﻮن ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺑﻦﻻدن ﺑﻪ ﻳﻚ ﻛﺸﻮر ﺧﺘﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮد »ﻫﺪف«‪،‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺷﺎﻧﺴﻲ ﺑﺮاي ﺑﻪ ﺛﻤﺮ رﺳﻴﺪن ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﺒﻬﻢ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪاش‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬اﻟﻘﺎﻋﺪه ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﺑﻲﺛﺒﺎﺗﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫‪ ١٣٩‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫دردﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﺪاﺳﺘﺎن ﺷﺪه و در‬

‫ﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ را ﺑﻪ ﺗﺸﻨﺞ‬
‫ﺑﻜﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺟﺎذﺑﺔ اﺳﻼم ﺑﺪويﮔﺮاي او‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً در‬
‫ﻣﻴﺎن ﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫روﺣﺎﻧﻴﻮن از ﮔﻔﺘﺎر ﺿﺪﺧﺎرﺟﻲ او ﺑﻪ ﺷﺪت ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬او اﻳﻦ اﻣﺮ را در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪ؛‬
‫ﻣﻜﺎنﻫﺎي ﺑﻴﺸﻤﺎر دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺟﻬﻞ‪،‬‬
‫ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲ‪ ،‬وﮔﺮﺳﻨﮕﻲ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ زﻣﻴﻨﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ‬
‫آورده و آﻣﻴﺰهﻫﺎي ﺗﻨﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﺷﻮرش ﺑﺎﻟﻘﻮه را اﻳﺠﺎد‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي از ﻣﺠﺮاي ﻳﻚ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻦﻻدن و ﻫﻤﻔﻜﺮان او ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺒﻮر‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ‬
‫ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ در ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻗﺮونوﺳﻄﺎﺋﻲ ﺧﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از دو ﻗﺮن اﺳﺖ دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬ﺗﺠﺪﻳﺪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ دو اﻧﺘﺨﺎب از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي و راﻫﺒﺮدي ﺑﺮاي‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎزﺗﺎبﻫﺎﺋﻲ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮاﻫﻨﺪ آورد‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎم ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‪ ،‬آﻧﭽﻪ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﺔ‬
‫‪ ١٤٠‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﻲاﻫﻤﻴﺖ ﺟﻠﻮه ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬وﻟﻲ دﻳﺮ ﻳﺎ زود‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ‬

‫اﺗﻔﺎﻗﻲ ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬راﻫﺒﺮد ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در ﺑﻪ اﻧﺰوا‬
‫ﻛﺸﻴﺪن و ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻟﻴﺒﻲ و‬
‫اﻳﺮان ﺑﻪ دﻟﻴﻞ رواﺑﻂ ادﻋﺎﺋﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﺮورﻳﺴﻢ دﺳﺘﺮﺳﻲ او‬
‫را ﺑﻪ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ روزاﻓﺰون ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ وارد ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺷﺪت ﻛﺎﻫﺶ داده اﺳﺖ‪ .‬آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫دﻳﮕﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻓﻌﺎل در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺧﺮﻳﺪ ﻧﻔﺖ‬
‫از اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺮآﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬و روﺳﻴﻪ ﻣﻴﻠﻴﺎردﻫﺎ دﻻر‬
‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﺑﻪ اﻳﺮان ﺧﻮاﻫﺪ ﻓﺮوﺧﺖ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻧﻴﺮوﮔﺎه‬
‫ﻋﻈﻴﻢ ﻫﺴﺘﻪاي اﻳﺮان را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد‪ .‬اﻳﺮان ﺑﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﺋﻲ داراي ﭘﻨﺠﻢاﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺷﺪة ﻧﻔﺖ ﺟﻬﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺻﻮرت وﻳﮋهاي اﻏﻮا ﻛﻨﻨﺪه ﺷﺪه‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ‬
‫اﺣﻮال‪ ،‬اﻋﻀﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﺎﺗﻮ ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺗﺮورﻳﺴﻢ‬
‫ﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻲ ﻛﻪ واﺷﻨﮕﺘﻦ اﺑﻌﺎد آن را‬
‫آﻧﻘﺪر ﮔﺴﺘﺮش داد ﺗﺎ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻟﻴﺒﻲ و اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫دوﻟﺖﻫﺎي ﺣﺎﻣﻲ ﺗﺮورﻳﺴﺖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در آن ﺑﮕﻨﺠﺎﻧﺪ‪ .‬و‬
‫وﺳﻴﻌﺎً ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺤﻔﻞ ﻃﺮﻓﺪار اﺳﺮاﺋﻴﻞ در ﻛﻨﮕﺮه‪،‬‬
‫‪ ١٤١‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ از ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آن‬

‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﻛﻪ در اﻳﺮان و ﻟﻴﺒﻲ‬
‫ﺑﻴﺶ از ‪ 20‬ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻛﻨﻨﺪ ﺟﺮﻳﻤﻪ وﺿﻊ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﻧﻔﺘﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ آﻧﺮا ﻧﺎﻣ‪‬ﻮﻟﺪ داﻧﺴﺘﻪ‬
‫و ﺑﻪ آن ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﻛﻤﻚ ﺑﻪ رﻗﺒﺎي ﻓﺮاﻧﺴﻮي و دﻳﮕﺮان‪،‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻔﺖ ﻣﻲﻧﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﺎون رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‪،‬‬
‫دﻳﻚ ﭼِﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﺔ اﻳﺮان ﺑﻮد‪ ،‬و اﻳﻦ‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬اﮔﺮ اﺻﻮﻻً وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻋﻤﻼً اﻋﻤﺎل ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮ ﺑﺮ آوردن ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﺋﻲ اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﺑﺎزﺗﺎب‬
‫ﺷﻜﺴﺖ ﺗﻼشﻫﺎي ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪاي آﻣﺮﻳﻜﺎﺳﺖ‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻄﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻊﮔﻴﺮي او در اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪه ـ ﻛﻪ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮﻳﻦ دوﺳﺘﺎن او در ﻣﻨﻄﻘﻪ از آن‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻳﺸﺔ ﺗﺮورﻳﺴﻢ و آﻣﺮﻳﻜﺎﺳﺘﻴﺰي ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‬
‫ـ دﻻﻳﻞ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺿﺪﻳﺖ ﺑﺎ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻣﻲﺗﻮان‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻓﺸﺮده در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ‬
‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﺑﻮش اﻳﻦ اﻣﺮ را ﻗﺒﻮل دارد ﻛﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫ﺑﻲﻗﻴﺪ و ﺷﺮط آﻣﺮﻳﻜﺎ از اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺣﺘﻲ دوﺳﺘﺎن‬
‫‪ ١٤٢‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎر او را ﻫﻢ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺮﺧﻮرده ﻛﺮده‪ ،‬در رأس‬

‫آﻧﺎن ﺳﻌﻮديﻫﺎ‪ ،‬و ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﺣﻤﺎﻳﺖ از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮاي اﺗﺤﺎدي ﻛﻪ او آرزوي‬
‫ﺑﻨﺎﻛﺮدﻧﺶ را در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دارد و ﻧﺎﺑﻮدي "ﺗﺮورﻳﺴﻢ"‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻛﺎر را ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻗﺒﻞ از ‪11‬‬
‫ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ دوﻟﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ را ﻛﻪ ﺟﺎﻧﺒﺪاري ﻣﺘﻌﺼﺒﺎﻧﻪ از‬
‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﻀﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻲ‬
‫اﻣﺮوز ﺑﺮاي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﮔﺸﻮدن ﮔﺮهﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﺔ دوﻟﺖﻫﺎ در ﻃﻮل ‪ 40‬ﺳﺎل اﺧﻴﺮ درﺳﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪،‬‬
‫دﻳﺮ ﺷﺪه‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺤﻔﻞ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻃﺮﻓﺪاران اﺳﺮاﺋﻴﻞ را‬
‫در ﺳﻨﺎ و ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن زﻳﺮ ﭘﺎي ﺑﮕﺬارد‪ ،‬اﻣﺮي ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻌﻴﺪ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ راه ﺣﺘﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ دﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ از دوﻟﺘﻲ ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻲ زده و ﻳﺎ در ﻫﺮ دو ﺟﺒﻬﻪ‬
‫ﻧﻮﻋﻲ آﺗﺶﺑﺲ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ‬
‫آورد‪ .‬اﺳﺮاﺋﻴﻞ از ﻧﻈﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻴﺶ از آن‬
‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ رﻫﺒﺮاﻧﺶ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﮔﺬﺷﺖ ﻛﻮﭼﻚ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﺮﻓﺎت ﺑﻴﺶ از‬
‫اﻧﺪازه ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺷﺪه و ﻛﻨﺘﺮل وي ﺑﺮ ﻣﻠﺖ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﻴﺶ از‬
‫‪ ١٤٣‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻧﺪازه ﻣﻮرد اﻋﺘﺮاض ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﻧﻪ رﻫﺒﺮان ﺳﻴﺎﺳﻲ‬

‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ و ﻧﻪ ﻋﺮﻓﺎت ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﻚ ﺻﻠﺢ ﭘﺎﻳﺪار و‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺧﻮدﻛﺸﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻨﺎﺻﺮ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪة ﺗﺸﻜﻴﻼت داﺧﻠﻲ ﺧﻮد ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ‬
‫ﻫﻮﻟﻨﺎك آﻳﻨﺪه ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﻳﺪ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﺑﺮاي‬
‫دﺳﺖ ﻳﺎزﻳﺪن ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻲ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻧﺎﺗﻮان و ﺑﻲﻋﻼﻗﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ دﻻﻳﻞ دﻳﮕﺮي در ﻛﻨﺎر وﺟﻮد اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﺮاي ﺗﺒﻴﻴﻦ‬
‫ﺑﻦﺑﺴﺖﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪،‬‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاريﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‬
‫در ﻣﺠﻤﻮع ﺑﻪ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ دوﻟﺖﻫﺎﺋﻲ را‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻌﺶ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺘﺰﻟﺰل ﻛﺮده‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ـ و‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺮ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ ـ اﻣﻨﻴﺖ ﺧﻮد او را در‬
‫ﺧﺎﻧﻪ و ﺻﻠﺢ ﺟﻬﺎﻧﻲ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬در‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﺑﻴﺸﻤﺎري ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪه وﻟﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﺋﻲ اﺳﻼﻣﻲ و ﺳﻨﺖﮔﺮاﺋﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﺑﺮاي ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺑﻪ اﻧﻬﺪام ﻛﺸﻴﺪن‬
‫ﻋﻤﻴﻖ ﻧﻈﺎمﻫﺎي ارﺗﺠﺎﻋﻲ و ﺳﺮﻛﻮﺑﮕﺮي ﻛﻪ آﻧﺎن را ﺗﻐﺬﻳﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ اﻳﻨﻚ ﺑﺎ ﺑﺤﺮاﻧﻲ درﮔﻴﺮ ﺷﺪه ﻛﻪ ـ‬
‫‪ ١٤٤‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮاث ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﮔﺬراي ﻧﻈﺎﻣﻲ ـ از آن ﺑﺎزﻧﺪه ﺑﻴﺮون‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﻬﺎن ﻋﺮب ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﺑﻲﭘﺮده‬
‫از ﺟﻨﮓ آﻣﺮﻳﻜﺎ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﻧﺘﻘﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و در وﺳﺎﻳﻞ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻮﻋﻲ ﻗﺪرتﻃﻠﺒﻲ‬
‫ﺗﺮورﻳﺴﺘﻲ و ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﺋﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻲارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻃﺎﻟﺒﺎن و‬
‫ﺑﻦﻻدن‪ ،‬ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻛﺮدن ﺿﺪﻳﺖ ﺑﺎ‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻧﻮﻋﻲ ﺑﺮﺧﻮرد ﻓﺮﺻﺖﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻛﺮد‪ ،‬و ﻛﺎر را ﺑﺎ‬
‫ﺷﻮر و ﺣﺮارت ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ از رژﻳﻢﻫﺎي ﺳﺮﻛﻮﺑﮕﺮ ﻛﺸﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﻜﺎر اﻳﻨﻚ ﺑﺤﺮاﻧﻲ داﺋﻤﻲ در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﻛﻪ از‬
‫ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ ﺗﺎ آﺳﻴﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آورده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺤﺮاﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در ﻃﻮل دﻫﻪﻫﺎي آﻳﻨﺪه‬
‫ﺑﺎ آن ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ روﺑﺮو ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬

‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در آﻏـﺎز در اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن ﺑـﺮاي ﺷـﻮرويﻫـﺎ‬

‫دام ﭘﻬــﻦ ﻛــﺮد‪ ،‬وﻟــﻲ اﻛﻨــﻮن ﺧــﻮد او ﻧﻴــﺰ ـ ﺑــﻪ دﻟﻴــﻞ‬
‫ﺑﻠﻨﺪﭘﺮوازيﻫـﺎي ﻧﺎﻣﺤـﺪود ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﺧـﺎرﺟﻲاش ـ ﺑـﻪ‬
‫درون ﺗﻠﻪ اﻓﺘﺎده‪ .‬اﻳﻦ واﻗﻌﻴـﺖ ﻛـﻪ ﻫﻤـﺎن ﺟﻨـﮓﺟﻮﻳـﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ از ﺑﻮدﺟـﻪ و اﺳـﻠﺤﺔ آﻣﺮﻳﻜـﺎﺋﻲ ﺑـﺮاي ﺷﻜـﺴﺖ دادن‬
‫ﺷــﻮرويﻫــﺎ در ﻃــﻮل دﻫــﺔ ‪ 1980‬اﺳــﺘﻔﺎده ﻣــﻲﻛﺮدﻧــﺪ‪،‬‬
‫در ﻃــﻮل دﻫــﺔ ‪ 1990‬ﻣﻬــﻢﺗــﺮﻳﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔــﺖﻫــﺎ را در‬
‫ﻣﻘﺎﺑــﻞ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺳــﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻛﺮدﻧــﺪ و اﻳــﻦ اﻣــﺮ ﻛــﻪ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٤٦‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑــﺴﻴﺎري از روﺳــﺎي ﺟﻨــﮓآور ﻗﺒﺎﻳــﻞ ﻛــﻪ ﺑــﺎ ﭘــﻮل و‬

‫ﭘﻮﺷﺶ ﻧﻴـﺮوي ﻫـﻮاﺋﻲ ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن در ﭘـﺎﺋﻴﺰ ‪ 2001‬ﻣـﻮرد‬
‫ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﻗــﺮار ﻣــﻲﮔﺮﻓﺘﻨــﺪ روزﮔــﺎري دوش ﺑــﻪ دوش‬
‫ﺷــﻮرويﻫــﺎ ﻣــﻲﺟﻨﮕﻴﺪﻧــﺪ‪ ،‬ﻣــﻀﺤﻜﻪ را ﺑــﻪ اوج ﺧــﻮد‬
‫رﺳــﺎﻧﺪه‪ .‬اﻣــﺮوز اﻳــﻦ اﻣﻜــﺎن وﺟــﻮد دارد ﻛــﻪ ﺑﺮﻧــﺪﮔﺎن‬
‫اﺻـــﻠﻲ ﺟﻨـــﮓ دوﻟـــﺖ ﺑـــﻮش در ﺳـــﺎل ‪ 2001‬در‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن روسﻫﺎ از ﻛﺎر در آﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ :‬رﻳﺸﻪﻫﺎي ﺑﺤﺮان‬

‫روزﮔــﺎري ﭘﺎدﺷــﺎﻫﻲ ﺑــﻪ ﻧــﺎم ﻇــﺎﻫﺮ ﺷــﺎه‪ ،‬ﺑــﻪ ﻣــﺪت‬

‫ﭼﻬــﻞﺳــﺎل ﺑــﺮ اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺣﻜﻮﻣــﺖ ﻣ ـﻲﻛــﺮد‪ ،‬وﻟــﻲ در‬
‫ﺳـــﺎل ‪ 1973‬ﭘـــﺴﺮ ﻋﻤـــﻮي وي ﻣﺤﻤـــﺪ داود او را‬
‫ﺳــﺮﻧﮕﻮن ﻛــﺮد‪ .‬ﻗــﺪرت ﺑــﺮ ﭘــﺸﺘﻮنﻫــﺎ ﻣﺘﻜــﻲ ﺑــﻮد ﻛــﻪ‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ 40‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﻛـﺸﻮر را ﺗـﺸﻜﻴﻞ ﻣـﻲدادﻧـﺪ‪،‬‬
‫در ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن ﻛـﺸﻮري ﺑـﺴﻴﺎر ﻏﻴﺮﻣﺘﻤﺮﻛـﺰ ﺑـﺎﻗﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬روﺳﺎي ﻗﺒﺎﻳـﻞ ﺟﻨـﮓ ﺟـﻮ‪ ،‬رﻫﺒـﺮان ﻃﻮاﻳـﻒ‪،‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٤٧‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫و اﻣﺜــﺎل آﻧــﺎن ﺑــﺮ اﻛﺜــﺮ ﻣﻨــﺎﻃﻖ ﻛــﺸﻮر ﺣﻜﻮﻣــﺖ‬

‫ﻣﻲﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧـﺪان ﺳـﻠﻄﻨﺖ در ﻇـﺎﻫﺮ ﺑـﺮ ﻛﺎﺑـﻞ ﺣـﺎﻛﻢ‬
‫ﺑﻮد ـ ﺳﻔﺎرت اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ در ﻣـﺎه ﻣـﻲ ‪ 1972‬ﻣﻌﺘﻘـﺪ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ "ﺑﺤﺮاﻧﻲﺧﺰﻧـﺪه" در ﺣـﺎل ﺷـﻜﻞﮔﻴـﺮي اﺳـﺖ ـ‬
‫و ﻗﺪرت ﺧﺎﻧـﺪان ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﺧـﺎرج از اﻳـﻦ ﺷـﻬﺮِ ﻋﺠﻴـﺐ‬
‫و ﻣﻨــﺰوي ﺑــﺴﻴﺎر ﺿــﻌﻴﻒ ﺑــﻮد و اﻏﻠــﺐ اﺻــﻮﻻً وﺟــﻮد‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .1‬از ﻧﻈـﺮ دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴـﻚ‪ ،‬اﺳﺎﺳـﺎً ﺑـﻲﻃـﺮف‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻗﺪرت ﻫـﺎي ﺑـﺰرگ ﻋﻼﻗـﺔ ﭼﻨـﺪاﻧﻲ ﺑـﻪ‬
‫آن از ﺧﻮد ﻧـﺸﺎن ﻧﻤـﻲ دادﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺮﺧﻼف اﻛﺜﺮﻳـﺖ ﻣـﺮدم‬
‫ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻧـﻪ ﻇـﺎﻫﺮ ﺷـﺎه و ﻧـﻪ ﭘـﺴﺮﻋﻤﻮي وي ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺑﻨﻴـــﺎدﮔﺮاﺋﻲ ﻧﺒﻮدﻧـــﺪ‪ .‬داود ﻓﻘـــﻂ ﻓﺮﺻـــﺖﻃﻠﺒـــﻲ در‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻗـﺪرت ﺑـﻮد؛ در ﺳـﺎل ‪ 1975‬ﺗﻤـﺎﻣﻲ اﺣـﺰاب‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺨـﺎﻟﻒ را ﻣﻤﻨـﻮع اﻋـﻼم ﻛـﺮد‪ .‬و ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﭘـﺴﺮ‬
‫ﻋﻤــﻮي ﺳــﺎﻗﻂ ﺷــﺪهاش از ﻗــﺪرت‪ ،‬ﻣﺮزﻫــﺎي ﻛــﺸﻮر ﺑــﺎ‬

‫‪١‬‬
‫راﺑﺮت اﻟﻒ‪ .‬ﻓﻼﺗﻦ )‪ (Robert A. Flaten‬ﺑﻪ آﻗﺎي ﻟﻴﻨﺠﻦ )‪،(Laingen‬‬
‫‪ 31‬ﻣﺎه ﻣﻲ ‪ ،1972‬در "ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺷﺎه اﻣﺮوز و آﻳﻨﺪه؟"‪ ،‬آرﺷﻴﻮ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ‪،‬‬
‫‪26‬اﻛﺘﺒﺮ‪.2001 ،‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٤٨‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن را ﺑــﻪ رﺳــﻤﻴﺖ ﻧــﺸﻨﺎﺧﺖ‪ .‬وي ﺑــﺎ وﺟــﻮد‬

‫ﺣﺎﻛﻤﻴــﺖ دﻳﻜﺘــﺎﺗﻮرياش‪ ،‬ﺗﻈــﺎﻫﺮ ﺑــﻪ ﻣﺪرﻧﻴــﺴﻢ ﻧﻴــﺰ‬
‫ﻣـــﻲﻛـــﺮد‪ ،‬و ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﻳـــﺎن اﺻـــﻼﺣﺎت او را اﻟﺤـــﺎدي‬
‫ﻣﻲ داﻧـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤـﺪ داود در ﺣﺮﻛﺘـﻲ ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒـﻪ ﻗـﺴﻤﺖ‬
‫ﺑﺰرﮔـﻲ از ﻣﻨﻄﻘـﺔ ﭘـﺸﺘﻮن ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن را ـ ﻛـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ‪25‬‬
‫درﺻﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﭘﺸﺘﻮن اﻳﻦ ﻛـﺸﻮر ﻣـﻲﺷـﺪ ـ ﺑـﺎ اﻟﻬـﺎم از‬
‫ﺷــﻜﻞﮔﻴــﺮي ﺑــﻨﮕﻼدش‪ ،‬ﺑــﻪ ﺧــﺎك اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺿــﻤﻴﻤﻪ‬
‫ﻛﺮد و اﻳﺎﻟﺖ ﻧـﻮﻳﻨﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﻣـﺒﻬﻢ "ﭘﺸﺘﻮﻧـﺴﺘﺎن" ﺧﻠـﻖ‬
‫ﻛــﺮد‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﺘــﺎً‪ ،‬ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن از او ﺑﻴﻤﻨــﺎك ﺑــﻮد و دﺷــﻤﻨﺎن‬
‫اﺳــﻼﻣﻲ او را ﻣــﻮرد ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﻗــﺮار ﻣــﻲداد ﺗــﺎ آراﻣــﺶ‬
‫ﻧﻈﺎم او را ﺑﺮ ﻫﻢ زﻧﻨﺪ؛ در ﻋﻤـﻞ ﺷﻮرﺷـﻲ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ وﻗـﻮع‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬داود ﺑﻪ اﻳـﺮان ﻛـﻪ در آن زﻣـﺎن ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﺷـﺎه‬
‫اداره ﻣــﻲﺷــﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﻳــﻚ ﺑــﻮد‪ ،‬و اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ او را‬
‫ﻣــﻮرد ﺗﺄﺋﻴــﺪ ﻗــﺮار ﻣــﻲداد‪ .‬وي در ﻣــﺎه آورﻳــﻞ ﺳــﺎل‬
‫‪ 1978‬ﺑــﻪ ﻗﺘــﻞ رﺳــﻴﺪ و ﻳــﻚ ﺣــﺰب ﻓﺮوﭘﺎﺷــﻴﺪة‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﺘﻲ ﺑــﺮ ﻫﻤــﺎن ﻣﺤــﺪودة ﻛــﻮﭼﻜﻲ ﻛــﻪ او در‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺣﻜﻢ ﻣﻲراﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺪ‪.‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٤٩‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﮔــﺮ اﻳــﻦ ﻣﻮﺟﻮدﻳــﺖ ﺧﺮدﺷــﺪه‪ ،‬اﻳــﻦ ﺣــﺰب را‪ ،‬ﻛــﻪ در‬

‫ﻣﻴﺎن ﻃﺮﻓﺪاراناش ﺷﺮوع ﺑـﻪ ﺗـﺼﻔﻴﻪﻫـﺎي ﺧـﻮﻧﻴﻦ ﻛـﺮده‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رﻫﺎ ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻗـﺪرت را ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫از دﺳﺖ ﻣﻲداد‪ .‬اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﺑـﺴﻴﺎر ﻗﺎﺑـﻞ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﭼــﺮا ﻛــﻪ رژﻳــﻢ ﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﺘﻲ ﺳــﺮﻳﻌﺎً ﺑــﻪ دﻟﻴــﻞ اﻋﻄــﺎي‬
‫ﺣﻘــﻮق ﻣــﺴﺎوي ﺑــﻪ زﻧــﺎن و اِﻋﻤــﺎل ﻧــﻮﻋﻲ اﺻــﻼﺣﺎت‬
‫ارﺿﻲ ﺑﺎ ﺷﻮرشﻫـﺎي ﺧـﻮﻧﻴﻨﻲ روﺑـﺮو ﺷـﺪ ـ ﻛـﻪ اﻳـﺮان‬
‫و ﭘﺎﻛـــﺴﺘﺎن از آنﻫـــﺎ ﺣﻤﺎﻳـــﺖ ﻣـــﻲﻛﺮدﻧـــﺪ‪ .‬وﻗﺘـــﻲ‬
‫ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﻳـــﺎن ﻣـــﺴﻠﻤﺎن در ژاﻧﻮﻳـــﺔ ‪ 1979‬در اﻳـــﺮان‬
‫ﻗــﺪرت را ﺑــﻪ دﺳــﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨــﺪ‪ ،‬اﻫﻤﻴــﺖ ژﺋﻮﭘﻮﻟﻴﺘﻴــﻚ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑـﻪ ﻳﻜﺒـﺎره ﺑـﺎﻻ ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬در اﻳـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺑـﻮد‬
‫ﻛــﻪ اﺗﺤﺎدﺟﻤــﺎﻫﻴﺮ ﺷــﻮروي و آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻫــﺮ دو ﺗﻮﺟــﻪ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﺤـﻮﻻت ﻛـﺸﻮري ﻣﻌﻄـﻮف ﻛﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ آﻧـﺮا‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﻲاﻫﻤﻴﺖ ﻣـﻲداﻧـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘـﺖ‪ ،‬از اﻳـﻦ ﻟﺤﻈـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ دﺳـﺘﮕﻲﻫـﺎي داﺧﻠـﻲ اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن ﺑـﻪ ﺷـﺪت‬
‫از ﺟﺎﻧـــﺐ ﻫﻤـــﺴﺎﻳﮕﺎﻧﺶ و اﻳـــﺎﻻت ﻣﺘﺤـــﺪ ﻛـــﻪ از‬
‫ﻃــﺮفﻫــﺎي درﮔﻴــﺮ ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﻣــﻲﻛــﺮد‪ ،‬ﺗــﺸﺪﻳﺪ ﺷــﺪ و‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٥٠‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﺮدن اﻳﻦ ﻣـﺴﺌﻠﻪ ﺑـﻪ ﻓﺮوﭘﺎﺷـﻲ ﻛـﺸﻮري ﻛـﻪ‬

‫ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻴﺰ از اﺳـﺘﺤﻜﺎﻣﻲ ﺑﺮﺧـﻮردار ﻧﺒـﻮد‪ ،‬ﺷـﺪت‬
‫ﺑﺨﺸﻴﺪ‪.‬‬

‫در ﭘﺎﻳــﺎن ﻣــﺎه ﻣــﺎرس ‪ 1979‬ﻣﻘﺎﻣــﺎت ارﺷــﺪ آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ‬

‫ﺑــﺎ دﻗــﺖ ﺑــﻪ ﻧﻈــﺎره ﻧﺸــﺴﺘﻨﺪ ﻛــﻪ آﻳــﺎ "داﻣــﻦ زدن ﺑــﻪ‬
‫ﺷــﻮرشﻫــﺎي اﻓﻐــﺎن و ﺑــﻪ داماﻧــﺪاﺧﺘﻦ روسﻫــﺎ در‬
‫ﺑــﺎﺗﻼﻗﻲ »وﻳﺘﻨــﺎمﮔﻮﻧــﻪ« ارزش اﻧﺠــﺎم دارد ﻳــﺎ ﻧــﻪ؟" در‬
‫ﺳــﻮم ژوﺋﻴــﻪ ﭘﺮزﻳــﺪﻧﺖ ﻛــﺎرﺗﺮ ﻓﺮﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ اﺟــﺎزة‬
‫ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻣﺤﺮﻣﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺎن رژﻳـﻢ ﻃﺮﻓـﺪار ﻣـﺴﻜﻮ‬
‫را ﻣــﻲداد‪ ،‬ﺑــﻪ اﻣــﻀﺎء رﺳــﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬و ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ ﻣــﺸﺎور‬
‫وي در اﻣﻮر اﻣﻨﻴـﺖ ﻣﻠـﻲ‪ ،‬زﺑﻴﻨﻴـﻮ ﺑﺮژﻳﻨـﺴﻜﻲ‪ 2‬در ﺳـﺎل‬
‫‪ 1998‬ﺑــﻪ ﺻــﺮاﺣﺖ اﻋﺘــﺮاف ﻛــﺮد‪ ،‬ﻫــﺪف ﻛﻤــﻚﻫــﺎي‬
‫ﻣﺸﺨﺺ "ﺗﺤﺮﻳﻚ دﺧﺎﻟـﺖ ﺷـﻮرويﻫـﺎ ﺑـﻮد ‪ ...‬ﻣـﻦ ﺑـﻪ‬

‫‪٢‬‬
‫)‪(Zbingniew Brzezinski‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٥١‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻛﺎرﺗﺮ ﻧﻮﺷﺘﻢ‪ :‬اﻳﻨﻚ اﻳـﻦ ﻓﺮﺻـﺖ را ﭘـﻴﺶ آﻣـﺪه ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬

‫اﺗﺤﺎدﺷﻮروي ﺟﻨﮓ وﻳﺘﻨﺎﻣﺶ را ﺗﺤﻮﻳﻞ دﻫﻴﻢ‪."3‬‬
‫ﻫــﺪف اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﻪ ﺧــﺎك ﻣﺎﻟﻴــﺪن ﭘــﻮزة اﺗﺤــﺎد‬
‫ﺷــﻮروي ﺑــﻮد‪ ،‬ﻧــﻪ ﻛﻤــﻚ ﺑــﻪ اﻓﻐــﺎنﻫــﺎ‪ .‬ﻫــﺪف آزار و‬
‫اذﻳﺖ روسﻫﺎ ﺑـﻮد‪ ،‬و ﺗﻨﻬـﺎ وﺳـﻴﻠﺔ رﺳـﻴﺪن ﺑـﻪ آن ﻳـﻚ‬
‫ﺟﻨــﮓ ﺧــﻮﻧﻴﻦ در ﺧــﺎك اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن‪ .‬ﺟــﺬاﺑﻴﺖﻫــﺎي‬
‫دﻳﮕﺮي ﻧﻴـﺰ وﺟـﻮد داﺷـﺖ و آن اﻳﻨﻜـﻪ دﺧﺎﻟـﺖ ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬
‫ﺷــﻮروي " اﻓﻜــﺎر ﻋﻤــﻮﻣﻲ ﻣــﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را در دﻳﮕــﺮ‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﺔ آﻧﺎن ﺑـﺴﻴﺞ ﻣـﻲﻛـﺮد‪ "4.‬ﺑـﺮ ﻋﻜـﺲ‪ ،‬ﺗـﺎ‬
‫ﻟﺤﻈﻪاي ﻛـﻪ ﺷـﻮروي ﺧُـﺮد و ﻣﻨﻜـﻮب ﻧـﺸﺪ‪ ،‬ﺻـﻠﺢ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻫﺪف اﺻﻠﻲ اﻋﻼم ﻧـﺸﺪه ﺑـﻮد؛ ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﺑـﻲﺗﺮدﻳـﺪ‬
‫اﻳــﻦ ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﻗﻴﻤــﺖ ﺑــﻲﻧﻬﺎﻳــﺖ ﺳــﻨﮕﻴﻨﻲ ﻛــﻪ اﻓﻐــﺎنﻫــﺎ‬

‫‪ ٣‬راﺑﺮت ام‪ .‬ﮔﻴﺘﺶ )‪ ،(Robert M. Gates‬در‬

‫‪(From the Shadows : The Ultimate Insiders Story of five‬‬
‫)‪ ، presidents and How They Won the Cold War‬ﻧﻴﻮﻳﻮرك ‪،‬‬
‫‪ ،1996‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 144‬و ‪145‬؛ ﻣﺼﺎﺣﺒﺔ ﺑﺮژﻳﻨﺴﻜﻲ ﻛﻪ در ‪ 8‬اﻛﺘﺒﺮ ‪ ،2001‬در‬
‫)‪ (Counterpunch‬ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ 4‬ﻫﻤﺎن ﻣﺄﺧﺬ ﺻﻔﺤﺔ ‪.145‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٥٢‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣــﻲﺑﺎﻳــﺴﺖ در اﻳــﻦ روﻧــﺪ‪ ،‬از ﻧﻈــﺮ اﻧــﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺘﺤﻤــﻞ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻘﺪرﻫﺎ اﻫﻤﻴﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫روسﻫﺎ ﻛﻪ ﺑـﺎ اﻟﺘﻤـﺎس و دﻋـﺎي "رﻓﻘﺎﻳـﺸﺎن" در ﻛﺎﺑـﻞ‬
‫ـ ﻛﻪ آﻧﺎن را ﺑـﻲﻧﻬﺎﻳـﺖ ﻏﻴﺮﻣـﺴﺌﻮل ﻣـﻲداﻧـﺴﺘﻨﺪ و آﺧـﺮ‬
‫ﻋﻤﺮﺷــﺎن را ﻧﺰدﻳــﻚ ﻣــﻲدﻳﺪﻧــﺪ ـ ﻣﺮﺗــﺐ ﺗــﺸﻮﻳﻖ ﺑــﻪ‬
‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﻲﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬آﺧﺮاﻻﻣـﺮ ﺑـﻪ ﺗﻠـﻪ اﻓﺘﺎدﻧـﺪ‪ .‬در‬
‫آﻏــﺎز ﺗــﺼﻤﻴﻢ ﺑــﺮ آن ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﻧﻴــﺮوي ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﮔــﺴﻴﻞ‬
‫ﻧﻜﻨﻨــﺪ‪ ،‬وﻟــﻲ ﺑــﻴﻢ آن ﻣــﻲرﻓــﺖ ﻛــﻪ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ‬
‫اﻳــﺴﺘﮕﺎهﻫــﺎي ﺷــﻨﻮد اﻣﻨﻴﺘــﻲ ﺧــﻮد را ﻛــﻪ در اﻳــﺮان از‬
‫دﺳﺖ داده ﺑﻮد ﺑـﺎ ﺗﺠﻬﻴـﺰات ﻧـﻮﻳﻦ اﻳﻨﺒـﺎر در اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن‬
‫ﺑـﻪ راه ﺑﻴﺎﻧــﺪازد؛ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺳــﻴﺎ ﺑـﻪ ﺑﺎزرﺳــﻲ ﻣﺤـﻞﻫــﺎي‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺸﻐﻮل ﺷـﺪه ﺑـﻮد ـ ﺷـﻮرويﻫـﺎ از اﻳـﻦ اﻣـﺮ‬
‫اﻃﻼع داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬در اواﺧـﺮ اﻛﺘﺒـﺮ ‪ 1979‬ﻣﻘـﺪﻣﺎت ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ روسﻫـﺎ ﺑـﺮاي اﻋـﺰام اوﻟـﻴﻦ واﺣـﺪﻫﺎي‬
‫ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ‪ 100‬ﻫــﺰار ﺗــﻦ ﺑــﺎﻟﻎ ﻣــﻲﺷــﺪ ﺗــﺎ ‪24‬‬
‫دﺳﺎﻣﺒﺮ ﺗﺄﻣـﻞ ﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬از اﻳـﻦ ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺳـﻘﻮط ﺷـﺎه ﺑـﻪ‬
‫دﺳــﺖ ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﻳــﺎن و ﺗﺰﻟــﺰل ﺗﻤــﺎﻣﻲ ﻣﻨﻄﻘــﻪ آﻧﭽــﻪ را در‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٥٣‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺑـﺎ اﻫﻤﻴـﺖﺗـﺮ ﻛـﺮده ﺑـﻮد‪.5‬‬

‫آﻣﻮزة ﻛﺎرﺗﺮ‪ ،‬ﺑﻪ وﺿﻮح در ﻣـﺎه ﺑﻌـﺪ ﺑـﺎ در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ‬
‫اﻳﻦ ﻳـﻮرش رﺳـﻤﺎً اﻋـﻼم ﺷـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺷـﻮرويﻫـﺎ ﻓﻘـﻂ‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻠـﻲ زده ﺑﻮدﻧـﺪ ﻛـﻪ آﻣﺮﻳﻜـﺎ‪ ،‬ﻫـﻢ آرزوي آن‬
‫را داﺷﺖ و ﻫﻢ در اﻧﺘﻈﺎرش ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﺳـﺎل ‪ 1984‬ﻛﻤـﻚﻫـﺎي ﺳـﺮي ﺑـﻪ ﻣﺠﺎﻫـﺪﻳﻦ ﻧـﺴﺒﺘﺎً‬
‫ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎﻧﻲ ﻫـﺎ و ﺳـﻌﻮدي ﻫـﺎ‬
‫ﺗﻮاﻧــﺴﺘﻨﺪ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ را ﻣﺠــﺎب ﻛﻨﻨــﺪ ﻛــﻪ ﻧــﻪ ﺗﻨﻬــﺎ‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﻮروي ﻫﺎ ﺿـﺮﺑﻪ وارد ﻛـﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﻣـﻲﺗـﻮان‬
‫آﻧــﺎن را ﺑــﺎ ﺷﻜــﺴﺘﻲ ﻛﺎﻣــﻞ روﺑــﺮو ﻧﻤــﻮد‪ .‬در ﻣﺠﻤــﻮع‪،‬‬
‫ﺳــﺎزﻣﺎن ﺳــﻴﺎ در ﻃــﻮل ﻳــﻚ دﻫــﻪ ‪ 3‬ﻣﻴﻠﻴــﺎرد دﻻر ﺑــﻪ‬
‫ﺷﻮرﺷــﻲﻫــﺎي اﻓﻐــﺎن ﻛﻤــﻚ ﻧﻈــﺎﻣﻲ داد‪ ،‬و ﺣــﺪاﻗﻞ ‪2‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴــﺎرد دﻻر ﻧﻴــﺰ ﺳــﻌﻮديﻫــﺎ ﻫﺰﻳﻨــﻪ ﻛﺮدﻧــﺪ‪ .‬ﺳــﺎزﻣﺎن‬

‫‪ 5‬ﻫﻤﺎن ﻣﺄﺧﺬ ﺻﻔﺤﺔ ‪132‬؛ و ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ او‪.‬اس‪ .‬وﺳﺘﺎد )‪،(O.S. Westad‬‬

‫‪(Concerning the situation in A : New Russian Evidence‬‬
‫)‪ ، On Soviet Intervention in Afghanistan‬ﺑﻮﻟﺘﻦ ﭘﺮوژة ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺳﺮد ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺷﻤﺎرهﻫﺎي ‪ 8‬و ‪ ) 9‬زﻣﺴﺘﺎن ‪ 1996‬ـ ‪ (1997‬ﺻﻔﺤﺎت‬
‫‪130‬ـ‪ ،129‬و دﻳﮕﺮ ﺻﻔﺤﺎت‪.‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٥٤‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻃﻼﻋــﺎت ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن ﻋﻤــﻼً ﻣــﺴﺌﻮل ﺗﻮزﻳــﻊ اﻳــﻦ ﻣــﻮج‬

‫ﻋﻈﻴﻢ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻛـﻪ ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴـﺎت آﻣﺮﻳﻜـﺎ از اﻳـﻦ‬
‫دﺳﺖ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﻲرﻓـﺖ‪ ،‬و ﺑـﻪ ﺗﻨﻬـﺎﺋﻲ‬
‫از ﻣﺠﻤـــﻮع ﺗﻤـــﺎﻣﻲ ﻋﻤﻠﻴـــﺎت وي وﺳـــﻴﻊﺗـــﺮ ﺑـــﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﭘﺸﺘﻮنﻫـﺎ‪ ،‬ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﻣﻨـﺘﺞ‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ از اﻳﻦ ﺟﻨـﮓ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن ﺣﻴـﺎﺗﻲ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫اﻛﺜﺮﻳﺖ اﻳﻦ ﻛﻤـﻚﻫـﺎ را درﻳﺎﻓـﺖ ﻛﺮدﻧـﺪ ـ ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن ﻧـﻪ‬
‫ﺗﻨﻬــﺎ ﺧﻮاﻫــﺎن ﭘﻴــﺮوزي ﺿﺪﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﺖﻫــﺎ‪ ،‬ﺑﻠﻜــﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫــﺎن ﭘﻴــﺮوزي آﻧﺪﺳــﺘﻪ از اﻓــﺮاد در ﻣﻴــﺎن آﻧــﺎن ﺑــﻮد‬
‫ﻛــﻪ ﻣﺮزﻫــﺎي ﻛــﺸﻮر و ﻧﻔــﻮذ ﭘﺎﻳــﻪاي او ﺑــﺮ ﻣــﺴﺎﺋﻞ‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﻛــﺸﻮري را ﻛــﻪ ‪ 1500‬ﻛﻴﻠــﻮﻣﺘﺮ ﺑــﺎ او ﻣــﺮز‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ داﺷـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ رﺳـﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳـﻨﺪ‪ .‬ﮔـﺰﻳﻨﺶ ﻫـﺎي‬
‫ﻣــﺬﻫﺒﻲ و ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن و ﺳــﻌﻮديﻫــﺎ‪ ،‬در اﻳــﻦ‬
‫زﻣﻴﻨــﻪ ﻣﻌﻤــﻮﻻً ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ اﻧﻌﻄــﺎف ﺑــﻮد‪ .‬اﻳــﺮان در اﻳــﻦ‬
‫ﻣﻴﺎن از ﻗﺒﺎﻳﻠﻲ ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﻣـﻲﻛـﺮد ﻛـﻪ ﻫـﻢ ﺑﺎﺷـﻮرويﻫـﺎ‬
‫ﺿﺪﻳﺖ داﺷﺘﻨﺪ و ﻫﻢ ﺑﺎ ﭘﺸﺘﻮنﻫﺎ‪.‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٥٥‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻛﺜﺮ رﻫﺒـﺮان ﻣﻬـﻢ ﻃﺎﻟﺒـﺎن‪ ،‬و ﺑـﻪ ﻫـﻢ ﭼﻨـﻴﻦ ﺑـﻦﻻدن و‬

‫ﺑﺴﻴﺎري از روﺳـﺎي ﻗﺒﺎﻳـﻞ‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻴـﺎت ﮔﺮاﻧﻘـﺪر ﺧـﻮد را‬
‫در ﺟﻨﮓ ﻫﺎي ﺿﺪﺷـﻮروي ﻛـﻪ از ﻃـﺮف اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ‬
‫و ﺳــﻌﻮديﻫــﺎ ﺗــﺄﻣﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨــﻪ ﻣــﻲﺷــﺪ‪ ،‬ﻛــﺴﺐ ﻛﺮدﻧــﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 15‬ﻫـﺰار ﺷـﻬﺮوﻧﺪ ﺳـﻌﻮدي و ﺷـﻤﺎري ﻧﺰدﻳـﻚ‬
‫ﺑــﻪ ‪ 30‬ﻫــﺰار ﺟﻨــﮓﺟــﻮي ﺧــﺎرﺟﻲ ﺑــﻪ ﻣﺠﺎﻫــﺪﻳﻦ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬و رﺋـﻴﺲ ﺳـﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋـﺎت ﺳـﻌﻮدي ﺑـﻦﻻدن‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻫﺒﺮ ﮔـﺮوه ﻛﻠﻴـﺪي آﻧـﺎن ﻛـﻪ در ﻣﻴـﺎن اﻳـﻦ‬
‫ﺟﻨﮓﺟﻮﻳﺎن ﺑﻪ "ﻫﻨﮓﻋﺮب" ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻧﮕﻴــﺰهﻫــﺎي دﻳﻨــﻲ اﺻــﻠﻲﺗــﺮﻳﻦ دﻟﻴــﻞ ﺧﺎرﺟﻴــﺎن ﺑــﺮاي‬
‫داوﻃﻠــﺐ ﺷــﺪن ﺑــﻮد‪ ،‬در اﺑﺘــﺪا ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﺔ ﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﻢ‬
‫ﻣﻲ ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺑـﻪ ﻫﻨـﮓﻫـﺎي ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬
‫ﻛــﺸﻴﺪه ﺷــﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑــﺎ اﻋﺘﻘــﺎد ﺑــﻪ ﻧــﻮﻋﻲ ﺳــﻨﺘﺰ وﻳــﮋه از‬
‫اﺳــﻼمﮔﺮاﺋــﻲِ ﻧــﺎب و ﺧــﺸﻮﻧﺖ ﻛــﻪ ﭘــﺲ از ‪1989‬‬
‫ﺷـﻌﻠﻪﻫـﺎي آن داﻣـﻦ دوﻟـﺖﻫـﺎي ﻣـﺴﻠﻤﺎن ـ و اﻳـﺎﻻت‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٥٦‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﺘﺤﺪ ـ را ﮔﺮﻓﺖ‪ .6‬آﻧـﺎن در ﭘﺎﻳـﻪﮔـﺬاري ﺟﻨـﺒﺶﻫـﺎي‬

‫ﺗﻨــﺪروي اﺳــﻼﻣﻲ در ﺑــﺴﻴﺎري از ﻛــﺸﻮرﻫﺎ ﻧﻘــﺶ ﻗــﺎﻃﻊ‬
‫داﺷــﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﻄﻔــﺔ ﺑــﺴﻴﺎري از آﻧــﺎن در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺑــﺴﺘﻪ‬
‫ﺷــﺪ‪ .‬ﻫــﺰاران ﺗــﻦ ـ ﻓﻘــﻂ دو ﻫــﺰار ﻧﻔــﺮ در ﺑﻮﺳــﻨﻲ ـ‬
‫ﻧﻬﺎﻳــﺖ اﻣــﺮ در ﭼﭽﻨــﻲ‪ ،‬اﻟﺠﺰاﻳــﺮ‪ ،‬ﺳــﻮﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻛﻮﺳــﻮو‪،‬‬
‫ﻓﻴﻠﻴﭙﻴﻦ و دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘـﺎي ﺑـﻪ ﻣﻴـﺪان ﺟﻨـﮓ ﮔﺬاﺷـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧــﻲ در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺑــﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻧــﺪ‪ ،‬و ﺑﻌــﺪﻫﺎ ﺳــﺘﻮن‬
‫ﻓﻘﺮات رژﻳﻢ ﻃﺎﻟﺒـﺎن ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎﻳـﺖ اﻣـﺮ‪ ،‬اﻟﻘﺎﻋـﺪه ﺷـﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻔـﺖ ﻫـﺰار ﺟﻨـﮓ ﺟـﻮي ﺑـﺎﻟﻘﻮه ﺗﻌﻠﻴﻤـﺎت ﺟﻨﮕـﻲ و‬
‫ﻋﻘﻴــﺪﺗﻲ داد ـ و در ‪ 50‬ﻛــﺸﻮر ﺟﻬــﺎن ﻣﺮاﻛــﺰ ﻓﻌــﺎل‬

‫‪6‬‬
‫ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروي در ‪ ،1990‬ﻛﻮﻟﻜﻮ اﻳﻦ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ را ﺑﻲدﻟﻴﻞ ﻣﻄﺮح ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ در اروﭘﺎي ﺷﺮﻗﻲ در‬
‫ﻫﻤﻴﻦ اﻳﺎم آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺷﺎﻳﺪ "ﺧﺸﻢ" اﻳﻦ ﮔﺮوه از »ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ راه آزادي!«‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎزﺗﺎب اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ دﻳﮕﺮ آﻣﺮﻳﻜﺎ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ‬
‫آﻧﺎن ﻧﻤﻲدﻳﺪ‪ .‬ﻗﻄﻊ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﭘﻮل و ﻣﺰاﻳﺎي ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻫﺰار ﻣﺰدور ﻣﺴﻠﺢ ﻫﻤﻴﺸﻪ در‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺴﺌﻠﻪﺳﺎز ﺑﻮده‪ .‬ﺑﻨﻲاﻣﻴﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﺎه ﺟﺎﻣﮕﺎن‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺗﺮكﻫﺎي آﺳﻴﺎي ﻣﺮﻛﺰي‪ ،‬ﺣﺎﻛﻤﺎن ﺑﻴﺰاﻧﺲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻏﻼﻣﺎن ﺗﺮك ﻧﺴﺐ و‬
‫ﺣﺎﻛﻤﻴﺖﻫﺎي ﻗﺮون وﺳﻄﺎي اروﭘﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ "ﺷﻮاﻟﻴﻪﻫﺎي" ﺗﻮﺗﻮن‪ ،‬ﻫﻤﻪ از ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﭘﺪﻳﺪه ﺿﺮﺑﻪﻫﺎي ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ ﺧﻮردهاﻧﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
 ‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٥٧‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭘﺎﻳﻪﮔـﺬاري ﻛـﺮد‪ .‬در آﻏـﺎز‪ ،‬آﻧـﺎن ـ ﻧﻜﺘـﻪاي اﺳﺎﺳـﻲ را‬

‫ﺑﺎز ﻫﻢ ﺗﻜـﺮار ﻣـﻲﻛﻨـﻴﻢ ـ "ﻣﺒـﺎرزان راه آزادي" ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫ﻛــﻪ ﺑــﺮاي ﺟﻨــﮓ ﺑــﺎ ﺷــﻮرويﻫــﺎ از ﻃــﺮف آﻣﺮﻳﻜــﺎ و‬
‫ﺳﻌﻮديﻫﺎ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.7‬‬
‫در ﻣﺠﻤــﻮع ‪ 630‬ﻫــﺰار ﺳــﺮﺑﺎز روﺳــﻲ در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن‬
‫ﺟﻨﮕﻴﺪﻧــﺪ‪ 15 ،‬ﻫــﺰار ﻧﻔــﺮ ﺟــﺎن ﺑﺎﺧﺘﻨــﺪ و ﺗﻌــﺪاد ﺑــﺴﻴﺎر‬
‫ﺑﻴــﺸﺘﺮي ﻣﺠــﺮوح و ﻣﻌﻠــﻮل ﺷــﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻣــﺎه ﻣــﻲ ‪1988‬‬
‫اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﺷﻜـﺴﺖ را رﺳـﻤﺎً ﻗﺒـﻮل ﻛـﺮد‪ ،‬و در ﻃـﻲ‬
‫دورهاي ده ﻣﺎﻫــﻪ ﻧﻴﺮوﻫــﺎﻳﺶ را ﺗﺨﻠﻴــﻪ ﻧﻤــﻮد‪ .‬اﻳــﻦ‬
‫»وﻳﺘﻨﺎم ﺷﻮروي« ﺑـﻮد‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﻘﻮط ﻛﻤﻮﻧﻴـﺴﻢ ﻛﻤـﻚ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري ﻛﺮد‪ ،‬و درﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن ﻧﺘﻴﺠـﻪ اي ﻣﻨﺠـﺮ ﺷـﺪ‬

‫‪7‬‬
‫ﺗﺎﻳﻤﺰ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬از ‪ 28‬ﺗﺎ ‪ 30‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 2001‬ﻳﻚ ﺳﺮي اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد اﻟﻘﺎﻋﺪه‬
‫اراﻳﻪ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد ﺑﻪ ﮔﻴﺘﺲ )‪،(Gates‬‬
‫)‪ ،(From the Shadows‬ﺻﻔﺤﺎت ‪321‬ـ‪319‬؛ ﻧﻴﻮﻳﻮرك ﺗﺎﻳﻤﺰ‪ 21 ،‬دﺳﺎﻣﺒﺮ‪،‬‬
‫‪2001‬؛ و ﺧﺼﻮﺻﺄ ژﻳﻞ ﻛِﭙِﻞ‬
‫‪،‬‬ ‫‪(Jihad,‬‬ ‫)‪Expansion et déclin de l`islamisme‬‬ ‫)‪،(Gilles Kepel‬‬
‫ﭘﺎرﻳﺲ‪ ،2000،‬از ﺻﻔﺤﺎت ‪ 334‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪.‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٥٨‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻛــﻪ ﻳــﻚ دﻫــﺔ ﭘــﻴﺶ از آن اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ آﻧــﺮا دﻗﻴﻘ ـﺎً‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﻫﺎ ﻛﻪ ﺑـﻪ اﻫـﺪاف ﻋﻈـﻴﻢ ﺧـﻮد رﺳـﻴﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺳــﺮﻳﻌﺎً ﭘــﻮل‪ ،‬ﻣﻨــﺎﺑﻊ ﺗﻐﺬﻳــﻪ و ﺗﻮﺟــﻪ ﻋﺎﻟﻴــﺔ ﺧــﻮد را از‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻨﺤـﺮف ﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬رﺋـﻴﺲ ﺳـﺎﺑﻖ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺳـﻴﺎ‬
‫در ﺳــﺎل ‪ 1996‬در ﺧــﺎﻃﺮاﺗﺶ ﻣــﻲﻧﻮﻳــﺴﺪ‪ "،‬اﻳــﻦ ﻳــﻚ‬
‫ﭘﻴــﺮوزي ﻋﻈــﻴﻢ ﺑــﻮد‪ .‬در اﻳــﻦ ﺷــﺮاﻳﻂ اﻓﻐــﺎنﻫــﺎ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﻨـﮓﻫﺎﻳـﺸﺎن ﺑـﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ اداﻣـﻪ دﻫﻨـﺪ‬
‫ـــ و اﺻــﻼً ﺑــﺮاي ﻛــﺴﻲ اﻫﻤﻴــﺖ ﻧﺪاﺷــﺖ‪ "8.‬در ﺳــﺎل‬
‫‪ 1990‬ﻛﻨﮕﺮة آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮ ﻋﻠﻴـﻪ ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ اﻗـﺪام‬
‫ﺑــﻪ ﺗﻮﺳــﻌﺔ ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎت ﻫــﺴﺘﻪاي‪ ،‬ﻣﺠــﺎزاتﻫــﺎﺋﻲ ﺑــﻪ‬
‫ﺗــﺼﻮﻳﺐ رﺳــﺎﻧﺪ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛــﻪ اﻳــﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴــﺖﻫــﺎ ﺑــﺴﻴﺎر‬
‫ﭘﻴﺸﺘﺮ از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد‪.9‬‬

‫‪8‬‬
‫ﮔﻴﺘﺲ‪ ،‬ﺻﻔﺤﺔ ‪.433‬‬
‫‪9‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم اﺻﻠﻲ ﺟﻤﻠﺔ ﻛﻮﻟﻜﻮ را ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮاﻳﻂ راﻫﺒﺮدي‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ درﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻫﻨﺪ ﻫﻤﺴﺎﻳﺔ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﻗﺪرﺗﻲ اﺗﻤﻲ ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﻴﺎران ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬
‫ﺷﻮرويﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻮﺳﻌﺔ ﺟﻨﮓاﻓﺰار اﺗﻤﻲ در ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن از‬
‫ﺟﻬﺖ راﻫﺒﺮدي ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﻘﺸﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺸﻮر در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺮ ﻋﻠﻴﺔ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٥٩‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻳــﻚ ﻣﻴﻠﻴــﻮن اﻓﻐــﺎن در اﻳــﻦ ﺟﻨــﮓ ﺟــﺎن ﺑﺎﺧﺘﻨــﺪ ـ‬

‫ﺑﺮﺧــﻲ از ﺑﻤﺒــﺎرانﻫــﺎ و ﺗﻮﭘﺨﺎﻧــﺔ ﺷــﻮروي‪ ،‬ﺑــﺴﻴﺎري از‬
‫ﮔﺮﺳــﻨﮕﻲ‪ ،‬و دﻳﮕــﺮان در ﻣﻴﺎﻧــﺔ ﺟﻨــﮓ و درﮔﻴــﺮي ـ‬
‫اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن در داﻣــﺎن ﻫــﺮج و ﻣــﺮج رﻫــﺎ ﺷــﺪ‪ .‬ﻗﺒﺎﻳــﻞ و‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎ ﻫﻨﻮز درﮔﻴـﺮ ﺟﻨـﮓ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻴﻠﻴـﻮنﻫـﺎ ﻧﻔـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن ﭘﻨﺎﻫﻨـﺪه ﺷـﺪﻧﺪ و ﺑــﺮ اﺳـﺎس اﻇﻬـﺎرات اﻳــﺮان‪،‬‬
‫دو ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗـﻦ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻛـﺸﻮر ﮔﺮﻳﺨﺘﻨـﺪ‪ .‬ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻫـﺮج و ﻣـﺮج ﭘﺎﻳـﺎن دﻫـﺪ‪ ،‬و در‬
‫ﺧﻠﻖ ﻃﺎﻟﺒﺎن و ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨـﺔ آﻧـﺎن‪ ،‬ﻛـﻪ اﻛﺜـﺮاً از ﻣـﺪارس‬
‫ﻣﺬﻫﺒﻲ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﺑﻴـﺮون آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﻧﻘـﺸﻲ اﺳﺎﺳـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻬــﺪه ﮔﺮﻓــﺖ‪ .‬در ﻣﻴــﺎن دﻳﮕــﺮ ﻣــﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺳــﺎﺧﺘﻤﺎن ﻳــﻚ‬
‫ﺧــﻂ ﻟﻮﻟــﺔ ﮔــﺎز ﻃﺒﻴﻌــﻲ ﻛــﻪ آﺳــﻴﺎي ﻣﺮﻛــﺰي را ﺑــﻪ‬
‫ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ـ ﻛﺸﻮر ﻓﺎﻗـﺪ ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪ ﻣﻨﺒـﻊ اﻧـﺮژي ـ وﺻـﻞ‬
‫ﻣﻲ ﻛـﺮد‪ ،‬ﻧﻴـﺰ ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪ اﺗﺤـﺎد اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن ﺑـﻮد‪ .‬در ﺳـﺎل‬

‫ﺷﻮروي ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ اﻳﻦ ﻧﻘﺶﻫﺎ ـ ﻧﻘﺶﻫﺎي‬
‫ﺟﻨﮓ ﺳﺮد ـ ﻫﻤﻪ ﺑﺮآب ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﺔ اﻳﻦ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ دﻳﮕﺮ‬
‫از ﺗﺄﺋﻴﺪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮد‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٦٠‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫‪ 1996‬ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑـﺮ اﻛﺜـﺮ ﻣﻨـﺎﻃﻖ اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن ﺣـﺎﻛﻢ ﺷـﺪﻧﺪ‬

‫و ﻇﺎﻫﺮاً ﻧﻈﻢ را در ﻛﺸﻮر ﺑﺮﻗـﺮار ﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ دﻟﻴﻠـﻲ ﺑـﺮ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ اﻓﻐﺎنﻫـﺎ از آﻧـﺎن ﺑـﻮد؛ وﻟـﻲ ﻧـﻮﻋﻲ ﺑﻨﻴـﺎدﮔﺮاﺋﻲ‬
‫ﺧــﺸﻦ و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞاﻧﻌﻄــﺎف اﺳــﻼﻣﻲ ﻛــﻪ ﺟﻬــﺎن را ﻧﻴــﺰ‬
‫ﻣﺘﺤﻴﺮ ﻛﺮد ﺑﺮ ﻛﺸﻮر ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻠﻪاي ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳـﺖ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺑـﺮاي ﺷـﻮرويﻫـﺎ‬
‫ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻫﻮﻟﻨـﺎك داﻣـﺎن ﺧـﻮدش را‬
‫ﻧﻴﺰ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺎدﺛـﻪ ﻳﻜﺒـﺎر دﻳﮕـﺮ ﺛﺎﺑـﺖ ﻛـﺮد‪ ،‬زﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺟﻨﮓ آﻏـﺎز ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﻫـﻴﭻ ﻛـﺲ ﺑﺎزﺗـﺎب و ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫آﻧﺮا ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﻛﻨـﺪ و اﻳﻨﻜـﻪ ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧـﻪﺗـﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺴﻴﺮي ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻠـﺖ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻃـﻲ ﻛﻨـﺪ ـ اﻣـﺮي ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴﺎن ﻣـﻲﺷـﻮد ـ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫از دﺧﺎﻟﺖ در اﻣﻮر دﻳﮕﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺬر ﻛﺮد‪.‬‬

‫اﺗﺤﺎدﻫﺎ و اﺗﻔﺎقﻫﺎ ‪ :‬ﺑﻼﺗﻜﻠﻴﻔﻲآﻣﺮﻳﻜﺎ‬

‫در ﺳــﺎل ‪ 1999‬ﺟﻨــﮓ ﻛﻮﺳــﻮو ﺑــﻪ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ‬
‫درﺳــﻲ داد ﻛــﻪ اﺻــﻼً ﺗﻤﺎﻳــﻞ ﺑــﻪ ﺗﻜــﺮار آن ﻧــﺪارد‪.‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٦١‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑــﺴﻴﺎري ﻣــﺴﺎﺋﻞ از ﻛﻨﺘــﺮل ﺧــﺎرج ﺷــﺪ‪ ،‬و ﺣــﻮادث‬

‫ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ ﺑــﺴﻴﺎر اﺗﻔــﺎق اﻓﺘــﺎد‪ .‬ﭘﺮزﻳــﺪﻧﺖ‬
‫ﻛﻠﻴﻨــﺘﻦ ﻓﻜــﺮ ﻣــﻲﻛــﺮد زﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ ﻣﻴﻠﻮﺳــﻮﻳﭻ‪ 10‬اﺗﺤــﺎد‬
‫ﻧﻈــﺎﻣﻲ را ﻣــﺸﺎﻫﺪه ﻛﻨــﺪ‪" ،‬ﺑﻤﺒــﺎرانﻫــﺎ ﻳــﻚ ﻳــﺎ دو روز‬
‫ﺑﻴــﺸﺘﺮ ﺑــﻪ ﻃــﻮل ﻧﺨﻮاﻫــﺪ اﻧﺠﺎﻣﻴــﺪ‪ "11‬ﺣﻤﻠــﺔ ﻫــﻮاﺋﻲ‬
‫ﻫﻔﺘــﺎد وﻫــﺸﺖ روز ﻃــﻮل ﻛــﺸﻴﺪ‪ .‬ﺟــﻮاب ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﺑــﻪ‬
‫ﺟﻨﮕــﻲ ﻛــﻪ ﻫــﺮ ﻟﺤﻈــﻪ از ﭘﻴﭽﻴــﺪﮔﻲ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﺑﻴــﺸﺘﺮي‬
‫ﺑﺮﺧــﻮردار ﻣــﻲﺷــﺪ ﻓﻘــﻂ ﺑــﻪ ﻛــﺎرﮔﻴﺮي ﻓﻨــﺎوري ﺑــﺎﻻي‬
‫ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎﺗﻲ و ﻗــﺪرت آﺗــﺶ ﺑــﻲﻣﺤﺎﺑــﺎ ﺑــﻮد‪ .‬ﺑــﺎ وﺟــﻮد‬
‫اﻳﻦ ﻛـﻪ از ﺳـﺎل ‪ ،1945‬اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ در دو ﺟﻨـﮓ از‬
‫ﺑﻠﻨﺪﭘﺮوازاﻧــﻪﺗــﺮﻳﻦ ﺟﻨــﮓﻫــﺎﻳﺶ از دﺷــﻤﻨﺎﻧﻲ ﺷﻜــﺴﺖ‬
‫ﺧــﻮرده ﺑــﻮد ﻛــﻪ درك ﻛــﺮده ﺑﻮدﻧــﺪ ﭼﮕﻮﻧــﻪ از ﻃﺮﻳــﻖ‬
‫ﻋﺪم ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﻤﺒـﺎران و ﻓﻨـﺎوري ﺑـﺎﻻي ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬
‫او را ﺑﻲ اﺛﺮ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻗـﺪرت آﺗـﺶ در ﻣﻴـﺎن‬
‫ﻫﻤﺔ ﺳـﺮدﻣﺪاران آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺑـﻪ ﭼـﺸﻢ ﻣـﻲﺧـﻮرد‪ .‬ﻗـﺪرت‬

‫‪(Slobodan Milosevic) 10‬‬

‫‪ 11‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﭘﺮزﻳﺪﻧﺖ‪ 25 ،‬ژوﺋﻦ ‪. 1999‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٦٢‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﺳـــﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﻫـــﻮاﺋﻲ ـ ب‪ 52‬ﻫـــﺎ و ب ‪ 1‬ﻫـــﺎ‪ ،‬در‬

‫ﻣﺴﻴﺮي ﺑﻪ ﻛﺎر اﻓﺘﺎدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﻧﻤـﻲ ﺑﺎﻳـﺴﺖ ﻗـﺮار ﮔﻴﺮﻧـﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻤﺒــﺎرانﻫــﺎ‪ ،‬ﺑــﺴﻴﺎري از ﻣــﺮدم را ﺻــﺮﻓﺎً ﺑــﻪ دﻟﻴــﻞ‬
‫وﻃﻦﭘﺮﺳﺘﻲ ﺑـﺎ ﻣﻴﻠﻮﺳـﻮﻳﭻ ﻣﺘﺤـﺪ ﻛـﺮد‪ .‬رزمآراﺋـﻲﻫـﺎي‬
‫ﻫــﻮاﺋﻲ ﻣﻌﻤــﻮﻻً ﺑــﺎ ﺑــﻲدﻗﺘــﻲ ﺗــﻮأم ﺑــﻮد و ﺑــﺴﻴﺎري‬
‫ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﺑﻲﮔﻨﺎه را ﺑﻪ ﻛﺸﺘﻦ داد‪.‬‬
‫ﺟﻨــﮓ ﻛﻮﺳــﻮو ـ اوﻟــﻴﻦ ﺟﻨــﮓ واﻗﻌــﻲ ﺳــﺎزﻣﺎن ﻧﺎﺗﻮــ‬
‫آﻧﺮا از ﻳﻚ اﺗﺤـﺎد ﺻـﺮف ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﻪ اﺗﺤـﺎد ﺷـﻮروي ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻮﻋﻲ ﺗـﺸﻜﻴﻼت ﻣﻬـﺎﺟﻢ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﻛـﺮد‪ .‬و در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ‪،‬‬
‫ﺑـــﻴﺶ از ﻫـــﺮ زﻣـــﺎن‪ ،‬اﻳـــﻦ ﻧـــﺎﺗﻮي »ﺟﺪﻳـــﺪ«‬
‫ﺑﻠﻨــﺪﭘﺮوازيﻫــﺎي اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ را ﺑــﻪ درون اروﭘــﺎي‬
‫ﺷــﺮﻗﻲ ﻣــﻲﻛــﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑــﻪ ﻧﻴــﺎزي وﻗــﺖﮔﻴــﺮ و ﻣــﺴﺘﺄﺻﻞ‬
‫ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮاي ﻣـﺸﺎوره و اﻳﺠـﺎد ﺗﻮاﻓـﻖ ﻣﻴـﺎن ‪ 19‬ﻋـﻀﻮ در‬
‫ﻣﻮرد ﺳﺌﻮاﻻﺗﻲ ﺑﻲﺷـﻤﺎر‪ ،‬ﺧـﺼﻮﺻﺎً اﻫـﺪاف ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ‪،‬‬
‫اﺣﺘﻴﺎج داﺷﺖ‪ .‬ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ ﺑﻌـﺪﻫﺎ از ﻃـﺮف ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺄﺋﻴﺪ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‪" ،‬رﺳـﻴﺪن ﺑـﻪ ﺗﻮاﻓـﻖ ﻣﻴـﺎن ‪19‬‬
‫ﻛــﺸﻮر دﻣﻜﺮاﺗﻴــﻚ ﻛــﺎر ﺳــﺎدهاي ﻧﻴــﺴﺖ و ﻓﻘــﻂ از‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٦٣‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺤﺚ و ﻣـﺼﺎﻟﺤﻪ اﻣﻜـﺎن ﭘـﺬﻳﺮ اﺳـﺖ‪ "12.‬رﻫﺒـﺮان‬

‫ﺳﻴﺎﺳــﻲ و ﻧﻈــﺎﻣﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﻪ اﻳــﻦ ﻧﺘﻴﺠــﻪ رﺳــﻴﺪﻧﺪ ﻛــﻪ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻫﺮﮔﺰ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻗـﺪم ﺑـﻪ ﻣﻴـﺪان ﺟﻨـﮓ ﻧﮕﺬارﻧـﺪ ـ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﻧﺎﺗﻮ ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ ﻫـﻢ اﻳﻨـﻚ ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﺑـﻲاﻫﻤﻴـﺖﺗـﺮي در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰيﻫـﺎي‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ آﻧـﺎن ﭘﻴـﺪا ﻛـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ دﻻﻳﻠـﻲ‬
‫ﻋﻤﻠﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮ ﺑﺴﻴﺎر ﮔـﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘـﻪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑـﺎ اﻳـﻦ وﺟـﻮد‬
‫ﺑﺮاي آﻣﺮﻳﻜﺎ از اﻫﻤﻴـﺖ زﻳـﺎدي ﺑﺮﺧـﻮردار ﻧﻴـﺴﺖ‪ .‬ﻧـﺎﺗﻮ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺎﺷﻴﻪ راﻧـﺪه ﺷـﺪه‪ ،‬و آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻓﻘـﻂ زﻣـﺎﻧﻲ آﻧـﺮا ﺑـﻪ‬
‫ﻛــﺎر ﺧﻮاﻫــﺪ ﮔﺮﻓــﺖ ﻛــﻪ ﺻــﺮﻓﺎً ﻣــﻨﻌﻜﺲ ﻛﻨﻨــﺪة‬
‫ﻧﻘﻄﻪﻧﻈﺮﻫـﺎي ﺧـﻮد او ﺑﺎﺷـﺪ ـ ﭘﺪﻳـﺪهاي ﻛـﻪ ﻣـﺴﻠﻤﺎً در‬
‫ﻣﻮرد اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺻﺤﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﻧﺒـﻮد‪ ،‬ﻛـﻪ ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺧـــﻮد در زﻳـــﺮ ﻓـــﺸﺎر ﻣﺨﺎﻟﻔـــﺖﻫـــﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻛـــﻪ از‬

‫‪ 12‬ﮔﺰارش ﺧﺒﺮي ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن‪(Report to Congress, Kosovo / ،‬‬

‫)‪ 31 ، Opertation Allied Force After - Action Report‬ژاﻧﻮﻳﻪ‬
‫‪ ،2000‬ﺻﻔﺤﺔ ‪.5‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٦٤‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺗــﺼﻤﻴﻢﮔﻴــﺮيﻫــﺎي رزمآراﺋــﻲ ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺗــﺎ ﻣﻮﺿــﻮﻋﺎت‬

‫اﺳﺎﺳﻲ ﻫﻤﭽﻮن درﮔﻴـﺮ ﺷـﺪن اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ در ﺑﺤـﺮان‬
‫ﺑﺎﻟﻜــﺎن‪ ،‬در اﻳــﻦ ﻫﻨﮕــﺎم ﺧُــﺮد ﺷــﺪه ﺑــﻮد‪ .‬ﺑــﺴﻴﺎري از‬
‫ژﻧﺮالﻫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛـﻪ ﺧﻠـﻴﺞﻓـﺎرس و ﻛـﺮه‪ ،‬ﻣﻨـﺎﻃﻘﻲ‬
‫ﻛـﻪ در آن ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻣـﺆﺛﺮﺗﺮي وارد ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺷــﺪ‪ ،‬از ﺳــﺮﮔﺮم ﺷــﺪن در ﺑﺤــﺮان ﻳﻮﮔــﺴﻼوي اﻫﻤﻴــﺖ‬
‫ﺑﻴـــﺸﺘﺮي دارﻧـــﺪ‪ .‬وﻟـــﻲ آﻧﭽـــﻪ اﺑـــﺮاز ﻧﻤـــﻲﻛﺮدﻧـــﺪ‬
‫واﺑــﺴﺘﮕﻲﺷــﺎن ﺑــﻪ ﻧﻘــﺸﻪﻫــﺎي ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﺑــﻮد‪ ،‬و اﻳﻨﻜــﻪ‬
‫اﻣــﻮر ﺳﻴﺎﺳــﻲ اﺻــﻮﻻً ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ اﺳــﺖ‪،‬‬
‫وﻃﺮحرﻳﺰيﻫﺎي آﻧﺎن از ﭘﺎﻳﻪ و اﺳﺎس ﺑﻲﻣﻌﻨﺎ‪.‬‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﺪون ﺣــﻀﻮر دﺳــﺖ و ﭘــﺎﮔﻴﺮ ﻧــﺎﺗﻮ ﺑــﺮ‬
‫ﻋﻠﻴــﻪ ﻃﺎﻟﺒــﺎن در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن وارد ﺟﻨــﮓ ﺷــﺪ‪ ،‬و ﺑــﺎ‬
‫وﺟـﻮد آﻧﻜـﻪ ﺑـﺴﻴﺎري از اﻋـﻀﺎء ﺑـﺮاي ﺷـﺮﻛﺖ در اﻳــﻦ‬
‫ﻋﻤﻠﻴــﺎت از ﺧــﻮد ﺗﻤﺎﻳــﻞ ﻧــﺸﺎدن دادﻧــﺪ از ﺷــﺮﻛﺖ در‬
‫آن ﻣﺤـــﺮوم ﻣﺎﻧﺪﻧـــﺪ‪ ،‬و ﻧﺎرﺿـــﺎﻳﺘﻲ ﺧـــﻮد را اﺑـــﺮاز‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آﻟﻤﺎن و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑـﻪ ﺷـﺪت ﺑـﺎ دادن ﭼـﻚ ﺳـﻔﻴﺪ‬
‫اﻣــﻀﺎء ﺑــﻪ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﺮاي ﺟﻨــﮓ در دﻳﮕــﺮ ﻣﻨــﺎﻃﻖ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٦٥‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﺨﺎﻟﻔــﺖ ﻛﺮدﻧــﺪ‪ .‬ﺑــﺮاي واﺷــﻨﮕﺘﻦ‪ ،‬اﻣــﺮوز »ﻣﺘﺤــﺪ« ﺑــﻪ‬

‫ﻣﻌﻨــﺎي »ﻣﺤــﺪودﻳﺖ« اﺳــﺖ‪ ،‬و ﭘــﺲ از ﺟﻨــﮓ ﻛﻮﺳــﻮو‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪ ﻛـﻪ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﺗﻌـﺪاد ﻣﺘﺤـﺪاﻧﺶ ﻛﻤﺘـﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻨـﻮز ﻧﻴـﺰ ﺗﻤﺎﻳـﻞ ﺑـﻪ آﻧـﺎن‬
‫ﻧــﺸﺎن ﻣــﻲدﻫــﺪ‪ ،‬وﻟــﻲ ﺻــﺮﻓﺎً ﺑــﺮاي اﻋﻤــﺎل ﻛﻨﺘــﺮل ﺑــﺮ‬
‫ﻣﻠــﺖﻫــﺎي دﻳﮕ ـﺮ اﺳــﺖ‪ .‬آﻣﺮﻳﻜــﺎ در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺑــﺮاي‬
‫ﻣﺘﺤــﺪان اروﭘــﺎﺋﻲ ﺧــﻮد ﻓﻘــﻂ ﻣــﺸﺨﺺ ﻛــﺮد ﻛــﻪ ﭼــﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ـ و ﻳﺎ ﭼﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ـ اﻧﺠـﺎم دﻫﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﺮ ﭘﺎﻳـﺔ‬
‫اﻳﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺴﺖ!‬
‫اﻧﮕﻴــﺰة اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ در ﻫﻨﮕــﺎم ورود ﺑــﻪ ﺟﻨــﮓ‬
‫ﻳﻮﮔﺴﻼوي ﺻـﺮﻓﺎً ﺑﻠﻨـﺪﭘﺮوازي ﺑـﺮاي اﻋﻤـﺎل ﺳـﺮﻛﺮدﮔﻲ‬
‫ﺑــﺮ ﻳــﻚ ﻧــﺎﺗﻮي »ﺟﺪﻳ ـﺪ« ﻧﺒــﻮد‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﻪ ﺻــﻮرت‬
‫وﻳـــﮋهاي "اﻋﺘﺒـــﺎري" ﺑـــﺮاي ﻗـــﺪرت ﻧﻈـــﺎﻣﻲ ﺧـــﻮد‬
‫ﺟـﺴﺘﺠﻮ ﻣـﻲﻛـﺮد‪ .‬اﻳـﻦ وﺳﻮﺳـﺔ ﻣـﺪاوم در ﺟــﺴﺘﺠﻮي‬
‫"اﻋﺘﺒــﺎر" ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﺑــﺮاي اروﭘﺎﺋﻴــﺎن در ﺟﻨــﮓﻫــﺎي‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺷـﺪهاي ﻛـﻪ ﻣﻨـﺎﻓﻊ آﻧـﺎن را در ﻧﻈـﺮ ﻧﻤـﻲﮔﻴـﺮد‪،‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎر دﺳﺖ و ﭘـﺎﮔﻴﺮ ﺷـﻮد‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﺧـﻼف آﻧـﺎن‪،‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٦٦‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺗﻨﻬــﺎ ﺧﻄــﺮي ﻛــﻪ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ را ﺗﻬﺪﻳــﺪ ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‬

‫ﻣﺤــﺪودﻳﺖﻫــﺎي ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎﺗﻲ و ﺑﺎزﺗــﺎبﻫــﺎي ﺷﻜــﺴﺖ و‬
‫ﻳﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺴﺎوي در ﻧﺒـﺮد اﺳـﺖ‪ .‬ﭼﻨـﻴﻦ اﺳـﺘﺪﻻلﻫـﺎﺋﻲ‬
‫اﻫﻤﻴﺖ اﻫﺪاف اﺳﺎﺳـﻲ ﺳﻴﺎﺳـﻲ دﺧﺎﻟـﺖ ﻫـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ او‬
‫را ﺑــﻪ ﻣﺮﺗﺒــﺔ ﺛﺎﻧﻮﻳــﻪ ﺗﻘﻠﻴــﻞ ﻣــﻲدﻫــﺪ‪ ،‬وﺣﺘــﻲ ﺷــﺎﻳﺪ ﺑــﻪ‬
‫دﺳـــﺖ ﻓﺮاﻣﻮﺷـــﻲ ﺑـــﺴﭙﺎرد‪ .‬در اﻳـــﻦ روﻧـــﺪ ﺗﻜﻴـــﺔ‬
‫روزاﻓــﺰون آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﻪ ﻗــﺪرت ﻫــﻮاﺋﻲ ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻨـﺎب ﺑﻤﺒـﺎران اﻫـﺪاف ﻏﻴﺮﻧﻈـﺎﻣﻲ و ﻣـﺮدم را‬
‫ﺷــﺎﻣﻞ ﻣــﻲﺷــﻮد‪ .‬در ﻫــﻴﭻ دورهاي آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﺎ اﻳــﻦ‬
‫آﮔـــﺎﻫﻲ از ﻣـــﺪت زﻣـــﺎن ﻻزم‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴـــﺰات‪ ،‬و ﻫﺰﻳﻨـــﺔ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻫﻮﻟﻨﺎﻛﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﭘﺮداﺧـﺖ ﻛﻨـﺪ و ﻳـﺎ از دﻳﮕـﺮان‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﭘﺮداﺧـﺖ ﻛـﺮدن آن را داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬وارد ﺟﻨـﮓ‬
‫ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ زﻣﺎﻧﻲ ﻛـﻪ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻗﻴﻤـﺖ‬
‫ﻣﺘﺰﻟﺰل ﻛـﺮدن ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻣـﺴﻠﺢ ﻛـﺮدن و ﺣﻤﺎﻳـﺖ‬
‫از "ارﺗــﺶ آزاديﺑﺨــﺶ ﻛﻮﺳــﻮو‪ "13‬ـ ﻣــﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻲ‬

‫‪(Kosovo Liberation Army) 13‬‬

‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٦٧‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺧﺸﻜﻪﻓﻜﺮ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑـﺎ ﺑـﻦﻻدن رواﺑـﻂ ﺗﻨﮕـﺎﺗﻨﮕﻲ داﺷـﺘﻨﺪ و‬

‫وزارت اﻣـــﻮر ﺧﺎرﺟـــﻪ در ﺳـــﺎل ‪ 1998‬آﻧـــﺎن را در‬
‫ﻓﻬﺮﺳــﺖ ﮔــﺮوهﻫــﺎي ﺗﺮورﻳــﺴﺘﻲ ﺟــﺎي داده ﺑــﻮد‪ ،‬ﺑــﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ در آﻣﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷـﻴﻮة ﻋﻤـﻞ در ﺑﻮﺳـﻨﻲ‪ ،‬ﻋﻠـﻲرﻏـﻢ‬
‫ﺑﺮﺧــﻲ ﻧﺎرﺿــﺎﻳﺘﻲﻫــﺎ در واﺷــﻨﮕﺘﻦ در ﺑــﺎرة اﻳﻨﮕﻮﻧــﻪ‬
‫"ازدواجﻫﺎي ﻣـﺼﻠﺤﺘﻲ"‪ ،‬از ﺳـﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﺷـﻴﻮة‬
‫ﺑﺮﺧــﻮرد‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠــﺔ ﻣﻨﻄﻘــﻲ ﺟــﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛــﺮدن ﺣــﺼﻮل‬
‫ﻧﺘــﺎﻳﺞ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﻛــﻪ ﻋﻤ ـﻼً ﺑــﺎ ﺻــﻠﺢ ﭘﺎﻳــﺪار ﺑــﻪ ﻣﺮاﺗــﺐ‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﭘﻴـﺮوزي ﺳـﺮﻳﻊ و ﻧـﺎﺑﻮدي‬
‫اﻫﺪاف ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﺑـﻮد‪ .‬اﻳـﻦ ﺷـﻴﻮة ﻋﻤـﻞ در ﻫﻤﻜـﺎري ﺑـﺎ‬
‫ﻋﻨﺎﺻــﺮ ﺑــﺴﻴﺎر ﻣــﺴﺌﻠﻪآﻓــﺮﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳــﻲ و ﻓﺮوﺷــﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ در اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن ﻧﻴـﺰ در ﺣـﺎل‬
‫از ﺳﺮﮔﻴﺮي اﺳﺖ‪.14‬‬

‫‪ 14‬در اﻳﻦ ُﻣﻘﺎم ﺷﺎﻳﺪ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺮدن اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ در‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب اﺳﺘﻌﻤﺎري ـ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ آﻣﺮﻳﻜﺎ از آن ﻧﻮع اﺳﺖ ـ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ دردﻧﺎﻛﻲ ﺑﻪ دور ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻗﺘﺼﺎدي ﺟﻨﮓ وﻳﺘﻨﺎم‪ :‬ﻓﺮوش‬
‫و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر‪ ،‬آدم دزدي‪ ،‬ﻓﺤﺸﺎء و دﻳﮕﺮ "ﻣﻈﺎﻫﺮ" ﺟﻨﮓ اﺳﺘﻌﻤﺎري را‬
‫اﻣﺮوز‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ ﺟﻨﮓ در ﻣﻨﻄﻘﺔ آﺳﻴﺎي ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﻲ از‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٦٨‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺟﻨﮓ در ﻳﻮﮔـﺴﻼوي ﻣـﺴﺌﻠﺔ ﺑـﻲﺟـﻮابﻣﺎﻧـﺪه و ﺑـﺎﻟﻘﻮه‬

‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﺰﻟـﺰل ﻛﻨﻨـﺪة رواﺑـﻂ آﻳﻨـﺪه روﺳـﻴﻪ ﺑـﺎ اروﭘـﺎ را‬
‫دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺳـﻄﺢ آورد‪ .‬در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﻧـﺎﺗﻮ ﺗﻮاﻓـﻖ ﻛـﺮده‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﮔـﺴﺘﺮش ﺧـﻮد را ﺗـﺎ ﺳـﺎل ‪ 2002‬ﻣﺘﻮﻗـﻒ ﻛﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛـﻪ اﺳـﻠﻮاﻧﻲ‪ ،‬روﻣـﺎﻧﻲ‪ ،‬و ﺑﻠﻐﺎرﺳـﺘﺎن ﻛـﻪ‬
‫در اﻳـﻦ درﮔﻴـﺮي ﻣﺘﺤـﺪان ﺑــﺴﻴﺎر ﻛﺎرﺳـﺎزي ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑــﻪ‬
‫ﻧﺎﺗﻮ راه ﻳﺎﺑﻨـﺪ ـ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﺗﻬﺪﻳـﺪ واﻗﻌـﻲ ﻳـﻚ ﻛﻤﺮﺑﻨـﺪ‬
‫اﻣﻨﻴﺘــﻲ در ﻣﺮزﻫــﺎي روﺳــﻴﻪ و ﺗﺠﺪﻳــﺪ ﻧﻈــﺮ در اﺻــﻮل‬
‫راﻫﺒــﺮدي اروﭘــﺎ‪ 11 .‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑــﻪ ﻇــﺎﻫﺮ در رواﺑــﻂ‬
‫روﺳﻴﻪـآﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻛﻠـﻲ ﺗﻐﻴﻴـﺮي اﻳﺠـﺎد ﻛـﺮد‪ ،‬ﭼـﺮا‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﻜـﺎري روﺳـﻴﻪ در ﺗـﻼشﻫـﺎي ﺟﻨﮕـﻲ از اﻫﻤﻴـﺖ‬
‫ﺑﺮﺧــﻮردار ﺷــﺪ‪ .‬وﻟــﻲ ﺑــﻪ ﻣﺤــﺾ آﻧﻜــﻪ اﻧﮕﻴــﺰهﻫــﺎي‬
‫واﺷﻨﮕﺘﻦ از ﻣﻴـﺎن رﻓـﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧـﻮرد ﻧـﺴﺒﺘﺎً ﻣـﺼﺎﻟﺤﻪآﻣﻴـﺰ‬
‫او ﻧﻴــﺰ ﺑــﻪ ﻫﻤــﻴﻦ ﺻــﻮرت ـ و در وراي آن ﻗــﺮارداد‬

‫ﻧﻈﺮ ﺑﮕﺬراﻧﻴﻢ‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻜﺘﺔ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺗﻌﺠﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻮﻟﻜﻮ از‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺑﺮاز ﻣﻲﻛﻨﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٦٩‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻮﺷﻜﻲ ‪ 1972‬ﺑـﺎ روﺳـﻴﻪ ـ رﻧـﮓ ﺑﺎﺧـﺖ‪ .15‬در ﻫﻤـﻴﻦ‬

‫اﺣــﻮال‪ ،‬ﻧــﺎﺗﻮ ﺳــﺮدرﮔﻢ اﺳــﺖ و در ﻣــﻮرد ﺑﺮﺧــﻮرد ﺑــﺎ‬
‫روﺳــﻴﻪ دﭼــﺎر ﭼﻨــﺪ دﺳــﺘﮕﻲ ـ اﻧﮕﻴــﺰهاي ﺑﻬﺘــﺮ ﺑــﺮاي‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﻛــﻪ اﻳــﻦ اﺗﺤﺎدﻳــﻪ را ﺑــﻪ ﺗــﺸﻜﻴﻼﺗﻲ‬
‫ﺗــﺸﺮﻳﻔﺎﺗﻲ و ﻓﺎﻗــﺪ ﻫﺮﮔﻮﻧــﻪ ﻧﻘــﺶ ﺗﻌﻴــﻴﻦﻛﻨﻨــﺪه ﺗﺒــﺪﻳﻞ‬
‫ﻛﻨــﺪ‪ .‬ﺳﻴﺎﺳــﺘﮕﺬاريﻫــﺎﺋﻲ ﻛــﻪ ﺑــﻪ روﺳــﻴﻪ ﺗﺤﻤﻴــﻞ‬
‫ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﺑــﺪون آﻧﻜـﻪ ﺗﻤـﺎﻳﻠﻲ داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ دﻟﻴــﻞ‬

‫‪15‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1972‬ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣﻪاي ﻣﻴﺎن روﺳﻴﻪ و آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ اﻣﻀﺎء رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﺪف‬
‫آن ﻣﺤﺪود ﻛﺮدن ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﻫﺴﺘﻪاي‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻣﻮﺷﻜﻬﺎي ﻫﺴﺘﻪاي ﻗﺎره ﭘﻴﻤﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻗﺮارداد ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺖ و ﻇﺮاﻳﻒ زﻳﺎدي دارد وﻟﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﻫﺮ دو ﻛﺸﻮر ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ دو ﻣﻨﻄﻘﺔ ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫را ﺑﻪ ﻣﻮﺷﻚﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي ﻗﺎرهﭘﻴﻤﺎ ﻣﺠﻬﺰ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﻄﻘﺔ اول ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺑﻮد‬
‫وﻣﻨﻄﻘﺔ دﻳﮕﺮ ﭘﺎﻳﮕﺎه ﭘﺮﺗﺎب اﻳﻦ ﻣﻮﺷﻚﻫﺎ‪ .‬و‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪام از ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫‪ 100‬ﻣﻮﺷﻚ دﻓﺎﻋﻲ و ‪ 100‬ﭘﺎﻳﮕﺎه ﭘﺮﺗﺎب ﻣﻮﺷﻚ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺖﻫﺎﺋﻲ‬
‫ﺑﺮاي رادارﻫﺎ در ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣﻪﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻫﺮ دو ﻛﺸﻮر‬
‫ﻗﺒﻮل ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ از دﺳﺖ زدن ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ آزﻣﺎﻳﺸﺎت ﺟﻬﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﺮاي ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻣﻮﺷﻚ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻤﺰﻣﺎن‪ ،‬و ﻳﺎ ﻣﻮﺷﻚﻫﺎﺋﻲ ﺑﺎ ﻛﻼﻫﻚﻫﺎي ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ‬
‫ﺧﻮدداري ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮرد آﺧﺮ از اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎري ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ روﺳﻴﻪ در‬
‫ﺟﻮاب ﺑﻪ ﻃﺮح ﺳﭙﺮ دﻓﺎﻋﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ) ﻛﻪ ﻣﻠﻐﻲ ﺷﺪن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣﺔ‪1972‬‬
‫را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮاﻫﺪ آورد( ﻣﺴﺌﻠﺔ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮﺷﻜﻬﺎﺋﻲ ﺑﺎ ﻛﻼﻫﻚﻫﺎي ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ را‬
‫ﻣﻄﺮح ﻛﺮده ﻛﻪ ﻋﻤﻼً ﺑﺮﺗﺮي ﻓﻨﺎوري ﺳﭙﺮ دﻓﺎﻋﻲ را ﺑﻪ زﻳﺮ ﺳﺌﻮال ﻣﻲﺑﺮد‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٧٠‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣــﺸﻜﻼت اﻗﺘــﺼﺎدي ﭘﺬﻳﺮﻓﺘــﻪ ﻣــﻲﺷــﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟــﻲ در ﻫــﺮ‬

‫ﺣﺎل روﺳﻴﻪ ﻫﻨﻮز ﻳﻚ اﺑﺮﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧﺪه‪.‬‬
‫ﺟﻨــﮓ ﻛﻮﺳــﻮو ﻣــﺴﺌﻠﺔ ﭘﺮاﻫﻤﻴــﺖ و ﻧﮕــﺮان ﻛﻨﻨــﺪة‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر آﻳﻨﺪة ﻧﻈـﺎﻣﻲ اروﭘـﺎ‪ ،‬ﺧـﺼﻮﺻﺎً ﻧﻘـﺶ آﻟﻤـﺎن در‬
‫اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر را ﺑـﻪ اوج ﺧـﻮد رﺳـﺎﻧﺪ‪ .‬ﻓﻬﺮﺳـﺘﻲ ﻃـﻮﻻﻧﻲ‬
‫از ﻋﻤﺪمﺗﻮاﻓﻖﻫـﺎي واﺷـﻨﮕﺘﻦ و ﻫـﻢﭘﻴﻤﺎﻧـﺎن ﻇـﺎﻫﺮي او‬
‫در اروﭘــﺎ ﻣــﻲﺗــﻮان اراﻳــﻪ داد‪ :‬ﺑــﻪ ﻃــﻮر ﻣﺜــﺎل‪ ،‬اﻳﻨﻜــﻪ‬
‫ﭘــﺮوژة ﮔــﺴﺘﺮش ﻧﻴــﺮوي ﻧﻈــﺎﻣﻲ اﺗﺤﺎدﻳــﺔ اروﭘــﺎ ـ ﻛــﻪ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﻛـﻼم از آن دﻓـﺎع ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ـ ﻣـﺴﺘﻘﻞ از ﻧـﺎﺗﻮ‬
‫)و وﺗﻮي آﻣﺮﻳﻜﺎ!( ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻳـﺎ ﻧـﻪ؟ و ﻳـﺎ ﻋـﺪم ﺗﻤﺎﻳـﻞ‬
‫اروﭘﺎ ﺑﻪ ﺳﻴـﺴﺘﻢ دﻓـﺎع ﻣﻮﺷـﻜﻲ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑـﺴﻴﺎري ﻛـﺸﻮرﻫﺎ‬
‫در اﺑﺘﺪاي ﺳﺎل ‪ 1999‬آﻧـﺮا ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻧﻤﻮﻧـﻪاي ﻣﺨـﺮب‬
‫از "ﻳــﻚﺟﺎﻧﺒــﻪﮔﺮاﺋــﻲ" روزاﻓــﺰون واﺷــﻨﮕﺘﻦ ﺑــﻪ ﺷــﻤﺎر‬
‫آوردﻧﺪ‪ .‬ﻃﺮاﺣـﻲ ﺳـﭙﺮ دﻓـﺎﻋﻲ ﻣﻮﺷـﻜﻲ و رد ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣـﺔ‬
‫آزﻣﺎﻳــﺸﺎت اﺗﻤــﻲ از ﻃــﺮف ﺳــﻨﺎي آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﺴﻴﺎري از‬
‫دول ﻣﻌﺘﺒــﺮ اروﭘــﺎ را ﺑــﻪ اﻳــﻦ ﻧﺘﻴﺠــﻪﮔﻴــﺮي رﺳــﺎﻧﺪ ﻛــﻪ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺧﻮاﺳـﺘﺎر ﻛﻨﺘـﺮل ﺗـﺴﻠﻴﺤﺎت ﻧﻴـﺴﺖ ـ و ﺑﺮﺗـﺮي‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٧١‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭼﺸﻢ ﮔﻴﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ را ﺗـﺮﺟﻴﺢ ﻣـﻲ دﻫـﺪ‪ .‬دوﻟـﺖ ﻛﻠﻴﻨـﺘﻦ در‬

‫ﻫﻤﺎن اﻳﺎم ﺗﺬﻛﺮ داده ﺑـﻮد ﻛـﻪ اﮔـﺮ اروﭘـﺎ ﺑﺤـﺚ و ﺟـﺪل‬
‫ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن و ﺑﻲﻧﻬﺎﻳـﺖ وﺳـﻴﻊ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ اﺗﻤـﺎم رﺳـﺎﻧﺪ و‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً در زﻣﻴﻨﺔ ﭘﺎﻳﻪﮔـﺬاري ﻳـﻚ ﻧﻴـﺮوي ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻣـﻮازي‬
‫و ﻧﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﻧـﺎﺗﻮ ﮔـﺎم ﺑـﺮدارد‪" ،‬ﻧـﺎﺗﻮ ﻳـﻚ ﻋﺘﻴﻘـﻪ‬
‫ﺑﻴﺶﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد‪ "16.‬دوﻟـﺖ ﺑـﻮش دﻗﻴﻘـﺎً ﻫﻤـﻴﻦ ﻣﻮﺿـﻊ‬
‫را اﺗﺨﺎذ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻟﻤــﺎن ﻣﻌﻤــﺎي اﺻــﻠﻲ اﻳــﻦ ﻣﻌــﻀﻞ اﺳــﺖ‪ ،‬و در ﻣــﻮرد‬
‫ﻧﻘﺶ ﻧﻈﺎﻣﻲ آﻳﻨﺪة ﺧـﻮد دﭼـﺎر ﺳـﺮدرﮔﻤﻲ اﺳـﺖ ـ ﭼـﻪ‬
‫در اروﭘــﺎ و ﭼــﻪ در ﺧــﺎرج‪ .‬در ﺣــﺎﻟﻲ ﻛــﻪ آﻟﻤــﺎن ﺳــﻌﻲ‬
‫در ﺗﻌﺮﻳــﻒ ﻧﻘــﺸﻲ ﻧــﻮﻳﻦ ﺑــﺮاي ﺧــﻮد دارد و دﻳﮕــﺮ‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﺑـﻪ اﻧﻔﻌـﺎل از ﺧـﻮد ﻧـﺸﺎن ﻧﻤـﻲ دﻫـﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﻧـﺴﻪ و‬
‫ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻫﺮدو ﺑﻴﻢ دارﻧـﺪ ﻛـﻪ ﻗـﺪرت ﻧﻈـﺎﻣﻲ او در اروﭘـﺎ‬
‫ﻫﻤﺘﺮاز ﻧﻘﺶ ﺣـﺎﻛﻢ اﻗﺘـﺼﺎدي او ﺷـﻮد‪ .‬دوﻟـﺖ ﮔﺮﻫـﺎرد‬
‫ﺷــﺮوﻳﺪر‪ 17‬ﺑــﺎ وﺟــﻮد اﻳﻨﻜــﻪ ﻓﻘــﻂ اﻗﻠﻴﺘــﻲ از آﻟﻤــﺎنﻫــﺎ‬

‫‪16‬‬
‫ﮔﺰارش ﺧﺒﺮي ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن‪ ،‬ﻛﻮﻫﻦ‪ 5 ،‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪.2000‬‬
‫‪(Gerhard Schroeder) 17‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٧٢‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻮاﻓﻖ اﻋﺰام ﻧﻴﺮوﻫـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬از ﺟﻨـﮓ ﻛﻮﺳـﻮو‬

‫ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﻛــﺮد‪ ،‬و رﻫﺒــﺮي ﻋﻤﻠﻴــﺎت ﻧﻈــﺎﻣﻲ در ﻣﻘﺪوﻧﻴــﻪ‬
‫را ﻧﻴــﺰ ﺑــﻪ ﻋﻬــﺪه ﮔﺮﻓــﺖ؛ وﻟــﻲ اﻛﺜﺮﻳﺘــﻲ از ﻣــﺮدم‬
‫"ﺟﻨــﮓﺑــﺮﻋﻠﻴــﺔ ﺗﺮورﻳــﺴﻢ" آﻣﺮﻳﻜــﺎ را ﺗﺄﺋﻴــﺪ ﻛﺮدﻧــﺪ‪،‬‬
‫آﻟﻤــﺎن ﭼﻬــﺎرﻫﺰار ﺳــﺮﺑﺎز ﺑــﺮاي ﺷــﺮﻛﺖ در اﻳــﻦ ﺟﻨــﮓ‬
‫اﻋــﺰام داﺷــﺖ‪ .18‬وﻟــﻲ اﻳــﻦ ﻛــﺸﻮر ﺑــﺎ وﺟــﻮد اﻳﻨﻜــﻪ‬
‫ﻋﻼﻗــﻪﻣﻨــﺪ ﺑــﻪ اﻳﻔــﺎي ﻧﻘــﺸﻲ ﺑــﻪ ﻣﺮاﺗــﺐ ﻗﺪرﺗﻤﻨــﺪﺗﺮ در‬

‫‪18‬‬
‫ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﺷﻮروي و ﺣﺬف ﻋﻤﻠﻲ ﻧﻘﺶ ﺟﻨﮓ ﺳﺮد در‬
‫دﻳﭙﻠﻤﺎﺳﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎري از رواﺑﻂ ﻣﻴﺎن ﻛﺸﻮرﻫﺎ در ﭼﺎرﭼﻮب آﻧﭽﻪ »ﻧﺰدﻳﻜﻲ‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ« و ﻳﺎ »رواﺑﻂ ﺗﺎرﻳﺨﻲ« ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺰرگ و رﻳﺸﻪدار راﻫﺒﺮدي در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﭼﻮن اروﭘﺎي ﺷﺮﻗﻲ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫دﻻﻳﻠﻲ ﺑﻴﺸﻤﺎر ‪ :‬رواﺑﻂ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ ﻣﻴﺎن ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ‪ ،‬ﺣﻔﻆ‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻗﺪرتﻫﺎي ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻧﺒﻮد ﺧﻮد ﻣﺤﻮري ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ در اﻳﻦ‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﺛﺮوت ﺳﺮﺷﺎر ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎن و ‪ ، ...‬ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﭼﺸﻢاﻧﺪاز »ﺣﻀﻮر« آﻟﻤﺎن »ﻳﻚﭘﺎرﭼﻪ« در ﺑﺤﺮانﻫﺎي اﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﻣﻲﺗﻮان درﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﺎﻟﻜﺎن‪ ،‬و اروﭘﺎي‬
‫ﺷﺮﻗﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻴﺎن دو ﻗﻄﺐ اﺳﻼو )ﻣﺴﻜﻮ( و ژرﻣﺎﻧﻴﻚ )ﺑﺮﻟﻦ‪ ،‬وﻳﻦ( در ﻧﻮﺳﺎن‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺮوز در واﻗﻊ ﻧﻮﻋﻲ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﺻﻮل راﻫﺒﺮدي ﻗﺪﻳﻢ از ﻧﻮ زﻧﺪه‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻴﻢ و زر آﻟﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻔﻨﮓ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ‪ ،‬و دﺳﻴﺴﻪﻫﺎي روﺳﻲ در ﺣﺎل ﭘﺮ‬
‫ﻛﺮدن ﺧﻼﺋﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﻘﻮط اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﻢ در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﺔ وﺳﻴﻊ ﺑﻪ »ارﻣﻐﺎن« آورد‪.‬‬
‫)ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٧٣‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اروﭘــﺎ و اﻗﺘــﺼﺎد ﺟﻬــﺎﻧﻲ اﺳــﺖ‪ ،‬ﻫﻨــﻮز ﮔــﺴﺘﺮة ﻣﻴــﺪان‬

‫ﻧﻔــﻮذ آﻳﻨــﺪة ﺧــﻮد را ﺗﻌﻴــﻴﻦ ﻧﻜــﺮده؛ ﺑﺮداﺷــﺖﻫــﺎي او‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺒﻬﻢ ﺟﻠـﻮه ﻛﻨـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ او در ﺣـﺎل ﺣﺮﻛـﺖ‬
‫در ﻣــﺴﻴﺮي اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﻧﻘــﺸﻲ ﺑــﺴﻴﺎر وﺳــﻴﻊﺗــﺮ از آﻧﭽــﻪ‬
‫ﺗﺎﻛﻨﻮن اﻳﻔﺎ ﻣـﻲﻛـﺮده ﺑـﻪ ﻋﻬـﺪه ﮔﻴـﺮد و ﻗـﺪرت ﺻـﻨﻌﺘﻲ‬
‫را ﺑﻪ ﺳـﻮي ﻗـﺪرت ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﺳـﻮق دﻫـﺪ‪ .‬ﺑـﺮ آﻳﻨـﺪ اﻳـﻦ‬
‫ﺗﻐﻴﻴــﺮات ﺑﺎزﺗــﺎﺑﻲ اﺳﺎﺳــﻲ ﺑــﺮاي ﺗﻤــﺎﻣﻲ ﻫﻤــﺴﺎﻳﮕﺎن او‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ـ و ﺑﻪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‪.‬‬
‫اﻳــﻦ ﻣــﺴﺎﺋﻞ ﭘﺎﻳــﻪاي‪ ،‬ﻛــﻪ ﻧﺘــﺎﻳﺞ ﻋﻈﻴﻤــﻲ ﺑــﺮاي آﻳﻨــﺪة‬
‫اروﭘﺎ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه دارد‪ ،‬ﺑـﻪ راﺣﺘـﻲ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ اﺗﺤﺎدﻫـﺎ و‬
‫دوﻟــﺖﻫــﺎي ﭘــﺲ از ‪ 1945‬را از ﻫــﻢ ﺑ‪‬ﮕــﺴﻠﺪ‪ .‬ﺟﻨــﮓ‬
‫ﺳــﺮد ﻣــﺮده اﺳــﺖ‪ ،‬وﻟــﻲ ﭼــﻪ ﭼﻴــﺰي ﺟــﺎﻳﮕﺰﻳﻦ آن‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؟ ﻓﺮوﭘﺎﺷـﻲ اﺗﺤـﺎد ﺷـﻮروي ﻓﻠـﺴﻔﺔ وﺟـﻮدي‬
‫ﻧــﺎﺗﻮ و ‪ 40‬ﺳــﺎل اﺗﺤــﺎد را از ﻣﻴــﺎن ﺑﺮداﺷــﺘﻪ‪ ،‬و اروﭘــﺎ‬
‫ﺧــﻮد‪ ،‬ﻫــﻢ از ﻧﻈــﺮ اﻗﺘــﺼﺎدي و ﻫــﻢ از ﻧﻈــﺮ دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴــﻚ‬
‫در ﺳﺮاﺷﻴﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﺗﻨـﺪ ﻓﺮواﻓﺘـﺎده‪ .‬اﻣـﺮوز‪ ،‬ﻫـﻴﭻ ﭼﻴـﺰ‬
‫از اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٧٤‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﺗﺤﺎدﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻢﭘﻴﻤﺎﻧﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎ‬

‫در ﭼﻨــﻴﻦ ﺷــﺮاﻳﻄﻲ اﺑــﺮاز رﺿــﺎﻳﺖ دوﻟــﺖ ﺑــﻮش از‬
‫اﺗﺤﺎدﻫــﺎ و ﻫــﻢﭘﻴﻤــﺎﻧﻲﻫــﺎي ﺟﺪﻳــﺪ ﺻــﺮﻓﺎً زﺑــﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺧﻴــﺎلﭘﺮﺳــﺘﺎﻧﻪ و ﻓﺎﻗــﺪ ﺻــﺪاﻗﺖ ﺷــﺪه‪ ،‬و در ﺗﺨــﺎﻟﻒ ﺑــﺎ‬
‫ﭘﻴﭽﻴـﺪﮔﻲﻫـﺎﺋﻲ واﻗﻌـﻲ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺳــﺎدﮔﻲ‪ ،‬و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎً ﻧﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ژﺳﺖﻫـﺎي ﻣـﺒﻬﻢ و ﺑـﻲﻣﻌﻨـﺎ‪ ،‬از ﻣﻴـﺎن‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﻴـﺸﻨﻬﺎدات ﺑـﻲ ﭘﺎﻳـﻪ ﺟـﺪي ﺗﻠﻘـﻲ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻧﻴﺰ ﭼﻨـﻴﻦ ﺷـﻮد‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﻣـﺴﺎﺋﻞ‬
‫و ﺧﻄــﺮات ﻣﻮﺟــﻮد در اﺗﺤﺎدﻫــﺎي ﻣﻴــﺎن دول ﺑــﺴﻴﺎر‬
‫ﻣﻬﻢﺗـﺮ از آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ از روي ﺗﻌﺠﻴـﻞ و ﺳـﺮﻫﻢﺑﻨـﺪي‬
‫ﺷــﻜﻞ ﮔﻴــﺮد‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺘــﺎً‪ ،‬اﺗﺤﺎدﻫــﺎ در ﮔﺬﺷــﺘﻪ ﺳﺮﭼــﺸﻤﺔ‬
‫ﺗﺸﻨﺞ ﻫﺎﺋﻲ ﺷﺪﻳﺪ و دﻟﻴﻠـﻲ ﺑـﺮاي ﻛـﺸﺎﻧﺪن ﻣﻠـﺖﻫـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺒﻬــﺔ ﺟﻨــﮓ ﺷــﺪﻧﺪ‪ ،‬زﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ ﭼﻨــﻴﻦ ﻋﻤﻠــﻲ اﺻــﻮﻻً‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺎﻳـﺴﺖ ﺻـﻮرت ﮔﻴـﺮد‪ .‬ﺟﻨـﮓ اول ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺷــﺘﺒﺎه اﺳــﺖ اﮔــﺮ رﻫﺒــﺮان آﻣﺮﻳﻜــﺎ را دورو ﺧﻄــﺎب‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻪ آن ﻣﻌﻨﺎ اﺳـﺖ ﻛـﻪ آﻧـﺎن ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻛﺠـﺎ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٧٥‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﻧﻤـﻲ داﻧﻨـﺪ‪ ،‬و اﮔـﺮ ﻛـﺴﻲ ﻣﻮﺿـﻊ‬
‫ﻓﻜــﺮيﺷــﺎن را ﭘــﺲ از ﭘﺎﻳــﺎن ﻳــﺎﻓﺘﻦ ﺟﻨــﮓ ﺳــﺮد‬
‫"درﺣﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤـﻮل" و ﻳـﺎ "آﺷـﻔﺘﻪ" ﺑﻨﺎﻣـﺪ اﻫﻤﻴﺘـﻲ‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ ﺗﻜﺎﻧﺪه اﻳﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻣـﺮوز ﺗﻜﻴـﻪ ﻛـﺮدن‬
‫ﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻳـﻚ ﺟﻨـﻮن اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﻣـﺸﺨﺺ اﺳـﺖ‬
‫ﻛـــﻪ ﻗﺒـــﻞ از ‪ 11‬ﺳـــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ دوﻟـــﺖ ﺑـــﻮش در ﻣـــﺴﻴﺮ‬
‫"ﻳــﻚﺟﺎﻧﺒــﻪﮔﺮاﺋــﻲ" ﻗــﺮار ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺑــﻮد‪ ،‬ﻣــﺴﻴﺮي ﻛــﻪ‬
‫ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣـــﻪﻫـــﺎ را ﻣﻠﻐـــﻲ و ﺑـــﺴﻴﺎري از ﻣﺘﺤـــﺪاﻧﺶ را‬
‫آﺷﻔﺘﻪ ﻣـﻲﻛـﺮد‪ ،‬و اﻳﻨﻜـﻪ در ﻃـﻮل ﺻـﺮﻓﺎً ﭼﻨـﺪﻣﺎه ‪180‬‬
‫درﺟﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﻬﺖ داد؛ وﻟﻲ ﻫـﻢاﻛﻨـﻮن دوﺑـﺎره ﺑـﻪ "ﻳـﻚ‬
‫ﺟﺎﻧﺒــﻪﮔﺮاﺋــﻲ" ﺧــﻮد ﺑــﺎز ﻣــﻲﮔــﺮدد‪ ،‬ﻛــﻪ ﺑــﺎ ﻓﺮﻳﺎدﻫــﺎي‬
‫ﻧــﺸﺎطآور ﭘﻴــﺮوزيﻫــﺎياش ﻫﻤــﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﻴــﺸﺘﺮي ﭘﻴــﺪا‬
‫ﻛــﺮده‪ .‬ﻫــﻢﭘﻴﻤﺎﻧــﺎن ﺳــﻨﺘﻲ او در اﻃﻤﻴﻨــﺎن ﻛــﺮدن ﺑــﻪ او‬
‫ﻣﺸﻜﻮﻛﻨﺪ و ﻣـﻲﭘﻨﺪارﻧـﺪ زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺟﻨـﮓ او ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﻪ‬
‫ﺗﺮورﻳــﺴﻢ ﺑــﺎ ﭘﻴــﺮوزي ﺑــﻪ ﭘﺎﻳــﺎن ﺑﺮﺳــﺪ‪ ،‬دوﺑــﺎره ﺑــﻪ‬
‫"ﺟﻬﺎﻧﻲﻛﺮدن" ﻧﻮﻳﻦ ﺧﻮد ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٧٦‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻫﻴﭻ ﭼﻴـﺰي ﺑﻬﺘـﺮ از رواﺑـﻂ او ﺑـﺎ روﺳـﻴﻪ‪،‬‬

‫دﺷﻤﻦ ﺳﺎﺑﻘﺶ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻧﻴـﺰ ﻳـﻚ اﺑـﺮ ﻗـﺪرت ﻫـﺴﺘﻪاي‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﻤﻲﮔﺬارد‪ .‬زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ دوﻟـﺖ ﺑـﻮش ﺑـﻪ‬
‫ﻗﺪرت رﺳﻴﺪ ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﻗﺒـﻮل ﻋـﻀﻮﻳﺖ ﻟﻴﺘـﻮاﻧﻲ‪ ،‬اﺳـﺘﻮﻧﻲ‬
‫و ﻟِﺘــﻮﻧﻲ را در ﻧــﺎﺗﻮ ﻣــﺴﻜﻮت ﮔﺬاﺷــﺖ‪ .‬ﺳــﭙﺲ در ﻣــﺎه‬
‫ﻣـــﺎرس ‪ 50 ،2001‬دﻳﭙﻠﻤـــﺎت روﺳـــﻲ را از آﻣﺮﻳﻜـــﺎ‬
‫اﺧــﺮاج ﻛــﺮد ـ ﻋﻤﻠــﻲ ﻛــﻪ ﻧــﺸﺎن دﻫﻨــﺪة ﺑﺮﺧــﻮرد‬
‫"واﻗــﻊﮔﺮاﻳﺎﻧــﺔ" ﻧــﻮﻳﻦ رﻳﺎﺳــﺖ ﺟﻤﻬــﻮري ﺑــﺎ دﺷــﻤﻦ‬
‫ﺳــﺎﺑﻖِ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﻮد‪ .‬ﭘــﻞ وﻟﻔــﻮﻳﺘﺲ‪ 19‬در ژوﺋﻴــﺔ ‪2001‬‬
‫در ﻣﻘﺎﺑــﻞ ﺳــﻨﺎ ﺑــﺎ در ﻧﻈــﺮ ﮔــﺮﻓﺘﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﺔ ‪ 1972‬در‬
‫ﻣــﻮرد ﺳــﻼحﻫــﺎي ﻫــﺴﺘﻪاي ﻣــﻲﮔﻮﻳــﺪ‪" :‬ﻣــﺎ در ﻣــﺴﻴﺮ‬
‫ﺗﺼﺎدم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﻢ‪"20.‬‬
‫‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ اﻳــﻦ ﺗﻘﺎﺑــﻞ روزاﻓــﺰون ﻋﻤــﻮﻣﻲ ﺑــﺎ روﺳــﻴﻪ‬
‫را‪ ،‬ﺑــﺎ وﺟــﻮد آﻧﻜــﻪ ﻫﻨــﻮز در ﺧﻠــﻮت ﺑــﺴﻴﺎري از‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﺎﻻي دوﻟﺘـﻲ ﺑـﻪ روﺳـﻴﻪ ﻣـﺸﻜﻮك ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬

‫‪(Paul Wolfowitz) ١٩‬‬

‫‪ ٢٠‬ﻫﺮاﻟﺪ ﺗﺮﻳﺒﻴﻮن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪25 ،‬ـ‪2001 24‬؛ ﻧﻴﻮﻳﻮرك ﺗﺎﻳﻤﺰ‪ 14 ،‬ژوﺋﻴﻪ ‪.2001‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٧٧‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺻــﻮرﺗﻲ دراﻣﺎﺗﻴــﻚ ﺗﻐﻴﻴــﺮ داد؛ وﻟــﻲ ﺷ ـﻚ و ﺗﺮدﻳــﺪﻫﺎ‬

‫ـ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﻓﻨﺎوراﻧـﻪ ـ ﺑـﺎ در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﺷـﺎﻧﺲ‬
‫ﻋﻤﻠــﻲ ﺑــﻮدن ﻳــﻚ ﺳﻴــﺴﺘﻢ ﺿﺪﻣﻮﺷــﻜﻲ و آﻳﻨــﺪة ﻧــﺎﺗﻮ‪،‬‬
‫در درون ﺻــﻔﻮف واﺷــﻨﮕﺘﻦ در ﺣــﺎل رﺷــﺪ و ﻧﻤــﻮ‬
‫اﺳــﺖ‪ .‬ﺣﺘــﻲ ﺑــﺪون وﺟــﻮد ﺑﺤــﺮان ﺟﺪﻳــﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳــﺖ‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﻫـﻢ در ﺷـﻴﻮة ﻋﻤـﻞ و ﻫـﻢ در اﻫـﺪاف‬
‫ﺧﻮد ﻣﺤﻜﻮم ﺑـﻪ آﺷـﻔﺘﮕﻲ ﺑـﻮد‪ .‬ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲﻫـﺎي ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺳﺮد دﻳﮕﺮ ﻣﻌﻨﺎﺋﻲ ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬وﻟـﻲ ﺗﻐﻴﻴـﺮات در زﻳﺮﺑﻨـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﺑﻲ ﻫﺪﻓﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺑـﺪون در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﭘﻴﭽﻴـﺪﮔﻲ ﻫـﺎ‪ ،‬از‬
‫درون ﺷــﺪت ﮔﺮﻓــﺖ‪ .‬روﺳــﻴﻪ ﻓﻘــﻂ ﻳﻜــﻲ از ﻣــﺴﺎﺋﻞ‬
‫ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ ﭘﻴﭽﻴﺪة ﻣﻄﺮوﺣـﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻛـﻪ آﻣﺮﻳﻜـﺎ از ﭼـﻴﻦ و‬
‫ﻛــﺮه ﺗــﺎ آﻣﺮﻳﻜــﺎي ﻻﺗــﻴﻦ‪ ،‬ﺑــﺎ آﻧﻬـﺎ در ﮔﻴــﺮ ﺷــﺪه ﺑــﻮد‪.‬‬
‫دوﻟــﺖ ﺑــﻮش ﺳــﺮﻳﻌﺎً در ﻣــﻮرد ﺳﻴﺎﺳــﺖ وﺣــﺸﻴﺎﻧﺔ‬
‫روﺳﻴﻪ در ﭼِﭽِﻨﻲ ﺑﻪ دﻟﻴـﻞ اﻳﻨﻜـﻪ ﺷـﻮرش ﭼِﭽِـﻦ ﻫـﺎ در‬
‫ﺣﻘﻴﻘــﺖ ﻳــﻚ ﺣﺮﻛــﺖ اﺳـﻼﻣﻲ ﺑــﻮد‪ ،‬و ﭘﻴــﺮوان ﺑــﻦﻻدن‬
‫ﻋﻤﻴﻘــﺎً در آن درﮔﻴــﺮ ﺑﻮدﻧــﺪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴــﺮ ﻣﻮﺿــﻊ داد‪ .‬وﻟــﻲ‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪ ﻫﻤﻜـﺎري روﺳـﻴﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬و اﻳـﻦ ﺑـﻪ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٧٨‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭘﺮزﻳــﺪﻧﺖ وﻻدﻳﻤﻴﺮﭘــﻮﺗﻴﻦ‪ ،‬ﻫــﻢ اﻫــﺮمﻫــﺎي ﻣﻬﻤــﻲ اﻋﻄــﺎ‬

‫ﻛــــﺮد و ﻫــــﻢ وي را در ﻣﻘﺎﺑــــﻞ اﻧﺘﺨــــﺎبﻫــــﺎي‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷــﺖﺳــﺎز ﻗــﺮار داد‪ .‬ﻳﻜــﻲ از ﻣــﺸﻜﻼت وي اﻳــﻦ‬
‫اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﻗــﺴﻤﺖ اﻋﻈــﻢ رﻫﺒــﺮان ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﻣﺨــﺎﻟﻒ‬
‫ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﻫﺎي او ﺑـﺎ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ او اﻳـﻦ‬
‫ﻧﻜﺘﻪ را ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ آﻧـﺎن ﮔﻮﺷـﺰد ﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺣـﺪاﻗﻞ در‬
‫ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ ﺑـﺮد ﺳﻴﺎﺳـﻲ از ﺟﻨـﮓ اﻳـﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤــﺪ در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﻧــﺼﻴﺐ روﺳــﻴﻪ ﺷــﺪه اﺳــﺖ‪.‬‬
‫درﺷـــﺮاﻳﻂ اﻓﻐﺎﻧـــﺴﺘﺎن‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜـــﺎ و روﺳـــﻴﻪ ﻫـــﺮ دو‬
‫ﺑﺮﺧـــﻮردﻫـــﺎي ﻧـــﻮﻳﻨﻲ اﺗﺨـــﺎذ ﻛﺮدﻧـــﺪ‪ ،‬دﺳـــﺖ از‬
‫اﺧﻄﺎرﻫــﺎي ﻣــﺒﻬﻢ و ﻃﻔــﺮهآﻣﻴــﺰ ﺑﺮداﺷــﺘﻨﺪ و در ﺑﺮاﺑــﺮ‬
‫ﻣــﺴﺎﺋﻞ اﺳﺎﺳــﻲ ﻣﻮﺿــﻊﮔﻴــﺮي ﻛﺮدﻧــﺪ‪ .‬زﻣﻴﻨــﺔ ﺑــﺴﻴﺎر‬
‫ﻣﺴﺎﻋﺪي ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم ﺑـﺎزي دﻳﭙﻠﻤـﺎتﻫـﺎ ﻓـﺮاﻫﻢ آﻣـﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑـﺎور ﺧـﻮد ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﻣﻨﺘﻈـﺮ ﻧـﺎﺑﻮدي ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﺗﻮﻫﻤﻲ ﺑـﻮد‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﺳـﺮدرﮔﻤﻲ و ﻧﺒـﻮد ﺻـﺪاﻗﺖ در‬
‫ﻣﺴﻜﻮ و واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺣﺎﻛﻤﺎن اﺻﻠﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٧٩‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺧﻮاﺳــﺘﺎر ﺑﻬـﺮهﮔﻴــﺮي از آﺳـﻤﺎن روﺳــﻴﻪ‬

‫ﺑﻮد‪ ،‬وﻟـﻲ اﺟـﺎزة ﭘـﺮواز ﺑـﻪ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫـﺎي ﺟﻨﮕـﻲ او داده‬
‫ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻣﻬﻢﺗـﺮ از آن‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﭘـﺲ از ﺟـﺴﺘﺠﻮ در ﻣﻴـﺎن‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻧﻈـﺎﻣﻲ و ﭘـﻲ ﺑـﺮدن ﺑـﻪ اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﻛـﻪ‬
‫ﻫﻴﭻ ﻛﺪام ﻧﺘﻴﺠﻪ اي ﺑـﻪ ﺑـﺎر ﻧﺨﻮاﻫـﺪ آورد‪ ،‬ﺗﻜﻴـﺔ اﺳﺎﺳـﻲ‬
‫ﺧــﻮد را ﺑــﺮ اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﻗــﺮار داد ﻛــﻪ‬
‫ﻧﻴــﺮوي ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ اﺟﺘﻨــﺎب زﻣﻴﻨــﻲ ﻻزم را ﺑــﺮاي ﺑﻴــﺮون‬
‫راﻧــﺪن ﻃﺎﻟﺒــﺎن از ﺷــﻬﺮﻫﺎ ﻓــﺮاﻫﻢ ﻣــﻲآورد‪ .‬ﻋﻤﻠــﻲ ﻛــﻪ‬
‫اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل‪ ،‬ﻣﻌﻤــﻮﻻً ﻧــﻪ از ﻃﺮﻳــﻖ ﺟﻨــﮓ ﺑﻠﻜــﻪ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻌﺎﻣﻠـﻪ ﺑـﺎ رﻫﺒـﺮان ﻗﺒﺎﻳـﻞ ﺟﻨـﮓ ﺟـﻮ و ﺗـﺸﻮﻳﻖ‬
‫آﻧﺎن ﺑـﻪ رﻫـﺎ ﻛـﺮدن ﻃﺎﻟﺒـﺎن ﺑـﻪ اﻧﺠـﺎم رﺳـﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘـﻮل و‬
‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت آﻣﺮﻳﻜـﺎ در ﻋﻤـﻞ دﺳـﺖودﻟﺒﺎزاﻧـﻪ اراﻳـﻪ ﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﭘــﺲ از ‪ 1996‬روسﻫــﺎ ﺑــﻪ ﺻــﻮرت ﻣﺨﻔﻴﺎﻧــﻪ ﺗــﺴﻠﻴﺢ‬
‫ﻋﻨﺎﺻـــﺮ اﺳﺎﺳـــﻲ اﺗﺤﺎدﺷـــﻤﺎل را )ﻛـــﻪ ﺑـــﺴﻴﺎري از‬
‫رﻫﺒﺮاﻧــﺸﺎن ﭘــﻴﺶ از آن ﺑــﺎ ﺷــﻮرويﻫــﺎ ﻫﻤﻜــﺎري‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧـﺪ(‪ ،‬ﺑـﺮاي اﻳﺠـﺎد ﻳـﻚ ﻣﻨﻄﻘـﺔ ﺣﺎﺋـﻞ در ﻣﺮزﻫـﺎ‬
‫ﻛﻪ از ورود ﺗﻨـﺪروﻫﺎي ﻣـﺴﻠﻤﺎن و ﮔـﺴﺘﺮش ﻧﻔـﻮذ آﻧـﺎن‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٨٠‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﺮ ﺟﻤﻬﻮريﻫـﺎي ﻣـﺴﻠﻤﺎن و ﺗـﺎزه ﻣـﺴﺘﻘﻞ ﺷـﺪة اﺗﺤـﺎد‬

‫ﺟﻤــﺎﻫﻴﺮ ﺷــﻮروي ﺳــﺎﺑﻖ ﺟﻠــﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨــﺪ‪ ،‬اﻧﺠــﺎم داده‬
‫ﺑﻮدﻧــﺪ‪ .‬ﭘــﺲ از ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ آﻧــﺎن اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل را‬
‫ﺳــﺮﻳﻌﺎً ﺑــﺎ ﺗﺎﻧــﻚ‪ ،‬ﺗﻮﭘﺨﺎﻧــﻪ و دﻳﮕــﺮ ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎت ﺳــﻨﮕﻴﻦ‬
‫ﻧﻴــﺰ ﻣﺠﻬــﺰ ﻛﺮدﻧــﺪ‪ .‬اﮔــﺮ ﻋﻨﺎﺻــﺮ ﭘﺮاﻛﻨــﺪهاي در اﺗﺤــﺎد‬
‫ﺷﻤﺎل وﺟـﻮد داﺷـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺗﻤـﺎﻳﻠﻲ ﺑـﻪ ﻛـﺸﻮرﻫﺎي دﻳﮕـﺮ‬
‫از ﺧــﻮد ﻧــﺸﺎن ﻣــﻲدادﻧــﺪ‪ ،‬اﻳــﻦ روﺳــﻴﻪ ﺑــﻮد ﻛــﻪ ـ ﺑــﻪ‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي واﺷـﻨﮕﺘﻦ ﺑـﺴﻴﺎر ﻧﺎﺧﻮﺷـﺎﻳﻨﺪ آﻣـﺪ ـ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﻴﻦ ﻗـﺪرت ﻧﻈـﺎﻣﻲ اﺟـﺎزه ﺣـﻀﻮر در ﻛﺎﺑـﻞ‬
‫را‪ ،‬در اواﺧــﺮ ﻧــﻮاﻣﺒﺮ ﺳــﺎل ‪ ،2001‬ﻛــﺴﺐ ﻛــﺮد‪ .‬اوﻟــﻴﻦ‬
‫ﺣﺎﻛﻢ ﻛﺎﺑـﻞ ﭘـﺲ از ﺳـﻘﻮط ﻃﺎﻟﺒـﺎن‪ ،‬و رﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮر‬
‫اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن از ‪ 1992‬ﺗــﺎ ‪ ،1996‬ﺑﺮﻫــﺎناﻟــﺪﻳﻦ رﺑــﺎﻧﻲ‪ ،‬در‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴـﺮ ﻓـﺮدي واﺑـﺴﺘﻪ ﺑـﻪ روﺳـﻴﻪ ﺑـﻮد‪ .‬وي ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺷـﻜﻞﮔﻴـﺮي دوﻟـﺖ ﺟﺎﻧـﺸﻴﻦ ـ ﻛـﻪ ﻋﻨﺎﺻـﺮ‬
‫ﺑــﻲﺷــﻤﺎري در آن ﭼﻨــﺪ دﺳــﺘﮕﻲ اﻳﺠــﺎد ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ ـ‬
‫ﻧﻘــﺸﻲ اﺳﺎﺳــﻲ اﻳﻔــﺎ ﻛــﺮد و ﻫﻨــﻮز از ﻗــﺪرت زﻳــﺎدي‬
‫ﺑﺮﺧــﻮردار اﺳــﺖ‪ .‬اﮔــﺮ در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﻫــﺮج و ﻣــﺮج‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٨١‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﺣــﺎﻛﻢ اﺳــﺖ و ﻗﺒﺎﻳــﻞ ﻣﺨﺘﻠــﻒ‪ ،‬روﺳــﺎي‬

‫ﺟﻨــﮓﺟﻮﻳــﺎن و دﺳــﺘﺠﺎت ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﺑــﻪ ﺟﻨــﮓ ﺳــﻨﺘﻲ‬
‫ﺧﻮد ـ ﻛـﻪ ﭘـﺲ از ﺳـﻘﻮط ﻃﺎﻟﺒـﺎن آﻏـﺎز ﺷـﺪه ـ اداﻣـﻪ‬
‫ﻣــﻲدﻫﻨـــﺪ‪ ،‬روﺳـــﻴﻪ ﺣـــﺪاﻗﻞ از ﻃﺮﻳـــﻖ اﺗﺤﺎدﻫـــﺎ از‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺣﺎﺋـﻞ ـ در واﻗـﻊ ﻣﻨﻄﻘـﻪاي ﺻـﺪﭘﺎره ﺷـﺪه ﻛـﻪ‬
‫اﺳﻤﺎً ﻧﺎم ﻳﻚ ﻛﺸﻮر ﺑـﺮ ﺧـﻮد ﮔﺬاﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺧـﻮردار ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻴــﺮﻏﻢ ﭘﺎﻳــﺎن ﻳــﺎﻓﺘﻦ ﺟﻨــﮓ ﺳــﺮد‪ ،‬ﻋــﺪم وﺟــﻮد‬
‫ﺗﻮاﻓﻖ ﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﻣﻴـﺎن واﺷـﻨﮕﺘﻦ و ﻣـﺴﻜﻮ ﭼـﺸﻢ ﮔﻴـﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬آﻳﺎ روﺳﻴﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﻓـﺮوش ﺗـﺴﻠﻴﺤﺎت ﺑـﻪ اﻳـﺮان‪،‬‬
‫ﻛــﻪ در ﺳــﺎل ‪ 1995‬آﻧــﺮا ﻣﻌﻠــﻖ ﻛــﺮد‪ ،‬اداﻣــﻪ دﻫــﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺴﺘﻪاي دﻳﮕـﺮي در اﻳـﻦ ﻛـﺸﻮر ﺑﻨـﺎ ﻛﻨـﺪ؟ آﻳـﺎ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﺠﺎرت ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋـﺮاق )روﺳـﻴﻪ ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ ﻃـﺮف‬
‫ﺗﺠﺎري اوﺳـﺖ( ﺗﺤـﺖ ﻣﺠـﺎزات ﻫـﺎي ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ و‬
‫در ﭼــﺎرﭼﻮب ﻧﻔــﺖ ﺑــﺮاي ﻏــﺬا‪ ،‬اداﻣــﻪ دﻫــﺪ؟ اﻳــﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤــﺪ و روﺳــﻴﻪ ﻧﻤــﻲﺗﻮاﻧــﺴﺘﻨﺪ در ﻣــﻮرد ﺟــﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ‬
‫ﺗﻮاﻓــﻖﻧﺎﻣــﺔ ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎﺗﻲ ‪ 1972‬ﺑــﻪ ﺗﻮاﻓــﻖ ﺑﺮﺳــﻨﺪ‪ ،‬وﻟــﻲ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٨٢‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫روسﻫﺎ اﺧﻄـﺎر ﻛـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻣﺠﺒـﻮر‬

‫ﺑـﻪ ﺑﺮﺧـﻲ ﺗﻐﻴﻴـﺮات در آن ﺷـﻮﻧﺪ ـ ﻧـﻮع اﻳـﻦ ﺗﻐﻴﻴـﺮات‬
‫ﻫﻨﻮز ﻣﺒﻬﻢ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬در ﻋـﻮض‪ ،‬در ﭘﺎﻳـﺎن ﺳـﺎل‬
‫‪ 2001‬اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﻪ ﺳــﺎدﮔﻲ ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣــﺔ ‪ 1972‬را‬
‫ﻣﻠﻐﻲ ﻛﺮد‪.‬‬
‫در ﻣﻴــﺎن ﺳــﺌﻮاﻻت وﺳــﻴﻌﻲ ﻛــﻪ ﺑــﺮ رواﺑــﻂ روﺳــﻴﻪ و‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺳــﺎﻳﻪ اﻧﺪاﺧﺘــﻪ ﻣــﺴﺌﻠﺔ ﺟﻤﻬــﻮريﻫــﺎي‬
‫ﺳــــﺎﺑﻖ اﺗﺤــــﺎد ﺟﻤــــﺎﻫﻴﺮ ﺷــــﻮروي‪ ،‬ازﺑﻜــــﺴﺘﺎن‪،‬‬
‫ﺗﺎﺟﻴﻜﺴﺘﺎن‪ ،‬و ﻋﺒـﻮر ﺧـﻂ ﻟﻮﻟـﺔ ﮔـﺎزي ﻛـﻪ اﺣﺘﻤـﺎﻻً از‬
‫ﻃﺮﻳــﻖ ﺗﺮﻛﻤﻨــﺴﺘﺎن ـ دﻳﮕــﺮ ﺟﻤﻬــﻮري ﺳــﺎﺑﻖ اﺗﺤــﺎد‬
‫ﺷــﻮروي ـ ﻛــﻪ ‪ 30‬درﺻــﺪ ﻣﻨــﺎﺑﻊ ﮔــﺎز ﺷــﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷــﺪة‬
‫ﺟﻬــﺎن را در ﺧــﻮد دارد‪ ،‬ﻣﻄــﺮح اﺳــﺖ‪ .‬ازﺑﻜــﺴﺘﺎن در‬
‫ﺳــﺎل ‪ 2001‬ﺑــﺎ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﻗــﺮاردادي ﻣﺤﺮﻣﺎﻧــﻪ ﺑــﻪ‬
‫اﻣــﻀﺎء رﺳــﺎﻧﺪه ﻛــﻪ ﺷــﺎﻣﻞ ‪ 150‬ﻣﻴﻠﻴــﻮن دﻻر وام و‬
‫ﭘﺮداﺧــﺖﻫــﺎي ﺑﻼﻋــﻮض و ﺗﻌﻬــﺪات اﻣﻨﻴﺘــﻲ ﻧــﺎﻣﻌﻠﻮﻣﻲ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺣﺘـﻲ اﺟـﺎزة ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﻣﺤﺮﻣﺎﻧـﻪ‬
‫اﻋﻄــﺎ ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‪ .‬ﺑــﺮاي آﻣﺮﻳﻜــﺎ‪ ،‬در ﻇــﺎﻫﺮ اﻳــﻦ ﻳــﻚ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٨٣‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭘﻴﺸﻴﻨﺔ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳـﻚ ﻣﻘـﺎم ارﺷـﺪ آﻣﺮﻳﻜـﺎﺋﻲ ﮔﻔـﺖ‬

‫‪ [...] " :‬ﻣﺎ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﺰدﻳﻚ ﻧﻤـﻲﺷـﻮﻳﻢ ﺗـﺎ ﺑﻌـﺪ رﻫﺎﻳـﺸﺎن‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪ [...] ،‬وﻟﻲ اﻳـﻦ رواﺑـﻂ آﻧﭽﻨـﺎن ﻧﺰدﻳـﻚ ﻧﻴـﺴﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑـﻪ درون ﻧـﺎﺗﻮ ﺑـﺮده ﺷـﻮد‪ "21.‬دوﻟـﺖ ازﺑﻜـﺴﺘﺎن‬
‫ﺳﺮﻳﻌﺎً ﺷﺮوع ﺑﻪ اﺷﻜﺎلﺗﺮاﺷـﻲ در ﻣـﻮاردي ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﻫـﻢ‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ و ﻫـﻢ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﺧﻮاﺳـﺘﺎر اﻧﺠـﺎم آن‬
‫ﺑﻮدﻧــﺪ‪ .‬از ﻃــﺮف دﻳﮕــﺮ ﺗﺎﺟﻴﻜــﺴﺘﺎن از ﻧﻈــﺮ ﺣــﻀﻮر‬
‫ﺑﺎﻟﻘﻮة ﻧﻴﺮوﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺣﺘـﻲ ﻣﻬـﻢﺗـﺮ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫وﻟــﻲ ﺧﻄــﺮ ﺳــﺮﺑﺮآوردن ﺟﻨــﮓﻫـﺎي ﭼﺮﻳﻜــﻲ اﺳــﻼﻣﻲ‬
‫وﺟــﻮد داﺷــﺖ؛ ﺣــﺪوداً ‪ 20‬ﻫــﺰار ﺳــﺮﺑﺎز روﺳــﻲ در‬
‫ﭘﺎدﮔــﺎنﻫــﺎي اﻳــﻦ ﻛــﺸﻮر در ﺷــﺮاﻳﻂ ﻋﻤﻠﻴــﺎﺗﻲ ﻗــﺮار‬
‫دارﻧــﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﺗﺎﺟﻴــﻚﻫــﺎ ﺑﺎﻳــﺪ ﺑــﺴﻴﺎر ﺑــﺎ ﻇﺮاﻓــﺖ‬
‫ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﻫـﻢﭼـﻮن ازﺑـﻚﻫـﺎ ﺑـﺮاي ﺗﻮاﻓـﻖﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎ‬
‫ﺷــﺮاﻳﻂ ﺳــﻨﮕﻴﻦ ﻣــﺎﻟﻲ وﺿــﻊ ﻛﺮدﻧــﺪ‪ .‬ﺗﺮﻛﻤﻨــﺴﺘﺎن‪،‬‬
‫ارزﺷــﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﺗﻜــﺔ اﻳــﻦ ﻣﻨﻄﻘــﻪ‪ ،‬ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ ﻗــﺎﻃﻊ‬
‫ﺑﻲﻃﺮف اﺳـﺖ و ﺣﺘـﻲ از اﻋﻄـﺎي اﺟـﺎزة ﭘـﺮواز ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬

‫‪ 21‬ﻧﻴﻮﻳﻮرك ﺗﺎﻳﻤﺰ‪ 13 ،‬اﻛﺘﺒﺮ ‪.2001‬‬

‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٨٤‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﺮ ﻓـﺮاز ﺧـﺎك ﻛـﺸﻮر ﺑـﻪ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺧـﻮدداري ﻛـﺮده‪ .‬در‬

‫ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن‪ ،‬ﻗﺮﻗﻴﺰﺳــﺘﺎن را ﻛــﻪ ﻣﻬــﻢﺗــﺮﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘــﻪ‬
‫ﺑــﺮاي ﺳــﺎﺧﺘﻤﺎن ﭘﺎﻳﮕــﺎهﻫــﺎي وﺳــﻴﻌﻲ ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﻗــﺎدر‬
‫ﺑﺎﺷ ـﻨﺪ ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﺳــﺘﻮن ﻓﻘــﺮات ﺗﻤــﺎﻣﻲ ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﻋﻤــﻞ‬
‫ﻛﻨﻨــﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺨــﺎب ﻛــﺮد‪ .‬وﻟــﻲ ﺣﺘــﻲ در اﻳــﻦ ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﻧﻴــﺰ‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠــﻪ ﻣﻴــﺎن دو ﻛــﺸﻮر ﺑﺮاﺳــﺎس ﺗﻮاﻓــﻖﻧﺎﻣــﻪﻫــﺎي‬
‫ﻳﻜــﺴﺎﻟﻪ ﺻــﻮرت ﮔﺮﻓــﺖ‪ .‬اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ در ﻫﻨﮕــﺎم‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺟﻨﮓ اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن ‪ 13‬ﭘﺎﻳﮕـﺎه ﺟﺪﻳـﺪ ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬
‫در ‪ 9‬ﻛﺸﻮر داﻳﺮ ﻛـﺮده ﺑـﻮد‪ ،‬ﻛـﻪ ﻗﺒـﻞ از ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ در‬
‫ﻫﻴﭽﻜﺪام از آﻧﺎن ﺣـﻀﻮر ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ‪ .‬در اﻳـﻦ ﻣﻴـﺎن‬
‫‪ 4‬ﻛــﺸﻮر ﻣــﺴﻠﻤﺎن و از ﻧﻈــﺮ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﻣﺘﺰﻟﺰﻟﻨــﺪ؛ اﻳــﻦ‬
‫ﻣﻨﺒﻌﻲ اﺳـﺖ ﺑـﺮاي ﻧﺎرﺿـﺎﻳﺘﻲ ﻫـﺎي ﺟﺪﻳـﺪ و ﻣـﺸﻜﻼت‬
‫ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺑﺮاي آﻣﺮﻳﻜﺎ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽــﻮن ﮔــﺎز ﻃﺒﻴﻌــﻲ و ﺧﻄــﻮط ﻟﻮﻟــﻪ‪ ،‬روسﻫــﺎ ﺑــﺮاي‬
‫ﻣﻄﻤــﺌﻦ ﻛــﺮدن آﻣﺮﻳﻜــﺎ از اﻳــﻦ ﻛــﻪ ﻧﻘــﺸﻲ ﻗــﺎﻃﻊ در‬
‫ﺗﺠﺎرت ﭘﺮﻣﻨﻔﻌﺖ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ داﺷـﺖ‪ ،‬ﺗـﻼش زﻳـﺎدي‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺳـﻌﻲ ﻛـﺮد آﻧـﺎن را ﻣﻄﻤـﺌﻦ ﻛﻨـﺪ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٨٥‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﻣﺸﺮوﻋــﺸﺎن در ﻣﻨﻄﻘــﻪ اﺣﺘــﺮام ﺧﻮاﻫــﺪ‬

‫ﮔﺬاﺷــﺖ‪ .‬وﻟــﻲ آﻧﭽــﻪ در ﻋﻤــﻞ ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﭘــﻴﺶ آﻳــﺪ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ اي ﻛـﺎﻣﻼً ﻻﻳﻨﺤـﻞ اﺳـﺖ‪ .‬ﺧﻄـﻮط اﺣﺘﻤـﺎﻟﻲ ﻧﻔـﺖ‬
‫و ﻣــﺴﺎﺋﻞراﻫﺒــﺮدي ﺑــﻲﻧﻬﺎﻳــﺖ ﭘﻴﭽﻴــﺪة ﭼﻨــﻴﻦ ﻣﻨﻄﻘــﻪاي‬
‫وﺳــﻴﻊ ﻫﻨــﻮز ﻣﺤﺘــﺎج اراﻳــﺔ راه ﺣــﻞﻫــﺎﺋﻲ اﺳــﺖ‪ ،‬و‬
‫ﺷـــﺮﻛﺖﻫـــﺎي آﻣﺮﻳﻜـــﺎﺋﻲ ﻣﻤﻜـــﻦ اﺳـــﺖ ﻳـــﺎ ﺑـــﻪ‬
‫ﺳﺮﺳــﭙﺮدﮔﻲﻫــﺎي ﻛﻨــﻮﻧﻲ واﺷــﻨﮕﺘﻦ در ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﮔــﺮدن‬
‫ﻧﻬﻨﺪ و ﻳﺎ آﻧﺎن را زﻳﺮ ﭘﺎي ﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﻛﺎﺑﻞ ﻛﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﺣـﻞ اﻳـﻦ "ﺗﻮﻃﺌـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺑﻴﺰاﻧــﺴﻲ" از اﻫﻤﻴــﺖ ﺑﺮﺧــﻮردار اﺳــﺖ؛ و در ﺣــﺎل‬
‫ﺣﺎﺿــﺮ ـ ﻧﻜﺘــﺔ ﺑــﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤ ـﻲ را دوﺑــﺎره ﺑﺎﻳــﺪ ﻣﺘــﺬﻛﺮ‬
‫ﺷﻮﻳﻢ ـ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻲآﻳـﺪ ﻛـﻪ روﺳـﻴﻪ‪ ،‬در ﺣـﺎل ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬
‫ﺷــﺪن ﺑــﻪ ﺑﺮﻧــﺪة اﺻــﻠﻲ ﺳﻴﺎﺳــﻲ در ﺟﻨﮕــﻲ اﺳــﺖ ﻛــﻪ‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﻪ راه اﻧﺪاﺧﺘــﻪ‪ .‬ﺗﻨﻬــﺎ ﺗــﺴﻜﻴﻦ ﻣﻤﻜــﻦ ﺑــﺮاي‬
‫واﺷﻨﮕﺘﻦ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻧﺘﻘـﺎم ﺣﻤـﻼت ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ را‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬وﻟﻲ ژﻧـﺮال ﻫـﺎي روﺳـﻲ ﺑـﻪ ﺷـﺪت ﺑـﺎ ﺣـﻀﻮر‬
‫ﭘﺎﻳﮕــﺎهﻫــﺎي آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ و ﻧﻔــﻮذ او در ﻣﻨﻄﻘــﺔ آﺳــﻴﺎي‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٨٦‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﺮﻛﺰي ﻛﻪ روزﮔـﺎري ﻗـﺴﻤﺘﻲ از ﺧـﺎك اﺗﺤـﺎد ﺷـﻮروي‬

‫ﺑﻮد ﻣﺨﺎﻟﻔﻨﺪ‪ ،‬و ﭘـﻮﺗﻴﻦ ﺑـﻪ ﺣﻤﺎﻳـﺖ آﻧـﺎن ﻣﺤﺘـﺎج اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ژﻧــﺮالﻫــﺎ در ﮔﺬﺷــﺘﻪ از اﻫﻤﻴــﺖ ﺑــﺴﻴﺎر ﺑﺮﺧــﻮردار‬
‫ﺑــﻮدهاﻧــﺪ‪ ،‬و اﻳﻨﻜــﻪ ﻗــﺪرت ﭘــﻮﺗﻴﻦ از ﭘﺎﻳــﻪ ﺗﺤــﺖ ﺗــﺎﺛﻴﺮ‬
‫آﻧﺎن ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻣـﺴﺌﻠﺔ ﺑﻐـﺮﻧﺞ دﻳﮕـﺮي ﺑـﻪ ﺗـﺼﻮﻳﺮ‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴـﺎي ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﭘﻴﭽﻴــﺪة ﺟﻬــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ ﺟﻨــﮓ آﻣﺮﻳﻜــﺎ‬
‫ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﻪ ﺗﺮورﻳــﺴﻢ اﻳﺠــﺎد ﻛــﺮده‪ ،‬اﺿــﺎﻓﻪ ﺧﻮاﻫــﺪ ﻛــﺮد‪.‬‬
‫ﭼﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﺻـﻮرت ﺑـﻪ ﻧﻘـﺶ ﻧـﻮﻳﻦ آﻣﺮﻳﻜـﺎ در‬
‫آﺳﻴﺎي ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺎ ﺷﻚ و ﺳﺆﻇﻦ ﻣﻲﻧﮕﺮد‪.‬‬
‫در ﭼﻨــﻴﻦ ﺷــﺮاﻳﻄﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ در ﻣﻨﻄﻘــﻪاي ﭘــﺮ از اﻣﻴــﺪ و‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﻋﻤﻴﻖ در ﮔﻴﺮ ﺑـﺎﻗﻲﻣﺎﻧـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬رژﻳـﻢ ﺣـﺎﻛﻢ‬
‫ازﺑﻜــﺴﺘﺎن ﻳﻜــﻲ از ﺳــﺮﻛﻮﺑﮕﺮﺗﺮﻳﻦ ﻧﻈــﺎمﻫــﺎي ﻣﻨﻄﻘــﻪ‬
‫اﺳــﺖ‪ .‬زﻧــﺪاﻧﻬﺎﻳﺶ از دﺷــﻤﻨﺎن رﻧﮕﺎرﻧــﮓ ﭘﺮزﻳــﺪﻧﺖ‬
‫اﺳﻼم ﻛـﺮﻳﻢاُف اﻧﺒﺎﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه‪ ،‬ﻛـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ اﻋـﻀﺎي ﻳـﻚ‬
‫ﺟﻨﺒﺶ اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻴـﺰ ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﻃﺮﻓـﺪاراناش ﺣـﺪوداً‬
‫‪ 20‬ﻫــﺰار ﺗــﻦ ﺗﺨﻤــﻴﻦ زده ﻣــﻲﺷــﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮﻛﻤﻨــﺴﺘﺎن ﻧﻴــﺰ‬
‫ﺑــﻪ ﻫﻤــﻴﻦ ﺻــﻮرت ﺑــﻪ دﺳــﺖ ﻳــﻚ دﻳﻜﺘــﺎﺗﻮر اداره‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٨٧‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣــﻲﺷــﻮد‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘــﺖ‪ ،‬ﻫــﺮ ﻳــﻚ از ‪ 5‬ﺟﻤﻬــﻮري ﺳــﺎﺑﻖ‬

‫اﺗﺤــﺎد ﺷــﻮروي ﺑــﻪ درﺟــﺎت ﻣﺨﺘﻠــﻒ از ﻓــﺴﺎد اداري‪،‬‬
‫ﻓﻘــﺮ‪ ،‬و اﺳــﺘﺒﺪاد در رﻧــﺞاﻧــﺪ و در ﻧﺘﻴﺠــﻪ زﻣﻴﻨــﺔ ﻛــﺎﻣﻼً‬
‫ﻣﺴﺎﻋﺪي ﺑﺮاي رﺷـﺪ ﺗﻨـﺪروﻫﺎي اﺳـﻼﻣﻲ ﻓـﺮاﻫﻢ آﻣـﺪه‪،‬‬
‫ﻛﻪ واﺷﻨﮕﺘﻦ ادﻋﺎ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﺳـﻌﻲ در ﻧـﺎﺑﻮدي آﻧـﺎن دارد‪.‬‬
‫وﻟﻲ در آﻏﺎز ﺳـﺎل ‪ 2002‬دوﻟـﺖ ﺑـﻮش اﻋـﻼم ﻛـﺮد ﻛـﻪ‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑـﺸﺮ دﻳﮕـﺮ در رواﺑـﻂ ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﻛـﺸﻮرﻫﺎ ﻣـﺪﻧﻈﺮ‬
‫ﻗﺮار ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭼﮕــﻮﻧﮕﻲ رواﺑــﻂ ﻣــﺴﺘﻘﻴﻢ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ در ﻣﻨﻄﻘــﺔ‬
‫وﺳﻴﻊ آﺳﻴﺎي ﻣﺮﻛـﺰي در ارﺗﺒـﺎط ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ او ﺑـﺎ روﺳـﻴﻪ‬
‫ﻗــﺮار ﻣــﻲﮔﻴــﺮد ـ ﻛــﻪ از ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﻋﻈــﻴﻢ ژﺋﻮﭘﻮﻟﻴﺘﻴــﻚ و‬
‫اﻗﺘـﺼﺎدي در اﻳــﻦ ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﺑﺮﺧﻮردارﺳــﺖ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠــﺔ ﺗﻤــﺎﻣﻲ‬
‫اﻳﻦ ﺗﻼشﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈـﺎت ﻣﺘﻌـﺪدي واﺑـﺴﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻛـﻪ‬
‫ﺷــﺎﻣﻞ ﺟﻨــﮓ در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن‪ ،‬و در رأس ﻫﻤــﻪ‪ ،‬ﺑﺎزﺗــﺎب‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﭘــﺲ از ﺟﻨــﮓ در ﺳــﺎﻟﻬﺎي آﻳﻨــﺪه ﻣــﻲﺷــﻮد‪.‬‬
‫واﻗﻊﮔﺮاﺋـﻲ ﺣﻜـﻢ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ از ﺳـﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي اﻓﺮاﻃـﻲ‬
‫ﻣﻤﻜ ـﻦِ ﻣﻨﻄﻘــﻪ وﺣــﺸﺖ ﻋﻈﻴﻤــﻲ در دل داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﻴﻢ‪.‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٨٨‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻣــﺮوز ﺑــﺬر درﮔﻴــﺮيﻫــﺎي آﺗــﻲ در اﻳــﻦ ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﻛــﻪ در‬

‫ﻃﻮل دﻫﻪ ﻫـﺎي آﻳﻨـﺪه »ﺛﻤـﺮ« ﺧﻮاﻫـﺪ داد‪ ،‬ﻛﺎﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﺠﺎد ﺑﻲﺛﺒﺎﺗﻲ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم‬
‫ﻧﺎﺑﻮدي ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻤﻮﻧﻴـﺴﻢ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮي ﻋﻮاﻣـﻞ راﻫﺒـﺮدي و‬
‫ژﺋﻮﭘﻮﻟﻴﺘﻴﻜﻲ را ﻛﻪ ﺑـﻪ اﺗﺤﺎدﻫـﺎ و ﻫـﻢﭘﻴﻤـﺎﻧﻲﻫـﺎي ﭘـﺲ‬
‫از ‪ 1947‬ﺷﻜﻞ داده ﺑـﻮد‪ ،‬ﺗـﻀﻌﻴﻒ ﻛـﺮد و در ﻫﻤـﻪ ﺟـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻴــﻪ آﻧــﺎن را ﻣﻌﻠــﻖ ﻧﻤــﻮد‪ ،‬وﻟــﻲ ﭘﺎﻳــﻪرﻳــﺰي رواﺑــﻂ‬
‫ﻧﻮﻳﻨﻲ از اﻳﻦ دﺳـﺖ از ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﺴﻴﺎر ﻣـﺸﻜﻞﺗـﺮ ﺷـﺪه‪.‬‬
‫ﺷــﺮاﻳﻂ در ﺗﻤــﺎﻣﻲ ﺟﻬــﺎن اﺳــﻼم ﺑــﻴﺶ از اﻧـــﺪازه‬
‫ﻧﺎﺑــﺴﺎﻣﺎن اﺳــﺖ‪ ،‬و اﻣﻜــﺎن ﺷــﻨﺎﺧﺖ ﺑﺎزﺗــﺎبﻫــﺎﺋﻲ ﻛــﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻳﺠـﺎد ﺷـﺪه در درون آن ﺑـﻪ وﺟـﻮد ﻣـﻲآورﻧـﺪ‬
‫وﺟﻮد ﻧـﺪارد‪ .‬وﻟـﻲ ﺟﻨـﮓ آﻣﺮﻳﻜـﺎ در اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن ﺑـﻴﺶ‬
‫از ﭘــﻴﺶ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن را ﻓﻠــﺞ‪ ،‬ﺧﺎﻧــﺪان ﺳ ـﻠﻄﻨﺘﻲ ﻋﺮﺑــﺴﺘﺎن‬
‫ﺳــﻌﻮدي را ﺗــﻀﻌﻴﻒ‪ ،‬و از اﻳــﻦ رﻫﮕــﺬر ﻧﺘــﺎﻳﺞ دراز‬
‫ﻣﺪت درﮔﻴﺮي اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را از ﻧﻈـﺮ اﻫﻤﻴـﺖ ﻛـﻢرﻧـﮓﺗـﺮ‬
‫ﻛﺮده‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣـﻲآﻳـﺪ ﻛـﻪ ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﺳـﺮﻳﻊ در‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٨٩‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻫــﺮ ﻳــﻚ از اﻳــﻦ دو ﻛــﺸﻮر ﻛﻠﻴــﺪي ﻣﻨﺠــﺮ ﺑــﻪ ﭘﻴــﺮوزي‬

‫ﻃﺮﻓــﺪاران ﻳﻜــﻲ از اﻧــﻮاع ﺑﻨﻴــﺎدﮔﺮاﺋﻲﻫــﺎي اﺳــﻼﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ‪ ،‬ﻓـﺎﺗﺢ ﺟﻨـﮓ ﺑـﻮدن از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ وﻟﻲ ﺑﺎﺧﺘﻦ آن از ﻧﻈـﺮ ﺳﻴﺎﺳـﻲ‪ ،‬ﻳـﻚ ﻓﺎﺟﻌـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺎرﺧﻮاﻫﺪ آورد‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻲ آﻳـﺪ در آﻳﻨـﺪة‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ آن روﺑﺮو ﺷﻮد‪.‬‬
‫راهﻫــﺎي زﻳــﺎدي ﺑــﺮاي ﻣﺘﺰﻟــﺰل ﻛــﺮدن ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن وﺟــﻮد‬
‫دارد‪ .‬واﺷﻨﮕﺘﻦ از اﻳﻦ ﺧﻄـﺮات آﮔـﺎه ﺑـﻮد وﻟـﻲ ﺗـﺼﻤﻴﻢ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﻤـﺎري ﻧـﺎﻣﻌﻠﻮم ﺑـﺎ ﺧﻄﺮاﺗـﻲ ﺑـﺴﻴﺎر‬
‫ﺳــﻨﮕﻴﻦ ﺑﺰﻧــﺪ‪ ،‬و اﻳﻨــﻚ اﻳــﻦ اﻣﻜــﺎن وﺟــﻮد دارد ﻛــﻪ‬
‫ﺷﺎﻫﺪ ﺷﻜﻞﮔﻴـﺮي ﺑـﺪﺗﺮﻳﻦ اﻧﺘﺨـﺎبﻫـﺎي ﻣﻤﻜـﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﻫﻤﭽـﻮن ﺗﻤﺎﻳـﻞ ﭘﺎﻳـﻪاي در ﻣﻨـﺎﻓﻊ‬
‫ﭘﺎﻛـــﺴﺘﺎن ﺑـــﺮاي ﺣـــﻀﻮر ﻳـــﻚ رژﻳـــﻢ دوﺳـــﺖ در‬
‫ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ ﺷـﻤﺎﻟﻲ اش‪ ،‬ﻣـﺴﺎﺋﻠﻲ ﺑـﺴﻴﺎر ﻗـﺪﻳﻤﻲ ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫و ﺑــﺪون در ﻧﻈــﺮ ﮔــﺮﻓﺘﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷــﺖ ژﻧــﺮال ﭘﺮوﻳــﺰ‬
‫ﻣــﺸﺎرف در آﻳﻨــﺪه ﻧﻴــﺰ اداﻣــﻪ ﺧﻮاﻫﻨــﺪ ﻳﺎﻓــﺖ‪ ،‬اﻛﺜــﺮ‬
‫اﻫﺮم ﻫﺎ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘـﻪ اﻧـﺪ‪ .‬اﻓﻜـﺎر ﻋﻤـﻮﻣﻲ در ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن از‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٩٠‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫آﻏــﺎز ﺑــﺎ اﺗﺤــﺎد ﻣــﺸﺎرف ﺑــﺎ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻣﺨــﺎﻟﻒ ﺑــﻮد‪ .‬در‬

‫اواﺳﻂ اﻛﺘﺒـﺮ ‪ ،2001‬اﻓﻜـﺎر ﻋﻤـﻮﻣﻲ ‪ 87‬درﺻـﺪ ﺑﺮﻋﻠﻴـﻪ‬
‫ﺣﻤﻼت آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً دوﺳـﻮم ﻃﺮﻓـﺪار ﻃﺎﻟﺒـﺎن ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﻫـﺰاران ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎﻧﻲ ـ ﭘـﺸﺘﻮنﻫـﺎ ـ در ﺳـﺎلﻫـﺎي اﺧﻴـﺮ‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻨﮕﻴﺪن دوﺷـﺎدوش ﻃﺎﻟﺒـﺎن ﺑـﻪ اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن ﮔـﺴﻴﻞ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﻲرﻏـﻢ ﻫـﺮ »ﺑﺮﭼـﺴﺒﻲ« ﻛـﻪ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺑـﺮ‬
‫رواﺑﻂ ﺧﻮد ﺑﺎ ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن ﺑﺰﻧـﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ ﻛـﺸﻮر ﻫﻤﻴـﺸﻪ ﻳـﻚ‬
‫ﻣﺘﺤــﺪ ﺿــﺮﺑﻪﭘــﺬﻳﺮ ﺑــﻮده اﺳــﺖ‪ .‬ﭘﺎﻳــﻪرﻳــﺰي راﻫﺒــﺮدي‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ در ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﺑــﺎ ﺗﻜﻴــﻪ ﺑــﺮ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن ﻳــﻚ‬
‫ﺟﻨــﻮن واﻗﻌــﻲ ﺑــﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨــﻲ ﺑــﺪﺗﺮﻳﻦ ﭼﻴــﺰي ﻛــﻪ ﻣﻤﻜــﻦ‬
‫اﺳﺖ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻧﺘـﺎﻳﺠﻲ ﭼـﻮن ﺑـﻲﺛﺒـﺎﺗﻲ ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن‪،‬‬
‫ﻛــﺸﺎﻧﺪن ﻣــﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻨﻴــﺎدﮔﺮا ﺑــﻪ ﻣﻴــﺪان ﺳﻴﺎﺳــﺖ ﺑــﺮاي‬
‫ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻗـﺪرت ـ و ﺑـﻪ ﻗـﻮل ﻳـﻚ ﻣﻘـﺎم ارﺷـﺪ رﺳـﻤﻲ‬
‫ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻧﻲ ـ »ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﻲ« ﻛﺮدن ﻛﺸﻮر‪.‬‬
‫ﻫــﻴﭽﻜﺲ ﻧﺘﻴﺠــﺔ ﺣــﻮادﺛﻲ ﻛــﻪ ﻫﻨــﺪ و ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن را در‬
‫اواﺧﺮ ﺳـﺎل ‪ 2001‬ﺑـﻪ ﻣـﺮز ﻫﻮﻟﻨـﺎك ﭼﻬـﺎرﻣﻴﻦ ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺧــﻮد از ﺳــﺎل ‪ 1947‬ﻛــﺸﻴﺪ ـ در ﺷــﺮاﻳﻄﻲ ﻛــﻪ ﻫــﺮ دو‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٩١‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻛــﺸﻮر از ﺳــﻼح اﺗﻤــﻲ ﺑﺮﺧﻮردارﻧــﺪ ـ ﻧﻤــﻲﺗﻮاﻧــﺴﺖ‬

‫ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ ﻛﻨــﺪ‪ .‬در اﻛﺘﺒــﺮ ‪ 2001‬ﺗﺮورﻳــﺴﺖﻫــﺎي‬
‫ﻛــﺸﻤﻴﺮي‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﺷــﺪه از ﻃــﺮف ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن در ﻣﻨﻄﻘــﺔ‬
‫ﺳـﺮﻳﻨﺎﮔﺎر‪ 22‬ﻛــﺸﻤﻴﺮ ﻛــﻪ ﺗﺤــﺖ ﻛﻨﺘــﺮل ﻫﻨﺪوﺳــﺘﺎن ﻗــﺮار‬
‫دارد ﺑــﻪ ﭘﺎرﻟﻤــﺎن ﺣﻤﻠــﻪ ﻛﺮدﻧــﺪ و ‪ 38‬ﻧﻔــﺮ را ﺑــﻪ ﻗﺘــﻞ‬
‫رﺳــﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳــﭙﺲ در ‪ 13‬دﺳــﺎﻣﺒﺮ ﺑــﻪ ﭘﺎرﻟﻤــﺎن ﻫﻨــﺪ در‬
‫ﺷﻬﺮ دﻫﻠﻲ ﺣﻤﻠـﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠـﺔ آن ‪ 14‬ﻛـﺸﺘﻪ ﺑـﻮد‪ .‬ﻫـﺮ‬
‫دو ﻛﺸﻮر ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن و ﻫﻨﺪ ﺳـﻼح ﻫـﺎي اﺗﻤـﻲ ﺧـﻮد را در‬
‫ﻃﻮل ﻣـﺮز آﺗـﺶﺑـﺲ در ﻣﻨﻄﻘـﺔ ﻛـﺸﻤﻴﺮ‪ ،‬ﺧﻄـﻲ ﻣـﺮزي‬
‫ﻛــﻪ در اﻳــﻦ ﻣﻨﻄﻘــﺔ ﻣــﺴﻠﻤﺎن ﻧــﺸﻴﻦ درﺳــﺎل ‪1948‬‬
‫ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪ و ﺑﻴﺶ از دوﺳﻮم آﻧـﺮا ﺑـﻪ ﻫﻨـﺪ واﮔـﺬار ﻛـﺮد‪،‬‬
‫ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺎدﺛـﺔ ﻏﻴـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﭘـﻴﺶ ﺑﻴﻨـﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﻫﻨﺪ ﺣﻜﻢ ﻳﻚ ﻃﻮﻓـﺎن را داﺷـﺖ‪ ،‬و ﺗـﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ اﺳﺎﺳــﻲ ﺑــﺮ ﻣــﺸﺎﺟﺮاﺗﻲ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﺟﻨﮕــﻲ‬
‫ﭼﺮﻳﻜــﻲ اﻧﺠﺎﻣﻴــﺪه و ﺣــﺪاﻗﻞ ‪ 33‬ﻫــﺰار ﻛــﺸﺘﻪ ﺗــﺎ آن‬
‫زﻣﺎن ﺑﺮﺟـﺎي ﮔﺬاﺷـﺘﻪ‪ ،‬و رواﺑـﻂ دو دوﻟـﺖ را در ﻃـﻮل‬

‫‪(Srinagar) 22‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٩٢‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧــﻴﻢﻗــﺮن ﺗﻴــﺮه و ﺗــﺎر ﻛــﺮده ﺑــﻮد‪ ،‬ﻧﻘﻄــﺔﭘﺎﻳــﺎن ﮔــﺬارد‪.‬‬

‫ﺗﺤﺮﻛــﻲ ﻧﻈــﺎﻣﻲ از ﻃــﺮف ﻫﻨــﺪ ﻛــﻪ در ﻃــﻮل ﺗــﺎرﻳﺦ از‬
‫ﻧﻈﺮ وﺳﻌﺖ ﺑﻲﺳـﺎﺑﻘﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬و ﻫـﻴﭻ ﻧـﺸﺎﻧﻪاي از آﻣـﺎدﮔﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻋﻘﺐ ﻧـﺸﻴﻨﻲ در آن دﻳـﺪه ﻧﻤـﻲ ﺷـﺪ‪ ،‬آﻏـﺎز ﮔـﺸﺖ‪.‬‬
‫وﻟــﻲ در ﺣﻘﻴﻘــﺖ‪ ،‬از ﻧﻈــﺮ ﺳﻴﺎﺳــﻲ‪ ،‬دوﻟــﺖ ﻫﻨــﺪ ﺑــﺪون‬
‫ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﻫﺎي ﻣﻠﻤﻮس ﺑﺎ ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن ﻧﻤـﻲ ﺗﻮاﻧـﺴﺖ ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﺳﺎدﮔﻲ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻫﻮﻟﻨـﺎك ﻫﻨـﺪ ــ ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن اﻳـﻦ ﺣﻘﻴﻘـﺖ را ﻧﻤﺎﻳـﺎن‬
‫ﻛــﺮد ﻛــﻪ اﻋﻤــﺎل آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺗﻌــﺎدل ژﺋﻮﭘﻮﻟﻴﺘﻴــﻚ ﺗﻤــﺎﻣﻲ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﺔ ﺣـﺴﺎس آﺳـﻴﺎي ﺟﻨـﻮﺑﻲ را ﺑـﺮ ﻫـﻢ زده اﺳـﺖ‪ ،‬و‬
‫اﻳــﻦ ﺑــﻪ ﻣﺮاﺗــﺐ از آﻧﭽــﻪ در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﻣــﻲﮔــﺬرد ﺑــﺎ‬
‫اﻫﻤﻴــــﺖﺗــــﺮ اﺳــــﺖ‪ .‬ﭘﺎﻛــــﺴﺘﺎن آﻧﭽــــﻪ را ﻛــــﻪ‬
‫"ﻋﻤــﻖاﺳــﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ" ﻋﻨــﻮان ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‪ ،‬در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن از‬
‫دﺳـــﺖ داده اﺳـــﺖ و ﺑـــﻴﺶ از ﻫﻤﻴـــﺸﻪ در ﻣﻘﺎﺑـــﻞ‬
‫ﺗﻘﺎﺿــﺎﻫﺎي ﻫﻨﺪوﺳــﺘﺎن‪ ،‬ﻣﺒﻨــﻲ ﺑــﺮ ﭘﺎﻳــﺎن دادن ﺑــﻪ‬
‫ادﻋﺎﻫـــﺎي ﺧـــﻮد ﺑـــﺮ ﻛـــﺸﻤﻴﺮ و ﻗﻄـــﻊ ﺣﻤﺎﻳـــﺖ از‬
‫ﺟﻨﮓﻫﺎي ﭼﺮﻳﻜـﻲ در اﻳـﻦ ﻣﻨﻄﻘـﻪ‪ ،‬ﺿـﺮﺑﻪ ﭘـﺬﻳﺮ ﺷـﺪه‪.‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٩٣‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻘﺎﻣــﺎت واﺷــﻨﮕﺘﻦ ﺳــﻌﻲ در ﻧﺰدﻳــﻚ ﺷــﺪن ﺑــﻪ ﻫــﺮدو‬

‫ﻃــﺮف دﻋـﻮا‪ :‬ﻫﻨــﺪ و ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن‪ ،‬داﺷــﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﺪوﺳــﺘﺎن ﺑــﻪ‬
‫درﺳﺘﻲ ﻣﺘﺬﻛﺮ ﺷﺪ ﻛـﻪ رژﻳـﻢ ﻃﺎﻟﺒـﺎن و اﻟﻘﺎﻋـﺪه ﺑـﺴﻴﺎري‬
‫از ﭼﺮﻳﻚ ﻫﺎي ﺟـﺪاﺋﻲ ﻃﻠـﺐ در ﻛـﺸﻤﻴﺮ ﻫﻨـﺪ را ﺗﻌﻠـﻴﻢ‬
‫دادهاﻧــﺪ؛ ﺑــﻴﺶ از ﻧﻴﻤــﻲ از ﭼﺮﻳــﻚﻫــﺎﺋﻲ ﻛــﻪ از ﺳــﺎل‬
‫‪ 2000‬ﻛــﺸﺘﻪ ﺷــﺪهاﻧــﺪ ـ ﺗﺎﺑﻌﻴــﺖ ﺧــﺎرﺟﻲ ‪ ،‬ﻣﻌﻤــﻮﻻً‬
‫ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎﻧﻲ و ﺣﺘــﻲ ﻋــﺮب داﺷــﺘﻨﺪ ـ ‪ ،‬ﺑﺮﺧــﻲ از آﻧــﺎن‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻴــﺎت ﺧــﻮد را از ﺟﻨــﮓ ﺑــﺎ ﻧﻴﺮوﻫــﺎي ﺷــﻮروي ﺑــﻪ‬
‫دﺳــﺖ آورده ﺑﻮدﻧــﺪ‪ .‬ﭘــﺲ از ‪ 1990‬ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن ﻣﻨﺒــﻊ‬
‫اﺻﻠﻲ ﺗﻐﺬﻳﺔ اﻳﻦ ﭼﺮﻳﻚ ﻫـﺎ ﺷـﺪه ﺑـﻮد؛ ﺑـﻪ آنﻫـﺎ ﻟﻘـﺐ‬
‫"ﻣﺒــﺎرزان راه آزادي" ﻣــﻲداد‪ ،‬وﻟــﻲ ﺑــﺴﻴﺎري از آﻧــﺎن‬
‫ﻣــﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻨــﺪروﺋﻲ ﻫــﺴﺘﻨﺪ ﻛــﻪ از ﺳــﻮي ﮔــﺮوهﻫــﺎي‬
‫ﻃﺮﻓﺪار ﻃﺎﻟﺒﺎن در ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن ﻛـﻪ در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ ﺗﺤـﺖ‬
‫ﻧﻈـــﺎرت ﺷـــﺎﺧﻪاي از ﺳـــﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋـــﺎت ﭘﺎﻛـــﺴﺘﺎن‬
‫ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺳــﺘﺨﺪام ﺷــﺪهاﻧــﺪ‪ .‬ﻣــﺸﺎرف در اواﻳــﻞ ﺳــﺎل‬
‫‪ 2002‬در ﺳــﺨﻨﺮاﻧﻲ ﻧﻤﺎﻳــﺸﻲ ﺻــﻠﺢﻃﻠﺒﺎﻧــﻪاي در ﻣﻘﺎﺑــﻞ‬
‫ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺮﻳﺤﺎً اﻋﻼم ﻛﺮد ﻛـﻪ ﻫـﻴﭻ ﻛـﺲ‪ ،‬ﺣﺘـﻲ آﻧـﺎن ﻛـﻪ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٩٤‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎرﻟﻤـﺎن ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺷـﺮﻛﺖ داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬

‫ﻣﻘﺎﻣــﺎت ﺧــﺎرﺟﻲ ﺗﺤﻮﻳــﻞ داده ﻧﺨﻮاﻫﻨــﺪ ﺷــﺪ‪ .‬وﻟــﻲ در‬
‫ﻫﻤـــﻴﻦ دوره وي ﺑـــﺮاي دﻟﺠـــﻮﺋﻲ از ﻫﻨﺪوﺳـــﺘﺎن ﺑـــﻪ‬
‫اﻗـــﺪاﻣﺎﺗﻲ دﺳـــﺖ زد‪ 5 ،‬ﺳـــﺎزﻣﺎن "ﺗﻨـــﺪرو" ﻣـــﻮرد‬
‫ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﺧــﻮد را ﻏﻴﺮﻗــﺎﻧﻮﻧﻲ اﻋــﻼم ﻛــﺮد‪ ،‬ﻧﺰدﻳــﻚ ﺑــﻪ‬
‫‪2000‬ﻫــﺰار ﺗــﻦ را )ﻛــﻪ اﻛﺜــﺮاً در ﻣــﺎه ﻣــﺎرس آزاد‬
‫ﺷﺪﻧﺪ( ﺑﻪ زﻧـﺪان اﻧـﺪاﺧﺖ‪ ،‬و رﺳـﻤﺎً ﻋﻨـﻮان ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴــﺖ ﻣــﺪارس اﺳــﻼﻣﻲ ﻛــﻪ ﮔﻬــﻮارة رﺷــﺪ و ﻧﻤــﻮ‬
‫ﻃﺎﻟﺒــﺎن اﺳــﺖ‪ ،‬ﻛﻨﺘــﺮلﻫــﺎﺋﻲ اﻋﻤــﺎل ﺧﻮاﻫــﺪ ﻛــﺮد‪ .‬اﻳــﻦ‬
‫ﺗــﺸﻜﻴﻼت ﺗــﺎ ﻛﻨــﻮن ﺗﻘﺮﻳﺒــﺎً ﺑــﻴﺶ از ‪ 5‬ﻫــﺰار ﺗــﻦ را‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ دادهاﻧـﺪ‪ .‬و در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻲآﻳـﺪ ﻛـﻪ‬
‫زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﺷـﺪه‪ ،‬و ﺑـﺎﻟﻘﻮه ﺑـﺴﻴﺎر ﺧﻄﺮﻧـﺎكﺗﺮﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫـﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻛـﻪ آﻧـﺎن ﻳـﻚ اﻗﻠﻴـﺖ ﻧـﺴﺒﺘﺎً ﻛـﻮﭼﻜﻲ را ﺗـﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﻣــﻲدﻫﻨــﺪ وﻟــﻲ اﻫﻤﻴﺘــﺸﺎن در اﻳــﻦ اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺑــﺴﻴﺎر‬
‫ﺛﺎﺑــﺖﻗــﺪماﻧــﺪ‪ .‬از ﻃــﺮف دﻳﮕــﺮ ﻫﻨﺪوﺳــﺘﺎن ﺑــﻪ اﻋﻤــﺎل‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻴﺶ از ﺳﺨﻨﺎن اﺑـﺮاز ﺷـﺪه اﻫﻤﻴـﺖ ﻣـﻲدﻫـﺪ‪،‬‬
‫و ﻣــﺴﻠﻤﺎً ارﺗــﺶ وﺳــﻴﻌﻲ را ﻛــﻪ در ﻣﺮزﻫــﺎي ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٩٥‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﺘﻤﺮﻛــﺰ ﻛــﺮده ﺑــﺎز ﻧﮕﺮداﻧﻴــﺪه اﺳــﺖ‪ .‬ﻗﻄــﻊ راﺑﻄــﻪ ﺑــﺎ‬

‫ﻣــﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻨــﺪرو‪ ،‬ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ ﻫﻨــﺪ و واﺷــﻨﮕﺘﻦ ﺑــﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺟﻨـﮓ ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﺔ ﺗﺮورﻳـﺴﻢ از ﻣـﺸﺎرف‬
‫درﺧﻮاﺳــﺖ ﻛــﺮده ﺑﻮدﻧــﺪ‪ ،‬وي را ﺑــﺎ ﻓﺮوﭘﺎﺷــﻲ ﺳﻴﺎﺳــﺖ‬
‫ﻛﺸﻤﻴﺮي ﺧـﻮد‪ ،‬و از دﺳـﺖ دادن ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﻧﻈﺎﻣﻴـﺎن ﻧﻴـﺰ‬
‫روﺑﺮو ﻛﺮده‪.‬‬
‫ﻣـﺸﺎرف ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ از ﺧــﻮد در ﻣﻘﺎﺑـﻞ اﺳـﻼمﮔﺮاﻳــﺎن و‬
‫ﻣﺘﺤــﺪان آﻧــﺎن در ارﺗــﺶ‪ ،‬دﻓــﺎع ﻛﻨــﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠــﻪ در‬
‫ژاﻧﻮﻳﺔ ‪ ، 2002‬ﺣﺘﻲ زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺑـﺮ ﺳـﺮ‬
‫ﻛﺸﻤﻴﺮ در ﻟﺒﺔ ﭘﺮﺗﮕـﺎه ﺟﻨـﮓ ﻗـﺮار داﺷـﺖ‪ ،‬اﻋـﻼم ﻛـﺮد‬
‫ﻛﻪ ﻛﻤﻚ ﻫﺎي ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن ﺑـﻪ ﮔـﺮوه ﻫـﺎي ﺑـﻮﻣﻲ ﻛـﺸﻤﻴﺮي‬
‫ﻛــﻪ ﺑــﺎ ﺣﺎﻛﻤﻴــﺖ ﻫﻨﺪوﺳــﺘﺎن در اﻳــﻦ ﻣﻨﻄﻘــﺔ ﻣــﻮرد‬
‫ﻣﻨﺎﻗــﺸﻪ‪ ،‬در ﺟﻨــﮓ ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻄــﻊ ﻧﺨﻮاﻫــﺪ ﺷــﺪ‪ .‬او‬
‫آرزو داﺷﺖ ﻛﻪ از ﺟﻨﮓ دﻳﮕـﺮي ﺑـﺎ ﻫﻨـﺪ اﺟﺘﻨـﺎب ﻛﻨـﺪ‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﺑـﺎ اﻳـﻦ وﺟـﻮد ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻣـﺒﻬﻢ اﻋـﻼم ﻛـﺮد ﻛـﻪ‬
‫ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﺑـﻪ ﻧﻬـﻀﺖ ﻛـﺸﻤﻴﺮ ﻣﺘﻌﻬـﺪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻜــﻪ ﻣــﺸﺎرف از ﻗــﺪرت ﻛــﺎﻓﻲ ﺑــﺮاي ﭘﺎﻳــﺎن دادن ﺑــﻪ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٩٦‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺣﻤﺎﻳـــﺖ از ﺗﺮورﻳـــﺴﺖﻫـــﺎي ﻣﺘﻤﺮﻛـــﺰ در ﭘﺎﻛـــﺴﺘﺎن‬

‫ﺑﺮﺧﻮردارﺳــﺖ‪ ،‬ﻳــﺎ ﻧــﻪ‪ ،‬ﻫﻨــﻮز ﺑــﻲﺟــﻮاب ﻣﺎﻧــﺪه‪ .‬در‬
‫ﻛــﺸﻤﻴﺮ ﻳــﻚ ﺗﺤــﺮك ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﻧﻴــﺰ وﺟــﻮد دارد ﻛــﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬و ﻋـﻮاﻣﻠﻲ آﻧﭽﻨـﺎن ﻏﻴﺮﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﺗــﺼﻮر و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ در ﻣﻴــﺎن اﺳــﺖ ﻛــﻪ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣـﻮرد ﻣﻨﺎﻗـﺸﻪ ﺑـﻪ اﻳـﻦ زودي ﺣـﻞ و ﻓـﺼﻞ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳـﻦ ﺳـﺌﻮاﻻت ﺷـﺎﻳﺪ ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب ﺑـﻪ‬
‫دﺳــﺖ ﭼــﺎپ ﺳــﭙﺮده ﺷــﻮد‪ ،‬ﺟــﻮابﻫــﺎﺋﻲ داده ﺷــﻮد‪.‬‬
‫وﮔﺮﻧــﻪ‪ ،‬ﺑــﻪ درازا ﻛــﺸﻴﺪه ﻣــﻲﺷــﻮد‪ ،‬وﻟــﻲ دﻳــﺮ ﻳــﺎ زود‬
‫ﻣﻄــﺮح ﺧﻮاﻫﻨــﺪ ﺷــﺪ‪ .‬در اﻳــﻦ ﻣﻴــﺎن ﺗــﺸﻨﺞ ﺗﻨــﺪ و‬
‫ﻫﻮﻟﻨــﺎك ﻣﻴــﺎن دو ﻣﻠــﺖ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﺟﻨــﮓ ﺑــﺎ ﻳﻜــﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ ﺣﻔﻆ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﺑﺤـﺮان اﻳـﻦ ﭘﺪﻳـﺪه‬
‫را ﺑﻪ ﻣﻨﺼﺔ ﻇﻬﻮر ﻣـﻲرﺳـﺎﻧﺪ ﻛـﻪ‪ ،‬ﻋﻠـﻲرﻏـﻢ ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪ‬
‫ﺻﻠﺢ ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت‪ ،‬ﻫﺮ ﻧـﻮع ﺗـﺸﻨﺞ ﻣﻴـﺎن اﻳـﻦ دو ﻗـﺪرت‬
‫ﻫﺴﺘﻪاي ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺻـﻠﺢ و آراﻣـﺶ را در ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧـﺪازد‪ ،‬و ﺑـﺎ دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ دﻳﮕـﺮ ﻣﻠـﺖﻫـﺎ ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٩٧‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﺣﺘﻲ ﺧﻄﺮﻧـﺎكﺗـﺮ ﻧﻴـﺰ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ ـ‬

‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ راه ﺣﻞ ﻣﻨﻄﻘـﻲ ﺳﻴﺎﺳـﻲ‪ ،‬ﻣـﺼﺎﻟﺤﻪﻫـﺎ و ﻛﻨﺘـﺮل‬
‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.23‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺟﻨـﮓ در اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن در ﺟﺮﻳـﺎن ﺑـﻮد‬
‫ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن ﺑــﺮاي اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ از ﻫﻨﺪوﺳــﺘﺎن ارزش‬
‫ﺑﻴــﺸﺘﺮي داﺷــﺖ‪ ،‬وﻟــﻲ ﺳ‪‬ــﻨﺖ ﻛﻮدﺗــﺎ در اﻳــﻦ ﻛــﺸﻮر ـ‬
‫ﺷــﻴﻮهاي ﻛــﻪ ژﻧــﺮال ﻣــﺸﺎرف را در اﻛﺘﺒــﺮ ‪ 1999‬ﺑــﻪ‬
‫ﻗــﺪرت رﺳــﺎﻧﻴﺪ ـ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن را ﺑــﺴﻴﺎر ﻣﺘﺰﻟــﺰل و آن را‬
‫ﺑﺮاي دوﻟﺖ ﺑﻮش ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑـﻪ ﻋـﺎﻣﻠﻲ ﻧﮕـﺮان ﻛﻨﻨـﺪه ﻛـﺮده‪.‬‬
‫ﺗــﺄﺛﻴﺮ ﻣــﺸﺨﺺ اﻋﻤــﺎل واﺷــﻨﮕﺘﻦ ﺗﻘﻮﻳــﺖ ﻣﻮﺿــﻊ‬
‫ﻣﺸﺎرف ﺑـﻮد و در اواﻳـﻞ ﺳـﺎل ‪ 2002‬وي ﻗـﻮل داد ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮاي ‪ 5‬ﺳﺎل دﻳﮕﺮ ﭘﺮزﻳـﺪﻧﺖ ﺑـﺎﻗﻲﺑﻤﺎﻧـﺪ‪ ،‬و ﺷـﺎﻳﺪ ﺣﺘـﻲ‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ رﻳـﺰيﺷـﺪة ﺳـﺎل ‪ 2002‬را ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺑـﻪ‬

‫‪ 23‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻛﻮﻟﻜﻮ از ﻛﻨﺘﺮل ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ در‬
‫ﺳﻄﺢ دﻳﭙﻠﻤﺎﺳﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬وﻟﻲ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﺸﻨﺠﺎت‬
‫ﻣﻴﺎن دو ﻛﺸﻮر‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﺎﻗﺪ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﺴﺎﻧﻲﺗﺮي‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮارﮔﻴﺮد‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري از ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻋﺮاق و اﻳﺮان‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﺸﻤﺎن ﻣﺎﺳﺖ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٩٨‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧــﻮﻋﻲ رﻓﺮاﻧــﺪوم ﺑــﺮاي ﺗﺤﻜــﻴﻢ ﻣــﺸﺮوﻋﻴﺖ ﺧــﻮد ﻛﻨــﺪ‪.‬‬

‫وﻟـــﻲ آﻣـــﺎدﮔﻲ او ﺑـــﺮاي ﻋﻘـــﺐ راﻧـــﺪن ﻫـــﻮاداران‬
‫اﺳﻼم ﮔﺮاﺋﻲ ﻛﻪ دﻫﻪ ﻫﺎﺳـﺖ ﺳـﺘﻮن اﺻـﻠﻲ رژﻳـﻢ ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬
‫ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن را ﺗــﺸﻜﻴﻞ ﻣــﻲدﻫﻨــﺪ وي را ﺑــﻴﺶ از ﭘــﻴﺶ‬
‫ﺗــﻀﻌﻴﻒ ﻛــﺮده‪ .‬در ﻫﻤــﻴﻦ ﺣــﺎل‪ ،‬اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ در‬
‫ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛـﻪ ﻫﻨـﺪ ﺑـﻪ درﺳـﺘﻲ ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗﻤﺎﻳـﻞ‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑﻴــﺸﺘﺮ ﺑــﻪ ﺟﺎﻧــﺐ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن اﺳــﺖ‪ ،‬ﺳــﻌﻲ در‬
‫ﺟﻠــﺐ اﻃﻤﻴﻨــﺎن ﻫﻨﺪوﺳــﺘﺎن دارد‪ .‬اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ اﻳﻨــﻚ‬
‫ﺑﺎ ﻳﻚ ﺗﻀﺎد ژﺋﻮﭘﻮﻟﻴﺘﻴـﻚ در ﺟﻨـﻮب آﺳـﻴﺎ روﺑـﺮو ﺷـﺪه‬
‫ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺣﻞ آن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑــﺮاي ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن رواﺑــﻂ ﺑــﺎ ﻫﻨﺪوﺳــﺘﺎن و ﻣــﺴﺌﻠﺔ ﻛــﺸﻤﻴﺮ‬
‫از اﻫﻤﻴﺘـــﻲ ﺣﻴـــﺎﺗﻲ ﺑﺮﺧـــﻮردار اﺳـــﺖ‪ ،‬و ﺗﻜﻴـــﻪ ﺑـــﺮ‬
‫ﺗـــﺴﻠﻴﺤﺎت ﻫـــﺴﺘﻪاي او ﻛـــﻪ از ‪ 20‬ﻛﻼﻫـــﻚ ﺑـــﻪ ‪50‬‬
‫اﻓــﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘــﻪ و ﻣﻮﺷــﻜﻬﺎي ﺣﺎﻣــﻞ آﻧــﺎن ﻣــﺴﺌﻠﻪاي‬
‫اﻣﻨﻴﺘـــﻲ ﺑـــﺮاي ﻛـــﺸﻮر ﺷـــﺪه‪ .‬ﺑﺮﺧـــﻮرداري از ﻳـــﻚ‬
‫اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن دوﺳــﺖ در ﻣﺮزﻫــﺎي ﺷــﻤﺎﻟﻲ ﻣﻨــﺎﻓﻊ اﻣﻨﻴﺘــﻲ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر وﺳـﻴﻌﻲ ﺑـﺮاي ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن دارد ـ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻣﻌﻨـﺎ ﻛـﻪ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪١٩٩‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭘﺸﺘﻮنﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن را ﺗﺤـﺖ ﻛﻨﺘـﺮل داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل ﺗﻌــﺪاد ﻗﻠﻴﻠــﻲ ﭘــﺸﺘﻮن در ﺻــﻔﻮف ﺧــﻮد‬
‫دارد‪ ،‬و ﭘﻴــﺮوزي ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺳــﺮﻳﻊ او در ﻃــﻮل ﭼﻨــﺪ ﻫﻔﺘــﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ در ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﻧﻴـﺮوي ﻫـﻮاﺋﻲ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﮔـﺮ ﻧﻴـﺮوي ﻫـﻮاﺋﻲ ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﺑﺮ ﺟﻨﮓ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺖ ﺑﻪ اﻳـﻦ دﻟﻴـﻞ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﻧﻴﺮوﻫـﺎي‬
‫اﺗﺤﺎدﺷﻤﺎل‪ ،‬ﻃﺎﻟﺒـﺎن را در زﻣـﻴﻦ ﻣﺠﺒـﻮر ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺸﺎن را ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬دوﻟـﺖ ﺑـﻮش ﻋﻼﻗـﻪاي ﺑـﻪ‬
‫اﻋﺰام ﺷﻤﺎر زﻳـﺎدي ﺳـﺮﺑﺎز و ﺗﺤﻤـﻞ ﺗﻠﻔـﺎت ﺳـﻨﮕﻴﻦ در‬
‫درﮔﻴــﺮيﻫــﺎي ﺷــﻬﺮي ﻧﺪاﺷــﺖ‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﻣﻨــﺎﻓﻊ‬
‫ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﺑـﺮاي اﻳﻨﻜـﻪ در آﻳﻨـﺪه ﭘـﺸﺘﻮن ﻫـﺎ ﻧﻘـﺸﻲ ﻣﻬـﻢ‬
‫اﻳﻔﺎ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ دور ﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬راﻣـﺴﻔﻠﺪ وزﻳـﺮ دﻓـﺎع ﻗﺒـﻮل‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳـﻦ "ﺗـﻼش ﻫﻤﻴﺎراﻧـﻪ" ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻛﻨﻨـﺪه ﺑـﻮد و‬
‫اﻳﻨﻜــﻪ در ﻛﻨــﺎر ﻧﻴــﺮوي ﻫــﻮاﺋﻲ‪ ،‬اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل ﻧﻘــﺶ‬
‫ﻧﻴﺮوﻫــﺎي ﻛﻤﻜــﻲ ﺑــﺮاي ﻧﻴــﺮوي زﻣﻴﻨــﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ اﻳﻔــﺎ‬
‫ﻛﺮدﻧــﺪ؛ آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲﻫــﺎ ﺑــﻪ اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل ﻣــﻮاد ﻏــﺬاﺋﻲ‪،‬‬
‫ﻣﻬﻤﺎت و ﭘـﻮل ﺑـﺮاي ﺗﻄﻤﻴـﻊ روﺳـﺎي ﺟﻨﮕﺠـﻮي ﻗﺒﺎﻳـﻞ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٠٠‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اراﻳﻪ دادﻧﺪ‪ .24‬ﻳﻜـﻲ از ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺟﻨﺒـﻲ اﻳـﻦ ﻋﻤـﻞ آن ﺷـﺪ‬

‫ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از رﻫﺒـﺮان ﻃﺎﻟﺒـﺎن و اﻟﻘﺎﻋـﺪه ـ ﺑـﻪ اﺣﺘﻤـﺎﻟﻲ‬
‫ﺣﺘﻲ ﺷـﺨﺺ ﺑـﻦﻻدن ـ ﺗﻮاﻧـﺴﺘﻨﺪ از ﻃﺮﻳـﻖ ﭼﺎﻧـﻪزﻧـﻲ‬
‫ﺑــﺎ اﻓﻐــﺎنﻫــﺎي ﻣﺨــﺎﻟﻒ و "واﻗــﻊﮔــﺮا" ﻗﻴﻤــﺖ ﻣﻨﺎﺳــﺒﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻓﺮار ﺧﻮد ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬و ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ اﻳـﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤــﺪ را از ﻧــﺎﺑﻮدي ﻛﺎﻣــﻞ دﺷــﻤﻨﺎﻧﺶ ﻛــﻪ ﻳﻜــﻲ از‬
‫اﻫــﺪاف اﻋــﻼم ﺷــﺪة ﺟﻨــﮓ ﺑــﻮد‪ ،‬ﻣﺤــﺮوم ﮔﺮداﻧﻨــﺪ‪ .‬ﺑــﻪ‬
‫دﻟﻴــﻞ ﺑــﻲﻋﻼﻗﮕــﻲ از ﺟﺎﻧــﺐ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ اﻛﺜــﺮ‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ارﺷـﺪ ﻧﻈـﺎﻣﻲ و ﻏﻴـﺮ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻃﺎﻟﺒـﺎن ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً در‬
‫ﻫﻤــﺎن ﻟﺤﻈــﺔ دﺳــﺘﮕﻴﺮي آزاد ﺷــﺪﻧﺪ‪ .‬و زﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ در‬
‫ﺳﺎل ‪ 2002‬ﻓﺮوﭘﺎﺷـﻲ رژﻳـﻢ ﻃﺎﻟﺒـﺎن آﻏـﺎز ﺷـﺪ‪ ،‬دوﻟـﺖ‬
‫ﺑﻮش رﺿﺎﻳﺖ داد ﻛـﻪ ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧـﻪ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻞﻫﻮاﺋﻲ ﺻﺪﻫﺎ داوﻃﻠﺒـﻲ را ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺟﻨـﮓ ﺑـﻪ‬
‫اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن رﻓﺘــﻪ ﺑﻮدﻧــﺪ‪ ،‬و ﺷــﺎﻣﻞ اﻓــﺴﺮان و ﻣﻘﺎﻣــﺎت‬
‫اﻣﻨﻴﺘــﻲ در ﭘــﺴﺖ ﻫــﺎي ﻋﻤﻠﻴــﺎﺗﻲ ﻧﻴــﺰ ﻣــﻲﺷــﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑــﻪ‬
‫ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن ﺑــﺎز ﮔﺮداﻧــﺪ‪ .‬ﺷــﻤﺎر ﻧــﺎﻣﻌﻠﻮﻣﻲ از اﻋــﻀﺎي‬

‫‪24‬‬
‫راﻣﺴﻔﻠﺪ‪ ،‬ﮔﺰارش ﺧﺒﺮي وزارت دﻓﺎع‪ 20 ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪.2001‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٠١‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻃﺎﻟﺒــﺎن و اﻟﻘﺎﻋــﺪه از اﻳــﻦ ﻃﺮﻳــﻖ ﮔﺮﻳﺨﺘﻨــﺪ‪ .‬اﻳــﺎﻻت‬

‫ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎ ﺑﻲﻣﻴﻠـﻲ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻋﻤـﻞ رﺿـﺎﻳﺖ داد‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ‬
‫در ﻏﻴﺮ اﻳﻨـﺼﻮرت ﻣﺨﺎﻟﻔـﺎن اﺳـﻼمﮔـﺮاي ﻣـﺸﺎرف را در‬
‫درون ارﺗــﺶ و ﺳــﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋــﺎت ﺗﻘﻮﻳــﺖ ﻣــﻲﻛــﺮد‪ ،‬و‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺣﺘﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺳـﻘﻮط او ﻣـﻲﺷـﺪ‪ ،‬و اﺻـﻼً ﺗﻤـﺎﻳﻠﻲ‬
‫ﺑــﻪ ﭼﻨــﻴﻦ ﺧﻄــﺮي ﻧﺪاﺷــﺖ‪ .‬ﻫــﻢ ﭼﻨــﻴﻦ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ‬
‫ﻋﻼﻗﻪﻣﻨـﺪ ﻧﺒـﻮد ﻛـﻪ ﻧﻴﺮوﻫـﺎي اﺗﺤـﺎد ﺷـﻤﺎل وارد ﻛﺎﺑـﻞ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﻣـﻲ داﻧـﺴﺖ ﻛـﻪ ﻛـﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ دﻟﻴﻠـﻲ وﺟـﻮد‬
‫ﻧــﺪارد ﻛــﻪ ﺗــﺼﻮر ﻛﻨــﺪ روﺳــﺎي ﺟﻨﮕﺠــﻮي ﻗﺒﺎﻳــﻞ ﻛــﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﺗﺤﺎد ﺷـﻤﺎل را ﺗـﺸﻜﻴﻞ ﻣـﻲدادﻧـﺪ‪ ،‬از آﻣﺮﻳﻜـﺎ‬
‫اﻃﺎﻋــﺖ ﻛﻨﻨــﺪ‪ .‬وﻟــﻲ اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل ﺑــﻪ ﺻــﺮاﺣﺖ از‬
‫ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﻛـﻪ ﻃﺎﻟﺒـﺎن را ﺧﻠـﻖ و ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﻛـﺮد‪ ،‬و ﭘـﺲ‬
‫از آﻏﺎز ﺟﻨـﮓ ﺑـﺮاي ﻣـﺪﺗﻬﺎ ﺳـﻔﺎرتﺧﺎﻧـﺔ آﻧـﺎن را ﺑـﺎز‬
‫ﻧﮕــﺎه داﺷــﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺰﺟﺮﻧــﺪ‪ .‬و ﻳﻜــﻲ از اوﻟــﻴﻦ اﻗــﺪاﻣﺎت‬
‫رژﻳﻢ ﺟﺪﻳـﺪ در ﻛﺎﺑـﻞ اﻋـﺰام وزﻳـﺮ اﻣﻮرﺧﺎرﺟـﻪ اش ﺑـﻪ‬
‫دﻫﻠﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٠٢‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻨــﺎﻓﻊ اﻣﻨﻴﺘــﻲ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن اﻳﻨــﻚ ﺑــﻪ ﺧﻄــﺮ اﻓﺘــﺎده‪ ،‬و‬

‫دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ در اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎنِ ﻫﻤـﺴﺎﻳﻪ و ﺳـﺮﻛﺶ دوﺑـﺎره ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺮزﻫﺎ ﻣـﺴﻠﻂ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺸﺎرف دﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻗﻤـﺎري زد‬
‫ﻛــﻪ در آن ﺑــﻪ ﺑــﺪﺗﺮﻳﻦ ﺻــﻮرت ﻣﻤﻜــﻦ ﺑﺎزﻧــﺪه ﺷــﺪ‪ .‬در‬
‫ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ،2001‬ﺣﺘـﻲ ﻗﺒـﻞ از آﻧﻜـﻪ ﺑﺤـﺮان ﺑـﺎ ﻫﻨـﺪ ﺑـﻪ‬
‫اوج ﺧــﻮد ﺑﺮﺳــﺪ‪ ،‬ﻳــﻚ ﻣﻘــﺎم ارﺷــﺪ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎﻧﻲ ﺑــﻪ اﻳــﻦ‬
‫ﺑﺎﺧــﺖ ﻟﻘــﺐ "ﺷﻜــﺴﺘﻲ راﻫﺒــﺮدي" و "ﺑــﺎﺗﻼق" داد‪.25‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻘﺎﻳﺎي ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻳـﺎ ﭘـﺸﺘﻮن ﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻫـﺮ دوﻟﺘـﻲ ﻛـﻪ در‬
‫اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺑــﺮ ﺳــﺮ ﻛــﺎر آﻳــﺪ در ﮔﻴــﺮ ﺟﻨــﮓ ﺷــﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر زﻳـﺎدي ﻗـﺮار ﺧﻮاﻫـﺪ ﮔﺮﻓـﺖ و ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺤــﻮي در اﻳــﻦ درﮔﻴــﺮي ﺷــﺮﻳﻚ ﺧﻮاﻫــﺪ ﺷــﺪ‪ ،‬ﻛــﻪ از‬
‫ﺑﺎزﮔﺬاﺷــﺘﻦ ﻣﺮزﻫــﺎ ﺗــﺎ ﺗــﺄﻣﻴﻦ ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔــﺎن رژﻳــﻢ‬
‫ﻛﺎﺑﻞ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﻐﻴـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬دوﻟـﺖ ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن در ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ دﻓﻌﺎت دﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻋﻤﺎل زده‪.‬‬
‫ﻓﺮواﻓﺘــﺎدن ﺗﺄﺳﻴــﺴﺎت ﻫــﺴﺘﻪاي ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن ﺑــﻪ داﻣــﺎن‬
‫ﺗﻨﺪروﻫﺎي اﺳﻼمﮔـﺮا‪ ،‬ﻫـﺮ ﭼﻨـﺪ ﻛـﻪ دور و ﺑﻌﻴـﺪ ﺑﻨﻤﺎﻳـﺪ‪،‬‬

‫‪ 25‬ﻫﺮاﻟﺪ ﺗﺮﻳﺒﻮن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ 22 ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 26 ،2001‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪.2001‬‬

‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٠٣‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺗــﺎ زﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ ﻗــﺴﻤﺖ ﻗﺎﺑــﻞ ﺗــﻮﺟﻬﻲ از ارﺗــﺶ و‬

‫ﻧﻴﺮوﻫـﺎي اﻣﻨﻴﺘـﻲ ـ ﺗﺨﻤـﻴﻦﻫـﺎ ﺑـﻴﻦ ‪ 25‬ﺗـﺎ ‪ 30‬درﺻـﺪ‬
‫اﺳﺖ ـ ﺗﻤﺎﻳﻼت ﺗﻨـﺪ اﺳـﻼمﮔﺮاﺋـﻲ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻜـﻲ‬
‫از ﺷِﻖ ﻫﺎي ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﺧﻄـﺮ در ذات ﮔـﺴﺘﺮش‬
‫ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎت ﻫــﺴﺘﻪاي اﺳــﺖ و در ﻫــﺮ ﻛــﺸﻮري وﺟــﻮد‬
‫دارد‪ ،‬و در ﺷــﺮاﻳﻄﻲ ﻛــﻪ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎﻧﻲﻫــﺎ ﻫﻤــﻪ را ﻣﻄﻤــﺌﻦ‬
‫ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ ﻛــﻪ ﺑﻤــﺐﻫــﺎ در ﻛﻨﺘــﺮل ﻛﺎﻣــﻞ ﻗــﺮار دارﻧــﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ داﻧـﺸﻤﻨﺪ ﻃـﺮاز اول را ﻛـﻪ ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﻳـﺎﻧﻲ اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و رواﺑﻂ ﻧﺰدﻳﻜـﻲ ﺑـﺎ ﻃﺎﻟﺒـﺎن داﺷـﺘﻨﺪ ﺑـﺮاي ﻣـﺪت‬
‫ﻛﻮﺗــﺎﻫﻲ ﺑــﻪ زﻧــﺪان رواﻧــﻪ ﻛﺮدﻧــﺪ‪ .‬ﺷــﺮاﻳﻂ در ﺟﻨــﻮب‬
‫آﺳﻴﺎ از ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﺧﻄﺮﻧـﺎك ﺗـﺮ ﺷـﺪه‪ .‬و اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺴﻴﺮي اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺟﻬـﺎن در ﻗـﺮن ﺑﻴـﺴﺖوﻳﻜـﻢ ﭘـﺎي در‬
‫آن ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧـــﺎآراﻣﻲﭘﺎﻛـــﺴﺘﺎن ﺗﺎﺣـــﺪ زﻳـــﺎدي ﻧﺘﻴﺠـــﺔ ﻗـــﺪرت‬
‫ﺗﻤﺮﻛﺰﻳﺎﻓﺘــﺔ ﺗــﺸﻜﻴﻼت »اﻃﻼﻋــﺎت درونﺳــﺎزﻣﺎﻧﻲ‪«26‬‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫)‪ (Inter-Services Intelligence‬ﻳﺎ ‪ .ISI‬ﺷﺎﺧﻪاي از‬ ‫‪26‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً زﻳﺮ ﻧﻈﺮ وزارت دﻓﺎع ) ارﺗﺶ( اداره ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٠٤‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫در ﻫﻨﮕــﺎم ﻫﻤﻜــﺎري ﺑــﺎ ﺳــﺎزﻣﺎن ﺳــﻴﺎ در رﻫﺒــﺮي‬

‫ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ در دﻫـﺔ ‪ 1980‬اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺮﻛﻨـﺎري رﺋـﻴﺲ اﻳـﻦ‬
‫ﺳــﺎزﻣﺎن در اواﻳــﻞ اﻛﺘﺒــﺮ ‪ 2001‬ﻳــﻚ ژﺳــﺖ ﺗﺒﻠﻴﻐــﺎﺗﻲ‬
‫ﺑﻮد؛ اﻛﺜﺮ اﻋـﻀﺎء آن ﺑـﺎ ﺟﻨـﮓ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﻣﺨـﺎﻟﻒ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﻛﻪ ﻃﻮﻓـﺎن ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﺷﻜـﺴﺖ‬
‫ﺷــﻮرويﻫــﺎ آﻏــﺎز ﺷــﺪ ﻧﺘﻴﺠــﻪاش ﺑــﻪ ﻗــﺪرت رﺳــﻴﺪن‬
‫ﻃﺎﻟﺒﺎنِ ﭘـﺸﺘﻮنﺗﺒـﺎر در ﺳـﺎل ‪ 1996‬ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﻛﻤـﻚ‬
‫»اﻃﻼﻋــﺎت دورنﺳــﺎزﻣﺎﻧﻲ« ﺻــﻮرت ﮔﺮﻓــﺖ‪ .‬ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن‬
‫ﺑﻪ دﻻﻳﻠـﻲ ﻛـﺎﻣﻼً روﺷـﻦ و ﺗﻮﺟﻴـﻪ ﺷـﺪه‪ ،‬وﺣـﺸﺖ دارد‬

‫در واﻗﻊ ﻧﺎم »درونﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ« از اﻳﻦ رو ﺑﺮاي آن اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﺎﻣﻲ )زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻫﻮاﺋﻲ‪ ،‬و ‪ (...‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ISI‬ﻛﻪ در ‪ 1948‬ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺷﺪ‪ ،‬در زﻣﻴﻨﺔ ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ در دورة ﻋﻠﻲﺑﻮﺗﻮ و‬
‫ﺧﺼﻮﺻﺎً در دروة ژﻧﺮال ﺿﻴﺎءاﻟﺤﻖ‪ ،‬ﺣﺎﻛﻢ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن‪ ISI ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ دوﻟﺘﻲ‬
‫ﻣﺎوراي دوﻟﺖ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺧﺘﻴﺎرات و ﺑﻮدﺟﻪاي ﻛﻪ ﻋﻤﻼً از ﻛﻨﺘﺮل دوﻟﺖ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن‬
‫ﺧﺎرج اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺧﻲ از ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن را ﻣﻮرﺧﺎن ﺑﻪ ﮔﺮدن ‪ISI‬‬
‫ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﺳﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان‬
‫)‪ (Intelligence Bureau‬ﻳﺎ ‪ IB‬دارد ﻛﻪ از ﺳﺎل ‪ 1947‬ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﺷﺪه و‬
‫ﺻﺮﻓﺎً زﻳﺮ ﻧﻈﺮ وزارت ﻛﺸﻮر ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٠٥‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻛــﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴــﺎن ﭘــﺲ از ﺣــﺼﻮل ﻳــﻚ ﭘﻴــﺮوزي ﻧﻈــﺎﻣﻲ‬

‫در ﺟﻨــﮓ‪ ،‬ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ در ﺳــﺎل ‪ 1989‬ﻋﻤــﻞ ﻛﺮدﻧــﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧـﻮد رﻫـﺎ ﻛـﺮده و آﻧـﺎن ﻳﻜﺒـﺎر دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻣﺠﺒــﻮر ﺑــﻪ روﻳــﺎروﺋﻲ ﺑــﺎ ﺧــﻼء ﺳﻴﺎﺳــﻲ در ﻣﺮزﻫــﺎي‬
‫ﺷﻤﺎﻟﻲ ﺧﻮد ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﭘـﺸﺘﻮنﻫـﺎ ـ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه ﺑـﻴﺶ از ‪3‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴـﻮن ﭘﻨﺎﻫﻨـﺪةاﻓﻐــﺎن ـ ﭘﺮﺟﻤﻌﻴـﺖﺗــﺮﻳﻦ ﮔـﺮوه ﻗــﻮﻣﻲ‬
‫ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن در ﻃــﻮل ﻣﺮزﻫــﺎي اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و اﻳــﻦ‬
‫ﻣــﺴﺌﻠﻪ ﺑــﻪ ﻫﻤــﺮاه ﭼــﺸﻢﭘﻮﺷــﻲﻫــﺎي »اﻃﻼﻋــﺎت درون‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ« ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻃﺎﻟﺒـﺎن از ﻳـﻚ‬
‫ﺟﺮﻳــﺎن ﻗﺎﺑــﻞ ﻣﻼﺣﻈــﺔ ارﺳــﺎل ﻣــﻮاد ﻏــﺬاﺋﻲ و وﺳــﺎﻳﻞ‬
‫ﺣﻴــﺎﺗﻲ در ﻃــﻮل ﻣــﺎه اﻛﺘﺒــﺮ و ﻧــﻮاﻣﺒﺮ ‪ 2001‬ﺑﻬــﺮهﻣﻨــﺪ‬
‫ﺷــﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﭼــﺮا واﺷــﻨﮕﺘﻦ ﻣﻌﺘﻘــﺪ اﺳــﺖ ﻛــﻪ »اﻃﻼﻋــﺎت‬
‫دورن ﺳـــﺎزﻣﺎﻧﻲ« ﺑـــﺮاي ﺟﻨـــﮓﺟﻮﻳـــﺎن ﻃﺎﻟﺒـــﺎن و‬
‫اﻟﻘﺎﻋــﺪه‪ ،‬زﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ رژﻳــﻢ ﺳــﺎﻗﻂ ﺷــﺪ‪ ،‬اﻣﻜــﺎن ﻓــﺮار‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﻣﻨﻄﻘـﻪ در ﻫـﺮ دو ﺳـﻮي ﻣـﺮز‬
‫ﻳــﻚ ﻣﺤــﺪودة ﭘــﺸﺘﻮن ﻧــﺸﻴﻦ اﺳــﺖ‪ ،‬و ﻫــﺰاران ﻧﻔــﺮ از‬
‫آﻧﺎن ﻗﺒﻞ از آﻧﻜـﻪ ﻃﺎﻟﺒـﺎن ﺑـﺎ ﺷﻜـﺴﺖ روﺑـﺮو ﺷـﻮﻧﺪ از‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٠٦‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﺮز ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑـﻪ ﺻـﻔﻮف آﻧـﺎن ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬اﻳﻨـﻚ‬

‫ﻛــﻪ ﻃﺎﻟﺒــﺎن ﺷﻜــﺴﺖ ﺧــﻮردهاﻧــﺪ‪ ،‬ﺣــﺪاﻗﻞ در ﺷــﻬﺮﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻣــﺸﺎرف ﺑــﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔــﺖ اﻳــﻦ ﻣــﺮدم روﺑﺮوﺳــﺖ‪ ،‬و اﻳــﻦ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑـﻪ ﻣـﺸﻜﻼت وي اﻓـﺰوده‪ ،‬ﺣﺘـﻲ ﺣﺎﻛﻤﻴـﺖ او را‬
‫ﻣــﻮرد ﺗﻬﺪﻳــﺪ ﻗــﺮار داده‪ .‬ﻣــﺸﺎرف ﻣﻤﻜــﻦ اﺳــﺖ ﺑﺮﺧــﻲ‬
‫ﺗﻨـﺪروﻫﺎي اﺳـﻼمﮔـﺮا را ﻛﻨــﺎر ﺑﮕـﺬارد‪ ،‬و ﺣﺘـﻲ ﺗــﻼش‬
‫ﻛﻨــﺪ ﻛــﻪ ﺑــﺎ ﻫــﺮ ﮔﻮﻧــﻪ ﺣﻜــﻮﻣﺘﻲ در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن رواﺑــﻂ‬
‫»دوﺳﺘﺎﻧﻪ« ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزد‪ ،‬وﻟـﻲ واﻗﻌﻴﺘـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ‬
‫ﻋﻤﻴــﻖ ﭘﺎﻳــﺪار ﺑــﺎﻗﻲ ﺧﻮاﻫــﺪ ﻣﺎﻧــﺪ اﻳــﻦ اﺳــﺖ ﻛــﻪ‪،‬‬
‫ژﺋﻮﭘﻮﻟﻴﺘﻴــﻚ ﭘﺎﻳــﻪاي از ﺳــﺎل ‪ 2001‬ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﻪ ﻣﻨــﺎﻓﻊ‬
‫ﺗــﺎرﻳﺨﻲ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن ﺗﻐﻴﻴــﺮ ﻣــﺴﻴﺮ داده‪ ،‬اول در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن‬
‫و اﻳﻨــﻚ در ﻛــﺸﻤﻴﺮ و در رواﺑﻄــﺶ ﺑــﺎ ﻫﻨﺪوﺳــﺘﺎن‪ ،‬و‬
‫از اﻳــﻦ رﻫﮕــﺬر دوﻟــﺖ ﻣﺘﺰﻟــﺰل ﺷــﺪه اﺳــﺖ‪ .‬ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن‬
‫ﻗﺎدر ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد از ﻧﻈـﺮ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﺗـﺸﻨﺞﻫـﺎ را ﻫﻤﺰﻣـﺎن‬
‫در ﻃــﻮل ﻣﺮزﻫــﺎي ﺷــﻤﺎﻟﻲ و ﺟﻨــﻮﺑﻲ آرام ﻧﮕــﺎه دارد‪.‬‬
‫اﻓـــﺮاد ﺑﻴـــﺸﻤﺎري در »اﻃﻼﻋـــﺎت درونﺳـــﺎزﻣﺎﻧﻲ« و‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٠٧‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ارﺗﺶ وﺟـﻮد دارﻧـﺪ ﻛـﻪ ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي دوﻟـﺖ را‬

‫اﻳﻨﻚ ﻳﻚ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآورﻧﺪ‪.‬‬
‫»اﻃﻼﻋـــﺎت درونﺳـــﺎزﻣﺎﻧﻲ« در ﺳﻴﺎﺳـــﺖ ﭘﺎﻛـــﺴﺘﺎن‬
‫ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻛﻨﻨـﺪه ﺑــﺎﻗﻲ ﻣـﻲﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬ژﻧــﺮال ﻣـﺸﺎرف در اﻛﺘﺒــﺮ‬
‫‪ 1999‬ﺑﺪون ﻫﻤﻜﺎري رﻫﺒـﺮي اﻳـﻦ ﺳـﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺑـﺎ وﺟـﻮد‬
‫آﻧﻜــﻪ در اﻛﺘﺒــﺮ ‪ 2001‬او را از اﻳــﻦ ﻣﻘــﺎم ﺑﺮﻛﻨــﺎر ﻛــﺮد‪،‬‬
‫ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﻳـﻚ ﻛﻮدﺗـﺎ ﺑـﻪ ﻗـﺪرت ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬و ﺑﺤـﺮان‬
‫روزاﻓﺰون ﺑﺎ ﻫﻨﺪ ﺑﻪ اﻳـﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﺸﺎرف اﺣﺘﻴـﺎج‬
‫ﺑﻪ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫـﺎي دروﻧـﻲ ﺧـﻮد ﺧﻮاﻫـﺪ داﺷـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻫﻢ ﺷـﺎﻣﻞ ﮔـﺮوهﻫـﺎي اﺳـﻼمﮔـﺮا و ﻫـﻢ دﻣﻜـﺮاتﻫـﺎي‬
‫ﺳِﻜﻮﻻر ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔـﺮ او ﺑـﻪ ﻫـﺮ دﻟﻴﻠـﻲ از ﻗـﺪرت ﻛﻨـﺎر‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬آﻧﺰﻣـﺎن‪ ،‬اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﻛـﻪ ﭼـﻪ ﻛـﺴﻲ و ﭼـﻪ‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﺘﻲ او را ﺟــﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺧﻮاﻫــﺪ ﻛــﺮد‪ ،‬ﺑــﻲﺟــﻮاب‬
‫ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬وﻟـﻲ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗﻤﺎﻣـﺎً و ﻳـﺎ ﻗـﺴﻤﺘﻲ از‬
‫ﻗــﺪرت را ﮔﺮوﻫــﻲ ﻛﻮﭼــﻚ وﻟــﻲ ﺑــﺴﻴﺎر ﻣﻨــﻀﺒﻂ از‬
‫ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﻳــﺎن اﺳــﻼﻣﻲ ﺑــﻪ دﺳــﺖ ﮔﻴﺮﻧــﺪ‪ .‬اﻳــﻦ ﻛــﻪ‬
‫ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎت ﻫــﺴﺘﻪاي در دﺳــﺖ آﻧــﺎن ﻗــﺮار ﮔﻴــﺮد ﺻــﺮﻓﺎً‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٠٨‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧﻮﻋﻲ اﻣﻌﺎن ﻧﻈـﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺷِـﻘﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ از دﻳﮕـﺮ‬

‫ﻣـﻮارد ﻣﺤﺘﻤـﻞﺗـﺮ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ ـ و ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﮔـﺴﺘﺮده‬
‫ﺧﻄﺮات را در ﺟﻨـﻮب آﺳـﻴﺎ ﺷـﺪت ﺧﻮاﻫـﺪ داد‪ .‬در ﻫـﺮ‬
‫ﺻﻮرت اﮔـﺮ ﻣـﺸﺎرف اﺣﺘﻤـﺎﻻً ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﻧﺰدﻳﻜـﻲ ﺑـﻴﺶ‬
‫از اﻧــﺪازه ﺑــﻪ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺳــﺎﻗﻂ ﺷــﻮد‪ ،‬ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن در ﻣﻨﻄﻘــﻪ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﺑﻴـﺸﺘﺮ ﺑـﺎ ﻧﻘـﺶ آﻣﺮﻳﻜـﺎ و ﻣﻨـﺎﻓﻊ او‬
‫از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬
‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ‪ ،‬از ﻫـﻴﭻ ﻧﻈـﺮ در ﺷـﺮاﻳﻄﻲ ﻧﺒـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﭘﺲ از ﭘﺎﻳـﺎن ﺟﻨـﮓ‪ ،‬دوﺳـﺘﺎن ﻣـﺸﺎرف را در ﻛﺎﺑـﻞ‬
‫ﺑــﺮ ارﻳﻜــﺔ ﻗــﺪرت ﺑﻨــﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣــﺸﺎرف و »اﻃﻼﻋــﺎت‬
‫درونﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ« از ﺻـﻤﻴﻢ ﻗﻠـﺐ ﺧﻮاﺳـﺘﺎر ﻛﻮﺗـﺎه ﻣـﺪت‬
‫ﺷﺪن ﺑﻤﺒـﺎرانﻫـﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﺻـﺪﻣﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺮدم ﺷﺪت ﻣﻲ ﮔﺮﻓـﺖ ﻣﻴـﻞ و رﻏﺒـﺖ آﻧـﺎن ﺑـﻪ ﻃﺎﻟﺒـﺎن‬
‫ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ از ﺑـﻴﻢ اﻳﺠـﺎد ﺑـﻲﺛﺒـﺎﺗﻲ‬
‫ﻋﻤـــﻮﻣﻲ در ﭘﺎﻛـــﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑـــﺮاي اﺳـــﺘﻔﺎدة ﺑﻬﻴﻨـــﻪ از‬
‫ﭘﺎﻳﮕــﺎهﻫــﺎي اﻳــﻦ ﻛــﺸﻮر ﭘﺎﻓــﺸﺎري ﻧﻜــﺮد‪ .‬در ﻣﻨﻄﻘــﺔ‬
‫ﻣﻨــﺰوي ﺑﻠﻮﭼــﺴﺘﺎن ﺳــﻪ ﭘﺎﻳﮕــﺎه ﺑــﻪ دﺳــﺖ آورد ﺗــﺎ از‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٠٩‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻃﺮﻳــﻖ آﻧــﺎن ﻫــﺰاران ﺗــﻦ از ﻧﻴﺮوﻫــﺎي وﻳــﮋة ﺧــﻮد را‬

‫وارد ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﻨﺪ؛ ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟـﻮد‪ ،‬ﺗـﺎ ﺣـﺪ ﻣﻤﻜـﻦ ﺳـﻌﻲ‬
‫در ﺗﻜﻴـــﻪ ﺑـــﺮ ﻧﻘـــﻞ و اﻧﺘﻘـــﺎﻻت ﻫـــﻮاﺋﻲ داﺷـــﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻫـﺎي ﻣﻬﻤـﻲ در ﺳـﻄﺢ ﻛـﺸﻮر ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓـﺖ‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﻧﻈﺎم ﺣﺎﻛﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑـﺎ آﻧـﺎن ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﻛﻨـﺪ‪ .‬زﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﻛــﻪ اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﻓــﺎﺗﺢ ﺷــﺪ‪ ،‬ﭘــﺸﺘﻮنﻫــﺎ‬
‫ﻓﻘﻂ ﻣﻘـﺎمﻫـﺎﺋﻲ ﻧﻤـﺎدﻳﻦ و ﻣـﻮﻗﺘﻲ ﺑـﻪ دﺳـﺖ آوردﻧـﺪ ـ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﺑﺎزﮔـﺸﺖ ﻧـﺎآراﻣﻲﻫـﺎﺋﻲ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑـﻴﺶ از ﻳـﻚ دﻫـﻪ اﻳـﻦ ﻣﻠـﺖ را در رﻧـﺞ و ﻋـﺬاب‬
‫ﻧﮕﺎه داﺷـﺘﻪ‪ .‬اﺗﺤـﺎد ﺷـﻤﺎل ﺟﺒﻬـﻪ اي ﻣﺘﺤـﺪ از روﺳـﺎي‬
‫ﺟﻨــﮓﺟــﻮيﻗﺒﺎﻳــﻞ اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ ﻧــﺎﻣﻨﻈﻢ و‬
‫آﺷــﻔﺘﻪ از ﮔــﺮوهﻫــﺎي ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﻗــﻮﻣﻲ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﻗــﻮل‬
‫راﻣــﺴﻔﻠﺪ ﺟﻨــﮓ ﺑــﺮايﺷــﺎن "ﺷــﻴﻮهاي از زﻧــﺪﮔﻲ‬
‫اﺳــﺖ"‪ ،‬ﺗــﺸﻜﻴﻞ ﺷــﺪه‪ .‬ﺑﺮﺧــﻲ از آﻧــﺎن ـ ﻏﺎﻟﺒـﺎّ ـ ﺑــﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ ﻗـﻮل و ﻗـﺮار و ﻳـﺎ درﻳﺎﻓـﺖ ﭘـﻮل ﻣﻮاﺿـﻊ ﺧـﻮد را‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ داده اﻧـﺪ‪ .‬درﮔﻴـﺮي ﻣﻴـﺎن آﻧـﺎن از ﻟﺤﻈـﻪ اي ﻛـﻪ در‬
‫اﻛﺜﺮ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﻤﻠﻜـﺖ ﻃﺎﻟﺒـﺎن ﺑـﺎ ﺷﻜـﺴﺖ روﺑـﺮو ﺷـﺪه‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢١٠‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﻮد‪ ،‬آﻏـﺎز ﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺪون ﻳـﻚ ﺗﻮاﻓـﻖﻧﺎﻣـﺔ درازﻣـﺪت ﻛـﻪ‬

‫ﺛﺒــﺎﺗﻲ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﺑــﻪ دﻧﺒــﺎل آورد‪ ،‬ﭘﻴــﺮوزيﻫــﺎي ﻧﻈــﺎﻣﻲ‬
‫اﺗﺤﺎد ﺷﻤﺎل ﻣﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺧﻄـﺮات ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل‬
‫داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ و ﻣﻘﺎﻣــﺎت آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ از آن ﺑــﻪ ﺧــﻮﺑﻲ‬
‫ﻣﻄﻠﻌﻨــﺪ ـ ﻣﻠــﺖ اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﻛــﻪ ﻋﻤﻴﻘ ـﺎً از ﻧﻈــﺮ ﻗــﻮﻣﻲ‬
‫دﭼﺎر ﭼﻨﺪدﺳﺘﮕﻲ اﺳـﺖ در ﻃـﻮل ﺑـﻴﺶ از ﻳـﻚدﻫـﻪ از‬
‫زﻳــﺮ ﺑــﺎر ﭼﻨــﻴﻦ ﻗــﺮاردادي ﺷــﺎﻧﻪ ﺧــﺎﻟﻲ ﻛــﺮده‪ .‬ﭘــﺲ از‬
‫ﺳـﺎل ‪ ،1990‬ﺧـﺼﻮﺻﺎً در ﺷـﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﮔـﺮوهﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠــﻒ‬
‫اﺗﺤﺎد ﺷﻤﺎل اﻳﺠـﺎد ﻫـﺮج و ﻣﺮﺟـﻲ ﻛﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻗـﻮل‬
‫ﻛﺎﻟﻴﻦ ﭘﺎول "دﻟﻴﻞ ﻇﻬﻮر" ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺷﺪ‪.27‬‬

‫دﻟﻴــﻞ اﺻــﻠﻲ اﻳــﻦ اﻣــﺮ ﻛــﻪ‪ ،‬ﺑــﺎ وﺟــﻮد ﭘﻴــﺮوزي ﻛﺎﻣــﻞ‬

‫ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺳـﻌﻲ داﺷـﺖ از ﺑـﺎزي ﻛـﺮدن ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ‬
‫ﻧﻘﺸﻲ در ﺣﻞ ﻣﻨﺎزﻋـﺎت ﻣﻬﻠـﻚ ﮔﺮوﻫـﻲ ﻳـﺎ آﻧﻄـﻮر ﻛـﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻣـﻲﮔﻮﻳـﺪ‪" ،‬ﻣﻠـﺖ ﺳـﺎزي"‪ ،‬اﺟﺘﻨـﺎب ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﻴﻦ‬

‫‪27‬‬
‫راﻣﺴﻔﻠﺪ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺧﺒﺮي ‪ 7 ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 2001‬؛ ﻛﺎﻟﻴﻦ ﭘﺎول‪ ،‬وزارت‬
‫اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ‪ 10 ،‬اﻛﺘﺒﺮ ‪.2001‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢١١‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣــﺴﺌﻠﻪ ﺑــﻮد‪ .‬ﻣــﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗــﻼش ﺑــﺮاي ﺑﺮﭘــﺎﺋﻲ ﻳــﻚ‬

‫ﺣﻜﻮﻣــﺖ اﺗﺤــﺎد ﻣﻠــﻲ ﺗﻤﺎﻣ ـﺎً ﺑــﻪ ﻋﻬــﺪة ﺳــﺎزﻣﺎن ﻣﻠــﻞ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ]آﻣﺮﻳﻜـﺎ[ ﻣـﻲ داﻧـﺪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻫــﺪف ﺑــﻪ اﺣﺘﻤــﺎل زﻳــﺎد ﺣﺎﺻــﻞ ﻧﺨﻮاﻫــﺪ ﺷــﺪ ـ در‬
‫ﺣﻘﻴﻘــﺖ‪ ،‬ﺑــﺎ وﺟــﻮد آﻧﻜــﻪ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن در ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﺑــﺎ‬
‫ﻗــﺪرتﮔﻴــﺮيِ ﮔــﺮوهﻫــﺎي ﻗــﻮﻣﻲ ﻛــﻪ ﺑــﺎ او در ﺗــﻀﺎد‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫـﺎﺋﻲ داﺷـﺘﻪ‪ ،‬اﻳـﻦ اﻳـﺮان و روﺳـﻴﻪاﻧـﺪ‬
‫ﻛــﻪ اﺣﺘﻤــﺎﻻً ﺑــﺎزﻳﮕﺮان اﺻــﻠﻲ در ﺗﻌﻴــﻴﻦ ﺣــﻮادث‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠـﺔ ﻧﻬـﺎﺋﻲ ﺑﻤﺒـﺎران‬
‫ﻣﺨــﺮب و ﻫﻮﻟﻨــﺎﻛﻲ ﻛــﻪ ﺣﻤﺎﻳــﺖ از ﻧﻴﺮوﻫــﺎي زﻣﻴﻨــﻲ‬
‫اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل ﺑــﻪ ﺑــﺎر آورد‪ ،‬آﺷــﻔﺘﮕﻲ ﺳﻴﺎﺳــﻲ‪ ،‬ﺣﺘــﻲ‬
‫ﻫــﺮج و ﻣــﺮج ﺧﻮاﻫــﺪ ﺷــﺪ‪ .‬دﻟﻴــﻞ دﻳﮕــﺮ ﺑــﺮاي ﻋــﺪم‬
‫درﮔﻴﺮي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ در اﻳـﻦ ﺟﻨـﮓ اﻳـﻦ ﺑـﻮد‬
‫ﻛــﻪ اﻳــﻦ ﻋﻤﻠﻴــﺎت را ﺟــﻮاﺑﻲ ﺑــﺮ ﺣــﻮادث ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﻣﻲ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﺟﻨﮕـﻲ ﻛـﻪ‪ ،‬در آن اﻧﺘﻘـﺎم ﻫـﺪف‬
‫اﺻﻠﻲ ﺑﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﻲرود و اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺗﻤﺎﻳـﻞ داﺷـﺖ‬
‫ﻛــﻪ اﻋﺘﺒــﺎر ﺧــﻮد را ﺣﻔــﻆ ﻛﻨــﺪ‪ .‬اﻟﻮﻳــﺖﻫــﺎي ﻧﻈــﺎﻣﻲ و‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢١٢‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺳﻴﺎﺳــﻲ او در ﻣــﺴﺎﻳﻞ دﻳﮕــﺮي ﻧﻬﻔﺘــﻪ ﺑــﻮد‪ .‬ﺑــﻪ ﻃــﻮر‬

‫ﺧﻼﺻــﻪ‪ ،‬اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ از ﻧﻈــﺮ ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﻣﻮﻓــﻖ ﺧﻮاﻫــﺪ‬
‫ﺷﺪ وﻟﻲ از ﻧﻈﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻧﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﺣـﻖ‪ ،‬اﺗﺤـﺎد ﺷـﻤﺎل را واﺑـﺴﺘﮕﺎن روﺳـﻴﻪ‬
‫و اﻳﺮان ﺑﻪ ﺣـﺴﺎب ﻣـﻲآوردﻧـﺪ ﻛـﻪ اﺟـﺎزه ﺧﻮاﻫﻨـﺪ داد‬
‫ﻫﺮج وﻣﺮج و ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ در اواﻳـﻞ دﻫـﺔ‬
‫‪ 1990‬ﺣــﺎﻛﻢ ﺷــﺪ‪ ،‬دوﺑــﺎره ﺑــﻪ اﻳــﻦ ﻛــﺸﻮر ﺑــﺎزﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﺗﺤﺎد ﺷـﻤﺎل‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﻜﻴـﻪ ﺑـﺮ اﺳـﺘﺪﻻﻟﻲ ﻫﻤﺎﻧﻘـﺪر ﻣﺤﻜـﻢ‪،‬‬
‫ﻃﺎﻟﺒــﺎن را ﻣﺨﻠــﻮق ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن ﻣــﻲداﻧــﺪ‪ ،‬و ﺗﻨﻬــﺎ دﻟﻴــﻞ‬
‫اﺗﺤــﺎد ﻣﻴــﺎن ﻋﻨﺎﺻــﺮ ﻣﺨﺘﻠــﻒ اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل ﻧﻔــﺮت‬
‫ﻣﺸﺘﺮك از ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن و ﺗـﻼشﻫـﺎي او ﺑـﺮاي ﺧﻠـﻖ ﻳـﻚ‬
‫رژﻳــﻢ دﺳــﺖﻧــﺸﺎﻧﺪه در ﻣﺮزﻫــﺎي ﺟﻨــﻮﺑﻲ اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﺎ آﻧﭽــﻪ در اﺧﺘﻴــﺎر داﺷــﺖ ﺳــﻌﻲ ﺗﻤــﺎم‬
‫ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠـﺔ ﻣﻤﻜـﻦ ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬از ﻧﻈـﺮ ﺳﻴﺎﺳـﻲ‬
‫در ﺟﻠــﺐ ﻋﻨﺎﺻــﺮ و ﻳــﺎ اﻗــﻮاﻣﻲ ﻛــﻪ ﺑــﺎ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن‬
‫ﻫﻤــﺎﻫﻨﮕﻲ داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ ،‬ﻫــﻴﭻ ﻣــﻮﻓﻘﻴﺘﻲ ﺑــﻪ دﺳــﺖ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢١٣‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧﻴــﺎورد‪ ،‬در ﻋــﻴﻦ ﺣــﺎل‪ ،‬ﻧﻴــﺎز ﺷــﺪﻳﺪي داﺷــﺖ ﻛــﻪ از‬

‫ﻃــﺮف ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎﻧﻲﻫــﺎ‪ ،‬ﭘﺎﻳﮕــﺎﻫﻬــﺎﺋﻲ ﻫــﺮ ﭼﻨــﺪ ﻗﻠﻴــﻞ و‬
‫ﮔﺰارﺷـــﺎت ﻣﺤﺮﻣﺎﻧـــﻪاي ﻫــــﺮ ﭼﻨـــﺪ ﻣﺤــــﺪود از‬
‫»اﻃﻼﻋـــﺎت درونﺳـــﺎزﻣﺎﻧﻲ« در اﺧﺘﻴﺎرﺷـــﺎن ﻗـــﺮار‬
‫ﮔﻴــﺮد‪» .‬اﻃﻼﻋــﺎت درونﺳــﺎزﻣﺎﻧﻲ« ﺑــﻪ ﻣﺮاﺗــﺐ ﻛﻤﺘــﺮ از‬
‫آﻧﭽــﻪ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﺗﻘﺎﺿــﺎ ﻛــﺮد و ﻧﻴــﺎز داﺷــﺖ‪ ،‬اﻃﻼﻋــﺎت‬
‫در اﺧﺘﻴــﺎر او ﻗــﺮار داد‪ ،‬و ﺑــﻪ ﭘﻴــﺮوي از ﻃﺎﻟﺒــﺎن ﻧﻴــﺰ‬
‫ﻣــﺘﻬﻢ ﺷــﺪ‪ .‬از ﻧﻈــﺮ ﻧﻈــﺎﻣﻲ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﻛﻤــﻚﻫــﺎي‬
‫ارزﻧﺪه اي ﺑﻪ اﺗﺤﺎد ﺷﻤﺎل ﻛـﺮد‪ ،‬ﻋـﺪم ﺗﻤﺎﻳـﻞ اﻳـﻦ ﻛـﺸﻮر‬
‫ﺑﺮاي اﻋﺰام ﺗﻌﺪاد ﭼﺸﻢ ﮔﻴـﺮي از ﻧﻴﺮوﻫـﺎي زﻣﻴﻨـﻲ‪ ،‬ﻗﺒـﻞ‬
‫از ورود ﻧﻴﺮوﻫــﺎي اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل ﺑــﻪ ﺷــﻬﺮﻫﺎي ﻋﻤــﺪه و‬
‫ﺗﺴﺨﻴﺮ آﻧـﺎن‪ ،‬ﺑـﻪ رواﺑـﻂ آﻣﺮﻳﻜـﺎ و ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن ﺻـﺪﻣﻪ اي‬
‫ﺟﺒﺮان ﻧﺎﭘـﺬﻳﺮ وارد ﻛـﺮد ـ ﺷـﺎﻳﺪ در ﺣـﺪ ﻗﻄـﻊ رواﺑـﻂ‪.‬‬
‫از ﻧﻈــﺮ ﺳﻴﺎﺳــﻲ اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل در اﻛﺜــﺮ ﻣﻨــﺎﻃﻖ ﻛــﺸﻮر‬
‫ﻣﻠﻌــﻮن اﺳــﺖ‪ ،‬و ﺑــﻪ اﺣﺘﻤــﺎل زﻳــﺎد ﺳــﻌﻲ ﺧﻮاﻫــﺪ ﻛــﺮد‬
‫ﺣــﺪاﻗﻞ در ارﺗﺒــﺎط ﺑــﺎ آﻧﭽــﻪ از ﺑﺮﺧــﻲ ﭘــﺸﺘﻮنﻫــﺎي‬
‫ﺿﺪﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑـﻪ ﺟـﺎي ﻣﺎﻧـﺪه ﺑـﻪ اﻫـﺪاﻓﻲ ﻣـﺸﺘﺮك دﺳـﺖ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢١٤‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬راﻣـﺴﻔﻠﺪ در ﻧﻴﻤـﺔ ﻣـﺎه ﻧـﻮاﻣﺒﺮ ﻣﻮﺿـﻊ ﻣـﺸﺎرف را‬

‫اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪" ،‬ﻓﻜـﺮ ﻣـﻲ ﻛـﻨﻢ وي در ﺣـﺎل‬
‫ﺣﺎﺿــﺮ ﻋﻬــﺪهدار ﻣــﺸﻜﻞﺗــﺮﻳﻦ ﻛــﺎرِ دﻧﻴــﺎ ﺑﺎﺷــﺪ‪"28.‬‬
‫ﻣــﺸﺎرف ﻧﻤــﻲﺗﻮاﻧــﺴﺖ و ﻳــﺎ ﻋﻤ ـﻼً ﻧﺨﻮاﺳــﺖ از ﻓــﺮار‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از اﻓﺮاد ﻃﺎﻟﺒـﺎن و ﺟﻨﮕﺠﻮﻳـﺎن ﻋـﺮبﺗﺒـﺎر آﻧـﺎن‬
‫از ﻃﺮﻳــﻖ ﻣــﺮز ﺑــﻪ درون ﺧــﺎك ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن ﺟﻠــﻮﮔﻴﺮي‬
‫ﻛﻨــﺪ‪ ،‬و ﺗﻘﺮﻳﺒ ـﺎً ‪ 5‬ﻫــﺰارﺗﻦ از اﻳــﻦ ﻣــﺴﻴﺮ ﻓــﺮار ﻛﺮدﻧــﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺤﺮان ﺑـﺎ ﻫﻨﺪوﺳـﺘﺎن در اواﺳـﻂ ﻧـﻮاﻣﺒﺮ آﻏـﺎز‬
‫ﺷــﺪ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن اﻛﺜــﺮ ﻧﻴﺮوﻫــﺎي ﻧﻈــﺎﻣﻲ را از ﻣﺮزﻫــﺎ ﻓــﺮا‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬وﻟـﻲ ﺑـﺎ اﻳـﻦ وﺟـﻮد ﻣﻮﺿـﻊ ﻣـﺸﺎرف در داﺧـﻞ‬
‫ﺗـﻀﻌﻴﻒ ﺷـﺪه‪ ،‬ﻓﻘـﻂ ﮔﺬﺷــﺖ زﻣـﺎن ﺧﻮاﻫـﺪ ﮔﻔـﺖ ﻛــﻪ‬
‫آﻳﺎ ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﺳﺮﻧﻮﺷـﺖﺳـﺎز ﻣﺘﺰﻟـﺰل ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻴـﺮ‪ .‬اﮔـﺮ ﭼﻨـﻴﻦ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻣـﺸﻜﻼت آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ ﻋﻈـﻴﻢﺗﺮــ و ﺧﻄﺮﻧـﺎكﺗـﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬اﻳـﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺧﻴﻠـﻲ ﺑﻴـﺸﺘﺮ از آﻧﭽـﻪ ﻣـﻲﺧﻮاﺳـﺘﻪ و‬

‫‪ 28‬راﻣﺴﻔﻠﺪ‪ ،‬ﮔﺰارش ﺧﺒﺮي‪ 14 ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪.2001‬‬

‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢١٥‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻳﺎ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻪ دﻟﻨﮕـﺮان اﻳـﻦ ﻣﻨﻄﻘـﺔ آﺳـﻴﺐﭘـﺬﻳﺮ ﺑـﺎﻗﻲ‬

‫ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي آﻣﺮﻳﻜـﺎ از ﻧﻈـﺮ رزمآراﺋـﻲ ﻳـﻚ ﭘﻴـﺮوزي در‬
‫اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺑــﻮد ﺗﺒــﺪﻳﻞ ﺑــﻪ ﻳــﻚ ﺷﻜــﺴﺖ راﻫﺒــﺮدي در‬
‫ﺟﻨﻮب آﺳﻴﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬اﻳـﺮان زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺎزي ﻣﻠـﺖﻫـﺎ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﺑﻴــﺸﺘﺮ ﺷــﺪت ﮔﺮﻓﺘــﻪ‪ ،‬ﺷــﺮوع ﺑــﻪ اﻳﻔــﺎي ﻧﻘــﺸﻲ‬
‫وﺳﻴﻊﺗﺮ و ﻓﺮﺻﺖﻃﻠﺒﺎﻧﻪﺗـﺮ ﻛـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﻛـﺸﻮر ﺑـﻪ‬
‫ﺷــﺎﺧﻪﻫــﺎي ﺷــﻴﻌﻲ ﻣــﺬﻫﺐ در درون اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل‬
‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﺑﻴـﺸﺘﺮي اراﻳـﻪ داده و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﭘﻮل‪ ،‬آﻧﺎن را از روﺳـﻴﻪ ﺟـﺪا و ﺑـﻪ ﺟﺎﻧـﺐ ﺧـﻮد ﺟـﺬب‬
‫ﻛــﺮده ـ ﻛــﺎري ﻛــﻪ ﺳﻴﺎﺳــﺖ و ﺗﺠــﺎرت را در ﻫــﻢ‬
‫ﻣــﻲآﻣﻴــﺰد‪ .‬اﻳــﺮان از ﻓﻨﺎﺗﻴــﺴﻢ ﺳــﻨﻲﮔــﺮاي ﻃﺎﻟﺒــﺎﻧﻲ ﺑــﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳـﻚ ﺗﺤﺮﻳـﻒ اﺳـﻼﻣﻲ ﻣﻨﺰﺟـﺮ اﺳـﺖ و ﺣﺘـﻲ در‬
‫ﺳــــﺎل ‪ 1998‬زﻣــــﺎﻧﻲ ﻛــــﻪ ﻃﺎﻟﺒــــﺎن ‪ 10‬ﺗــــﻦ از‬
‫دﻳﭙﻠﻤﺎتﻫﺎﻳﺶ را ﺑـﻪ ﻗﺘـﻞ رﺳـﺎﻧﺪﻧﺪ ﺑـﻪ ﻣـﺮز ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎ‬
‫آﻧﺎن ﻛﺸﻴﺪه ﺷـﺪ؛ وﻟـﻲ از ﺣـﻀﻮر ﻳـﻚ دوﻟـﺖ ﻃﺮﻓـﺪار‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢١٦‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻧﻴــﺰ در ﻣﺮزﻫــﺎﻳﺶ وﺣــﺸﺖ دارد‪ .‬در آﻏــﺎز‬

‫ﺳــﺎل ‪ 2002‬ﻣﻘﺎﻣــﺎت آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ اﻳــﺮان را ﺑــﻪ ﻛﻤــﻚﺑــﻪ‬
‫ﺷﺎﺧﻪﻫـﺎﺋﻲ از اﺗﺤـﺎد ﺷـﻤﺎل ﻛـﻪ ﺑـﺎ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﻨـﺪ و‬
‫ﺑــﻪ ﻓــﺮار ﺟﻨــﮓﺟﻮﻳــﺎن اﻟﻘﺎﻋــﺪه از دام آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲﻫــﺎ‬
‫ﻛﻤــﻚ ﻣــﻲرﺳــﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣــﺘﻬﻢ ﻛــﺮد‪ .‬در ﻫﻤــﻴﻦ ﺣــﺎل‪ ،‬اﻳــﺮان‬
‫ﺳـﻌﻲ در ﺑﻬــﺮهﺑـﺮداري از ﺷــﺮاﻳﻂ ﻧﺎﻣـﺴﺎﻋﺪ آﻣﺮﻳﻜــﺎ‪ ،‬در‬
‫ﺟﻬــﺖ ﻟﻐــﻮ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴــﺖﻫــﺎﺋﻲ دارد ﻛــﻪ واﺷــﻨﮕﺘﻦ ﺑــﺮ او‬
‫اﻋﻤﺎل ﻛـﺮده‪ ،‬ﺑـﻪ ﻃﻮرﻣﺜـﺎل ﮔﺬﺷـﺘﻦ ﺧـﻂﻟﻮﻟـﻪاي ﻛـﻪ از‬
‫اﻳــﺮان ـ ﻣﻨﻄﻘــﻲﺗــﺮﻳﻦ و ارزاﻧﺘــﺮﻳﻦ ﻣــﺴﻴﺮـ ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ‬
‫ﺑﮕــﺬرد‪ .‬اﻳﻨﻜــﻪ اﻳــﺮان ﭼﮕﻮﻧــﻪ ﻗــﺎدر ﺧﻮاﻫــﺪ ﺑــﻮد اﻳــﻦ‬
‫ﺑﺎزي ﻣﻮﻗﻊﺷﻨﺎﺳـﺎﻧﻪ و ﺧﻴـﺮهﺳـﺮاﻧﻪ را ﺑـﻪ اﻧﺠـﺎم ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺴﻴﺎري واﺑـﺴﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻛـﻪ اﻛﺜـﺮ آﻧـﺎن ﻧﺘﻴﺠـﺔ‬
‫اﻧﺘﺨــﺎب واﻗﻌــﻲ او ﻧﺨﻮاﻫﻨــﺪ ﺑــﻮد و ﺑﻴــﺸﺘﺮ ﺑــﺴﺘﮕﻲ ﺑــﻪ‬
‫اﻳــﻦ اﻣــﺮ دارد ﻛ ـﻪ ﭼــﻪ ﺗﻌــﺪاد از ﻃﺎﻟﺒــﺎن از ﻗﺘــﻞﻋــﺎم‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲﻫﺎ ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮد‪.‬‬
‫رواﺑﻂ ﮔﺮاﻧﻘـﺪر واﺷـﻨﮕﺘﻦ ﺑـﺎ ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن در ﻛﻔـﺔ ﺗـﺮازوي‬
‫ﻣﺸﻜﻼت او ﺑﺎ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﻛـﻪ ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢١٧‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫در ﻓﺼﻞ ﻗﺒﻞ ﻣﺘـﺬﻛﺮ ﺷـﺪم‪ ،‬ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺑﻴـﺸﻤﺎري‪،‬‬

‫ﻛﻪ ﻣﻬﻢﺗـﺮﻳﻦ آن ﻧﻘـﺶ ﺳـﺎﺑﻖ آﻣﺮﻳﻜـﺎ در ﻣﻨﻄﻘـﻪ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺗﺒــﺪﻳﻞ ﺑــﻪ ﻛــﺸﻮري ﻧــﺎآرام ﺷــﺪه‪ .‬ﻫــﺮ دو ﻛــﺸﻮر ﺑــﺮاي‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ از اﻫﻤﻴﺖ ﺗﻌﻴـﻴﻦﻛﻨﻨـﺪهاي ﺑﺮﺧﻮردارﻧـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﻫـﺮ‬
‫ﻛﺪام‪ ،‬و ﻳﺎ ﻫﺮدوي آﻧﺎن‪ ،‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻛﺎﻣـﻞ ﻣﺘﺰﻟـﺰل ﺷـﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣـﺸﻜﻼت ژﺋﻮﭘﻮﻟﻴﺘﻴـﻚ و ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻛـﻪ آﻣﺮﻳﻜـﺎ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﻋﻈـﻴﻢ ﺗـﺮ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬در‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻨﻜـﻪ دوﻟـﺖ ﺑـﻮش ﺣﺎﺿـﺮ ﺑـﻪ ﻗﺒـﻮل‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﺸﺪه ﻛﻪ درﮔﻴﺮي ﻫـﺎي ﺳـﺎﺑﻖ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ در‬
‫اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن در واﻗــﻊ ﺧــﺎﻟﻖ ﭼﻨــﻴﻦ ﺧﻄــﺮات ﻋﻈﻴﻤــﻲ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺷـﺎﻳﺪ اﻳـﻦ ﻣـﺸﻜﻼت ﻋﻤـﻼً ﻏﻴﺮﻗﺎﺑـﻞ اﺟﺘﻨـﺎب‬
‫ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ .‬ﺧﻄــﺮ در اﻳــﻦ اﺳــﺖ ﻛــﻪ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﺮاي‬
‫ﭘﺎﺳــﺨﮕﻮﺋﻲ ﺑــﻪ اﻳــﻦ ﺑﺤــﺮان ﻛــﻪ ﺗﻤﺎﻣــﺎً‪ ،‬ﻳــﺎ ﺣــﺪاﻗﻞ‬
‫اﻛﺜﺮﻳﺖ آن‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧـﻮد او اﻳﺠـﺎد ﺷـﺪه در ﻫـﺮ ﻛـﺪام‬
‫از اﻳــﻦ ﻛــﺸﻮرﻫﺎ دﺳــﺖ ﺑــﻪ ﻋﻤﻠــﻲ ﺷــﺘﺎﺑﺰده ﺑﺰﻧــﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻼ ﻏﻴــﺮ ﻗﺎﺑــﻞ‬
‫ﻃﺒﻴﻌــﺖ اﺣﺘﻤــﺎﻟﻲ اﻳــﻦ ﻋﻤﻠﻴــﺎت ﻋﻤــ ً‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢١٨‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑــﻦﻻدن اﺣﺘﻤــﺎﻻً در ﻋﺮﺑــﺴﺘﺎن ﺳــﻌﻮدي ﺑﻴــﺸﺘﺮ از ﻫــﺮ‬

‫ﻛــﺸﻮر دﻳﮕــﺮي ﻧﻔــﻮذ و ارﺗﺒﺎﻃــﺎت ﻣــﺎﻟﻲ دارد‪ .‬ﺗــﺎ‬
‫ﺣﺪودي ﺑﻪ اﻳـﻦ دﻟﻴـﻞ ﻛـﻪ ﺳـﻌﻮديﻫـﺎ در ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﻣــﺎﻟﻲ و ﻧﻴــﺮوي اﻧــﺴﺎﻧﻲ در ﻃــﻮل ﺟﻨﮕــﻲ ﻛــﻪ ﺳــﺎزﻣﺎن‬
‫ﺳﻴﺎ ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﺔ ﺷـﻮروي ﻫـﺎ در اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن رﻫﺒـﺮي ﻛـﺮد‪،‬‬
‫ﻧﻘــﺸﻲ ﺗﻌﻴــﻴﻦﻛﻨﻨــﺪه داﺷــﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟــﻲ ﻧــﺎآراﻣــﻲ در ﺻــﺤﻨﺔ‬
‫ﺳﻴﺎﺳـــﺖ داﺧﻠـــﻲ و در ﺳـــﺎﺧﺘﺎر اﺟﺘﻤـــﺎﻋﻲ ﺑـــﺮاي‬
‫اﻇﻬـــﺎرات ﺑـــﻦﻻدن در ﻣﻴـــﺎن ﺟﻮاﻧـــﺎن‪ ،‬ﻣـــﺮدان‬
‫ﺗﺤــﺼﻴﻞﻛــﺮدهﺗــﺮ ـ از آندﺳــﺖ ﻛــﻪ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫــﺎي ‪11‬‬
‫ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮرا ﺑﻪ ﭘـﺮواز در آوردﻧـﺪ ـ ﮔـﻮشﺷـﻨﻮاﺋﻲ ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫آورده‪ .‬ﺑــﺴﻴﺎري او را ﻣــﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﻣﺘﻌﻬــﺪ و ﻳــﻚ ﻗﻬﺮﻣــﺎن‬
‫ﺑــﻪ ﺷــﻤﺎر ﻣــﻲآورﻧــﺪ‪ .‬ﺳــﻌﻮديﻫــﺎ در ﺳــﺎل ‪ 1996‬ﺑــﺎ‬
‫ﺗﻼش ﻫﺎي اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﺮاي دﺳـﺘﮕﻴﺮي ﺑﻤﺒﮕـﺬاراﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ ‪ 19‬آﻣﺮﻳﻜـﺎﺋﻲرا ﺑـﻪ ﻗﺘـﻞ رﺳـﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﻲ‬
‫ﻻزم را ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻧـﺪ؛ در ﻛﻤـﻚرﺳـﺎﻧﻲ ﺑـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎنﺳـﻴﺎ‬
‫و افﺑــﻲآي در ﺣــﺪ ﻣــﻮرد ﻧﻴــﺎز ﻛــﻪ ﻣﻨﺠــﺮ ﺑــﻪ ﺗﻮﻗﻴــﻒ‬
‫ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎرﺑﺎﻳــــﺎن ‪ 11‬ﺳــــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﻛــــﻪ ﻫﻤﮕــــﻲ داراي‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢١٩‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭘﺎﺳﭙﻮرت ﺳﻌﻮدي ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺷـﻮد‪ ،‬ﻧﻴـﺰ ﻣـﻮﻓﻘﻴﺘﻲ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ؛‬

‫و از اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﮔـﺴﺘﺮدة ﻣـﺎﻟﻲ اﻟﻘﺎﻋـﺪه و‬
‫ﺑــﻦﻻدن ﺟﻠــﻮﮔﻴﺮي ﺑــﻪ ﻋﻤــﻞ ﻧﻴــﺎورده ﺑﻮدﻧــﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧــﻲ‬
‫ﻃﺮﻓــﺪاران ﺑــﻦﻻدن دﺳــﺘﮕﻴﺮ ﺷــﺪﻧﺪ وﻟــﻲ ﻫﻴﭽﻜــﺪام ﺑــﻪ‬
‫ﺣﻮادث ‪ 11‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﻧﻤﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻛﻤــﺎن ﻋﺮﺑــﺴﺘﺎن ﺳــﻌﻮدي ﺧــﻮد را در ﺟﻨــﮓ اﻳــﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤﺪ در اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن درﮔﻴـﺮ ﻧﻜﺮدﻧـﺪ‪ .‬و ﺑـﺎ وﺟـﻮد آﻧﻜـﻪ‬
‫ﺑــﺎ ﺑﺮﺧــﻲ ﺗﻘﺎﺿــﺎﻫﺎي ﻣﻘﺎﻣــﺎت آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ ﻣﻮاﻓﻘــﺖ‬
‫داﺷــﺘﻨﺪ‪ ،‬در ارﺗﺒــﺎط ﺑــﺎ ﻫــﻴﭻ ﻃــﺮف اﺑﺘﻜــﺎر ﻋﻤﻠــﻲ از‬
‫ﺧــﻮد ﻧــﺸﺎن ﻧﺪادﻧــﺪ و ﺳ ـﻌﻲ ﻛﺮدﻧــﺪ ﻛــﻪ ﻫــﺮ دو ﻃــﺮف‬
‫درﮔﻴــﺮ‪ :‬آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲﻫــﺎ و ﺷــﻬﺮوﻧﺪان ﺳــﻌﻮديِ ﺧــﺸﻤﮕﻴﻦ‬
‫را در ﺟﺒﻬﺔ ﺧﻮد ﻧﮕـﺎه دارﻧـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از آﻧﻜـﻪ روﺣـﺎﻧﻴﻮن‬
‫ﻃــﺮاز اول ﺟﻬــﺎن اﺳــﻼم در اواﺳــﻂ ﻣــﺎه اﻛﺘﺒــﺮ از‬
‫ﻣــﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮاﺳــﺘﻨﺪ ﻛــﻪ ﭘــﺮﭼﻢ ﺟﻬــﺎد ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﺔ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴﺎن در ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن ﺑـﻪ اﻫﺘـﺰاز در آورﻧـﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻧـﺪان‬
‫ﺳــﻌﻮدي را ﻋﻤ ـﻼً ﺑــﻪ ﻣﺮﺗﺒــﺔ ﻏﺎﺻــﺒﺎن ﺣﺎﻛﻤﻴــﺖ ﺗﻨــﺰل‬
‫درﺟــﻪ دادﻧــﺪ‪ ،‬رژﻳــﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔــﺖ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ ﺗﻐﻴﻴــﺮ ﺧــﻮد را‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٢٠‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛـﺸﻮر ﻋﺮﺑـﻲ ــ ﻣﻘـﺼﻮد ﻋـﺮاق‬

‫ﺑﻮد ـ اﻋﻼم ﻛﺮد و ﺣﺘﻲ ﻋﻨـﻮان ﻧﻤـﻮد ﻛـﻪ در ﻛﻨـﺎر آﻧـﺎن‬
‫ﻗــﺮار ﺧﻮاﻫــﺪ ﮔﺮﻓــﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﻣــﺎت آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ ﺗﻘﺎﺿــﺎي‬
‫اﺳــﺘﻔﺎده از ﭘﺎﻳﮕــﺎهﻫــﺎي ﻫــﻮاﺋﻲ ﻓــﻮقﻣــﺪرن ﺳــﻌﻮدي را‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻴـﺎز داﺷـﺘﻨﺪ ﻣﻄـﺮح ﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑـﻪ ﻏﻴـﺮ از‬
‫ﻣﺮاﻛــﺰ ﻓﺮﻣﺎﻧــﺪﻫﻲ و ﺗﺠﻬﻴــﺰات ﻫﻤــﺎﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫــﺎي‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ ﻧﺘﻮاﻧــﺴﺘﻨﺪ از آﻧﻬــﺎ ﺑــﺮاي ﭘــﺮواز و ﺑﻤﺒــﺎران‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﻌﻮدي ﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻫـﻢ ﭼﻨـﻴﻦ رﺳـﻤﺎً‬
‫اﻋﻼم ﻛﺮدﻧﺪ ﻛـﻪ اﺟـﺎزه ﻧﺨﻮاﻫﻨـﺪ داد اﻳـﻦ ﭘﺎﻳﮕـﺎهﻫـﺎ در‬
‫ﺟﻨﮕﻲ دوﺑـﺎره و ﺗﻤـﺎم ﻋﻴـﺎر ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﺔ ﻋـﺮاق‪ ،‬ﺣﺘـﻲ در‬
‫ﺻــﻮرت دﻓــﺎع ﺻــﺮف‪ ،‬ﻣــﻮرد اﺳــﺘﻔﺎده ﻗــﺮار ﮔﻴــﺮد‪.‬‬
‫واﻗﻌﻴــﺎت اﻣــﺮ در زﻣــﺎن ﻣﻘﺘــﻀﻲ روﺷــﻦ ﺧﻮاﻫــﺪ ﺷــﺪ‪،‬‬
‫ﭼــﺮا ﻛــﻪ اﺣﺘﻤــﺎل زﻳــﺎدي دارد اﻇﻬــﺎرات ﺳــﻌﻮديﻫــﺎ‬
‫ﺻﺮﻓﺎً ﺑـﺮاي ﻣـﺼﺎرف داﺧﻠـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ـ اﻓﻜـﺎر ﻋﻤـﻮﻣﻲ ـ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﺎً در ﻣﻴـﺎن ﺗﺤـﺼﻴﻞﻛـﺮدهﺗﺮﻫـﺎ‪ ،‬ﻛـﻪ از رژﻳـﻢ ﺑـﻪ‬
‫دﻻﻳــﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔــﻲ ﻧﺎراﺿــﻲ ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑــﺎ ﺟﻨــﮓ در‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٢١‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺨﺎﻟﻔﻨـﺪ؛ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻛﻠـﻲ دلِﺧﻮﺷـﻲ‬

‫از اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫در اواﺧﺮ ﻣـﺎه اﻛﺘﺒـﺮ ﻳﻜـﻲ از ﻧـﺎﻇﺮان ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﻳـﺔ ﺳﻴﺎﺳـﺖ‬
‫ﺳﻌﻮدي اﻋﻼم ﻛـﺮد‪ ،‬اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ "درك ﻧﻤـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ‬
‫اﮔﺮ دوﻟﺖ ﺑـﻴﺶ از اﻳـﻦ از ﺧـﻮد ﻫﻤﻜـﺎري ﻧـﺸﺎن دﻫـﺪ‬
‫اﻣﻨﻴــﺖ ﺧــﻮدش را ﺑــﻪ ﺧﻄــﺮ ﻣــﻲاﻧــﺪازد‪ "29.‬وﻟــﻲ‬
‫واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲداﻧـﺪ ﻛـﻪ اﺗﺤـﺎد او ﺑـﺎ ﺳـﻌﻮديﻫـﺎ‬
‫ﻓﻘﻂ زﻣـﺎﻧﻲ ﻋﻤـﻞ ﺧﻮاﻫـﺪ ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﻋـﺮاق در ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﻤﻜﻦ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺣﻤﻠـﺔ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﭼﻴـﺰي ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎً ﭘـﻴﺶ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ آﻣـﺪ‪ .‬در ﻫﻤـﻴﻦ اﺣـﻮال‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜـﺎ‬
‫ﻋﻼﻗــﻪاي ﺑــﻪ آزﻣــﻮن آراي ﻋﻤــﻮﻣﻲ ﺳــﻌﻮديﻫــﺎ‪ ،‬ﻛــﻪ‬
‫اﻳﻨــﻚ ﺑــﻪ وﺿــﻮح ﻣﺨﺎﻟﻔــﺖ ﺧــﻮد را ﺑــﺎ او ﻧــﺸﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻧـﺪارد‪ .‬در ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ ﺷـﺮاﻳﻂ‪] ،‬ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن[ ﻣﺘﻔﻘـﻲ‬
‫دﻟــﺴﺮد و ﻧــﺎﻫﻤﺮاه اﺳــﺖ‪ ،‬اﻃﻼﻋﻴــﻪﻫــﺎي ﭘــﻲدرﭘــﻲ‬
‫واﺷــﻨﺘﮕﻦ ﻛــﻪ از ﻋﺮﺑــﺴﺘﺎن ﺳــﻌﻮدي اﻇﻬــﺎر رﺿــﺎﻳﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨـﺪ ﻣﺎﺳـﻜﻲ اﺳـﺖ ﺑـﺮ واﻗﻌﻴﺘـﻲ ﺑـﺴﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴـﺪهﺗـﺮ‪.‬‬

‫ﺑﻮﺳﺘﻮن ﮔﻠﻮب )‪ 22 ،(Boston Globe‬اﻛﺘﺒﺮ ‪.2001‬‬ ‫‪29‬‬

‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٢٢‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎ از ﺧﻄﺮاﺗـﻲ ﻛـﻪ ﺟﺎﺑﺠـﺎﺋﻲ رژﻳـﻢ اﻳﺠـﺎد ﺧﻮاﻫـﺪ‬

‫ﻛــﺮد آﮔــﺎه اﺳــﺖ؛ ﺟﻨــﮓ او در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺑﻠــﻮفﻫــﺎي‬
‫ﻛﻮﻛﻮراﻧﺔ ژﺋﻮﭘﻮﻟﻴﺘﻴـﻚ اﺳـﺖ و ﻫﺰﻳﻨـﺔ ﺑﺎﺧـﺖ ﻫـﺎﺋﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آورد‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ ﻳــﻚ ﻣﻘــﺎم رﺳــﻤﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﻪ اﺧﺘــﺼﺎر‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﻲ ﻛﻨـﺪ‪" ،‬ﺑـﺮاي ﻣـﺎ ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن ﺳـﻌﻮدي ﻛـﺸﻮري‬
‫ﻣﺤــﻮري و ﺣــﻀﻮر ﻣــﺎ در ﺧﻠــﻴﺞ از ﻧﻈــﺮ راﻫﺒــﺮدي‬
‫ﺣﻴــﺎﺗﻲ اﺳــﺖ‪ "30.‬اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﻣﻮﺿــﻊ ﺧﺎﻧــﺪان ﺳــﻠﻄﻨﺘﻲ‬
‫را‪ ،‬ﻛــﻪ ﭘــﻴﺶ از آن ﻧﻴــﺰ ﻣﺘﺰﻟــﺰل ﺑــﻮد‪ ،‬ﺑــﻴﺶ از ﭘــﻴﺶ‬
‫ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻛﺮد‪ .‬آﻳـﺎ آﻧﻬـﺎ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ از ﻣﻴـﺎن اﻳـﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫ﺑــﻲﻧﻬﺎﻳــﺖ ﭘﻴﭽﻴــﺪه در ﺳــﺮزﻣﻴﻦ ﺧــﻮد و در ﻛــﺸﻮرﻫﺎي‬
‫دﻳﮕــﺮ ـ ﺧــﺼﻮﺻﺎً در اﺳــﺮاﺋﻴﻞ ـ ﺟــﺎن ﺳــﺎﻟﻢ ﺑــﻪ در‬
‫ﺑﺮﻧﺪ؟ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﺳـﺎﻟﻬﺎي آﻳﻨـﺪه و ﻧـﻪ در ﻣـﺎهﻫـﺎي آﺗـﻲ‬
‫ﻣﺴﻠﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬و آﻳﻨﺪة رژﻳـﻢ ﺑـﺴﺘﮕﻲ ﺑـﻪ ﺣـﻞ و ﻳـﺎ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻧﺒﺎﺷـﺘﻪ ﺷـﺪن ﻣـﺴﺎﺋﻠﻲ دارد ﻛـﻪ ﺑـﺎ آنﻫـﺎ‬
‫روﺑﺮوﺳﺖ‪ .‬ﻛﻪ ﺑـﺴﻴﺎري از آﻧـﺎن ﺳـﺎﺧﺘﺔ دﺳـﺖ آﻣﺮﻳﻜـﺎ‬

‫‪ 30‬ﺗﺎﻳﻤﺰ ﻣﺎﻟﻲ‪ 5 ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪.2001‬‬

‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٢٣‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻟﻲ در ﻣﺠﻤـﻮع در ارﺗﺒـﺎط ﺑـﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﻣﻌﺠـﻮن‬

‫ﺑــﺴﻴﺎر ﻗﺎﺑــﻞ اﺷــﺘﻌﺎﻟﻲ ﺧﻠــﻖ ﻛــﺮدهاﻧــﺪ‪ .‬اﮔــﺮ ﻋﺮﺑــﺴﺘﺎن‬
‫ﺳﻌﻮدي ﻧﻴﺰ ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺷﻮد اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﺎ ﭼـﺎﻟﺶﻫـﺎي‬
‫ﺳــﻨﮕﻴﻨﻲ روﺑــﺮو ﺧﻮاﻫــﺪ ﺷــﺪ‪ ،‬ﻫــﻢ در ﻣﻨﻄﻘــﻪ و ﻫــﻢ در‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺪارﻛﺎت ﻧﻔﺘﻲ ﺧﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻳﻚ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺟﻨـﮓ اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن رژﻳـﻢﻫـﺎي‬
‫ﭘﺎﻛـــﺴﺘﺎن و ﻋﺮﺑـــﺴﺘﺎن را‪ ،‬ﺷـــﺎﻳﺪ در ﺣـــﺪي ﻣﺮﮔﺒـــﺎر‬
‫ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻛﺮده‪ ،‬و ﻫـﺮ ﻗـﺪر ﻛـﻪ ﺟﻨـﮓ و ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺳﻴﺎﺳـﻲ‬
‫ﻣﺘﺰﻟﺰلﻛﻨﻨـﺪة آن ﺑﻴـﺸﺘﺮ ﺑـﻪ ﻃـﻮل ﺑﻴﺎﻧﺠﺎﻣـﺪ‪ ،‬ﺧﻄـﺮات ـ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑـﺮاي ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن ـ ﻋﻈـﻴﻢﺗـﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﺧﻄﺮات ﺑـﺎﻟﻘﻮة اﻗﺘـﺼﺎدي و راﻫﺒـﺮدي از ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﻣﻄـﺮح‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑـﻦ ﻻدن و ﺳـﺎﻗﻂ ﻛـﺮدن ﺣﻜﻮﻣـﺖ ﻃﺎﻟﺒـﺎن‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﻬﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺷﻜﺴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬

‫ﺑــﺎ ﺗﻜﻴــﺔ ﺳــﻨﮕﻴﻦ ﺑــﺮ ﻧﻴﺮوﻫــﺎي زﻣﻴﻨــﻲ اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل‪،‬‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﻪ ﺳــﺎدﮔﻲ ﺑــﺮ ﻃﺎﻟﺒــﺎن اﺳــﺘﻴﻼ ﻳﺎﻓــﺖ‪.‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٢٤‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭘﻴﺎﻣﺪ آن ﭼﻪ ﺑﻮد؟ اﮔـﺮ ﭘﻴﺎﻣـﺪي ﻛـﻪ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﭘﻴـﺮوزي‬

‫ﻣﺠﺎﻫــﺪﻳﻦ در ﺳــﺎل ‪ 1989‬ﺑــﺮ ﺷــﻮرويﻫــﺎ ﺑــﻪ دﺳــﺖ‬
‫آﻣﺪ‪ ،‬ﺗﻜـﺮار ﺷـﻮد‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠـﺔ ﺟﻨـﮓ ﻳـﻚ ﻓﺎﺟﻌـﺔ ﺳﻴﺎﺳـﻲ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺣﺘـﻲ ﺑـﺪون در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ آﻧﭽـﻪ ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫اﺳﺖ در ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﻳﺎ ﻫﺮ ﺟـﺎي دﻳﮕـﺮي اﺗﻔـﺎق ﺑﻴﻔﺘـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫وﺿـﻌﻴﺖ ﻓﻌﻠــﻲ در ﺟــﺎﻳﮕﻴﺮي ﻧﻴﺮوﻫـﺎ و ﻋﻮاﻣــﻞ دروﻧــﻲ‬
‫اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن‪ ،‬در ﺣــﺎل ﺣﺎﺿــﺮ ﻫــﻴﭻ ﺗــﻀﻤﻴﻦ دلﮔــﺮم‬
‫ﻛﻨﻨﺪهاي وﺟـﻮد ﻧـﺪارد ﻛـﻪ آﻣﺮﻳﻜـﺎ در ﺧﻄـﺮ روﻳـﺎروﺋﻲ‬
‫ﺑــﺎ ﻳــﻚ ﺷﻜــﺴﺖ دﻳﮕــﺮ ﻧﺒﺎﺷــﺪ؛ از آن ﮔﻮﻧــﻪ ﻛــﻪ در‬
‫وﻳﺘﻨﺎم ﺑﺎ آن روﺑـﺮو ﺷـﺪ و اﻋﺘﺒـﺎر ﺧـﻮد را ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﻛـﺮد‪،‬‬
‫وﻟﻲ اﻳﻦ ﺑﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺑﺎ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ وﺧﻴﻢﺗﺮ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ ﺟﻨـﮓ ﻫـﺎي ﻗـﺮن ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻧـﺸﺎن داده اﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﭘﻴــﺮوزي ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺻــﻠﺢ ﺑــﻪ ارﻣﻐــﺎن ﻧﺨﻮاﻫــﺪ آورد‪ .‬در‬
‫ﺑﻬﺘــﺮﻳﻦ ﺻــﻮرت ﻣﻤﻜــﻦ‪ ،‬وﻗﻔــﻪﻫــﺎﺋﻲ ﺗــﺎرﻳﺨﻲ اﻳﺠــﺎد‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ ،‬و اﮔﺮ ﭘﺎﻳـﻪ رﻳـﺰي ﺻـﺤﻴﺢ ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﺣﺎﺻـﻞ‬
‫ﻧــﺸﻮد‪ ،‬ﺧــﺸﻮﻧﺖ ﺑــﻪ دﻧﺒــﺎل ﺧﻮاﻫــﺪ داﺷــﺖ‪ ،‬و ﻳــﺎ‬
‫آﺷــﻔﺘﮕﻲ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﺑــﻪ ﺑــﺎر ﻣــﻲآورد‪ .‬اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﻪ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٢٥‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧﺪرت‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴـﺰي ﭘـﻴﺶآﻣـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳـﺖ را‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﺪف اﺻـﻠﻲ ﺟﻨـﮓ ﺷﻨﺎﺳـﺎﺋﻲ ﻛـﺮده اﺳـﺖ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺟـﺴﺘﺠﻮي ﻓـﺘﺢ ﻧﻈـﺎﻣﻲ در‬
‫درﮔﻴﺮي ﻫـﺎ را ﻫـﺪف اﺻـﻠﻲ ﻗـﺮار ﻣـﻲ دﻫـﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳـﺎ ﻛـﻪ‬
‫ﭘﻴﺮوزي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺪف ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻛﻮﺳــــﻮو اﻳــــﺎﻻت ﻣﺘﺤــــﺪ از ﻛﻤــــﻚ "ﺟﺒﻬــــﺔ‬
‫آزاديﺑﺨﺶ ﻛﻮﺳﻮو" ﺑﻬـﺮه ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﺻـﺮﻓﺎً ﺑـﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل ﺑ‪‬ﺮد ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑـﻮد و "ﺟﺒﻬـﺔ آزادﻳـﺒﺨﺶ ﻛﻮﺳـﻮو" ـ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺘﻜــﺎران‪ ،‬ﺗﺮورﻳــﺴﺖﻫــﺎ و دﻳﮕــﺮ ﻋﻮاﻣــﻞ آن ـ ﺑــﻪ‬
‫ﻧﻈــﺮ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ اﺟﺘﻨــﺎب ﻣــﻲآﻣﺪﻧــﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻣــﺎت رﺳــﻤﻲ‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻣــﺪارك ﻗــﺎﻃﻌﻲ دال ﺑــﺮ اﻳــﻦ اﻣــﺮ در اﺧﺘﻴــﺎر‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ آﻧﻜﻪ ﺑـﺮاي ﭘﻴـﺮوزي ﺑـﺮ ﺻِـﺮب ﻫـﺎ‬
‫اﺣﺘﻴــﺎج ﺑــﻪ "ﺟﺒﻬــﺔ آزاديﺑﺨــﺶ ﻛﻮﺳــﻮو" وﺟــﻮد‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳـﻦ ﻣـﺸﻬﻮدات ﺑـﺎ او ﻫـﻢﭘﻴﻤـﺎن‬
‫ﺷــﺪﻧﺪ‪ .‬در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻫﻤــﻴﻦ ﻋﻤــﻞ را ﺗﻜــﺮار‬
‫ﻛــﺮد‪ .‬ﻣﻴــﺰان ﻣﻮﻓﻘﻴــﺖ در ﻫــﺮ دو ﻣــﻮرد ﺑــﺎ ﻣﻌﻴﺎرﻫــﺎﺋﻲ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٢٦‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺻـــﺮﻓﺎً ﻧﻈـــﺎﻣﻲ ﺳـــﻨﺠﻴﺪه ﺷـــﺪ‪ ،‬و اﻳـــﻦ ﺳﺮﭼـــﺸﻤﺔ‬

‫ﺷﻜﺴﺖﻫﺎي آﺗﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻫﺮ ﻣﻌﻴـﺎري‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳـﺖ اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ‬
‫ﻏﻴﺮﻋــﺎدي ﭘﻴﭽﻴــﺪه اﺳــﺖ‪ ،‬ﭼــﺮا ﻛــﻪ اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﻓﻘــﻂ از‬
‫ﻧﻈﺮ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻳﻚ ﻣﻠـﺖ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﻲآﻳـﺪ و در ﺣﻘﻴﻘـﺖ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻗﻮم ﮔﺮاﺋـﻲ ﻫـﺎ‪ ،‬روﺳـﺎي ﺟﻨـﮓ ﺟـﻮي ﻗﺒﺎﻳـﻞ و‬
‫دﺳــﺘﺠﺎت‪ ،‬ﺳــﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي واﺑــﺴﺘﻪ‪ ،‬اﻧــﻮاع ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﺗﻔﻜــﺮ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬و ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻲﺷـﻤﺎر دﻳﮕـﺮي ﻋﻤـﻼً ﻗﻄﻌـﻪ ﻗﻄﻌـﻪ‬
‫ﺷﺪه‪ .‬اﺗﺤﺎد ﺷـﻤﺎل اﻳـﻦ از ﻫـﻢ ﭘﺎﺷـﻴﺪﮔﻲ واﻗﻌـﻲ را ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻤــﺎﻳﺶ ﻣــﻲﮔــﺬارد‪ :‬ﺑﺮﺧــﻲ از روﺳــﺎي ﺟﻨﮕﺠــﻮي‬
‫ﻗﺒﺎﻳــﻞ‪ ،‬ﺳﺮدﺳــﺘﻪﻫــﺎ و ﺟﻨــﺎحﻫــﺎﻳﺶ ﺳــﻼح از اﻳــﺮان‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؛ دﻳﮕـﺮان ﻛﻤـﻚ از روﺳـﻴﻪ ﻣـﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻛــﻪ ﺑــﻪ اﺣﺘﻤــﺎﻟﻲ ﺣــﺎﻣﻲ اﺻــﻠﻲ اﻳــﻦ اﺗﺤــﺎد ﺑــﻪ ﺷــﻤﺎر‬
‫ﻣﻲ آﻳﺪ؛ ﺣﺘﻲ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ اﺗﺤـﺎد ﺷـﻤﺎل ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔــﺖ او ﺑــﺎ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن ﻛﻤــﻚ ﻛــﺮده اﺳــﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧــﻲ از‬
‫ﻣﻬـــﻢﺗـــﺮﻳﻦ رﻫﺒـــﺮان آن دوش ﺑـــﻪ دوش ﻧﻴﺮوﻫـــﺎي‬
‫ﺷﻮروي در ﻃـﻮل دﻫـﻪ ‪ 1980‬ﺟﻨﮕﻴـﺪهاﻧـﺪ وﻟـﻲ ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٢٧‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫دﻳﮕــﺮ ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﺔ آﻧــﺎن در ﺟﻨــﮓ ﺑــﻮدهاﻧــﺪ‪ ،‬و در ﭘــﺎﺋﻴﺰ‬

‫ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺗﺤﺎد ﺷﻤﺎل ﺣﺘـﻲ ﺗﻌـﺪاد ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ ﻧﻈﺎﻣﻴـﺎن‬
‫ﺳــﺎﺑﻖ اﺗﺤــﺎد ﺷــﻮروي را ﺑــﺮاي ﻣــﺸﺎورة ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺑــﻪ‬
‫اﺳــﺘﺨﺪام ﺧــﻮد درآورد‪ .‬ﻓﺮﺻــﺖﻃﻠﺒــﻲ اﺻــﻞ ﺣــﺎﻛﻢ ﺑــﺮ‬
‫اﺟﺰاء ﺗﺸﻜﻴﻞدﻫﻨـﺪة اﻳـﻦ اﺗﺤـﺎد اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ وﺟـﻮد‪،‬‬
‫ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﻋﻠــﻲرﻏــﻢ ﺧــﻮدداريﻫــﺎي اوﻟﻴــﻪاش‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺘ ـﺎً‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻛﺎﻣـﻞ ﺑـﺮ اﺗﺤـﺎد ﺷـﻤﺎل ﺗﻜﻴـﻪ ﻛـﺮد و‬
‫اﺳــﻠﺤﻪ‪ ،‬ﭘــﻮل و ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﮔــﺴﺘﺮدة ﻫــﻮاﺋﻲ ﺑــﺮاي او‬
‫ﺗــﺄﻣﻴﻦ ﻧﻤــﻮد‪ .‬در ﻏﻴــﺮ اﻳــﻦﺻــﻮرت‪ ،‬ﺟﻨــﮓ زﻣﻴﻨــﻲ‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ را ﺑــﺎ ﻣــﺸﻜﻼت ﭘﻴﭽﻴــﺪهاي روﺑــﺮو‬
‫ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﻪ در رأس آن ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ اﻋـﺰام ﺗﻌـﺪاد ﻛﺜﻴﺮﺗـﺮي‬
‫ﺳﺮﺑﺎز ﺑـﻮد‪ .‬در اﻳـﻦ ﺷـﺮاﻳﻂ‪ ،‬اﺗﺤـﺎد ﺷـﻤﺎل ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﻟــﺸﻜﺮ ﺟﺎﻧــﺸﻴﻦ ارﺗــﺶ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺷــﺪ‪ .‬ﺑــﺴﻴﺎري از‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻫﺎي اﺗﺤـﺎد ﺷـﻤﺎل ﻧﺘﻴﺠـﺔ ﻓﺮوﭘﺎﺷـﻲ اﺗﺤﺎدﻫـﺎي‬
‫دروﻧﻲ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑـﻮد‪ .‬ﺗـﺎ ﭼﻨـﺪي ﭘـﻴﺶ‪ ،‬ﺑـﻴﺶ از ﻧﻴﻤـﻲ از‬
‫ﺗﻮﻟﻴــﺪ ﺗﺮﻳــﺎك ﺟﻬــﺎن در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺗــﺄﻣﻴﻦ ﻣــﻲﺷــﺪ؛‬
‫ﻃﺎﻟﺒــﺎن ﺑــﺎ ﻛــﺸﺖ آن ﺑــﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔــﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻨــﺪ و در‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٢٨‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل آﻧـﺎن ﺑـﻮد ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ﻛـﺸﺖ ﺗﺮﻳـﺎك‬

‫را در ﺳــﺎل ‪ 2001‬ﺑــﻪ ﺻــﻔﺮ رﺳــﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟــﻲ اﺗﺤــﺎد‬
‫ﺷــﻤﺎل از دﺳــﺖ زدن ﺑــﻪ اﻳﻨﻜــﺎر اﺟﺘﻨــﺎب ﻛــﺮد ـ در‬
‫ﺣﻘﻴﻘــﺖ‪ ،‬درآﻣــﺪ او از ﺗﺠــﺎرت ﺗﺮﻳــﺎك در ﺳــﺎل ‪2001‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳـﺎل ‪ 1999‬ﺳـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺷـﺪ ـ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬
‫ﺑــﺎ وﺟــﻮد ﭘﻴــﺸﮕﻴﺮي ﻃﺎﻟﺒــﺎن از ﺗﻮﻟﻴــﺪ ﺗﺮﻳــﺎك‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴــﺪ‬
‫اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺑــﻪ ﺣﺎﻟــﺖ »ﻋــﺎدي« ﺑﺎزﮔﺮداﻧــﺪه ﺷــﺪه ﺑــﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺑـﺎ ﻣـﺴﺌﻠﺔ زن در ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻧﻴـﺰ ﺗﻔـﺎوت‬
‫ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑﺎ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻧـﺪارد‪ .‬وﻗﺘـﻲ اﺗﺤـﺎد ﺷـﻤﺎل در اواﻳـﻞ‬
‫‪ 1990‬در اﻛﺜــﺮ ﺷــﻬﺮﻫﺎ ﻗــﺪرت را ﺑــﻪ دﺳــﺖ ﮔﺮﻓــﺖ‬
‫روﺳــﺎي آن ﺑــﻪ ﺟﻨــﮓ ﺑــﺎ ﻳﻜــﺪﻳﮕﺮ ﻣــﺸﻐﻮل ﺷــﺪﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺧــﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺗــﺮور و ﻫــﺮج وﻣــﺮج را ﺣــﺎﻛﻢ ﻛﺮدﻧــﺪ ﻛــﻪ‬
‫ﻧﺘﻴﺠــﺔ اﺻــﻠﻲ آن رﺳــﻴﺪن ﻃﺎﻟﺒــﺎن ﺑــﻪ ﻗــﺪرت ﺑــﻮد‪ .‬در‬
‫اواﺧــﺮ ﻣــﺎه ﻧــﻮاﻣﺒﺮ‪ ،‬ﻫﻤــﺎن ﻟﺤﻈــﻪاي ﻛــﻪ اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل‬
‫ﻛﺎﺑــﻞ را ﻓــﺘﺢ ﻛــﺮد‪ ،‬ﺷــﺎﺧﻪﻫــﺎي ﻣﺨﺘﻠــﻒ آن‪ ،‬ﻣﻌﻤــﻮﻻً‬
‫ﺑــﺮاي ﻏــﺎرت ﻣــﺮدم و ﻛﻨﺘــﺮل درآﻣــﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺷــﺮوع ﺑــﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬اﻟﮕـﻮﺋﻲ ﻛـﻪ ﻧﺘﻴﺠﺘـﺎً در دﻳﮕـﺮ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٢٩‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻴﺰ از آن ﭘﻴﺮوي ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﻜﺘـﺔ ﻣـﺸﺘﺮك ﻣﻴـﺎن‬

‫آﻧﻬﺎ ﻧﻔﺮﺗﺸﺎن از ﻃﺎﻟﺒﺎن و از ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﺳﺮان ﺷﺎﺧﻪ ﻫـﺎي اﺗﺤـﺎد ﺷـﻤﺎل در اﻳـﺮان ﺗﻤﺎﻳـﻞ‬
‫دﻳﮕﺮان را ﺑﺮاي ﻫﻤﻜﺎري ﺑـﺎ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺧﻔـﺖﺑـﺎر و‬
‫رﺳﻮاﺋﻲآﻣﻴـﺰ ﺑـﻪ ﺣـﺴﺎب ﻣـﻲآورﻧـﺪ و آﻣـﺎدﮔﻲ ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫دﻳﮕﺮ از ﻋﻨﺎﺻﺮ را ﺑـﺮاي ﻗﺒـﻮل ﺑﺎزﮔـﺸﺖ ﭘﺎدﺷـﺎه ﺳـﺎﺑﻖ‬
‫ـ ﻳﻚ ﭘـﺸﺘﻮن ـ ﻳـﻚ ﻣـﺎﺟﺮاﺟﻮﺋﻲ ﺑـﻲﭘـﺮوا ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺑــﺴﻴﺎري از ﺳــﺮﺑﺎزان ﺷــﺎﺧﻪﻫــﺎي آن ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ اﺗﻜــﺎء‬
‫ﻫــﺴﺘﻨﺪ و ﻛــﺎﻣﻼً ﻗﺎدرﻧــﺪ ﺗﻐﻴﻴــﺮ ﻣﻮﺿــﻊ دﻫﻨــﺪ؛ ﺑﺮﺧــﻲ‬
‫رﻫﺒﺮاﻧﺸﺎن در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭼﻨـﻴﻦ ﻛـﺮده اﻧـﺪ‪ .‬در ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ ﻧـﻮع‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳـﺮﺑﺎز‪ ،‬ﺑـﻲ ارزش اﻧـﺪ؛ ﻫﻤﻜـﺎري ﻫـﺎي‬
‫ﺑﺮادراﻧــﻪ و ﺗﺠــﺎرت ﻣﻴــﺎن آﻧــﺎن و ﻧﻴﺮوﻫــﺎي ﻃﺎﻟﺒــﺎن‬
‫ﺑــﺴﻴﺎر ﻣﺘــﺪاول ﺑــﻮده اﺳــﺖ‪ .‬ﺑــﺮاي ﺑــﺴﻴﺎري از آﻧــﺎن‬
‫ﺟﻨـــﮓ ﺷـــﻴﻮهاي از زﻧـــﺪﮔﻲ اﺳـــﺖ‪ .‬ﭘـــﺲ از آﻧﻜـــﻪ‬
‫واﺷــﻨﮕﺘﻦ در ﭘﻴــﺪا ﻛــﺮدن راه ﭼــﺎره ﺷﻜــﺴﺖ ﺧــﻮرد‪،‬‬
‫اﻟﺰاﻣﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺎﻋـﺚ ﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻓﺰاﻳﻨـﺪه ﺑـﻪ‬
‫اﻳــﻦ اﺗﺤــﺎد ﭘﻮﺳــﻴﺪه و ﻓﺮوﭘﺎﺷــﻴﺪه ﺗﻜﻴــﻪ ﻛﻨــﺪ‪ .‬اﮔــﺮ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٣٠‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫زﻣــﺎﻧﻲ‪ ،‬در اﻳــﻦ ﻣﻤﻠﻜــﺖ ﻛــﻪ ﺟﻨــﮓ او را در ﻫــﻢ ﻓــﺮو‬

‫رﻳﺨﺘــﻪ در ﺟــﺴﺘﺠﻮي ﺛﺒــﺎﺗﻲ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﺑﺎﺷــﻴﻢ‪ ،‬اﻳــﻦ‬
‫ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ از آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﺸﻜﻠﻲ را ﺣـﻞ ﻛﻨـﺪ‪،‬‬
‫و ﻣﻘﺎﻣــﺎت رﺳــﻤﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻫﻤﻴــﺸﻪ از اﻳــﻦ ﻣﻮﺿــﻮع‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮده اﻧـﺪ‪ .‬وﻟـﻲ ﺑـﺎ اﻳـﻦ وﺟـﻮد ﭘـﺲ از ﻣـﺬاﻛﺮات‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺮاي ﭘﺎﻳـﻪرﻳـﺰي ﻳـﻚ دوﻟـﺖ اﻧﺘﻘـﺎﻟﻲ‪ ،‬در ﭘـﺎﺋﻴﺰ‬
‫ﮔﺬﺷــﺘﻪ در ﺷــﻬﺮ ﺑ‪‬ــﻦ‪ ،‬اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل ﺳــﺮ ﺑــﺮآورد و ﺑــﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺮوي ﺣﺎﻛﻢ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ از "وﺻﻠﺖ ﻣـﺼﻠﺤﺘﻲ" ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ آﻣـﺪه ﺑـﺎ‬
‫اﺗﺤﺎد ﺷـﻤﺎل‪ ،‬ﻛـﻪ ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن آن را دﺷـﻤﻦ ﻗـﺴﻢ ﺧـﻮرده‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﻲآورد‪ ،‬ﺑـﻲاﻧـﺪازه ﻧﺎراﺿـﻲ ﺑـﻮد‪ ،‬وﻟـﻲ‬
‫در ﺣﺪي ﻛﻪ ﻗﺎﺑـﻞ ﭘـﻴﺶ ﺑﻴﻨـﻲ ﻧﻴـﺴﺖ‪ ،‬اﻣـﺮوز ﺣﺎﻛﻤﻴـﺖ‬
‫ﻣﺸﺎرف ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎنﻫـﺎي ﻟﻔﻈـﻲ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻣﺒﻨـﻲ ﺑـﺮ اﻳﻨﻜـﻪ‬
‫ﺑــﻪ اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل اﺟــﺎزة ﻧﺰدﻳــﻚ ﺷــﺪن ﺑــﻪ ﻣﺮزﻫــﺎي‬
‫ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن را ﻧﺨﻮاﻫــﺪ داد‪ ،‬ﮔــﺮه ﺧــﻮرده‪ .‬اﺗﺤــﺎد ﺷــﻤﺎل‬
‫ﻧﻴــﺰ ﺑــﻪ درﺳــﺘﻲ در ﺟــﻮاب ﻣــﻲﮔﻮﻳــﺪ ﻛــﻪ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن ﺑــﻪ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٣١‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫دﻧﺒﺎل ﭼﻨﮓ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ ﺑـﺮ ﻣﻤﻠﻜـﺖ اﺳـﺖ و ﻃﺎﻟﺒـﺎن را او‬

‫ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﺎﻧﺪه‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﺑﺪون رﺿـﺎﻳﺖ ﺧـﺎﻃﺮ دو ﻛـﺸﻮر اﻳـﺮان و ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن‬
‫ﻳــﻚ ﺻــﻠﺢ ﭘﺎﻳــﺪار ﺑــﻪ ﻧﻈــﺮ ﻏﻴــﺮ ﻣﻤﻜــﻦ ﻣــﻲآﻳــﺪ‪.‬‬
‫ﭘــﻴﭻوﺗــﺎب ﺧــﻮردن در ﺟــﺴﺘﺠﻮي راهﺣــﻞ در ﻓــﻀﺎي‬
‫ﻛــﻢﻋﻤﻘــﻲ ﻛــﻪ اﻳــﻦ ﺗﻔﺮﻗــﻪﻫــﺎ ﺧﻠــﻖ ﻛــﺮده ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ‬
‫ﻣﺨــﺎﻃﺮهآﻣﻴــﺰ ﺑــﺮاي اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ و ﺑــﻲﺗــﺼﻤﻴﻤﻲ او‬
‫ﻣــﺴﺌﻠﻪﺳــﺎز ﺷــﺪه‪ .‬ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن آرزوي آن را‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬در آﻏـﺎز‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺣﺘـﻲ ﻗﺒـﻮل ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫ﺷــﺎﺧﻪﻫــﺎي ﻃﺎﻟﺒــﺎن در ﻗــﺪرت ﺑــﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﻨــﺪ‪ ،‬وﻟــﻲ ﺑــﻪ‬
‫ﺗﺪرﻳﺞ از اﻳﻦ اﻳـﺪه دﺳـﺖ ﺷُـﺴﺖ‪ .‬در واﻗـﻊ ﺑـﻪ ﺳـﺨﺘﻲ‬
‫ﻣــﻲﺗــﻮان در ﭼــﺸﻢاﻧــﺪازﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﺮاي آﻳﻨــﺪة‬
‫اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﻛﻮﭼــﻚﺗــﺮﻳﻦ ﻧــﺸﺎﻧﻲ از ﭘﺎﻳــﺪاري ﻣــﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻛــﺮد‪ .‬ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن اﺻــﺮار ﻣــﻲورزد ﻛــﻪ ﺗﻤــﺎﻣﻲ ﺳــﺮﺑﺎزاﻧﺶ‬
‫را ﭘﺲ از ﭘﺎﻳـﺎن ﺟﻨـﮓ‪ ،‬دﺳـﺘﮕﻴﺮي و ﻳـﺎ ﻗﺘـﻞ رﻫﺒـﺮان‬
‫ﻃﺎﻟﺒــﺎن و اﻟﻘﺎﻋــﺪه ﻛــﻪ در ﻓﻬﺮﺳــﺖ او ﻗــﺮار دارﻧــﺪ‪ ،‬از‬
‫اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺧــﺎرج ﻛﻨــﺪ‪ ،‬و زﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ ﺗﻤﺎﻳــﻞ ﻧــﺸﺎن داد‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٣٢‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺑﺎزدارﻧـﺪة ﺟﻨـﮓ را ﺗﺤـﺖ ﻧﻈـﺮ‬

‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و آﻟﻤـﺎن در ﻛﺎﺑـﻞ ﻣـﺴﺘﻘﺮ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﺣـﻀﻮر آﻧـﺎن‬
‫را ﻗﺒﻞ از ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺑـﻲﻣﻴﻠـﻲ ﻗﺒـﻮل ﻛـﺮد‪ .‬از ﻃـﺮف‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﺗﺤﺎد ﺷـﻤﺎل ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ اﻓـﺰاﻳﺶ ﺣـﻀﻮر ﻧﻴﺮوﻫـﺎي‬
‫ﺧــﺎرﺟﻲ ﺑﺎزدارﻧــﺪة ﺟﻨــﮓ را ﺑــﻪ ﺷــﺪت رد ﻧﻤــﻮد و‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ را ﺑﺎزﻫﻢ ﭘﻴﭽﻴـﺪهﺗـﺮ ﻛـﺮده‪ .‬ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴـﺎﺋﻲﻫـﺎ ﺗﻤﺎﻳـﻞ‬
‫داﺷــﺘﻨﺪ ﻛــﻪ در ﺻــﻔﻮف ﻃﺎﻟﺒــﺎن‪ ،‬ﻛــﻪ ﺷــﺎﻣﻞ رﻫﺒــﺮان‬
‫ﺟﻨﮕﺠــﻮي ﻗﺒﺎﻳــﻞ و روﺣﺎﻧﻴــﺎن ﺑــﺎ ﻧﻔــﻮذ ﻣــﻲﺷــﺪ‪ ،‬ﭼﻨــﺪ‬
‫دﺳــﺘﮕﻲ ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧــﺪ‪ .‬و از اﻳــﻦ ﻃﺮﻳ ـﻖِ »ﻣﻨﻄﻘــﻲ«‪ ،‬ﺗﻌــﺪاد‬
‫ﻗﺎﺑــﻞ ﺗــﻮﺟﻬﻲ از ﺟﻨــﮓآوران ﻃﺎﻟﺒــﺎن را ﻛــﻪ ﭘــﺲ از‬
‫ﺳــﻘﻮط ﺗﻤــﺎم ﺷــﻬﺮﻫﺎ ﻫﻨــﻮز ﻣﻮﺟﻮدﻳــﺖ ﺧــﻮد را ﺣﻔــﻆ‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺬب ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬روﺳﻴﻪ ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻓﻘـﻂ‬
‫اﺗﺤـــﺎد ﺷـــﻤﺎل‪ ،‬ﺑـــﻪ رﻫﺒـــﺮي ﺟﻨـــﮓآور ﻋﻤـــﺪة آن‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺷﻴﺪ دوﺳﺘُﻢ ـ ﻓـﺮدي ﻛﻴﻨـﻪ ﺗـﻮز و ﻓﺎﺳـﺪ ﻛـﻪ ﻳـﻚ‬
‫دﻫﺔ ﺗﻤﺎم در ﺧﺪﻣﺖ ﺷـﻮرويﻫـﺎ ﺟﻨﮕﻴـﺪه ـ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫دوﻟﺖ ﻣﺸﺮوع ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آﻳـﺪ‪ .‬اﻳـﺮان ﻧﻴـﺰ از اﺗﺤـﺎد ﺷـﻤﺎل‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬در اواﺧـﺮ ﺳـﺎل ‪ 2001‬دوﺳـﺘُﻢ ﻗﺒـﻮل‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٣٣‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻛــﺮد ﻛــﻪ ﻋــﺼﺎي دﺳــﺖ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﺷــﻮد‪ ،‬وﻟــﻲ او‬

‫)ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ دﻳﮕـﺮ رﻫﺒـﺮان ﺗﻌﻴـﻴﻦﻛﻨﻨـﺪة اﺗﺤـﺎد ﺷـﻤﺎل(‬
‫از آﻏﺎز از ﻗﺒﻮل ﺗﻮاﻓﻖﻧﺎﻣـﺔ دوﻟـﺖ ﻣﻮﻗـﺖ ﻛـﻪ ﻧﻴﺮوﻫـﺎي‬
‫ﺿــﺪﻃﺎﻟﺒﺎن در اواﺧـــﺮ دﺳـــﺎﻣﺒﺮ در ﺑ‪‬ـــﻦ ﺑـــﻪ اﻣـــﻀﺎء‬
‫رﺳـــﺎﻧﻴﺪه ﺑﻮدﻧـــﺪ‪ ،‬ﺳـــﺮﺑﺎز زد‪ .‬ﺑﺎزﺗـــﺎب اوجﮔﻴـــﺮي‬
‫ﻓﺮﺻــﺖﻃﻠﺒــﻲ ﻧﻈــﺎﻣﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ در ﺣﻤﺎﻳــﺖ از اﺗﺤــﺎد‬
‫ﺷــﻤﺎل در واﻗــﻊ اوجﮔﻴــﺮي ﻋــﺪم ﺛﺒــﺎت و ﺟﻨــﻮﻧﻲ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن ﻋﻨﻮان ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ »ﻣﻠـﺖﺳـﺎزي« ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻧﺒـﻮده‪ ،‬اﻳـﻦ اﻳـﺪه در واﻗـﻊ از آﻧﺠـﺎ ﻣـﻲآﻳـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﻧـﺎﻫﻤﮕﻮن ﺳﻴﺎﺳـﺖ اﻓﻐـﺎن دﺳﺘﺮﺳـﻲ ﺑـﻪ ﻳـﻚ‬
‫ﭘﺎﻳــﻪرﻳــﺰي ﺳﻴﺎﺳــﻲ را ﻛــﻪ ﺑــﺮاي ﺗﻤــﺎﻣﻲ ﻃ ـﺮفﻫــﺎي‬
‫درﮔﻴــﺮ ﻗﺎﺑــﻞ ﻗﺒــﻮل ﺑﺎﺷــﺪ ﻋﻤـﻼً ﻏﻴــﺮ ﻣﻤﻜــﻦ ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‪.‬‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ‪ ،‬ﺳــﺎزﻣﺎن ﻣﻠــﻞ را ﺗــﺸﻮﻳﻖ ﻛــﺮد ﻛــﻪ ﺑــﺎ‬
‫ﻃﺮفﻫﺎي ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ روﺑـﺮو ﺷـﺪه و ﺳـﻌﻲ در ﭘﺎﻳـﻪرﻳـﺰي‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑـﺮاي اﺗﺤـﺎد ﭘـﺲ از ﺟﻨـﮓ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ‬
‫آﻧﺪﺳـــﺘﻪ از ﻛﺎرﻛﻨـــﺎن ﺳـــﺎزﻣﺎن ﻣﻠـــﻞ ﻛـــﻪ ﺗﺠﺮﺑـــﺔ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٣٤‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻃــﻮﻻﻧﻲﺗــﺮي در اﻳــﻦ ﺳــﺮزﻣﻴﻦ دارﻧــﺪ ﺑــﻪ درﺟــﺎت‬

‫ﻣﺘﻔــﺎوت ﻧﺎاﻣﻴــﺪي ﺧــﻮد را ﺑﻴــﺎن ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ‪ .‬ﻋﻠــﻲرﻏــﻢ‬
‫ﺗﻮاﻓﻖ ﺷﺶ ﻣﺎﻫـﻪاي ﻛـﻪ ﺟﻨـﺎحﻫـﺎي ﻋﻤـﺪه در ﺑ‪‬ـﻦ ﺑـﻪ‬
‫آن دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣـﻲآﻳـﺪ ﻛـﻪ ﻛﻨﺘـﺮل آﻳﻨـﺪة‬
‫ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻫﻢ ﭼﻮن دﻳﮕـﺮ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺟﻬـﺎن در ﻃـﻮل ﺗـﺎرﻳﺦ‪،‬‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺟﻨـﮓﻫـﺎ ﺷـﻮد ـ آﻧـﺎن ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬
‫ﻣــﺴﻠﻂ ﻫــﺴﺘﻨﺪ ﺳﻴﺎﺳــﺖ را ﺗﻌﻴــﻴﻦ ﺧﻮاﻫﻨــﺪ ﻛــﺮد ـ و‬
‫ﺣﺘﻲ اﻣﻜـﺎن ﻳـﻚ ﺗﺠﺰﻳـﺔ واﻗﻌـﻲ ﻧﻴـﺰ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ وﺟـﻮد‬
‫داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬از ﻧﻈــﺮ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﺑــﻴﺶ از ﭘــﻴﺶ اﻣﻜــﺎن‬
‫دارد ﻛﻪ اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن از اﻳـﻦ ﺟﻨـﮓ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن اﻧـﺪازه‬
‫در ﭼﻨﺪدﺳــﺘﮕﻲ ﺳــﺮﺑﺮآورد ﻛــﻪ در ﺟﻨــﮓﻫــﺎي اواﺋــﻞ‬
‫دﻫــﺔ ‪ ،1990‬ﭘــﻴﺶ آﻣــﺪ‪ ،‬ﻫﻤــﺎن ﻫــﺮج و ﻣﺮﺟــﻲ ﻛــﻪ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﺔ اﺻﻠﻲ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪن ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺷﺪ‪.‬‬

‫اﺗﺤﺎد و اﺳﺘﺮاﺗﮋي ‪ :‬واﻗﻌﻲ و ﺧﻴﺎﻟﻲ‬

‫ﺟﻨﮓ ﻛﻮﺳﻮو ﻧﻘﻄﺔ ﭘﺎﻳﺎن ﻧـﺎﺗﻮ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان اﺑـﺰار ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫اﻋﻤﺎل ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ در اروﭘـﺎ ﺑـﻮد‪ ،‬ﭼـﺮا‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٣٥‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻛﻪ ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑـﺎر از ﻧـﺎﺗﻮ درﺧﻮاﺳـﺖ ﺷـﺪ وارد ﻣﻴـﺪان‬

‫ﺟﻨــﮓ ﺷــﻮد‪ .‬و ﻋــﺪم ﺛﺒــﺎت او در ﺑــﻪ دﺳــﺖ ﮔــﺮﻓﺘﻦ‬
‫اﺑﺘﻜﺎر ﻋﻤﻞ در ﭼﺎرﭼﻮﺑـﻪاي زﻣﺎﺑﻨـﺪيﺷـﺪه را ﻣـﻲﺗـﻮان‬
‫ﺗــﺎ ﺣــﺪي ﺑﺎزﺗــﺎب ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ اﺟﺘﻨــﺎب ﮔــﺴﺘﺮش ﺷــﻤﺎر‬
‫اﻋــﻀﺎي او و ﺗﻌﻬــﺪاﺗﺶ ﺑــﻪ ﺷــﻤﺎر آورد‪ ،‬ﮔــﺴﺘﺮﺷﻲ ﻛــﻪ‬
‫واﺑــﺴﺘﮕﻲﻫــﺎ را ﺑــﻴﺶ از ﭘــﻴﺶ ﺗــﻀﻌﻴﻒ ﻣــﻲﻛــﺮد‪ ،‬و‬
‫ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺻـﺮاﻓﺖ اﻓﺘـﺎد ﻛـﻪ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي‬
‫وﻗــﺖﮔﻴــﺮ و ﺗــﺸﺮﻳﻔﺎت ﺗــﺼﻤﻴﻢﮔﻴــﺮي ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺑــﺮاي‬
‫ﻣــﺸﺎوره ﺑــﺎ اﻋــﻀﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻧــﺎﺗﻮ ﺑﻴــﺸﺘﺮ زﻧﺠﻴــﺮي اﺳــﺖ ﺑــﺮ‬
‫ﭘﺎي ﺗـﺎ ﻋـﺼﺎﺋﻲ در دﺳـﺖ‪ .‬ﺟﻨـﮓ اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن ﻓﻘـﻂ ﺗـﺎ‬
‫ﺣﺪي ﻛﻪ اﺻﻞ ﮔﻨﮓ ﭘﻴﺸﻴﻦ در ﺗﻮاﻓـﻖﻧﺎﻣـﺔ ﻧـﺎﺗﻮ ﻛـﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﻃﺒــﻖ آن ﻫــﺮ ﺣﻤﻠــﻪ ﺑــﻪ ﻳــﻚ ﻛــﺸﻮر ﻋــﻀﻮ ﺣﻤﻠــﻪ ﺑــﻪ‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻋﻀﺎي آن ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﻲآﻣـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ اروﭘـﺎﺋﻲ ﻫـﺎ‬
‫ارﺗﺒــﺎط ﭘﻴــﺪا ﻛــﺮد‪ ،‬وﻟــﻲ اﻳــﻦ ﻃــﺮحِ ﻣ‪‬ــ‪Ĥ‬لاﻧﺪﻳــﺸﺎﻧﺔ‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ را در راﺑﻄﻪ ﺑـﺎ اﻳـﺪة ﺳـﻨﺎرﻳﻮﺋﻲ ﻛـﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔـﺎوت‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ـ ﻣﻮﺿـﻮع ﻓﻘـﻂ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ اﺗﺤـﺎد‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٣٦‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺷﻮروي ﻣﻲﺷـﺪ ـ آﻧﺰﻣـﺎن ﻛـﻪ ﺗـﺸﻜﻴﻼت ﻧـﺎﺗﻮ ﺑـﺴﻴﺎر‬

‫ﻣﺤﺪودﺗﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﻣـﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒـﻞ از ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﻣـﺼﻤﻢ‬
‫ﺑﻮد ﻛـﻪ از ﺗﻜـﺮار ﻣﺤـﺪودﻳﺖﻫـﺎي ﺟـﺪي ﻛـﻪ در ﻃـﻮل‬
‫ﺟﻨﮓ ﻛﻮﺳـﻮو ﺳـﺮ ﺑـﺮآورد اﺟﺘﻨـﺎب ﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ ﺳـﺌﻮال‬
‫ﻓﻘﻂ ﻣـﺴﺌﻠﺔ زﻣـﺎن ﺑﻨـﺪي ﺑـﻮد و اﻳﻨﻜـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ اﻳـﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤــﺪ ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﺑــﺎ ﺣﻔــﻆ ﺑﺮﺗــﺮي در ﻣﻘﺎﺑــﻞ دﻳﮕــﺮ‬
‫اﻋــﻀﺎي ﻧــﺎﺗﻮ از زﻳــﺮ ﺑــﺎر ﺗﻌﻬــﺪات روﺷــﻦ و واﺿــﺢ‬
‫ﺳــﺎزﻣﺎن ﺷــﺎﻧﻪ ﺧــﺎﻟﻲ ﻛﻨـﺪ‪ .‬او آرزو داﺷــﺖ ﻛــﻪ ﻧــﺎﺗﻮ را‬
‫اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺮاي ﻫﻤـﺎن دﻻﻳـﻞ اوﻟﻴـﻪاي ﻛـﻪ ﻓﻠـﺴﻔﺔ وﺟـﻮدي‬
‫او ﺑــﻮد ﺣﻔــﻆ ﻛﻨــﺪ‪ :‬ﺟﻠــﻮﮔﻴﺮي از ﺗﻤﺎﻳــﻞ اروﭘــﺎ ﺑــﺮاي‬
‫ﺧﻠــﻖ ﻳــﻚ ﺗــﺸﻜﻴﻼت ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﻣــﺴﺘﻘﻞ! اﮔــﺮ روﺳــﻴﻪ‬
‫ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻘﻲ ﻣﺤﺪود ﺑـﺎ ﻧـﺎﺗﻮ دﺳـﺖ ﻳﺎﺑـﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺿـﻮﻋﻲ‬
‫ﻛــﻪ در ﻣــﻮرد آن ﺑــﻪ ﺑﺤــﺚ ﻣــﺸﻐﻮﻟﻨﺪ )و واﺷــﻨﮕﺘﻦ ﺑــﺎ‬
‫ﺗﻐﻴﻴــﺮ ﻣﻮﺿــﻊ داﺋ ـﻢ‪ ،‬ﻣﺘﺤــﺪان ﻓﺮﺿــﻲ ﺧــﻮد را ﻋــﺼﺒﻲ‬
‫ﻛــﺮده(‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠــﺔ آن‪ ،‬ﻛــﺎرﺑﺮد اوﻟﻴــﺔ ﻧــﺎﺗﻮ ﺑــﻪ ﭘﺎﻳــﺎن‬
‫ﺧﻮاﻫـﺪ رﺳـﻴﺪ و ﻓﻘـﻂ ﻧــﺎﻣﻲ از آن ﺑـﺎﻗﻲ ﺧﻮاﻫـﺪ ﻣﺎﻧــﺪ‪.‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٣٧‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻳﻦ ﺳـﺎزﻣﺎن از اﻳـﻦ ﭘـﺲ ﻓﻘـﻂ زﻣـﺎﻧﻲ ﻣﻄـﺮح ﺧﻮاﻫـﺪ‬

‫ﺷﺪ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺻﺪ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺟـﺎﺋﻲ ﺑـﺮاي او وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.31‬‬
‫ﺣﺘﻲ ﻗﺒـﻞ از ﺟﻨـﮓ در ﻳﻮﮔـﺴﻼوي ﺳـﺎﺑﻖ‪ ،‬ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن در‬
‫ﺣــﺎل ﻓﺎﺻــﻠﻪ ﮔــﺮﻓﺘﻦ از دﻟﻨﮕﺮاﻧــﻲﻫــﺎي اروﭘــﺎ ﺑــﻮد ـ‬
‫ﺗﻐﻴﻴــﺮ ﻣﻮﺿــﻌﻲ ﻛــﻪ ﻓﺮوﭘﺎﺷــﻲ ﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﻢ آﻧــﺮا ﻣﻨﻄﻘــﻲ‬
‫ﺟﻠــﻮه ﻣــﻲداد ـ و ﻃــﺮحﻫــﺎي ﺧــﻮد را ﺑﻴــﺸﺘﺮ ﺑــﺮ‬
‫ﺧﻠــﻴﺞﻓــﺎرس و ﺧــﺼﻮﺻﺎً ﭼــﻴﻦ و آﺳــﻴﺎي ﺷــﺮﻗﻲ‬
‫ﻣﺘﻤﺮﻛــﺰ ﻣــﻲﻛــﺮد‪ .‬ﺑــﺎ ﺑــﻪ ﻗــﺪرت رﺳــﻴﺪن دوﻟــﺖ ﺑــﻮش‬
‫ﺗـﺼﻤﻴﻢ ﺑـﺮ آن ﺷــﺪ ﻛـﻪ ﻧﻘـﺶ ﻛﻤﺘــﺮي در ﺑﺎﻟﻜـﺎن اﺟــﺮا‬
‫ﺷــﻮد‪ ،‬و ﺑــﻪ ﺻــﻮرت ﭘﺎﻳــﻪاي ﻣــﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑــﻪ ﻣﺘﺤــﺪان‬

‫‪31‬‬
‫ﻣﻨﺰوي ﻛﺮدن اروﭘﺎ )ﻣﺘﻔﻖ ﺳﺎﺑﻖ( از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺎ روﺳﻴﻪ ﻳﻜﻲ از‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﮋيﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪة اﻣﺮوز آﻣﺮﻳﻜﺎ اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺳﻮم‬
‫از اﻧﺰواي اروﭘﺎ ﺟﻬﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﺳﺘﻘﻼل ﻋﻤﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﻮد‬
‫ﻗﺼﺪﺑﻬﺮهﺑﺮداري دارﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮد ﻛﻪ »زﻧﺠﻴﺮ ﻧﺎﺗﻮ« ﺑﻴﺸﺘﺮ از آن ﺑﺮ‬
‫ﭘﺎي ﻣﺘﻔﻘﺎن اﺳﻤﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻗﺪرت ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻠﻲ‬
‫ﺧﺎرج از ﻣﻨﺎﻓﻊ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬در واﻗﻊ در اروﭘﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ واﻗﻌﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ »ﻣﺘﺤﺪان اﺳﻤﻲ« دﻳﺮوز ﺑﻪ »واﺑﺴﺘﮕﺎن رﺳﻤﻲ« اﻣﺮوز ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٣٨‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اروﭘــﺎﺋﻲ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ واﮔــﺬار ﺷــﻮد‪ .‬وﻟــﻲ در ﻋــﻴﻦ‬

‫ﺣﺎل ﺑﻪ ﺷـﻤﺎري ژﺳـﺖﻫـﺎي "ﻳـﻚﺟﺎﻧﺒـﻪﮔﺮاﻳﺎﻧـﻪ" ﻧﻴـﺰ‬
‫دﺳــﺖ زد‪ ،‬ﻛــﻪ از رد ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣــﺔ ﻛﻴﻮﺗــﻮ‪ 32‬ﺗــﺎ اﻋــﻼم‬
‫رﺳﻤﻲ اﻳﻦ ﻣﻄﻠـﺐ ﻛـﻪ ﺗﻮاﻓـﻖ ﻧﺎﻣـﺔ ‪ 1972‬ﺑـﺮاي ﻛﻨﺘـﺮل‬
‫ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎت ﺑــﺎ روﺳــﻴﻪ ﺑــﻪ زودي ﺗﺒــﺪﻳﻞ ﺑــﻪ ورقﭘــﺎره‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ واﺿـﺢ ]ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن[‬
‫در ﻣــﻮرد ﻣــﺴﺎﺋﻠﻲ از ﻗﺒﻴــﻞ رواﺑــﻂ ﺑــﺎ ﭼــﻴﻦ و ﺣﺘــﻲ‬
‫روﺳــﻴﻪ‪ ،‬ﺣﻤﻠــﺔ اﺣﺘﻤــﺎﻟﻲ ﺑــﻪ ﻋــﺮاق‪ ،‬و ﺷــﻴﻮة ﻋﻤــﻞ و‬
‫ﺳـــﺮﻋﺖ ﻋﻤـــﻞ ﺑـــﺮاي ﺳﻴـــﺴﺘﻢ آيﺑـــﻲام‪ 33‬دﭼـــﺎر‬
‫ﭼﻨﺪدﺳﺘﮕﻲ ﺑـﻮد‪ .‬اﻳـﻦ ﭼﻨﺪدﺳـﺘﮕﻲ ﻫـﺎي داﺧﻠـﻲ از آن‬
‫زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺻﺮﻓﺎً ﺷـﺪت ﺑﻴـﺸﺘﺮي ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎﻳــﻞ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﺮاي ﺗﻐﻴﻴــﺮ در ﻣﻔــﺎد ﺗﻮاﻓــﻖﻧﺎﻣــﻪﻫــﺎي‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﺎرﺟﻲ و ﻫﻢ ﺳﻮ ﻛـﺮدن آن ﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﺧـﻮد‪،‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺷﻬﺮت‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ اﺗﻜـﺎء آﻣﺮﻳﻜـﺎ را ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ ﺑـﻪ‬
‫زﻳﺮ ﺳﺌﻮال ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪Kyoto 32‬‬
‫‪ . ABM 33‬ﻣﻘﺼﻮد ﻛﻮﻟﻜﻮ در اﻳﻦ ﻣ‪‬ﻘﺎم ﭘﺮوژة » ﺳﭙﺮ دﻓﺎﻋﻲ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٣٩‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫وﻗــﺎﻳﻊ ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ را ﻣﺠﺒــﻮر ﻛــﺮد ﻛــﻪ‬

‫ﻣﻮﻗﺘــﺎً ﮔــﺎم ﻧﻬــﺎدن در ﻣــﺴﻴﺮ "ﻳــﻚﺟﺎﻧﺒــﻪﮔﺮاﺋــﻲ" را‬
‫ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺗـﻼش ﻧﻤـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﻪ اﻫـﺪاف ﺧـﻮد در‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﺮورﻳـﺴﻢ ﺑـﺪون ﻗﺮﺑـﺎﻧﻲ ﻛـﺮدن ﻫـﺪف اﺻـﻠﻲ‬
‫ﻳﻌﻨــﻲ دﺳــﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑــﻪ آزادي ﻋﻤــﻞ ﺑﻴــﺸﺘﺮ در ﺳﻴﺎﺳــﺖ‬
‫ﺧــﺎرﺟﻲ و ﻧﻈــﺎﻣﻲ‪ ،‬دﺳــﺖ ﻳﺎﺑــﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘــﺖ‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜــﺎ‬
‫وارد ﺻــﺤﻨﺔ ﻣﺒــﺎرزهاي ﺑــﺎ اﻓﻜــﺎر ﻋﻤــﻮﻣﻲ ﺷــﺪه‪ .‬وﻟــﻲ‬
‫ﭼﻨــﻴﻦ ﻋﻤﻠــﻲ اﻳــﻦ اﺳــﺘﻨﺒﺎط را در ﻣﻴــﺎن ﻣﺘﺤــﺪان او‬
‫ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ اﻳﻦ دوﻟﺖ ﻫـﻢ ﻧﺎﭘﺎﻳـﺪار اﺳـﺖ و ﻫـﻢ ﻏﻴـﺮ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ اﺗﻜـﺎء و ﺳـﺌﻮاﻻﺗﻲ ﭼﻨـﺪ‪ ،‬ﻫـﻢ در درون ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن و‬
‫ﻫﻢ در وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آورده ﺷﺪ‪.‬‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑـﻪ ﻣﺘﺤـﺪان اروﭘـﺎﺋﻲ ﺧـﻮد ﺗﻔﻬـﻴﻢ ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان دوﻟﺖﻫﺎي »ﺛﺎﻧﻮﻳـﻪ« ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻧﻴـﺮوي ﻧﻈـﺎﻣﻲ و‬
‫ﺗﺠﻬﻴﺰات اراﻳﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳـﻦ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‪،‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺎﻳـﻞ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺗﻨﻬـﺎ ﻗﺎﺿـﻲ ﺻـﺤﻨﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﭼﮕــﻮﻧﮕﻲ اﺳــﺘﻔﺎده از آﻧﻬــﺎ ﺗــﺼﻤﻴﻢ ﻣــﻲﮔﻴــﺮد‪ .‬وﺟــﻮد‬
‫ﻓــﻲﻧﻔــﺴﺔ ﻧــﺎﺗﻮ ﻣﻄــﺮود ﺑــﻮد‪ .‬ﻓﺮاﻧــﺴﻪ‪ ،‬آﻟﻤــﺎن‪ ،‬اﻳﺘﺎﻟﻴــﺎ و‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٤٠‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﺑﻪ دﻻﻳـﻞ ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي داﺧﻠـﻲ و ﺣﻔـﻆ ﺷـﺄن‬

‫ﺧــﻮد ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻗـﺪرتﻫــﺎي ﺳﻴﺎﺳــﻲ و ﺗﻌﻴــﻴﻦ ﻛﻨﻨــﺪه‪،‬‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد اﻋﺰام ﺗﻌـﺪاد ﻣﻌـﺪودي ﻧﻴـﺮو و ﻣﻘـﺪار ﻣﺤـﺪودي‬
‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑـﻪ اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن دادﻧـﺪ‪ .‬در آﻏـﺎز اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ‬
‫از آﻧﺎن اﻳﻦ درﺧﻮاﺳـﺖ را ﻫـﻢ ﻧﻜـﺮده ﺑـﻮد وﻟـﻲ زﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﻛــﻪ روﺷــﻦ ﺷــﺪ ﺟﻨــﮓ و ﻋﻮاﻗــﺐ آن ﺑﻴــﺸﺘﺮ از آﻧﭽــﻪ‬
‫ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﺗﺨﻤــﻴﻦ زده اﺳــﺖ ﺑــﻪ ﻃــﻮل ﺧﻮاﻫــﺪ اﻧﺠﺎﻣﻴــﺪ‪،‬‬
‫آﻧ ـﺮا ﻗﺒــﻮل ﻛــﺮد‪ .‬وﻟــﻲ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ در ﻣﻮﺿــﻮﻋﺎت‬
‫ﻧﻈـــﺎﻣﻲ ﺑـــﺎ ﻣﺘﻔﻘـــﺎن ﺧـــﻮد ﻣـــﺸﻮرﺗﻲ ﻧﻜـــﺮده‪ ،‬و در‬
‫زﻣﻴﻨﻪﻫـﺎي ﺳﻴﺎﺳـﻲ و ﺣﻘـﻮﻗﻲ در ﻣـﻮرد ﻣـﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛـﻪ از‬
‫ﺷﻴﻮة ﻋﻤﻞ ﺑﺮ ﻋﻠﻴـﻪ ﺗﺮورﻳـﺴﺖﻫـﺎي »ﻓﺮﺿـﻲ« و ﻣﺤـﻞ‬
‫ﻣﺤﺎﻛﻤــﺎت آﻧــﺎن ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺗــﺎ ﺳــﺎﺧﺘﺎر رژﻳــﻢ ﺟﺪﻳــﺪ در‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﺣﺘﻤﺎل ﮔـﺴﺘﺮش ﺟﻨـﮓ ﺑـﻪ ﻋـﺮاق و دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻣﻨــﺎﻃﻖ ـ ﻛــﻪ ﺑــﺮاي اﻛﺜــﺮ ﻣﺘﺤــﺪان ﻣﻬــﻢ ﻧــﺎﺗﻮ اﻣــﺮي‬
‫وﺣــﺸﺖآور اﺳــﺖ ـ ﺑــﺎ آﻧــﺎن ﺑــﺎ ﺑــﻲﺗﻔــﺎوﺗﻲ و ﺗﺤﻘﻴــﺮ‬
‫ﺑﺮﺧــﻮرد ﻛــﺮده اﺳــﺖ‪ .‬اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺗﻘﺎﺿــﺎي اﻋــﺰام‬
‫ﻧﻴﺮوﻫــﺎﺋﻲ از ﺗﺮﻛﻴــﻪ ﻛــﺮد ﺗــﺎ ﺑــﻪ ﺟﻨــﮓ ﺧــﻮد ﻇــﺎﻫﺮي‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٤١‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺪﻫـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺗﺮﻛﻴـﻪ ﺣـﻀﻮر ﺧـﻮد را ﻣﻨـﻮط‬

‫ﺑــﻪ ﺷــﺮوط ﺳــﻨﮕﻴﻦ ﻧﻈــﺎﻣﻲ و ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﻛــﺮد‪ ،‬و اﻓﻜــﺎر‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر ﻧﻴﺰ ﺑـﻪ ﺷـﺪت ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﺔ اﻋـﺰام ﻧﻴـﺮوﻫـﺎي‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮزﻳﺪﻧﺖ در ﺑﻴﺎﻧﻴـﻪاي ﻛـﻪ ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ آن ﻟﻘـﺐ "ﺑﻴـﺎن‬
‫اﻫـــﺪاف و ﺷـــﻴﻮة دﺳـــﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـــﻪ آن" را داد‪ ،‬در ‪20‬‬
‫ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻛﻨﮕﺮه اﻋﻼم ﻛﺮد ﻛـﻪ ﺗـﺼﻤﻴﻢ ﻧﻬـﺎﺋﻲ ﻣﺒﻨـﻲ ﺑـﺮ‬
‫اﻳﻨﻜــﻪ ﻛــﺪام ﻛــﺸﻮر" ﻛﻤــﻚ و ﻳــﺎ ﭘﻨــﺎه" ﺑــﻪ ﺗﺮورﻳــﺴﻢ‬
‫اراﻳﻪ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻣﻲﺑﺎﻳـﺴﺖ "ﻣـﻮرد ﺗﻌﻘﻴـﺐ ﻗـﺮار ﮔﻴـﺮد"‪،‬‬
‫ﺻــﺮﻓﺎً ﺑــﻪ ﻋﻬــﺪة اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ اﺳــﺖ‪ .‬وﻟــﻲ ﺑﻴﺎﻧــﺎت‬
‫ﺷــﻴﻮاي او ﻣﻌــﺎﻧﻲ دﻳﮕــﺮي ﻧﻴــﺰ ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺴﺖ در ﺧــﻮد‬
‫ﭘﻨﻬــﺎن داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬و در ﻃــﻮل ﻣﺎﻫﻬــﺎي ﭘــﺲ از آن‬
‫ﻋــﺮاق ﺗﻨﻬــﺎ دوﻟﺘــﻲ ﻋﻨــﻮان ﻧــﺸﺪ ﻛــﻪ ﺧــﺸﻢ اﺣﺘﻤــﺎﻟﻲ‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎ را ﺑﺮﻣــﻲاﻧﮕﻴــﺰد‪ .‬ﺳــﻮﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺳــﻮدان‪ ،‬اﻧــﺪوﻧﺰي‪،‬‬
‫ﻓﻴﻠﻴﭙــﻴﻦ و اﺣﻴﺎﻧــﺎً دﻳﮕــﺮان ﻣﻤﻜــﻦ اﺳــﺖ ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ‬
‫ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﻣﺠﺒـﻮر ﺑـﻪ روﻳـﺎروﺋﻲ ﺑـﺎ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬در‬
‫‪ 7‬اﻛﺘﺒﺮ‪ ،‬اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﻧﺎﻣـﻪاي ﺑـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ اراﻳـﻪ‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٤٢‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫داد ﻛـــﻪ در آن ﺣـــﻖ ﺧـــﻮد را ﺑـــﺮاي دﺧﺎﻟـــﺖ در‬

‫ﻛــﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ ﺑــﻪ ﻏﻴــﺮ از اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﻣﺤﻔــﻮظ داﺷــﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴــﺎ‪ ،‬ﻛــﻪ ﺻــﺮﻓﺎً ﻧﻘــﺸﻲ ﺟــﺎﻧﺒﻲ در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺑــﺎزي‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺳـﺮﻳﻌﺎً اﻋـﻼم داﺷـﺖ ﻛـﻪ ﭼـﻚﺳـﻔﻴﺪ اﻣـﻀﺎء‬
‫ﺑـﺮاي ﺟﻨــﮓ در ﻋــﺮاق و دﻳﮕـﺮ ﻛــﺸﻮرﻫﺎ ﺑــﻪ واﺷــﻨﮕﺘﻦ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ داد‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘـﺖ‪ ،‬ﭘـﺲ از ﻃـﻲ ﻳـﻚ ﻣﻴـﺎن ﭘـﺮدة‬
‫ﻛﻮﺗﺎه‪ ،‬ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴـﺎ ﺷـﺮوع ﺑـﻪ اﻧﺘﻘـﺎد ﻫﻤـﻪﺟﺎﻧﺒـﻪ از آﻣﺮﻳﻜـﺎ‬
‫ﻛﺮده ﺑـﻮد ﻛـﻪ از ﻋـﺪم ﺗﻤﺎﻳـﻞ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺑـﺮاي ﺗﻮﺳـﻞ ﺑـﻪ‬
‫اﻋﻤــﺎل زور در ﺣــﻞ ﺑﺤــﺮان اﺳــﺮاﺋﻴﻞــﻓﻠــﺴﻄﻴﻦ ﮔﺮﻓﺘــﻪ‬
‫ﺗﺎ اﺳﺘﺮاﺗﮋيﻫـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﭘﺎﻳـﻪ اي اﻳـﻦ ﻛـﺸﻮر را ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻣــــﻲﺷــــﺪ‪ .‬ﻋﺮﺑــــﺴﺘﺎن ﺳــــﻌﻮدي‪ ،‬ﻣــــﺼﺮ‪ ،‬و اردن‪،‬‬
‫ﻧﺰدﻳــﻚﺗــﺮﻳﻦ ﻣﺘﺤــﺪان اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ در ﻣﻴــﺎن دول‬
‫ﻋﺮب‪ ،‬ﻣﻜﺮراً ﻋﺪم ﺗﻤﺎﻳـﻞ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎ ﻋـﺮاق‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﻲﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﺑـﻲﺗـﻮﺟﻬﻲ ﺑـﻪ اﻳـﻦ دﻟﻨﮕﺮاﻧـﻲﻫـﺎ‪،‬‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ‪ 600‬ﻧﻈـﺎﻣﻲ دﻳﮕـﺮ را‪ ،‬ﻇـﺎﻫﺮاً ﺑـﺮاي ﺗﻌﻠـﻴﻢ دادن‬
‫و ﻫﻤﻜﺎري ﺑـﺎ ﻧﻴﺮوﻫـﺎي دوﻟﺘـﻲ در ﺟﻨﮕـﻲ ﺑـﺎ ﻳﻜـﻲ از‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٤٣‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫‪ 4‬ﮔــﺮوه ﭼﺮﻳﻜــﻲ اﺳــﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺑــﻪ ﺟﻨــﻮب ﻓﻴﻠﻴﭙــﻴﻦ اﻋــﺰام‬

‫ﻛﺮد‪.‬‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ اﺣﻮال‪ ،‬ﻧﺸﺎنِ ﺑـﻲﺛﺒـﺎﺗﻲ و آﺷـﻔﺘﮕﻲ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺳـﻞ ﻣﻜـﺮر و رﺳـﻤﻲ او ﺑــﻪ "اﺗﺤﺎدﻳـﻪﻫـﺎي ﺷــﻨﺎور"‪،‬‬
‫"ﺗﻮاﻓﻖﻫﺎي ﻣﺘﻐﻴـﺮ" و از اﻳـﻦ دﺳـﺖ ﺑﻴﺎﻧﻴـﻪﻫـﺎ‪ ،‬وﺿـﻮح‬
‫ﺑﻴــﺸﺘﺮي ﻳﺎﻓــﺖ‪ ،‬ﮔﻮﻳــﺎ ﻛــﻪ ﻣﻠــﺖﻫــﺎ ﻓﺎﻗــﺪ ﻣﻨــﺎﻓﻊ دراز‬
‫ﻣﺪت ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺴﺘﻨﺪ و ﻣـﻲﺑﺎﻳـﺴﺖ ﺑـﺮاي ﺧـﺪﻣﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻮي و ﻫـﻮس آﻣﺮﻳﻜـﺎ‪ ،‬در ﭼـﺎرﭼﻮب اﺗﺤﺎدﻳـﻪﻫـﺎﺋﻲ‬
‫ﻣﻴﺮا و زودﮔﺬر‪ ،‬در ﺟﻨﮕـﻲ ﻛـﻪ او ﺟﺪﻳـﺪاً " ﻧـﻮع ﺟﺪﻳـﺪ‬
‫ﺟﻨﮓ" ﻟﻘﺐ داده‪ ،‬ﺣـﻀﻮر ﺑـﻪ ﻫـﻢ رﺳـﺎﻧﻨﺪ‪ .34‬اﻳـﻦ اﻳـﺪه‬
‫از اﺗﺤﺎد و ﻫﻤﻜﺎري ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻣـﺸﻬﻮد ﺳـﻄﺤﻲ اﺳـﺖ‬
‫و ﻫﺮ ﻣﻌﻨﺎﺋﻲ ﻣـﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ؛ ﺻـﺮﻓﺎً ﺻـﻮرﺗﻜﻲ‬
‫اﺳــﺖ ﺑــﺮ "ﻳــﻚﺟﺎﻧﺒــﻪﮔﺮاﺋــﻲ" آﻣﺮﻳﻜــﺎ ـ ﺿــﺮورﺗﻲ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻪ ‪ 11‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮ او ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛﺮده‪.‬‬

‫‪ 34‬راﻣﺴﻔﻠﺪ‪ ،‬ﮔﺰارش ﺧﺒﺮي وزارت دﻓﺎع‪ 25 ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 27 ،2001‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬

‫‪.2001‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٤٤‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن ﻫﻨـﻮز ﺑـﺎ ﻳـﻚ ﻣـﺸﻜﻞ ﭘﺎﻳـﻪاي دﺳـﺖ و ﭘﻨﺠـﻪ‬

‫ﻧﺮم ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ‪ :‬ﻗﺒـﻞ از ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺳـﺎﻟﻬﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛـﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻋﻈـﻴﻢ وﻟـﻲ ﻧﻬﺎﻳﺘـﺎً ﻣﺤـﺪود ﺧـﻮد را‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻨﻄﻘﺔ آﺳـﻴﺎي ﺷـﺮﻗﻲ ــاﻗﻴـﺎﻧﻮس آرام‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫زﻋــﻢ او ﻧــﺴﺒﺘﺎً ﺑــﻲﺛﺒــﺎت وﻟــﻲ از اﻫﻤﻴــﺖ اﻗﺘــﺼﺎدي‬
‫ﻓﺰاﻳﻨــﺪهاي ﺑﺮﺧــﻮردار ﺑــﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺤــﺮف ﻛﻨــﺪ‪ .‬از ﻧﻈــﺮ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳـﻦ ﻳـﻚ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻣﻮﺿـﻊ ﺧـﻮشآﻳﻨـﺪ و ﻣﺘﻘﺎﻋـﺪ‬
‫ﻛﻨﻨــﺪه در ﺗﺎﻛﻴــﺪﻫﺎي ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﻧﺒــﻮد‪ ،‬وﻟــﻲ ﺑــﻪ اﻳــﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤــﺪ دﺷــﻤﻨﺎن ﺑــﺎﻟﻘﻮه و ﻗﺎﺑــﻞ ﻟﻤــﺴﻲ اراﻳــﻪ ﻣــﻲداد ـ‬
‫ﭼﻴﻦ و ﻛﺮة ﺷـﻤﺎﻟﻲ ـ و از ﻃﺮﻓـﻲ ﺛـﺮوت ﻋﻈـﻴﻢ ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪة اﻳﻦ ﻋﻤـﻞ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﺮاي ﺗﺒﻴـﻴﻦ ﻳـﻚ راﻫﺒـﺮد‬
‫ﭘﺎﻳﻪاي ﻛﻪ ﻧﻪ اروﭘـﺎ را رﻫـﺎ ﻛﻨـﺪ و ﻧـﻪ ﺧﻠـﻴﺞ ﻓـﺎرس را‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﻳـﻚ ﮔـﺴﺘﺮش ﻣﻨﻈـﺒﻂ اوﻟﻮﻳـﺖﻫـﺎ و ﻣﻨـﺎﺑﻊ را ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺷــﺎﻣﻞ ﺷــﻮد‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴــﻖ و ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪرﻳــﺰي ﺑــﺴﻴﺎر زﻳــﺎدي‬
‫ﺻــﻮرت ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺑــﻮد‪ .‬راﻣــﺴﻔﻠﺪ ﺣﺘــﻲ ﻗﺒــﻞ از ‪11‬‬
‫ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻮﺿـﻊ در اوﻟﻮﻳـﺖ ﻫـﺎ و ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﻫـﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳـﺎﻧﺪه ﺑـﻮد‪ .‬اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﻛـﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻣـﺴﻴﺮ در‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٤٥‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻃــﺮحاﻓﻜﻨــﻲ ﺑــﻲﭘﺎﻳــﻪ ﺑــﻮده و ﺻــﺮﻓﺎً ﺑــﺮ اﺳــﺎس ﻳــﻚ‬

‫رودروﺋﻲ ﺗﻮﻫﻢآﻣﻴـﺰ ﺑـﺎ ﻣـﺸﻜﻼت واﻗﻌـﻲ ﺟﻬـﺎن ﺷـﻜﻞ‬
‫ﮔﺮﻓﺘــﻪ‪ ،‬اﻫﻤﻴﺘــﻲ ﻧــﺪارد ـ اﻳــﻦ ﺗﻐﻴﻴــﺮ در ﻋﻤــﻞ اﺗﻔــﺎق‬
‫اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻗﺘــﻲ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺳﺮاﺳــﻴﻤﻪ ﺑــﻪ اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺷــﺘﺎﻓﺖ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﺌﻮال ﻛـﻪ ﭘـﺲ از اﻳـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ رﻳﺎﺳـﺖ ﺟﻤﻬـﻮر و‬
‫ﻣﺸﺎوران او ﭼـﻪ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﻛـﺮد ﻳـﻚ ﻣﻌﻤـﺎ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺻـﺮﻓﺎً‬
‫ﻣﺘﺤﺪاﻧﺶ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﻜـﺮ ﻧﻤـﻲ ﻛﺮدﻧـﺪ اﻳـﻦ ﻛـﺸﻮر ﮔـﻴﺞ‬
‫و آﺷــﻔﺘﻪ ﺷــﺪه‪ .‬ﺑــﺴﻴﺎري از ﺷﺨــﺼﻴﺖﻫــﺎي ﻣﻬــﻢ در‬
‫ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ رﺳـﻴﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻛـﺴﺎﻧﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺘﺰﻟـﺰل ﻛـﺮدن ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑـﺎ ﻧﺘـﺎﻳﺠﻲ ﺑـﺎﻟﻘﻮه‬
‫ﻣــﺼﻴﺒﺖﺑــﺎر‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘــﻪ را ﺗﻤﺎﻣـﺎً ﺑﺤــﺮان زده ﺧﻮاﻫــﺪ ﻛــﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪة رزمآراﺋـﻲ در اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن ﻫـﺮ ﭼـﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣـﺸﻜﻼت راﻫﺒـﺮدي اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ را ﺑـﻲﺟـﻮاب‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬و ﺑـﺮاي ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﺋﻲ ﺑـﻪ ﺑـﺴﻴﺎري از آﻧـﺎن‬
‫ـ ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﺑـﻪ اﻛﺜﺮﻳـﺖ آﻧـﺎن ـ آﻣـﺎدﮔﻲ ﻧـﺪارد‪ .‬در‬
‫اواﺧــﺮ ﻣــﺎه اﻛﺘﺒــﺮ ﻳــﻚ ژﻧــﺮال اﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ ﻣــﻲﮔﻮﻳــﺪ‪،‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٤٦‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫"ﻋﻤﻠﻴــــﺎت ﻣــــﺎ ﺗــــﺎ اﻳــــﻦ ﻣﺮﺣﻠــــﻪ ﻧﻤﺎﻳــــﺎﻧﮕﺮ‬

‫ﻣﻮﺿﻊﮔﻴﺮيﻫـﺎﺋﻲ ﻛﻮﺗـﺎه ﻣـﺪت ﺑـﻮده"‪ .‬راﻣـﺴﻔﻠﺪ اﺑـﺮاز‬
‫ﭼﻨــﻴﻦ ﻋﻘﺎﻳــﺪي از ﺟﺎﻧــﺐ اﻓــﺴﺮان را ﻣﻤﻨــﻮع ﻛــﺮد‪ ،‬در‬
‫ﻧﺘﻴﺠــﻪ اﻧﺘﻘﺎدﻫــﺎيﺷــﺎن در ﺧﻠــﻮت ﺻــﻮرت ﻣــﻲﮔﻴــﺮد‪،‬‬
‫وﻟــﻲ اﻳــﻦ ﻣــﺴﺌﻠﻪ ﺷــﺎﻣﻞ ﻣــﺸﺎوران ﺑــﺮون ﺳــﺎزﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﻧﻤــﻲﺷــﻮد ﻛــﻪ ﺗــﺮس و ﺑــﺪﮔﻤﺎﻧﻲ ﺧــﻮد را‬
‫آزاداﻧــﻪﺗــﺮ ﺑﻴــﺎن ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ‪ .‬در ﻫﻤــﻴﻦ اﺣــﻮال از ﻳــﻚ‬
‫ﺳــﻜﺮﺗﺮ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﻛــﻪ از ﺗﻤــﺎﻣﻲ اﻇﻬــﺎرات راﻣــﺴﻔﻠﺪ و‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪﻫــﺎي ﻧﻈــﺎﻣﻴﺶ در ﻃــﻮل ﻧــﻪ ﻣــﺎه ﮔﺬﺷــﺘﻪ ﻛــﺎﻣﻼً‬
‫ﺑﻲاﻃﻼع ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣـﻮرد اﻳـﻦ ﻣـﻮج زﻳﺮزﻣﻴﻨـﻲ ﺳـﺌﻮاﻻﺗﻲ‬
‫ﺑــﻪ ﻋﻤــﻞ آﻣــﺪ‪" .‬ﻣــﻦ ﺑــﻪ رﻓﺘــﺎر ﻣــﺮدم ﻧﮕــﺎه ﻣــﻲﻛــﻨﻢ‪،‬‬
‫ﻛﺎرﻣﻨـﺪان ﻋــﺎﻟﻲرﺗﺒــﻪ و ﻧﻈﺎﻣﻴــﺎن‪ ،‬و ﺑـﻪ آﻧــﺎن ﻣــﻲﮔــﻮﻳﻢ‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ اﻳﻦ ﻛـﺎر ﻗﺒـﻞ از ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻛـﺎﻣﻼً ﻣﻨﻄﻘـﻲ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻨــﻚ در ﻣــﻮرد اوﻟﻮﻳــﺖﻫــﺎ ﭼــﻪ ﻓﻜــﺮ ﻣــﻲﻛﻨﻴــﺪ؟ وﻟــﻲ‬
‫ﻫﻨﻮز آﻧﺎن ﻫﻤﺎن روال ﮔﺬﺷـﺘﻪ را دﻧﺒـﺎل ﻣـﻲ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﺔ‬
‫ﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎر را ﻣـﻲﻛﻨـﻴﻢ‪ ،‬ﻣـﺎ اﻓـﺮادي ﻋـﺎدي ﻫـﺴﺘﻴﻢ ‪...‬‬
‫دام‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬ ‫‪٢٤٧‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧﻴﺎز ﺑـﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮات زﻳـﺎدي در اﻳـﻦ ﺳـﺎزﻣﺎن وﺟـﻮد دارد‪.‬‬

‫ﺑﺤﺜﻲ ﻧﺪارد‪"35.‬‬
‫از ﭘﺎﻳــﺎن ﺟﻨــﮓ دوم ﺟﻬــﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ در ﻣﻘﺎﺑــﻞ‬
‫ﺑﺤﺮانﻫﺎ و وﻗﺎﻳﻊ ﻫﺮ ﺟﺎ ﻛﻪ ﭘـﻴﺶآﻣـﺪه و ﻫـﺮ زﻣـﺎن ﻛـﻪ‬
‫اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده‪ ،‬ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻠـﻲ ﺑـﺪون ﺗﻔﻜـﺮ و ﻣﻨﻄـﻖ ﻧـﺸﺎن‬
‫داده‪ ،‬و از اﺷــﺘﺒﺎﻫﻲ ﺑــﻪ اﺷــﺘﺒﺎه دﻳﮕــﺮ رﺳــﻴﺪه‪ .‬وﻟــﻲ در‬
‫ﻫﻴﭻ زﻣﺎن ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﺮوز آﺷـﻔﺘﻪ‪ ،‬و ﺧﻄﺮﻧـﺎك ﻧﺒـﻮده‪ ،‬ﻫـﻢ‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮد و ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن‪.‬‬

‫‪ 35‬واﺷﻨﮕﺘﻦ ﭘﺴﺖ‪ 21 ،‬اﻛﺘﺒﺮ ‪2001‬؛ راﻣﺴﻔﻠﺪ‪ ،‬ﮔﺰارش ﺧﺒﺮي وزارت دﻓﺎع‪،‬‬

‫‪ 24‬اﻛﺘﺒﺮ ‪.2001‬‬
 ‫‪4‬‬
‫ﭘﻲرﻳﺰي ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲآﻣﺮﻳﻜﺎ‪:‬‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ‪ ،‬و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬

‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺟﺎهﻃﻠﺒﺎﻧﻪﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﻜﺎن اﻧﺤﺮاف آﻧﺎن از‬

‫اﻫﺪاف ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻨﮓﻫﺎ آن زﻣﺎن ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺑﻴﺶ از آﻧﭽﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎﺑﻮس ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﻬﺎﺋﻲ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﺪرت ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻴﺮاثﻫﺎي ﺑﻪ ﻳﺎدﻣﺎﻧﺪﻧﻲ از ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻤﻴﻘﺎً‬
‫ﺑﻪ ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﻜﻞ دادﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٤٩‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮنﻫﺎ اﻧﺴﺎن ﺳﺎﻳﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ :‬زﻧﺪﮔﻲﺷﺎن را‬

‫ﻧﺎﺑﻮد ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ رواﻧﻪﺷﺎن ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮ ﻫﺮ آﻧﭽﻪ‬
‫ﻟﺬتﻫﺎ و آرزوﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻮد ﺿﺮﺑﻪاي ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ وارد‬
‫آوردﻧﺪ‪.‬ﻣﻠﺖﻫﺎي ﺑﻴﺸﻤﺎريﻛﻪدرﻣﺄﻣﻮرﻳﺖﻫﺎﺋﻲ ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪاﻧﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺣﺼﻮل اﻫﺪاف ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫دﺳﺖ ﻳﺎزﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬رﻧﺞ و ﻣﺤﻨﺖ ﺑﻲﺣ‪‬ﺪي ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﻠﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻠﺖ ﺧﻮد ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺤﺘﻮﻣﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮد رﻗﻢ زدﻧﺪ ‪ :‬ﺑﺮﺧﻲ ﺑﻪ‬
‫آﺷﻔﺘﮕﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ اﻧﻘﻼب ﮔﺮﻓﺘﺎر‬
‫آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﻗﺪرت و ﻳﺎ ﻧﺎﺑﻮدي وﺟﻬﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ از آﻧﭽﻪ ﺑﺪون ﺟﻨﮓ ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ ﺷﻮمﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﭙﺮاﺗﻮريﻫﺎ ﺳﺮﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬و دﻳﮕﺮ‬
‫اﻣﭙﺮاﺗﻮريﻫﺎ ﻓﺮو رﻳﺨﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﻮيﺗﺮﻳﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫دﺧﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﻛﺸﻮر در اﺣﻮال دﻳﮕﺮي را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻟﺰوﻣﺎً از‬
‫آﻣﻮزة اﺧﻼﻗﻲ و ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد؛ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺮون و اﻋﺼﺎر ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ درﺳﺘﻲ آن را‬
‫درﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٥٠‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭼﺸﻢداﺷﺖﻫﺎي ﻏﻠﻂ ‪ :‬ﺗﻮﻫﻤﺎت ﺟﻨﮓ‬

‫در ﻃﻠﻴﻌﺔ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺖوﻳﻜﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﻜﻪ ﻣﻨﻄﻖ‬
‫ﻗﺮاردادي ﻣﻮروﺛﻲ ﭼﺮاغ راه آﻣﺮﻳﻜﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﻢﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎردﻳﮕﺮ ﺟﺎن ﺗﺎزهاي ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬و ﻫﻤﺎن ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻓﺎﺟﻌﻪآﻣﻴﺰ ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻨﻮز‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ راه ﻣﻤﻜﻦ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼت زﻧﺠﻴﺮهاي‬
‫و ﻓﺰاﻳﻨﺪة ﺟﻬﺎن ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻛﻪ ‪ 50‬ﺳﺎل‬
‫ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ از آن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦ روال ﺑﺘﻮان ﺑﺮ آنﻫﺎ‬
‫ﺗﻔﻮق ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮزﻳﻊ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﻣﺮﮔﺒﺎر در‬
‫ﻃﻮل دﻫﺔ ﭘﻴﺶ‪ ،‬اﻣﺮوز ﺣﺘﻲ ﺑﻴﺶ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﺣﻮادث‬
‫از دﺳﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺧﺎرج ﺷﺪه؛ و ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎي اﻳﺠﺎد ﺛﺒﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﺑﺤﺮانﻫﺎﺋﻲ ﺟﺪﻳﺪ و‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﻛﻨﺘﺮل ﭼﻪ در درون آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﭼﻪ در‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﻳﺎن ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ دﻻﻳﻞ ﺑﺴﻴﺎري ﺑﺮاي ﻧﻈﺎﻣﻴﮕﻴﺮي‪،‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﺎً در ﻣﻴﺎن ﻣﻠﺖﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ آﺗﺶ ﺟﻨﮓﻫﺎ را‬
‫ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒِ ﻣﻴﻬﻦﭘﺮﺳﺘﻲِ اﻓﺮاﻃﻲ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٥١‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫و ﻣﻠﻴﺖﮔﺮاﺋﻲ‪ ،‬اﺟﺎزه داد ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻠﺖﻫﺎ در ‪ 1914‬و‬

‫ﺳﭙﺲ در ‪ 1939‬ﻗﺪم ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬آﻣﻮزة‬
‫»روﺷﻨﻔﻜﺮاﻧﻪ ﺷﺪة« ﻗﺪرت و ﺗﺌﻮري ﺑﻴﻮﻟﻮژي داروﻳﻨﻲ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎي آﻧﻜﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻳﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ را ﺗﺸﻜﻴﻞ داد‪،‬‬
‫وﺳﻴﻠﻪاي ﺷﺪ ﺑﺮاي ﺗﻮﺟﻴﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮاﺋﻲ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎي ﻛﺒﻴﺮ‪،‬‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ژاﭘﻦ‪ ،‬و دﻳﮕﺮ ﻣﻠﺖﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﺸﻐﻮﻟﻴﺖ اﺻﻠﻲﺷﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺮدان ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ‪ ،‬از ﺗﺌﻮدور روزوﻟﺖ در اﻳﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﺗﺎ اﻛﺜﺮ رﻫﺒﺮان ژاﭘﻦ و آﻟﻤﺎن در اﻳﻦ اﻳﺪه اﺷﺘﺮاك‬
‫ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﻣﺤﺘﻮم آﻧﺎن را ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدة ﺑﺠﺎ و‬
‫ﺑﺮ ﺣﻖ از ﻧﺒﺮد ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻓﺮاﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮﻋﻲ ﻣﺴﻠﻚ‬
‫ﺧﻴﺎلﭘﺮدازاﻧﺔ »ﻋﻤﻞﭘﺮﺳﺘﻲ« و »آﻣﺎدﮔﻲﺟﺴﻤﺎﻧﻲ« در آﻧﺎن‬
‫ﻛﺮدار آرﻳﺴﺘﻮﻛﺮاﺗﻴﻚ ﺟﻨﮓآوراﻧﻪاي اﻳﺠﺎد ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬و‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻲ ﻓﺮاﻣﻠﻴﺘﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺧﻮد ـ‬
‫ﺷﻬﺎﻣﺖ ـ ﻛﻪ ﻓﺮﺿﺎً ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪة ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻮد!‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ رﻫﺒﺮان ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﻠﺖﻫﺎي ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ در‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٥٢‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺳﺎل ‪ 1914‬ﻣﺘﻮن ﻛﺎرلﻓﻮن ﻛﻼوﺳﻮﻳﺘﺰ‪ 1‬آﻟﻤﺎﻧﻲ را ﻛﻪ‬

‫ﺗﺌﻮريﻫﺎي ﺷﺒﻬﻪﻋﻠﻤﻲ راﻫﺒﺮدي ﺟﻨﮓ او ﺑﻪ ﺟﻨﮕﺎوران‬
‫ﺗﻮﻫﻤﻲ از ﻗﺪرت ﻣﻲداد؛ ﭼﺎرﻟﺰ داروﻳﻦ‪2‬اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ را ﻛﻪ‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺑﻘﺎء ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺴﺘﻌﺪﺗﺮ او ﺑﻠﻨﺪﭘﺮوازيﻫﺎيﺷﺎن را‬

‫‪١‬‬
‫)‪ ،(Carl von Clasusewitz‬ﻛﻼوس وﻳﺘﺰ )‪1780‬ـ ‪ ،(1830‬ژﻧﺮال‬
‫ﺻﺎﺣﺐﻧﺎم ﭘﺮوﺳﻲ در ﺟﻨﮓ واﺗﺮﻟﻮ و از ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺳﺮﺳﺨﺖ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن اول ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب وي )در ﺑﺎب ﺟﻨﮓ( )‪ (On War‬ﻧﻴﻤﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺎﻧﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺮﮔﺶ ﺑﻪ‬
‫ﭼﺎپ رﺳﻴﺪ‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ‪» :‬ﺟﻨﮓ ﺻﺮﻓﺎً اداﻣﺔ دﻳﭙﻠﻤﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ دﻳﮕﺮ«‪ .‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻛﻼوس وﻳﺘﺰ ﺑﺮ دﻳﭙﻠﻤﺎﺳﻲ‪ ،‬و ﻧﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻗﺮن‬
‫ﻧﻮزدﻫﻢ ﻛﺎﻣﻼً ﭼﺸﻢ ﮔﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﺮﻳﺔ او ﺟﻨﮓ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺘﻔﺎوت آن ‪ :‬ﭘﻴﺮوزي‬
‫ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺻﻠﺢ ﻣﺴﻠﺢ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﻨﮓ داﺋﻢ و دﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﺎزﺗﺎبﻫﺎي آن را‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ دﻳﭙﻠﻤﺎﺳﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﻛﻨﺪ و از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻧﻘﺶ وي‬
‫در ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﺗﺌﻮريﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻛﻠﻴﺪي ﺷﺪه‪ .‬وﻟﻲ ﻗﺮاﺋﺖﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ از‬
‫ﻛﺘﺎب وي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﺎً در ﻣﻴﺎن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ »آﻣﺎدﮔﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﺟﻨﮓ« را ﻋﻨﺼﺮي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻛﺘﺎب وي از ﻧﻈﺮ ﻗﺮاﺋﺖ‬
‫ﺻﺮف ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪه و ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ آزاردﻫﻨﺪه‪ ،‬آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬از ﻋﻤﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻲﺷﻮد و اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻗﺮاﺋﺖﻫﺎﺋﻲ ﭼﻨﺪﺑﺎره‬
‫دارد‪ .‬ﻛﻼوس وﻳﺘﺰ ﻳﻚ ژﻧﺮال ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺣﺮﻓﺔ او ﺑﻮد‪ ،‬و ﻛﺘﺎب وي ﻳﻚ ﻗﺮن‬
‫ﭘﻴﺶ از آن ﻛﻪ ﺟﻨﮓ ﺳﺮد آﻏﺎز ﺷﻮد ﻧﻈﺮﻳﺔ راﻫﺒﺮدي ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ )اﺳﺘﺪﻻل ﺟﻨﮓ‬
‫ﺳﺮد( را ﭘﻴﺶ روي ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪(Charles Darwin) 2‬‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٥٣‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺗﺤﻜﻴﻢ ﻣﻲﺑﺨﺸﻴﺪ؛ و آﻟﻔﺮد ﺗﺎﻳﺮ ﻣﺎﻫﺎن‪ 1‬ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮداز ﭘﻴﺸﺮو‬

‫ﮔﺴﺘﺮش ﻧﻴﺮويدرﻳﺎﺋﻲ و ﻓﺘﺢ ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ را‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫اﺣﺘﺮام ﺗﻤﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻴﺎلﭘﺮدازيﻫﺎﺋﻲ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎً از ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ داﺧﻠﻲ‪ ،‬ﻳﺎ اﻗﺘﺼﺎد‬
‫اﻫﻤﻴﺖ ﻛﻤﺘﺮي داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﭘﺲ از ‪ 1918‬ﭘﺎﻳﺪار ﻣﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﺼﻮﺻﺎً اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﺋﻲﻫﺎ و ژاﭘﻨﻲﻫﺎ در اﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺎ آﻧﺎن اﺷﺘﺮاك ﻧﻈﺮ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻛﻮﺗﺎهﻣﺪت ﺑﻮدن‬
‫ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﮕﻲ اﺷﺘﺮاك ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫اﻣﺮ ﻛﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎ در اﻟﮕﻮي ﻣﻨﺎﺳﺐ راﻫﺒﺮدي ﺑﺎ‬

‫)‪ 1914) (Alfred Thayer Mahan‬ـ ‪ (1840‬اﻓﺴﺮ ﻧﻴﺮوي درﻳﺎﺋﻲ‬ ‫‪1‬‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻮد و در ﺳﺎل ‪ 1859‬از آﻛﺎدﻣﻲ درﻳﺎﻧﻮردي اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻓﺎرقاﻟﺘﺤﺼﻴﻞ‬

‫ﺷﺪ‪ .‬در ﺟﻨﮓﻫﺎي داﺧﻠﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻛﺎر داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲاش از داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﻛﻤﺒﺮﻳﺞ و‬
‫آﻛﺴﻔﻮرد ﻫﻤﺰﻣﺎن دﻛﺘﺮاي اﻓﺘﺨﺎري ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،1890‬ﻛﺘﺎب ﻛﻠﻴﺪي او »ﻧﻔﻮذ‬
‫ﻗﺪرت درﻳﺎﺋﻲ ﺑﺮ اﻣﭙﺮاﺗﻮري واﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ«‬
‫ﺑﻪ‬ ‫)‪(Influence Of Sea Power Upon the French Revolution and Empire‬‬

‫وي ﺷﻬﺮﺗﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ .‬ﻣﺎﻫﺎن اﺳﺘﺮاﺗﮋي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ از‬
‫اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮﻳﺎت وي ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ :‬ﻗﺪرت‬
‫درﻳﺎﺋﻲ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺎوراي ﺑﺤﺮي و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺟﺘﻨﺎب از ورود‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ ﺑﻪ درون ﺧﺎك ﻛﺸﻮر! )ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٥٤‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺗﺠﻬﻴﺰاتﺷﺎن‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪﻫﺎ و اﻟﻮﻳﺖﻫﺎيآﻧﺎن ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻛﺎﻣﻞ‬

‫دارد‪ .‬در ﻧﻮع ﺧﻮد‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﻓﺮﺿﺎً ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫ﻓﺎﺟﻌﻪآﻣﻴﺰ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻮﻫﻢ ﭘﺎﻳﺪار‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ ﻋﻤﻴﻖ از‬
‫ﻛﺎر درآﻣﺪ‪ .‬ﻣﻌﻴﺎر ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ ﺑﺮاي ﻣﺤﻚ زدنِ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎﺋﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن از ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺷﺮﻃﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در اﻛﺜﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ژﻧﺮالﻫﺎ و ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻴﺎن‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻫﻢ ﻋﻘﻴﺪه و ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻴﺸﮕﻮﺋﻲﻫﺎي‬
‫ﺧﻮشﺑﺎوراﻧﺔ ﻣﺸﺘﺮك و ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻣﺤﺪودة ﻛﻮﭼﻚ از‬
‫دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎ در ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري از ﺷﻨﻮد ﺑﺮﺧﻮردار‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬و اﻓﺮاد ﺟﺎهﻃﻠﺐ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﺮزﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي‬
‫»ﻣﺠﺎز« را درك ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬درﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬اﻫﻤﻴﺖ روزاﻓﺰون‬
‫رزمآﻳﺶﻫﺎي ﻣﺤﺮك و آﻣﻮزهﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‪ ،‬روﺷﻨﻔﻜﺮان‬
‫ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻲ را ﻏﺎﻟﺒﺎً از اﻓﺴﺮان ﺟﻨﮓآورﺗﺮ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬دﻗﻴﻘﺎً‬
‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﺒﻮد ﺳﻨﺨﻴﺖ ﻣﻴﺎن واﻗﻌﻴﺎت ﭘﻴﭽﻴﺪة روزاﻓﺰون‬
‫ﺟﻨﮓِ ﻣﺪرن و ﺗﺨﻤﻴﻦﻫﺎي راﻫﺒﺮدي و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮﻫﺎي‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٥٥‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻛﻪ ﻣﻮﻟﺪ آﻧﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ‬

‫روزاﻓﺰون ﺿﺮﺑﻪﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﻲآورﻧﺪ‪ .‬از آﻏﺎز ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪،‬‬
‫ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺻﺮﻓﺎً ﺛﺒﺎت ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻮﺟﻮد را در اﺻﻮل‬
‫ﭘﺎﻳﻪاي آن ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻛﺸﺎﻧﺪهاﻧﺪ و ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ‪ ،‬و‬
‫ﻧﺎزﻳﺴﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺑﺪون ﺣﻮادث ﺗﻐﺬﻳﻪﻛﻨﻨﺪة آﻧﺎن در ﺳﺎﻟﻬﺎي‬
‫‪ 1914‬ﺗﺎ ‪ ،1918‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزي دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫دﻗﻴﻘﺎً ﺑﺮ ﭘﺎﻳﺔ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻮﻫﻢ ﺧﻮشﺑﺎوراﻧﻪ از ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﭘﺪﻳﺪهاي ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺣﺘﻲ رﺧﺪادي آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ‪،‬‬
‫اﻳﻦ اﺻﻞ ﻛﻪ »اﻋﺘﺒﺎر« ﻳﻚ ﻣﻠﺖ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ از دﺳﺖ ﻳﺎزﻳﺪن‬
‫ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﻳﺎ از دﻓﺎع از ﻣﺘﺤﺪان ﺧﻮد ﺳﺮ ﺑﺎز ﻣﻲزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﻄﺮ ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﻗﺒﻮل ﻋﺎم ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻠﺖﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ در ﺳﺎل‬
‫‪ 1914‬ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ آﻣﺎدﮔﻲ ﺑﺮاي ﺑﻪ‬
‫ﻛﺎرﮔﻴﺮي »ﺟﺒﺮ« ﻳﻚ »ﺳﻨﺪ آﺋﻴﻨﻲ« ﺑﻮد؛ ﻣﺴﺌﻠﺔ اﻋﺘﺒﺎر در‬
‫اوجﮔﻴﺮي ﭘﻴﻮﺳﺘﺔ ﺟﻨﮓ در وﻳﺘﻨﺎم ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي واﺷﻨﮕﺘﻦ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﺷﺪ‪ .‬از زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﺗﺤﺎدﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺼﺔﻇﻬﻮر‬
‫رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻗﺪرﺗﻬﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻌﻤﻮﻻً واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٥٦‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫رﻓﺘﺎر و ﻧﻘﺶ ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﺘﺰﻟﺰل آﻧﺎن ﺷﺪ‪ .‬دﻳﭙﻠﻤﺎﺳﻲ‬

‫»اﺗﺤﺎد« و ﻣﻨﻄﻖ »اﻋﺘﺒﺎر« دﺳﺖ در دﺳﺖ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ‪ 1947‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ آﻣﻮزة‬
‫ﺗﺮوﻣﻦ را ﻣﻄﺮح ﻛﺮد و ﺑﺎ اﻓﺰدون »ﺗﺌﻮري دوﻣﻴﻨﻮ« ﺑﻪ‬
‫آﻣﻮزة راﻫﺒﺮدي ﺧﻮد اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎد‬
‫ﻛﻪ اﺟﺘﻨﺎب از درﮔﻴﺮي در ﻳﻚ ﻛﺸﻮرِ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﻲاﻫﻤﻴﺖ راه‬
‫ﺑﺮ ﺳﻠﺴﻠﻪاي از ﺷﻜﺴﺖﻫﺎي وﺳﻴﻊﺗﺮ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ در ﻛﺸﺎﻧﺪن او ﺑﻪ ﺟﻨﮓ وﻳﺘﻨﺎم‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻠﺖﻫﺎ در ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﺋﻲ ﺑﻪ ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﺖﺧﺎرﺟﻲ‬
‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﭼﺸﻢﮔﻴﺮي دارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﺗﻌﺠﺐآور در ﻓﺮﺿﻴﻪﻫﺎ و ادراك از اﺷﺘﺮاك ﻧﻈﺮ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺼﻮراتِ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻮد ﻛﻪ‪ ،‬ﺑﻪ دوﻟﺖﻫﺎ‬
‫اﻣﻜﺎن ﻣﻲداد‪ ،‬ﺑﻲﺧﺒﺮ از ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺟﺎﻧﻲ‪ ،‬و ﻣﺎﻟﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﺋﻲ ﺧﻴﺮهﻛﻨﻨﺪة آﻧﺎن و اﻏﻠﺐ ﺳﻴﺎﺳﺖﺷﺎن‪،‬‬
‫ﻣﻲﻃﻠﺒﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﻗﺪم ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﻛﻪ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻤﺎﺗﺸﺎن ﺟﻬﺎن را ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻛﺮده از ﻧﺰدﻳﻚﺑﻴﻨﻲﻫﺎ و‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٥٧‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﺗﻜﺮاري ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬درس ﻧﮕﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬و در‬

‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺎﻣﻮﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺮوز ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ دورهاي‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازان ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫ﻳﻜﺼﺪﺳﺎل آﻳﻨﺪه ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﮓ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﺟﻨﮓﻫﺎ در ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻛﺴﺎﻧﻲ آﻏﺎز ﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫اوﻫﺎمﺷﺎن را ﻛﻪ اﻛﺜﺮاً در آن‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺳﻴﺎﺳﻲ داﺧﻠﻲ و‬
‫ﺑﺮﺗﺮيﻃﻠﺒﻲﻫﺎي ﻓﺮدي ﻧﻘﺸﻲ اﺻﻠﻲ ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺗﺨﻤﻴﻦﻫﺎي واﻗﻊﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ از ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻋﻈﻴﻢ و ﺑﺎزﺗﺎبﻫﺎﺋﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﻨﮓآوري ﻣﺪرن ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞاﺟﺘﻨﺎب‬
‫ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﺮاي ﭼﻨﻴﻦ‬
‫واﻗﻊﮔﺮاﺋﻲ ﻧﻪ از روﺷﻨﻲ ذﻫﻨﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﻧﻪ از ﻫﻴﭻ ﺻﺪاﻗﺘﻲ‪ ،‬ﺣﺮﻓﻪايﮔﺮاﺋﻲ ﺻﺮفِ آﻧﺎن از‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲﻫﺎي ﺑﺪﺑﻴﻨﺎﻧﻪ از ﺧﻄﺮاﺗﻲ ﻛﻪ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻫﻮﺷﻴﺎر‬
‫آﻧﺎن ﭘﻲدرﭘﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآورد‪ ،‬رويﮔﺮدان ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎً‪ ،‬و‬
‫ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﺷﻜﻲ‪ ،‬ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ رﻫﺒﺮان‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎء ژاﭘﻨﻲﻫﺎ در ﺳﺎل‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٥٨‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫‪ ،1941‬اﻓﺮادي ﻛﻪ رﻫﺒﺮان ﻣﻠﺖﻫﺎي ﻋﻤﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻤﺎﻣﺎً در‬

‫اﻳﻦ اﺻﻞ اﺷﺘﺮاك ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ از درﮔﻴﺮيﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﭘﻴﺮوز ﺳﺮ ﺑﺮﺧﻮاﻫﻨﺪ آورد‪ .‬در ﻳﻚ ﻣﻌﻨﺎي ﻓﻨﺎوراﻧﻪ و‬
‫ﻣﺤﺪود‪ ،‬روزوﻟﺖ و ﭼﺮﭼﻴﻞ ﺣﻖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎزﻳﺴﻢ و‬
‫اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ژاﭘﻦ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آﻧﺎﻧﻜﻪ ﺧﻨﺪان و‬
‫ﺷﺎدان ﺑﻪ ﺟﺒﻬﺔ ﺟﻨﮓ اول ﭘﺎي ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ دو ﻧﻴﺰ از‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺔ ﻧﻬﺎﺋﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﺧﻮد‬
‫آﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ آﻧﺎن‪ ،‬و ﻳﺎ دﺷﻤﻨﺎنﺷﺎن ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛﺮد‪ ،‬و‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﻪ اروﭘﺎي ﺷﺮﻗﻲ و ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻈﻴﻤﻲ از‬
‫آﺳﻴﺎ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ را از ﻧﻈﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺮاي آﻧﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻛﺮد‪ ،‬روﻳﮕﺮدان ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻲﺧﺒﺮ از وﻗﺎﻳﻊ ﺑﺎﻟﻘﻮه‪،‬‬
‫اﻧﺘﻈﺎراﺗﻲ ﺗﻮﻫﻢآﻣﻴﺰ در ﺳﺮ ﻣﻲﭘﺮوراﻧﺪﻧﺪ؛ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً‬
‫ﻫﻴﭽﮕﺎه ﺑﺎ ﺗﺼﻮرات رﺿﺎﻳﺖﺑﺨﺶ در ﻣﻮرد ﻣﺪت زﻣﺎن‬
‫درﮔﻴﺮي‪ ،‬و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪة ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﻤﺮاه ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﺔ‬
‫آن ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻤﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ در آن ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺣﺎﻛﻤﺎن‬
‫اﺻﻠﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﺻﻮر ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬و‬
‫اﺳﺘﺒﺪاد‪.‬‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٥٩‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫رد ﺑﻲﻗﻴﺪ و ﺷﺮط روﺑﺮو ﺷﺪن ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي واﻗﻌﻲ و‬

‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎﺋﻲ ﺧﺎرﺟﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ آﻧﺎن‪،‬‬
‫ﻛﻪ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﻣﻨﻄﻖ ﻗﺮاردادي و ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري ﺑﺮاي‬
‫اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ و ﻣﻨﺎﻓﻊ درازﻣﺪت را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ‪ ،‬در‬
‫ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬ﺧﻮد اﻣﺮي ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي‬
‫دوﻟﺖﻫﺎ ﻣﻲرﺳﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺣﻴﺎﺗﻲ‬
‫ﺳﺎزﺷﻜﺎرﻧﺪ‪ ،‬و اﻓﺮادي ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت را ﺑﻪ ﺷﻴﻮهاي ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ـ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻓﺮﺿﻴﻪﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ را ﺑﻪ‬
‫ﻧﻘﺪ ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﻨﺪ ـ در آﻏﺎزﻳﻦ ﺳﺎلﻫﺎي ﺣﺮﻓﻪاي ﺧﻮد از‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺸﺎن ﺣﺬف ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮوﺳﺔ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺮدن در‬
‫اﻏﻠﺐ‪ ،‬و ﺷﺎﻳﺪ در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬اﻳﻦ اﻓﺮاد را ﺣﺬف‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﺟﺎهﻃﻠﺒﺎن از اﻳﻦ رﻫﮕﺬر ﺑﺎ ﺧﻄﻮط ﻗﺮﻣﺰ در‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﺣﺮﻓﻪاي آﻳﻨﺪهﺷﺎن ﺣﺎﻛﻢ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ آﺷﻨﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻣﻠﺖ ﺑﺰرﮔﻲ در‬
‫ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎﻳﺶ ﺗﻔﺎوتﻫﺎﺋﻲ دﻳﻮاﻧﺴﺎﻻراﻧﻪ‬
‫دارد‪ ،‬وﻟﻲ در ﺑﻄﻦ اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ ﻧﻮﻋﻲ ﻫﻤﮕﺮاﺋﻲ دﻳﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ـ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ دارد ﺗﻜﺮار ﻓﺰاﻳﻨﺪة اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت را ﺷﺪت‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٦٠‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬رﻫﺒﺮان در ﺗﻤﺎم ﻛﺸﻮرﻫﺎ از ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮان اﻧﺘﻈﺎر‬

‫وﻓﺎداري دارﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﻮاردي اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﻲ‪ ،‬از اﻳﻦ‬
‫وﻓﺎداري ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ و روﻳﺎروﺋﻲ ﺑﺎ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻧﺎﮔﻮار ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ رﻓﺘﺎر ﺑﻲﻣﻨﻄﻖ از راهﺑﻨﺪﻫﺎي ﻣﺤﺪودي‬
‫ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺰدﻳﻚﺑﻴﻨﻲ ﻫﺮ روز ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫رﻳﺸﻪﻫﺎي ﺷﻜﺴﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ‬

‫ﺗﺎ زﻣﺎن ﺳﺎﺧﺖ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰ ﺑﻤﺐاﺗﻢ ﺷﻮروي در اوت‬
‫‪ ،1949‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ از اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﻛﺎﻣﻠﻲ در‬
‫ﻓﻦآوري و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎﻳﺶ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﻳﻚ ﺑﻮدﺟﺔ ﻧﺴﺒﺘﺎً‬
‫ﻧﺎﭼﻴﺰ‪ ،‬در ﺣﺪ ‪ 15‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر در ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪.‬‬
‫دوﻟﺖ ﺗﺮوﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ دﻻﻳﻠﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻳﻚ‬
‫روﻳﺎروﺋﻲ ﺑﺎ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي دور از اﻧﺘﻈﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ‬
‫ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﻫﻨﻮز ﺳ‪‬ﺴﺖ و ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار‬
‫ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻧﺤﺼﺎر اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺮ ﺑﻤﺐاﺗﻢ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪاي از ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﻋﻤﻴﻖ در‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٦١‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ وارد ﺷﺪ‪ ،‬و در آورﻳﻞ ‪1950‬‬

‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻤﺐ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺨﺎرج ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1949‬ﺳﻪ ﻳﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﺰاﻳﺶ داد‪.‬‬
‫ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﻴﺶﮔﻮي اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎ در‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﺑﻪ راه ﺧﻮاﻫﻨﺪ اﻓﺘﺎد ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺴﻜﻮ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،1949‬ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺿﺮﺑﺔ ﻋﻤﻴﻘﻲ‬
‫ﻛﻪ ژاﭘﻦ و ﺟﻨﮓ دوم ﺑﺮ ﭼﻴﻦ وارد آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎ ﻗﺪرت را در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ از آﻏﺎز ﻛﺎر ﺑﻪ ﻣﺎﺋﻮﺗﺴﻪﺗﻮﻧﮓ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬و‬
‫ﭼﻴﻦ ﻣﻲرﻓﺖ ﺗﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﻬﺎن ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ذاﺗﺎً‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﻮﻧﺪه‪ ،‬از ﺟﻨﺒﺶﻫﺎﺋﻲ ﻣﺘﻨﺎﻓﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻓﻘﻂ در ﻧﺎم ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺸﺘﺮكاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﺗﻴﺘﻮﺋﻴﺴﻢ در‬
‫‪ 1948‬در ﻳﻮﮔﺴﻼوي‪ .‬واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ‬
‫ﻣﺸﻬﻮد ﻳﻚ دﻫﻪ وﻗﺖ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬و ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮد را‬
‫در ﻃﻮل دﻫﺔ ‪ 1950‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ اﺳﺘﻮار ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻛﺎﻣﻼً از ﻃﺮف ﻣﺴﻜﻮ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﺷﻮد‪.1‬‬

‫‪ 1‬در اﻳﻦ ﻣ‪‬ﻘﺎم ﻧﺒﺎﻳﺪ درﮔﻴﺮ ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي ﻋﺠﻮﻻﻧﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٦٢‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫وﻟﻲ در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎ ﺑﺮ اروﭘﺎ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺷﺪه ﺑﻮد‪،‬‬

‫در ژاﻧﻮﻳﺔ ‪ 1950‬آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻋﻼم ﻛﺮد ﻛﻪ دوﻟﺖﻫﺎي‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻗﺪرت‬
‫ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﻳﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻓﻌﺎلﺗﺮ آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫در ﻓﻴﻠﻴﭙﻴﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻛﻪ در آن ﻳﻚ ﺟﻨﺒﺶ ﻛﻮﭼﻚ‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ در ﺣﺎل رﺷﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اراﻳﺔ‬
‫ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮﻳﺎن ﺑﺮاي ﺳﺮﻛﻮب‬
‫ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﻬﻢﺗﺮي در ﻫﻨﺪوﭼﻴﻦ ـ ﺗﺼﻤﻴﻤﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ آن از آﻧﭽﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮان آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺼﻮرش‬

‫ﺑﺮ ﺧﻄﺮ روﺳﻴﺔ ﺷﻮروي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻫﺪف ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ او و ﻣﺘﺤﺪاﻧﺶ اﺑﺰار‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺴﺎﻋﺪي اﻋﻄﺎ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﻌﺎرﻳﻒ در داﺧﻞ ﻛﺸﻮر ‪:‬‬
‫ﻣﻚﻛﺎرﺗﻴﺰم‪ ،‬ﻫﻮورﻳﺴﻢ و دﻳﮕﺮ ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﺳﺮﻛﻮب‪ ،‬و در ﺧﺎرج‪ ،‬در ﻓﺮاﻧﺴﺔ‬
‫دوﮔﻞ‪ ،‬اﺳﭙﺎﻧﻴﺎي ﻓﺮاﻧﻜﻮ‪ ،‬اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻐﺎل‪ ،‬اﻳﺮان و اﻧﺪوﻧﺰي‪ ،‬ﺳﺮﻛﻮب را ﺑﻪ اﻣﺮي‬
‫ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻛﻮﻟﻜﻮ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫"ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ را ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي ﺗﺠﺰﻳﻪﺷﻮﻧﺪه‪ ،‬از ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﻣﺘﻨﺎﻓﺮ ‪ " ...‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﺮد‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ او در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻬﺎن ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﻛﺠﺎ‬
‫ﻣﻲرﺳﻴﺪ؟! در واﻗﻊ اﻳﻨﺒﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر اﺗﻔﺎﻗﻲ »روﺷﻦﺑﻴﻨﻲ« ﺑﺴﻴﺎري در اﺗﺨﺎذ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻲﺗﻮان دﻳﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﻘﺶ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﻘﺶ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران واﺷﻨﮕﺘﻦ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٦٣‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺖ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ارﺗﺶ ﻛﺮة ﺷﻤﺎﻟﻲ در‬

‫ﭘﺎﻳﺎن ژوﺋﻦ ‪ 1950‬از ﻣﺪار ‪ 38‬درﺟﻪ ﭘﺎي را ﻓﺮاﺗﺮ‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﻜﻪ ﻫﻴﭻ ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻛﺮدن اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎي اروﭘﺎﺋﻲ ﺧﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﺮ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﺔ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺟﻨﮓآوري در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ارﺗﺶﻫﺎي ﻣﺪرن و ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ و اﻫﺪاف ﺷﻬﺮي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻜﻴﻪ داﺷﺖ‪ ،‬در ﻳﻚ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﻫﻢ زدن در آﺳﻴﺎ در‬
‫ﮔﻴﺮ ﺟﻨﮓ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻄﻠﺒﻲ را ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ‬
‫ﻧﺸﻨﺎﺧﺖ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺟﺮﻗﺔ ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ در ﻫﺮ‬
‫ﮔﻮﺷﺔ ﺟﻬﺎن ﻏﺎﻟﺒﺎً اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎﺋﻲ از آنِ ﺧﻮد ﺗﺤﻤﻴﻞ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬و در اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻫﻴﭽﮕﺎه‬
‫واﻗﻌﺎً ﺑﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ ﺧﻮد ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻪ اذﻋﺎن ﻛﺮده و ﻧﻪ آن را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‪.1‬‬

‫‪1‬‬
‫اﺷﺎرهاي اﺳﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﻛﻮﻟﻜﻮ ﺑﻪ ﺟﻨﮓآوريﻫﺎي »ﺳﺒﻚﺳﺮاﻧﻪ« در ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﻮﻟﻜﻮ ﺑﺎزﺗﺎب ﺟﻨﮓﻫﺎ‪ ،‬زﻣﺎن‬
‫وﻗﻮع آنﻫﺎ و ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻧﺘﺎﻳﺞ آﻧﺎن ﻫﻴﭽﮕﺎه ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دوﻟﺘﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ‬
‫آﻣﺎده ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻫﻤﭽﻮن آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﻤﻮاره در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو »ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري« ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم واﻗﻌﻲ و در درازﻣﺪت ﻋﻤﻼً ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٦٤‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫رﻫﺒﺮان آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﺎﻟﻘﻮة ﻧﻈﺎﻣﻲ در‬

‫ﺟﻨﮓ ﻛﺮه ﻳﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮات ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي آن در داﺧﻞ‬
‫ﻛﺸﻮر ﻛﺎﻣﻼً ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬از آﻏﺎز ﺑﺮ ﻗﺪرت ﻫﻮاﺋﻲ و‬
‫ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ـ اﺳﺘﻔﺎدة وﺳﻴﻊ از ﻣﻬﻤﺎت ـ ﺗﻜﻴﻪ ﺷﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺎﻟﻮدهﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي در ﺷﻤﺎل ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮓ در‬
‫ﻧﻴﻤﺔ ﺳﺎل ‪ 1953‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در ﻫﻤﺎن ﻣﺪار ‪ 38‬درﺟﻪ ﭘﺎﻳﺎن‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎدة ﻣﻔﺮط از ﻗﺪرت آﺗﺶ ـ ﺳﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗُﻦ‪،‬‬
‫ﻣﺘﺮادف ﺑﺎ ‪ 43‬درﺻﺪ ﻣﻬﻤﺎﺗﻲ ﻛﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﻃﻮل ﺟﻨﮓ دوم ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد ـ ﭘﻴﺮوزي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫ﻧﻴﺎورد‪ .‬ﻛﺮة ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1950‬ﺑﻪ ﭼﻴﻦ ﭘﻴﻮﺳﺖ‪،‬‬
‫راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻗﺪرت‬
‫آﺗﺶ و ﻓﻨﺎوري ﮔﺮاﻧﻘﻴﻤﺖ آن‪ ،‬ﻋﻤﻼً ﺑﻲاﺛﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺪوداً دو ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﺸﺘﻪ و ﻧﻴﻤﻲ از ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
‫ﺟﻨﻮب آواره و ﻳﺎ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ؛ ﺗﻌﺪاد ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫و زﺧﻤﻲﻫﺎ در دو ﺳﻮي ﻣﺮز ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻪ دو ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻟﻎ‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺮوز ﺷﻌﺎر »ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ!« ﻳﻜﻲ از ﺷﻌﺎرﻫﺎي‬

‫روﺷﻨﻔﻜﺮان ﺿﺪ ﺟﻨﮓ در ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٦٥‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻲﺷﺪ‪ .1‬ﺟﻨﮓ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ‪ ،‬و‬

‫ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاﻫﺎن در ﺳﺎل ‪ 1953‬اﺻﻮﻻً ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻌﻬﺪ ﺑﺮاي‬
‫ﭘﺎﻳﺎن دادن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت او ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه ﺧﻄﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﺿﻴﻪﻫﺎي‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲوﺳﻴﺎﺳﻲ او ﻋﻤﻴﻘﺎً ﻣﺘﻮﻫﻤﺎﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺤﺪ او در‬
‫ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﺳﻴﻨﮕﻤﺎنري‪ 2‬ﻛﺎﻣﻼً ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻮد ـ در‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪاي واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺣﺘﻲ ﭘﺮوژة ﺗﺮور او را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻗﺮار داد‪ .3‬اﻋﺘﺒﺎر ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻓﻨﺎوري آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻋﻤﻴﻘﺎً‬

‫‪1‬‬
‫اﻳﻦ ﻓﺼﻞ از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ﺗﺬﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ از‬
‫ﻧﻈﺮ وﺿﻌﻴﺖ ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻴﺎن‪ ،‬در ﻛﺮة ﺟﻨﻮﺑﻲ دﻗﻴﻘﺎً ﻫﻤﺎن اﺗﻔﺎﻗﻲ اﻓﺘﺎد ﻛﻪ در وﻳﺘﻨﺎم‬
‫ﺗﻜﺮار ﺷﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاي ﺳﺮﻛﻮب ﻧﻬﻀﺖ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫ﺑﺮ ﻓﺮاز ﻛﺸﻮر ﻛﺮة ﺟﻨﻮﺑﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻓﺮﺿﺎً ﻣﺘﺤﺪ او ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ اﺗﺒﺎع ﻛﺮة ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺷﻤﺎل! )ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫)‪(Syngman Rhee‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪3‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﻛﺮه در ژوﺋﻦ ‪ 1950‬آﻏﺎز و در ‪ 27‬ژوﺋﻴﺔ ‪ 1953‬ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺟﻨﮓ در واﻗﻊ ﺑﺎزﺗﺎب ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺧﺎك ﻛﺸﻮر ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ و‬
‫روﺳﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1948‬ﺑﺮاي ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﺮ اﻗﻴﺎﻧﻮس آرام و ﻣﺠﻤﻊاﻟﺠﺰاﻳﺮ‬
‫ژاﭘﻦ در ﺟﻨﮕﻲ ﺳﺮد درﮔﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺷﻤﺎل ﺑﺮاي اﺷﻐﺎل‬
‫ﻧﻴﻤﺔ ﺟﻨﻮﺑﻲ ﻗﺼﺪ ﮔﺬﺷﺖ از ﺧﻄﻮط ﻣﺮزي را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ را‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٦٦‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺷُﺒﻬﻪﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ ﺑﻮد ﭼﺮا ﻛﻪ ﻗﺎدر ﻧﺒﻮد ﺑﺮ دﺷﻤﻨﻲ ﻛﻪ‬

‫ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﺶ را ﻣﺘﻔﺮق ﻧﮕﺎه ﻣﻲدارد و ﺑﺮاي ﺷﻜﺴﺖ دادن او‬
‫از ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﻮي و آب و ﻫﻮا ﺑﻬﺮه ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﭘﻴﺮوز ﺷﻮد؛‬
‫در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻗﺪرت آﺗﺶ ارزش ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺟﻨﮕﻲ‬
‫ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲﻫﺎ در آﻏﺎز ﻛﻮﺗﺎه و ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺣﺴﺎب‬
‫ﻣﻲآوردﻧﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در ﺣﺪ ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻃﻮل‬
‫اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺗﻔﺎوت‪ ،‬ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﻧﺘﻴﺠﻪاي‪ .‬اﻳﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﻫﻨﻮز ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﺴﻠﻢ را ﻛﻪ ﻓﻨﺎوريﻫﺎي‬
‫ﺑﺎﻻي او ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎﺋﻲ ﺟﺪي داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻮل ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ رژﻳﻢﻫﺎي دﺳﺖﻧﺸﺎﻧﺪه ﺗﻼشﻫﺎﻳﺶ را‬

‫ﻣﺤﻜﻮم ﻛﺮد‪ .‬وﭼﻮن ﻫﻤﻴﺸﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴﺎن اوﻟﻴﻦ ﻣﻠﺘﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻋﺰام ﻧﻴﺮو‬
‫اﻋﻼم آﻣﺎدﮔﻲ ﻛﺮده ژﻧﺮال ﻣﻚ آرﺗﻮر‪ ،‬ﺣﺎﻛﻢ ﻧﻈﺎﻣﻲ ژاﭘﻦ‪ ،‬را ﻣﺄﻣﻮر اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮع ‪ 15‬ﻛﺸﻮر ﻋﻀﻮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪» ،‬اﺳﻤﺎً« در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺷﺮﻛﺖ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در اواﻳﻞ‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲﻫﺎ از ﭘﻴﺮوزيﻫﺎﺋﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪﻧﺪ وﻟﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎي ﭼﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻛﺮهايﻫﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬اوﺿﺎع ﻛﺎﻣﻼً ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮد و ﺳﺌﻮل‬
‫ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﻛﺮة ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺷﻤﺎل درآﻣﺪ‪ .‬ﻣﻚآرﺗﻮر ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫دوﻟﺖ ﺑﺮاي اداﻣﺔ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺑﻪ درون ﺧﺎك ﻛﺮة ﺷﻤﺎﻟﻲ را داﺷﺖ وﻟﻲ ﺗﺮوﻣﻦ‬
‫ﻋﺬرش را ﺧﻮاﺳﺖ و ژﻧﺮال ﻓﻠﻴﺖ )‪ (Fleet‬را ﺑﻪ ﺟﺎي وي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ‬
‫ﮔﻤﺎﺷﺖ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٦٧‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬و ﺗﻮدهﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﭘﺲ از‬

‫ﺟﻨﮓﭘﺮﺳﺘﻲﻫﺎي اوﻟﻴﻪﺷﺎن از ﺟﻨﮓ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و‬
‫ﻧﺎﺷﻜﻴﺒﺎﺋﻲ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﻛﻪ در ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻛﺸﻨﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوﻟﺖ آﻳﺰوﻧﻬﺎور و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن او از ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺎﻟﻘﻮة ﺗﻮرمزاي‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﮔﺰاف ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ روﺷﻨﻲ آﮔﺎه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮرم ﻳﻜﻲ از ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﺘﻌﺪد ﺟﻨﮓ ﻛﺮه ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻤﺎﻳﻞ آﻧﺎن‬
‫ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﺤﺴﻮﺳﻲ ﺑﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻲ‬
‫ﭼﺎﻟﺶﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ آن روﺑﺮو ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﭘﺎﺳﺦﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﻃﻠﺒﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻴﻘﺎً ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪﺟﻮﺋﻲ ﮔﺴﺘﺮدة‬
‫ﻫﺴﺘﻪاي ﺟﻮاﺑﻲ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻗﺪرت اﺗﺤﺎدﺷﻮروي‪ ،‬وﻟﻲ ﭘﺲ از‬
‫ﺗﺠﺮﺑﺔ ﻛﺮه ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﺮاﻓﺖ اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺎرج از اروﭘﺎ‪،‬‬
‫ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺬب ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه‬
‫وﺳﻴﻊ از ﻧﻴﺮوﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﺑﻴﺎﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬و اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬
‫»ﭘﺎﺳﺨﻲ اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮﺗﺮ« در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮرشﻫﺎي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ‬
‫و ﺧﻄﺮﻫﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺻﻮر‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺗﻌﻠﻴﻤﺎﺗﻲ در‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٦٨‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫دورة آﻳﺰوﻧﻬﺎور ﭼﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪ و "ﺗﻮاﻓﻖﻧﺎﻣﺔ ﺗﺸﻜﻴﻼت‬

‫آﺳﻴﺎي ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﻲ‪ "1‬ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﻼً‪ ،‬در ﺟﻮاب‬
‫ﺑﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﻛﺮه‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻳﻦ راه را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ اﻛﺜﺮ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ دوﻟﺖﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺗﻜﻴﻪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و اﻋﺘﺒﺎر‬
‫ﺧﻮد را‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻴﻮهﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮاﺗﺶ در آن دوره ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺑﻮد‪ ،‬در ﮔﺮو ﻋﻤﻠﻜﺮد اﻳﻦ دوﻟﺖﻫﺎ ﺑﮕﺬارد‪.‬‬
‫ﺗﺤﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﺮوﻣﻦ ﺳﺮوﻳﺲﻫﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﺳﻴﺎ ‪ 20‬ﺑﺮاﺑﺮ رﺷﺪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬و اﻋﻀﺎي آن ﺑﻪ ‪ 6‬ﻫﺰار ﺗﻦ‬
‫ﺑﺎﻟﻎ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در دورة آﻳﺰوﻧﻬﺎور ‪ 2‬ﻫﺰار ﺗﻦ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬
‫آﻧﺎن اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از اﺑﺰارﻫﺎي‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري ﺧﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً در ﺟﻬﺎن ﺳﻮم‪،‬‬

‫‪ ( Southeast Asia Treaty Organization) 1‬ﻳﺎ )‪ ، (SEATO‬ﭘﺲ‬

‫از ﺧﺮوج ﻓﺮاﻧﺴﻮﻳﺎن از ﻫﻨﺪوﭼﻴﻦ‪» ،‬ﺳﺌﺎﺗﻮ« ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻓﻴﻠﻴﭙﻴﻦ‪،‬‬
‫ﺗﺎﻳﻠﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن‪ ،‬اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ‪ ،‬زﻻﻧﺪﻧﻮ‪ ،‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﺳﺎل ‪ 1954‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬وﻇﻴﻔﺔ آن ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻣﻨﺎﻓﻊ راﻫﺒﺮدي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﻏﺮب در ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻣﺒﺎرزه‬
‫ﺑﺎ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻲ در ﻣﻮرد ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻨﻄﻘﻪ )ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺟﻨﮓ وﻳﺘﻨﺎم(‬
‫ﻣﻴﺎن اﻋﻀﺎي آن ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻈﺮ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺧﻮدداري از ﻫﻤﻜﺎري‬
‫ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺟﻨﮓﻃﻠﺒﺎﻧﺔ آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن از ﺳﺎل ‪1973‬‬
‫دﭼﺎر ﺑﺤﺮان ﺑﻮد‪ ،‬و در ﺳﺎل ‪ 1977‬ﻣﻨﺤﻞ ﺷﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٦٩‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻛﻢﺧﺮجﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬و‬

‫واﺷﻨﮕﺘﻦ اﻳﻨﻚ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ در ﺗﻼشﻫﺎﻳﺶ ﺑﺮاي ﺷﻜﻞ‬
‫دادن ﺑﻪ آﻳﻨﺪة ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺑﻴﻨﻮاي دﻧﻴﺎ " ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ رد و اﻧﻜﺎر‪"1‬‬
‫ﻧﺎم ﻧﻬﺎده ﺑﻮد‪ ،‬در دﺳﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻫﻤﻪ‪ ،‬او از‬
‫اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي و اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻗﺮاردادي ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲﻫﺎي‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺗﺄﺋﻴﺪ او ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻮردار‬
‫ﺑﻮد‪.2‬‬
‫ﺟﻨﮓ زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ و ﺗﻤﻬﻴﺪاﺗﻲ از اﻳﻦ دﺳﺖ در ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورد‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ در ﺳﺎل‬
‫‪ 1953‬در اﻳﺮان و در ﺳﺎل ‪ 1954‬در ﮔﻮاﺗﻤﺎﻻ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ‬
‫در ﺑﺴﻴﺎري ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻴﻮهاي ﺳﺎده و‬
‫ارزاﻧﻘﻴﻤﺖ ﺑﺮاي آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺟﺎبﺟﺎﺋﻲ ﻧﻈﺎمﻫﺎ و در دﺳﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ‪ 1955‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬

‫‪ 1‬ﻣﻘﺼﻮد ﺗﺮوﻣﻦ اﻳﺠﺎد ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ در آن ﻣﻠﺖﻫﺎ "ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﻨﺪ" اﻳﺪهﺋﻮﻟﻮژي‬

‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ را " رد و ﻧﻔﻲ" ﻛﻨﻨﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪» 2‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﺳﻮم« )‪ ،(Confronting the Third World‬ﮔﺎﺑﺮﻳﻞ‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻳﻮرك‪ ،1988 ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 51‬و ‪.52‬‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٧٠‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ ﺑﺎ اﻋﺰام "ﻗﺎﻳﻖﻫﺎي‬

‫ﺗﻮپدار" ﺷﺮوع ﺑﻪ اﻳﺠﺎد رﻋﺐ در ﻣﻠﺖﻫﺎﺋﻲ ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺄﺋﻴﺪش ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻋﺰام ﻗﺎﻳﻖﻫﺎ و ﻧﻔﺮات ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺖ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺧﺎﻃﺮ از اﻳﻨﻜﻪ اﻏﺘﺸﺎشﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺠﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ واﺷﻨﮕﺘﻦ از آنﻫﺎ‬
‫ﺑﻴﻢ داﺷﺖ‪ .‬از ﺳﺎل ‪ 1946‬ﺗﺎ ‪ 215 ،1975‬ﻣﻮرد از‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ "اﻋﺰام ﻧﻴﺮو ﺑﺪون ﺟﻨﮓ" ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻲ ﻛﻢاﻫﻤﻴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺮﺧﻲ اﺳﺎﺳﻲ و ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﻤﻼً اﻳﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧﻮد را در ﻫﻤﻪ ﺟﺎي دﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ .1‬ﻟﺒﻨﺎن در ‪ ،1958‬ﺟﻤﻬﻮري دوﻣﻴﻨﻴﻜﻦ از ‪1961‬‬
‫ﺗﺎ ‪ ،1966‬اردن در ﺳﺎل ‪ ،1970‬و دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻌﺪاً‬
‫ﻣﺘﺬﻛﺮ ﺧﻮاﻫﻢ ﺷﺪ ‪ :‬اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزيﻫﺎ اﺗﻜﺎء ﺑﻪ ﻧﻔﺴﻲ را ﻛﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﻲﻧﺘﻴﺠﺔ ﻛﺮه از رﻫﺒﺮان آﻣﺮﻳﻜﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎزﺳﺎزي‬

‫‪ 1‬ﺑﺎري ام‪ .‬ﺑﻠﭽﻤﻦ )‪ (Barry M. Blechman‬و اﺳﺘﻮن اس‪ .‬ﻛﺎﭘﻼن‬

‫)‪، (Stephen S. Kaplan‬‬
‫‪(Force Without War : U.S. Armed Forces as a Political‬‬
‫)‪ ،Instrument‬واﺷﻨﮕﺘﻦ‪ ،1978 ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 33‬و ‪.556‬‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٧١‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻛﺮد‪ .‬و ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬اﻳﻦ دﺧﺎﻟﺖﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ او‬

‫اﻃﻤﻴﻨﺎن داد ﻛﻪ ﺗﺤﻮﻻت ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﻬﺎن ﺳﻮم ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ رو در رو ﻗﺮار ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن اﻳﻦ‬
‫دﺧﺎﻟﺖﻫﺎ ﺗﻌﺎدل را‪ ،‬ﻧﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺮ ﻋﻠﻴﺔ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ‬
‫رژﻳﻢﻫﺎي ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎر و اﻏﻠﺐ ﻣﺮﺗﺠﻊ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﻲزد‪،‬‬
‫رژﻳﻢﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ روﻳﺎروﺋﻲ ﺑﺎ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﺎدي و‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻠﺖﻫﺎي ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ و ﻧﻪ ﻗﺪرت آن را‪ .‬ﺷﻤﺎر‬
‫وﺳﻴﻌﻲ از آﻧﺎن ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺧﻮد را ﻣﻮرد‬
‫ﺗﺠﺎوز ﻗﺮار ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ از زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﺮدن و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺗﺎ‬
‫ﻣﻤﻴﺰي ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬و ﺑﺴﻴﺎري از آﻧﺎن‬
‫درﻳﺎﻓﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﺑﺮﺧﻮردار از ﺧﺪﻣﺎت‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻤﺎﺗﻲ ﭘﻠﻴﺴﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از اواﺋﻞ دﻫﺔ‬
‫‪ 1950‬ﻫﻤﻪ ﮔﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻣﺤﺴﻮس‪ ،‬دوﻟﺖﻫﺎي‬
‫ﭘﻲدرﭘﻲ در واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺑﺎ اراﺋﺔ ﻛﻤﻚﻫﺎﻳﺸﺎن ﺗﺮورﻳﺴﻢ‬
‫دوﻟﺘﻲ را اﻣﻜﺎﻧﭙﺬﻳﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ‪ 1947‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺗﻼش ﻛﺮد ﻛﻪ رﻫﺒﺮي و ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ را ﻛﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﭘﻴﺶﻣﻲآﻣﺪ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٧٢‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫در دﺳﺖ ﮔﻴﺮد‪ ،‬و ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻣﺼﺎﺋﺒﻲ ﻛﻪ اﻣﺮوز در اﻳﻦ‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻧﺘﻴﺠﺔ دﺧﺎﻟﺖﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮان از ﺑﺎزﺗﺎب اﻋﻤﺎل او ﺿﺮﺑﻪ ﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬و اﻣﺮوز‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺔ ﺧﻮد ﻫﺰﻳﻨﺔ آنرا ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﻛﺮه واﺑﺴﺘﮕﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ واردات ﻣﻮاد ﺧﺎم را‬
‫ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً از ﺟﻬﺎن ﺳﻮم‪ ،‬ﺷﺪت ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم رﻫﺒﺮان‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ از اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻦ واردات آﮔﺎه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻛﻪ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ را ﻣﻮرد ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣﻲداد‪ .‬در‬
‫دﻫﺔ ‪ ،1920‬ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﻃﻼ و ﻓﻮﻻد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ‪ 5‬درﺻﺪ ﻣﺼﺮف‬
‫ﻛﻞ آﻣﺮﻳﻜﺎ از ﻃﺮﻳﻖ واردات ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ از ‪1940‬‬
‫ﺗﺎ ‪ 1949‬اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻪ ‪ 38‬درﺻﺪ‪ ،‬و در دﻫﺔ ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ‪48‬‬
‫درﺻﺪ ﺑﺎﻟﻎ ﺷﺪ‪ .‬دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ واردات ﭘﺎﻳﻪاي‪ ،‬رﺷﺪ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﻮد واﺑﺴﺘﻪ ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻴﻢﻛﺮة ﻏﺮﺑﻲ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪة ﻓﻠﺰات ﺣﻴﺎﺗﻲ او‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ از ﻧﻈﺮ ﻧﻔﺖ اﻫﻤﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﺮد‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ در آﻏﺎز ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺗﻼش آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮاي‬
‫ارزانﻗﻴﻤﺖﺗﺮ ﻛﺮدن و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮﺗﺮ ﻛﺮدن ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٧٣‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﺮوع ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬و ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻓﺮﺿﺎً ﺣﻼل‬

‫ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ و ﺿﺪ و ﻧﻘﻴﺾﻫﺎي آﻣﻮزهﻫﺎي راﻫﺒ‪‬ﺮدي وي‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪاي اﻳﺠﺎد ﻛﺮد ﻛﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺧﻮد را در‬
‫ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮ درﮔﻴﺮ ﻛﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﭘﺲ‬
‫او ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻖ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ دﺳﺖﻧﺸﺎﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﭼﻮن » انﮔﻮ دﻳﻦدﻳﻢ‪ «1‬در وﻳﺘﻨﺎم ﺟﻨﻮﺑﻲ ﭘﺲ از‬
‫‪ 1954‬و ﺷﺎه اﻳﺮان از ‪ 1953‬ﺗﺎ ‪ ،1979‬واﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﺳﺮﺑﺎزان و ﺗﻔﻨﮓﻫﺎي دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻫﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺛﺒﺎت‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ در اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ و در دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻧﻴﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬

‫)‪ .(Ngo Dinh Diem‬در ﺳﺎل ‪ 1954‬وي ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮي ﻛﺸﻮر‬ ‫‪1‬‬

‫وﻳﺘﻨﺎم ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ و ﺷﺪﻳﺪاً ﻣﻮرد ﺗﺄﺋﻴﺪ ژﻧﺮال آﻳﺰوﻧﻬﺎور و اﻛﺜﺮﻳﺖ اﻋﻀﺎي‬

‫ﻛﻨﮕﺮةآﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻲ در ﻣﻘﺎم ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻫﻮﺷﻲ ﻣﻴﻦ رﻫﺒﺮ وﻳﺘﻨﺎم ﺷﻤﺎﻟﻲ‬
‫ﻋﺮوﺳﻜﻲ ﺑﻮد ﺑﻲاﺧﺘﻴﺎر و ﺑﻲﻋﻘﻞ‪ .‬و ﭼﻮن دﻳﮕﺮ رﻫﺒﺮان ﺑﻲﻟﻴﺎﻗﺖ و واﺑﺴﺘﺔ ﺟﻬﺎن‬
‫ﺳﻮم ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‪ ،‬اﻓﺮاد ﻓﺎﻣﻴﻞ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻣﻘﺎمﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي ﻣﻨﺼﻮب ﻣﻲﻛﺮد و ﺑﺎ اﻳﻨﻜﺎر ﺗﻤﺎﻣﻲ ﭘﻮﻳﺎﺋﻲ‬
‫ﻻزم را از وﻳﺘﻨﺎم ﺟﻨﻮﺑﻲ درﻳﻎ ﻛﺮد‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1960‬وﻳﺘﻜﻨﮓﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي او ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ اﻳﻦ ﻓﺮد دﺳﺖ ﺑﻪ اراﻳﺔ‬
‫ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻣﺎﻟﻲ زد‪ .‬وﻟﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻣﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ دﻳﻢ ﺑﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻳﻜﻲ‬
‫از دﻻﻳﻠﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ دﺧﺎﻟﺖ در ﺟﻨﮓ وﻳﺘﻨﺎم ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﺘﺎﻳﺠﻲ ﻛﻪ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺪ آن ﺷﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٧٤‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫آورد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺼﻤﻴﻤﺎﺗﻲ ﭘﻴﺶﭘﺎ‬

‫اﻓﺘﺎده ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻏﻠﺐ اوﻗﺎت ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺗﻲ روﺑﻪرﺷﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ واﺷﻨﮕﺘﻦ را درﻣﺴﻴﺮﻫﺎﺋﻲ‬
‫ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ و ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﭘﻴﺶراﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻣﺮ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻊ و‬
‫دﻟﻨﮕﺮاﻧﻲﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﺷﺪ ـ در آﺳﻴﺎي ﺟﻨﻮب‬
‫ﺷﺮﻗﻲ و ﻧﻴﺰ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺣﺎﺻﻠﻪ اﻳﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﻨﺘﺮل ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧﻮد از دﺳﺖ داد‪ .‬ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﺑﻮدن‪ ،‬از ﺑﺮﺧﻲ از آﻧﺎن اﻃﻼﻋﺎت‬
‫زﻳﺎدي در دﺳﺖ ﻧﺪارﻳﻢ؛ وﻟﻲ ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺑﻪ‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲاش ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﺑﺮاي ﭘﻨﻬﺎن ﻧﮕﺎهداﺷﺘﻦ‬
‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲﻫﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺷﺪت ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ .‬اﻣﺮوز در ﺳﺎﻳﺔ اﻳﻦ ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ وﻳﺘﻨﺎم و ﺗﻨﺎﻗﺾ راﻫﺒﺮدي آﻣﺮﻳﻜﺎ‬

‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٧٥‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫وﻳﺘﻨﺎم ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﻛﺎﻣﻞ از اﻳﻦ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ واﻗﻌﻴﺎت ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ‬

‫ﭘﻴﭽﻴﺪة اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﺟﻬﺎن ﺳﻮم ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﺧﻄﺮ‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﺮﮔﺒﺎر اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ ﺣﺎﻛﻤﺎن ﺧﻮدﻓﺮوﺧﺘﻪ‪،‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اراﻳﻪ داد‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺿﺮﺑﻪﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﺷﺎﻟﻮدهاي را ﻛﻪ ﺑﺮ ﻓﺮاز آن ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻨﺎ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد آﺷﻜﺎر ﻛﺮد‪ .‬در آﻏﺎز واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﺤﻮﻻت وﻳﺘﻨﺎم‬
‫در ﻣﺤﺪودة وﺳﻴﻊﺗﺮي ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺟﺴﺘﺠﻮﻫﺎي ﻓﻌﺎﻻﻧﺔ او‬
‫ﺑﺮاي ﻳﻚ راﻫﺒﺮد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه و ﻛﺎرﺳﺎز ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﻬﺎن‬
‫ﺳﻮم ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ داد‪ .‬ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ ﺟﻨﮓ ﻣﺤﺪود‪ ،‬ﻓﻨﺎوري ﻧﻮﻳﻦ‬
‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﻲاو‪،‬اﻋﺘﺒﺎر او‪» ،‬ﺗﺌﻮري دوﻣﻴﻨﻮ«‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖﺟﻮﺋﻲﻫﺎي‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺑﻠﻨﺪﭘﺮوازيﻫﺎ‪ ،‬و ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺴﺎﺋﻞ دﻳﮕﺮ در ﻛﻼﻓﻲ‬
‫ﺳﺮ درﮔﻢ از ﻋﻠﻞ و ﻣﻌﻠﻮل در ﻫﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﻼً‬
‫از ﭘﻴﺶ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از‬
‫ﺷﻜﺴﺖﻫﺎي ﻣﺴﻠﻢ ﻛﻪ در ﻛﺮه‪ ،‬ﻛﻮﺑﺎ و دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺘﺤﻤﻞ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻌﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد در ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺮاي ﺧﻮد‪ ،‬ﻛﺴﺐ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻳﺘﻨﺎم ﻣﻲرﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻗﺪرت آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫و ﺑﻠﻨﺪﭘﺮوازيﻫﺎيِ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ او ﺟﺴﻤﻴﺖ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٧٦‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﺛﺒﺎﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ از ﻋﺪم ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ او ﺑﺮاي ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰ‬

‫ﺑﻨﻴﺎدﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻘﺮار ﻳﻚ ﻓﻀﺎي ﺟﺎﻣﻊِ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲـاﻗﺘﺼﺎدي ﻛﻪ ﺑﺎﻣﻨﺎﻓﻊ و ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎﻳﺶ ﻫﻢآواﺋﻲ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻔﺮﻗﺔ ﺑﺤﺮان وﻳﺘﻨﺎم‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ در ﺑﺴﻴﺎري دﻳﮕﺮ‬
‫از ﻣﻤﺎﻟﻚ‪ ،‬وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬و ﻫﻨﻮز ﻫﻢ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ اراﺿﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﻳﻚ رﻫﺒﺮ‬
‫ﻓﺎﺳﺪ و ﻣﻨﺘﺨﺐ آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺴﺘﺒﺪاﻧﻪاش ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ‪ 9‬ﺳﺎل ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ "دﻳﻢ" ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ در ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬
‫رﺳﺎﻧﺪن او ﻫﻤﻜﺎري ﻛﺮد‪ ،‬وﻟﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﺪاوم‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم‬
‫ﺣﺪود ‪ 2‬ﻣﻴﻠﻴﻮن آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﺧﺪﻣﺖ زﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ را در وﻳﺘﻨﺎم‬
‫ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬دورِ ﻓﺴﺎد و ﻋﺪم ﺛﺒﺎت‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدة ﮔﺴﺘﺮده‬
‫از ‪ 15‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗُﻦ ﻣﻬﻤﺎت‪ ،‬ﺷﺪت و زﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﻲ درﮔﻴﺮي‪،‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪاش ﻓﻘﻂ ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﮓ و ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﺴﺖ در‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺪرت آﺗﺶ و ﺗﺤﺮك ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮﻳﻦ اﻳﺪهﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪاي ﻋﻤﻼً‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٧٧‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧﺎﻣﺤﺪود ـ ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ ﺑﻲاﺛﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ‪ 1‬ﻣﻴﻠﻴﻮن‬

‫ﻛﺸﺘﻪ ﺑﺮﺟﺎي ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﻴﻤﻲ از ﻣﻠﺖ وﻳﺘﻨﺎم‬
‫ﺑﻲﺧﺎﻧﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و آﻣﺮﻳﻜﺎ آﻧﻘﺪر ﺑﻪ ﺳﺮﺳﭙﺮدﮔﺎﻧﺶ‬
‫ﻛﻤﻚﻫﺎي وﺳﻴﻊ ﻧﻈﺎﻣﻲ ـ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ و ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫ـ اراﻳﻪ داد‪ ،‬ﻛﻪ از ﻛﺎرﺑﺮد آﻧﺎن ﻋﺎﺟﺰ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎل‬
‫‪ 1968‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ و دﻳﮕﺮ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن رﺳﻤﻲ در ﻣﻮرد‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري واﺷﻨﮕﺘﻦ اﺧﻄﺎر ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ در‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻮﺑﻲ ﻗﺮار ﻧﺪارد و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭘﻴﺮوزي ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺗﻮدهﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪه و ﺷﺮوع ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎد از‬
‫ﺟﻨﮓ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻨﮕﺮه ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮج ﺟﻮاب ﻣﺜﺒﺖ داد‪ ،‬و‬
‫ﺳﺮﺑﺎزاﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ روﺣﻴﻪﺷﺎن را‬
‫آﻧﭽﻨﺎن ﺑﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ آﻧﺰﻣﺎن ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در‬
‫آورﻳﻞ ‪ 1975‬ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺎﺟﻌﻪاي‬
‫رﺳﻮاﺋﻲآور ﺑﺮاي آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺣﺪ زﻳﺎدي ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻜﻴﺔ‬
‫او ﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﺎﻧﻲ زﻳﺮك وﻟﻲ ﻓﺎﺳﺪ و ﺧﻮدﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ وﻳﺘﻨﺎم در ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ و در راﻫﺒﺮد‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻳﺠﺎد ﻛﺮد ﺑﺎ ﺷﻜﺎفﻫﺎي ﺑﺰرگ در ﺟﻬﺎن‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٧٨‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ و ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﻧﻬﺎﺋﻲ اﻛﺜﺮ اﻳﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎ‪ ،‬دﻧﺒﺎل‬

‫ﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﺳﻘﻮط ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﺮاي ﻟﺤﻈﻪاي‬
‫ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻣﻜﺎن ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻔﺲ ﻣﻲداد‪ ،‬در آﺧﺮ ﻛﺎر او‬
‫را ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ و ﺑﻲﺛﺒﺎتﺗﺮ رﻫﻨﻤﻮن ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺪ ﻫﻮﻟﻨﺎﻛﻲ ﻛﻪ اﻣﺮوز در ﺣﺎل ﺗﺠﺮﺑﺔ آن ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﺪﻳﺮان‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ ﭘﻲدرﭘﻲ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ رﻫﺒﺮان ﺷﻮروي‬
‫از ﺣﻤﻠﺔ ﻫﺴﺘﻪاي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻴﻤﻨﺎﻛﻨﺪ )ﺑﺴﻴﺎري از رﻫﺒﺮان‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﺣﻤﻠﺔ ﺑﺎزدارﻧﺪة آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﻳﻚ اﻣﻜﺎن واﻗﻌﻲ‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ(‪ ،‬و در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﺔ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﻣﺪرن‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ اﻳﺠﺎد وﺣﺸﺖ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رﻫﺒﺮان‬
‫ﺷﻮروي اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﻏﺮب‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻴﻮهاي ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﻴﺮ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺎ‬
‫آﻧﺎن ﻫﻤﻘﺪم اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﻜﻪ رﻫﺒﺮان آﻣﺮﻳﻜﺎ در‬
‫ﻃﻮل ﻳﻚدﻫﻪ‪ ،‬در ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻮﻣﻲ آﻧﺎن را ﻗﺪرﺗﻲ ﻣﻄﻠﻖ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻧﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻔﻮذ آﻧﺎن در ﭼﻴﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﻤﻲ ﺑﻮد ﺗﺎ واﻗﻌﻲ‪،‬‬
‫و در اواﻳﻞ ‪ 1960‬اﻳﻨﺪو ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎﻧﻲ ﺧﻮﻧﻲ ﺑﺪل ﺷﺪه‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٧٩‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اروﭘﺎي ﺷﺮﻗﻲ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي ﺷﻜﺎف ﺑﺎ ﻳﻮﮔﺴﻼوي‬

‫در ﺳﺎل ‪ ،1948‬ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ ﻧﻔﻮذ ﺷﻮروي ﺗﺪرﻳﺠﻲﺗﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺻﺮﻳﺤﺎً ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻫﻢ ﻳﻚ‬
‫ارﺗﺶ ﻣﺪرن ﭘﺎﻳﻪرﻳﺰي ﻛﻨﺪ و ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي و ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﺧﺎرج از ﻣﺮز را ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻜﻮ ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻫﻨﮕﻔﺘﻲ در‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ ﺧﺮج ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﻪ در آنﻫﺎ اﮔﺮ ﻧﻔﻮذي ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺑﻮد‪ .‬و زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺷﻮروي در ﺣﺎل‬
‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻬﻲ از ﺟﻬﺎن ﺳﻮم از ﻧﻈﺮ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ ﺿﺮﺑﻪ ﻣﻲدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ‬
‫ﺿﺮﺑﺔ ﺷﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري وﺳﻴﻊ ﺑﺮاي ﺻﺎدرات ﺗﻮﻟﻴﺪات‬
‫ﻛﺸﺎورزي ﺑﻮد ﻛﻪ دﻫﻘﺎﻧﺎن را از زﻣﻴﻦﻫﺎي زراﻋﻲ ﺑﻪ درون‬
‫ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻛﺸﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ اﻣﺮ‬
‫ﺻﻮر ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺧﺼﻮﺻﺎً در آﻣﺮﻳﻜﺎي ﻣﺮﻛﺰي‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي وﺳﻴﻊ ﻛﻠﻤﻪ ﻓﻘﻂ ﭼﭗﮔﺮاﺋﻲ اﻳﺠﺎد ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻋﻤﺪهاي از ﺟﻬﺎن ﺳﻮم‪ ،‬ﺣﺘﻲ‬
‫در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻧﻴﺮوي ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎل ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ وﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﻧﺎﺑﻮدي ﺑﻮد‪ ،‬از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺘﺰﻟﺰل‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٨٠‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ‬

‫ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻨﺎب ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ‬
‫روال رﺷﺪﻳﺎﺑﻨﺪة ﻋﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻛﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ در دﻳﮕﺮ‬
‫ﻧﻘﺎط ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﺳﺮﻛﻮب دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ دﺧﺎﻟﺖﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ زد‪ .‬از ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن در‬
‫روﻳﺎروﺋﻲﻫﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﺗﺠﺰﻳﺔ ﻫﻨﺪـﺑﻨﮕﻼدش ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﻣﺘﻔﻘﻲ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺑﻮد و از ﺳﻼحﻫﺎي‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮد؛ در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬رﻫﺒﺮان آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﺪاﺋﻲﻃﻠﺒﺎن ﻧﻴﺰ دﻻﻳﻞ ﻗﺎﺑﻞﻗﺒﻮﻟﻲ ﺑﺮاي اﺳﺘﻘﻼل‬
‫اراﻳﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .1‬ﻧﻴﻜﺴﻮن در ‪ 1972‬از اﻋﻼﻣﻴﺔ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻓﺮدﻳﻨﺎﻧﺪ ﻣﺎرﻛﻮس ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﺮد‪ .‬در آﻧﮕﻮﻻي ‪1975‬‬

‫‪ 1‬در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺤﺮان ﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از اﺳﺘﻘﻼل‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺟﺪاﺋﻲ دو ﻛﺸﻮر ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن‬

‫ﻏﺮﺑﻲ و ﺳﭙﺲ ﺷﺮﻗﻲ از داﻣﺎن اﻳﻦ ﺷﺒﻪﻗﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻴﺸﻤﺎري‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻨﮕﻼدش )ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﺷﺮﻗﻲ ﺳﺎﺑﻖ( و اﺳﺘﻘﻼل او ﺿﺮﺑﺔ ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﻪ‬
‫»ﭘﺮوژة« ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﮕﻠﻴﺲ در آﺳﻴﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺖ‪ .‬از زﻣﺎن ﺟﺪاﺋﻲ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن‬
‫ﺷﺮﻗﻲ از ﺷﺒﻪﻗﺎرة ﻫﻨﺪ در ﻣﻴﺎن رﻫﺒﺮان آﻣﺮﻳﻜﺎ دو دﺳﺘﮕﻲﻫﺎي »ﻗﺎﺑﻞ درﻛﻲ«‬
‫ﭘﻴﺶآﻣﺪ‪ .‬ﮔﺮوﻫﻲ از ﺿﺮﺑﻪزدن ﺑﻪ ﻫﻨﺪ و ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﺷﻮروي ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و‬
‫ﮔﺮوه دﻳﮕﺮ ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﭘﺮوژة ﻣﻌﺮوف او »ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن« ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٨١‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻛﻴﺴﻴﻨﺠﺮ از ﺗﻮﺻﻴﺔ ﻣﺸﺎوران ﺧﻮد روي ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ از ﺟﻨﺒﺶﻫﺎﺋﻲ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ از آﻧﻬﺎ‬
‫ﻫﻴﭽﻜﺲ اﻃﻼع درﺳﺘﻲ در دﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬او ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮد‬
‫ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺗﺠﺮﺑﺔ وﻳﺘﻨﺎم ﻣﺴﺌﻠﺔ اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ زﻣﺎن‬
‫ﻧﺸﺎن دادن اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻫﻨﻮز ﻳﻚ ﻗﺪرت‬
‫اﺳﺖ ـ »اﻋﺘﺒﺎر« آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻋﻤﻠﻲ را ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻌﺶ‬
‫ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺗﺎ اﻣﺮوز آﻧﮕﻮﻻ ﻫﻨﻮز‬
‫ﻛﺸﻮري ﺟﻨﮕﺰده ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه‪ .‬ﺷﻤﺎر ﻛﺸﺘﻪﺷﺪﮔﺎن و‬
‫زﺧﻤﻲﻫﺎ از زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ درﮔﻴﺮيﻫﺎ ﺷﺮوع ﺷﺪ از ﻣﺮز‬
‫ﺻﺪﻫﺰار ﺗﻦ ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ‪ ،‬و در ﻣﺮﺣﻠﻪاي از درﮔﻴﺮي ﺑﻴﺶ‬
‫از ﻳﻚﺳﻮم ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻛﺸﻮر آواره و ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺑﻴﺸﻤﺎر دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در ﺻﺪد ﺗﺄﺋﻴﺪ‬
‫»اﻋﺘﺒﺎر« ﻗﺪرت ﺧﻮد ﺑﺮآﻣﺪ‪ ،‬دﺧﺎﻟﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ‪ ،‬و‬
‫ﺧﺼﻮﺻﺎً اراﻳﺔ ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﺟﺎﻧﺒﺪاري از ﻣﺴﺘﺒﺪان و ﺣﺎﻛﻤﺎن‬
‫ﻓﺎﺳﺪ ﺟﻬﺎن ﺳﻮم ﻛﻪ در ﻣﻘﺎم ﺳﺮﺳﭙﺮدﮔﺎﻧﻲ وﻓﺎدار اﻳﻔﺎي‬
‫ﻧﻘﺶ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﻚدﻧﺪﮔﻲ ـ و ﻧﺰدﻳﻚﺑﻴﻨﻲ در ﺗﺨﻤﻴﻦ‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ دراز ﻣﺪت اﻋﻤﺎﻟﺶ ـ زﻣﻴﻨﺔ ﻗﺪرت ﺷﻮروي را ﻛﻪ در‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٨٢‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻘﺎط راه را ﺑﺮ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﺷﺪت او را‬

‫ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪.‬‬

‫دﻻﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﺤﺮانِ ﺟﻬﺎن ﺳﻮم‬

‫ﻓﻘﺮ ﻳﻜﻲ از رﻳﺸﻪﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ در اﻳﺠﺎد ﻫﺮ ﻧﻮع ﺑﻲﺛﺒﺎﺗﻲ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﺋﻲﻣﺬﻫﺒﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ دوﺑﺎرة ﺟﻬﺎن ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ﺗﻌﺎرﻳﻒ آﻣﺮﻳﻜﺎ ـ ﻣﻨﺎﻓﻊ او ـ ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎﺋﻲ ﻣﺘﻮﺳﻞ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻗﺮن ﭘﻴﺶ اﻳﻦ اﻣﺮ واﻗﻌﻴﺖ داﺷﺖ‪ ،‬و اﻣﺮوز ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در ارﺗﺒﺎط و‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ»ﺻﻨﺪوقﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲﭘﻮل‪» ،«1‬ﺑﺎﻧﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،«2‬و‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺻﻮرت ﻛﻪ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي‬
‫اروﭘﺎﺋﻲ وژاﭘﻨﻲ ﻛﻪ در آرزوي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮاي"ﺟﻬﺎﻧﻲﺷﺪن"‬
‫ﻛﺮة ارض اﺷﺘﺮاك ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﮔﺸﻮدن ﻣﺮزِ‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاران ﺧﺼﻮﺻﻲ و‬

‫‪(International Monetary Fund) 1‬‬

‫‪(World Bank ) 2‬‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٨٣‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺗﺠﺎر‪ ،‬و در "ﺑﺎزﺳﺎزي ﺳﺎﺧﺘﺎري‪ "1‬ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎ آﻧﺮا ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻋﻴﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآورد‪ ،‬ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ‬
‫ﭼﺸﻢﮔﻴﺮي داﺷﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎم اردوﮔﺎه ﺷﺮق‪ ،‬ﭼﻴﻦ و ﺑﻪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫وﻳﺘﻨﺎم »ﺗﻮاﻓﻖ ﻋﺎم ﺑﺎ واﺷﻨﮕﺘﻦ« را ﻗﺒﻮل ﻛﺮدهاﻧﺪ و در‬
‫ﺗﻼﺷﻨﺪ ﺗﺎ اﻟﮕﻮي »ﺟﻬﺎﻧﻲﺷﺪن« را ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎدﻫﺎي ﺧﻮد ﻛﻪ‬
‫اﻳﻨﻚ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺷﺪه‪ ،‬ﺣﺎﻛﻢ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫وﺳﻴﻊ و "ﻣﺒﻬﻢ" ـ ﻛﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﻛﺎرآﺋﻲ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﻪ »ﺑﺎزار« و »رﻗﺎﺑﺖ« اﻋﻄﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ـ ﻧﺰد آﻧﻬﺎﺋﻲﻛﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﺸﻮرﻫﺎ را در دﺳﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻢ ﺧﻴﺮه ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ‬
‫و ﻫﻢ در ﻋﻤﻞ ﻓﺮاﮔﻴﺮ‪ .‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﺗﻮاﻓﻖ ﺗﺎرﻳﺦ را از ﻧﻈﺮ دور‬
‫ﻧﮕﺎه ﻣﻲدارد‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ در دﻓﺎع از‬
‫ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻓﻮﻻد ﺧﻮد‪ ،‬و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﻲﺷﻤﺎر‬
‫دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدي او را ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﺎراﻧﻪﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺳﻬﻤﻴﻪﻫﺎي »ﺿﺪ داﻣﭙﻴﻨﮓ«‪ ،‬و اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺗﺮﻓﻨﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورده‪ .‬ﺷﻜﺎف ﻣﻴﺎن ﻧﻈﺮﻳﺔ »ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن« و ﺷﻴﻮة‬
‫ﻋﻤﻞ ﻓﻌﻠﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ دﻳﮕﺮان را ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي از آن‬

‫‪( Restructuration) 1‬‬

‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٨٤‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫دﻋﻮت ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻤﻴﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ اﻳﻦ‬

‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺣﺮﻛﺖ آزاداﻧﺔ ﻫﺮ ﻧﻮع ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺮاي‬
‫آﺳﻴﺎي ﺷﺮﻗﻲ و ژاﭘﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺻﺎدرات ﺑﻪ ﻣﺎواري‬
‫ﻣﺮزﻫﺎﺳﺖ ـ ﻫﺮ ﻛﺸﻮري‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺻﻮرت ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬در‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ و اﻧﺘﻈﺎرات ﺧﻮد‪ ،‬از آن‬
‫اﺑﺰاري ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﺗﻀﺎدي ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴﺎن و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در‬
‫اﻋﺘﻘﺎداﺗﺸﺎن ﺑﺎ آﻧﺎن ﺷﺮﻳﻚ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭘﻴﺶِروي دارﻧﺪ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﺮ ـ و ﺑﻲﺛﺒﺎﺗﻲ ﻛﻪ آن را ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ـ در‬
‫ﻣﻴﺎﻧﺔ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺷﺪن ﺑﺮﺧﻲ اﻓﺮاد‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧﺪه‪.‬‬
‫ﺷﻜﺴﺖ در ﺣﺬف ﻛﺎﻣﻞ و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮ ﻓﻘﺮ‬
‫آﻧﺎن را ﺑﺎ ﻣﺮدهرﻳﮕﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎري روﺑﺮو ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در آن‬
‫ﻧﺎاﻣﻴﺪي ﺑﻪ ﺑﻘﺎء ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬و دﻳﺮ ﻳﺎ زود ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬
‫ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ وﻟﻲ از ﻧﻈﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬اﻏﻠﺐ اوﻗﺎت‬
‫واﻗﻌﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲﻫﺎﺋﻲ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺧﻠﻖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در رﺑﻊ ﻗﺮن‬
‫اﺧﻴﺮ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻛﺮد‪ ،‬وﻟﻲ‪ ،‬وراي ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٨٥‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﻲﺳﻮادي و ﺧﺸﻜﻪﻓﻜﺮيﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﻗﻮﻣﻲ ﻛﻪ آن را‬

‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻓﻘﺮ و ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﻓﻘﺮ اﻳﺠﺎد ﻛﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺣﺎﺋﺰ‬
‫اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻣﺎر ﻓﻘﺮ ﻓﻘﻂ ﺑﺮآوردﻫﺎﺋﻲ اﺟﻤﺎﻟﻲ و ﻣﺘﻐﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻓﻘﺮ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﺎﻓﺸﺎري ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺧﻮد اداﻣﻪ داده‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ـ و اﻏﻠﺐ ﺳﻴﺎﺳﻲ ـ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻗﺒﻞ از‬
‫آﻧﻜﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻛﺎﻣﻞ ﻃﻮﻓﺎن اﻗﺘﺼﺎدي آﺳﻴﺎي‬
‫ﺷﺮﻗﻲ در ﺳﺎل ‪ 1997‬در دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻧﻴﺎ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎر اﻧﺴﺎنﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ در ﺟﻬﺎن ﺳﻮم )ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﭼﻴﻦ( زﻳﺮ‬
‫ﺧﻂ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻓﻘﺮ ﻛﻪ ﺑﺎﻧﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮده ـ ﻗﺪرت‬
‫ﺧﺮﻳﺪ روزاﻧﻪ ‪ 1،79‬دﻻر آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺳﺎل ‪ 1993‬ـ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﺳﺎل ‪ 1989‬ﺗﺎ ‪ 1998‬ﺗﺎ ‪ 15‬درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲداد و ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ 1،4‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﺗﻦ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬اروﭘﺎي‬
‫ﺷﺮﻗﻲ و ﻣﺮﻛﺰي‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎي ﻻﺗﻴﻦ‪ ،‬و آﻓﺮﻳﻘﺎي ﺳﻴﺎه ـ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﺻﻨﺪوق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﭘﻮل از ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻧﻔﻮذ در‬
‫آنﻫﺎ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ـ ﻓﻘﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮي را از ‪ 1980‬ﺗﺎ ‪1997‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ روﻧﻖ اﻗﺘﺼﺎدي در ﺷﺮق و‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٨٦‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺟﻨﻮب آﺳﻴﺎ‪ ،‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ و آﻣﺮﻳﻜﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻓﻘﺮ ﻛﺎﻫﺶ‬

‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺤﺮان ﻣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1997‬در آﺳﻴﺎي‬
‫ﺷﺮﻗﻲ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ ،‬در ﻛﺮة ﺟﻨﻮﺑﻲ درآﻣﺪ واﻗﻌﻲ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ‬
‫را در ﺳﺎل ‪ 20 ،1998‬درﺻﺪ‪ ،‬در ﻓﻴﻠﻴﭙﻴﻦ ‪ 12‬درﺻﺪ‪ ،‬و‬
‫در اﻧﺪوﻧﺰي ‪ 24‬درﺻﺪ‪ ،‬ﺗﻘﻠﻴﻞ داد‪ .‬و در اواﺧﺮ ﺳﺎل‬
‫‪ 1999‬اﻳﻦ ﺑﺤﺮان ﺑﻴﻦ ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 75‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ را ﺑﻪ زﻳﺮ ﺧﻂ‬
‫ﻓﻘﺮ ﺳﻮق داد‪ .‬اﻛﺜﺮ آﻧﺎن ﺳﺎﻛﻨﺎن ﻗﺎرة آﺳﻴﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﻫﻢﺳﺎزي آﻧﻬﺎ ﺑﺎ »ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن« اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺳﺮﭼﺸﻤﺔ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ در ﺑﻮق و ﻛﺮﻧﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﻚ‬
‫ﻫﻢاﻳﻨﺎن ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻲﺛﺒﺎﺗﻲﻫﺎي ﺑﻲﺷﻤﺎر و ذاﺗﻲِ‬
‫»ﺟﻬﺎﻧﻲﺷﺪن« ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻓﺰاﻳﻨﺪه ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﺔ ﺛﺮوت در اﻛﺜﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬
‫ﺟﻬﺎن ﺳﻮم ﻣ‪‬ﺒ‪‬ﻴﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪة ﭘﺎﻳﺪاري اﻳﻦ ﻓﻘﺮ ﺑﻮده‪ ،‬و‬
‫ﻧﺒﻮد رﺷﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻗﺘﺼﺎدي ﻗﺴﻤﺖ دﻳﮕﺮ را ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫در روﺳﻴﻪ و اروﭘﺎي ﺷﺮﻗﻲ اﻳﻦ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي‪ ،‬اﻳﺴﺘﺎﺋﻲ و ﺳﻘﻮط‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬و ﺣﺬف ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺻﻮر ﺣﻤﺎﻳﺖﻫﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﻘﺮ و ﻣﺸﻜﻼت اﻧﺴﺎﻧﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺟﻬﺎن را‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٨٧‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ داده‪ .‬از ﻃﺮف ﺻﻨﺪوق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﭘﻮل‪ ،‬ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ‬

‫اﻳﺠﺎد ﺗﻮازن در ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻓﻘﻴﺮ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪهاي از آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ از ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫داﺧﻠﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﻬﺪاﺷﺖ و آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﺗﺨﺼﻴﺺ‬
‫ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻘﻠﻴﻞ دﻫﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ آﻣﻮزش و ﭘﺮورش‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬و‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ از رﺷﺪ‬
‫ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﺔ ﺛﺮوت ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻧﻜﺮد‪ ،‬و در ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫ﻣﻮارد ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﮔﺮوهﻫﺎﺋﻲ ﺑﺎ در آﻣﺪﻫﺎي ﺑﺎﻻ از ﻛﺎر در‬
‫آﻣﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﺎً آﻣﺮﻳﻜﺎي ﻻﺗﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﺒﻮد ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺣﻤﺎﻳﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﺔ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬و در‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه در دﻫﻪﻫﺎي‬
‫ﭘﻴﺶ‪ ،‬در دﻫﺔ ‪ 1990‬رو ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدي ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬آرژاﻧﺘﻴﻦ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫رﻫﺒﺮي ﺻﻨﺪوق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﭘﻮل را ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺴﺖ و ﻗﺮوﺿﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻛﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﺮوزه در‬
‫ﺳﺮاﺷﻴﺐ ﺳﻘﻮط ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ در ﺣﻘﻴﻘﺖ آرژاﻧﺘﻴﻦ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٨٨‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺴﻴﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري دوﻟﺖﻫﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي‬

‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﻮد را در آن ﭘﻴﺶﻣﻲراﻧﻨﺪ‪.1‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮاز و ﻧﺸﻴﺐﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﻐﻴﻴﺮات‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﺑﻲﺛﺒﺎﺗﻲ و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ را ﺟﺰﺋﻲ‬
‫ﻻﻳﻨﻔﻚ از ﺗﺠﺮﺑﺔ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﺪرن ﻛﺮده‪ .‬در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫آﺷﻔﺘﮕﻲ رﻳﺸﻪدار‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺳﻨﺘﺰ راﻫﺒﺮدي ﻣﺆﺛﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻘﻼ اﻓﺘﺎد‪ .‬اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲﺧﻮشﺑﻴﻨﺎﻧﻪاي ﻛﻪ وﻳﮋﮔﻲ‬
‫ﺗﻼشﻫﺎي او ﭘﺲ از ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻣﻴﺎﻧﺔ دﻫﺔ ‪ 1950‬ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻨﻚ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﮔﺴﺘﺮدهاي از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺿﺪاﻧﻘﻼﺑﻲﮔﺮي و‬
‫ﺗﻜﻴﺔ وﺳﻴﻊ ﺑﺮ ﻗﺪرت آﺗﺶ در وﻳﺘﻨﺎم ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرده ﺑﻮد‬
‫و در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن ﺗﺌﻮريﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ در اﺧﺘﻴﺎر‬

‫‪ 1‬ﮔﺎﺑﺮﻳﻞ ﻛﻮﻟﻜﻮ‪The International Monetary Fund indicated ،‬‬

‫)‪ ، (Ravaging the poor : by its own data‬ﻣﺎﻧﻴﺘﻮر ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬ژوﺋﻦ‬
‫‪ ،1998‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 20‬ﺗﺎ ‪23‬؛ ﺟﻴﻤﺰ ﺳﻲ‪ .‬ﻧﺎﻟِﺲ )‪ (James C. Knowles‬و‬
‫دﻳﮕﺮان‪» ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺤﺮان ﻣﺎﻟﻲ در آﺳﻴﺎ ‪ :‬ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻋﻤﻴﻖﺗﺮ«‪،‬‬
‫)‪) ، (Manila Social Forum‬ﺑﺎﻧﻚ ﺗﻮﺳﻌﺔآﺳﻴﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪19‬ـ‪،1999 ،12‬‬
‫ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ(؛ ﻣﺎﺗﻴﻦ راوﻟﻴﻮن )‪» ،(Martin Ravallion‬رﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي و ﻓﻘﺮ ‪:‬‬
‫ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺎوراي آﻣﺎر« ‪ ،‬ﮔﺰارش ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺑﺎﻧﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ ‪ 26 ،2558‬ﻓﻮرﻳﻪ‪،‬‬
‫‪ ،2001‬ﺻﻔﺤﻪ ‪.21‬‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٨٩‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ آﻣﻮزهﻫﺎﺋﻲ رﻧﮕﺎرﻧﮓ در ﻫﻢ‬

‫ﺑﻴﺎﻣﻴﺰد‪ ،‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ از آﻧﺰﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫رو ﺑﻪ ﺿﻌﻒ و وﻳﮋﮔﻲ ﺑﺨﺼﻮﺻﻲ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﻛﻪ از اراﻳﺔ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻣﺸﺎورة ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﻛﻨﺘﺮاسﻫﺎ در ﻧﻴﻜﺎراﮔﻮآ و ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در دﻫﺔ‬
‫‪ 1980‬ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ در ‪1983‬‬
‫در ﮔﺮاﻧﺎدا و ﻃﺮح ﺷﻜﺴﺖﺧﻮردة آزادﺳﺎزي ﮔﺮوﮔﺎنﻫﺎ‬
‫در آورﻳﻞ ‪ 1980‬در اﻳﺮان‪ ،‬در ﺣﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻮد‪ .‬دوﻟﺖ‬
‫رﻳﮕﺎن ﭘﺲ از ﺳﺎل ‪ ،1981‬ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ ﺗﺌﻮري و ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺒﻮه ﺟﻨﮓاﻓﺰار را ﻣﻮرد ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻗﺮار داد‪ .‬از‬
‫‪1‬‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ آﻣﻮزهاي‪ ،‬در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1984‬او آﻣﻮزة واﻳﻦﺑﺮﮔﺮ‬
‫را ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ‬
‫ﺣﻀﻮر در ﺟﺒﻬﺔ ﺟﻨﮓ ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻨﮓاﻓﺰار ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ وﺳﻴﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازهاي ﻣﺒﻬﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎﻋﺚ وﺣﺸﺖ روسﻫﺎ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻓﺮض ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ در اوﻟﻴﻦ ﺣﻤﻼت ﺧﻮد از‬

‫‪(Weinberger Doctrine) 1‬‬

‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٩٠‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧﻴﺮوي ﻫﺴﺘﻪاي اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻓﺮض ﺑﺎﻋﺚ‬

‫ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري اﻓﺮاد در ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ و واﺷﻨﮕﺘﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ‬
‫دﻟﻮاﭘﺴﻲ ﻋﻤﻴﻖ روسﻫﺎ ﻫﻤﺪردي ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬در ﻋﻤﻞ ﭘﺎﺳﺦ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﻫﻴﭽﮕﺎه از اﺳﺘﺤﻜﺎم و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮد‪ ،‬و آﻣﻮزة‬
‫»واﻳﻦﺑﺮﮔﺮ« ﻓﻘﻂ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از اﻳﺪهﻫﺎﺋﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫واﺷﻨﮕﺘﻦ در ﺳﺮ ﻣﻲﭘﺮوراﻧﺪ ـ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ دﺳﺖ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ‬
‫ﻣﻲﺳﭙﺮد‪ .‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در ﺗﻼش ﺑﻲﻧﺘﻴﺠﺔ ﺧﻮد ﺑﺮاي‬
‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻖ ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ آﻣﻮزهاي ﺑﺮاي ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي‬
‫وﺳﻴﻊ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻲ ﭘﺎﻓﺸﺎري ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺣﺘﻲ »ﺗﺌﻮري‬
‫دوﻣﻴﻨﻮ« ﻧﻴﺰ در ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺣﺎدث در ﺟﻬﺎن ﺳﻮم‪ ،‬در ﺣﺪ‬
‫ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻖ ﻗﺮاردادي ﺻﺮف ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻫﻤﻪ‪،‬‬
‫رﻫﺒﺮان آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﭼﻪ ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاﻫﺎن و ﭼﻪ دﻣﻜﺮاتﻫﺎ‪ ،‬از‬
‫درك ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﻨﻔﻲ و دراز ﻣﺪت ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و‬
‫ﻣﺮاﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺎزﺗﺎب ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي آﻧﺎن در اﻛﺜﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻧﻴﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﻣﻲآورد‪ ،‬ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻬﻮِ آﻧﺎن ﻣﺼﻴﺒﺖﺑﺎر ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﭼﺮا ﻛﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٩١‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺗﻔﻨﮕﭽﻲﮔﺮي ﺑﺘﻮان ﺑﺎ آن روﺑﺮو ﺷﺪ‪ .‬دﺧﺎﻟﺖﻫﺎي ﺑﻴﺸﻤﺎر‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎ زﻳﺎنﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﻪ ﺑﺎر آورده و ﻓﻘﻂ ﻣﺸﻜﻼت‬
‫ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻧﺎﭼﻴﺰي را ﺣﻞ ﻛﺮده؛ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻫﺮ ﻣﺤﻚ و‬
‫ﻣﻴﺰاﻧﻲ آﻧﺎن ﻏﻴﺮﺳﺎزﻧﺪه ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﺗﻼشﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧﻮد‬
‫ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ و ﭼﻪ ﻋﻠﻨﻲ‪ .‬او در‬
‫ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ از دﺧﺎﻟﺖﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧﻮد ﺑﺮﻧﺪه‬
‫ﺑﻴﺮون آﻣﺪه‪ .‬در ﻛﻮﺑﺎ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرد ﭼﺮا ﻛﻪ‬
‫دﺳﺖﻧﺸﺎﻧﺪﮔﺎﻧﺶ ﺧﻮدﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻼشﻫﺎﻳﺸﺎن از‬
‫روي ﺑﻲﻗﺎﺑﻠﻴﺘﻲ ﺑﻮد‪ .‬از ﺑﺴﻴﺎري ﻧﻘﻄﻪﻧﻈﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻋﺘﻤﺎد‬
‫ﺑﻪ ﻧﻔﺲ اﻏﺮاقآﻣﻴﺰ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﭘﺎﻳﻪ و اﺳﺎﺳﻲ ﻳﺎﻓﺖ‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزيﻫﺎ او از در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫درازﻣﺪت ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻣﺮاﻣﻲ از آﻧﭽﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﻲآﻣﺪ‪ ،‬ﻋﺎﺟﺰ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮاﺗﺮ از اﻳﻦ‪ ،‬ﺷﻜﺴﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﻛﺮه‬
‫و وﻳﺘﻨﺎم ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻧﺸﺎن داد زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫دﺷﻤﻨﺎﻧﻲ ﻗﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻴﺪان و ﻓﻀﺎي ﻧﺒﺮد‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري را ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورﻧﺪ‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻗﺎدرﻧﺪ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٩٢‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻗﺪرت آﺗﺶ او‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ او را ﺑﻲاﺛﺮ ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬روﺑﺮو‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻴﺶ ﭼﻘﺪر ﺑﻲارزش اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ در‬
‫واﺷﻨﮕﺘﻦ اﻓﺮادي اﻳﻦ ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻌﺪاد آﻧﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻗﻠﻴﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ اﻫﻤﻴﺖ‬
‫آﻧﺎن از ﭘﻴﺮوزيﻫﺎي اﺳﻤﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻓﻘﻂ آﺷﻔﺘﮕﻲ رﺳﻤﻲ اﻳﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤﺪ را ﺷﺪت ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻫﻴﭽﻜﺲ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ارﺟﺎع ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﺪﺧﻮاه ﻣﺴﻜﻮ‪،‬‬
‫اوجﮔﻴﺮي ﻣﺸﻜﻼت را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺷﻮرويﻫﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻧﻘﺶ ﺑﺎزدارﻧﺪه و ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎراﻧﺔ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﺧﻄﺮﻧﺎﻛﺘﺮ و‬
‫ﺑﻲﺛﺒﺎتﺗﺮ از ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺷﺪه‪ .1‬ﺣﺘﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ از آن‪ ،‬راﻫﺒﺮد‬

‫‪1‬‬
‫ﻛﻮﻟﻜﻮ ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺪود ﻣﻮرﺧﻴﻦ ﺻﺎﺣﺐﻧﺎم ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ‬
‫»ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎراﻧﺔ ﺷﻮرويﻫﺎ« در ﻣﻌﺎدﻻت ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﻨﮓ ﺳﺮد اﺷﺎره دارد‪ .‬در واﻗﻊ‬
‫در ﻃﻮل ﻧﻴﻢﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ »ﭘﻴﺮوزيﻫﺎي ﭼﺸﻢ ﮔﻴﺮ« آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺻﺤﻨﺔ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ‬
‫ﺑﻴﺶ از آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺋﻴﺪ ﻣﻮرﺧﻴﻦ »دوﻟﺘﻲ« ﻧﺸﺎﻧﺔ ﺧﺮد آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﺳﺎزﺷﻜﺎراﻧﺔ ﻣﺴﻜﻮ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮔﺮوﻫﻲِ ﺧﻮد ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٩٣‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻧﻈﺎﻣﻲ او ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ وﺳﻴﻊ ﺑﻪ‬

‫ﻃﺮف اﻫﺪاف ﺷﻮروي و ﺷﺮاﻳﻂ اروﭘﺎي ﺷﺮﻗﻲ ﻧﻈﺮ داﺷﺖ‪،‬‬
‫اﻳﻨﻚ ﺑﻲﻣﺼﺮف ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ‪ 1946‬وﺟﻮد ﻳﻚ دﺷﻤﻦ‬
‫روﺷﻦ و واﺿﺢ ﺑﺮاي رﻫﺒﺮان واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺎرﺳﺎز ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ درد ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﻛﺮدن ﻛﻨﮕﺮه و اﻓﻜﺎرِ ﮔﺎه‬
‫ﻣﺤﺘﺎط ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮاي ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﺨﺎرج ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮرد‪.‬‬

‫را اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻗﻬﺮﻣﺎن آﻣﺮﻳﻜﺎي ﻻﺗﻴﻦ »ﭼﻪﮔﻮارا« در ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﺑﺰرگ ﺧﻮد در‬
‫ژوﺋﻴﺔ ‪ 1965‬در اﻟﺠﺰﻳﺮة ﺑﻪ زﺑﺎن آورد‪" :‬ﻋﺪم ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ از‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ و اﻧﻘﻼبﻫﺎ ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري اﺳﺖ‪ ".‬و ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﻴﺪل ﻛﺎﺳﺘﺮو ﻣﻘﺪﻣﺎت اﻋﺰام او ﺑﻪ ﺑﻮﻟﻴﻮي را )ﻛﺸﻮري ﻛﻪ‬
‫ﻓﺎﻗﺪ ﻣﺮز درﻳﺎﺋﻲ ﺑﻮد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ در ﻫﻴﭻ ﺷﺮاﻳﻄﻲ دﺧﺎﻟﺖ ﻧﻴﺮوﻫﺎي روﺳﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻧﻬﻀﺘﻲ ﻛﻪ او ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ در آن ﭘﺎﻳﻪرﻳﺰي ﻛﻨﺪ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻤﻲﺷﺪ(‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪ .‬ﭼﻪﮔﻮارا ﺷﺎﻳﺪ ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﺘﻠﮕﺎه ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﻧﮕﺮﺷﻲ ﻋﻤﻴﻖﺗﺮ ﺑﻪ ﺗﺤﻮﻻت وﻳﺘﻨﺎم و ﻛﺮة ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻧﻴﺰ در ﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ ﭘﻴﺮوزي اﻳﻦ‬
‫دو ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺘﻴﺠﺔ راﻫﺒﺮد ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺟﺪاﮔﺎﻧﺔ ﭼﻴﻦ ﺑﻮده ﺗﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺷﻮروي‪ .‬در واﻗﻊ‬
‫در وراي اﻳﻦ دو ﺟﻨﮓ ـ ﺟﻨﮓﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺷﻜﺴﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ در آﻧﻬﺎ ﺑﺪون ﻗﻴﺪ و‬
‫ﺷﺮط ﺑﻮد ـ ﭼﻴﻦ ﻗﺼﺪ ﺑﻪ ارزش ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺪرﺗﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه را‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ از دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﭼﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﻫﺴﺘﻪاي و ﺳﭙﺲ ﻋﻀﻮﻳﺖ داﺋﻤﻲ وي در‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬در ﻛﻤﺎل ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ ﻧﻬﻀﺖ‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺮﻛﻮب آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴﺎن در آﺳﻴﺎي ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﻲ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﮔﻮﺋﻲ اﺧﻮت ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﻤﻲآﻣﺪه‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٩٤‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﺣﺰاب ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ دﻳﮕﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ وﻟﻲ‪ ،‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺎ‬

‫ﺳﺮﻋﺘﻲ ﺑﻴﺶ از ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﺷﺮف وﻗﻮع‪ ،‬و‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ از ﻫﺮ ﻧﻮع ﮔﺮاﻳﺶ ﻣﺮاﻣﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‬
‫درﺟﻪ ﻓﻌﺎﻟﻨﺪ‪ .‬واﺷﻨﮕﺘﻦ از ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻲ ﻧﻘﺶ ﺷﻮرويﻫﺎ ﭘﺲ‬
‫از ‪ 1947‬در ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﻛﺮدن ﺣﺮﻛﺖﻫﺎي رادﻳﻜﺎل در ﺳﺮاﺳﺮ‬
‫ﺟﻬﺎن‪ ،‬و اﻳﻦ اﻣﺮ ﻛﻪ اﺣﺰاب ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﺷﺪة اروﭘﺎي‬
‫ﻏﺮﺑﻲ اﻛﺜﺮاً اﻋﻀﺎء ﺳﺮ ﺑﻪ راه اﺗﺤﺎدﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺳﺮﺑﺎز ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﺎً در ﭼﻴﻦ‪ ،‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎ را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن زﻣﻴﻨﺔ ﺷﻜﺎف ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﺔ ﻣﺎﺋﻮﺗﺴﻪ‬
‫ﺗﻮﻧﮓ‪ ،‬ﺧﻄﻲ ﻣﻴﺎﻧﻪ اﺗﺨﺎذ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ اﻣﺮوز ﺗﻮﺟﻴﻪ ﭘﺎﻳﺪار‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در ادﻋﺎي رﻫﺒﺮي ﺑﺮﺗﺮيﻃﻠﺒﺎﻧﺔ ﺟﻬﺎﻧﻲ ـ ﺑﺮ‬
‫ﭘﺎﻳﺔ ﺳﺨﺖاﻓﺰار وﺳﻴﻊ ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻓﺮاﮔﻴﺮ او ـ از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي اﻳﻦ اﺣﺴﺎس را ﺑﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‬
‫داد ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ در ﺣﻘﻴﻘﺖ او‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺻﻮرت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺿﺮﺑﻪﭘﺬﻳﺮ ﺷﺪه‪ ،‬و ﻓﻘﻂ ﺧﻄﺮاﺗﻲ را‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ و ﺷﻜﺴﺖﻫﺎ‬ ‫‪٢٩٥‬‬ ‫ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ رﻓﺎه و اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﺖ ﺧﻮد ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ آن روﺑﺮو‬

‫ﺷﻮد‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ داده‪.‬‬
 ‫‪5‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬

‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﻫﻴﭽﮕــﺎه ﺟﻨﮕــﻲ را ﻛــﻪ اﻧﺘﻈــﺎر آن را‬

‫داﺷــﺖ ﻧﺠﻨﮕﻴــﺪه‪ ،‬و راﻫﺒــﺮد اﻋﻈــﻢ ﻧﻈــﺎﻣﻲ او ﻫﻤﻴــﺸﻪ‬
‫آﻣﻴﺨﺘــﻪاي ﺑــﻮده از ﺗﻔﻜــﺮات ﺧــﻮشﺑﺎوراﻧــﻪ و اوج‬
‫ﮔﻴﺮي ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم ﻏﻴﺮﻋﻤـﺪي در ﺑﺮاﺑـﺮ ﭼـﺎﻟﺶ ﻫـﺎﺋﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه دور از اﻧﺘﻈـﺎر ـ ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ وﻳﺘﻨـﺎم ﺛﺎﺑـﺖ‬
‫ﻛﺮد‪ .‬راﻫﺒـﺮد ﻧﻴـﺰ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺻـﻮرت وﺳـﻴﻊ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠـﺔ ﻋﻤﻠﻜـﺮد‬
‫ﻧﻴﺮوﻫــﺎي ﺳــﻪﮔﺎﻧــﺔ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﺑــﻮد ﻛــﻪ از ﺣﺎﻣﻴــﺎن‬
‫ﺑﺮﺧﻮردﻫـﺎي رﻗﺎﺑــﺖﺟﻮﻳﺎﻧــﻪ ﻛـﻪ ﺗﻮﺟﻴــﻪﻛﻨﻨــﺪة درﻳﺎﻓــﺖ‬
‫ﺳﻬﻢ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﺑﻴـﺸﺘﺮ از ﺑﻮدﺟـﺔ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺗـﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٢٩٧‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺷــﺪه ﺑــﻮد‪ .‬اﻳــﻦ ﺑــﻪ ﻣﻌﻨــﺎي ﺗﺎﻛﻴــﺪ ﻫــﺮ ﭼــﻪ ﺑﻴــﺸﺘﺮ ﺑــﺮ‬
‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴـﺸﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬و از ﻫﻤـﻪ ﻣﻬـﻢﺗـﺮ ﺗﺄﻛﻴـﺪ ﺑـﺮ‬
‫ﻧﻴﺮوﺋﻲ ﻫﻮاي ﺑﻮد ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑـﻪ ﺣﻤـﻞ و ﻧﻘـﻞ ﺳـﻼحﻫـﺎي‬
‫ﻫــﺴﺘﻪاي ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬اﻳــﻦ ﺷــﻴﻮهاي ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﺑــﺮ اﺳــﺎس آن‪،‬‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺧــﻮد را ﺑــﻪ ﻧﺤــﻮي ﺑــﺮاي ﺟﻨــﮓ آﻳﻨــﺪه‬
‫آﻣﺎده ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﻛﻪ ﮔﻮﺋﻲ ﻗﺮار ﺑـﻮد ﺷـﺒﻴﻪ ﺑـﻪ ﺟﻨـﮓ ﻗﺒﻠـﻲ‬
‫او ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﻪ ﻣــﺪت ‪ 50‬ﺳــﺎل ﺧــﻮد را ﺑــﺮاي‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑـﺎ اﺗﺤـﺎد ﺷـﻮروي ﻣـﺴﻠﺢ ﻛـﺮد‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳـﺪ ﻧـﺎﺑﻮدي‬
‫اﻳﻦ ﻛـﺸﻮر ﺑـﺎ ﺳـﻼحﻫـﺎي ﻫـﺴﺘﻪاي و اﻋـﺰام ﻧﻴﺮوﻫـﺎي‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻓﻮق ﻣﺪرن ﺑـﻪ ﺳﺮاﺳـﺮ دﺷـﺖِ اروﭘـﺎي ﺷـﺮﻗﻲ‪ ،‬و‬
‫ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﻋﻘﻴﺪة ﭘﺎﻳﺪار ﺳـﺎزﻣﺎن ﺳـﻴﺎ ـ ﻛـﻪ ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﻗــﺮار ﻧﻤــﻲﮔﺮﻓــﺖـ ـ ﻣﺒﻨــﻲ ﺑــﺮ اﻳﻨﻜــﻪ ﭼﻨــﻴﻦ درﮔﻴــﺮي‬
‫اﺣﺘﻤــﺎﻻً ﺿــﺮورﺗﻲ ﻧﺨﻮاﻫــﺪ داﺷــﺖ‪ .‬وﻟــﻲ اﻳﻨــﻚ اﺗﺤــﺎد‬
‫ﺷــﻮروي دﻳﮕــﺮ وﺟــﻮد ﻧــﺪارد و اروﭘــﺎي ﺷــﺮﻗﻲ از‬
‫ﻛــﺸﻮرﻫﺎي دوﺳــﺖ ﺗــﺸﻜﻴﻞ ﺷــﺪه‪ ،‬و رﻗﺒــﺎي ﺑــﺎﻟﻘﻮه و‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ دﻳﮕـﺮ آﻣﺮﻳﻜـﺎ اﮔـﺮ اﻫـﺪاف ﺷـﻬﺮي و ﻣﺘﻤﺮﻛـﺰي‬
‫داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪادﺷــﺎن ﻗﻠﻴــﻞﺗــﺮ از آن اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺑــﺮ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٢٩٨‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻋﻠﻴﺔ آﻧﺎن زرادﺧﺎﻧﺔ ﮔـﺴﺘﺮدة ﻣﻮﺷـﻜﻲ و ﻫـﻮاﺋﻲ ﻣﺘﻤﺮﻛـﺰ‬

‫ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺎري ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟـﻪ اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫ﻛﺮدن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮاي ﺗـﺴﻠﻴﺤﺎت اﺳـﺖ‪ ،‬ﮔﻮﻳـﺎ ﺟﻨـﮓاﻓـﺰار‬
‫ﻗــﺎدر اﺳــﺖ ﺑــﺮاي ﻣــﺸﻜﻼت ﺳﻴﺎﺳــﻲ و اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ‬
‫راهﺣﻞﻫﺎﺋﻲ ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﻼحﻫـﺎ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻣـﺮدم را‬
‫ﻧــﺎﺑﻮد ﻛﻨﻨــﺪ‪ ،‬دﺷــﻤﻨﺎن را ﻧﻴــﺰ ﺑــﻪ ﻫﻤﭽﻨــﻴﻦ‪ ،‬وﻟــﻲ در‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺻـﻮر ﻣﻤﻜـﻦ ﻓﻘـﻂ ﻣﻮﻗﺘـﺎً دﻻﻳـﻞ ﭘﺎﻳـﻪاي را ﻛـﻪ‬
‫در آﻏــﺎز‪ ،‬اﻛﺜــﺮ ﺑﺤــﺮانﻫــﺎ در ﻛــﺸﻮرﻫﺎ ﺑــﺮ آﻧــﺎن ﺗﻜﻴــﻪ‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳـﻖ ﻣـﻲاﻧﺪازﻧـﺪ ـ دﻻﻳﻠـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ‬
‫ﻋﻤﻴــﻖ ﺳﻴﺎﺳــﻲ و اﻗﺘــﺼﺎدي ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳــﻦ ﻳﻜــﻲ از‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷــﺖﺳــﺎزﺗﺮﻳﻦ دﻻﻳﻠــﻲ ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﺷﻜــﺴﺖ اﻳــﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤــﺪ در ﺟﻨــﮓ وﻳﺘﻨــﺎم را ﺗﺒﻴــﻴﻦ ﻛــﺮد‪ .‬ﻣــﺴﺌﻠﺔ دﻳﮕــﺮ‬
‫اﻳﻨﻜــﻪ ﻓﻨــﺎوري و راﻫﺒــﺮد ﭘﺎﻳــﻪاي اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﺎ‬
‫واﻗﻌﻴــﺎت اﻗﺘــﺼﺎدي و ﻣﻠﻤــﻮس در اﻏﻠــﺐ ﻛــﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﺟﻬﺎن ﺳﻮم‪ ،‬ﻛـﻪ از ﺳـﺎل ‪ 1945‬ﺗـﺎ ‪ 1999‬ﻣﺤـﻞ ﺗﻤـﺎﻣﻲ‬
‫ﺟﻨــﮓﻫــﺎﻳﺶ ﺑــﻮده‪ ،‬ﻫﻤــﺎﻫﻨﮕﻲ ﻧــﺪارد‪ .‬دﻟﻴــﻞ ﺟﻨــﮓ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٢٩٩‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭼﻬﺎرﺳــﺎﻟﺔ او در ﻛــﺮه ﺻــﺮﻓﺎً ﺑــﺮاي رﺳــﻴﺪن ﺑــﻪ ﻳــﻚ‬

‫ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻣﺴﺎوي ﻫﻤـﻴﻦ اﻣـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﺣﺘـﻲ در ﺑﻴـﺎنِ ﺻـﺮف‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑـﻪ ﭘﻴـﺮوزيﻫـﺎي ﺑـﻲﻗﻴـﺪ و ﺷـﺮط‬
‫در ﺳــﻪ ﺟﻨــﮓ اﻋﻈــﻢ ﻛــﻪ از ‪ 1945‬ﻧﻴﺮوﻫــﺎﻳﺶ ﺑــﺮاي‬
‫ﻳــﻚ دورة ﻃــﻮﻻﻧﻲ در آﻧﻬــﺎ درﮔﻴــﺮ ﺑﻮدﻧــﺪ‪ ،‬دﺳــﺖ‬
‫ﻧﻴﺎﻓــﺖ‪ ،‬و در دو ﺟﻨــﮓ ﻃــﻮﻻﻧﻲ زﻣﻴﻨــﻲ در ﻛــﺮه و‬
‫وﻳﺘﻨــﺎم ﻧﻴــﺰ ﭘﻴــﺮوز ﻧــﺸﺪ‪ .‬در ﺟﻨــﮓ ﺧﻠــﻴﺞ ﻓــﺎرس ﺑــﺮ‬
‫ﻋﻠﻴـﺔ ﻋـﺮاق ـ ﻛـﻪ ﻓﻘـﻂ ‪ 47‬روز ﺟﺮﻳـﺎن داﺷـﺖ ـ ﺑـﻪ‬
‫راﺣﺘﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻋﺮاﻗـﻲ را از ﻛﻮﻳـﺖ ﺑﻴـﺮون راﻧـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ‬
‫ﺻــﺪام ﺣــﺴﻴﻦ ﻫﻨــﻮز در ﻗــﺪرت اﺳــﺖ‪ ،1‬و ﻣﻨﻄﻘــﺔ‬
‫ﺧﻠــﻴﺞﻓــﺎرس از ﻧﻈــﺮ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﺑــﻴﺶ از ﻫﻤﻴــﺸﻪ ﻣﺘﺰﻟــﺰل‬
‫ﺷﺪه؛ ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ در ﻓـﺼﻞ دوم ﻣﻄـﺮح ﻛـﺮدم‪ ،‬ﺣﺘـﻲ‬
‫اﻳــﻦ ﺟﻨــﮓ‪ ،‬اﮔــﺮ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ در ﻣــﺴﺎﺋﻞ ﻣﻨﻄﻘــﻪ از‬
‫‪ 1953‬ﺑــﻪ ﺑﻌــﺪ ﺑــﻪ ﺷــﻴﻮهاي وﺳــﻴﻊ دﺧﺎﻟــﺖ ﻧﻤــﻲﻛــﺮد‪،‬‬
‫اﺗﻔﺎق ﻧﻤـﻲاﻓﺘـﺎد‪ .‬آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺗﺎﺧـﺖ و ﺗﺎزﻫـﺎﺋﻲ‬
‫ﻧﻤﺎﻳــﺸﻲ ﺑﺮﻋﻠﻴــﺔ ﻛــﺸﻮرﻫﺎي ﺿــﻌﻴﻒ ﺑــﻪ راه ﺑﻴﺎﻧــﺪازد‪،‬‬

‫‪ ١‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻗﺒﻞ از ﺳﻘﻮم ﺻﺪام ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻪ رﺷﺘﺔ ﺗﺤﺮﻳﺮ درآﻣﺪه‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٠٠‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﺮﺧﻲ‪ ،‬ﻫﻢﭼـﻮن ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﻪ ﻛـﺸﻮرﻫﺎي ﻛﻮﭼـﻚ‬

‫ﭼــﻮن ﮔﺮاﻧــﺎدا در اﻛﺘﺒــﺮ ‪ 1983‬ﻳــﺎ ﭘﺎﻧﺎﻣــﺎ در دﺳــﺎﻣﺒﺮ‬
‫‪ ،1989‬ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺗـﻮأم ﺑﻮدﻧـﺪ؛ وﻟـﻲ در ﻣـﻮارد دﻳﮕـﺮ ـ‬
‫ﻫﻤﭽــﻮن ﻋﻤﻠﻴــﺎت ﺷﻜــﺴﺖﺧــﻮردة ﻧﺠــﺎت ﮔﺮوﮔــﺎنﻫــﺎ‬
‫در آورﻳــﻞ ‪ 1980‬در اﻳــﺮان ﻳــﺎ ﺣﻤــﻼت ﻛﻤﺎﻧــﺪوﺋﻲ ﺑــﺮ‬
‫ﻋﻠﻴــﻪ ﻣﻮﮔﺎدﻳــﺸﻮ در ﺳــﻮﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬در ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪18) 1993‬‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ ﻛــﺸﺘﻪ و ﺗﻌــﺪاد ﻛﺜﻴــﺮي زﺧﻤــﻲ ﺷــﺪﻧﺪ( ـ ـ‬
‫ﺷﻜﺴﺖﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﺗﻤﺎﺷﺎﺋﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫رﻫﺒـــﺮان آﻣﺮﻳﻜـــﺎ از ﻓﺮاﮔـــﺮﻓﺘﻦ ﻫﺮﮔﻮﻧـــﻪ درﺳـــﻲ از‬
‫ﺟﻨﮓﻫـﺎﺋﻲ ﻛـﻪ در آﻧﻬـﺎ ﺑﺎﺧﺘـﻪاﻧـﺪ ﮔﺮﻳﺰاﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮاي آﻧﺎن ﺷﻜﺴﺖ ﻳﻚ ﺷِﻖ ﻣﻤﻜـﻦ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻧﻤـﻲآﻳـﺪ‪.‬‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﺎ آﻣــﺎدﮔﻲ ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺧــﻮد‪ ،‬از ‪1947‬‬
‫ﺑﺮاي دﺧﺎﻟﺖ ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﺔ ﻧﻴﺮوﻫـﺎي ﻣﺨﻔـﻲ ﻳـﺎ ﻧﻈـﺎﻣﻲ در‬
‫ﻫﻤــﺔ ﻧﻘــﺎط ﺟﻬــﺎن ﻳﻜــﻪ ﺗــﺎز ﺑــﻮده‪ ،‬و ﺷﻜــﺴﺖﻫــﺎي‬
‫ﭘــﻲدرﭘــﻲ ﻧﻈــﺎﻣﻲ و ﺳﻴﺎﺳــﻲ او را ﻧﺎاﻣﻴــﺪ ﻧﻜــﺮده‪ .‬ﻫــﺮ‬
‫زﻣــﺎن ﻛــﻪ ﺳــﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋــﺎت‪ ،‬ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ در وﻳﺘﻨــﺎم‬
‫ﭘﻴﺶ آﻣﺪ‪ ،‬اﺧﻄﺎر ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﻣـﻮﻓﻘﻴﺘﻲ ﻧـﺪارد‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٠١‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫و ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﻳـﺎد ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﺑـﻪ ﺷﻜـﺴﺖ ﺑﻴﺎﻧﺠﺎﻣـﺪ‪،‬‬

‫ﺑــﻪ آن ﺑــﻲﺗــﻮﺟﻬﻲ ﻣــﻲﺷــﻮد‪ .‬ﺣﺘــﻲ ﺧﺒﺮﻫــﺎي ﺧــﻮش‪،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﺿﻌﻒ ﻋﻤﻴـﻖ اﺗﺤـﺎد ﺷـﻮروي ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻓﺮوﭘﺎﺷـﻲ‬
‫اﻧﺠﺎﻣﻴــﺪ‪ ،‬ﻣــﻮرد ﺑــﻲﺗــﻮﺟﻬﻲ ﻗــﺮار ﮔﺮﻓــﺖ ﭼــﺮا ﻛــﻪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪرﻳــﺰي ﺳﻴﺎﺳــﻲ دوﻟــﺖﻫــﺎي ﻣﺘﻌــﺪد و ﺗﻘﺎﺿــﺎﻫﺎي‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﺨـﺎرج وﺳـﻴﻊ ﺗـﺮ ﻧﻈـﺎﻣﻲ را ﺑـﻪ زﻳـﺮ ﺳـﺌﻮال‬
‫ﻣﻲ ﺑﺮد‪ .‬اﻳﻨـﻚ ﺣﺘـﻲ ﺑﺮﺧـﻲ ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﻳـﺔ ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن‬
‫اﻋﺘــﺮاف ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ ﻛــﻪ اﻛﺜــﺮ ﺑﺤــﺮانﻫــﺎي اﺳﺎﺳــﻲ ﻛــﻪ‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﺎ آن روﺑــﺮو ﺷــﺪه‪ ،‬ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ ﻧــﺸﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧــﺪ‪ .‬وﻟــﻲ ﺟــﻮاب آﻧــﺎن ﺑــﻪ اﻳــﻦ ﺗــﻀﺎد اﻳــﻦ اﺳــﺖ‪:‬‬
‫"ﭘﺎﻳﻪرﻳﺰي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎﺋﻲ ﺑـﺮاي آﻳﻨـﺪه ﻛـﻪ ﺻـﺮﻓﺎً روي ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎﻧــﺐ ﻳــﻚ درﮔﻴــﺮي ﻣــﺸﺨﺺ و ﻳــﻚ ﻧﻘــﺸﺔ ﺟﻨﮕــﻲ‬
‫واﺿــﺢ ﻧﺪاﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ"‪ ،‬ﮔﻮﻳــﺎ ﻛــﻪ ﺑﺮﺧــﻲ ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎت‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪ ﭼـﺎﻟﺶ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑـﻮد‪ ،‬در ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬
‫ﭼﻨــﻴﻦ ﻧـــﺸﺪ و در آﻳﻨــﺪه ﻧﻴـــﺰ ﻧﺨﻮاﻫــﺪ ﺷـــﺪ‪ .‬ﭘ‪‬ـــﻞ‬
‫وﻟﻔــﻮوﻳﺘﺲ ﺑــﻪ ﺻــﺮاﺣﺖ در ﻣــﺎه ژوﺋــﻦ ‪ 2001‬ﻋﻨــﻮان‬
‫ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪ [...]" ،‬ﺷﻜـﺴﺖ در ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲﻫـﺎ ﺳﺮاﺳـﺮ ﻗـﺮن‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٠٢‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﭘﻮﺷـﺎﻧﺪه"؛ ﺳـﭙﺲ در ﻫﻤـﺎن ﺣـﺎل دﺳـﺖ ﺑـﻪ‬

‫ﻋﻤﻠﻲ ﻣﻲزﻧﺪ ﻛﻪ ﺣـﺮف ﺧـﻮد را زﻳـﺮ ﭘـﺎي ﻣـﻲﮔـﺬارد‪.2‬‬
‫و‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﺘـ ـﺎً ﻓﻘـــﻂ ﭘـــﺲ از ﺷﻜـــﺴﺖ رﺳـــﻮاﺋﻲآور در‬
‫ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ وﻗــﺎﻳﻊ ﻣــﺼﻴﺒﺖﺑــﺎر ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ اﺳــﺖ ﻛــﻪ‬
‫دوﻟﺖ ﺑﻮش ﻗـﺼﺪ اﻳﺠـﺎد ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﻬﺘـﺮ و ﺗﻘﻮﻳـﺖ ‪13‬‬
‫واﺣــﺪي را ﻣــﻲﻛﻨــﺪ ﻛــﻪ در زﻣﻴﻨــﺔ اﻃﻼﻋــﺎﺗﻲ ﻓﻌــﺎل‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻓــﺮادي ﻛــﻪ ﺑــﺮ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن و اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺣﻜﻮﻣــﺖ‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺳﺮدرﮔﻢاﻧـﺪ‪ ،‬و ﺣﺘـﻲ ﺑﺮﺧـﻲ از ﻣﻘﺎﻣـﺎت رﺳـﻤﻲ‬
‫ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﻳــﺔ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ ﻋﻠﻨــﻲ ﮔﺮﻓﺘــﺎريﻫــﺎي‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت آن را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻛﺮده اﻧـﺪ‪ .‬ﻧﻤـﻲ ﺗـﻮان اﻳـﻦ ﺣﻘﻴﻘـﺖ‬
‫را از ﻧﻈﺮ دور داﺷﺖ ﻛـﻪ ﭘـﺲ از »ﻗـﺎﻧﻮن اﻣﻨﻴـﺖﻣﻠـﻲ‪«3‬‬
‫در ‪ 1947‬ﭼﻬــﺎر دﻓﺘــﺮ ﻣﺮﺑﻮﻃــﻪ اﻛﺜــﺮ ﻣﻮاﻗــﻊ در ﺣــﺎل‬

‫‪ 2‬وﻟﻔﻮوﻳﺘﺲ‪ ،‬ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ وزارت دﻓﺎع‪ 16 ،‬اوت ‪ 14 ،2001‬ژوﺋﻦ‬

‫‪.2001‬‬
‫‪ .(National Security Act of 1947) 3‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺮﻣﺎﻧﻲ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ در‬
‫‪ 19‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1947‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ )‪ (Central Intelligence Agency‬ﺑﻪ‬
‫رﻳﺎﺳﺖ ژﻧﺮال واﻧﺪرﺑﺮگ )‪ (Vanderberg‬ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎﻳﺔ ﺣﻘﻮﻗﻲ اﻳﻦ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮ »ﻗﺎﻧﻮن اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ ﻣﻮرﺧﺔ ‪ «1947‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٠٣‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﺒــﺎرزه و ﺟﻨــﮓ ﺑــﺎ ﻳﻜــﺪﻳﮕﺮ ﺑــﺮاي ﺑــﻪ دﺳــﺖ آوردن‬

‫ﺳﻬﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮي از ﺑﻮدﺟﺔ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﺑـﻮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫ﻫــﺮ ﻣﻌﻴــﺎري ﺑــﻴﺶ از اﻧــﺪازه دﺳــﺖ و دلﺑﺎزاﻧــﻪ ﺑــﻮده‪.‬‬
‫ﺗﻮاﻓــﻖ وﺳــﻴﻊﺗــﺮي ﻫــﻢ‪ ،‬ﺑــﺎ وﺟــﻮد اﻳﻨﻜــﻪ اﻏﻠــﺐ ﺑــﺮاي‬
‫ﻗﺒــﻮل آن از ﺧــﻮد ﺑــﻲﻣﻴﻠــﻲ ﻧــﺸﺎن ﻣــﻲدادﻧــﺪ‪ ،‬وﺟــﻮد‬
‫داﺷﺖ‪ :‬ﺳﻤﺎﺟﺖ ﺑﺮ ﻋﻠﻴـﻪ ﻗـﺪرت ﺷـﻮروي ﻛـﻪ در ﻗﻠـﺐ‬
‫ﺑﻲﻣﻨﻄﻘﻲ آﻧﺎن ﺟـﺎي ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد و آﻧﻬـﺎ را ﺑـﻪ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﻲ ﻛـﺮد‪ .‬ﺑـﺮاي اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺗﻮﺿـﻴﺢ اﻳـﻦ اﻣـﺮ‬
‫ﻛﻪ ﭼﺮا در ﺟﻨﮓ وﻳﺘﻨـﺎم ﺷﻜـﺴﺖ ﺧـﻮرد‪ ،‬ﻫﻨـﻮز اﻳﺠـﺎد‬
‫دردﺳــﺮ ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‪ ،‬و ﺑــﺎ ﺳــﺮﻫﻢ ﻛــﺮدن ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎت و‬
‫آﻣــﻮزهﻫــﺎي ﺟﺪﻳــﺪ ﺑــﻪ اﻳــﻦ ﻓﺎﺟﻌــﻪ ﭘﺎﺳــﺦ داده ـ ﺑــﺎ‬
‫ﺑﻲ ﺗﻮﺟﻬﻲ واﻗﻌﻲ ﺑـﻪ ﺷﻜـﺴﺖ ﻫـﺎي ﮔﺬﺷـﺘﻪ و ﺗﻜﻴـﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﻳﻚ ﺑﻴﻤـﺎري ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﻣﻠـﻲ‪ ،‬ﺧـﻮشﺑﻴﻨـﻲذاﺗـﻲ‪ ،‬و اﻟﺒﺘـﻪ‪،‬‬
‫ﻣـــﺮﻫﻢﻫـــﺎيﮔﺮاﻧﻘﻴﻤـــﺖ‪ .‬واژة ﺷﻜـــﺴﺖدر ﻗـــﺎﻣﻮس‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران و ﻧﻈﺎﻣﻴـﺎن وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ ،‬و اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﻛـﺎر‬
‫را ﺑــﻪ ﻣــﺎﺟﺮاﺟﻮﺋﻲﻫــﺎي ﺑﻴــﺸﺘﺮي ﻣــﻲﻛــﺸﺎﻧﺪ ـ ﺑﺮﺧــﻲ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٠٤‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻮﻓــﻖاﻧــﺪ و ﺑﺮﺧــﻲ ﻧــﻪ‪ .‬و دﻟﻴــﻞ اﺻــﻠﻲ ﻛــﺸﺎﻧﺪه ﺷــﺪن‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻫــﺪاف آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﭘــﺲ از ﺟﻨــﮓ دوم ﺟﻬــﺎﻧﻲ ﺗﻐﻴﻴــﺮ‬
‫ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬و ﺳﻘﻮط ﻛﻤﻮﻧﻴـﺴﻢ ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ ﺗﺄﻛﻴـﺪ ﺑﻴـﺸﺘﺮ ﺑـﺮ‬
‫اﻫﺪاف اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺠـﺎي اﻫـﺪاف راﻫﺒـﺮدي اﻧﺠﺎﻣﻴـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ‬
‫ﺑﺨــﻮاﻫﻴﻢ ﮔــﺰارش ﺳــﺎﻻﻧﺔ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن در ‪ 1996‬را ﻋﻨــﻮان‬
‫ﻛﻨــﻴﻢ‪ ،‬در آن "دﺳﺘﺮﺳــﻲ ﻛــﺎﻣﻼً آزاداﻧــﻪ ﺑــﻪ ﺑﺎزارﻫــﺎي‬
‫ﻛﻠﻴــــﺪي‪ ،‬ﻣﻨــــﺎﺑﻊ اﻧــــﺮژي‪ ،‬و ﻣﻨــــﺎﺑﻊ راﻫﺒــــﺮدي"‪،‬‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷـــﺖﺳـــﺎز ﺑـــﻮد‪ ،‬ﺣﺘـــﻲ اﮔـــﺮ اﻳـــﻦ ﮔـــﺰارش‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻛـﺴﺎﻧﻲ را ﺷﻨﺎﺳـﺎﺋﻲ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ ﻗـﺎدر ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫ﺑﺎ "ﺑﻬﺮهﮔﻴـﺮي ﻳـﻚﺟﺎﻧﺒـﻪ از ﻗـﺪرت ﻧﻈـﺎﻣﻲ" از ﺳـﻮي‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﺮاي ﺣﻤﺎﻳـﺖ از "ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﺣﻴـﺎﺗﻲ" او ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠــﻪ ﺑﭙﺮدازﻧــﺪ‪ .‬در ﻣــﺄﻣﻮرﻳﺘﻲ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ ﻣــﺒﻬﻢ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه‪ ،‬اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﺮاي اﺻـﻼح ﻣـﺴﻴﺮي ﻛـﻪ‬
‫ﺟﻬﺎن در آن ﮔﺎم ﺑﺮ ﻣـﻲ دارد ﻋﻨﺎﺻـﺮي اﺳـﺮار آﻣﻴـﺰ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﮔﻨﺠﺎﻧــﺪه‪ ،‬وﻟــﻲ در ﻗﻠــﺐ آن‪ ،‬ﻫــﻢﺳــﻮ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧــﺪن اﺑــﺪي‬
‫ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﺟﻬــﺎﻧﻲ ﺑــﺎ ﻣﻨــﺎﻓﻊ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻗــﺮار ﮔﺮﻓﺘــﻪ ـ و‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٠٥‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﮔــﺴﺘﺎﺧﻲ ﻧﺎﻣﺤــﺪود او اﺳﺎﺳــﺎً ﺑﺮﺧﻮاﺳــﺘﻪ از ﭼﭙــﺎول‬

‫اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻓـﺰودن ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣﻠـﺖﻫـﺎي "ﺑـﺎزار آزاد"‪،‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣـﺸﻜﻠﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻧﻤـﻲرود؛ ﭼـﻴﻦ و وﻳﺘﻨـﺎم ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻫﺮ دو ﺑﺎ ﺷﻮق و ﺣـﺮارت ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑـﻪ »ﺑـﺎزار« ﺷـﺪهاﻧـﺪ؛‬
‫ﺻﺮﻓﺎً ﻓﻘـﻂ ﻧـﺎﻣﻲ از رژﻳـﻢ آﻧﻬـﺎ ﺑـﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧـﺪه و ﺻـﺮﻳﺤﺎً‬
‫در ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺎم ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪداري ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻣﺮﻳﻜـﺎ‬
‫ﻣﻌﺘﻘــﺪ ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﻳــﻚ ﭘﺪﻳــﺪة "ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ" و‬
‫"آﻳﻨــﺪهاي ﻧﺎﻣــﺸﺨﺺ" در راه اﺳــﺖ‪ ،‬و اﻳــﻦ ﻛــﻪ ﺟﻬــﺎن‬
‫"ﻣﻜــﺎﻧﻲ‪ ،‬ﭘﻮﻳــﺎ‪ ،‬ﭘﻴﭽﻴــﺪه و ﺧﻄﺮﻧــﺎك ﺑــﺎﻗﻲﻣــﻲﻣﺎﻧــﺪ"‪،‬‬
‫وﻟﻲ اﻣﺮوز ﻛﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴـﺴﻢ ﻧـﺎﺑﻮد ﺷـﺪه‪ ،‬ﺑﺎزﺗـﺎبﻫـﺎي آﻧـﺮا‬
‫ﻧﻤـــﻲﺗﻮاﻧـــﺪ ﻣـــﺸﺨﺺ ﻛﻨـــﺪ‪ .‬او ﺑـــﻪ "دوﻟـــﺖﻫـــﺎي‬
‫ورﺷﻜــﺴﺘﻪ" و "ﻓﻨــﺎوريﻫــﺎي ﺧﻄﺮﻧــﺎك" در ﺣــﺎل‬
‫ﮔﺴﺘﺮش اﺷـﺎره ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ آزاردﻫﻨـﺪه‬
‫در ﻣــﻮرد ﻣﺤــﻞ و ﭼﮕــﻮﻧﮕﻲ رﺧ ـﺪادﻫﺎ ﺳــﻜﻮت ﻛــﺮده‪.‬‬
‫ﺑﻪ وﺿﻮح دﻳﺪه ﻣـﻲﺷـﺪ ﻛـﻪ ارﺗـﺶ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻗـﺼﺪ دارد‪،‬‬
‫"ﺑــﺮاي ﺣﻔــﻆ ﺑﺮﺗــﺮي ﻧﻈــﺎﻣﻲ‪ "4‬ﺑﻮدﺟــﻪاي را ﻛــﻪ ﺑــﻪ او‬

‫‪ 4‬ﮔﺰارش وزارت دﻓﺎع‪ ،‬ﮔﺰارش ﺳﺎﻻﻧﺔ دﻓﺎع ‪ 1996 ،‬ﻓﺼﻞ ‪ " : 1‬راﻫﺒﺮد دﻓﺎﻋﻲ‬
‫و راﻫﺒﺮد اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ" ‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪4 ،1‬ـ‪12 ، 5‬ـ‪ 19 ،13‬ﻣﻲ‪.1997 ،‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٠٦‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﺟﺎزة ﻣﺪرن ﺷﺪن ﻣﻲداد‪ ،‬ﺗﻮﺟﻴـﻪ ﻛﻨـﺪ‪ .‬وﻟـﻲ اﮔـﺮ ﻣﻴـﺰان‬

‫را‪ ،‬ﻧﻴــﺮوي ﻫــﺴﺘﻪاي ﺑــﻪ ﺷــﻤﺎر آورﻳــﻢ‪ ،‬او در ﺣــﺎل‬
‫ﺣﺎﺿــﺮ از آن ﺑﺮﺧــﻮردار اﺳــﺖ و اﺣﺘﻴــﺎج ﺑﻴــﺸﺘﺮي‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺮﺳﺎمآور وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ ﻳـﻚ ژﻧـﺮال در ژاﻧﻮﻳـﻪ ‪ 1998‬در ﻛﻤﻴﺘـﻪاي‬
‫در ﺳﻨﺎ ﻋﻨـﻮان ﻛـﺮد‪" ،‬ﻃﺒﻴﻌـﺖ دو ﻗﻄﺒـﻲِ رﻗﺎﺑـﺖﺟﻮﻳﺎﻧـﻪ‬
‫اﺑﺮﻗــﺪرتﻫــﺎ ﻛــﻪ اﻣﺘــﺪاد واﻗﻌــﻲ در ﻃــﺮحرﻳــﺰي دﻓــﺎع‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴـﺮو را اﻣﻜـﺎن ﭘـﺬﻳﺮ ﻣـﻲﻛـﺮد‪"5.‬‬
‫از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ‪ .‬اﻳـﻦ ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﺑـﺮ ﻛﻠﻴـﺔ ﺗﻮﺟﻴﻬـﺎت ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﺎي ﺳـﻨﮕﻴﻦ ﺗـﺮ ﺳـﺎﻳﻪ ﻣـﻲ اﻧـﺪازد‪ .‬ﺑـﺮاي ‪5‬‬
‫ﺳﺎل آﻳﻨﺪه ﻛﻪ در ﺳـﺎل ﻣﺎﻟﻴـﺎﺗﻲ ‪ 2005‬ﭘﺎﻳـﺎن ﻣـﻲﭘـﺬﻳﺮد‬
‫ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ‪ 1،6‬ﺗﺮﻳﻠﻴــﻮن دﻻر ﺑﻮدﺟــﻪ درﺧﻮاﺳــﺖ ﻛــﺮده‪.‬‬
‫او ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎت ﻣــﺪرنﺗــﺮي ﻣــﻲﺧﻮاﻫــﺪ ـ از ﻫــﺮ ﻧــﻮع‪،‬‬
‫ﻫـﺴﺘﻪاي ﻳـﺎ ﻗـﺮاردادي ـ ﺑــﺮ ﻋﻠﻴـﺔ دﺷـﻤﻨﺎن و اﻫــﺪاﻓﻲ‬
‫ﻧﺎﺷﻨﺎس‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬دﻳﮕـﺮ دﺷـﻤﻦ ﻗـﺎﺑﻠﻲ ﺑـﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧـﺪه‪،‬‬

‫ژﻧﺮال ﭘﺎﺗﺮﻳﻚ ام‪ .‬ﻫﺎﮔﺰ )‪ ،(Patric M. Hughes‬ﺑﻴﺎﻧﺎت در ﺑﺮاﺑﺮ »ﻛﻤﻴﺘﺔ‬ ‫‪5‬‬

‫ﻣﻨﺘﺨﺐ اﻣﻨﻴﺘﻲ ﺳﻨﺎ« ‪ 28 ،‬ژاﻧﻮﻳﻪ ‪ ،1998‬ﺻﻔﺤﺔ ‪.3‬‬

‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٠٧‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫وﻟﻲ ﻫـﻴﭻ دوﻟﺘـﻲ در آﻣﺮﻳﻜـﺎ اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﻣـﺴﻠﻢ را ﻗﺒـﻮل‬

‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﻳـــﺎﻻت ﻣﺘﺤـــﺪ‪ ،‬در ﻫﺮﮔﻮﻧـــﻪ ﺟﻨﮕـــﻲ در آﻳﻨـــﺪه‪ ،‬در‬
‫ﺟــﺴﺘﺠﻮي ﺑﺮﺗــﺮي ﺗﻌﻴــﻴﻦﻛﻨﻨــﺪه در ﺑﺮاﺑــﺮ ﻳــﻚ دﺷــﻤﻦ‬
‫ﻣـﺪرن اﺳـﺖ‪ ،‬و در رأس ﻫﻤــﻪ ﺗـﺴﻠﻂ ﺑـﺮ آﺳــﻤﺎنﻫـﺎ ـ‬
‫ﻛﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ ارﺗﺒﺎﻃـﺎت را ﻧﻴـﺰ ﺷـﺎﻣﻞ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬اﺳﺎﺳـﺎً‪،‬‬
‫ﺑــﺮاي ﺗﻤــﺎﻣﻲ اﻫــﺪاف ﺳﻴﺎﺳــﻲ و اﻗﺘــﺼﺎدي ﻛــﻪ آﻣﺮﻳﻜــﺎ‬
‫ﺑﺮاي ارزشﻫﺎ و ﻣﻨـﺎﻓﻌﺶ در ﻫـﺮ ﮔﻮﺷـﺔ ﺟﻬـﺎن ﺣﻴـﺎﺗﻲ‬
‫ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻧﻬـﺎﺋﻲ ﺧـﻮد را ﻧﻴـﺰ ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﻛـﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬او ﺗﻤﺎﻳـﻞ دارد ﻗـﺎدر ﺑـﻪ اﻧﺠـﺎم ﻫـﺮ ﻋﻤﻠـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ِاﻋﻤﺎل زور ﻫﻤﺮاه اﺳـﺖ‪ ،‬ﭼـﻪ ﺑـﺴﻴﺎر ﺑـﻲاﻫﻤﻴـﺖ‪ ،‬و‬
‫ﭼــﻪ ﺑــﺴﻴﺎر وﺳــﻴﻊ‪ .‬در ﻋﻤــﻞ‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜــﺎ اﻧﺘﻈــﺎر دارد ﻛــﻪ‬
‫اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳـﻲ و ﻣﻬـﻢﺗـﺮي در ﺣﻔـﻆ ﺻـﻠﺢ در‬
‫ﻣﻨﻄﻘــﺔ ﺧــﻮد ﺑــﻪ ﻋﻬــﺪه ﮔﻴﺮﻧــﺪ‪ ،‬و اﻣﻴــﺪوار اﺳــﺖ ﻛــﻪ‬
‫ﻛﻤــﻚﻫــﺎ و ﺗﻌﻠﻴﻤــﺎت ﻧﻈــﺎﻣﻲ در دﻳﮕــﺮ ﻣﻨــﺎﻃﻖ ـ‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻮرد ﻛﻠﻤﺒﻴـﺎ ـ ﻛﻔﺎﻳـﺖ ﻛﻨـﺪ‪ .‬اﺟﺘﻨـﺎب از درﮔﻴـﺮ‬
‫ﻛــﺮدن ﺑــﻴﺶ از اﻧــﺪازة ﻧﻴﺮوﻫــﺎي آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ ﻫﻨــﻮز ﻳــﻚ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٠٨‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺿـﺮورت ﺳﻴﺎﺳـﻲ و ﻣﻠﻤـﻮس اﺳـﺖ‪ ،‬و ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن ﺷــﺪﻳﺪاً‬

‫ﻧــﺴﺒﺖ ﺑــﻪ آﻧﭽــﻪ ﺟﻨــﮓ وﻳﺘﻨــﺎم را در اﻓﻜــﺎر ﻋﻤــﻮﻣﻲ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴــﺎن ﺑــﺴﻴﺎر ﻧــﺎﻣﻘﺒﻮل ﻛــﺮد‪ ،‬ﺣــﺴﺎﺳﻴﺖ دارد‪.‬‬
‫ﺟﻨــﮓ زﻣﻴﻨــﻲ را‪ ،‬ﻛــﻪ ﻫﺰﻳﻨــﺔ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﺑــﺎﻟﻘﻮه ﺑــﺴﻴﺎر‬
‫ﺑــﺎﻻﺋﻲ دارد‪ ،‬ﻛــﺎﻣﻼً ﻧﻔــﻲ ﻧﻤــﻲﻛﻨــﺪ‪ ،‬ﭼــﺮا ﻛــﻪ ﻫــﻴﭻ‬
‫ﺗــﻀﻤﻴﻨﻲ ﺑــﺮاي ﻳــﻚ ﻣﻮﻓﻘﻴــﺖ ﺳــﺮﻳﻊ ﻧﻈــﺎﻣﻲ در ﻣﻘﺎﺑــﻞ‬
‫دﺷــﻤﻨﺎن ﻗﺎﺑــﻞ وﺟــﻮد ﻧــﺪارد ـ ﻋﺎﻣــﻞ زﻣــﺎن ﻳﻜــﻲ از‬
‫ﻋﻮاﻣﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن ﻧﻤـﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ اﻧﺘﻈـﺎر ﺑﻬـﺮه ﮔﻴـﺮي‬
‫ﻓﺮاواﻧــﻲ از آن داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬وﻟــﻲ در ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 2001‬و‬
‫ﺣﺘـــــﻲ ﭘـــــﻴﺶ از آن ﭘﻨﺘـــــﺎﮔﻮن در "ﮔـــــﺰارش‬
‫ﭼﻬﺎرﺳــﺎﻟﻨﺎﻣﻪاي وزارت دﻓــﺎع‪ "6‬ﻛــﺎﻣﻼً آرزوي ِاﻋﻤــﺎل‬
‫ﺑﺮﺗــﺮي ﻧﻈــﺎﻣﻲ در ﭼﻬــﺎر ﮔﻮﺷــﺔ دﻧﻴــﺎ را ﺗــﺼﺮﻳﺢ ﻛــﺮده‬
‫ﺑــﻮد‪" .‬ﻧﻘــﺶ اﻣﻨﻴﺘــﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ در ﺟﻬــﺎن ﻳﻜﺘــﺎ اﺳــﺖ ‪...‬‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﻣﻨــﺎﻓﻌﻲ‪ ،‬ﻣــﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫــﺎﺋﻲ‪ ،‬و ﺗﻌﻬــﺪاﺗﻲ‬
‫دارد ﻛﻪ در ﺳﺮاﺳـﺮ ﺟﻬـﺎن ﮔـﺴﺘﺮده ﺷـﺪه‪ "7.‬وﻟـﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ‬

‫‪(Quadrennial Defense Review Report) 6‬‬

‫‪ 7‬ﮔﺰارش وزارت دﻓﺎع‪ » ،‬ﮔﺰارش ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪاي وزارت دﻓﺎع«‪ 30 ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬
‫‪ ،2001‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 1‬و ‪. 2‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٠٩‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫دﺳــﺖ آوردن اﻳــﻦ ﺑﺮﺗــﺮي در ﻋﻤــﻞ ﻣﻄﻠــﺐ دﻳﮕــﺮي‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوﻟــﺖ ﻛﻠﻴﻨــﺘﻦ ﺗﻘﺎﺿــﺎﻫﺎي ﺳــﻴﺮيﻧﺎﭘــﺬﻳﺮ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن را‬
‫ﺗـﺸﻮﻳﻖ ﻛـﺮد‪ .‬و در ژاﻧﻮﻳـﻪ ‪ 2000‬ـ ﺑـﺎ در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬـﻮري در ﻣـﺎه ﻧـﻮاﻣﺒﺮ ﻫﻤـﺎن ﺳـﺎل‬
‫ـــ ‪ 115‬ﻣﻴﻠﻴــﺎرد دﻻر ﺑــﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣــﺔ ‪ 5‬ﺳــﺎﻟﺔ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن‪،‬‬
‫»ﻃــﺮح دﻓــﺎﻋﻲ ﺳــﺎﻟﻬﺎي آﻳﻨــﺪه‪ ،«٨‬اﻓــﺰود‪ ،‬ﻳﻌﻨــﻲ ﺑــﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ از آﻧﭽـﻪ ﺟﻤﻬـﻮري ﺧﻮاﻫـﺎن ﺗﻘﺎﺿـﺎي آﻧـﺮا‬
‫ﻣــﻲﻛﺮدﻧــﺪ‪ .‬او از اﻣــﻀﺎء "ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﺔ ﻣــﻴﻦﻫــﺎي ﺿــﺪﻧﻔﺮ‬
‫اوﺗــﺎوا‪ "٩‬ﺳــﺮ ﺑــﺎز زد‪ ،‬او ﺑــﺴﻴﺎري از ﻣــﻮارد ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﺔ‬

‫‪(Future Years Defense Plan) 8‬‬

‫)‪ (Ottawa Landmines Treaty‬ﻗﺮارداد ﻣﻨﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻓﺮوش ﻣﻴﻦﻫﺎي‬ ‫‪9‬‬

‫ﺿﺪ ﻧﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ 1997‬در ﻛﺸﻮر ﻛﺎﻧﺎدا ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ ‪ 159‬ﻛﺸﻮر ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪ و از اول‬
‫ﻣﺎرس ‪ 1999‬ﺑﻪ اﺟﺮا در آﻣﺪ‪ .‬وﻟﻲ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻤﺪة ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪة ﻣﻴﻦ‪:‬‬
‫روﺳﻴﻪ‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﭼﻴﻦ از اﻣﻀﺎء آن ﺧﻮدداري ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺑﻪ‬
‫اﺻﻄﻼح »ﻳﺎﻏﻲ« ﻧﻴﺰ ﭼﻮن ﻋﺮاق‪ ،‬ﻟﻴﺒﻲ و ﻛﺮة ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻣﻔﺎد آن را ﻗﺒﻮل ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس آﻣﺎر ﺻﻠﻴﺐ ﺳﺮخ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻴﻦﻫﺎي ﺿﺪ ﻧﻔﺮ ‪26‬ﻫﺰار ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻛﺜﺮ آﻧﺎن ﻣﻴﻦﻫﺎﺋﻲ ﻗﺪﻳﻤﻲاﻧﺪ‪ ،‬در ﻛﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ در ﺣﺎل ﺟﻨﮓ‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻴﺎن‪ ،‬زﻧﺎن و ﻛﻮدﻛﺎن ﻛﺸﺎورز ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن اﺻﻠﻲ آﻧﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫)ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣١٠‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﺑﺮاي ﻛﻨﺘـﺮل ﺗﺠـﺎرت ﺳـﻼحﻫـﺎي ﺷﺨـﺼﻲ را‬

‫ﻛــﻪ »اﺗﺤﺎدﻳــﺔ ﻣﻠــﻲ اﺳــﻠﺤﻪ‪ «١٠‬ﺑــﻪ آن ﺗﻤﺎﻳــﻞ ﻧﺪاﺷــﺖ‪،‬‬
‫ﺣــﺬف ﻛــﺮد‪ ،‬و ﺑــﻪ ﺷــﺪت ﺑــﺎ ﻣﻨــﻮط ﻛــﺮدن ﺻــﺎدرات‬
‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت آﻣﺮﻳﻜـﺎﺋﻲ ﺑـﻪ اﺟـﺮاي اﺻـﻮل ﺣﻘـﻮق ﺑـﺸﺮ و‬
‫دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﺑﺮﺧﻮرد ﻛـﺮد‪ .‬ﺳـﻬﻢ اﺳـﻠﺤﺔ آﻣﺮﻳﻜـﺎﺋﻲ ﻛـﻪ در‬
‫ﺑــﺎزار اوﻟــﻴﻦ ﻣﻘــﺎم را داﺷــﺖ‪ ،‬ﺑــﺎ اﻳﻨﻜــﺎر اﻓــﺰاﻳﺶ‬
‫ﭼـــﺸﻢﮔﻴـــﺮي ﭘﻴـــﺪا ﻛـــﺮده‪ :‬از ‪ 32‬درﺻـــﺪ ﻓـــﺮوش‬
‫ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎت ﺟﻬــﺎﻧﻲ در ﺳــﺎل ‪ 1987‬ﺑــﻪ ‪ 43‬درﺻــﺪ در‬
‫ﺳــﺎل ‪ 1997‬رﺳــﻴﺪ‪ .‬در ﺳــﺎل ‪ 1995‬از ‪ 140‬ﻛــﺸﻮري‬
‫ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ اﺳـﻠﺤﻪ ﻓﺮوﺧـﺖ و ﻳـﺎ ﺗﺤﻮﻳـﻞ داد‪،‬‬
‫‪ 90‬درﺻﺪ آﻧـﺎن »دﻣﻜﺮاﺳـﻲ« ﻧﺒﻮدﻧـﺪ و ﺣﻘـﻮق ﺑـﺸﺮ را‬
‫ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ ﺳــﺎزﻣﺎنﻳﺎﻓﺘــﻪ ﭘﺎﻳﻤــﺎل ﻣــﻲﻛﺮدﻧــﺪ‪ .‬در‬
‫آﻏﺎزﺳﺎل ‪ 2001‬ﺑـﺪون در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻫﺰﻳﻨـﺔ ﺳﻴـﺴﺘﻢ‬

‫اﻳﻦ اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﻳﻜﻲ از‬ ‫)‪.(National Rifle Association‬‬ ‫‪10‬‬

‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎرﺗﺮﻳﻦ ﻣﺤﺎﻓﻞ در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺑﻲ ﻗﻴﺪ و ﺷﺮط از‬

‫ﻣﻮاﺿﻊ ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاه ﺷﻬﺮت ﺑﺴﻴﺎر دارد‪ .‬وﻟﻲ در ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ‬
‫رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر دﻣﻜﺮات ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن رأي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺤﻔﻞ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ »ﻫﻤﺪاﺳﺘﺎن« ﺷﻮد‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣١١‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫دﻓــﺎع ﺿــﺪ ﻣﻮﺷــﻜﻲ‪ ،‬ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﻧــﻴﻢ ﺗﺮﻳﻠﻴــﻮن دﻻر در‬

‫ﻗــﺮاردادﻫــﺎي اﺻــﻠﻲ ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎﺗﻲ در ﺟﺮﻳــﺎن داﺷــﺖ ﻛــﻪ‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ آﻧﻬﺎ را دوﻟﺖ ﻛﻠﻴﻨـﺘﻦ ﺑـﻪ اﻣـﻀﺎء رﺳـﺎﻧﺪه ﺑـﻮد‪ .‬در‬
‫ﺳــﺎل ‪ 1995‬ﺗﻘﺮﻳﺒ ـﺎً دو ﺳــﻮم ﺗــﺄﻣﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨــﺔ ﺟﻬــﺎﻧﻲ در‬
‫ﺗﺤﻘﻴــﻖ و ﺗﻮﺳــﻌﺔ ﻧﻈــﺎﻣﻲ از ﺟﺎﻧــﺐ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺻــﻮرت‬
‫ﻣــﻲﮔﺮﻓــﺖ و ﺳــﻬﻢ او از ﻫﺰﻳﻨــﻪﻫــﺎي ﻓﺮاﮔﻴــﺮ ﻧﻈــﺎﻣﻲ از‬
‫‪ 31‬درﺻــﺪ در ﺳــﺎل ‪ 1985‬ﺑــﻪ ‪ 36‬درﺻــﺪ در ﭘﺎﻳــﺎن‬
‫ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ‪ 2000‬ﺑﺎﻟﻎ ﺷـﺪ ـ و اﻣـﺮوز ﺣﺘـﻲ از اﻳـﻦ ﻫـﻢ‬
‫ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﻲ رود‪ .‬آﻣﺮﻳﻜـﺎ دﺳـﺖ در دﺳـﺖ ﻣﺘﺤـﺪان ﺧـﻮد‪،‬‬
‫دو ﺳﻮم ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﺟﻬـﺎن را ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬در‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﻫـﻴﭻ ﻧـﻮع ﺗﻬﺪﻳـﺪي ﺧـﺎرﺟﻲ ﺣﺘـﻲ از راه دور‬
‫وﺟــﻮد ﻧــﺪارد‪ ،‬اﻳــﻦ ﻣﺨــﺎرج را ﻓﻘــﻂ ﻣﻘﺎﻃﻌــﻪﻛــﺎراﻧﻲ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ از ﻧﻈـﺮ ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪﻧـﺪ و اﮔـﺮ‬
‫ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن ﺳـﻼحﻫﺎﻳـﺸﺎن را اﺑﺘﻴـﺎع ﻧﻜﻨـﺪ‪ ،‬ﻧـﺎﺑﻮد ﺧﻮاﻫﻨـﺪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﮓ در ﻛﻮﺳـﻮو ﻛـﻪ در ‪ 24‬ﻣـﺎرس ‪ 1999‬آﻏـﺎز ﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻋﻤﻴﻖ ﻣـﺴﻴﺮ ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن را ﺗﻐﻴﻴـﺮ داد‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣١٢‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮد اﺗﺤﺎد ﺟﻨﮓآوراﻧـﺔ ﻧـﺎﺗﻮ دﺳـﺖوﭘـﺎﮔﻴﺮ اﺳـﺖ‪،‬‬

‫و دردﺳــﺮﻫﺎي زﻳــﺎدي اﻳﺠــﺎد ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‪ .‬ﻛــﺸﻮرﻫﺎي‬
‫اروﭘـــﺎﺋﻲ در ﭼﻨﺪدﺳـــﺘﮕﻲ ﺗﻤـــﺎم ﺑـــﺎ ﻳﻜـــﺪﻳﮕﺮ و ﺑـــﺎ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴﺎن ﺑـﻪ ﺑﺤـﺚ و ﺟـﺪل ﻣـﺸﻐﻮل ﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﻬﺎﻳﺘـﺎً‬
‫از ﭘﺮادﺧﺖ ﻫﺰﻳﻨﺔ ادﻋـﺎﺋﻲﺷـﺎن ﺳـﺮ ﺑـﺎز زدﻧـﺪ‪ .‬وﻟـﻲ از‬
‫ﻧﻈــﺮ ﻧﻈــﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺑــﺎ وﺟــﻮد آﻧﻜــﻪ ﺟﻨــﮓ از آﻧﭽــﻪ آﻣﺮﻳﻜــﺎ‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣـﻲﻛـﺮد ﺑﻴـﺸﺘﺮ ﻃـﻮل ﻛـﺸﻴﺪ و ﺻـﺮبﻫـﺎ ‪78‬‬
‫روز ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺳﻤﺎً ﺑﺎ ﭘﻴـﺮوزي ﺑـﻪ ﭘﺎﻳـﺎن رﺳـﻴﺪ‪ .‬وﻟـﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻨﻜـﻪ ﺑـﻴﺶ از ﻳـﻚ ﻫـﺰار ﻫﻮاﭘﻴﻤـﺎي ﺟﻨﮕﻨـﺪه‬
‫در اﻳــﻦ ﻋﻤﻠﻴــﺎت ﺷــﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻧــﺪ‪ ،‬ﻫــﺪف ﭘﻴــﺸﮕﻴﺮي از‬
‫اﻧﻔﺠﺎر ﻗـﻮم آﻟﺒﺎﻧﻴـﺎﺋﻲ در ﻛﻮﺳـﻮو ﺣﺎﺻـﻞ ﻧـﺸﺪ؛ اﻧﻔﺠـﺎر‬
‫در ﻋﻤــﻞ ﺻــﻮرت ﮔﺮﻓــﺖ‪ .‬از ﻧﻈــﺮ ﺳﻴﺎﺳــﻲ‪ ،‬ﺑــﺎ وﺟــﻮد‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﺮاﻫـﺎن ﺻـﺮب ﺗﺒـﺎرِ ﻣﻴﻠﻮﺳـﻮﻳﭻ او را از ﻗـﺪرت‬
‫ﺳﺎﻗﻂ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻛﺎر او ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﺟـﺎﻧﻲ ﺟﻨﮕـﻲ ﺑـﻪ ﻻﻫـﻪ‬
‫ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻴﺶ از ﭘـﻴﺶ ﺑـﻪ داﻣـﺎن ﺑﺤـﺮان ﻓـﺮو‬
‫اﻓﺘــﺎد‪ .‬ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ ﺑــﺴﻴﺎري ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ ﻣــﻲﻛﺮدﻧــﺪ‪،‬‬
‫وﺣﺪت ﻃﻠﺒﻲ آﻟﺒﺎﻧﻴـﺎﺋﻲ ﻫـﺎ‪ ،‬ﻛـﻪ اﻛﺜـﺮاً ﻣـﺴﻠﻤﺎن ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣١٣‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﻪ ﻣﻘﺪوﻧﻴﻪ ﻛﺸﻴﺪه ﺷـﺪ‪ ،‬و ﺟﻨـﮓ داﺧﻠـﻲ ﭘﺮاﻛﻨـﺪهاي ﻧﻴـﺰ‬

‫اﻳﺠـﺎد ﻛــﺮد‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺘـﺎً‪ ،‬ﮔــﺮوه ﺑﻴـﺸﻤﺎري از آﻧﻬــﺎﺋﻲﻛــﻪ ﺑــﻪ‬
‫ﻋﻨــﻮان"ﻣﺒــﺎرزان راه آزادي" ﻣــﻮرد ﺣﻤﺎﻳــﺖ اﻳــﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫـﺎي ﺟﻨﺎﻳﺘﻜﺎراﻧـﻪ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺻـﻮرت ﺷـﺮﻛﺖ داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳـﺎ ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻲ ﺑﻨﻴـﺎدﮔﺮا‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ اﻳﺮان و ﻳﺎ ﺑﺎ ﺑﻦﻻدن ارﺗﺒﺎط داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ دورة دوﻟــﺖ ﻛﻠﻴﻨــﺘﻦ ﺑــﻪ ﭘﺎﻳــﺎن رﺳــﻴﺪ ﺣﺘــﻲ‬
‫ﻣﻨﺘﻘــﺪان واﺑــﺴﺘﻪ ﺑــﻪ ﺣﺎﻛﻤﻴــﺖ ﻧﻴــﺰ ﻣﻌﺘﻘــﺪ ﺑﻮدﻧــﺪ ﻛــﻪ‬
‫اوﻟﻮﻳﺖ ﻫـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ و دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴـﻚ وي ﻋﻤﻴﻘـﺎً ﻧﺎﻫﻨﺠـﺎر‬
‫و ﺿـــﺪ و ﻧﻘـــﻴﺾ ﺑـ ـﻮده‪ .‬ﺗﻌـــﺪاد ﻗﻠﻴﻠـــﻲ از اﻓـــﺴﺮان‬
‫ﻋﺎﻟﻲرﺗﺒﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﻣﻄﺎﻟـﺐ را در ﺳـﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻧﻴـﺰ اﺑـﺮاز‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺻﺮﻓﺎً اﻳﻦ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﻫـﻴﭻ ﻧـﻮع ﻣﺤـﺪودﻳﺘﻲ‬
‫ﺑﺮ ﺑﻠﻨـﺪﭘﺮوازي ﻫـﺎي آﻣﺮﻳﻜـﺎ وﺟـﻮد ﻧﺪاﺷـﺖ‪ ،‬ﺣﺘـﻲ ﺑـﺎ‬
‫وﺟﻮد آﻧﻜـﻪ او ﺑـﻪ ﻛـﺮات در ﺻـﺤﻨﻪ ﺛﺎﺑـﺖ ﻛـﺮد ﻛـﻪ از‬
‫ﻧﻈﺮ ﻋﻤﻠﻲ ﻗﺎدر ﻧﻴـﺴﺖ ﺑـﻪ ﻫـﺮ آﻧﭽـﻪ ﻣﺘﻌﻬـﺪ ﻣـﻲ ﺷـﻮد‪،‬‬
‫دﺳــﺖ ﻳﺎﺑــﺪ‪ ،‬و ﺷﻜــﺴﺖﻫــﺎي ﭘــﻲدرﭘــﻲ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﻓﻘــﻂ‬
‫ﺗﺄﺋﻴــﺪي ﺑــﺮ آن ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﺟﻬــﺎن ﻣــﺸﻜﻼﺗﻲ دارد ﻛــﻪ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣١٤‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ در ﻣــﻮرد آﻧﻬــﺎ ﻛــﺎري از دﺳــﺘﺶ ﺑــﺮ‬

‫ﻧﻤﻲآﻳﺪ و ﺑﻪ ﻧﻔـﻊ ﻫﻤـﻪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ او از درﮔﻴـﺮي ﻓﺮاﮔﻴـﺮ‬
‫ﺑﺎ ﻫﻤـﺔ آﻧـﺎن اﺟﺘﻨـﺎب ﻛﻨـﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘـﺖ‪ ،‬اوﻟﻮﻳـﺖ ﻫـﺎي‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻛﺜﺮاً ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻـﻮرت ﻣـﺸﺨﺺ ﻣـﻲﺷـﺪﻧﺪ ﻛـﻪ در‬
‫ﭼﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ اي درﮔﻴـﺮي وﺟـﻮد دارد‪ ،‬ﻳـﺎ در ﻛـﺪام ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫دوﻟــﺖ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺗﻤﺎﻳــﻞ ﺑــﻪ دﺧﺎﻟــﺖ از ﺧــﻮد ﻧــﺸﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪» ،‬ﻃﻠـﺴﻤﻲ« ﻛـﻪ آﻣـﻮزه ﻫـﺎي ﺑـﻲﺣـﺪ و ﻣـﺮز و‬
‫اﻫــﺪاف ﺳﻴﺎﺳــﻲ و ﻧﻈــﺎﻣﻲ او آن را ﻏﻴــﺮ ﻗﺎﺑــﻞ اﺟﺘﻨــﺎب‬
‫ﻣــﻲ ﻛــﺮد‪ .‬ﺗــﺸﺪﻳﺪ ﮔــﺬاري ﻧــﻮﻳﻦ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﺑــﺮ آﻣــﻮزة‬
‫"ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ رﻳﺸﻪ دار" اﻳـﻦ اﻣـﺮ را ﻣـﻲ ﭘـﺬﻳﺮد ﻛـﻪ اوﻟﻮﻳـﺖ‬
‫ﻫــﺎي ﮔﺬﺷــﺘﻪ و ﺗﻬﺪﻳــﺪات ﺗﻌﻴــﻴﻦ ﺷــﺪه‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣ ـﺎً اﺷــﺘﺒﺎه‬
‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻨﻜـﻪ ﭘـﻴﺶﻓـﺮضﻫـﺎي ﭘﺎﻳـﻪاي ﻛـﻪ راﻫﺒـﺮد‬
‫اﻋﻈـــﻢ اﻳـــﺎﻻت ﻣﺘﺤـــﺪ را از ‪ 1946‬ﻫـــﺪاﻳﺖ ﻛـــﺮده‪،‬‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ ﻧﺎدرﺳﺖ ﺑﻮده‪ .‬ﻧﻪ ﻣﻨـﺎﻓﻊ و ﻧـﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ او‪ ،‬ﻧـﻪ ﺧِـﺮد‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﻲ او‪ ،‬ﻫﻴﭽﻜــﺪام در ﺑﺮاﺑــﺮ ادﻋﺎﻫــﺎي ﺑــﻲﭘﺎﻳــﺎﻧﺶ‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ ﺷﻜـﺴﺖ ﺧﻮاﻫـﺪ اﻧﺠﺎﻣﻴـﺪ‪ ،‬اﺧﻄـﺎري ﺑـﻪ او‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣١٥‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧﺪادهاﻧﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﺷﻜـﺴﺘﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻣـﺮوز در ﻣﻘﺎﺑـﻞ آن‬

‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪.‬‬
‫ﺻــﺮفﻧﻈــﺮ از اﻳﻨﻜــﻪ ﻧﻔــﺮت و ﻧﺎﺧﺮﺳــﻨﺪي از اﻳــﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤــﺪ در ﺑــﺴﻴﺎري از ﻧﻘــﺎط ﺟﻬــﺎن در ﺣــﺎل رﺷــﺪ و‬
‫ﺗﻮﺳــﻌﻪ اﺳــﺖ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮرﻳﺘﻬــﺎي »ﺧــﻮد ـ ﺳــﺎﺧﺘﺔ« ﺟﻬــﺎﻧﻲ‬
‫او زﻣﻴﻨـــﺔ رﺷـــﺪي ﻣـــﺴﺎﻋﺪ ﺑـــﺮاي آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴـــﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻲ ﻣـﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻓﺰاﻳﻨـﺪه ﺧﻄﺮﻧـﺎك در رأس‬
‫ﻗــﺪرت ﻓــﺮاﻫﻢ آورده‪ .‬اﻳــﻦ ﻣﻄﻠــﺐ‪ ،‬در ﻃــﻮل ﺑــﻴﺶ از‬
‫ﻧﻴﻢﻗﺮن‪ ،‬از زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ در ﺳـﺎل ‪ 1950‬دوﻟـﺖ اﻧﮕﻠـﺴﺘﺎن‬
‫از ﻳــﻚ ﺟﻨــﮓ ﻫــﺴﺘﻪاي ﺑﺎزدارﻧــﺪة آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﻪ‬
‫ﺷــﻮروي ﺑــﻪ وﺣــﺸﺖ اﻓﺘــﺎد‪ ،‬ﺻــﺎدق ﺑــﻮده‪ .11‬در اواﺧــﺮ‬
‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1961‬دوﻟـﺖ ﻛﻨـﺪي ﻓﻬﺮﺳـﺘﻲ از اوﻟـﻴﻦ اﻫـﺪاف‬

‫‪ 11‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﺬﻛﺮ ﺷﺪ ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻴﺮويﻫﺴﺘﻪاي را ﺑﺎرﻫﺎ در ﻣﻮارد ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮده‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺧﺎرج از ﻣﻮارد ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ ﻛﻮﻟﻜﻮ‪ ،‬در روزﻫﺎﺋﻲ‬
‫ﻛﻪ وﻳﺘﻜﻨﮓﻫﺎ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻓﺮاﻧﺴﻮي را در » دﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﻓﻮ« )‪ (Dien Bien Phü‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮه در آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آﻳﺰوﻧﻬﺎور رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر وﻗﺖ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻧﻔﻮذ‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ وﻳﺘﻨﺎم‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ »ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد« ﻛﺮد ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ وﻳﺘﻨﺎم‬
‫را ﺑﻤﺒﺎران ﻫﺴﺘﻪاي ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﻛﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺣﻀﻮر ﺻﺪﻫﺎ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻴﺎنﺷﺎن در ﺻﺤﻨﺔ ﺟﻨﮓ ﺳﺮﻳﻌﺎً رد ﻛﺮدﻧﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣١٦‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺣﻤﻠﺔ ﻫﺴﺘﻪ اي ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﻪ ﺷـﻮروي ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﻛـﺮد‪ ،‬و ﺣﺘـﻲ‬

‫ﻃــﺮحﻫــﺎي ﻣــﻮرد ﻧﻴــﺎز را ﻧﻴــﺰ ﺗﻬﻴــﻪ ﻧﻤــﻮد‪ .‬زﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ‬
‫راﻣﺴﻔﻠﺪ ﺑـﻪ ﭘ‪‬ـﺴﺖ وزارت دﻓـﺎع ﻣﻨـﺼﻮب ﺷـﺪ‪ ،‬رﺋـﻴﺲ‬
‫ﺟﻤﻬﻮر ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ او ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ رﺳـﻴﺪ ﻛـﻪ اﮔـﺮ آﻧﺠـﺎﺋﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺧﻄﺮي ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻨـﺎﻓﻊ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻣـﻲ ﺷـﻮد ﻗـﺪرت ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻧﮕﻴـﺮد‪ ،‬اﻋﺘﺒـﺎر ﻣﻠـﻲ ﺗـﻀﻌﻴﻒ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺷــﺪ‪ .‬و اﻳــﻦ ﻛــﺎر ﻧــﺸﺎن داد ﻛــﻪ ﻣﺨــﺎﻟﻔﺘﻲ ﺑــﺎ ﻗﺒــﻮل‬
‫ﺧﻄــﺮات اﺣﺘﻤــﺎﻟﻲ آن ﻧﻴــﺰ وﺟــﻮد ﻧــﺪارد‪ .‬ﺣﺘــﻲ ﻳــﻚ‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﺖ ﺧــﺎرﺟﻲ ﭘﺮﺧﺎﺷــﮕﺮاﻧﻪﺗــﺮ ﻧﻴــﺰ از ﻗﺒــﻞ ﻣﻘــﺮر‬
‫ﺷﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﭘـﺲ از ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،2001‬ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎﻳﮕﺎه ﮔﺮوﻫـﻲاز ﺗﻨـﺪروﻫﺎي‪ ١٢‬ﻏﻴﺮﻧﻈـﺎﻣﻲ ﺷـﺪ‪ ،‬زﻳـﺮ‬
‫ﻧﻈﺮ ﭘـﻞ وﻟﻔـﻮوﻳﺘﺲ‪ ،‬ﻣﻌـﺎون وزﻳـﺮ دﻓـﺎع‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻮﺑـﺔ‬
‫ﺧﻮد راﻫﺒﺮد روﺷـﻨﻔﻜﺮان ﻣﺤﺎﻓﻈـﻪ ﻛـﺎر را رﻫﺒـﺮي ﻛـﺮده‬
‫اﺳـﺖ‪ ،‬ﻛــﺴﺎﻧﻲ ﻛــﻪ ﻃﺮﻓــﺪار ﮔــﺴﺘﺮش ﺟﻨــﮓ ﺑــﻪ ﻋــﺮاق‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺘﻲ ﺑـﻪ ﻛـﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ ﭼـﻮن ﺳـﻮﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺳـﻮرﻳﻪ‪،‬‬
‫اﻳﺮان و دﻳﮕﺮ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻫـﻢ ﭼـﺸﻢ دوﺧﺘـﻪاﻧـﺪ‪ .‬ﻃﺮﻓـﺪاران‬

‫‪(Hawks) 12‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣١٧‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫‪١٣‬‬
‫آﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻨـﺎوب راﻣـﺴﻔﻠﺪ وزﻳـﺮ دﻓـﺎع و دﻳـﻚ ﭼِﻨـﻲ‬
‫ﻣﻌــﺎون رﺋــﻴﺲﺟﻤﻬــﻮر ﻫــﺴﺘﻨﺪ؛ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻧــﺸﺎن ﻛــﺎﻟﻴﻦ‬
‫ﭘــﺎول‪١٤‬وزﻳــﺮ اﻣﻮرﺧﺎرﺟــﻪ‪ ،‬اﻛﺜــﺮ ژﻧــﺮالﻫــﺎ و ﺳــﺎزﻣﺎن‬
‫ﺳﻴﺎ‪ .‬وﻟﻲ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺗـﺼﻤﻴﻢ ﺑـﺎ رﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮر اﺳـﺖ‪ .‬وﻟـﻲ‬
‫ﭼﻨــﻴﻦ ﺗﻨــﺪرويﻫــﺎﺋﻲ در ﻣﻴــﺎن ﺳﻴﺎﺳــﺘﮕﺬاران‪ ،‬ﭘــﺲ از‬
‫ﭘﺎﻳــﺎن ﺟﻨــﮓ ﺳــﺮد ﻧﻴــﺰ وﺟــﻮد دارد‪ .‬اﻳﻨﻜــﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﻢ‬
‫ﺑــﺪون اﻧﻘــﻼب ﻳــﺎ ﺟﻨــﮓ ﻧــﺎﺑﻮد ﺷــﺪه ﺗﻔــﺎوﺗﻲ در‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫـﺎي ﭘﺎراﻧﻮﻳـﺎﺋﻲ آﻧـﺎن از ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﺟﻬـﺎﻧﻲ اﻳﺠـﺎد‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺟﺴﺘﺠﻮي دﺷﻤﻨﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮ‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﻜﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧـﺎﺗﻮ از ﺟﻨـﮓ ﻛﻮﺳـﻮو ﺑـﻪ ﺟـﺎي‬
‫آﻧﻜــﻪ دﭼــﺎر ﭼﻨﺪدﺳــﺘﮕﻲ ﺷــﻮد‪ ،‬ﻳﻜﭙﺎرﭼــﻪ ﺳــﺮﺑﻴﺮون‬
‫آورد‪ ،‬ﺑــﻪ دﻟﻴــﻞ ﺣﻤﺎﻳــﺖ واﺷــﻨﮕﺘﻦ از ﺳــﭙﺮ دﻓــﺎﻋﻲ‬
‫ﺿﺪﻣﻮﺷــﻜﻲ ﺑــﺮاي ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﻗــﺎرةآﻣﺮﻳﻜــﺎ از ﻫﺮﮔﻮﻧــﻪ‬
‫ﺣﻤﻠــﻪ از ﻃــﺮف دﺷــﻤﻨﺎﻧﻲ ﺑــﺎ ﻓﻨــﺎوري ﺑــﺎﻻ‪ ،‬ﻫــﺮ ﮔﻮﻧــﻪ‬

‫‪(Dick Cheney) 13‬‬

‫‪(Collin Powell) 14‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣١٨‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺣــﺴﻦﻧﻴــﺖ ﻣﻤﻜــﻦ ﻣﻴــﺎن اﻋــﻀﺎء آن از ﻣﻴــﺎن رﻓــﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻨــﻴﻦ ﺳــﭙﺮي دﻫــﻪﻫﺎﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺑــﺮ روي ﻣﻴــﺰ ﻃﺮاﺣــﺎن‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻗـﺮار دارد‪ .‬وﻟـﻲ ﻫـﻴﭻ ﻛـﺸﻮري ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ ﻓﻨـﺎوري‬
‫ﻻزم را ﺑــﺮاي وارد آوردن ﺿــﺮﺑﻪاي اﺳﺎﺳــﻲ ﻗﺒــﻞ از‬
‫آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻣﺨـﺮب و وﻳﺮاﻧﮕـﺮ ﺑـﺎ ﭘﺎﺳـﺦ آﻣﺮﻳﻜـﺎ‬
‫روﺑــﺮو ﺷــﻮد‪ ،‬ﻧــﺪارد‪ .‬دوﻟــﺖﻫــﺎﺋﻲ ﭘــﻲدرﭘــﻲ‪ ،‬ﻛــﺮة‬
‫ﺷــﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬اﻳــﺮان‪ ،‬وﻋــﺮاق را ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻣﺠﺮﻣــﺎﻧﻲ ﺑــﺎﻟﻘﻮه‬
‫ﻣﻌﺮﻓــﻲ ﻛــﺮدهاﻧــﺪ ـ رﺋــﻴﺲﺟﻤﻬــﻮر در آﻏــﺎز ‪ 2002‬ﺑــﻪ‬
‫آﻧــﺎن ﻟﻘــﺐ »ﻣﺤــﻮري ﺷــﻴﻄﺎﻧﻲ« داد‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺘــﺎً‪ ،‬ﻋــﺮاق‬
‫ﺷــﺎﻳﺪ اﺻــﻼً ﻫــﻴﭻ ﻧــﻮع ﻣﻮﺷــﻜﻲ در اﺧﺘﻴــﺎر ﻧﺪاﺷــﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷـــﺪ‪ .‬رﻗـــﺎﺑﺘﻲ ﺗـــﺴﻠﻴﺤﺎﺗﻲ در آﺳـــﻴﺎي ﺟﻨـــﻮﺑﻲ و‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ وﺟـﻮد دارد‪ ،‬وﻟـﻲ ﻓﻘـﻂ ﻣﺤـﺪود ﺑـﻪ دﺷـﻤﻨﺎن‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ اي اﺳـﺖ و ﺑـﻪ ﺳـﺨﺘﻲ ﻣـﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺗﻬﺪﻳـﺪي ﺑـﺮاي‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺑﺮﺗـﺮي ﻫـﺴﺘﻪاي ﻋﻈـﻴﻢ آن‪ ،‬ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر‬
‫آﻳﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن ﻗـﺼﺪ داﺷـﺖ ﺑـﺎ ﺑـﺰرگ ﻧﻤـﺎﺋﻲ‬
‫ﺗﻔﻬــﻴﻢ ﻛﻨــﺪ ﻛــﻪ دﺷــﻤﻦ اﺻــﻠﻲ ﭼــﻴﻦ و ﺷــﺎﻳﺪ دﻳﮕــﺮان‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣١٩‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،١٥‬وﻟـﻲ اﺑـﺮاز اﻳـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺑـﻲﭘـﺮده‬

‫ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺴﺖ از ﻧﻈــﺮ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﻋﻤﻠــﻲ ﻧﺎدرﺳــﺖ ﺗﻠﻘــﻲ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ ﺳـﭙﺮ دﻓـﺎﻋﻲ ﻛـﺎرﺑﺮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫ﭘﺎﻳــﺔ ﭘــﻴﺶﻓــﺮضراﻫﺒــﺮدي ﻫــﺴﺘﻪاي اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ در‬
‫ﻃﻮل دﻫـﻪﻫـﺎ‪ :‬ﺗﻬﺪﻳـﺪ ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ‪ ،‬از ﺑـﻴﻦ ﺧﻮاﻫـﺪ رﻓـﺖ؛ و‬
‫در اﻳــﻦ ﺻــﻮرت ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﺑــﺪون ﻫــﻴﭻ ﻛﻴﻔــﺮ ﻧﻈــﺎﻣﻲ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛـﺸﻮري را آﻏـﺎز ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﭼـﻪ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎت ﻫــﺴﺘﻪاي و ﭼــﻪ ﻗــﺮاردادي‪ ،‬و ﻫــﺮ ﮔﻮﻧــﻪ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻧﻈﺎﻣﻲ را ﻧﻴـﺰ ﻧـﺎﺑﻮد ﺧﻮاﻫـﺪ ﻛـﺮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﻗﺪرت ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻫـﺴﺘﻪاي ﺟﻬـﺎن ﻛـﺸﻮري ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫داراي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳـﭙﺮدﻓﺎﻋﻲ اﺳـﺖ ـ ﻳﻌﻨـﻲ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ‪.‬‬
‫و ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﺑــﻪ اﻳــﻦ وﺳــﻴﻠﻪ ﻣــﺎﺟﺮاﺟﻮﺋﻲﻫــﺎي ﻧﻈــﺎﻣﻲ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﻴﺴﺮﺗﺮ و ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن ﻧـﺴﺒﺖ ﻋﻤﻠـﻲﺗـﺮ‬
‫ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪15‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ »دﻳﮕﺮان« ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ روﺳﻴﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎي دوﺳﺘﺎﻧﻪﺗﺮ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺠﺎري و اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮان اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮد‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٢٠‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫در اواﺋــﻞ ﺳــﺎل ‪ ،2000‬دورﻧﻤــﺎي آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻛــﻪ ﺑــﻪ‬

‫ﭘﺎﻳﻪرﻳـﺰي ﺳـﭙﺮ دﻓـﺎﻋﻲ ﻣـﺸﻐﻮل ﺷـﺪه ﺑـﻮد در اﺗﺤﺎدﻳـﺔ‬
‫ﻧــﺎﺗﻮ اﻳﺠــﺎد ﺗﻔﺮﻗــﻪ ﻋﻤﻴــﻖ ﻛــﺮد‪ ،‬روﺳــﻴﻪ را ﺑــﺮآﺷــﻔﺖ‬
‫)ﭘﻴﻤﺎن ‪ 1972‬او در ﻣﻮرد ﻣﻮﺷـﻚﻫـﺎ ﺑـﺎ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ‬
‫ﻣــﻲﺑﺎﻳــﺴﺖ ﻣﻠﻐــﻲ ﺷــﻮد(‪ ،‬و ﺳــﺆﻇﻦ را در ﻫــﺮ زﻣﻴﻨــﻪ‬
‫ﮔﺴﺘﺮش داد‪ .‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﭼﻨـﻴﻦ ﺳﻴـﺴﺘﻢ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﺗــﻮﭘﻲ در ﻣﻴــﺪان ﺑــﺎزي ﺳﻴﺎﺳــﺘﻤﺪاران آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ و‬
‫ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ در دﻫﺎن ﮔـﺮوه ﺑـﺴﻴﺎر ﻛﺜﻴـﺮي از ﻣﻘﺎﻃﻌـﻪﻛـﺎران‬
‫وزارت دﻓــﺎع ﺷــﺪ‪ .‬در ﺷــﺮاﻳﻄﻲ ﻛــﻪ ﺗﺤﻘﻴــﻖ در اﻳــﻦ‬
‫زﻣﻴﻨــﻪ ﻓﻘــﻂ ﺗــﺎ ﺳــﺎل ‪ 1999‬ﺣــﺪاﻗﻞ ‪ 71‬ﻣﻴﻠﻴــﺎرد دﻻر‬
‫ﺧــﺮج ﺑﺮداﺷــﺘﻪ ﺑــﻮد‪ ،‬ﻛــﺎرآﺋﻲ آن ﺗﻤﺎﻣــﺎً ﺑــﺮ اﺳــﺎس‬
‫اﺣﺘﻤــﺎﻻت ﺑــﻮد‪ ،‬از ﻧﻈــﺮ ﺳﻴﺎﺳــﻲ و ﻓﻨــﺎوري ﻧﻴــﺰ اﻳــﺪة‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﻮد ـ ﺑﺠﺰ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻃﻌﻪﻛﺎران‪.‬‬
‫در ﻣﺮﺣﻠــﺔ ﻧﺨــﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺘﺤــﺪﻳﻦ آﻣﺮﻳﻜــﺎ‪ ،‬و ﺑــﻪ ﻫﻤﭽﻨــﻴﻦ‬
‫روسﻫــﺎ‪ ،‬اﻳــﻦ اﻳــﺪه را ﺧﻄﺮﻧــﺎك ﺗﻮﺻــﻴﻒ ﻛﺮدﻧــﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ »راﻧﺪ‪ «١٦‬ﭼﻨـﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﮔﻴـﺮي ﻛﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ از‬

‫‪ .(Rand) 16‬ﺳﺎزﻣﺎن »راﻧﺪ« ﻳﻜﻲ از ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﭘﻨﻬﺎن ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ آﻣﺮﻳﻜﺎ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺶ از ‪ 50‬ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺗﺸﻜﻴﻼت‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٢١‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧﻈــﺮ ﺳﻴﺎﺳــﻲ و اﻗﺘــﺼﺎدي ﺑــﺮاي روﺳــﻴﻪ اﻣﻜــﺎن ﭘــﺬﻳﺮ‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲﻫـﺎ ﺗﻔـﻮق ﻳﺎﺑـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ اﺳـﻤﺎً‬
‫دﻳﮕــﺮ روﺳــﻴﻪ دﺷــﻤﻦ ﺑــﻪ ﺣــﺴﺎب ﻧﻤــﻲآﻣــﺪ‪» .١٧‬دﻓﺘــﺮ‬
‫ﺑﻮدﺟــﺔ ﻛﻨﮕــﺮه« در آورﻳــﻞ ‪ 2000‬ﭼﻨــﻴﻦ اﺑــﺮاز ﻋﻘﻴــﺪه‬
‫ﻛﺮد ﻛـﻪ ﺣﺘـﻲ ﻳـﻚ ﺳﻴـﺴﺘﻢ ﻣﺤـﺪود‪ 60 ،‬ﻣﻴﻠﻴـﺎرد دﻻر‬
‫ﺧـﺮج ﺑﺮﺧﻮاﻫـﺪ داﺷـﺖ ـ و ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻛــﺎرآﺋﻲ‬

‫»ﻏﻴﺮاﻧﺘﻔﺎﻋﻲ!« ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺘﻲ‪،‬‬

‫ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺣﺘﻲ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺸﺎورت ﻋﺎﻟﻲ و ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﻓﻌﺎل‬
‫دارد‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺷﺮﻛﺖ اﺳﻤﺎً ‪ 1600‬ﻣﺤﻘﻖ در ﻫﻤﺔ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ )ﺷﻤﺎر واﻗﻌﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ(‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ در‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺷﻬﺮﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﺮاﻛﺰ »ﺗﺤﻘﻴﻖ« داﻳﺮ ﻛﺮده و ﺣﺘﻲ ﺧﺎرج از اﻳﻦ‬
‫ﻛﺸﻮر در ﺑﺮﻟﻦ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﻛﻤﺒﺮﻳﺞِ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﺷﻬﺮ دوﺣﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺮاﻛﺰي دارد‪ .‬ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن‬
‫اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ را ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ‪ ،‬وزارت دﻓﺎع آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ و‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻃﻌﻪﻛﺎران ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮي اﻧﺠﺎم ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻃﺮحﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬اﻣﻨﻴﺘﻲ و‬
‫ﻋﻠﻤﻲ در ﺟﻬﺎن ﻏﺮب ﺗﺎ ﺣﺪودي از ﺟﺎﻧﺐ »راﻧﺪ« ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد! ﺑﺎﻳﮕﺎﻧﻲ اﻳﻦ‬
‫ﺷﺮﻛﺖ در واﻗﻊ ﺗﺎرﻳﺨﭽﺔ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي آﺷﻜﺎر و ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﻏﺮب‬
‫در ‪ 50‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪ 17‬دﻳﻮﻳﺪ ﺳﻲ‪ .‬ﮔﺎﻣﭙﺮت و ﺟﻔﺮي اﻟﻒ‪ .‬اﻳﺴﺎﻛﺴﻮن )‪ (David C. Gompert‬و‬
‫)‪» ،(Jeffrey A. Issacson‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻓﺎع ﺿﺪ ﻣﻮﺷﻜﻲ از‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ«‪ ،1999 ،(Rand Issue Paper) ،‬ﺻﻔﺤﺔ ‪.XX‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٢٢‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧﺪاﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬در آﻏــﺎز ‪ 2002‬ﻫﻤــﻴﻦ دﻓﺘــﺮ ﺗﺨﻤــﻴﻦ زد‬

‫ﻛــﻪ ﺗــﺎ ﺳــﺎل ‪ 2025‬ﻳــﻚ ﺳﻴــﺴﺘﻢ ﻣــﺆﺛﺮ‪ 250 ،‬ﻣﻴﻠﻴــﺎرد‬
‫دﻻر ﺧــﺮج ﺧﻮاﻫــﺪ داﺷــﺖ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺘــﺎً‪ ،‬ﺳﻴــﺴﺘﻢ از ﻧﻈــﺮ‬
‫ﻫﺰﻳﻨـــﻪ ﻛـــﺎﻣﻼً ﻧﺎﻣﺤـــﺪود ﺑـــﻮد‪ ،‬و ﻫـــﺮ ﻣﺮﺣﻠـــﺔ آن‬
‫ﻣــﻲﺑﺎﻳــﺴﺖ از ﻧﻈــﺮ ﻓﻨــﺎوري ﻛــﺎﻣﻼً ﺑــﻲﻧﻘــﺺ ﺑﺎﺷــﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺘﺨﺼـﺼﺎن »راﻧـﺪ« اﺧﻄـﺎر ﻛـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺎﻗﺺ ﻫـﻴﭻ ﻧـﻮع اﻣﻨﻴﺘـﻲ اراﻳـﻪ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ‬
‫داد‪ ،‬و ﻳــﻚ اﺳــﺮاف وﺳــﻴﻊ ﻣــﺎﻟﻲ ﺑــﻪ ﺣــﺴﺎب ﻣــﻲآﻳــﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﻛﻪ دﻗﻴﻘﺄ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺳﭙﺮ دﻓﺎﻋﻲ ﺑﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﺟـﺪي ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ ﻗـﺮار‬
‫ﮔﻴﺮد ﺗﻌﺠﺐآور اﺳﺖ‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ از اوﻟـﻴﻦ دﻗـﺎﻳﻘﻲ ﻛـﻪ در‬
‫ﺳــﺎل ‪ 1983‬از ﻃــﺮف رﻳﮕــﺎن ﭘﻴــﺸﻨﻬﺎد ﺷــﺪ‪ ،‬ﻫﻨــﻮز‬
‫ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻮدن آن ﺑـﻪ اﺛﺒـﺎت ﻧﺮﺳـﻴﺪه‪ .‬وﻟـﻲ ﭘﺎﻳـﺪاري اﻳـﻦ‬
‫ﻃــﺮح ﺗــﺎ ﺑــﻪ اﻣــﺮوز ﻧﻤﺎﻳــﺎﻧﮕﺮ ﺗﺤــﺴﻴﻦ ذاﺗــﻲ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن‬
‫ﺑــﺮاي ﻓﻨــﺎوري ﻓــﻮق ﻣــﺪرن اﺳــﺖ و ﻧــﺸﺎﻧﺪﻫﻨﺪة درﺟــﺔ‬
‫ﻗـــﺪرت ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘـــﺬﻳﺮي او در ﺑﺮاﺑـــﺮ ﺑﺎزﺗـــﺎب ﻣـــﺴﻠﻢ‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﻣﻨــﺎﻓﻌﺶ‪ .‬و‪ ،‬ﻣــﺴﻠﻤﺎً‪ ،‬ﻣﺒــﺎﻟﻎ ﻫﻨﮕﻔﺘــﻲ ﻧﻴــﺰ در‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٢٣‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻘﺎﻃﻌـﻪ ﻛـﺎران وزارت دﻓـﺎع اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ‬

‫ﺑﻬــﺮهوري از اﻳــﻦ ﻋﻤــﻞ ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ .‬اﻳــﻦ ﻣﻘﺎﻃﻌــﻪﻛــﺎران‪،‬‬
‫ﺧــﺼﻮﺻﺎً ﻻكﻫﻴــﺪﻣﺎرﺗﻴﻦ‪ ١٨‬و ﺑﻮﺋﻴﻨــﮓ‪ ١٩‬در واروﻧــﻪ‬
‫ﻛﺮدن ﻧﻬـﺎﺋﻲ ﺗﺨﻤـﻴﻦ ﻓﻨﺎوراﻧـﺔ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺳـﻴﺎ در اواﺳـﻂ‬
‫‪ 1999‬ﻛــﻪ ﺑــﺮ اﺳــﺎس آن اﻳــﺮان‪ ،‬ﻛــﺮة ﺷــﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬و دﻳﮕــﺮ‬
‫"دول ﻳﺎﻏﻲ" ﻗﺎدر ﺑـﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﻣﻮﺷـﻜﻬﺎي ﻗﺎﺑـﻞ اﻋﺘﻤـﺎد‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ ﻛﻼﻫـﻚ در آﻳﻨـﺪة ﻗﺎﺑـﻞ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﻧﻴـﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻘﺸﻲ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳـﺎز اﻳﻔـﺎ ﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬از ﻧﻈـﺮ ﻓﻨـﻲ‪ ،‬ﺳﻴـﺴﺘﻢ‬
‫ﺳﭙﺮدﻓﺎﻋﻲ ﻛـﻪ دوﻟـﺖ ﻛﻠﻴﻨـﺘﻦ ﭘﻴـﺸﻨﻬﺎد ﻛـﺮد ﻗـﺎدر ﻧﺒـﻮد‬

‫)‪ (Lockheed Martin‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻘﺎﻃﻌﻪﻛﺎران ﻣﻬﻢ ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن در ﺻﻨﺎﻳﻊ‬ ‫‪18‬‬

‫ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﺳﺎزي اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ در ﺳﺎل ‪ 1938‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺷﺮﻛﺖ ﺧﺪﻣﺎت‬

‫ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﺋﻲ ﻻﻛﻬﻴﺪ« ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎي ﻣﻌﺮوف ﻫﺮﻛﻮﻟﺲ و افـ‪16‬‬
‫از ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻣﻬﻢ ﻻﻛﻬﻴﺪ ﻣﺎرﺗﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫)‪ (Boenig‬ﺑﻮﺋﻴﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﻳﻜﻲ از ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﺋﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ‬ ‫‪19‬‬

‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻪ در ﻇﺎﻫﺮ ﻳﻴﺸﺘﺮدر زﻣﻴﻨﺔ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﺋﻲ ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻲ ﻓﻌﺎل اﺳﺖ در‬
‫ﺳﺎﺧﺖ ﻗﻄﻌﺎت ﺟﻨﮓاﻓﺰار ﻧﻴﺰ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺆﺛﺮ دارد‪ .‬دوﻟﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﻮد را‬
‫ﻫﻮادار »ﺑﺎزار آزاد« ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮده و از اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺎن از‬
‫»اﻳﺮﺑﻮس« ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺘﻘﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬در ﻃﻲ ‪ 70‬ﺳﺎل از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﺎراﻧﻪﻫﺎي دﺳﺖ و‬
‫دلﺑﺎزاﻧﺔ دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻮﺋﻴﻨﮓ ـ اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح »ﺧﺼﻮﺻﻲ!« ـ را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺘﻮﻧﻲ اﺻﻠﻲ و ﭘﺎﻳﻪاي در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﺳﺎزي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻧﻤﻮده‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٢٤‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻴــﺎن ﻛﻼﻫــﻚﻫــﺎي واﻗﻌــﻲ و ﻣﺎﻛــﺖﻫــﺎ ﺗﻔــﺎوت ﻗﺎﺋــﻞ‬

‫ﺷــﻮد‪ ،‬و ﺣﺎﻣﻴــﺎن آن ﺑــﻪ دﺳــﺘﻜﺎري ﻧﺘــﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳــﺸﺎت‬
‫ﻣــﺘﻬﻢ ﺷــﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺳــﺎل ‪ 2000‬در درون ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﻫــﻢ‬
‫ﻣــﻮج ﻣﺨﺎﻟﻔــﺖ ﺷــﺪﻳﺪ و ﻓﺰاﻳﻨــﺪهاي ﺑــﺎ ﺳــﭙﺮ دﻓــﺎع‬
‫ﺿﺪﻣﻮﺷﻜﻲ وﺟﻮد داﺷـﺖ‪ ،‬ﭼﻨـﻴﻦ ﺑﺮداﺷـﺖ ﻣـﻲﺷـﺪ ﻛـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺻﺮﻓﺎً اﺗـﻼف ﭘـﻮل اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﻮدﺟـﻪ اي ﻛـﻪ ﺑﻬﺘـﺮ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺟـﺎﺋﻲ دﻳﮕـﺮ ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﺷـﻮد‪ .‬در اواﺧـﺮ ﺳـﺎل‬
‫‪ 2000‬اﻛﺜﺮ ﻣﺪﻳﺮان ﻛﻞ‪ ،‬ﺟﺰو اﻳﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫رواﺑــﻂ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ـ روﺳــﻴﻪ ﻧﻴــﺰ در اﻳــﻦ ﺷــﺮاﻳﻂ ﺑــﻪ‬

‫ﺻﻮرﺗﻲ روزاﻓﺰون ﺗﻴـﺮه ﺷـﺪ‪ .‬ﭘﺮزﻳـﺪﻧﺖ ﭘـﻮﺗﻴﻦ ﭘﻴـﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﻛﺮد ﻛﻪ ﺗﺮﺗﻴﺒﺎت ﺟﺪﻳﺪي ﺑـﺮاي دﻓـﺎع اروﭘـﺎ اراﺋـﻪ ﺷـﻮد‪.‬‬
‫وي ﻫﻤﭽﻨــﻴﻦ در ژوﺋﻴــﺔ ‪ 2000‬ﺑــﻪ ﻛــﺮة ﺷــﻤﺎﻟﻲ ﺳــﻔﺮ‬
‫ﻛﺮد ﺑﻪ اﻣﻴﺪ اﻳﻨﻜـﻪ از ﻛـﻴﻢ ﻳﻮﻧـﮓ دو‪‬م‪ ٢٠‬اﻃﻤﻴﻨـﺎن ﻛﻼﻣـﻲ‬
‫ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻛـﺮدن واﺷـﻨﮕﺘﻦ از ﺗﻌﻘﻴـﺐ آﻧﭽـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻓـﺎع ﻣﻮﺷـﻜﻲ ﻣـﻲرﺳـﻴﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑﻴـﺸﺘﺮ‬

‫‪(Kim Jong II) 20‬‬

‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٢٥‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫در ﻋﻤﻞ و ﻧـﻪ از روي ﻋﻤـﺪ‪ ،‬ﺧﻄـﺮي ﺑـﺮاي روﺳـﻴﻪ ﺑـﻪ‬

‫ﺷــﻤﺎر ﻣــﻲرﻓــﺖ‪ ،‬ﺑــﻪ دﺳــﺖ آورد‪ .‬دوﺳــﺘﺎن اروﭘــﺎﺋﻲ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻳﻦ ﺳﻴـﺴﺘﻢ را ﻧـﺸﺎﻧﻪاي از "ﻳـﻚﺟﺎﻧﺒـﻪﮔﺮاﺋـﻲ"‬
‫روز اﻓــﺰون ﻣــﻲدﻳﺪﻧــﺪ‪ .‬ﺣﺘــﻲ وزﻳــﺮ دﻓــﺎع وﻳﻠﻴــﺎم اس‪.‬‬
‫ﻛﻮﻫﻦ‪ ،‬ﻗـﻮيﺗـﺮﻳﻦ ﺣـﺎﻣﻲ ﺳﻴـﺴﺘﻢ دﻓـﺎع ﺿـﺪ ﻣﻮﺷـﻜﻲ‬
‫در ﻫﻴﺌــﺖ دوﻟــﺖ‪ ،‬اﻋﺘــﺮاف ﻛــﺮد ﻛــﻪ از ﻓﺮﺿــﻴﻪﻫــﺎي‬
‫ﻓﻨﺎوراﻧــﺔ ﮔﺮاﻧﻘﻴﻤﺘــﻲ ﻛــﻪ ﺑ ـﻪ ﻛــﺎر ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺷــﺪه‪ ،‬ﻣﻄﻤــﺌﻦ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪" :‬اﻳﻦ اﻣـﺮ ﺑﺎﻳـﺪ ﺛﺎﺑـﺖ ﺷـﻮد‪ ".‬وي ﺗـﺼﺪﻳﻖ ﻛـﺮد‬
‫ﻳﻚ "ﻋﻤﻞ ﺗﺮورﻳـﺴﺘﻲ در اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﻴﺶ از ﻳـﻚ‬
‫ﻣﻮﺷﻚ ﺑﺎﻟﺴﺘﻴﻚ ﻗـﺎرهﭘﻴﻤـﺎ ﻗﺎﺑـﻞ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ اﺳـﺖ"‪ ،‬و‬
‫ﺗﻤــﺎم دﻓــﺎﺗﺮ اﻃﻼﻋــﺎﺗﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ در آﻏــﺎز ‪ 2002‬ﻫــﻢ‬
‫ﻋﻘﻴﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻲ رﺳـﺪ ﺗـﺴﻠﻴﺤﺎت ﻛـﺸﺘﺎر‬
‫ﺟﻤﻌــﻲ از ﻃﺮﻳــﻖ وﺳــﺎﺋﻞ دﻳﮕــﺮي ـ ﻗــﺎﻳﻖ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﻴﻤــﺎ‪ ،‬و‬
‫از اﻳـﻦ ﻗﺒﻴـﻞ ـ ﺣﻤـﻞ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ در ﺑﺮاﺑـﺮ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺳﭙﺮ دﻓﺎﻋﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠـﻲ ﺑﻼاﺳـﺘﻔﺎده اﺳـﺖ‪ .٢١‬ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن‬
‫در اواﺋــﻞ ژوﺋﻴــﻪ ‪ 2000‬ﺳﻴــﺴﺘﻢ را آزﻣــﺎﻳﺶ ﻛــﺮد و‬

‫‪ 21‬ﻛﻮﻫﻦ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت وزارت دﻓﺎع‪ 5 ،‬ژوﺋﻴﺔ ‪.2000‬‬

‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٢٦‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫دوﺑــﺎره ﺑــﺎ ﺷﻜــﺴﺖ روﺑــﺮو ﺷــﺪ‪ .‬در اﻳــﻦ ﻣﻴــﺎن دوﻟــﺖ‬

‫ﻣﺘﺤــﺪان ﺧــﻮد در اروﭘــﺎ را رﻧﺠﺎﻧــﺪه ﺑــﻮد‪ ،‬رواﺑــﻂ ﺑــﺎ‬
‫روﺳﻴﻪ ﺑﻪ ﺗﻠﺨﻲ ﻛـﺸﻴﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬و ﭼـﻴﻦ را ﻧﮕـﺮان ﻛـﺮده و‬
‫ﺑــﻪ اﻳــﻦ ﺻــﺮاﻓﺖ اﻧﺪاﺧﺘــﻪ ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﻫــﺪف اﺻــﻠﻲ ﺳــﭙﺮ‬
‫دﻓــﺎﻋﻲ اوﺳــﺖ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘــﺖ‪ ،‬دوﻟــﺖ ﻛﻠﻴﻨــﺘﻦ در ﻫﻤــﻴﻦ‬
‫اﻳﺎم ﻗﺼﺪ داﺷـﺖ ﻛـﻪ اَل ﮔـﻮر‪ ٢٢‬ﻣﻌـﺎون رﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮر‬
‫را ﺑـﻪ ﻣﻘـﺎم رﻳﺎﺳـﺖ ﺟﻤﻬـﻮري ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺳــﭙﺮ‬
‫دﻓــﺎﻋﻲ را ﻣــﻮرد ﺗﺄﻛﻴــﺪ ﻗــﺮار داد ﺗــﺎ ﻧــﺸﺎن دﻫــﺪ ﻛــﻪ‬
‫دﻣﻜــﺮاتﻫــﺎ در ﻣــﻮرد دﻓــﺎع ﺑــﻪ اﻧــﺪازة ﻣﺨﺎﻟﻔــﺎن‬
‫ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاهﺷﺎن ﺳﺨﺖﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﭽــﻪ ﭘــﺲ از ﻓﺮوﭘﺎﺷــﻲ اﺗﺤــﺎد ﺷ ـﻮروي‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻛــﻢ‬
‫ﻣﻲ آورد‪ ،‬وﺟﻮد ﻳﻚ دﺷـﻤﻦ ﺑـﻮد‪ ،‬دﺷـﻤﻨﻲ ﻛـﻪ ﻛﻨﮕـﺮه و‬
‫ﻣﻠﺖ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﺤﺪ ﻛﻨـﺪ‪ .‬ﻳـﻚ اﺣـﺴﺎس ﺧﻄـﺮ و ﺗـﺮس‬
‫ﺑﺮاي آﻣﺮﻳﻜـﺎ در ﺗـﻼش ﺑـﺮاي ﺣﻔـﻆ ﺑﺮﺗـﺮي ﺧـﻮد ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺘﺤﺪاﻧﺶ و ﺗﻮﺟﻴـﻪ ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﻫـﺎي ﺳﺮﺳـﺎم آور ﻧﻈـﺎﻣﻲ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﻨﮕﺮه ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ اوﻗـﺎت ﻋـﺪم ﺗﻤﺎﻳـﻞ ﺑـﺮاي ﻗﺒـﻮل‬

‫‪(Al Gore) 22‬‬

‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٢٧‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺗــﺄﻣﻴﻦ ﻣﺨــﺎرج و ﺑــﺎﻻ ﺑــﺮدن ﻣﺎﻟﻴــﺎت از ﺧــﻮد ﻧــﺸﺎن‬

‫ﻣﻲداد‪ ،‬ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺑـﺪون ﭼﻨـﻴﻦ دﺷـﻤﻨﻲ‪،‬اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ‬
‫ﻣــﻲﺑﺎﻳــﺴﺖ ﺗﻮﺟﻴﻬــﺎت ﻣﺘﻘﺎﻋــﺪﻛﻨﻨــﺪهﺗــﺮي ﺑــﺮاي‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫـﺎ و اﻋﻤـﺎﻟﺶ ﻣـﻲﻳﺎﻓـﺖ‪ ،‬وﻟـﻲ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺮاي‬
‫اﻳﻨﻜـﺎر از ﺧـﻮد ﺑـﻲﻣﻴﻠـﻲ ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲداد‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ اﺻــﻮﻻً‬
‫ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﻧﻴـﺰ ﻧﺒـﻮد‪ .‬اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن و دوﻟـﺖ‬
‫را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اراﻳـﺔ آﻣـﻮزه اي ﻛـﺮد ﺗـﺎ اداﻣـﺔ ﻣﻮﺟﻮدﻳـﺖ‬
‫ﭘﺎﻳﮕــﺎهﻫــﺎي ﻣــﺎوراي ﺑﺤــﺮي ﺧــﻮد و ﻣﺒــﺎﻟﻎ ﻋﻈــﻴﻢ‬
‫ﻣﺨﺎرج آﻧـﺎن را ﺗﻮﺟﻴـﻪ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﻳﻨﻜـﻪ ﻣـﺴﻠﻤﺎً‬
‫آﻧــﺎن ﻧﻘــﺸﻪﻫــﺎي دﻗﻴﻘــﻲ ﺑــﺮاي ﺣــﻀﻮر "ﻛــﺎرآﻣــﺪ" در‬
‫ﻧﻘــﺎط دﻳﮕــﺮ ﻃــﺮحرﻳــﺰي ﻛــﺮدهاﻧــﺪ‪ ،‬آﺳــﻴﺎي ﺷــﺮﻗﻲ در‬
‫ﭘﺎﻳﺎن دﻫﺔ اﺧﻴﺮ ﻣﻨﻄﻘـﻪاي ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻲآﻣـﺪ ﻛـﻪ اﻳـﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤﺪ در دﻫـﺔ آﻳﻨـﺪه در آن درﮔﻴـﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﺮاي‬
‫آﻧﻜــﻪ ﺳﻴﺎﺳــﺖ "ﺗﻌﻬــﺪ ﻛﺎراﻣــﺪ" را ﺑــﻪ اﺟــﺮا ﺑﺮﺳــﺎﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺣــﺪود ‪ 100‬ﻫــﺰار ﺗــﻦ ﻧﻈــﺎﻣﻲ در ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﻣــﺴﺘﻘﺮ‬
‫ﺑﺎﻗﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٢٨‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﭼـﻪ ﻛـﺴﻲ؟ ﺑـﻪ دﻟﻴﻠـﻲ روﺷـﻦ اﻳـﻦ ﺳـﺌﻮال‬

‫ﺑﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺎﻧـﺪه‪ :‬ﻫـﻴﭻ ﻛـﺸﻮري در ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺧﻄـﺮ ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ‬
‫ﺑﺎ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ را ﺑـﻪ ﺟـﺎن ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺧﺮﻳـﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎت ﻫــﺴﺘﻪاي در اﺧﺘﻴــﺎر دارد و آﻣــﺎدﮔﻲ‬
‫ﺧﻮد را ﺑـﺮاي اﺳـﺘﻔﺎده از آﻧـﺎن اﻋـﻼم ﻛـﺮده‪ .‬ﺗـﺸﻨﺞ در‬
‫ﻛــﺮه در ﻣــﺴﻴﺮ ﺣــﻞ و ﻓــﺼﻞ اﺧﺘﻼﻓــﺎت ﻗــﺮار ﮔﺮﻓــﺖ‪،‬‬
‫ﭼــﺮا ﻛــﻪ اﻗﺘــﺼﺎد ﻛــﺮة ﺷــﻤﺎﻟﻲ ﻳــﻚ ﻓﺎﺟﻌــﻪ اﺳــﺖ و در‬
‫ﻃﻮل زﻣﺎن ﺟﻨﻮب ـ ﻳـﺎ ﻋﻤـﻼً و ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت رﺳـﻤﻲ‬
‫ـ ـ ﺑــﺮ اﻗﺘــﺼﺎدي ﺑــﻮﻣﻲ و رﺷــﺪ ﻧﻜــﺮده ﺷــﻤﺎل ﺣــﺎﻛﻢ‬
‫ﺧﻮاﻫــﺪ ﺷــﺪ‪ .‬اﮔــﺮ در ‪ 1999‬ﻛــﺮة ﺷــﻤﺎﻟﻲ ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان‬
‫رﻫﺒــﺮ ﻛــﺸﻮرﻫﺎي "ﻳــﺎﻏﻲ" ﻣﻌﺮﻓــﻲ ﺷــﺪ‪ ،‬در اواﺳــﻂ‬
‫‪ 2000‬ﺑﺎ ﺗﻌﻠﻴـﻖ آزﻣﺎﻳـﺸﺎت ﻣﻮﺷـﻜﻲ ﻣﻮاﻓﻘـﺖ ﻛـﺮد ﺗـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻴــﻪ اﺻــﻠﻲ ﭘــﺮوژة ﺳــﭙﺮ دﻓــﺎع ﺿﺪﻣﻮﺷــﻜﻲ از ﻣﻴــﺎن‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻓﻘﻂ ﭼـﻴﻦ از ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ و‪ ،‬آﻧﻄـﻮر ﻛـﻪ اﺑـﺮاز‬
‫ﻣـــﻲ ﺷـــﻮد‪ ،‬از ﺗﻤﺎﻳـــﻞ ﺑـــﺮاي ﺗﺒـــﺪﻳﻞ ﺷـــﺪن ﺑـــﻪ‬
‫"رﻗﻴـــﺐﻫﻤﺘـــﺎي" ﺑـــﻲﻧـــﺎم و ﻧـــﺸﺎن آﻣﺮﻳﻜـــﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺮﺧﻮردارﺳـــﺖ‪ .‬ﺗـــﺴﻠﻴﺤﺎت ﻫـــﺴﺘﻪاي و ﻣﻮﺷـــﻚ در‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٢٩‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﺧﺘﻴـــﺎر دارد‪ ،‬و در ﺣـــﺎﻟﻲ ﻛـــﻪ ﭘﻨﺘـــﺎﮔﻮن ﺳـــﺨﻦ از‬

‫ﭘﺎﻳﻪرﻳﺰي اﻋﺘﻤﺎد ﺑـﺎ ﭼـﻴﻦ ﺑـﻪ زﺑـﺎن ﻣـﻲآورد‪" ،‬ﺷـﻜﺎﻓﻲ‬
‫ﻛــﻪ در دﻳــﺪ راﻫﺒــﺮدي او وﺟــﻮد دارد" ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﺑــﻪ‬
‫"ﺗــﺼﺎدﻣﺎت ﻧﻈــﺎﻣﻲ و اﺷــﺘﺒﺎﻫﺎت ﻣﺤﺎﺳــﺒﺎﺗﻲ" رﻫﻨﻤــﻮن‬
‫ﺷﻮد‪.٢٣‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن ﺧـﻮد اﺑـﺮاز ﻣـﻲدارﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻞ اﺻﻠﻲ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﭼـﻴﻦ در اواﺧـﺮ اﻳـﻦ‬
‫دﻫﻪ ﺗﻤﺎﻳـﻞ ﺑـﻪ ﻗﺒـﻮل "ﭼﻨـﺪﺟﺎﻧﺒـﻪﮔﺮاﺋـﻲ" داﺷـﺘﻪ و در‬
‫ﻋﻤــﻞ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴــﺴﻢ را‪ ،‬ﺑﺠــﺰ ﻧــﺎم آن‪ ،‬در ﻫﻤــﺔ زﻣﻴﻨــﻪﻫــﺎ‬
‫رﻫــﺎ ﻛــﺮده‪ .‬ﺑــﻪ ﺻــﻮرت ﻋﻴﻨــﻲ‪ ،‬ﭼــﻴﻦ ﻳــﻚ اﻗﺘــﺼﺎد‬
‫ﺳــﺮﻣﺎﻳﻪداري اﺳــﺖ‪ ،‬ﺑــﻪ ﺳــﺮﻋﺖ در ﺣــﺎل رﻫــﺎ ﻛــﺮدن‬
‫ﺷــﺎﺧﻪﻫــﺎي اﻗﺘــﺼﺎدي دوﻟﺘــﻲ اﺳــﺖ‪ ،‬و ﺗــﺼﻤﻴﻢ ﺣــﺰب‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﺖ در اواﺳــﻂ ‪ 2001‬ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﺳــﺮﻣﺎﻳﻪداران‬
‫اﺟــﺎزة ﻋــﻀﻮﻳﺖ را ﻣــﻲداد از اﻳــﻦ ﺣــﺰب ﺑــﻪ ﻫﻤــﺎن‬
‫ﻣﻴﺰان اﺑـﺰار ﮔـﺴﺘﺮدة اﻗﺘـﺼﺎدي ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻛـﻪ ﻳـﻚ ﻃﺒﻘـﺔ‬
‫ﺣــﺎﻛﻢ ﺳﻴﺎﺳــﻲ‪ .‬ﭼــﻴﻦ در واﻗــﻊ در دﻫــﺔ ‪ 1980‬ﺑــﻪ‬

‫‪23‬‬
‫ﮔﺰارش وزارت دﻓﺎع آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ » ،‬راﻫﺒﺮد اﻣﻨﻴﺘﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در ﻣﻨﻄﻘﺔ آﺳﻴﺎي‬
‫ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﻲ و اﻗﻴﺎﻧﻮس آرام«‪ 23 ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ،1998‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 4‬و ‪.11‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٣٠‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴـــﺎن ﺑـــﺮاي ﺗـــﺄﻣﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨـــﻪ و ﺟﻨـــﮓاﻓـــﺰارِ‬

‫ﻣﺠﺎﻫــﺪﻳﻦ اﻓﻐــﺎن در ﺟﻨــﮓ ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﺔ ﺷــﻮروي ﻛﻤــﻚ‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺑﻤﺒـﺎران ﺳـﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﺔ او در ﺷـﻬﺮ ﺑﻠﮕـﺮاد در ﻣـﺎه‬
‫ﻣــﻲ ‪ 1999‬و ﺑﺮﺧــﻮرد ﺗــﺼﺎدﻓﻲ ﻫﻮاﭘﻴﻤــﺎي ﭼﻴﻨــﻲ و‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ ﺑــﺮ ﻓــﺮاز ﺟﺰﻳــﺮة ﻫﺎﻧﻴــﺎن‪ ٢٤‬در ﺷــﺮاﻳﻄﻲ ﻛــﻪ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴــﺎن در ﻣﺄﻣﻮرﻳــﺖ اﻃﻼﻋــﺎﺗﻲ ﺑﻮدﻧــﺪ‪ ،‬ﺑــﻪ ﻣﻨﺒــﻊ‬
‫ﻋﻈﻴﻤــﻲ از آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺳــﺘﻴﺰي و ﻣﻠﻴــﺖﮔﺮاﺋــﻲ در ﭼــﻴﻦ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﻓﺮاﻣـﻮش ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﺣﺎﻛﻤـﺎن اﻳـﻦ‬
‫ﻛــﺸﻮر در ﺧــﺎﻣﻮش ﻛــﺮدن ﻣﺨﺎﻟﻔــﺖﻫــﺎ از ﺗﺨــﺼﺺ‬
‫ﺑــﺴﻴﺎر ﺧــﻮﺑﻲ ﺑﺮﺧﻮردارﻧــﺪ‪ .‬دوﻟﺘﻤــﺮدان ﭼــﻴﻦ اﻫــﻞ‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪاﻧـﺪ‪ ،‬و ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ اوﻟﻮﻳـﺖ آﻧـﺎن‪ ،‬ﺑـﺎﻻﺗﺮ از ﻫﻤـﻪ‪،‬‬
‫اﻗﺘــﺼﺎدي اﺳــﺖ؛ ﻣﻬــﻢﺗــﺮﻳﻦ ﻧــﺸﺎﻧﺔ اﻳــﻦ ﺗﻤﺎﻳــﻞ اﻟﺤــﺎق‬
‫آﻧــﺎن ﺑــﻪ ﺳــﺎزﻣﺎن ﺗﺠــﺎرت ﺟﻬــﺎﻧﻲ اﺳــﺖ ﻳﻌﻨــﻲ‬
‫ﺟــﺴﺘﺠﻮي راﻫــﻲ ﺑــﺮاي ورود ﺑــﻪ ﺟﻬــﺎن اﻗﺘــﺼﺎد‬
‫ﺳــﺮﻣﺎﻳﻪداري‪ .‬ﭼــﻴﻦ ﺑــﺮاي ﺗﻮﺳــﻌﺔ "ﻳــﻚاﻧﮕﻴــﺰه در‬
‫ﻧﻈﺎم ﺧﻮد" ﻣـﻮرد ﺗـﺸﻮﻳﻖ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ و اﻳﻨﻜـﺎر را ﺑـﻪ‬

‫‪(Hanian) 24‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٣١‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪ؛ در اﻳﻦ روﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ آﺷـﻜﺎر از ﻧﻈـﺮ‬

‫ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪﺗﺮ ﺷـﺪ‪ .‬ﭼـﻴﻦ ﺑـﻪ درﺳـﺘﻲ در‬
‫ﻣــﺴﻴﺮ ﺗﺒــﺪﻳﻞ ﺷــﺪن ﺑــﻪ ﻳــﻚ ﻗــﺪرت اﻗﺘــﺼﺎدي ﻗــﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﻫﻨﻮز "ﺗـﺸﻜﻴﻼت" ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﭼـﻴﻦ دﺳـﺖ ﻧﺨـﻮرده‬
‫ﺑــﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧــﺪه‪ ،‬و ﻫــﻢﭼــﻮن ﺑــﺴﻴﺎري ﻣﻠــﻞ ـ و در رأس‬
‫آﻧــﺎن اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ـ ﻫــﺮ ﺟــﺎ ﻛــﻪ ﺑــﺎزاري ﺑﺎﺷــﺪ‬
‫ﺗـــﺴﻠﻴﺤﺎت ﺧـــﻮد را ﺑـــﻪ ﻓـــﺮوش ﻣـــﻲرﺳـــﺎﻧﺪ‪ .‬و در‬
‫ﺷــﺮاﻳﻄﻲ ﻛــﻪ ﭼــﻴﻦ ﻫﻨــﻮز ﻛــﺸﻮر ﺗــﺎﻳﻮان را اﻳــﺎﻟﺘﻲ از‬
‫ﺧــﻮد ﺑــﻪ ﺷــﻤﺎر ﻣــﻲآورد‪ ،‬اﻫــﺎﻟﻲ ﺗــﺎﻳﻮان ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ‬
‫وﺳــﻴﻊ در ﺣــﺎل ﺳــﺮﻣﺎﻳﻪﮔــﺬاري در ﭼــﻴﻦ ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻧﺘﻴﺠــﻪ اﻳــﻦ اﺧــﺘﻼف ﻗــﺪﻳﻤﻲ ﻣــﺸﻜﻞ ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ دﻟﻴﻠــﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﮕﺮاﻧﻲﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آﻳﺪ‪.‬‬
‫وﻟــﻲ در اواﻳــﻞ ‪ 2001‬و ﭘــﺲ از ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﭼــﻴﻦ‬
‫ﺧﻄﺮ ﺑﺎﻟﻘﻮة ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﻮد‪ ،‬و ﺗـﻮﺟﻴﻬﻲ‬
‫ﺑــﺮاي ﺳﻴﺎﺳــﺖﻫــﺎي ﭘﺮﻫﺰﻳﻨــﻪ و ﺳﺮﺳــﺎمآور‪ .‬ﭼــﻴﻦ ﺑــﺎ‬
‫ﺳﭙﺮدﻓﺎﻋﻲ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﺑـﻮد‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑـﺴﻴﺎري از ﻗـﺪﻳﻤﻲﺗـﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺘﺤﺪان آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻧﻴـﺰ ﻫﻤـﻴﻦ ﻣﻮﺿـﻊ را داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬راﻣـﺴﻔﻠﻪ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٣٢‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫در ﻣﺎه ژاﻧﻮﻳـﺔ ]‪ [2002‬اﺑـﺮاز ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ " ،‬ﻣـﺎ در رﻗﺎﺑـﺖ‬

‫ﻫــﺴﺘﻴﻢ"‪" .‬آﻧــﺎن در ﺟــﺴﺘﺠﻮي ﻧﻔــﻮذ در ﻣﻨﻄﻘــﻪاﻧــﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻣـﺎ در ﻣﻨﻄﻘــﻪ ﺣـﻀﻮر دارﻳــﻢ‪ .‬ﻣـﺎ ﻫﺮﺳــﺎﻟﻪ ﺷـﺎﻫﺪ رﺷــﺪ‬
‫دورﻗﻤــﻲ ﺑﻮدﺟــﺔ ﻧﻈــﺎﻣﻲ آﻧــﺎن ﻫــﺴﺘﻴﻢ‪ "٢٥.‬راﻣــﺴﻔﻠﺪ‬
‫ﻋﻬﺪهدار وﻇﻴﻔـﺔ ﺑـﻲﻧﻬﺎﻳـﺖ ﭘﻴﭽﻴـﺪة ﻫـﺪاﻳﺖ ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن در‬
‫ﻣﺴﻴﺮي ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑـﺮاي آﻧﻜـﻪ ﻣـﺆﺛﺮﺗﺮ ﻋﻤـﻞ ﻛﻨـﺪ‬
‫و ﻫﻢ ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ در روﻳـﺎروﺋﻲ ﺑـﺎ ﭼـﺎﻟﺶﻫـﺎي ﺳﻴﺎﺳـﻲ‬
‫و ﻧﻈﺎﻣﻲ آﻣـﺎدﮔﻲ ﺑﻴـﺸﺘﺮي داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻃـﺮح و‬
‫ﺑﺮرﺳــﻲ ﺑــﺮاي اﺻــﻼﺣﺎت‪ ،‬ﻛــﻪ ﻧﻬﺎﻳﺘــﺎً در "ﮔــﺰارش‬
‫ﭼﻬﺎرﺳـــﺎﻟﻨﺎﻣﻪاي دﻓـــﺎﻋﻲ" در ﭘﺎﻳـــﺎن ﺳـــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪2001‬‬
‫ﻗﺮار ﺑﻮد ﻣـﻨﻌﻜﺲ ﺷـﻮد‪ ،‬از آﻏـﺎز ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲداد ﻛـﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﺗﻬﺪﻳــﺪ ﻓﺮﺿــﻲ ﭼــﻴﻦ ﺗﻜﻴــﻪ ﺧﻮاﻫــﺪ ﺷــﺪ‪ .‬اﻧــﺪرو‬
‫ﻣﺎرﺷــﺎل‪ ،26‬ﺳﺮﭘﺮﺳــﺖ ﮔــﺮوه "راهﻳــﺎب‪ "٢٧‬ﻛــﻪ ﻣــﺴﺌﻮل‬
‫اﻳــﻦ ﺑﺮرﺳــﻲ اﺳــﺖ‪ ،‬از دﻳﺮﺑــﺎز ﺑــﻪ ﺣﻤﺎﻳــﺖ از ﺗــﺸﺪﻳﺪ‬
‫ﺧﻄـــﺮ ﻓﺮﺿـــﻲ ﭼـــﻴﻦ ﺷـــﻬﺮت دارد‪ .‬او از ﺗﺨـــﺼﻴﺺ‬

‫‪25‬‬
‫ﻫﺮاﻟﺪ ﺗﺮﻳﺒﻴﻮن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ 12 ،‬ژاﻧﻮﻳﻪ‪.2001 ،‬‬
‫‪(Andrew Marshall) ٢٦‬‬
‫‪(Think Tank) 27‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٣٣‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎ از اروﭘـﺎ‪ ،‬ﻛـﻪ دﻳﮕـﺮ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﺣﻴـﺎﺗﻲ‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻧﻤـﻲﻛـﺸﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ آﺳـﻴﺎ ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﻛـﺮد‪.‬‬
‫راﻣــﺴﻔﻠﺪ در ژوﺋﻴــﻪ ﻫﻤــﺎن ﺳــﺎل اﺑــﺮاز ﻣــﻲدارد‪ " ،‬در‬
‫ﻣﻮرد ﭼﻴﻦ ﭼﻪ ﻓﻜـﺮ ﻣـﻲﻛـﻨﻢ؟" " دﻳـﺪﮔﺎه ﻣـﻦ از ﭼـﻴﻦ‬
‫اﻳــﻦ اﺳــﺖ ﻛــﻪ آﻳﻨــﺪة او ﻧﻮﺷــﺘﻪ ﻧــﺸﺪه‪ ،‬ﺑﻠﻜــﻪ در ﺣــﺎل‬
‫ﻧﻮﺷــﺘﻪ ﺷــﺪن اﺳــﺖ‪ ".‬روﻧــﺪ ﺟﺎﻧــﺸﻴﻨﻲ ]ﺳﻴﺎﺳــﻲ[ در‬
‫ﭼﻴﻦ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻧﻴـﺮوي ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫ﺑﻮد ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻴﺎن را از ﻗـﺪرت ﺳـﺎﻗﻂ ﻛﻨـﺪ ـ ﭼـﻴﻦ ﻧـﺎآرام‬
‫ﺑـــﻮد‪" ،‬ﻳـــﻚ ﻧﻈـــﺎم اﺳـــﺘﺒﺪادي‪ ،‬ﻳـــﻚ دﻳﻜﺘـــﺎﺗﻮري‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ"‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ روز اﻓـﺰون ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ‪ .‬در‬
‫اواﺧﺮﻣــﺎه اوت‪ ،‬در اﻇﻬــﺎراﺗﻲ ﻛــﻪ ﻣــﺴﻠﻤﺎً ﺑــﺮاي اﻳﺠــﺎد‬
‫ﺗﺮس و واﻫﻤﻪ در رﻫﺒـﺮان ﭼـﻴﻦ از ﻃـﺮف دوﻟـﺖ ﺟﺪﻳـﺪ‬
‫ﺑﻴــﺎن ﺷــﺪ‪ ،‬ﭘ‪‬ــﻞ وﻟﻔــﻮوﻳﺘﺲ اﻋــﻼم ﻛـــﺮد‪ [...]" ،‬در‬
‫درازﻣﺪت ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﭼـﻴﻦ ﻣـﻲﺑﺎﻳـﺪ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻳﺎﺑـﺪ‪".٢٨‬‬
‫روﺷــﻦﺗــﺮ ﺑﮕــﻮﺋﻴﻢ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﻪ ﭼــﻴﻦ اﻃﻤﻴﻨــﺎن‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬و ﭼﻴﻦ ﺑـﻪ ﻧﻮﺑـﺔ ﺧـﻮد ﺳـﻌﻲ ﻛـﺮد ﺑـﺎ روﺳـﻴﻪ و‬

‫‪ 28‬راﻣﺴﻔﻠﺪ‪ ،‬ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ وزارت دﻓﺎع‪ 24 ،‬ژوﺋﻴﻪ‪ 20 ،2001 ،‬ژوﺋﻴﺔ‬

‫‪2001‬؛ وﻟﻔﻮوﻳﺘﺲ‪ ،‬واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺗﺎﻳﻤﺰ‪ 29 ،‬اوت‪.2001 ،‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٣٤‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺟﻤﻬــﻮريﻫــﺎي ﺳــﺎﺑﻖ ﺷــﻮروي‪ ،‬ﻛــﻪ ﻓﺮﺿ ـﺎً ﻣــﻲﺑﺎﻳــﺪ‬

‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﻨﺪ ﻛـﻪ اﻛﺜـﺮ ﻣﻮﺷـﻚ ﻫـﺎي ﻫـﺴﺘﻪ اي او ﻓﻘـﻂ‬
‫ﻗﺎدرﻧﺪ روﺳـﻴﻪ و اﻫـﺪاف آﺳـﻴﺎﺋﻲ را ﻣـﻮرد ﻫـﺪف ﻗـﺮار‬
‫دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺮاردادﻫﺎي دﻓﺎﻋﻲ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮدن ﭼﻴﻦ ﺑﻪ دﺷـﻤﻦ اﺻـﻠﻲ )و اﻟﺒﺘـﻪ ﻧـﻪ ﻣﻨﺤـﺼﺮ‬
‫ﺑــﻪ ﻓــﺮد( ﻓﻘــﻂ ﻗــﺴﻤﺘﻲ از اﻳــﻦ ﺗﺠﺪﻳــﺪ ﻧﻈــﺮ ﻃﻠﺒــﻲ‬
‫ﻧﺎﻣــﺸﺨﺺ ﺑــﻮد‪ .‬ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﺳــﺎﻟﻬﺎ از آﺷــﻔﺘﮕﻲ راﻫﺒــﺮدي‬
‫در رﻧـــﺞ ﺑـــﻮده و در دو ﺟﻨـــﮓ وﻳﺘﻨـــﺎم و ﻛـــﺮه‪،‬‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨـﮓ ﻫـﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺷﻜـﺴﺖ ﺧـﻮرده اﺳـﺖ‪ .‬او‬
‫ﻫﻨــﻮز ﻣــﺴﺤﻮر ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎت و ﻗــﺪرت آﺗــﺶ اﺳــﺖ‪ ،‬وﻟــﻲ‬
‫ﺗﺎ ﺣﺪودي اﻃﻤﻴﻨـﺎن ﺧـﻮد را ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﺻـﺮﻓﺎً ﺑـﺎ در‬
‫اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻦ آﻧﻬـﺎ ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﭘﻴـﺮوزي ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫رﺳــﻴﺪ‪ ،‬از دﺳــﺖ داده‪ .‬آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻣــﻲﺑﺎﻳــﺴﺖ در اﻧﺘﻘــﺎد از‬
‫ﻓﺮﺿﻴﻪﻫﺎي ﻛﻬﻨﻪﺗﺮ و "ﭘﻮﺳـﻴﺪة" ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﺑـﻴﺶ‬
‫از اﻳـــﻦ ﭘـــﻴﺶ رود‪ ،‬و راﻣـــﺴﻔﻠﺪ و ﻫﻤﻜـــﺎران وي از‬
‫ﭘﻴــﺸﻴﻨﻴﺎن ﺧــﻮد ﺑــﺮاي ﺑﺮرﺳــﻲ ﻛــﺎرﺑﺮد ﻧﻈــﺎﻣﻲ آﻣــﺎدﮔﻲ‬
‫ﺑﻴـــﺸﺘﺮي ﻧـــﺸﺎن ﻣـــﻲدﻫﻨـــﺪ‪ .‬در ﻣـــﻮرد ﺗﻔﻜـــﺮات و‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٣٥‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻫﺎي آﻧـﺎن اﻃﻼﻋـﺎت ﻓﺮاواﻧـﻲ ﺑـﻪ ﻣﻄﺒﻮﻋـﺎت‬

‫درز ﻛــﺮد‪ .‬ﺧــﺼﻮﺻﺎً راﻣــﺴﻔﻠﺪ ﺑــﺮاي آﻧﻜــﻪ ﺷـﺎﺧﻪﻫــﺎي‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ را ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻛـﺎﻣﻼً آﺷـﻜﺎرا ﻛﺎرآﻣـﺪﺗﺮ ﺳـﺎزد‪،‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻴﻮة ﺳـﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ آﻧـﺎن ﺑـﻮد؛ وﻟـﻲ دﻓـﺎﺗﺮ‬
‫در ﺑﺮاﺑــﺮ ﻫــﺮ ﮔﻮﻧــﻪ ﺗﻐﻴﻴــﺮي ﻣﻘﺎوﻣــﺖ ﻣــﻲﻛﺮدﻧــﺪ‪،‬‬
‫ﺧــﺼﻮﺻﺎً ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗــﻲ ﻛــﻪ ﺣﺠــﻢ ﻧﻴﺮوﻫــﺎ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴــﺰات و‬
‫ﺑﻮدﺟﺔ آﻧﺎن را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲداد‪.‬‬
‫از ﺳــﺎل ‪ 1947‬ﻛــﻪ اﻳــﻦ دﻓــﺎﺗﺮ ﺳــﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺷــﺪهاﻧــﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻤــﺎم ﺗــﻼشﻫــﺎ ﺑــﺮاي اﺻــﻼﺣﺎت در آﻧﻬــﺎ ﺑــﻪ دﻟﻴــﻞ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣــﺖ ﺷﺪﻳﺪﺷــﺎن ﻧــﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﺎﻧــﺪه‪ .‬در ﺷــﺮاﻳﻄﻲ ﻛــﻪ‬
‫ﺑــﺴﻴﺎري اﻓــﺮاد ﺑــﺮاي ﻣﻨﻄﻘــﻲﺗــﺮ ﻛــﺮدن "ﺗــﺸﻜﻴﻼت"‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺗﻼش ﻣـﻲ ﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭽﻜـﺪام از وزراي دﻓـﺎع ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﻣــﺎﻟﻲ ﺗﻔــﻮﻳﺾ ﺷــﺪه ﺑــﻪ اﻳــﻦ ﺳــﺎزﻣﺎن دﺳــﺖ‬
‫درازي ﻧﻜﺮدﻧــﺪ‪ .‬در اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ‪ 225‬ﭘﺎﻳﮕــﺎه ﻧﻈــﺎﻣﻲ‬
‫وﺟــﻮد دارد‪ ،‬ﺑﺮﺧــﻲ از آﻧــﺎن ﻧﻤﺎﻳﻨــﺪﮔﺎن ﻗﺪرﺷــﻨﺎس‬
‫ﻣﺠﻠــﺲ را ﺗﻐﺬﻳــﻪ ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﺗﻌﻄﻴﻠــﻲ اﻳــﻦ‬
‫ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻫـﺎ ﺑـﺪون ﺑﺎزﺗـﺎب ﻧﻤـﻲ ﻣﺎﻧـﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ آﻧـﺎن در‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٣٦‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫راﻫﺒﺮدﻫــﺎي ﮔﺬﺷــﺘﻪ ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﻣــﺎﻟﻲ ﺗﻔــﻮﻳﺾﺷــﺪهاي‬

‫داﺷــﺘﻪاﻧــﺪ‪ ،‬ﻣﺨــﺎرﺟﻲ ﻛــﻪ ﺑــﻴﺶ از ﭘــﻴﺶ ﺑــﻲﻣﻨﺎﺳــﺒﺖ‬
‫ﺷﺪه‪ .‬ﺑـﻪ ‪ 33‬ﺑﻤـﺐاﻓﻜـﻦ بــ‪ ،1‬ﺑـﺎ ﻣﺄﻣﻮرﻳـﺖ ﻧﻔـﻮذ در‬
‫آﺳــﻤﺎن ﺷــﻮروي‪ ،‬دﻳﮕــﺮ ﻧﻴــﺎزي ﻧﻴــﺴﺖ‪ ،‬وﻟــﻲ ﺑــﻪ دو‬
‫ﭘﺎﻳﮕﺎه آﻧـﺎن ﻧﻤـﻲﺗـﻮان دﺳـﺖدرازي ﻛـﺮد؛ ﭼـﺮا ﻛـﻪ در‬
‫اﻳﺎﻟﺖ ﺗﮕﺰاس ﻛﻪ رﺋـﻴﺲ اﻛﺜﺮﻳـﺖ ﺳـﻨﺎ ﺑـﻮﻣﻲ آن ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫اﺳـﺖ ﻗــﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻧــﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ﻳـﻚﭼﻬــﺎرم "زﻳﺮﺑﻨــﺎي"‬
‫ﻣﻮﺟــﻮد زاﺋــﺪ اﺳــﺖ‪ .‬در ﭘﺎﻳــﺎن ‪ 2001‬دوﻟــﺖ ﻣﻮاﻓﻘــﺖ‬
‫ﻛﻨﮕﺮه را ﺑﺮاي ﺗﻌﻄﻴﻠـﻲ ﺗﻌـﺪاد ﻗﻠﻴﻠـﻲ از اﻳـﻦ ﭘﺎﻳﮕـﺎهﻫـﺎ‬
‫ﺗــﺎ ﺳــﺎل ‪ 2005‬درﺧﻮاﺳــﺖ ﻛــﺮد‪ .‬اﻳــﻦ ﻋﻤــﻞ دو ﺳــﺎل‬
‫ﺑﻌــﺪ از اﺑــﺮاز ﺗﻤﺎﻳــﻞ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﺻــﻮرت ﮔﺮﻓــﺖ و ﺑــﺮاي‬
‫ﺣﻔــﻆ اﻛﺜــﺮ ﭘﺎﻳﮕــﺎهﻫــﺎ ﺑــﻪ اﻧــﺪازة ﻛــﺎﻓﻲ ﺑــﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨــﺪﮔﺎن‬
‫ﻛﻨﮕــﺮه وﻗــﺖ داده ﺷــﺪه ﺑــﻮد‪ .‬و ﺑــﺴﻴﺎري ﺳــﻼحﻫــﺎي‬
‫ﮔﺮاﻧﻘﻴﻤــﺖ و ﻋﻤــﻼً ﺑــﻪ درد ﻧﺨــﻮر ﻫﻨــﻮز در ﻓﻬﺮﺳــﺖ‬
‫ﺧﺮﻳﺪ ﺑـﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧـﺪهاﻧـﺪ ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن آﻧـﺎن در‬
‫ﻛﻨﮕﺮه دوﺳـﺘﺎﻧﻲ دارﻧـﺪ‪ .‬راﻣـﺴﻔﻠﺪ درﺧﻮاﺳـﺖ ﺑﻬـﺮهوري‬
‫از دﻓــﺎع ﻣﻮﺷــﻜﻲ وﺳــﻴﻊﺗــﺮ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴــﺰات ﻓــﻮقﻣــﺪرن‪ ،‬و‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٣٧‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻧﻌﻄﺎف در ﺷـﻴﻮة اﺳـﺘﻔﺎده از ﺧـﺪﻣﺎت ﻧﻈـﺎﻣﻲ را داﺷـﺖ‬

‫ـ و ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺳﺮﺳـﺨﺘﺎﻧﻪاي روﺑـﺮو ﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺟﺮﻳـﺎن داﺧﻠـﻲ ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎ دﺳـﺖﻧﺨـﻮرده‬
‫ﺑــﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧــﺪ و در ﻫﻤــﺎن ﺣــﺎل از ﻛﻨﮕــﺮه ﻧﻴــﺰ ﺗﻘﺎﺿــﺎي‬
‫اﻓــﺰاﻳﺶ ﺑﻮدﺟــﻪ ﺑــﻪ ﻋﻤــﻞ آﻳــﺪ‪ .‬ﻳــﻚ ژﻧــﺮال ﺑــﻪ‬
‫ﺧﺒﺮﻧﮕﺎري ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪" :‬اﻳـﻦ ﻣ‪‬ﺨـﻞﺗـﺮﻳﻦ ﺗﻼﺷـﻲ ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻤﺮم دﻳـﺪه ﺑـﻮدم‪ ".‬در زﺑـﺎن راﻫﺒـﺮدي‪ ،‬ﻧﻴـﺮوي‬
‫ﻧﻈــﺎﻣﻲ اﻳﻨــﻚ ﺑــﺮاي ﭘﻴــﺮوزي در ﻳــﻚ ﺟﻨــﮓ و ﻧــﻪ دو‬
‫ﺟﻨﮓ اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻛـﺮده ﺑـﻮد‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﻛﻮﺳـﻮو‬
‫ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻳﻚ دﺷـﻤﻦ ﺳﺮﺳـﺨﺖ و ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﻲ ﺳـﻨﮕﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﭼﺎﻟﺸﻲ ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﺟـﺪي اﺳـﺖ و ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﺷﻜــﺴﺖ او ﺑــﻪ زﻣــﺎن ﺑــﺴﻴﺎر ﻃــﻮﻻﻧﻲﺗــﺮي از آﻧﭽــﻪ‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﻴـﺎز داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﻬـﻢﺗـﺮ از آن‪ ،‬ﻧﻘـﺸﺔ‬
‫ﺟﻨــﮓ و درﮔﻴــﺮي ﻣــﺸﺨﺺ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن در آن زﻣــﺎن‪،‬‬
‫ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ وﻟﻔــﻮوﻳﺘﺲ اﻋــﻼم ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‪" ،‬ﺑــﻪ ﻧــﻮﻋﻲ‬
‫ﻣﺒﻬﻢﺗﺮ" ﺑـﻮد‪ .٢٩‬در اواﺧـﺮ ﻣـﺎه ژوﺋـﻦ راﻣـﺴﻔﻠﺪ ﻗﺒـﻮل‬

‫‪ 29‬واﺷﻨﮕﺘﻦ ﭘﺴﺖ‪ 14 ،‬ژوﺋﻴﻪ ‪2001‬؛ وﻟﻔﻮوﻳﺘﺲ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ‪ 16 ،‬اوت‬

‫‪.2001‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٣٨‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈـﺮ آﻳﻨـﺪه ﻓﻘـﻂ ﺗـﺎ ﺣـﺪودي ﻋـﺎدات‬

‫ﭘﺮﺧـــﺮج و ﺟـــﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷـــﺪه را ﺗﻐﻴﻴـــﺮ ﺧﻮاﻫـــﺪ داد؛‬
‫ﺣــﺪاﻗﻞ ﺑــﻪ ﻳﻜــﺴﺎل دﻳﮕــﺮ ﻧﻴﺎزﻣﻨــﺪﻳﻢ ﺗــﺎ اﺻــﻼﺣﺎت‬
‫ﺑﺘﻮاﻧــﺪ ﻛﺎﻣــﻞ ﺷــﻮد‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘــﺖ‪ ،‬راﻣــﺴﻔﻠﺪ ﺑــﺎ ﻫﻤــﺎن‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﻪ در ﻃـﻮل دﻫـﻪﻫـﺎ ﺗﻤـﺎم ﺗـﻼشﻫـﺎ را‬
‫ﺑﺮاي ﻛـﺎرآﺋﻲ و ﺻـﺮﻓﻪﺟـﻮﺋﻲ در ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن‬
‫ﺑﺎ ﺷﻜﺴﺖ روﺑـﺮو ﻛـﺮده ﺑـﻮد‪ ،‬در ﮔﻴـﺮ ﺑـﻮد‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳـﺖ‪،‬‬
‫ﭘــﺲ از ﻣــﺸﺎﺟﺮات ﺷــﺪﻳﺪ‪ ،‬اﻓــﺴﺮان ﭘﻴــﺮوز ﺷــﺪﻧﺪ ـ و‬
‫راﻣﺴﻔﻠﺪ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرد‪.‬‬
‫‪ 11‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﻴـﺰ را ﻋـﻮض ﻛـﺮد‪ ،‬و از ﻛـﺴﺎﻧﻲ ﻛـﻪ‬
‫دﺳــﺖاﻧــﺪرﻛﺎر ﭘﺎﻳــﻪرﻳــﺰي اﻳــﻦ ﺗﺠﺪﻳــﺪ ﻧﻈﺮﻃﻠﺒــﻲ‬
‫»ﻓﺘﻨﻪاﻧﮕﻴﺰ« ﺑﻮدﻧـﺪ در ﺧﻮاﺳـﺖ ﺷـﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺎهﻫـﺎ ﺗـﻼش‬
‫را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛـﺮده و ﻫﻤـﻪ ﭼﻴـﺰ را‪ ،‬ﺑـﺮاي "رﺳـﻴﺪﮔﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻣــﺴﺎﺋﻠﻲ ﺧــﺎرج از ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن"‪ ،‬از ﻧــﻮ ﺷــﺮوع ﻛﻨﻨــﺪ‪ .‬در‬
‫ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺣـﻮادث ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑـﻪ آﻧـﺎن ﺑﻬﺎﻧـﻪاي داد ﺗـﺎ از‬
‫اﺟﺮاي ﺗﻮاﻓﻖ ﻫﺎي ﻣﺸﻜﻞ ﺑـﺮ اﻧﮕﻴـﺰ و ﻧﺎراﺿـﻲ ﺗـﺮاش ﻛـﻪ‬
‫در ﻇــﺎﻫﺮ در ﺳﺮﻧﻮﺷــﺖ آﻧــﺎن ﺣــﻚ ﺷــﺪه ﺑــﻮد‪ ،‬دﺳــﺖ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٣٩‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﺮدارﻧــﺪ‪ .‬ﺳــﺮﻳﻌﺎً ﭼــﻴﻦ‪ ،‬ﺑــﺎ وﺟــﻮد اﻳﻨﻜــﻪ دوﻟــﺖ ﺑــﻮش‬

‫ﻫﻨﻮز ﺗﻤﺎﻳﻼت وي ﺑـﺮاي ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺷـﺪن ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﻗـﺪرت‬
‫ﺑــﺰرگ در ﻣﻨﻄﻘــﻪ و ﭘﻴــﺸﺮﻓﺖﻫــﺎﻳﺶ در زﻣﻴﻨــﺔ ﺗﻮﺳــﻌﺔ‬
‫ﻣﻮﺷــﻜﻬﺎي ﻣﺘﺤــﺮك راﻫﺒــﺮدي را ﺑــﺴﻴﺎر ﺧﻄﺮﻧــﺎك‬
‫ﻣﻲ داﻧﺴﺖ‪ ،‬از ﻣﻘـﺎم ﺑـﺎﻟﻘﻮة دﺷـﻤﻦ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻣﻌـﺎف ﺷـﺪ‪.‬‬
‫در واﻗــﻊ زﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ "ﮔــﺰارش ﭼﻬﺎرﺳــﺎﻟﻨﺎﻣﻪاي"‪ ،‬در‬
‫ﻣﻮﻋﺪ ﻣﻘـﺮر و در آﺧـﺮ ﻣـﺎه ﺑـﻪ ﭼـﺎپ رﺳـﻴﺪ‪ ،‬اﺷـﺎرات‬
‫ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﭼـﻴﻦ در ﻟﻔـﺎﻇﻲ ﻣـﺪﻓﻮن ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪" .‬ﺣﻔـﻆ‬
‫ﻳــﻚ ﺗﻌــﺎدل ﭘﺎﻳــﺪار در آﺳــﻴﺎ ﻛــﺎري ﺑــﺴﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴــﺪه‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳـﻦ اﻣﻜـﺎن وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ رﻗﺎﺑـﺖ ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار از ﭘﺎﻳـﻪاي ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ در ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺳـﺮ ﺑـﺮآورد"‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﺰدﻳﻚﺗـﺮﻳﻦ اﺷـﺎرات ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪه در ﻣـﻮرد ﭼـﻴﻦ‬
‫ﺑــﻮد‪ .٣٠‬ﻣــﺸﻜﻞ‪ ،‬ﺣــﺪاﻗﻞ ﺑــﻪ ﺻــﻮرت ﻣﻮﻗــﺖ از ﻣﻴــﺎن‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑـﻮد‪ .‬وﻟـﻲ اﮔـﺮ ﭼـﻴﻦ ﻗﺒـﻞ از ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﻳﻚ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﺮاي اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﻲ رﻓـﺖ‪ ،‬ﭘـﺲ‬
‫از اﻳــﻦ واﻗﻌــﻪ ﻧﻴــﺰ ﻫﻨــﻮز ﻳــﻚ ﺧﻄــﺮ ﺑــﻮد‪ ،‬ﻣﮕـﺮ آﻧﻜــﻪ‬

‫‪ 30‬وﻟﻔﻮوﻳﺘﺲ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ‪ 14 ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪2001‬؛ "ﮔﺰارش‬

‫ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪاي دﻓﺎﻋﻲ"‪ 30 ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،2001‬ﺻﻔﺤﺔ ‪.4‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٤٠‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺗﻤــﺎﻣﻲ اﻳــﻦ ﭘﻴــﺸﻨﻬﺎدات ﻛــﺎﻣﻼً از روي ﺑــﻲﻣــﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ‬

‫ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻲ ﻟﻔـﺎﻇﻲﻫـﺎي ﺧﻄﺮﻧـﺎك ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺑﻮدﺟـﻪ ﻫـﺎي درﺧﻮاﺳـﺘﻲ‪ .‬ﺑﻮدﺟـﺔ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﭼـﻴﻦ‬
‫ﻳــﻚ ﻫــﺸﺘﻢ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن اﺳــﺖ‪ ،‬اﻳــﻦ ﻛــﺸﻮر داراي ‪150‬‬
‫ﺳﻼح اﺗﻤﻲ راﻫﺒﺮدي اﺳـﺖ ـ در ﻣﻘـﺎم ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ ﺑـﺎ ﺑـﻴﺶ‬
‫از ‪ 6‬ﻫــﺰار ﺳــﻼحِ زرادﺧﺎﻧــﺔ آﻣﺮﻳﻜــﺎ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘــﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﻫـﺴﺘﻪاي ﭼـﻴﻦ ﻓﻘـﻂ در ﺑ‪‬ﻌـﺪ ﺣـﺪاﻗﻞ ﻻزم ﺑـﺮاي‬
‫ﻳـﻚ ﻧﻴـﺮوي ﺑﺎزدارﻧـﺪه ﻗـﺮار دارد ـ در آﻏـﺎز ‪ 2002‬او‬
‫ﺣــﺪاﻛﺜﺮ ‪» 30‬ﻣﻮﺷــﻚ ﺑﺎﻟﻴــﺴﺘﻴﻚ ﻗــﺎرهﭘﻴﻤــﺎ‪ «٣١‬در‬
‫اﺧﺘﻴــﺎر داﺷــﺖ‪ .‬ﺗﻌــﺪاد آﻧــﺎن در ﺳــﺎﻟﻬﺎي آﻳﻨــﺪه رو ﺑــﻪ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻳـﻦ وﺟـﻮد ﻫـﻴﭻ دﻟﻴﻠـﻲ ﺑـﺮ اﻳـﻦ‬
‫اﻣـــﺮ وﺟـــﻮد ﻧـــﺪارد ﻛـــﻪ ﭼـــﻴﻦ از روﺳـــﻴﻪ ﺑـــﺮاي‬
‫دﺳﺖ ﻳﺎزﻳـﺪن ﺑـﻪ ﻣـﺎﺟﺮاﺟﻮﺋﻲ ﻫـﺎي ﺧﻄﺮﻧـﺎك آﻣـﺎدﮔﻲ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 11‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن را از ﺷـﺮ ﻳـﻚ آﺷـﻔﺘﮕﻲ ﺑـﺰرگ و‬
‫ﻗﺒــﻮل اﻳــﻦ ﺿــﺮورت ﻛــﻪ دﭼــﺎر درﻫــﻢرﻳﺨﺘﮕــﻲ و‬

‫‪ (Intercontinental Ballistic Missile) 31‬ﻳﺎ )‪.(ICBM‬‬

‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٤١‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭼﻨﺪدﺳــﺘﮕﻲ ﺷــﺪه و دﻓــﺎﺗﺮ ﻧﻈــﺎﻣﻲ در ﺑﺮاﺑــﺮ ﺗﻐﻴﻴــﺮات‬

‫ﭘﺎﻳــﻪاي از ﺧــﻮد ﻣﻘﺎوﻣــﺖ ﻧــﺸﺎن ﻣــﻲدﻫﻨــﺪ‪ ،‬ﻧﺠــﺎت داد‪.‬‬
‫»ﻧــﺴﺨﺔ دﺳــﺘﻮر ﻛــﺎر« در ﻃــﻮل ﭼﻨــﺪ ﻫﻔﺘــﻪ‪ ،‬ﺑــﺮاي‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﺋﻲ ﺑـﻪ ﺷـﺮاﻳﻄﻲ ﻛـﺎﻣﻼً ﻧـﻮﻳﻦ ﻛـﻪ "ﺗـﺸﻜﻴﻼت"‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺣﺘﻲ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺮرﺳـﻲ آﻧـﺮا ﻧﻴﺎﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬از ﻧـﻮ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺤﺮﻳﺮ درآﻣﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻛﻨﮕـﺮه ﺑـﺮاي ﺗﺄﺋﻴـﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ﻫـﺮ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻮدﺟﻪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻓﺎﺟﻌـﻪ اﻟﺰاﻣـﻲ ﻛـﺮده ﺑـﻮد‬
‫ﻣﻮاﻓﻘــﺖ ﻧــﺸﺎن ﻣــﻲداد‪ ،‬و دﻳﮕــﺮ ﻫــﻴﭻ ﻧــﻮع اﻳــﺮادي در‬
‫ﻣــﻮرد اﺳــﺮافﻫــﺎ و ﻛﻤﺒــﻮد ﺑﻮدﺟــﻪﻫــﺎ وﺟــﻮد ﻧﺪاﺷــﺖ‪.‬‬
‫راﻣــﺴﻔﻠﺪ ﺳــﺮﻳﻌﺎً ﺑﻴﺎﻧــﺎت ﺧــﻮد را از ﻣﻮﺿــﻊ درﻳﺎﻓــﺖ‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻤﻜـﻦ از ﺑﻮدﺟـﻪاي ﻣﺤـﺪود‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﻜﻴـﻪ ﺑـﺮ اﻳـﻦ‬
‫اﻣﺮ ﻛﻪ اﻳﻨﻜﺎر ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻣﻠـﺖ ﻫـﺎي ﺟﻬـﺎن ﻣﻔﻴـﺪ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻘﻄﺔ ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﻣﺒـﺎﻟﻐﻲ ﺻـﺮﻓﺎً ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﺳـﻨﮕﻴﻦ ﺗـﺮ‬
‫ﺗﻐﻴﻴــﺮ داد‪" .‬ﻣــﺎ ﻛــﺎﻣﻼً ﻗــﺎدر ﻫــﺴﺘﻴﻢ ﻫــﺮ آﻧﭽــﻪ ﻣــﺎﻳﻠﻴﻢ‬
‫ﺧــﺮج ﻛﻨــﻴﻢ‪ ،‬اﻗﺘــﺼﺎد ﺟﻬــﺎن ﺑــﺮاي ﺻــﻠﺢ و اﺳــﺘﺤﻜﺎم‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ واﺑـﺴﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٤٢‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭘﺪﻳﺪهاي اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﻼﻣﺖ اﻗﺘـﺼﺎدي ﺗﻤـﺎم ﺟﻬـﺎن‪،‬‬

‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺧﻮد اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪"٣٢.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺳـﻞ ﺑـﻪ اﺳـﺘﻘﺮاض دوﻟﺘـﻲ ﻃﺮاﺣـﺎن ﺗﻘﻠﻴـﻞ ﺑﻮدﺟـﻪ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑـﻪ ﻣﻨﺎدﻳـﺎن اﻓـﺰاﻳﺶ دﺳـﺖ ودﻟﺒﺎزاﻧـﺔ آن ﺷـﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈـﺎﻣﻲ دﺳـﺖ ﻧﺨـﻮرده ﺑـﺎﻗﻲﻣﺎﻧـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ‬
‫ـــ ﻋﻠﻴــﺮﻏﻢ ﺳــﺮﻣﺎﻳﻪﮔــﺬاري ـ ﻣــﺸﻜﻼت راﻫﺒــﺮدي‬
‫ﭘﺎﻳﻪ اي ﻛﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ از ﺑـﻴﺶ از ﻧـﻴﻢ ﻗـﺮن ﭘـﻴﺶ ﺑـﻪ‬
‫ارث ﺑــﺮده ﺑــﻮد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨــﺎن ﺑﻼﺗﻐﻴﻴــﺮ ﺑــﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻧــﺪ‪ .‬و در‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬از ﮔﺬﺷـﺘﻪﻫـﺎ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﻋﻈـﻴﻢﺗﺮﻧـﺪ‪ .‬آﻳـﺎ‬
‫ﺑﺮاي آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻣﻜـﺎن ﭘـﺬﻳﺮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻣـﺆﺛﺮ‬
‫در ﻫﻤــﻪ ﻣﻨــﺎﻃﻖ دﺳ ـﺖ ﺑــﻪ ﻋﻤــﻞ ﺑﺰﻧــﺪ؟ آﻳــﺎ اﻫــﺪاﻓﺶ‬
‫واﺿــﺢ و روﺷــﻦ ﻫــﺴﺘﻨﺪ؟ آﻳــﺎ اوﻟﻮﻳــﺖﻫــﺎ و ﻣﻨــﺎﻓﻊ او‬
‫واﻗﻌــﺎً ﺑــﺎ ﺗﻌﻬــﺪات ﻣــﺒﻬﻢ و ﻋﻤــﻼً ﻧﺎﻣﺤــﺪود ﻧﻈــﺎﻣﻲ او‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ دارﻧﺪ؟‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ اﻣــﺮوز ﺑﺎﻳــﺪ ﻧــﻮﻋﻲ "راﻫﺒــﺮد ﺑــﺮ ﭘﺎﻳــﺔ‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴــﺖ" را ﺗﻮﺳــﻌﻪ دﻫــﺪ ﭼــﺮا ﻛــﻪ در ﺟﻬــﺎن "ﺑــﺴﻴﺎر‬

‫‪ 32‬راﻣﺴﻔﻠﺪ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ وزارت دﻓﺎع‪ 12 ،‬اﻛﺘﺒﺮ‪.2001 ،‬‬

‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٤٣‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭘﻴﭽﻴﺪهاي" ﻛﻪ اﻳﻨﻚ وﺟـﻮد دارد‪ ،‬ﺗﻤـﺎم آﻧﭽـﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬

‫ﺑــﻪ وﻗــﻮع ﺑﭙﻴﻮﻧــﺪد ﻣــﻲﺑﺎﻳــﺪ ﭘــﻴﺶ ﺑﻴﻨــﻲ ﺷــﻮد‪" .‬‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑـﻪ ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ وﺟـﻪ ﻣـﺎ را از ﻣﺤـﻞ‪،‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋــﻪ و ﻳــﺎ ﻛــﺸﻮري ﻛــﻪ ﺧﻄــﺮ از آﻧﺠــﺎ ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ‬
‫ﻧﺸﺄت ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ از آﻧﭽـﻪ اﻣـﺮوز ﻗـﺎدر ﺑـﻪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ آن‬
‫ﻫــﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑــﺎ ﺧﺒــﺮ ﻛﻨﻨــﺪ‪ ".‬ﮔــﺰارش‪ ،‬ﺑــﺮاي آﻧﻜــﻪ رﻗﺎﺑــﺖ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻴﺎن دﻓـﺎﺗﺮ ﻣﺨﺘﻠـﻒ را ﻋﻠﻨـﻲ ﻧﻜﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ اﻧـﺪازة‬
‫ﻛﺎﻓﻲ در اراﻳﺔ رﻫﻨﻤﻮد ﻣﺒﻬﻢ ﺑﺎﻗﻲ ﻣـﻲﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﺟـﺰ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺨﺼﻮص‪ ،‬ﮔـﺰارش ﺻـﻮرﺗﻲ ﻛـﺎﻣﻼً آﺷـﻨﺎ داﺷـﺖ‪.‬‬
‫و ﺑــﺎ وﺟــﻮد اﻳﻨﻜــﻪ اذﻋــﺎن داﺷــﺖ درﮔﻴــﺮي آﺗــﻲ و‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴـﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺣﺘـﻲ ﺻـﻮرت ﻣﻤﻜـﻦ آن در ﺣـﺎل‬
‫ﺣﺎﺿــﺮ ﻣــﺸﺨﺺ ﻧﻴــﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿــﺎي ﺑﻬﺒــﻮد ﺳﻴــﺴﺘﻢ‬
‫اﻃﻼﻋــﺎﺗﻲ را ﻣﻄــﺮح ﻣــﻲﻛــﺮد‪ .‬اﺳــﺘﻘﺮار ﻃﻼﻳــﻪداران‪،‬‬
‫ﻫـــﻮاﺑﺮد‪ ،‬ﻧﻴـــﺮوي درﻳـــﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴـــﻖ و ﺗﻮﺳـــﻌﻪ در‬
‫ﻓﻨــﺎوريﻫــﺎي ﺟﺪﻳــﺪ‪ ،‬و از اﻳــﻦ دﺳــﺖ ﺗﻤﺎﻣ ـﺎً ﺑــﺮاي رد‬
‫اﻳــﻦ ﻣﻄﻠــﺐ ﺑــﻮد ﻛــﻪ "ﺑﺮﺗــﺮي ﻧﺎﻣﺘﻘــﺎرن دﺷــﻤﻦ" را ﺑــﻪ‬
‫زﻳــﺮ ﺳــﺌﻮال ﺑــﺮد‪ ،‬وﻟــﻲ ﮔــﺰارش‪ ،‬ﭘــﻲدرﭘــﻲ اﺑــﺮاز‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٤٤‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣــﻲداﺷــﺖ ﻛــﻪ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن دﻳﮕــﺮ ﻗــﺎدر ﺑــﻪ ﭘــﻴﺶﮔــﻮﺋﻲ‬

‫ﻫﻮﻳﺖﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮاﻧﻲ ﻛـﻪ در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ‬
‫را ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ‪.٣٣‬‬
‫اﻳــﻦ ﮔــﺰارش‪ ،‬در ﺷــﺮاﻳﻄﻲ اﻳــﻦ ﭼﻨــﻴﻦ ﺑــﻴﺶ از ﭘــﻴﺶ‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ‪ ،‬از ﺑﺤــﺚ در ﻣــﻮرد ﺟﺰﺋﻴــﺎت ﻳــﻚ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻓﺎع ﺿـﺪ ﻣﻮﺷـﻜﻲ‪ ،‬ﻛـﻪ از ﻧﻈـﺮ ﻓﻨـﻲ ﺧـﺎرج از‬
‫دﺳــﺘﺮس و ﺑــﺴﻴﺎر ﻧﺎﻣﻨﺎﺳــﺐ ﺑــﻮد و در ﺗﻤــﺎﻣﻲ ﻣــﻮارد‬
‫ﻣﻴــﺎن ﻧﻴﺮوﻫــﺎي ﻧﻈــﺎﻣﻲ اﻳﺠــﺎد ﭼﻨﺪدﺳــﺘﮕﻲ ﻣــﻲﻛــﺮد‪،‬‬
‫اﺟﺘﻨــﺎب ﻛــﺮد‪ .‬در اواﺧــﺮ اﻛﺘﺒــﺮ ‪ 2001‬ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن آﻣــﺎده‬
‫ﺑﻮد ﻛـﻪ آزﻣﺎﻳـﺸﺎت ﺑﻴـﺸﺘﺮ را ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻧﺎﻣﺤـﺪود ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻌﻮﻳﻖ ﺑﻴﺎﻧﺪازد‪ ،‬ﻋﻤـﻼً ﻧـﻮﻋﻲ ﻗﺒـﻮل اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﻛـﻪ ده ﻫـﺎ‬
‫ﻣﻴﻠﻴــﺎرد دﻻر ﺑــﺮاي ﻳــﻚ ﻓﻨــﺎوري ﻏﻴــﺮ ﻗﺎﺑــﻞ ﺣــﺼﻮل‬
‫ﻫﺰﻳﻨــﻪ ﻛــﺮده ـ و اﻳﻨــﻚ ﻋﻘــﺐ ﻧــﺸﻴﻨﻲ ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‪.‬‬
‫آزﻣﺎﻳــﺸﺎت ﺳﻴــﺴﺘﻢ دﻓــﺎع ﺿــﺪ ﻣﻮﺷــﻜﻲ اداﻣــﻪ ﻳﺎﻓــﺖ‪،‬‬
‫وﻟــﻲ ﻧﺘــﺎﻳﺞ ﻫــﻴﭻ ﻗﻄﻌﻴﺘــﻲ ﻧﺪاﺷــﺖ‪ ،‬و ﺣﺘــﻲ دﻻﻳــﻞ‬
‫ﻛﻤﺘﺮي ﺑﺮاي ﻫﺰﻳﻨﺔ ﻛـﺮدن ﺑﻮدﺟـﻪ در آن دﻳـﺪه ﻣـﻲﺷـﺪ‪.‬‬

‫‪33‬‬
‫راﻣﺴﻔﻠﺪ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ‪ 30 ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪2001 ،‬؛ ﮔﺰارش‬
‫»ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪاي دﻓﺎﻋﻲ«‪،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 5‬و ﻣﺎﺑﻌﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٤٥‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭘــﺲ از ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺗﻼﺷــﻲ ﺻــﻮرت ﮔﺮﻓــﺖ ﻛــﻪ‬

‫روسﻫــﺎ را ﺑــﻪ ﻗﺒــﻮل ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗــﻲ در ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﺔ ‪ 1972‬در‬
‫ازاي ﺗﻘﻠﻴــﻞ دوﺟﺎﻧﺒــﺔ ﻣﻮﺷــﻚﻫــﺎي راﻫﺒــﺮدي ﺑــﺎ‬
‫ﻛﻼﻫﻚ ﻫـﺴﺘﻪ اي راﺿـﻲ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬و دوﻟـﺖ ﺑـﻮش ﻣﻮﺿـﻊ‬
‫ﺧﻮد را از ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺿﻤﻨﻲ ﺑﻪ ﻟﻐـﻮ ﻳـﻚﺟﺎﻧﺒـﺔ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﻠﺐ رﺿﺎﻳﺖ روﺳـﻴﻪ ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ دﮔﺮﮔـﻮﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴــﺮ داد‪ .‬راﻣــﺴﻔﻠﺪ در اواﺳــﻂ ﻣــﺎه ﻧــﻮاﻣﺒﺮ ﻣــﻲﮔﻮﻳــﺪ‪:‬‬
‫"ﻣﻦ ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛـﻨﻢ ﺑـﺴﻴﺎر اﻫﻤﻴـﺖ دارد ﻛـﻪ روﺳـﻴﻪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻏﺮب داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ "٣٤.‬ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺟﻨــﮓ در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن در ﺟﺮﻳــﺎن ﺑــﻮد‪ ،‬و ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ‬
‫ﮔــﺬرا ﺑــﻪ روسﻫــﺎ اﻫــﺮم ﻣﺤﻜــﻢﺗــﺮي در ارﺗﺒــﺎط ﺑــﺎ‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎ اﻋﻄــﺎ ﻛــﺮد‪ ،‬آﻧــﺎن ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان دوﺳــﺖ ﺑــﺮاي‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴﺎن ﺑـﺴﻴﺎر ﻛﺎرﺳـﺎزﺗﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬وﻟـﻲ ﺑـﺎ ﺧـﺎﻣﻮش‬
‫ﺷــﺪن ﺷــﻌﻠﺔ ﺟﻨــﮓ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳــﻞ دوﻟــﺖ ﺑــﻮش ﻧﻴــﺰ ﺑــﺮاي‬
‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬـﻢ اﻣﻨﻴﺘـﻲ ﺑـﺎ ﻣـﺴﻜﻮ‬
‫ﻓــﺮوﻛﺶ ﻛــﺮد‪ .‬در ﻧﻴﻤــﺔ دﺳــﺎﻣﺒﺮ ‪ ،2001‬اﺳــﺘﻔﺎدهاي ﻛــﻪ‬

‫‪ 34‬ﻫﺮاﻟﺪ ﺗﺮﻳﺒﻴﻮن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ 22 ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ‪ 26 ،2001 ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪.2001‬‬

‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٤٦‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫از روسﻫﺎ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺴﺖ ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ آﻳـﺪ ﻋﻤـﻼً ﺑـﻪ ﭘﺎﻳـﺎن‬

‫رﺳــﻴﺪه ﺑــﻮد‪ ،‬اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﺔ ‪ 1972‬را ﻣﻠﻐــﻲ‬
‫ﻛــﺮد‪ .‬وﻟــﻲ ﻟﻐــﻮ اﻳــﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﻪ ﺑــﻪ دﻟﻴــﻞ وﺟــﻮد ﻳــﻚ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺎﻛﺎرآﻣﺪ دﻓـﺎع ﺿـﺪ ﻣﻮﺷـﻜﻲ‪ ،‬اوج ﻳـﻚ ﺟﻨـﻮن‬
‫اﺳـﺖ ـ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﻗﺒـﻮل ﺗﻤـﺎم ﺗﻌﻬـﺪات ﺑـﺪون داﺷـﺘﻦ‬
‫ﻫــﻴﭻ وﺳــﻴﻠﻪاي ﺑــﺮاي ﭘﺮداﺧــﺖ‪ .‬وﻟــﻲ اﻧﮕﻴــﺰة رﺋــﻴﺲ‬
‫ﺟﻤﻬــﻮر‪ ،‬زﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ ﻏﺮﻳــﺰي ﺑــﻪ ﻫﻤــﺎن‬
‫"ﻳــﻚﺟﺎﻧﺒــﻪﮔﺮاﺋــﻲ" ﻧﺨــﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎزﮔــﺸﺖ و آﻧــﺮا ﺣﺘــﻲ‬
‫ﺷﺪت ﻧﻴﺰ ﺑﺨـﺸﻴﺪ ـ و ﺗﻮاﻓـﻖ ﻛﻨﮕـﺮه ﺣﺎﺻـﻞ ﺷـﺪ ـ ﺑـﺮ‬
‫اﺻﻠﻲ اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺘﻮار ﺑـﻮد ﺗـﺎ ﻋﻤﻠـﻲ ﺑـﻮدن ﻧﻈـﺎﻣﻲ آن؛‬
‫ﺑﻮدﺟــﺔ دﻓــﺎع ﺿﺪﻣﻮﺷــﻜﻲ در اﻳــﻦ ﺷــﺮاﻳﻂ ﺑــﻪ ‪8،3‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر ﺑـﺎﻟﻎ ﺷـﺪ‪ 3،1 ،‬ﻣﻴﻠﻴـﺎرد ﺑﻴـﺸﺘﺮ از آﻧﭽـﻪ در‬
‫ﺑﻮدﺟﺔ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ‪ 2001‬ﭘـﻴﺶ ﺑﻴﻨـﻲ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﻧـﻪ ﺻـﺮﻓﺎً‬
‫روﺳﻴﻪ ﺑﻠﻜﻪ ﺣﺘﻲ ﻣﺘﺤـﺪان ﺳـﻨﺘﻲ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﻧﻴـﺰ از‬
‫آن اﺑﺮاز ﺗﺄﺳﻒ ﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﭘﻴـﺎم روﺷـﻦ ﺑـﻮد‪ :‬آﻣﺮﻳﻜـﺎ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ اﺑﺮﻗﺪرت اﺳﺖ و ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺗﻨﻬـﺎﺋﻲ ﻗـﻮاﻧﻴﻨﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺟﻬﺎن ﺣﺎﻛﻢاﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٤٧‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑــﺎ اﻳــﻦ وﺟــﻮد ﻣــﺴﺌﻠﻪ در اﺑﻬــﺎم ﺑــﻮد‪ ،‬ﺑــﻪ ﭼــﻪ ﺻــﻮرت‬

‫ﺗﺠﻬﻴــﺰات ﻋﻤﻮﻣــﺎً ﺳــﻨﺘﻲ و ﺑﻮدﺟــﻪﻫــﺎي ﺑﻠﻨﺪﭘﺮوازﻧــﺔ‬
‫ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺴﺖ ﺧﻄــﺮ ﻛــﺎﻣﻼً ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ ﺗﻌﺮﻳــﻒ‬
‫ﺗﺮورﻳﺴﻢ را ﺣﻞ و ﻓـﺼﻞ ﻛﻨـﺪ؟ ﺟﻬـﺎن ﺑـﺮاي او‪ ،‬زﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﻛــﻪ اﺗﺤــﺎد ﺷــﻮروي در ﺑﺮاﺑــﺮش ﻓﻜــﺮ او را ﺑــﻪ ﺧــﻮد‬
‫ﻣــﺸﻐﻮل ﻧﮕــﺎه داﺷــﺘﻪ ﺑــﻮد‪ ،‬ﺑــﺴﻴﺎر ﺳــﺎدهﺗــﺮ ﻣــﻲﻧﻤــﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻴﻨـــﻲﻫـــﺎ‪ ،‬از ﻃﺮﻳـــﻖ ﺳـــﺎزﻣﺎن ﺗﺠـــﺎرت ﺟﻬـــﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣــﻪاي ﺑــﻪ اﻣــﻀﺎء رﺳــﺎﻧﺪه و ﻗــﺴﻤﺘﻲ از ﻧﻈــﺎم‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ در ﺟﻨﮕـﻲ در‬
‫ﮔﻴــﺮ ﺷــﻮﻧﺪ ـ ﺟﻨﮕــﻲ ﻛــﻪ ﻣﻄﻤــﺌﻦ ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘــﻲ اﮔــﺮ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﻧﺎﺑﻮد ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﻧﺪة آن ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻟﻲ در ﻋﻤﻞ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮﻫـﺎي ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ‬
‫ﺷــﺘﺎﺑﺰده از ﻧــﻮ ﺑــﻪ ﺗﺤﺮﻳــﺮ در آﻣــﺪه ﺻــﺮﻓﺎً در ﺷــﻨﺎﺧﺖ‬
‫ﻣــﺸﻜﻼت ﻣﻠــﻲ اﻳﺠــﺎد آﺷــﻔﺘﮕﻲ ﻛــﺮده‪ ،‬و از روﺑــﺮو‬
‫ﺷــﺪن آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﺎ ﭘﻴﭽﻴــﺪﮔﻲﻫــﺎ و ﮔﻮﻧــﻪﮔــﻮﻧﮕﻲﻫــﺎي‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٤٨‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﺤــﺾ در ﭼــﺎﻟﺶﻫــﺎي ﻛﻨــﻮﻧﻲ ﻛــﻪ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ در‬

‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮد دارد‪ ،‬ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞآورده‪ ،‬ﭼـﻪ رﺳـﺪ‬
‫ﺑــﻪ ﺑﺮرﺳــﻲ ﻓﻠــﺴﻔﺔ وﺟــﻮدي آﻧــﺎن‪ .‬ﻣﻜــﺎن ﭼــﺎﻟﺶﻫــﺎ‪،‬‬
‫ﺗﻌﺪاد آﻧـﺎن‪ ،‬و ﺣﺘـﻲ ﻫﻮﻳـﺖ ﻣﻌـﻴﻦ دﺷـﻤﻨﺎن ﺑـﻲﺟـﻮاب‬
‫ﻣﺎﻧﺪه‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻄﻠﺐ واﺿﺢ اﻳـﻦ ﺑـﻮده ﻛـﻪ در آﻳﻨـﺪة ﺑـﺴﻴﺎر‬
‫ﻧﺰدﻳــﻚ ﺑــﻦﻻدن و اﻟﻘﺎﻋــﺪه ﺑﺎﻳــﺪ ﺑــﻪ ﺟﻬــﻨﻢ ﻓﺮﺳــﺘﺎده‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و اﻳـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ ﻣـﺴﻠﻢ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺗﺮورﻳـﺴﻢ از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴــﺎﺋﻲ ﻣــﺸﻜﻠﻲ ﺑــﺴﻴﺎر ﻣﺘﻐﻴــﺮ اﺳــﺖ‪ ،‬ﻣــﺸﻜﻠﻲ ﻛــﻪ‬
‫ﺧﻼﺻﻲ از دﺳﺖ آن ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻓﻘـﻂ در ﻣﻴـﺎن ﻣـﺪت‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮل ﺑﺎﺷـﺪ ـ رﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮر ﻓﻜـﺮ ﻣـﻲﻛـﺮد ﻛـﻪ‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺣـﻞ و ﺧﺎﺗﻤـﻪ دادن ﺑـﻪ ﻣـﺴﺌﻠﻪ ﺳـﺎﻟﻬﺎ وﻗـﺖ‬
‫ﻻزم ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬ﺑــﻪ راﺳــﺘﻲ‪ ،‬ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ راﻣــﺴﻔﻠﺪ ﺑﻴــﺎن‬
‫ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪"،‬در دﻫـﻪﻫـﺎي آﻳﻨـﺪه‪ ،‬ﻣـﺎ ﺑـﺎ ﺧﻄـﺮات دﻳﮕـﺮي‬
‫روﺑﺮو ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺷﺪ ﻛـﻪ اﻣـﺮوز ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ اﻧـﺪازه ﺑﺮاﻳﻤـﺎن‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ ﺗــﺼﻮر ﻣــﻲﻧﻤﺎﻳــﺪ‪ ".‬ﺷــﮕﻔﺘﻲﻫــﺎ و ﺗﻬﺪﻳــﺪات‬
‫واﻗﻌـــﺎً ﭘﺎﻳـــﺪار اﺳـــﺖ‪ ،‬و ﻫﻤـــﺎﻧﻄﻮر ﻛـــﻪ ﻣﻘﺎﻣـــﺎت‬
‫ﺳــﺎزﻣﺎنﻫــﺎي اﻃﻼﻋــﺎﺗﻲ اروﭘــﺎﺋﻲ در ﻧــﻮاﻣﺒﺮ ﮔﺬﺷــﺘﻪ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٤٩‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﺧﻄﺎر ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻴﺰي را اﻣﻜـﺎن ﭘـﺬﻳﺮ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا‬

‫ﻛــﻪ ﺗــﻼشﻫــﺎي آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻣﻤﻜــﻦ اﺳــﺖ ﺑــﻴﺶ از آﻧﭽــﻪ‬
‫ﺗﺮورﻳــﺴﺖﻫــﺎ را از ﺑــﻴﻦ ﺑﺒــﺮد ﺑــﻪ ﺗﻌﺪادﺷــﺎن ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳــﺪ‪.‬‬
‫ﭼِﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻌـﺎون رﻳﺎﺳـﺖ ﺟﻤﻬـﻮر در اﻛﺘﺒـﺮ ‪ ،2001‬اﻋـﻼم‬
‫ﻣــﻲﻛﻨــﺪ اﻣﻨﻴــﺖ داﺧﻠــﻲ ﺗﺒــﺪﻳﻞ ﺑــﻪ "ﻗــﺴﻤﺘﻲ داﺋﻤــﻲ از‬
‫ﺷﻴﻮة زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺎ" ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.٣٥‬‬
‫ﻫــﻴﭻ ﻧــﻮع ﺗﺠﺪﻳــﺪﻧﻈﺮ ﺳــﺮﻳﻊ در ﻓﻨــﺎوريﻫــﺎ وﺟــﻮد‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻓـﺮوش ﺗﺠﻬﻴـﺰات ـ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺷـﺮﻛﺖﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨــﺪﮔﺎن ﻛﻨﮕــﺮه‪ ،‬و ﺣــﻮزة اﻧﺘﺨﺎﺑــﺎﺗﻲ آﻧــﺎن اﺳﺎﺳــﻲ‬
‫ﺑﻮدﻧـــﺪ‪» .‬ﺑـــﺖﺳـــﺎزي« از ﻓﻨـــﺎوري ﻳـــﻚ ﺑﻴﻤـــﺎري‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ اﺳــﺖ‪ ،‬وﻟــﻲ راهﺣــﻞﻫــﺎ ﺳﻴﺎﺳــﻲ و ﻏﺎﻟﺒــﺎً‬
‫اﻗﺘــﺼﺎدي ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﮔﺮﻧــﻪ ﺑــﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴــﺖ روﺑــﺮو ﻧﺨﻮاﻫﻨــﺪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎراﻧﺔ اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ﻋﺎﻣــﻞ ﺗﻌﻴــﻴﻦ ﻛﻨﻨــﺪة ﭼﮕــﻮﻧﮕﻲ ﺑﺮﺧــﻮرد دوﻟــﺖﻫــﺎي‬
‫ﭘﻲ در ﭘﻲ ﺑـﺎ ﺟﻨﺒـﻪ ﻫـﺎي ﻣﻬـﻢ ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﻫـﺎي ﺧـﺎرﺟﻲ و‬

‫‪ 35‬ﻫﺮاﻟﺪ ﺗﺮﻳﺒﻴﻮن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ 2 ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ‪2001 ،‬؛ واﺷﻨﮕﺘﻦ ﭘﺴﺖ‪ 21،‬اﻛﺘﺒﺮ‪.2001 ،‬‬

‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٥٠‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎي اﻗﺘـﺼﺎدي‪ ،‬ﺣـﻮادث ﺑـﻮدهاﻧـﺪ ﻧـﻪ ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت‬

‫ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬و دوﻟـﺖ ﻫـﺎ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎﻫﺎﻧـﻪ ﺧـﻮد را ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺑـﺎ‬
‫ﺑﺎزﺗﺎب ﻫـﺎي ﻣﻨﻔـﻲ اﻋﻤـﺎل ﺧـﻮد ﺑـﺪون آﻧﻜـﻪ ﻫﻴﭽﮕـﺎه‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ آﻧﻬـﺎ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ ﻛـﺮدهاﻧــﺪ‪ .‬از ‪،1947‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﻛﻮﺷﺶ ﻫﺎ ﺑـﺮاي ﺗﺤﻤﻴـﻞ اوﻟﻮﻳـﺖ ﻫـﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻲ ﺑـﺮ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫـﺎ و اﻋﻤـﺎل دوﻟـﺖ ﺑـﻪ ﮔِـﻞ ﻧﺸـﺴﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ‬
‫اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣـﺮ ﻛـﻪ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ در ﻫـﺮ ﻧﻘﻄـﺔ دﻧﻴـﺎ‬
‫ﻛــﻪ ﺗــﺸﺨﻴﺺ دﻫــﺪ ﻣــﺸﻜﻠﻲ‪ ،‬ﻳــﺎ ﻫــﺮ ﻧــﻮع ﺑﺤــﺮان‬
‫ﺑــﻲارزﺷــﻲ ﻛــﻪ در آن ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﻣــﺒﻬﻢ او ـ اﻗﺘــﺼﺎدي ﻳــﺎ‬
‫"اﻋﺘﺒﺎري" ـ ﺑﻪ ﺧﻄـﺮ اﻓﺘـﺎدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ ﺧـﻮد را درﮔﻴـﺮ‬
‫ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻳــﻚ ﺳــﻮ روﻳــﺪاد ﻏــﻢاﻧﮕﻴــﺰ ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻋﻤــﻼً‬
‫ﺗــﻼشﻫــﺎي دوﻟــﺖ ﺑــﻮش ﺑــﺮاي اِﻋﻤــﺎل اﺻــﻼﺣﺎت در‬
‫ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن و ﺑﻮدﺟــﺔ آﻧــﺮا‪ ،‬از ﺷﻜــﺴﺘﻲ ﻛــﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷــﺖ‬
‫ﭘﻴـــﺸﻴﻨﺎﻧﺶ را رﻗـــﻢ زده ﺑـــﻮد‪ ،‬ﻧﺠـــﺎت داد‪ .‬اﻳﻨـــﻚ‬
‫ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑـﺮ ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن ﺣـﺎﻛﻢاﻧـﺪ اﺟﺒـﺎري ﻧﺪارﻧـﺪ‬
‫ﺑﭙﺬﻳﺮﻧــﺪ ﻛــﻪ ﻗــﺎدر ﻧﻴــﺴﺘﻨﺪ ﺑــﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔــﺖ دﻓــﺎﺗﺮ ﺑــﺮاي‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٥١‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻃــﺮحﻫــﺎي ﻋﻈــﻴﻢ ﺗــﺸﻜﻴﻼﺗﻲ‪ ،‬ﻓــﺎﺋﻖ آﻳﻨــﺪ‪ .‬و از ﺳــﻮي‬

‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺑﻪ اﻳـﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻋـﺪم ﺗﻮاﻧـﺎﺋﻲ ﻋﻤﻴـﻖ ﺧـﻮد‬
‫ﺑــﺮاي اراﻳــﺔ ﻳــﻚ ﻃــﺮح راﻫﺒــﺮدي را ﻛــﻪ ﺑــﺎ واﻗﻌﻴــﺎت‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﻲ و ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﻗــﺮن ﺑﻴــﺴﺖوﻳﻜــﻢ ﻫﻤــﺎﻫﻨﮕﻲ داﺷــﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻨﻬﺎن ﻧﮕﺎه داﺷـﺘﻪ‪ .‬ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﭼـﻴﻦ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان دﺷـﻤﻦ اﺣﺘﻤـﺎﻟﻲ آﻳﻨـﺪه ﺑـﻪ ﺗـﺄﺧﻴﺮ اﻓﺘـﺪ‪ ،‬اﻗـﺪاﻣﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺧﻄﺮات ﻏﻴﺮﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﺑـﺴﻴﺎري را ﻣـﻲ ﺗﻮاﻧـﺴﺖ‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬رﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮر و ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن اﻳﻨـﻚ‬
‫ﻣــﻲﺗﻮاﻧﻨــﺪ ﺗــﺎ ﻫــﺮ زﻣــﺎن ﻛــﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨــﺪ ﻳــﻚ ﻋــﺪه‬
‫ﺗﺮورﻳـــﺴﺖــ ـﺧـــﺸﻜﻪﻓﻜﺮﻫـــﺎيژوﻟﻴـــﺪه و از ﺟـــﺎن‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪاي ﻛـﻪ در ﮔـﺮوه ﻫـﺎي ﻛﻮﭼـﻚ ﻫﻤـﻪ ﺟـﺎ وﺟـﻮد‬
‫دارﻧﺪ ـ را دﺷﻤﻨﺎن اﺻـﻠﻲ ﺧـﻮد ﻗﻠﻤـﺪاد ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻫـﺮ ﻗـﺪر‬
‫ﻛﻪ ﺟﻨﮓ در اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن و ﻳـﺎ ﺑﺮﻋﻠﻴـﻪ ﺗﺮورﻳـﺴﻢ‪ ،‬از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻣــﺎﻟﻲ و ﺟــﺎﻧﻲ ﺳــﻨﮕﻴﻦ ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﻣــﺴﻠﻤﺎ از ﻧﻈــﺮ ﻣــﺪت‬
‫زﻣـﺎن و ﭘﻴﭽﻴــﺪﮔﻲﻫـﺎي ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﻛــﻪ ﺑـﻲﺛﺒــﺎﺗﻲ ﺟﻨــﻮب‬
‫آﺳﻴﺎ و ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧـﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺴﺖ اﻳﺠـﺎد ﻛﻨـﺪ‪ ،‬و از اﻳﻨﻜـﻪ‬
‫ﭼــﻴﻦ از ﻃــﺮف ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﺧﻄــﺮ اﺻــﻠﻲ در‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٥٢‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻘﺎﺑــﻞ رﻓــﺎه و ﻣﻮﺟﻮدﻳــﺖ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻣﻌﺮﻓــﻲ ﺷــﻮد‪،‬‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن اﻧـﺪازه ﺑـﺮاي اﻳـﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤــﺪ و ﺻــﻠﺢ ﺟﻬــﺎﻧﻲ ﺧﻄﺮﻧــﺎك ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﻛــﻢﺧﻄﺮﺗــﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﻛـﻪ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﭼـﻴﻦ ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪﺗﺮ از آﻧـﺴﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣــﺴﺘﺤﻖ ﭼﻨــﻴﻦ رﻓﺘــﺎر ﺗﺤﻘﻴﺮآﻣﻴــﺰي ﺑﺎﺷــﺪ ـ ﭼﻨــﻴﻦ‬
‫ﻛــﺎري ﺻــﺮﻓﺎً اﺷــﺘﺒﺎﻫﻲ اﺳﺎﺳــﻲ در داوري ﻣــﻲﺑــﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻴﻨﻲﻫﺎ اﻫﻞ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪاﻧﺪ‪ ،‬و رﻫﺒـﺮان ﭼـﻴﻦ ﺑـﻪ ﺷـﻴﻮه وﻳـﮋة‬
‫ﺧــــﻮد در ﺣــــﺎل دﺳــــﺖ ﻛــــﺸﻴﺪن از ﻣﻴــــﺮاث‬
‫ﻣﺎﺋﻮﺋﻴﺴﺖـﻟﻨﻴﻨﻴﺴﺘﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ اﻗﺘﺼﺎدي دوﻟﺖ ﺑـﻮش ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ ﻧﻮﺑـﺔ ﺧـﻮد ﻗﺮﺑـﺎﻧﻲ‬
‫ﺣــﻮادث ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺷــﺪ‪ ،‬و ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪاي ﻛــﻪ ﻗــﺮار ﺑــﻮد‬
‫ﻳﻚ ﻃـﺮح ﻣﺤﺎﻓﻈـﻪﻛﺎراﻧـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻳﻨـﻚ ﺑﻜﻠـﻲ ﺑـﻪ ﻧﻔـﻊ‬
‫آﻧﭽﻪ ﺑـﻪ ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ ﺻـﻮرت ﻣـﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ ﻧـﻮﻋﻲ»ﻛﻴﻨﺰﮔﺮاﺋـﻲ‬
‫ﻧﻈــﺎﻣﻲ‪ «٣٦‬ﺗﻌﺮﻳــﻒ ﺷــﻮد‪ ،‬ﻣــﺮدود ﺷــﺪه‪ .‬ﺑــﻪ ﺗﻮاﻓــﻖ‬

‫‪ ،(Military Keynesianism) 36‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻈﺮﻳﺔ ﻛﻮﻟﻜﻮ را ﻛﻤﻲ‬

‫ﺷﻜﺎﻓﺖ‪ .‬ﺟﻮرج ﺑﻮش در ﻫﻨﮕﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در ﺗﻤﺎم ﻧﻄﻖﻫﺎ اﻳﻦ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﮔﻮﺷﺰد ﻣﻲﻛﺮد‪" :‬ﻣﺎ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎر ﻫﺴﺘﻴﻢ!" اﻳﻦ اﻋﻼم ﻣﻮﺿﻊ در‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب ﺳﻴﺎﺳﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ وي ﻃﺮﻓﺪارﻋﺪم دﺧﺎﻟﺖ دوﻟﺖ در‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٥٣‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫رﺳﻴﺪن دو ﺣـﺰب ﻣﻮﺟـﻮد در ﻛﻨﮕـﺮه ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺴﻴﺎري‬

‫از روﻧﺪﻫـﺎي ﻣﻌﻤـﻮل ﺳﻴﺎﺳـﻲ را ﺣـﺬف ﻛـﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﻣــﺸﻜﻼت ﻛــﺎخ ﺳــﻔﻴﺪ ﺑــﻪ دﻟﻴــﻞ وﺟــﻮد ﺗﻌــﺪاد ﺑــﺴﻴﺎر‬
‫ﻧــﺎﭼﻴﺰ ﻣﺨﺎﻟﻔــﺎن ـ دو اﻧﺘﻬــﺎي ﺑــﺴﻴﺎر ﺑﺎرﻳــﻚ ﻃﻴــﻒ‬
‫ﺳﻴﺎﺳـﻲ ـ در ﺑﺮﺧـﻮرد دﻟﺨـﻮاه ﻗـﻮة ﻣﺠﺮﻳـﻪ ﺑـﺎ اﻗﺘـﺼﺎد‬
‫ﻛــﺸﻮر‪ ،‬ﻧﻘﻄــﺔ ﭘﺎﻳــﺎن ﮔﺬاﺷــﺖ‪ .‬در ﺗﻤــﺎم زﻣﻴﻨــﻪﻫــﺎ‪ ،‬ﻧــﻪ‬
‫ﺻــﺮﻓﺎً در ﺗﺤﺪﻳــﺪ ﺑــﻲرﺣﻤﺎﻧــﺔ آزاديﻫــﺎي اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲِ‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدياش‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﺑـﺎﻻﺗﺮ از ﻫﻤـﻪ در زﻣﻴﻨـﺔ اﻗﺘـﺼﺎدي‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻞ داﺧﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ‪ 11‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ اﻳﺠﺎد ﻛﺮد و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﺗﺨﺎذ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ در ﺧﺎرج از ﻣﺮزﻫﺎ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري وﺳﻴﻊ دوﻟﺖ در‬
‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت‪ ،‬و درﮔﻴﺮي ﺷﺪﻳﺪ اﻣﻨﻴﺘﻲ دوﻟﺖ در داﺧﻞ ﻛﺸﻮر ﺑﻮد‪ ،‬دﺧﺎﻟﺖ دوﻟﺖ در‬
‫اﻣﻮر داﺧﻠﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ وﺳﻴﻊ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در ﺗﻌﺎرﻳﻒ اﻗﺘﺼﺎدي‪» ،‬ﻛﻴﻨﺰﮔﺮاﺋﻲ«‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﺧﺼﻮﺻﺎً اﻗﺘﺼﺎدي ﺻﺮﻳﺤﺎً در ﺗﻀﺎد ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎ »ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎري«‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﻴﻨﺰ از دﻳﻨﺎﻣﻴﺴﻢ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬دوﻟﺖ وﻇﻴﻔﻪ دارد‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري در داﺧﻞ ﻣﺮزﻫﺎ اﻳﺠﺎد ﻛﺎر و رﻓﺎه ﻋﻤﻮﻣﻲ را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻚ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﻮﻟﻜﻮ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲرﺳﻴﻢ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﺑﻮش ﺑﺎ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري در ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت از ﻃﺮﻳﻖ اﻓﺰاﻳﺶ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ اﺳﺘﻘﺮاض دوﻟﺘﻲ )ﻛﻤﺒﻮد‬
‫ﺑﻮدﺟﻪ( ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻧﻮﻋﻲ رﻓﺎه »ﻛﻴﻨﺰي« در ﻣﻤﻠﻜﺖ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ ﻛﻪ در اﺑﺘﺪاي اﻣﺮ‪،‬‬
‫ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﺳﻴﺎﺳﻲ اراﻳﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ آن در ﺗﻀﺎد ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﺳﺮﻛﻮب آزاديﻫﺎ در ﻧﻈﺮﻳﺔ ﻛﻴﻨﺰ وﺟﻮد ﻧﺪارد و اﻳﻦ ﻳﻚ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب اﺑﺘﻜﺎر‬
‫اﻋﻀﺎي ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺑﻮش ﮔﺬاﺷﺖ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٥٤‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫رﺋــﻴﺲﺟﻤﻬــﻮر از ﻗــﺪرت ﺑــﺴﻴﺎري ﺑﺮﺧــﻮردار اﺳــﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻌﻤﺪي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮاي زﻳﺮﭘـﺎ ﮔﺬاﺷـﺘﻦ اوﻟﻮﻳـﺖﻫـﺎ وﺟـﻮد‬
‫دارد‪ ،‬ﻳﻜـــــﻲ در آﻧﭽـــــﻪ در ﺗﺤﻠﻴﻠـــــﻲ ﻧﻬـــــﺎﺋﻲ‪،‬‬
‫»ﺗﻮاﻓﻖﻋﺎمﺳﻴﺎﺳـﻲِ« ذاﺗـﻲ ﻧـﺎم ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ ،‬و در ﺣﻘﻴﻘـﺖ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﻛـﻪ اﻳـﻦ دو ﺣـﺰب ﺑﻴـﺸﺘﺮ از آﻧﭽـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻳﻜــﺪﻳﮕﺮ در ﺗﺨــﺎﻟﻒ ﻗــﺮار داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﻨﺪ از ﻧﻘــﺎط‬
‫ﻣــﺸﺘﺮك ﺑﺮﺧﻮردارﻧــﺪ‪ .‬اﻓﺘــﻀﺎح اِﻧــﺮون‪ ٣٧‬ﺑــﻮش را در‬
‫ﻣﻮﺿﻊ دﻓﺎﻋﻲ ﻗﺮار داد‪ ،‬ﭼﺮا ﻛـﻪ دﻣﻜـﺮاتﻫـﺎ ﺑـﻪ دﻻﻳـﻞ‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﻲ در ﺟــﺴﺘﺠﻮي ﺑﻬــﺮهﺑــﺮداري از آن ﺑﻮدﻧــﺪ‪ ،‬وﻟــﻲ‬
‫ﺗﻮاﻓــﻖ ﻣﻴــﺎن دو ﺣــﺰب ﺑــﻪ ﻣﺮاﺗــﺐ از ﺗﻔــﺎوتﻫﺎﻳــﺸﺎن‬
‫ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﻲ رود‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬اﮔـﺮ ﭼﻨـﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮﺟﻬـﺖ ﻫـﺎﺋﻲ ﺑـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺳﺎدﮔﻲ ﭘـﻴﺶآﻣـﺪ‪ ،‬ﻧـﺸﺎندﻫﻨـﺪة اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻮش از آﻏﺎز ﻧﻴـﺰ ﻫـﻴﭻ ﻧـﻮع اﻋﺘﻘـﺎد ﻋﻤﻴـﻖ و ﺻـﺎدﻗﺎﻧﺔ‬
‫اﻗﺘــــﺼﺎدي ﻧﺪاﺷــــﺖ‪ ،‬و ﻣﻮﺿــــﻊﮔﻴــــﺮيﻫــــﺎي‬
‫»ﻣﺤﺎﻓﻈــﻪﻛﺎراﻧــﻪاش« ﺻــﺮﻓﺎً ﺑــﺮاي دﺳــﺖ ﻳــﺎﻓﺘﻦ ﺑــﻪ‬

‫‪(Enron) 37‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٥٥‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧــﺎﻣﺰدي اﻧﺘﺨﺎﺑــﺎت رﻳﺎﺳــﺖ ﺟﻤﻬــﻮري از ﻃــﺮف ﺣــﺰب‬

‫ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاه ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻗﺘــﺼﺎد در ﻣــﺎرس ‪ 2001‬وارد ﻳــﻚ دورة »ﭘــﺲروي«‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺧـﺼﻮﺻﺎً ﺷـﺎﺧﺔ ﻓﻨـﺎوري ﭘﻴـﺸﺮﻓﺘﻪ ﺟـﺪاً در ﺗﻨﮕﻨـﺎ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﺗﻤﺎم ﻣـﺴﺌﻠﻪ ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﻣﺤـﻮر ﻗـﺮار داﺷـﺖ‬
‫ﻛــﻪ ﻛﻨﮕــﺮه از ﺗﻤــﺎﻣﻲ اﻗــﺪاﻣﺎﺗﻲ ﻛــﻪ رﺋــﻴﺲﺟﻤﻬــﻮر ﺑــﻪ‬
‫ﻃــﻮر ﺻــﻮري ﺑــﻪ آﻧــﺎن ﻣﺘﻌﻬــﺪ ﺑــﻮد‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﺑــﻪ ﻋﻤــﻞ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ آورد ﻳـﺎ ﻧـﻪ؟ ﻛـﺎﻫﺶ ﻣﺎﻟﻴـﺎت ﻫـﺎ ﻫـﻴﭻ ﺗـﺄﺛﻴﺮي‬
‫ﻧﻤــﻲﺑﺨــﺸﻴﺪ و ﺷــﺎﺧﺔ ﺳــﺎﺧﺘﻤﺎن در رﻛــﻮد اﻓﺘــﺎده ﺑــﻮد‪،‬‬
‫در اﻳــﻦ ﺷــﺮاﻳﻂ ﻛــﺎر ﻛــﺎﻫﺶ ﻣــﻲﻳﺎﻓــﺖ و در ﺻــﺪ‬
‫ﺑﻴﻜـﺎري در دﺳـﺎﻣﺒﺮ ‪ 2001‬ﺑـﻪ ‪ 5،8‬ﺑـﺎﻟﻎ ﺷـﺪ ـ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺻــﻮرﺗﻲ ﻗﺎﺑــﻞ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﺎﻻﺗﺮ از ‪ 4‬درﺻــﺪ ﻃــﻲ ﺳــﺎل‬
‫‪ 2000‬ﻗــﺮار داﺷــﺖ‪ .‬آﻧﭽــﻪ دوﻟــﺖ‪ ،‬ﺑــﺎ در ﻧﻈــﺮ ﮔــﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺗﻌﻬــﺪات ﻣﺤﺎﻓﻈــﻪﻛﺎراﻧــﺔ اوﻟﻴــﺔ ﻣﺎﻟﻴــﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺴﺖ‬
‫اﻧﺠــﺎم دﻫــﺪ‪ ،‬ﺑــﻪ ﻃــﻮر ﻛﻠــﻲ زﻳــﺮ ﺳــﺌﻮال ﻣــﻲرﻓــﺖ‪ .‬در‬
‫ﻣﻮرد اﻳـﻦ ﻣـﺴﺌﻠﻪ ﻣﻬـﻢ ﻫـﻢ واﻗﻌـﺔ ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺗـﺼﻤﻴﻢ‬
‫ﻧﻬﺎﺋﻲ را ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٥٦‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اوﻟﻴﻦ ﻣـﺸﻜﻞ در ﻓـﺮداي اﻳـﻦ واﻗﻌـﺔ ﻏـﻢ اﻧﮕﻴـﺰ ﺳـﻘﻮط‬

‫ﻋﻈــﻴﻢ ﺑــﺎزار ﺑــﻮرس ﺑــﻮد‪ .‬ﻛــﺎﻫﺶ ﺑﻬــﺮة ﭘــﻮل از ﻃــﺮف‬
‫ﺑﺎﻧــﻚ ﻣﺮﻛــﺰي ﺗــﺄﺛﻴﺮ ﻛﻤــﻲ ﺑﺠــﺎي ﮔﺬاﺷــﺖ‪ ،‬ﻓﻘــﻂ در‬
‫ﻃـﻮل ﻳـﻚ روز‪ ،‬اﻳـﻦ ﺑﺎﻧـﻚ ‪ 81‬ﻣﻴﻠﻴـﺎرد دﻻر ﻧﻘـﺪﻳﻨﮕﻲ‬
‫در اﺧﺘﻴــﺎر ﺑﺎزارﻫــﺎي ﺗﺠــﺎري ﻗــﺮار داد‪ .‬ﺳﻴﺎﺳــﺖﻫــﺎي‬
‫ﭘﻮﻟﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮد ﺑـﻪ ﻧﺘـﺎﻳﺠﻲ ﺑﺮﺳـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ آﻧﻬـﺎ ﺧﻄـﺮات‬
‫زﻳــﺎدي ﻧﻴــﺰ در ﺑــﺮ داﺷــﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧــﺎرج ﻛــﺮدن اﻗﺘــﺼﺎد از‬
‫ﺣﺎﻟــﺖ ﺗﻌــﺎدل ﻳﻜــﻲ از اﻳــﻦ ﺧﻄــﺮات ﺑــﻮد‪ .‬ﻫــﺮ ﮔﻮﻧــﻪ‬
‫ﻣﻘﺮراﺗـــﻲ ﺑـــﺮاي ﺟﻠـــﻮﮔﻴﺮي از ﺣـــﺴﺎب ﺳـــﺎزي و‬
‫دﺳــﺖﺑــﺮدن در ﺣــﺴﺎبﻫــﺎ ﻣﻌﻠــﻖ ﺷــﺪه ﺑــﻮد‪ .‬وﻟــﻲ‬
‫ﻣــﺸﻜﻼﺗﻲ ﻛــﻪ اﻗﺘــﺼﺎد ﺑــﺎ آن روﺑــﺮو ﺑــﻮد ﺑــﻪ ﻣﺮاﺗــﺐ‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ از آن ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﻪ راه ﺣـﻞﻫـﺎي ﺳـﺎده ﭘﺎﺳـﺦ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬و آﻧـﺎن ﻛـﻪ ﺳـﻬﺎم و اﺟﻨـﺎس ﻣـﺼﺮﻓﻲ ﮔﺮاﻧﻘﻴﻤـﺖ‬
‫ﺧﺮﻳﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﺑـﻲﺳـﺎﺑﻘﻪ دﭼـﺎر ﺑـﺪﺑﻴﻨﻲ ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳــﻚ اﻋﺘﺒــﺎر ‪ 15‬ﻣﻴﻠﻴــﺎرد دﻻري ﺷــﺎﻣﻞ ﭘــﻮل ﻧﻘــﺪ و‬
‫واﻣﻬﺎي ﺗﻀﻤﻴﻦﺷﺪه‪ ،‬در اﺳـﺮع وﻗـﺖ ﺑـﻪ ﺧﻄـﻮط ﻫـﻮاﺋﻲ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٥٧‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺗﻌﻠﻖ ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬و ﺷـﺮﻛﺖﻫـﺎي ﺑﻴﻤـﻪ ﻧﻴـﺰ ﺗﻘﺎﺿـﺎي ﻛﻤـﻚ‬

‫ﻛﺮدﻧﺪ ـ اﻣﺮي ﻛـﻪ در ﻋﻤـﻞ ﻣﺎﻟﻴـﺎتدﻫﻨـﺪﮔﺎن را ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬
‫ﺑﻪ آﺧﺮﻳﻦ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه آﻧـﺎن ﻛـﺮد‪ .‬اﻳـﻦ ﺷـﺮﻛﺖﻫـﺎ در ﻣـﻮرد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺧـﺴﺎرات آﺗـﻲ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺻـﻮرت دﻗﻴـﻖ‬
‫آن ﻫﻨﻮز ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔـﺮدد‪ ،‬ﺗـﻀﻤﻴﻦﻫـﺎﺋﻲ ﻣﻬـﻢ ﺑـﻪ‬
‫دﺳــﺖ آوردﻧــﺪ‪ ،‬و ﻛﻨﮕــﺮه ‪ 55‬ﻣﻴﻠﻴــﺎرد دﻻر اﻋﺘﺒــﺎر‬
‫ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﺑﻪ ﺻـﻮرتﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣﻨﻈـﻮر ﻛـﺮد‪ ،‬ﺣﺘـﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن ﻛﻪ ﺑـﺎ ﻛـﺎخ ﺳـﻔﻴﺪ در ﻣـﻮرد ‪ 100‬ﻣﻴﻠﻴـﺎرد‬
‫دﻻر »ﻣﺤﺮﻛــﻪﻫــﺎي« اﻗﺘــﺼﺎدي در ﺣــﺎل ﻣــﺬاﻛﺮه ﺑــﻮد‪.‬‬
‫در اﻳــﻦ ﻫﻨﮕــﺎم رﺳــﺘﻮانﻫــﺎ‪ ،‬ﻓــﻴﻠﻢﺳــﺎزان‪ ،‬ﭘــﺎركﻫــﺎي‬
‫ﺗﻔﺮﻳﺤــﻲ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨــﺪﮔﺎن ﻓــﻮﻻد‪ ،‬وﺣﺘــﻲ ﺷــﺮﻛﺖﻫــﺎي‬
‫ﻧﻔﺘﻲ ﻧﻴـﺰ‪ ،‬ﺣﺘـﻲ اﮔـﺮ ﺻـﺮﻓﺎً ﺗﺨﻔﻴـﻒ ﻣﺎﻟﻴـﺎت را ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻛﻤـﻚ ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬دوﻟـﺖ ﺗـﻼش ﻛـﺮد‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي ﺿﻤﺎﻧﺖﻫـﺎي آﺗـﻲ ﻧﻘﻄـﺔ ﭘﺎﻳـﺎن ﮔـﺬارد‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﭘﻴﺸﻴﻨﺔ ﺧﻄﺮﻧـﺎﻛﻲ در اﻳـﻦ ﻣـﻮرد اﻳﺠـﺎد ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪،‬‬
‫و در درون ﻣــــــﺸﻜﻼت اﻗﺘــــــﺼﺎدي‪ ،‬ﺑــــــﺴﻴﺎري‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺎنﻣﻨﺎﻓﻊ از ﻗـﺪرت ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﻧﻴـﺰ ﺑﺮﺧـﻮردار ﺑﻮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٥٨‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻳــﻦﻫــﺎ ﻳﺎراﻧــﻪﻫــﺎﺋﻲ ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﻓﻬﺮﺳــﺖ ﺑﻠﻨــﺪﺑﺎﻻي‬

‫ﻣﻮﺟﻮد اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﭘﺲ از ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺗﺎﺣـﺪودي ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ اﻓﺘـﻀﺎح‬
‫اِﻧﺮون و ﻛﻨﺘﺮل ﺳﻨﺎ ﺑﻪ وﺳـﻴﻠﺔ دﻣﻜـﺮاتﻫـﺎ‪ ،‬وﻟـﻲ اﺳﺎﺳـﺎً‬
‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻤـﺎﻳﻼت ﻣﺤﺎﻓﻈـﻪﻛﺎراﻧـﻪ و ﺗﻤـﺎﻳﻼت ﺳﻴﺎﺳـﻲ و‬
‫ﻃــﺮحﻫــﺎي ﺷــﺒﻬﻪﺑﺮاﻧﮕﻴــﺰ ﺑﻮدﺟــﻪ و ﻣــﺴﺎﺋﻞ دﻳﮕــﺮ ﻛــﻪ‬
‫دوﻟــﺖ را در ﻣﻮﺿــﻊ دﻓــﺎﻋﻲ ﻗــﺮار داد‪ ،‬ﺑــﺴﻴﺎري از‬
‫ﭘﻴــﺸﻨﻬﺎدات رﺋــﻴﺲ ﺟﻤﻬــﻮر در ﻣــﻮرد ﺑﻮدﺟــﻪ داﺧﻠــﻲ‬
‫ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪ‪ .‬در ﻫﻤـﻴﻦ اﻳـﺎم‪ ،‬ﺑﻮدﺟـﺔ ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن در‬
‫ﺳــﺎل ‪ 11،6 ،2002‬درﺻــﺪ اﻓــﺰاﻳﺶ داده ﺷــﺪ و ﺳــﻬﻢ‬
‫او از اﻗﺘــﺼﺎد ﻛــﺸﻮر از ‪ 3،9‬درﺻــﺪ ﺑــﻪ ‪ 4،4‬درﺻــﺪ‬
‫رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ ﻛـﻪ از ‪ 1989‬اﺻـﻄﻼﺣﺎً ﺑـﻪ »ﺑﻬـﺮهﻣﻨـﺪي‬
‫از ﺻﻠﺢ« ﻣﻌﺮوف ﺷﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬واروﻧـﻪ ﺷـﺪ و ﺑـﻪ ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن‬
‫ﻗــﺪرﺗﻲ داد ﻛــﻪ ﺳــﻪ ﻣــﺎه ﭘــﻴﺶ ﺣﺘــﻲ ﺗــﺼﻮرش را ﻫــﻢ‬
‫ﻧﻤـــﻲﺗﻮاﻧـــﺴﺖ ﺑﻜﻨـــﺪ‪ .‬در آﻏـــﺎز ﺳـــﺎل ‪ 2002‬ﺑـــﻪ‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻋﻼم ﺷﺪ ﻛـﻪ ﺣﺘـﻲ ﺑﻴـﺸﺘﺮ از اﻳـﻦﻫـﺎ‬
‫ﺑــﺮاي ﺟﻨــﮓ ﺑــﺎ ﺗﺮورﻳــﺴﻢ ﭘــﻮل ﺧــﺮج ﺧﻮاﻫــﺪ ﺷــﺪ و‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٥٩‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺧـﻮد را ﺣـﺪاﻗﻞ ﺗـﺎ ﺷـﺶ ﺳـﺎل آﻳﻨـﺪه ﺑـﺮاي اﻳـﻦ‬

‫ﺟﻨﮓ آﻣﺎده ﻧﮕـﺎه دارﻧـﺪ‪ .‬آﻧـﺎن ﻧﻴـﺰ‪ ،‬ﺧﻮﺳـﺘﺎر ﺣـﺪاﻗﻞ‬
‫‪ 20‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر ﺑﻴﺶ از ﺣـﺪ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﺷـﺪه در ﺳـﺎل‬
‫ﻣــﺎﻟﻲ ‪ 2003‬ﺷــﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑــﻪ ﻋﺒــﺎرت دﻳﮕــﺮ ‪ 379‬ﻣﻴﻠﻴــﺎرد‬
‫دﻻر ﺑﺮاي ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن‪.‬‬
‫در ﺑﻬــﺎر ﺳــﺎل ‪ ،2001‬رﻳﺎﺳــﺖ ﺟﻤﻬــﻮر ﻗــﻮل داده ﺑــﻮد‬
‫ﻛــﻪ ‪ 236‬ﻣﻴﻠﻴــﺎرد دﻻر »ﻣــﺎزادﺑﻮدﺟــﻪ« در ﺳــﺎل ﻣــﺎﻟﻲ‬
‫‪ 2001‬ﺧﻮاﻫﺪ داﺷـﺖ‪ ،‬وﻟـﻲ در ﻋﻤـﻞ ﺑـﻪ ‪ 121‬ﻣﻴﻠﻴـﺎرد‬
‫دﻻر رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕـﻮﺋﻴﻢ ﻧـﺼﻒ ﻣﻘـﺪار ﺳـﺎل ﻗﺒـﻞ‪ .‬در‬
‫آﻏﺎز ﺳـﺎل ‪ 2001‬دﻓﺘـﺮ ﺑﻮدﺟـﺔ ﻛﻨﮕـﺮه ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ‪5،6‬‬
‫ﺗﺮﻳﻠﻴــﻮن دﻻر »ﻣــﺎزادﺑﻮدﺟــﻪ« در ﻃــﻮل ده ﺳــﺎل آﻳﻨــﺪه‬
‫ﻛــﺮده ﺑــﻮد‪ ،‬و رﺋــﻴﺲ ﺟﺪﻳــﺪ اﻳــﻦ دﻓﺘــﺮ ﺳــﺮﻳﻌﺎً ‪1،35‬‬
‫ﺗﺮﻳﻠﻴــﻮن دﻻر ﻛــﺎﻫﺶ ﻣﺎﻟﻴــﺎت را در ﻃــﻮل ﻳــﻚ دﻫــﻪ‪،‬‬
‫ﺑــﺮ اﺳــﺎس اﻳــﻦ ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ ﺑــﻪ ﺗــﺼﻮﻳﺐ رﺳــﺎﻧﺪ؛ وﻟــﻲ‬
‫اﻳﻨﻚ او ﺑﺎ درآﻣﺪﻫﺎﺋﻲ ﺑـﺴﻴﺎر ﭘـﺎﺋﻴﻦ ﺗـﺮ و ﻣﺨـﺎرﺟﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗــﺐ ﺑــﺎﻻﺗﺮ روﺑــﺮو ﺷــﺪه‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘــﺖ‪ ،‬ﻣﺘﺨﺼــﺼﻴﻦ‬
‫ﻛﻨﮕــﺮه اﻳــﻦ ﭼﻨــﻴﻦ ﻣﺤﺎﺳــﺒﻪﻛــﺮده ﺑﻮدﻧــﺪ ﻛــﻪ ﻛــﺎﻫﺶ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٦٠‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎي ﭘﻴـﺸﻨﻬﺎدي او‪ ،‬ﻛـﻪ ﻃﺒﻘـﺎت ﺑـﺎﻻي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬

‫ﻣﻨﺘﻔﻌـــﺎن واﻗﻌـــﻲ آن ﺧﻮاﻫﻨـــﺪ ﺑـــﻮد‪ ،‬در ﺳـــﺎل ‪2002‬‬
‫دوﺑﺮاﺑ ـﺮِ ‪ 60‬ﻣﻴﻠﻴــﺎرد دﻻري ﺧﻮاﻫــﺪ ﺑــﻮد ﻛــﻪ رﻳﺎﺳــﺖ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري ﭘﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﻛـﺮده‪ .‬در ﻧـﻮاﻣﺒﺮ ‪ ،2001‬ﺑـﻪ ﺟـﺎي‬
‫»ﻣـــﺎزادﺑﻮدﺟـــﻪ« در ﺳـــﺎل ‪ ،2002‬ﻣـــﺴﺌﻮل ﺑﻮدﺟـــﺔ‬
‫رﻳﺎﺳـــﺖ ﺟﻤﻬـــﻮري ﭘـــﻴﺶﺑﻴﻨـــﻲ ﻛـــﺮد ﻛـــﻪ ﻳـــﻚ‬
‫»ﻛــﺴﺮﺑﻮدﺟﺔ« ‪ 200‬ﻣﻴﻠﻴــﺎرد دﻻري ﺗــﺎ ﺳــﺎل ‪2004‬‬
‫در راه اﺳـــﺖ! در آﻏـــﺎز ‪ 2002‬ﺑﺮﺧـــﻲ ﺑﺮآوردﻫـــﺎ از‬
‫»ﻣــﺎزاد ﺑﻮدﺟــﺔ« ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲﺷــﺪة ده ﺳــﺎﻟﻪ از ‪5،6‬‬
‫ﺗﺮﻳﻠﻴــﻮن ﺑــﻪ ‪ 1‬ﺗﺮﻳﻠﻴــﻮن ﻛــﺎﻫﺶ داده ﺷــﺪ‪ ،‬وﻟــﻲ اﮔــﺮ‬
‫»ﻣﺎزاد ﺑﻮدﺟـﻪ« ﺑﻴﻤـﻪ ﻫـﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ را در ﻧﻈـﺮ ﻧﮕـﺮﻳﻢ‬
‫در ﻃــﻮل ده ﺳــﺎل ﺑــﺎ ﻛــﺴﺮ ﺑﻮدﺟــﻪاي ﺑــﺎﻟﻎ ﺑــﺮ‪1،5‬‬
‫ﺗﺮﻳﻠﻴﻮن دﻻر روﺑﺮو ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺛﺎﺑـﺖ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ رﻳـﺸﺔ‬
‫اﻳــﻦ ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲﻫــﺎي درازﻣــﺪت و ﺑــﻲﻧﻬﺎﻳــﺖﻓﺮﺿــﻲ را‬
‫ﺑﺎﻳــﺪ در ﭘــﺎﺋﻴﻦ آوردن ﻣﺎﻟﻴــﺎت ﭘﻮﻟــﺪارﻫﺎ ـ ﻛــﻪ رﺋــﻴﺲ‬
‫ﺟﻤﻬﻮر آﻧﺮا ﺑـﻪ ﺗﺄﺋﻴـﺪ ﻧﻴـﺰ رﺳـﺎﻧﺪه ـ ﺟـﺴﺘﺠﻮ ﻛـﺮد‪ .‬در‬
‫واﻗﻊ‪ ،‬در آﻏـﺎز ﺳـﺎل ‪ 2002‬دوﻟـﺖ درﺧﻮاﺳـﺖ اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٦١‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺳــﺮﻳﻊ ﺳــﻘﻒ اﺳــﺘﻘﺮاضدوﻟﺘــﻲ را از ‪ 5،95‬ﺗﺮﻳﻠﻴــﻮن ﺑــﻪ‬

‫‪ 6،7‬ﺗﺮﻳﻠﻴــﻮن دﻻر ﻛــﺮد‪ .‬ﻳﻌﻨــﻲ دوﻟــﺖ ﺑــﺮاي ﭘﺮداﺧــﺖ‬
‫ﻛﺴﺮ ﺑﻮدﺟﻪ اﻳﻨﻚ ﻣـﻲﺑﺎﻳـﺴﺖ ﻗـﺮض ﻛﻨـﺪ! اﻳـﻦ ﻧﻘـﺼﺎن‬
‫ﻋﻈــﻴﻢ اﻗﺘــﺼﺎدي‪ ،‬ﻫــﻢ ﻧﺘﻴﺠــﺔ ﻫﺰﻳﻨــﻪﻫــﺎي ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺑﻮد و ﻫـﻢ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ »ﭘـﺲروي اﻗﺘـﺼﺎدي« ﻛـﻪ ﻗﺒـﻞ از‬
‫آن ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻤﻴﻖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺻﺤﻨﺔ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‪ ،‬اوﺿـﺎع ﺑـﻪ ﻫـﻴﭻ ﻋﻨـﻮان ﺑﻬﺘـﺮ از‬
‫اﻳﻦ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺟﺮﻳـﺎن ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑـﻪ ﺟﺎﻧـﺐ ﺑـﺎزار ﻛـﺸﻮرﻫﺎي‬
‫در ﺣــﺎل ﺗﻮﺳــﻌﻪ در ﺳــﺎل ‪ 2001‬ﺳــﻘﻮﻃﻲ‪ 60‬ﻣﻴﻠﻴــﺎرد‬
‫دﻻري را ﻧــﺸﺎن ﻣــﻲداد و اﻧﺘﻈــﺎر ﻣــﻲرﻓــﺖ ﻛــﻪ ﺣﺘــﻲ‬
‫ﻛــﺎﻫﺶ ﺑﻴــﺸﺘﺮي داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬وام و ﺑﻬــﺮة وام ﺑــﻪ‬
‫ﭘﺎﻛــﺴﺘﺎن ـ ﻛــﻪ ‪ 37‬ﻣﻴﻠﻴــﺎرد دﻻر ﻗــﺮض ﺧــﺎرﺟﻲ ﺑــﻪ‬
‫ﺑــﺎرآورده ﺑــﻮد و دوﺳــﻮم درآﻣــﺪﻫﺎﻳﺶ ﻓﻘــﻂ ﺑــﻪ ﺑﻬــﺮه‬
‫اﺧﺘــﺼﺎص ﻣــﻲﻳﺎﻓــﺖ ـ و ﺧــﺼﻮﺻﺎً ﺑــﻪ ﺗﺮﻛﻴــﻪ‪ ،‬ﻣﺘﺤــﺪ‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎ در ﺟﻬــﺎن اﺳــﻼم ﻣــﻲرﺳــﻴﺪ‪ .‬وﻟــﻲ از روي‬
‫ﺿــﺮورت ﺑــﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴــﺖ ﺳــﺮﻣﺎﻳﻪﮔــﺬاري در آرژاﻧﺘــﻴﻦ ﺑــﺎ‬
‫ﺑــﻲﺗﻔــﺎوﺗﻲ زﻳــﺎدي ﺑﺮﺧــﻮرد ﺷــﺪ‪ ،‬و اﻳــﻦ ﻛــﺸﻮر ﺑــﺎ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٦٢‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧﺘــﺎﻳﺠﻲ ﺧﻄﺮﻧــﺎك ﺑــﺮاي ﺑﺮزﻳــﻞ و ﺗﻤــﺎﻣﻲ ﻧــﻴﻢﻛــﺮه‪ ،‬ﺑــﻪ‬

‫آﺳــﺘﺎﻧﺔ ورﺷﻜــﺴﺘﻲ ﺳــﻘﻮط ﻛــﺮد‪ .‬ﻳــﻚ اﻗﺘــﺼﺎددان‬
‫ﺻــﺎﺣﺐﻧــﺎم والاﺳــﺘﺮﻳﺖ ﻣــﻲﻧﻮﻳــﺴﺪ‪ ،‬ﺧﻄــﺮ ﺑﺰرﮔــﻲ‬
‫وﺟــﻮد داﺷــﺖ ﻛــﻪ ﺗﻤــﺎﻣﻲ روﻧــﺪ ﺟﻬــﺎﻧﻲ ﺷــﺪن ﻣﻌﻠــﻖ‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ واروﻧـﻪ ﺷـﻮد‪ .‬اﻳـﻦ ﭼـﺸﻢاﻧـﺪاز ﻗﺒـﻞ از‬
‫‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ وﺟــﻮد داﺷــﺖ‪ ،‬وﻟــﻲ اﻛﻨــﻮن ﺑــﻪ ﻣﺮاﺗــﺐ‬
‫ﻣﺤﺘﻤﻞﺗـﺮ ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﻣﺠـﺎري ﺗﺠـﺎري ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ‬
‫ﺑــﻲﺳــﺎﺑﻘﻪ ﻣــﺴﺪود ﺷــﻮد و ﻣﺨــﺎرج دﻓــﺎﻋﻲ ـ و‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎ ـ ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 11‬ﺳـــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑـــﻪ ﻫﻤﭽﻨـــﻴﻦ ﻧـــﺸﺎندﻫﻨـــﺪة ﻣـــﺮگ‬
‫راﺳﺖاﻧﺪﻳﺸﻲ ﻣﺤﺎﻓﻈـﻪﻛﺎراﻧـﺔ ﻣـﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺣﻤﺎﻳـﺖﻫـﺎﻳﺶ‬
‫از ﺗــﻮازن ﺑﻮدﺟــﻪ و ﺣــﺬف ﻳﺎراﻧــﻪﻫــﺎ ﺑــﻮد‪ .‬ﺗﻤــﺎم‬
‫ﺳﺘﻮن ﻫـﺎي اﻋﺘﻘـﺎد ﻣﺤﺎﻓﻈـﻪﻛﺎراﻧـﻪ در ﺣـﺎل ﻓـﺮورﻳﺨﺘﻦ‬
‫ﺑــﻮد‪ ،‬وﺗﺄﺋﻴــﺪ ﻫﻤــﻪﺟﺎﻧﺒــﺔ ﻫــﺮ دو ﺣــﺰب از ﻫﺰﻳﻨــﻪﻫــﺎ و‬
‫ﻣﺨــﺎرج ﻛــﺸﻮري ﺗﺤــﺖ ﻋﻨــﻮان دﻓــﺎع ﻳــﺎ »ﻣﺤــﺮك«‬
‫ﻣﺎﻟﻴــﺎﺗﻲ‪ ،‬و ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ »ﻛــﺴﺮﺑﻮدﺟﻪﻫــﺎي« ﺗﺄﺋﻴــﺪ ﺷــﺪه‬
‫)اﮔﺮ اﺻﻮﻻً ﺑﻪ ﺗﺄﺋﻴـﺪي ﻧﻴـﺎز ﺑـﻮد( ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲ داد ﻛـﻪ در‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٦٣‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺣﻘﻴﻘــﺖ دﻳﮕــﺮ ﻣﺤﺎﻓﻈــﻪﻛــﺎران ﺑــﻪ اﺻــﻮل اﻋﺘﻘــﺎد‬

‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺧﻮد ﺑﻴـﺸﺘﺮ از ﻟﻴﺒـﺮال ﻫـﺎ اﻳﻤـﺎﻧﻲ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺤﺎﻓﻈـﻪ ﻛـﺎران در ﻛﻨﮕـﺮه ﺳـﺮﻳﻌﺎً ﺑـﻮش را ﻣـﺘﻬﻢ‬
‫ﺑــﻪ ﺳــﺎزش ﺑــﺎ دﻣﻜــﺮاتﻫــﺎ ﻛﺮدﻧــﺪ‪ ،‬و رﺋــﻴﺲ ﺟﻤﻬــﻮر‬
‫آﻧــﺎن را ﺑــﺎ ﻗــﻮل اﻳﻨﻜــﻪ »ﻣﺤــﺮك« اﻗﺘــﺼﺎدي را ﺑــﻪ ‪75‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر ـ ﻳـﺎ ‪ 130‬ﻣﻴﻠﻴـﺎرد اﮔـﺮ ﻣﺨـﺎرج ﻣـﺴﺘﻘﻴﻤﻲ‬
‫ﻛــﻪ ﺑــﻪ ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻧــﺴﺒﺖ ﻣــﻲدﻫﻨــﺪ را ﺑــﻪ ﺣــﺴﺎب‬
‫آورﻳــﻢ ـ ﺗﻘﻠﻴــﻞ ﻣــﻲدﻫــﺪ‪ ،‬ﺳــﻌﻲ در آرام ﻛــﺮدن آﻧــﺎن‬
‫داﺷــﺖ‪ .‬وﻟــﻲ ﺣﺘــﻲ اﻛﺜــﺮ ﻫﻤــﻴﻦ ﻣﺤﺎﻓﻈــﻪﻛــﺎران ﺑــﺮاي‬
‫ﺣــﻮزهﻫــﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨــﺪ اﻧﺘﺨﺎﺑــﺎﺗﻲ ﺧــﻮد ﺗﻘﺎﺿــﺎﻫﺎﺋﻲ در‬
‫دﺳـــﺖ داﺷـــﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺮﺧـــﻲ از ﭘﻴـــﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﻛـــﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﺎﻟﻴـﺎت آﻧــﺎن ﺣﺘـﻲ از آﻧﭽــﻪ رﺋــﻴﺲﺟﻤﻬـﻮر ﻧﻴــﺰ ﻣــﻮرد‬
‫ﺗﺄﺋﻴﺪ ﻗﺮار داده ﺑﻮد ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﻲرﻓﺖ‪.‬‬
‫واﻗﻌﻴــﺖ اﻳــﻦ ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﺑــﺮ ﺧــﻼف ﻇﺎﻫﺮﺳــﺎزيﻫــﺎي‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈــﻪﻛﺎراﻧــﺔ اﻳــﻦ دوﻟــﺖ ﻫﻤــﻪ در واﺷــﻨﮕﺘﻦ‪ ،‬ﺣــﺪاﻗﻞ‬
‫در ﻣــﺴﻴﺮ ﺗــﺸﻮﻳﻖ ﻛــﺴﺮﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻋﻤ ـﻼً »ﻛﻴﻨﺰﮔــﺮا« ﺷــﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ! اﻳﻦ اﻣـﺮ ﺑـﻪ اﻋﺘﻘـﺎد رﻳـﺸﻪ دار آﻧـﺎن ﻛـﻪ اﻳـﺎﻻت‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٦٤‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﺘﺤﺪ را اﻟﮕـﻮﺋﻲ ﺑـﺮاي ﺟﻬـﺎن ﻣـﻲﺑﻴﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻫـﻴﭻ وﺟـﻪ‬

‫ﺿـﺮﺑﻪاي وارد ﻧﻴـﺎورده ﺑـﻮد ـ ذّرهاي از ﺗﻨـﺎﻗﺾﮔـﻮﺋﻲ و‬
‫دوروﺋــﻲ دﻳــﺪه ﻧﻤــﻲﺷــﺪ‪ ،‬و ﺑﺎزارﻫــﺎي آزاد ﻫﻨــﻮز ﺗﻨﻬــﺎ‬
‫راه ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ اﻗﺘـﺼﺎدﻫﺎ ﺑـﻮد ــ آﻣـﻮزهاي ﻛـﻪ اﻗﺘـﺼﺎد‬
‫داﻧــﺸﮕﺎﻫﻲ آﻧــﺮا ﺑــﻪ ﻳــﻚ ﺣﻘﻴﻘــﺖ ﻣــﺴﻠﻢ ﺑــﺪل ﻛــﺮده و‬
‫»ﺻــﻨﺪوقﺑــﻴﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲﭘــﻮل‪ «٣٨‬ﺳــﻌﻲ در ﺑــﻪ اﺟــﺮا‬
‫درآوردن آن در ﻛــــﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ ﻣﺘﻌــــﺪد دارد‪ .‬اﻳــــﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤﺪ وﻳﮋه اﺳﺖ! راﻣـﺴﻔﻠﺪ اﻳـﻦ را ﻧﻮﻋـﺎً ﭼﻨـﻴﻦ ﺗﻮﺿـﻴﺢ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ " :‬اﮔﺮ ﻛﺴﻲ از ﻛـﺮة ﻣـﺮﻳﺦ ﺑـﻪ زﻣـﻴﻦ ﻧﮕـﺎه ﻛﻨـﺪ‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻘـﻂ ﮔـﺮوه ﻛـﻮﭼﻜﻲ از ﻛـﺸﻮرﻫﺎ را ﺑﻴﺎﺑـﺪ ﻛـﻪ‬
‫واﻗﻌﺎً ﻗﺎدرﻧﺪ ﻣﻠﺖ ﺧـﻮد را ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻛـﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻣــﺮدم ﺧــﻮد را ﻣــﻲﺗﻮاﻧﻨــﺪ ﺧــﻮد ﺗــﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨــﺪ]‪[...‬‬
‫ﻛــﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ ﻛــﻪ ﺳــﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي اﻗﺘــﺼﺎدي و ﺳﻴﺎﺳــﻲ در‬
‫آﻧﺎن آﻧﭽﻨﺎن ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﻣـﺮدم ﺣـﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻨـﺎﻓﻊ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪"٣٩.‬‬

‫‪FMI 38‬‬
‫‪ 39‬راﻣﺴﻔﻠﺪ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ‪ 21 ،‬اﻛﺘﺒﺮ‪.2001 ،‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٦٥‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﻪ ﻛـﺎرﮔﻴﺮي اﻳـﺪﺋﻮﻟﻮژي و ﻋﻤـﻞ ﺑـﺮاي آﻧﻜـﻪ ﻫـﺮ ﻳـﻚ‬

‫دﻳﮕﺮي را ﺗﺄﺋﻴﺪ ﻛﻨـﺪ ﻳـﻚ ﺗﻨـﺎﻗﺾ ﺗـﺎرﻳﺨﻲ در اﻗﺘـﺼﺎد‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻓﺰاﻳﻨـﺪه ﺑـﺎ اﺳـﺘﺎدي ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻃﺮاﺣــﻲ ﺷــﺪه و ﺑــﺎ ﺳــﺎﺧﺘﺎري »ﺗﻨﻈــﻴﻢﻛﻨﻨــﺪه‪ ،«40‬از‬
‫اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ آﻏـﺎز و ﻫﻨـﻮز ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﻮدﻳﺘﺶ‬
‫اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .٤١‬اﻳﻦ اﻋﻤـﺎل‪ ،‬اﮔـﺮ ﺑﺨـﻮاﻫﻴﻢ ﺻـﺮﻓﺎً ﭼﻨـﺪ‬
‫ﻣــﻮرد ﻣﺨﺘــﺼﺮ از اﻧﺤﺮاﻓــﺎت ﻳــﻚ ﺗﺌــﻮري اﻗﺘــﺼﺎدي‬
‫ﻣﻘﺪس را ﻋﻨـﻮان ﻛﻨـﻴﻢ‪ ،‬از ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺣﻘـﻮق ﮔﻤﺮﻛـﻲِ»ﺿـﺪ‬
‫ﻗﻴﻤﺖﺷـﻜﻨﻲ‪ «٤٢‬ﺑـﺮ واردات و اراﻳـﺔ ﻳﺎراﻧـﻪﻫـﺎي ﻋﻈـﻴﻢ‬
‫ﺑـــﻪ ﺑـــﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﮔـــﺮوه درآﻣـــﺪﻫﺎ )ﻳـــﻚدﻫـــﻢ از‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ درﻳﺎﻓـﺖ ﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن اﻳـﻦ ﻛﻤـﻚﻫـﺎ دو ﺳـﻮم‬

‫‪(Regulator) ٤٠‬‬
‫‪ 41‬ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺴﻴﺎر وﺳﻴﻊ اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﺗﺨﺼﺺﻫﺎي‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻛﻮﻟﻜﻮ ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﻴﺮ رﺷﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري و ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ در‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي درك وﺳﻴﻊﺗﺮي از آﻧﭽﻪ ﻛﻮﻟﻜﻮ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﻄﺮح‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺮاي در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ وﺳﻴﻊﺗﺮي از اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻊﮔﻴﺮي ـ ﻣﻄﻠﺒﻲ ﻛﻪ‬
‫از ﻳﻚ ﭘﺎﻧﻮﻳﺲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﻲرود ـ ﺧﻮاﻧﻨﺪة ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﺛﺮ‬
‫ﻣﻌﺮوف ﻛﻮﻟﻮﻛﻮ ‪» :‬ﭘﻴﺮوزي ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎري‪ :‬ﺗﻔﺴﻴﺮيدوﺑﺎره ﺑﺮ ﺗﺎرﻳﺦ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪1916 ،‬‬
‫ـ ‪ (The Triumph of Conservatism) «1900‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪Antidumping 42‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٦٦‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﺒﻠــﻎ ‪ 72‬ﻣﻴﻠﻴــﺎرد دﻻر را در ﻳﺎراﻧــﻪﻫــﺎي ﻛــﺸﺎورزي از‬

‫‪2000‬ـــ ‪ 1996‬ﺑــﻪ ﺧــﻮد اﺧﺘــﺼﺎص دادهاﻧــﺪ( ﺷــﺮوع‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ اﻣﺘﻴﺎزﻫـﺎي ﻣﺎﻟﻴـﺎﺗﻲ ﺑـﺮاي ﺑـﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﮔـﺮوه‬
‫درآﻣﺪ اﻣﺘﺪاد ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ـ ﻳـﻚ ﻧﻜﺘـﺔ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻛﻨﻨـﺪه را ﺗﻜـﺮار‬
‫ﻛﻨﻴﻢ ـ ﻫﻤﻘﺪم ﺑﺎ رﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮر ﺑـﻮد‪ .‬ﺗﺄﺋﻴـﺪ ﻋﻤـﻮﻣﻲ او‬
‫از ﺑــﻮش از ﻣﻮﺿــﻊ ﺳ‪‬ــﺴﺖ ﺑﻨﻴــﺎد ‪ 55‬درﺻــﺪ‪ ،‬ﻗﺒــﻞ از‬
‫‪ 11‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ‪ 90‬درﺻـﺪ در ﻣـﺎه ﻫـﺎي ﺑﻌـﺪي‬
‫ﺑﺎﻟﻎ ﺷـﺪ‪ .‬و در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﭘـﺪر او ﻧﻴـﺰ ﻫﻤـﻴﻦ ﺗﺠﺮﺑـﻪ را‬
‫در ﻃــﻮل ﺟﻨــﮓ ﺧﻠــﻴﺞ ﻓــﺎرس در ﺳــﺎل ‪ 1991‬از ﺳــﺮ‬
‫ﮔﺬارﻧﺪه ﺑـﻮد ـ و در ﻫﻨﮕـﺎم اﻧﺘﺨﺎﺑـﺎت دوﺑـﺎره ﺷﻜـﺴﺖ‬
‫ﺧــﻮرد ـ در ﺣــﺎل ﺣﺎﺿــﺮ ﺑــﻮش ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﺑــﻪ‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻛـﺎراﻧﺶ اﺟـﺎزه دﻫـﺪ ﻛـﻪ در وراي آﻧﭽـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫آﻧﺎن ﻳـﻚ ﺧﻴﺎﻧـﺖ ﺑـﻪ »ﺗﻘـﻮي راﺳـﺘﻴﻦ« ﺑـﻮد ﺑـﻪ ﺗﻔﻜـﺮ‬
‫ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ‪.43‬‬

‫‪43‬‬
‫درك ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎدي »ﻛﻼن اﻗﺘﺼﺎدي« ﻛﻮﻟﻜﻮ ﻫﻢزﻣﺎن ﺳﻬﻞ و ﻣﻤﺘﻨﻊ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻬﻞ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت »ﻛﻼن اﻗﺘﺼﺎدي« آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻗﺼﺪ ﺗﺤﻤﻴﻞ آن را ﺑﻪ‬
‫اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ دارد آﺷﻨﺎ ﺑﺎﺷﻴﻢ؛ ﻣﻤﺘﻨﻊ‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ آﮔﺎﻫﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٦٧‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺗــﺼﻤﻴﻤﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃــﻪ و اﺳﺎﺳ ـﺎً ﻓﺮﺻــﺖﻃﻠﺒﺎﻧــﺔ اﻗﺘــﺼﺎدي‬

‫رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﺑﻪ ﺻـﺮاﺣﺖ ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲ دﻫـﺪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﺳــﻴﺮ ﺣــﻮادث اﺳــﺖ و ﻧــﻪ اﻟﻮﻳــﺖﻫــﺎي ﻋﻘﻴــﺪﺗﻲ ﻛــﻪ در‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ زﻣﻴﻨـﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﭼـﻪ ﺳﻴﺎﺳـﺖ داﺧﻠـﻲ و ﭼـﻪ ﺳﻴﺎﺳـﺖ‬
‫ﻧﻈــﺎﻣﻲوﺧــﺎرﺟﻲ‪ ،‬راﻫﻨﻤــﺎي رﻫﺒــﺮان آﻣﺮﻳﻜــﺎ در اﺗﺨــﺎذ‬
‫ﺗــﺼﻤﻴﻤﺎت اﺳــﺖ‪ .‬ﺳﻴﺎﺳــﺖﻫــﺎي اﻗﺘــﺼﺎدي ﻓﻌﻠــﻲ ﺑــﻪ‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺧﻮد را‬
‫ﻗﻬﺮﻣﺎن اﻗﺘﺼﺎد آزاد و ﻃﺮﻓﺪار ﺣﺮﻛﺖ آزاداﻧﺔ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﻣﻌﺮﻓﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ در ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ »آزادﻣﻨﺸﻲ اﻗﺘﺼﺎدي« در ﻋﻤﻞ ﻓﻘﻂ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﺻﻮرت‬
‫ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد ﻛﻪ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪة ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداران آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وراي اﻳﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ »ارﺗﺠﺎﻋﻲﺗﺮ« از ﻫﺮ‬
‫ﻧﻮع ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺘﺒﺪادي ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮل ﻛﺮده و ﺻﻮري ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺻﻮر از دﺧﺎﻟﺖﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دوﻟﺖ ﺑﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي داﺧﻠﻲ‪ ،‬اراﻳﺔ ﻳﺎراﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎدن و ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ ـ ﭘﺪﻳﺪهاي ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﻟﻴﺒﺮاﻟﻴﺴﻢ اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫»ﺟﺮم« ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ ـ ﺗﺎ وﺿﻊ ﻣﻘﺮرات ﺗﺤﺪﻳﺪ ﻛﻨﻨﺪة ﮔﻤﺮﻛﻲ ـ ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ در‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮ »ﻋﻠﻴﻪ!« آن ﻣﻮﺿﻊ ﻣﻲﮔﻴﺮد ـ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ارﺗﺠﺎع ﻛﺎﻣﻞ در ﻧﻈﺮﻳﺔ اﻗﺘﺼﺎدي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻛﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺎﻓﻊ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﭘﺪﻳﺪهاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻮﻟﻜﻮ در ﻗﺎﻟﺐ‬
‫ﻣﺰاح ﺑﻪ آن ﻟﻘﺐ »ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﺗﻘﻮاي راﺳﺘﻴﻦ« داده‪» .‬ﺗﻘﻮاي راﺳﺘﻴﻦ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬
‫ﺗﻌﻬﺪات ﺑﻪ اﺻﻮل اﻗﺘﺼﺎد آزاد اﺳﺖ و »ﺧﻴﺎﻧﺖ«‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ آﻧﭽﻪ دوﻟﺖ ﺑﻮش ﺑﺎ‬
‫دﺧﺎﻟﺖ در اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي در ﺣﺎل ارﺗﻜﺎب ﺑﻪ آن اﺳﺖ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٦٨‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﺣﺘﻤـــﺎل ﺑـــﺴﻴﺎر ﻛـــﺴﺮﺑﻮدﺟﻪﻫـــﺎي وﺳـــﻴﻊﺗـــﺮ و‬

‫آﺷــﻔﺘﮕﻲﻫــﺎي ﺑﻴــﺸﺘﺮي در زﻣﻴﻨــﺔ اﻗﺘــﺼﺎدي اﻳﺠــﺎد‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻛـﺮد‪ .‬ﻫـﻴﭻ ﺛﺒـﺎت و اﺳـﺘﺤﻜﺎﻣﻲ در اﻋﻤـﺎل و ﻳـﺎ‬
‫ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﻮش وﺟﻮد ﻧـﺪارد‪ ،‬وﻟـﻲ در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﺑــﺴﻴﺎر ﻣﻮﻓــﻖ اﺳــﺖ ـ و اﻳــﻦ ﺑــﺮاي ﻳــﻚ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪار ﺟـﺎهﻃﻠـﺐ ﻛـﻪ ﺷـﺎﻫﺪ ﻣﻘـﺼﻮد را در آﻏـﻮش‬
‫ﻛﺸﻴﺪه‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ در ﻳﻚﺟﺎﻧﺒﻪﮔﺮاﺋﻲ رﻳﺎﺳﺖﺟﻤﻬﻮري‬

‫زﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ ﺑــﻮش دورة رﻳﺎﺳــﺖ ﺟﻤﻬــﻮري ﺧــﻮد را ﺑــﺎ‬
‫ﻧﻮﻋﻲ »ﻳﻚ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﮔﺮاﺋـﻲ« ﺟﻨـﮓ ﻃﻠﺒﺎﻧـﻪ آﻏـﺎز ﻛـﺮد‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗــﺐ ﺑــﻴﺶ از ﺗــﺼﻤﻴﻤﺎت ﻛﻠﻴﻨــﺘﻦ ﻛــﻪ در زﻣــﺎن ﺧــﻮد‬
‫ﻋــﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﺑــﺴﻴﺎري ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨــﺖ‪ ،‬ﻫــﻢ‪ ،‬ﻣﺘﺤــﺪﻳﻦ ﺳــﻨﺘﻲ‬
‫آﻣﺮﻳﻜـــﺎ را ﻧﺪﻳـــﺪه ﮔﺮﻓـــﺖ و ﻫـــﻢ‪ ،‬ﺧـــﺸﻢ آﻧـــﺎن را‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ‪ .‬ﻣﻬﻢﺗـﺮﻳﻦ اﻗـﺪام او‪ ،‬از ﻫﻤـﻪ ﻣﻬﻤﺘـﺮ‪ ،‬ﭘﻴـﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﭙﺮدﻓﺎﻋﻲ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻛـﻪ ﺷـﺎﻧﺲ ﻛـﻮﭼﻜﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﺣﻤﺎﻳــﺖ آﻣﺮﻳﻜــﺎ در ﻣﻘﺎﺑــﻞ ﻣﻮﺷــﻚﻫــﺎ ﺑــﻪ ﺣــﺴﺎب‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٦٩‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻲآﻳﺪ وﻟﻲ ﺑﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﺑـﺪﻳﻬﻲ ﻣـﺴﺘﻠﺰم ﺑـﻪ زﻳـﺮ ﺳـﺌﻮال‬

‫ﺑـــﺮدن ﺗﻮاﻓـــﻖﻧﺎﻣـــﺔ ‪ 1972‬او در ﻣـــﻮرد ﺗـــﺴﻠﻴﺤﺎت‬
‫ﻫـــﺴﺘﻪاي ﺑـــﺎ اﺗﺤـــﺎد ﺷـــﻮروي‪ ،‬و ﺑـــﻪ ﻣـــﻮازات آن‬
‫ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺑﻌـﺪي ﻛﻨﺘـﺮل ﺗـﺴﻠﻴﺤﺎت ﻛـﻪ واﺑـﺴﺘﺔ ﺑـﻪ‬
‫اﻳــﻦ ﺗﻮاﻓــﻖﻧﺎﻣــﻪاﻧــﺪ‪ ،‬ﺷــﺪ‪ .‬اﻳــﻦ اﻗــﺪام در ﭘﺎﻳــﺎن ﺳــﺎل‬
‫‪ 2001‬ﺑــﻪ اﻧﺠــﺎم رﺳــﻴﺪ‪ .‬ﺑــﻪ اﻳــﻦ ﻣﻌﻨــﺎ ﻛــﻪ ﻫــﻴﭻ ﻧــﻮع‬
‫ﻣﺤــﺪودﻳﺘﻲ ﺑــﺮاي دﻳﮕــﺮ ﻣﻠــﺖﻫــﺎ ﺑــﺮاي آزﻣﺎﻳــﺸﺎت‬
‫وﺟــﻮد ﻧــﺪارد و ﮔــﺴﺘﺮش ﻧﻴــﺮوي ﻫــﺴﺘﻪاي از ﺗﻤــﺎﻳﻼت‬
‫دوﻟـــﺖ آﻣﺮﻳﻜـــﺎ ﺑـــﺮاي از ﺳـــﺮﮔﺮﻓﺘﻦ آزﻣﺎﻳـــﺸﺎت‬
‫ﺑﻲاﻫﻤﻴـﺖﺗـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬در ‪ 1993‬ﺑـﻮش)ﭘـﺪر( وﻗﻔـﻪاي را‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﻛﻨﮕﺮه ﺑﺮ او ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛـﺮد‪ ،‬ﺗﻘﺒـﻴﺢ ﻛـﺮده ﺑـﻮد‪ ،‬و اﻳﻨـﻚ‬
‫ﭘــﺴﺮ او آﻣــﺎدﮔﻲ داﺷــﺖ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﻣﺤــﺪودﻳﺖﻫــﺎ ﭘﺎﻳــﺎن‬
‫دﻫــﺪ‪ .‬اﻗــﺪاﻣﻲ ﻛــﻪ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ را ﺑــﻴﺶ از ﭘــﻴﺶ‬
‫ﺟﻨــﮓﻃﻠــﺐ و »ﻳــﻚﺟﺎﻧﺒــﻪﮔــﺮا« ﻧــﺸﺎن ﻣــﻲداد‪ ،‬ﺑــﻮش‬
‫ﻫﻤﺰﻣـــﺎن ﺗـــﺼﻤﻴﻤﺎﺗﻲ در ﺑـــﻪ اﺻـــﻄﻼح »ﻛﻨﺘـــﺮل‬
‫ﺟﻨﮓ اﻓﺰار« را ﻛـﻪ ﺗﻤﺎﻣـﺎً ﺧﻴـﺎل ﺑـﺎﻃﻠﻲ ﺑـﻴﺶ ﻧﻴـﺴﺖ و‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺳـﺎل ‪ 2002‬در ﺳـﻄﺢ ﻋﻤـﻮﻣﻲ اﻋـﻼم ﺷـﺪ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٧٠‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺳــﺮﻳﻌﺎً ﻣــﻮرد اﻋﺘــﺮاض روﺳــﻴﻪ ﻗــﺮار ﮔﺮﻓــﺖ‪ ،‬ﭘﻴــﺸﻨﻬﺎد‬

‫ﻛﺮد‪ .‬اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺣـﺪوداً ‪ 6‬ﻫـﺰار ﻛﻼﻫـﻚ ﻫـﺴﺘﻪ اي‬
‫آﻣﺎده ﺑﻪ رزم‪ ،‬و ﻫـﺰاران ﻛﻼﻫـﻚ ﻛـﻪ در ﻣـﻮرد ﻟـﺰوم در‬
‫ﻛﻤﺘــﺮﻳﻦ ﻓﺮﺻــﺘﻲ ﻣــﻲﺗﻮاﻧﻨــﺪ ﻣــﺴﻠﺢ ﺷــﻮﻧﺪ‪ ،‬در اﺧﺘﻴــﺎر‬
‫دارد‪ .‬آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻳﻨـﻚ ﭘﻴـﺸﻨﻬﺎد ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‬
‫در ﺳــﺎل ﻣــﺎﻟﻲ ‪ ،2007‬ﺗﻌــﺪاد ﻛﻼﻫــﻚﻫــﺎي ﻋﻤﻠﻴــﺎﺗﻲ‬
‫ﺧــﻮد را ﺣــﺪوداً ﺑــﻪ ‪ ،3800‬ﻛــﺎﻫﺶ دﻫــﺪ و در ﻃــﻮل‬
‫ﭘــﻨﺞﺳــﺎل آﻳﻨــﺪه ﺗﻌــﺪاد آﻧﻬــﺎ را ﺑــﻪ ‪ 1700‬ﺗــﺎ ‪2200‬‬
‫ﺑﺮﺳــﺎﻧﺪ‪ ،‬در ﺷــﺮاﻳﻄﻲ ﻛــﻪ ﺳــﺎزﻣﺎن اﻃﻼﻋــﺎﺗﻲ او از‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ روﺳـﻴﻪ ﺑـﻪ ﺗﻘﻠﻴـﻞ ﻛﻼﻫـﻚ ﻫـﺎي ﺧـﻮد‪ ،‬ﭼـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮاﻓﻖ و ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﻳـﻚﺟﺎﻧﺒـﻪ ﺗـﺎ ﺳـﺎل ‪ 2015‬ﺑـﻪ‬
‫ﻛﻤﺘــﺮ از ‪ 200‬ﮔــﺰارش ﻣــﻲدﻫــﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘــﻪ اﻳــﻦ ﺳــﻼحﻫــﺎ‬
‫ﻧــﺎﺑﻮد ﻧﻤــﻲﺷــﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺻــﺮﻓﺎً ﻛﻨــﺎر ﮔﺬاﺷــﺘﻪ ﺧﻮاﻫﻨــﺪ ﺷــﺪ‪.‬‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎ در ﻋــﻴﻦ ﺣــﺎل ﮔﻮﺷــﺰد ﻣــﻲﻛﻨــﺪ ﻛــﻪ ﺗﻌﻬــﺪ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻲ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد اﻋﻼم ﺷـﺪة ﻛﻼﻫـﻚ ﻫـﺎ ﻧـﺪارد و آزاد‬
‫اﺳــﺖ ﻛــﻪ در ﻣﻮﺿــﻊ ﺧــﻮد ﺗﺠﺪﻳــﺪ ﻧﻈــﺮ ﻛﻨــﺪ‪ .‬اﻳــﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﺑـﺎ در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ اﻫـﺪاف ﺧـﻮد اﻋـﻼم ﻛـﺮد ﻛـﻪ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٧١‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺳــﺮﻳﻌﺎً ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣــﺔ ﻣﻨــﻊ آزﻣﺎﻳــﺸﺎت ﻫــﺴﺘﻪاي را ﻣﻠﻐــﻲ‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ـ ﻛﻪ ﻫـﺪف اﺻـﻠﻲ اﻳـﻦ ﺑﺮﺧـﻮرد ﺑـﻮد ـ و اﻳﻨﻜـﻪ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺳـﻼح ﻫـﺎي ﻫـﺴﺘﻪاي ﻛﻮﭼـﻚﺗـﺮ ﻛـﻪ در‬
‫ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ دوﻟـﺖﻫـﺎي ﻓﺎﻗـﺪ‬
‫ﻓﻨﺎوري ﻫﺴﺘﻪاي ﭼـﻮن ﻋـﺮاق‪ ،‬ﺳـﻮرﻳﻪ و ﻟﻴﺒـﻲ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﻛـﺮد‪ ،‬و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑـﻞ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ‬
‫ﺑــﻮدن اﻳــﻦ ﺷــﺮاﻳﻂ اﺣﺘﻤــﺎل اﺳــﺘﻔﺎدة آﻣﺮﻳﻜــﺎ از اﻳــﻦ‬
‫ﺳﻼحﻫﺎ را ﺑﺴﻴﺎر اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨــﻴﻦ‪ ،‬رﺋــﻴﺲ ﺟﻤﻬــﻮر ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣــﺔ ﻛﻴﻮﺗــﻮ‪ ،‬در ﻣــﻮرد‬
‫ﺳــﻼحﻫــﺎي ﺑﻴﻮﻟــﻮژﻳﻜﻲ و ﺑــﺎﻻ رﻓــﺘﻦ ﺣــﺮارت ﻛــﺮة‬
‫زﻣــﻴﻦ‪ ،‬را رد ﻛــﺮد‪ .‬اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﻫﻤﺰﻣــﺎن ﺑــﺎ اِﻋﻤــﺎل‬
‫ﻣﺤــﺪودﻳﺖﻫــﺎ در ﻣــﻮرد »اﻧﺒﺎﺷــﺖ ﻧﻘــﺪﻳﻨﮕﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ‬
‫ﻛﻨﺘــﺮل‪ «44‬ﻣﺨــﺎﻟﻒ اﺳــﺖ ﺑــﻪ ﻫﻤــﺎن ﺻــﻮرت ﻛــﻪ ﺑــﺎ‬

‫‪ .(Off Shore Banking) 44‬ﺟﺮﻳﺎن اﻳﻦ ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﻲ ﻛﻪ در ﺳﺎل ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ﺻﺪﻫﺎ‬

‫ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر ﻣﻲﺷﻮد در ﻛﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﻼً ﻓﻘﻂ روي ﻛﺎﻏﺬ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ دارﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﻟﻴﺨﺘﻦاﺷﺘﺎﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻮﻧﺎﻛﻮ‪ ،‬آﻧﺪور‪ ،‬ﺑﺎﻫﺎﻣﺎس و دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن ﻣﻮاد‬
‫ﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻪﮔﺮان ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﻗﺎﭼﺎق و ﮔﺎه ﻫﺴﺘﻪاي‪ ،‬ﻗﻤﺎرﺧﺎﻧﻪداران و ﺧﺼﻮﺻﺎً‬
‫دﺳﺘﻪﻫﺎي ﻣﺎﻓﻴﺎﺋﻲ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﻧﻮع ﻛﻨﺘﺮل و‬
‫ﺣﺘﻲ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎت اﻳﻦ ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﻲﻫﺎ را در ﺣﺴﺎبﻫﺎﺋﻲ ﺳﺮي ﻣﺤﻔﻮظ ﻧﮕﺎه‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٧٢‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫آزﻣﺎﻳــﺸﺎت ﻫــﺴﺘﻪاي و »ﻣــﻴﻦﻫــﺎي ﺿــﺪ ﻧﻔــﺮ« و ﻣــﻮاد‬

‫ﻫــﺴﺘﻪاي ـ و ﻓﻬﺮﺳــﺖ اﻳــﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔــﺖﻫــﺎ ﺑــﺴﻴﺎر ﻃﻮﻳــﻞ‬
‫اﺳــﺖ‪ .‬ﭘــﺲ از ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺑــﺎ اﻳــﻦ وﺟــﻮد‪ ،‬ﺗﻤــﺎﻣﻲ‬
‫اﻋـــﻀﺎء دوﻟـــﺖ از اﺗﺤﺎدﻫـــﺎي ﻧـــﻮﻳﻦ »ﺗﻐﻴﻴﺮﭘـــﺬﻳﺮ«‪،‬‬
‫"اﺗﺤﺎدﻫﺎي ﻣﺘﻐﻴﺮي ﻛـﻪ در ﻃـﻮل زﻣـﺎن ﺑـﺎ ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴــﺖ و ﺷــﺮاﻳﻂ ﻛــﺸﻮر‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴــﺮ و ﺗﺤــﻮل ﺧﻮاﻫﻨــﺪ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ"‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑـﻪ ﻣﻴـﺎن ﻣـﻲآورﻧـﺪ‪" ،‬ﻣﺄﻣﻮرﻳـﺖ‪ ،‬اﺗﺤـﺎد‬
‫ﻣــﻮرد ﻧﻴــﺎز را ﻣــﺸﺨﺺ ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‪ "45.‬ﺑــﻪ ﻣﻌﻨــﺎي وﺳــﻴﻊ‬
‫ﻛﻠﻤــﻪ آﻧﭽــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻣــﻲﺷــﺪ ﮔﺬاﺷــﺘﻦ ﻧﻘﻄــﺔ ﭘﺎﻳــﺎن ﺑــﺮ‬
‫اﺗﺤــﺎد ﻧــﺎﺗﻮ ﺑــﻮد‪ ،‬ﻛــﻪ در ﺟﻨــﮓ ﻛﻮﺳــﻮو ﻣــﺴﺘﻠﺰم‬
‫ﻣﺸﺎوره ﻫﺎي وﻗـﺖ ﮔﻴـﺮ و دﺳـﺖ وﭘـﺎﮔﻴﺮ ﺷـﺪ و اﺳـﺘﻔﺎدة‬
‫ﺑﺮﺧــﻲ اﻋــﻀﺎء‪ ،‬ﺧــﺼﻮﺻﺎً اﻋــﻀﺎء ﻗﺪرﺗﻤﻨــﺪ را‪ ،‬از ﺣــﻖ‬
‫وﺗــﻮ ﺑــﻪ دﻧﺒــﺎل آورد‪» .‬رﻫــﺎﻛﺮدن« ﺳــﺎزﻣﺎن ﻧــﺎﺗﻮ در‬

‫داﺷﺘﻪ و در ﺟﺮﻳﺎن ﻧﮕﺎه دارﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ‬
‫ﺗﺮورﻳﺴﻢ ﻛﻪ ﺑﻮش ﺑﺮاي آن ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺧﻴﻠﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻧﻘﻄﺔ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ راهﻫﺎ ﺑﺮاي ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ ﺗﺮورﻳﺴﻢ ﻣﻌﺮﻓﻲ‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪45‬‬
‫راﻣﺴﻔﻠﺪ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت‪ 25 ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪2001‬؛ راﻣﺴﻔﻠﺪ در ﻧﻴﻮﻳﻮرك‬
‫ﺗﺎﻳﻤﺰ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺼﻮرت ﻛﻪ در ﮔﺰارش ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،2001 ، 27‬ﻋﻨﻮان ﺷﺪه‪.‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٧٣‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻃــﻮل ﺳــﺎل ‪ 2002‬ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻳــﻚ ﺗــﺸﻜﻴﻼت ﻧﻈــﺎﻣﻲ‪،‬‬

‫زﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﮔــﺴﺘﺮش ﻋــﻀﻮﻳﺖ در آن را‬
‫ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ ﻫﻤﺰﻣــﺎن ﺑــﻪ ﺗﻤــﺎﻣﻲ ﻛــﺸﻮرﻫﺎي ﺑﺎﻟــﺖ‬
‫اﻓـﺰاﻳﺶ داد و ﺑـﻪ روﺳـﻴﻪ ﺣـﻖ راي ـ ﺑـﺪون ﺣـﻖ وﺗـﻮ‬
‫در ﻣﻮارد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ـ اﻋﻄـﺎ ﻛـﺮد‪ ،‬ﻛـﺎﻣﻼً روﺷـﻦ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫در ﻋﻤﻞ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺑـﻮش آﻣـﺎده ﺷـﺪه ﻛـﻪ ﺷـﺄن ﻧـﺎﺗﻮ را در‬
‫ﺣﺪ ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻊ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑـﻲﺿـﺮر ﺗﻘﻠﻴـﻞ دﻫـﺪ‪ .‬ﻫـﺮ‬
‫ﻛــﺸﻮر ﻣﺘﺤــﺪ واﺷــﻨﮕﺘﻦ اﻳﻨــﻚ ﺑﺎﻳــﺪ آﻣــﺎده ﺑﺎﺷــﺪ ﻛــﻪ‬
‫اﻫــﺪاف آﻣﺮﻳﻜــﺎ را ﻗﺒــﻮل ﻛــﺮده و ﺻــﺮﻓﺎً ﺑــﺮ اﺳــﺎس‬
‫ﻧﻈﺮات او دﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻫﻤﻜـﺎري ﺑﺰﻧـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ در ﻋﻤـﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎي ﺑـﻪ اوج رﺳـﻴﺪن »ﻳـﻚﺟﺎﻧﺒـﻪﮔﺮاﺋـﻲ« آﻣﺮﻳﻜـﺎ در‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻨﻄﻘﻲ آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑــﻪ دﻟﻴــﻞ اﻳﻨﻜــﻪ در ﻓــﺼﻞ ‪ 3‬ﺑﺮﺧــﻲ از اﻳــﻦ ﻣــﺴﺎﻳﻞ را‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻛﺮدهام‪ ،‬ﮔﻔـﺘﻦ اﻳـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ ﻛﻔﺎﻳـﺖ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ‬
‫واﺷــﻨﮕﺘﻦ و ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﻫﻨــﻮز اﻳــﻦ اﺣــﺴﺎس ﺗﻠــﺦ را ﻛــﻪ‬
‫ﻧﺎﺗﻮ ـ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻛـﻪ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﭘﺎﻳـﻪﮔـﺬاري ﻛـﺮد ـ‬
‫ﭼﮕﻮﻧــﻪ در اوﻟــﻴﻦ ﺟﻨــﮓ واﻗﻌــﻲ ﺧــﻮد ﺟﻠــﻮي آزادي‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٧٤‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻋﻤــﻞ آﻣﺮﻳﻜــﺎ را ﺑــﺮاي اﺳــﺘﻔﺎده از ﻗــﺪرتآﺗــﺶ او‪،‬‬

‫آﻧﺠﺎﺋﻲﻛﻪ ﻻزم ﻣﻲداﻧـﺴﺖ ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬ﻓﺮاﻣـﻮش ﻧﻜـﺮدهاﻧـﺪ‪.‬‬
‫و اﻳﻦ ﺗﻠﺨﻜﺎﻣﻲﻫـﺎ ﺻـﺮﻓﺎً ﭘـﺲ از ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻋﻤﻼً ﺑـﺪون واﺑـﺴﺘﮕﻲ ﺑـﻪ دﻳﮕـﺮ ﻛـﺸﻮرﻫﺎ‬
‫و ﻛﺴﺐ اﺟـﺎزه و ﺣﺘـﻲ درﻳﺎﻓـﺖ ﻛﻤـﻚ از آﻧﻬـﺎ‪ ،‬راﻫـﻲ‬
‫در ﻣﻘﺎﺑــﻞ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﺮاي آﻏــﺎز ﺟﻨــﮓ در ﻫــﻴﭻ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي از ﺟﻬﺎن ﻛـﻪ ﺗﻤﺎﻳـﻞ آﻧـﺮا داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬وﺟـﻮد‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﻨﻮز ﻣﺠﺒـﻮر ﺑـﻪ ﻣـﺼﺎﻟﺤﻪ ﻫـﺎﺋﻲ اﺳـﺖ‪ ،‬و‬
‫در ﺣﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن و ازﺑﻜـﺴﺘﺎن ﻫـﺮ دو ﻛـﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷــﺖﺳــﺎز ﺑﻮدﻧــﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬــﺎ ﻛــﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ ﺑــﻪ ﺷــﻤﺎر‬
‫ﻧﻤﻲرﻓﺘﻨـﺪ ﻛـﻪ راهﺑﻨـﺪﻫﺎﺋﻲ ﺑـﺮ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﻧﻈـﺎﻣﻲ آﻣﺮﻳﻜـﺎ‬
‫ﺗﺤﻤﻴــﻞ ﻣــﻲﻛﺮدﻧــﺪ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺘــﺎً‪ ،‬اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﺮاي‬
‫ﺟﻨﮕﻴــﺪن در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن و ﺟﻨــﮓ ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﺔ ﺗﺮورﻳــﺴﻢ‬
‫ﻧﻴــﺎز ﺑــﻪ ﻫﻤﻜــﺎري ﻋﻤﻠــﻲ روﺳــﻴﻪ داﺷــﺖ‪ ،‬و اﻳــﺪة ﻟﻐــﻮ‬
‫»ﻳــﻚﺟﺎﻧﺒــﺔ« ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣــﺔ ‪ 1972‬ﺧﻄﺮاﺗــﻲ ﺑــﻪ دﻧﺒــﺎل‬
‫داﺷﺖ ﻛـﻪ ﻗﺒـﻞ از آن ـ ﺣـﺪاﻗﻞ ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ آﻣﺮﻳﻜـﺎ‬
‫ﻣﺤــﺪودﻳﺖﻫــﺎي ﭼــﺸﻢﮔﻴــﺮ و ﭘﺎﻳــﺪار ﻓﻨــﺎوري ﺳــﭙﺮ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٧٥‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫دﻓــﺎﻋﻲ را ﺗﺤــﺖ ﻛﻨﺘــﺮل در ﻧﻴــﺎورده ﺑــﻮد‪ ،‬وﺟــﻮد‬

‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻠﺖﻫـﺎ ﻣﻨـﺎﻓﻌﻲ دارﻧـﺪ ﻛـﻪ اﻏﻠـﺐ ﺑـﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ‬
‫در ﺗــﻀﺎد ﻗــﺮار ﻣــﻲﮔﻴﺮﻧــﺪ‪ ،‬و اﻳــﻦ واﻗﻌﻴــﺖ ﻫــﻴﭻ وﻗــﺖ‬
‫ﺗﻐﻴﻴــﺮ ﻧﺨﻮاﻫــﺪ ﻛــﺮد‪ .‬ﻋــﻼوه ﺑــﺮ اﻳــﻦ‪ ،‬ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ‬
‫ﺣـــﻮادث ‪ 11‬ﺳـــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻧـــﺸﺎن داد‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳـــﻒ ﻣﻨـــﺎﻓﻊ‬
‫ﻣــﺸﺨﺺ آﻣﺮﻳﻜــﺎ‪ ،‬و ﺑــﻪ ﻫﻤــﺎن ﺻــﻮرت ﻧﻴﺎزﻫــﺎي او‬
‫ﺑـﺮاي ﻣﺘﺤـﺪاﻧﺶ‪ ،‬ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﭘﺎﻳـﻪاي ﺗﻐﻴﻴــﺮ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺟﻨﮓ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﭘﺎﻳـﺎن ﻧﺮﺳـﻴﺪه ﺑـﻮد ﻛـﻪ اﻳـﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﺴﻴﺎري از ﺗﻌﻬــﺪات رﺳــﻤﻲ ﺧــﻮد در ﺑﺮاﺑــﺮ‬
‫ﻣﺘﺤــﺪان ﺟﺪﻳــﺪش را زﻳــﺮ ﭘــﺎي ﮔﺬاﺷــﺖ‪ .‬ﻫﻨــﻮز‪،‬‬
‫ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ راﻫـﻲ ﺑـﺮاي اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧــﺪ در ﮔﻮﺷــﻪاي از ﺟﻬــﺎن ﺑــﺪون رودرروﺋــﻲ ﺑــﺎ‬
‫ﻗﺪرتﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ و ژﺋﻮﭘﻮﻟﻴﺘﻴـﻚ‪ ،‬دﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ ﺑﺰﻧـﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﻬـﺎﺋﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﻲ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺮاي ﺑﻠﻨـﺪﭘﺮوازيﻫـﺎي‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺧـﻮد ﺑﭙـﺮدازد‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ راه ﭘﺮﻫﻴـﺰ از ﭘﺮداﺧـﺖ اﻳـﻦ‬
‫ﻫﺰﻳﻨــﻪ آن اﺳــﺖ ﻛــﻪ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑﻠﻨــﺪﭘﺮوازيﻫــﺎي‬
‫ﺧــﻮد را ﺗﻘﻠﻴــﻞ دﻫــﺪ و اﺟﺒﺎرﻫــﺎﺋﻲ را ﻛــﻪ واﻗﻌﻴــﺎت ﺑــﺮ‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٧٦‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻫﻤﺔ ﻣﻠﺖﻫﺎ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻤﻴـﻞ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‬

‫ﺑﭙﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در ﭘـﻴﺶ ﺑﻴﻨـﻲ ﺑﺤـﺮان ﺧـﻮد‪ ،‬ﭘـﺲ از ‪11‬‬
‫ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑــﻪ ﺻــﻮرت ﻓــﺎﺣﺶ ﺷﻜــﺴﺖ ﺧــﻮرد‪ ،‬و در‬
‫ﺣﻘﻴﻘــﺖ ـ اﮔــﺮ ﺑﺨــﻮاﻫﻴﻢ از ﻣﻌــﺎون وزﻳــﺮ دﻓــﺎع ﭘــﻞ‬
‫وﻟﻔﻮوﻳﺘﺲ در ژوﺋـﻦ ‪ 2001‬ﻧﻘـﻞ ﻗـﻮل ﻛﻨـﻴﻢ ـ "ﺗﻤـﺎﻣﻲ‬
‫ﻗــﺮن ﮔﺬﺷــﺘﻪ از ﺷﻜــﺴﺖﻫــﺎ در ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ ﺣــﻮادث‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ".‬اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﻫﻨـﻮز ﺑـﻪ ﺻـﺤﻨﺔ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧـﻮﻳﻦ ﻗـﺪم ﻧﮕﺬاﺷـﺘﻪ‪ .‬در ﻋـﻮض‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮ ﻣﺮده رﻳﮓ اﻳـﺪه ﻫـﺎ و ﺑﺮﺧﻮردﻫـﺎي ﺳـﻨﺘﻲ ﺧـﻮد‪ ،‬ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ ﺗﻜﻴـﺔ وﺳـﻴﻊ ﺑـﺮ ﻓﻨـﺎوري و ﻗـﺪرت آﺗـﺶ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﺗﻜﺎء ﻛﺎﻣﻞ دارد‪ ،‬ﺳـﻌﻲ در اراﻳـﺔ ﺑـﺮ ﭼـﺴﺐﻫـﺎﺋﻲ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮاي ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻋﻤـﺎل ﺧـﻮد ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ‪ .‬دوﻟـﺖ ﺑـﻮش‬
‫ﻓﺎﻗﺪ ﻳﻚ راﻫﺒﺮد ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﺧـﺎرﺟﻲ ﻣﻨـﺴﺠﻢ اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫دوﻟﺖ آﺷـﻔﺘﻪ اﺳـﺖ و ﺳـﻠﻮك ﺧـﻮد را از دﺳـﺖ داده‪ ،‬و‬
‫در ﺷــﺮاﻳﻄﻲ ﻛــﻪ ﺟﻨــﮓ ﺻــﻠﻴﺒﻲ او ﺑــﺮ ﻋﻠﻴــﺔ ﺗﺮورﻳــﺴﻢ‬
‫در ﺣــﺎل ﺣﺎﺿــﺮ‪ ،‬ﻋﻠــﻲرﻏــﻢ ﻧﺎﭘﺎﻳــﺪاري رأيدﻫﻨــﺪﮔﺎن‪،‬‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٧٧‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫از ﻣﻘﺒﻮﻟﻴــﺖ ﻋﻤــﻮﻣﻲ وﺳــﻴﻌﻲ ﺑﺮﺧــﻮردار ﺷــﺪه‪ ،‬ﺳــﺌﻮال‬

‫اﺻﻠﻲ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ ﺟﻬـﺖﮔﻴـﺮيﻫـﺎي ﻧـﻮﻳﻦ او ﻗـﺎدر‬
‫ﺑــﻪ ﺣــﻞ ﻫﺮﮔﻮﻧــﻪ ﻣــﺸﻜﻞ ﻗﺎﺑــﻞﺑﺤــﺚ در ﺳﻴﺎﺳــﺖ‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻳﺎ ﻧﻪ؟ آﻳـﺎ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﻪ ﺧـﻮد ﺑـﺮاي ﺑﺎزﺳـﺎزي ﻫﺮﮔﻮﺷـﺔ ﺟﻬـﺎن‬
‫ﺑــﺮ اﺳــﺎس اﻳــﺪهآلﻫــﺎي ﻣــﺒﻬﻢ ﺧــﻮد و ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ‬
‫واﺿــﺢﺗــﺮ‪ ،‬ﺻــﺮﻓﺎً ﺑــﺮاي ﺣﻔــﻆ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﺧــﻮد‪ ،‬دﺳــﺖ ﺑــﻪ‬
‫ﻋﻤــﻞ ﺑﺰﻧــﺪ؟ ﺣﺘــﻲ ﺣﻴــﺎﺗﻲﺗــﺮ از اﻳــﻦ‪ ،‬آﻳــﺎ ﭼﻨــﻴﻦ‬
‫دﺧﺎﻟــﺖﻫــﺎﺋﻲ ﻣــﺸﻜﻼﺗﻲ ﺑﻴــﺸﺘﺮ از آﻧﭽــﻪ ﻗــﺒﻼً وﺟــﻮد‬
‫داﺷﺘﻪ ﺧﻠﻖ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد؟‬
‫ﺟﻬــﺎن اﺳــﻼم‪ ،‬ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ ﺑــﻦﻻدن ﺧﻴــﺎل آن را در‬
‫ﺳــﺮ ﻣــﻲﭘﺮوراﻧــﺪ‪ ،‬ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ روزاﻓــﺰون ﻗﻄﺒــﻲ ﺷــﺪه‪.‬‬
‫ﻣﻴﺮاث ﻫﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻨـﺎب ﻧـﻴﻢ ﻗـﺮن ﺳﻴﺎﺳـﺘﮕﺬاريﻫـﺎ‬
‫و ﻣــﺎﺟﺮاﺟﻮﺋﻲﻫــﺎي اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧــﻪ‪ ،‬ﻫــﻢ‬
‫ﻓــﻀﺎي اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘــﻪ و ﻫــﻢ او را ﻣﻐــﺮوق‬
‫در ﻳﻚ ﺑﺤﺮان ﻛﺮده‪ .‬آﻣﺮﻳﻜـﺎ اﻳﻨـﻚ ﻗـﺎدر ﻧﻴـﺴﺖ‪ ،‬ﺑـﺪون‬
‫آﻧﻜــﻪ ﻫﺰﻳﻨــﻪﻫــﺎﺋﻲ ﺳﺮﺳــﺎمآور در ﺳــﺮزﻣﻴﻦ ﺧــﻮد‬
‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻫﺎي راﻫﺒﺮدي‬ ‫‪٣٧٨‬‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﺘﺤﻤــﻞ ﺷــﻮد‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔــﺎناش را ﺑــﻪ ﻣﺠــﺎزات ﺑﺮﺳــﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣــﻮادث ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ و ﭘﻴﺎﻣــﺪﻫــﺎي آن ﺷــﺎﻫﺪ اﻳــﻦ‬
‫ﻣﺪﻋﺎﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪6‬‬
‫آﻳﺎ ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬

‫ﻳــﻚ ﺳﻴﺎﺳــﺖ ﺧــﺎرﺟﻲ ﻛــﻪ ﻫــﻢ ﻧــﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﺎﺷــﺪ و ﻫــﻢ‬

‫ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﻲ ﺻﺮﻓﺎً اﺣﻤﻘﺎﻧـﻪ ﻧﻴـﺴﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻓﺰاﻳﻨـﺪه‬
‫ﺑــﺮاي ﻋــﺎﻣﻼن و ﺣﺎﻣﻴــﺎن آن ﺧﻄﺮﻧــﺎك ﻣــﻲﺷــﻮد‪ .‬اﻳــﻦ‬
‫ﻣﺨﻤــﺼﻪاي اﺳــﺖ ﻛــﻪ در ﺣــﺎل ﺣﺎﺿــﺮ آﻣﺮﻳﻜــﺎ در آن‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻣﺪه‪.‬‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﻢ دﻳﮕــﺮ وﺟــﻮد ﻧــﺪارد‪ ،‬ﻗــﺪرت ﻧﻈــﺎﻣﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ‬
‫ﻫﻴﭽﮕﺎه ﺑـﻴﺶ از اﻳـﻦ ﻧﺒـﻮده‪ ،‬وﻟـﻲ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﻫـﻴﭻ‬
‫‪ ٣٨٠‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫وﻗﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺪ ﻧـﺎاﻣﻦ و اﺗﺒـﺎع آن ﺗـﺎ ﺑـﻪ اﻳـﻦ اﻧـﺪازه‬

‫ﺿﺮﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﻮده اﻧﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از ﻧـﻴﻢ ﻗـﺮن دﺧﺎﻟـﺖ در اﻣـﻮر‬
‫ﻣﻠﺖ ﻫـﺎي ﻛﺜﻴـﺮي در ﻗـﺎره ﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ )دﺧـﺎﻟﺘﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺷــﺎﻣﻞ ﺗﻌﻠــﻴﻢ ﺑــﻪ ﻧﻴــﺮوي ﭘﻠــﻴﺲ و ارﺗــﺶ و اراﻳــﺔ‬
‫ﺗﺠﻬﻴــﺰات ﻣﺮﮔﺒــﺎر و ﻣــﺸﺎوره ﺑــﺮاي ﻛــﺎرﺑﺮد آﻧــﺎن‬
‫ﻣــﻲﺷــﺪ(‪ ،‬و ﭘــﺲ از دو ﺟﻨــﮓ ﻋﻤــﺪه ﺑــﺎ ﺑــﻪ ﻛــﺎرﮔﻴﺮي‬
‫ﻧﻴــﺮويﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺧــﻮد‪ ،‬ﺗــﻼشﻫــﺎي ﺷــﺪﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺮﻫﺰﻳﻨــﻪ و‬
‫ﭘﻴﮕﻴــﺮ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻓﻘــﻂ ﺧﻄــﺮات را ﺑــﺮاي ﺧــﻮد او ﺑــﻪ‬
‫ﺣــﺪاﻛﺜﺮ رﺳــﺎﻧﺪه‪ .‬ﺑــﻴﺶ از ﻫــﺮ زﻣ ـﺎن دﻳﮕــﺮ در ﺟﻬــﺎن‬
‫ﻋــﺪمﺛﺒــﺎت و وﺣــﺸﻴﮕﺮي وﺟــﻮد دارد‪ ،‬و ﻧﻬﺎﻳــﺖ اﻣــﺮ‬
‫اﻳــﻦ ﭘﺪﻳــﺪه ﺑــﻪ ﺳــﻮاﺣﻞ ﺧــﻮد آﻣﺮﻳﻜــﺎ رﺳــﻴﺪه ـ و‬
‫رﻫﺒــﺮان ﺳﻴﺎﺳــﻲ او ﺗﺄﻛﻴــﺪ ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ ﻛــﻪ ﺟﻨــﮓ اداﻣــﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫــﺪ ﻳﺎﻓــﺖ‪ .‬ﺑــﺮ اﺳــﺎس ﻫــﺮ ﻣﻌﻴــﺎري‪ ،‬و ﻣﻬــﻢﺗــﺮ از‬
‫ﻫﻤــﻪ‪ ،‬اﻣﻨﻴــﺖ ﺷــﻬﺮوﻧﺪان ﺧــﻮد او‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳــﺘﮕﺬاريﻫــﺎي‬
‫ﺑــﻴﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ اﻋــﻢ از ﻧﻈــﺎﻣﻲ و ﻳــﺎ ﺳﻴﺎﺳــﻲ‪،‬‬
‫ﺷﻜﺴﺘﻲ ﻧﻬﺎﺋﻲ ﺑﻪ ارﻣﻐـﺎن آورده‪ .‬ﻧـﻪ واﻗـﻊﺑﻴﻨﺎﻧـﻪ اﺳـﺖ و‬
‫ﻧﻪ اﺧﻼﻗﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﺧـﺎرﺟﻲ او ﻗـﺼﺎب ﺧﺎﻧـﻪ اي‬
‫اﺳــﺖ از آﺷــﻔﺘﮕﻲ و ﺗــﻀﺎد‪ ،‬ذاﻫــﺪﻧﻤﺎﺋﻲ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻴــﺎت‬
‫‪ ٣٨١‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺳﺎدهاﻧﺪﻳـﺸﺎﻧﻪ در اﺧـﺘﻼط ﺑـﺎ ﻣـﺎﺟﺮاﺟﻮﺋﻲ ﻛَﻠَﺒـﻲ‪ ،‬ﺗﻤـﺎم‬

‫آﻧﭽﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺟـﺎي ﻣـﺴﺘﺤﻜﻢ ﻛـﺮدن اﻣﻨﻴـﺖ ﻣﻠـﺖ‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎ‪ ،‬آﻧــﺮا ﺑــﻪ ﺧﻄــﺮ اﻧــﺪازد‪ ،‬و ﺟﻬــﺎن را در داﻣــﺎن‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺮاﺗﻲ ﻫﻮﻟﻨﺎكﺗﺮ از ﻫﻤﻴﺸﻪ رﻫﺎ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﺪﻻل ﻛﺮدن ﺑـﺮ اﺳـﺎس آﻧﻜـﻪ اﮔـﺮ ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﺧـﺎرﺟﻲ‬
‫و ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﻓﻌــﺎﻟﻲ اﺧﺘﻴــﺎر ﻧﻤــﻲﻛــﺮدﻳﻢ وﺿــﻊ از اﻳــﻦ ﻫــﻢ‬
‫ﺑــﺪﺗﺮ ﻣــﻲﺷــﺪ‪ ،‬ﻳــﺎ اﻳﻨﻜــﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﻢ در ﺑــﺴﻴﺎري دﻳﮕــﺮ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑـﻪ ﭘﻴـﺮوزي دﺳـﺖ ﻣـﻲﻳﺎﻓـﺖ‪ ،‬ﺻـﺤﺖ ﻧـﺪارد و‬
‫ﺗﺴﻼﺋﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤـﻲآﻳـﺪ‪ .‬ﺑـﺴﻴﺎري از ﺗﺤﻠﻴـﻞﮔـﺮان‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺳـﻴﺎ اﻋﻤـﺎل اﺗﺤـﺎد ﺷـﻮروي را اﺻـﻮﻻً دﻓـﺎﻋﻲ‬
‫ﻣــﻲداﻧــﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻨﻜــﻪ او در ﺻــﺪد ﭼﻨــﮓ اﻧــﺪاﺧﺘﻦ ﺑــﺮ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴــﺖﻫــﺎﺋﻲ ﺑــﻮد ﻛــﻪ در آﻧﻬــﺎ ﻫــﻴﭻ ﻧــﻮع ﺗﻬﺪﻳــﺪ‬
‫ﭼﺸﻢﮔﻴﺮي دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺗﻤـﺎﻳﻠﻲ ﺑـﻪ ﺧﻄـﺮ ﻛـﺮدن‬
‫ﻧﻴﺰ ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺎرﻛﺴﻴـﺴﺖ آﻧﻬـﺎ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﺦ از ﭘـﻴﺶ ﺑـﻪ ﻧﻔـﻊ آﻧـﺎن رﻗـﻢ ﺧـﻮرده و اﻳﻨﻜـﻪ‬
‫ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﺋﻲ ﻏﻴﺮﺿـﺮوري ﺑـﻮد ـ و اﮔـﺮ ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻟﻨـﻴﻦ را‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮﻳﻢ‪" ،‬ﺑﭽﮕﺎﻧـﻪ"‪ .‬وﻟـﻲ ﻛﻤﻮﻧﻴـﺴﻢ ﺑﻴـﺸﺘﺮ ﺑﺎزﺗـﺎب‬
‫ﻓﺮوﭘﺎﺷــﻲ ﻋﻤﻴــﻖ در رواﺑــﻂ ﺑــﻴﻦاﻟﻤﻠــﻞ ﺑــﻪ وﺳــﻴﻠﺔ دو‬
‫‪ ٣٨٢‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﺨـﺮب ﺑـﻮد ﺗـﺎ ﺳـﺒﺐ و اﻧﮕﻴـﺰه‬

‫آن‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻣـﺸﻜﻼﺗﻲ ﻋﻤﻴـﻖﺗـﺮ و ﻛﻬـﻦﺗـﺮ‪ ،‬و ﻣـﺸﻜﻼﺗﻲ‬
‫ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﺗــﺪرﻳﺞ اﺗﺤــﺎد ﺷــﻮروي را در اداﻣــﺔ اﻋﺘﻘــﺎد‬
‫ﭘﺎﻳﻪاي ﺑـﺮاي ﺟﺎوداﻧـﻪﻛـﺮدن ﻋﻘﺎﻳـﺪ ﻟﻨﻴﻨﻴـﺴﺘﻲ و ﻣﻴـﺮاث‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺎم‪ ،‬ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ ﻧﻈـﺎم ﺣـﺎﻛﻢ‪،‬‬
‫در اروﭘــﺎ ﻧــﺎﺑﻮد ﺷــﺪ و ﻋﻤــﻼً در آﺳــﻴﺎ ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ‬
‫ﺻــﻠﺢآﻣﻴــﺰ و از روي ﺧﻮاﺳــﺖ رﻫﺒــﺮاﻧﺶ ـ و ﻧــﻪ ﺑــﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ـ از ﻫﻢ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮس از ﻛﻤﻮﻧﻴـﺴﻢ ﻛـﻪ ﻣﺨـﺎرج وﺳـﻴﻊ ﻧﻈـﺎﻣﻲ و ﺗﺤـﺮك‬
‫ﻧــﺎﺗﻮ و ﻣﺘﺤــﺪان آﻣﺮﻳﻜــﺎ را ﺗﻮﺟﻴــﻪ ﻣــﻲﻛــﺮد اﻳﻨــﻚ از‬
‫ﻣﻴﺎن رﻓﺘـﻪ‪ ،‬وﻟـﻲ اﻫﻤﻴـﺖ ﻛﻤ‪‬ـﻲ اﻳـﻦ دﮔﺮﮔـﻮﻧﻲ ﭘﺎﻳـﻪ اي‬
‫ﻫﻨــﻮز ﻣﻨﺠــﺮ ﺑــﻪ ﺗﻐﻴﻴــﺮات ﻣﻨﺎﺳــﺐ و ﻫﻤﺘــﺮاز‪ ،‬ﻣﺨــﺎرج‬
‫ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﻛﻤﺘــﺮ‪ ،‬در درﻳﺎﻓــﺖﻫــﺎي واﺷــﻨﮕﺘﻦ ﻧــﺸﺪه‪ .‬او‬
‫دﻳﮕــﺮ ﻧﻤــﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ روﺷــﻦ دﺷــﻤﻨﺎﻧﺶ را‬
‫ﻣــﺸﺨﺺ ﻛﻨــﺪ‪ ،‬و ﺗﻤــﺎﻳﻠﻲ ﺑــﺮاي رودررو ﺷــﺪن ﺑــﺎ‬
‫ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﻠﻴـﻞ اﻳـﻦ ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﺷـﮕﺮف در ﻣـﺴﺎﺋﻞ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ از ‪ 1989‬ﺑـﻪ وﺟـﻮد آورده‪ ،‬ﻧـﺪارد‪ .‬ﻧﻤـﺎدﻳﻦﺗـﺮﻳﻦ‬
‫ﺑﻨﻴﺎدﻫــﺎي اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ـ وال اﺳــﺘﺮﻳﺖ و ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ـ‬
‫‪ ٣٨٣‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫وﻳﺮاﻧﮕﺮاﻧﻪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﻧـﺪ‪ ،‬و ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ‬

‫دوﻟﺖ ﺧـﻮد ﺑـﺮاي ﺳـﺎﻟﻬﺎي آﻳﻨـﺪه ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪،‬‬
‫اﻳﻨﻚ ﻛﺎﻣﻼً واﺿﺢ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻛـﺸﻮر ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﺷـﺪﻳﺪ‬
‫ﺿﺮﺑﻪﭘﺬﻳﺮ ﺷـﺪه‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣـﺪتزﻣـﺎﻧﻲ ﺷـﺒﻜﺔ ﺑـﻦﻻدن ﺑـﺎ‬
‫"دوﻟــﺖﻫــﺎي ﻳــﺎﻏﻲ" ﺟــﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷــﺪ‪ ،‬وﻟــﻲ راﻫﺒــﺮد‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺑـﻲﺗﻜﻠﻴﻔـﻲ اﺳـﺖ‪ :‬او ﺧـﻮد را ﺑـﺮاي‬
‫ﺟﻨﮓ اﺗﻤﻲ و ﻣﺎﺷـﻴﻨﻲ در اروﭘـﺎ آﻣـﺎده ﻛـﺮده ﺑـﻮد وﻟـﻲ‬
‫در آﺳﻴﺎ ﺟﻨﮕﻴـﺪ‪ ،‬در ﻗـﺎرهاي ﻛـﻪ ﻣﺘﻮﻗـﻒ ﻣﺎﻧـﺪ و در دو‬
‫ﺟﻨــﮓ اﺳﺎﺳــﻲ ﺷﻜــﺴﺖ ﺧــﻮرد‪ .‬او ﺟﻨــﮓ ﻋــﺮاق ﺑــﺮ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ اﻳﺮان و ﺟﻨﮓ ﺑـﺮ ﻋﻠﻴـﻪ ﺷـﻮرويﻫـﺎ در اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن‬
‫را ﺗــﺸﻮﻳﻖ و ﺗــﺄﻣﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨــﻪ ﻛــﺮد ﺗــﺎ آﺧﺮاﻻﻣــﺮ ﺧــﻮد را‬
‫ﻣﺠﺒــﻮر ﻛﻨــﺪ ﺑــﺎ ﻛــﺴﺎﻧﻲ ﻛــﻪ ﺑــﻪ آﻧﻬــﺎ اﻋﺘﻘــﺎد داﺷــﺖ و‬
‫واﺑـــﺴﺘﮕﺎﻧﺶ ﺑﻮدﻧـــﺪ وارد ﺟﻨـــﮓ ﺷـــﻮد‪ .‬او ﺑـــﺎ‬
‫ﺷــﮕﻔﺘﻲﻫــﺎي ﺑﻴ ـﺸﻤﺎري در آﻓﺮﻳﻘــﺎ و آﻣﺮﻳﻜــﺎي ﻻﺗــﻴﻦ‬
‫روﺑﺮو ﺷﺪه اﺳـﺖ ـ اﮔـﺮ ﺑﺨـﻮاﻫﻴﻢ ﺻـﺮﻓﺎً ﺷـﻤﺎر ﻗﻠﻴﻠـﻲ‬
‫از ﺷﻜــﺴﺖﻫــﺎي ﺳﻴﺎﺳــﺘﮕﺬاري او را ﻋﻨــﻮان ﻛﻨــﻴﻢ ـ و‬
‫ﺑﺮ ﻫﺮ دو اﻳﻦ ﻗﺎرهﻫـﺎ ﻛﻨﺘـﺮل ﻛـﻢ و ﮔـﺮانﻗﻴﻤﺘـﻲ اﻋﻤـﺎل‬
‫ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻠﻨـﺪﭘﺮوازيﻫـﺎي اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ در ﻗﺮﻧـﻲ ﻛـﻪ‬
‫‪ ٣٨٤‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻫﻢ اﻳﻨـﻚ آﻏـﺎز ﻛـﺮدهاﻳـﻢ ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻧﻈـﺎﻣﻲ‪،‬‬

‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬و ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻮﺟـﻮد او ﺑـﺮاي دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ آنﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﻓﺮاﺗــﺮ ﻣــﻲرود‪ ،‬و او ﺣﺎﺿــﺮ ﺑــﻪ ﺷــﻨﺎﺧﺖ ﻣﺤــﺪودﻳﺖ‬
‫ﻗﺪرت ﺧﻮد ـ ﻛـﻪ ﻣـﻲﺑﺎﻳـﺴﺖ ﭘﻴـﺸﺘﺮ از اﻳـﻦﻫـﺎ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣـــﻲداده ﺑـــﻮد ــــ ﻧﻴـــﺴﺖ‪ ،‬او دونﻛﻴـــﺸﻮتوار در‬
‫ﻣــﺎﺟﺮاﺟﻮﺋﻲﻫــﺎﺋﻲ در ﻫــﺮ ﮔﻮﺷــﺔ دﻧﻴــﺎ ﺷــﺮﻛﺖ ﺧﻮاﻫــﺪ‬
‫ﻛــﺮد ‪ ...‬و ﺗﺮورﻳــﺴﻤﻲ ﺑﻴــﺸﺘﺮ در ﺳــﺮزﻣﻴﻦ ﺧــﻮد ﺗﺠﺮﺑــﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﻴﺶ از ﻫــﺮ زﻣــﺎن دﻳﮕــﺮ ﺗﺠﻬﻴــﺰات‬
‫ﻧﻈــﺎﻣﻲ در اﺧﺘﻴــﺎر دارد‪ ،‬و از ‪ 1950‬ﻣﺨــﺎرج ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن‬
‫ﻳﻜــﻲ از ﭘﺎﻳــﻪﻫــﺎي ﺳــﻨﺘﻲ و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ اﺟﺘﻨــﺎب ﻛﺎﻣﻴــﺎﺑﻲ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺷﺪه‪ .1‬ﻫـﻴﭻ ﻋﻼﺋﻤـﻲ در دﺳـﺖ ﻧﻴـﺴﺖ ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬

‫‪ ١‬در ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﻳﺪ اﺑﺮاز داﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﺰرﻳﻖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻣﺮﻳﻜﺎ ـ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺻﺮﻓﺎً ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﻈﺎﻣﻲ را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار‬
‫داد ـ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻮدﺟﺔ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﭘﻮل دوﻟﺖ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺄﺛﻴﺮي‬
‫وﺳﻴﻊ ﺑﺮ ﮔﺴﺘﺮش ﺻﻨﺎﻳﻊ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻣﺸﺎﻏﻞ و ﺑﺎﻻﺑﺮدن ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻗﺪرت ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺮدم‬
‫در آﻣﺮﻳﻜﺎ داﺷﺘﻪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬در ﻃﻮل زﻣﺎن و آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﻛﻮﻟﻜﻮ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫از ‪ ،1950‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺟﻨﮓاﻓﺰار ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺑﻨﻴﺎدﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي آﻣﺮﻳﻜﺎ از ﻧﺎن ﺷﺐ‬
‫ﻫﻢ واﺟﺐﺗﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪة ﺑﺴﻴﺎري ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان اﻳﻦ ﮔﺮة ﻛﻮر اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﻗﺮن ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮهاي ﻛﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻌﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﺠﺎد ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ‬
‫‪ ٣٨٥‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺗﻌــﺪاد ﻛــﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑــﺪ‪ .‬وﻟــﻲ ﻫــﻴﭻ ﻧــﻮع درﻣــﺎن ﺳــﺮﻳﻊ‬

‫ﻓﻨﺎوراﻧــﻪاي ﺑــﺮاي ﻣــﺸﻜﻼت ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﻧﻤــﻲﺗــﻮان اراﻳــﻪ‬
‫داد‪ .‬درﻣــﺎنﻫــﺎ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣــﺴﺘﻠﺰم روﺣﻴــﻪاي‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت و ﺧﺮدي ﺑـﻴﺶ از ﭘـﻴﺶ‪ ،‬ﺷـﺎﻣﻞ آﻣـﺎدﮔﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣــﺼﺎﻟﺤﻪ و ‪ ،‬ﺑــﻴﺶ از ﻫﺮﭼﻴــﺰ ﻗﺒــﻮل ﻋــﺪم دﺧﺎﻟــﺖ در‬
‫اﻣﻮر ﻣﻠﺖﻫﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در ﻏﻴـﺮ اﻳﻨـﺼﻮرت‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣـﻮﻓﻘﻴﺘﻲ ﻣﻨﺠـﺮ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬از اﻳـﻦ ﻫـﻢ ﺑـﺪﺗﺮ‪ ،‬ﺗﻜﻴـﺔ او ﺑـﺮ ﺗـﺴﻠﻴﺤﺎت‬
‫و ﻧﻴــﺮوي ﻗﻬــﺮي ﺑــﻪ ﺟــﺎي ﺣــﻞ ﻣــﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬ﻣــﺸﻜﻼت ﺑــﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﺰرﮔﺘﺮي ﺑﺮاي اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ اﻳﺠـﺎد ﻛـﺮده‪ .‬ﭘـﺲ‬
‫از ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻫــﻴﭻ ﺷــﻜﻲ ﻧﻤــﻲﺗــﻮان داﺷــﺖ ﻛــﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ اﻓـﺰار ﺑـﺮاي آﻣﺮﻳﻜـﺎ اﻣﻨﻴـﺖ ﺑـﻪ ارﻣﻐـﺎن ﻧﻴـﺎورده‪.‬‬
‫ﺻــﺮﻓﺎً ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﺟﻬــﺎﻧﻲ اﻳﺠــﺎب ﻧﻤــﻲﻛﻨــﺪ ﻛــﻪ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﺎ‬
‫واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﻗـﺮن ﺑﻴـﺴﺖوﻳﻜـﻢ ﺧـﻮد را ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ ﻛﻨـﺪ‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﻧﻮﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮ‪ ،‬اﻳـﻦ‬
‫ﻋﻤﻞ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠـﺖ ﺧـﻮد آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﻲ دارد‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫اﻣــﺮ اﻟﺰاﻣــﻲ اﺳــﺖ ﻛــﻪ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﻣﺤــﺪودﻳﺖﻫــﺎي‬

‫در ﻛﻞ اﻗﺘﺼﺎد آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮان آن را ﮔﺸﻮد و ﻧﻤﺎد ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﻳﻦ ﮔﺮة ﻛﻮر‬
‫ﺟﻨﮕﺎوريﻫﺎي ﺗﻤﺎﺷﺎﺋﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﺷﺪه‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪ ٣٨٦‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻗــﺪرت ﺧــﻮد را ـ ﻣﺤــﺪودﻳﺖﻫــﺎﺋﻲ ﻛــﻪ رﻳــﺸﻪ در‬

‫ﺗﻮﻫﻤــﺎت ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺧــﻮد او و در ﻛﻨُــﻪ ﻃﺒﻴﻌــﺖ ﺟﻬــﺎﻧﻲ‬
‫دارد ﻛﻪ اﻳﻦ دﻧﻴﺎ ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﭘﻴﭽﻴـﺪهﺗـﺮ از آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻫـــﻴﭻ ﻛـــﺸﻮري ﺧﻴـــﺎل و ﺗـــﻮﻫﻢ ادارة آن را در ﺳـــﺮ‬
‫ﺑﭙﺮوراﻧﺪ ـ را ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺸﺮﻳﺖ ﻗﺮن ﻧﻮﻳﻨﻲ از ﺟﻨـﮓ را ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺗﺤﻤـﻞ ﻛﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﭼﺮا ﻛﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎي آﻳﻨـﺪه‪ ،‬ﭼـﻪ ﺑـﺮاي ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻴـﺎن و ﭼـﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺮﺑﺎزان‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﺨﺮبﺗﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺧﻄﺮات ﻋﻤﻞ از روي ﺑﻲﻓﻜﺮي‬

‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﺖﻫﺎ و راه ﻫـﺎي درﻳﺎﻓـﺖ آﻧـﺎن ﻣﺘﻔـﺎوتاﻧـﺪ‪ .‬در‬
‫دورة ﻗﺒــﻞ از ‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ‬
‫»ﻳــﻚﺟﺎﻧﺒــﻪﮔــﺮا« ﺟﻨــﮓﻃﻠﺒــﻲ از ﺧــﻮد ﻧــﺸﺎن داد و‬
‫ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ ﺣـﻮادﺛﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺮ او ﺗﺤﻤﻴـﻞ ﺷـﺪه‬
‫ﺑــﻮد‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗــﻲ ﻣﺨﺘــﺼﺮ را ﭘــﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬او "اﺗﺤﺎدﻫــﺎﺋﻲ"‬
‫ﻣﻴــﺮا و وﺻــﻠﺖﻫــﺎﺋﻲ ﻣــﺼﻠﺤﺘﻲ و زودﮔــﺬر ﺧﻠــﻖ ﻛــﺮد‪،‬‬
‫اﺳﺎﺳــﺎً ﻧــﺎﺗﻮ را از ﻣﻮﺿــﻊ ﻳــﻚ ﺳــﺘﻮن ﺳﻴﺎﺳــﺘﮕﺬاري‬
‫اروﭘــﺎﺋﻲ ﺣــﺬف ﻛــﺮد؛ و ﺻ ـﺮﻓﺎً ﻧــﺸﺎن داد ﻛــﻪ اﻳــﺎﻻت‬
‫‪ ٣٨٧‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺮﻳﻜﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑـﻞ اﻋﺘﻤـﺎد و ﺷـﻜﻨﻨﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻛـﺎﻣﻼً‬

‫ﻣــﺸﺨﺺ اﺳــﺖ ﻛــﻪ زﻣــﺎﻧﻲ ﻛــﻪ ﻣﻠــﺖﻫــﺎ ﺑــﻲﺛﺒﺎﺗﻨــﺪ و‬
‫رﻫﺒﺮاﻧــﺸﺎن در ﺟــﻮش و ﺧــﺮوش‪ ،‬ﺳــﺨﻦﮔﻔــﺘﻦ از‬
‫"اﺗﺤﺎد ﻫﺎ" اﮔﺮ ﻧﮕـﻮﺋﻴﻢ ﺧﻄﺮﻧـﺎك‪ ،‬ﺧﻴﺎﻟﭙﺮﺳـﺘﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ .2‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﻧﻘﻄـﻪ ﺷـﺎﻳﺪ ﭘﺎﻛـﺴﺘﺎن و ﻋﺮﺑـﺴﺘﺎن ﺳـﻌﻮدي‪،‬‬
‫ﺑ ـﻪ دﻟﻴــﻞ روﻧــﺪ ﻛﻮﺗــﺎهﻣــﺪت ﺟﻨــﮓ در اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن‪ ،‬در‬
‫ﺑــﻲﺛﺒــﺎﺗﻲ ﻓــﺮو اﻓﺘــﺎده ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ ،‬و در ﺳــﺎلﻫــﺎي آﻳﻨــﺪه‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑـﺎ ﺑﺎزﺗـﺎب آن در اﻳـﻦ ﻛـﺸﻮرﻫﺎي ﺑـﺴﻴﺎر‬
‫ﺑﺎ اﻫﻤﻴﺖ‪ ،‬روﺑﺮو ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺎن ﺳﺒ‪‬ﻊﺗﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑـﻪ داﻣـﺎن ﺟﻨـﮓ ﻛـﺸﻴﺪهﺷـﺪه‪،‬‬
‫و ﺑﻴﺶ از ﻫـﺮ زﻣـﺎن دﻳﮕـﺮ ﻧـﺎ اﻣـﻦ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺴﻴﺎري از‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ اﻳﻨﻚ ﺑﺎ ﺣـﺴﺮت ﻗﺒـﻮل ﻣـﻲ ﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻧﻈﺎم ﺟﻬـﺎﻧﻲ زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ اﺗﺤـﺎد ﺷـﻮروي وﺟـﻮد داﺷـﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ و اﻳﻤـﻦ ﺑـﻮد‪ ،‬دﻗﻴﻘـﺎً ﺑـﻪ‬

‫‪ ٢‬ﻛﻮﻟﻜﻮ در ﻃﻮل اﻳﻦ ﻛﺘﺎب از اﺗﺤﺎدﻫﺎ ﻣﻴﺎن ﻣﻠﻞ ﺳﺨﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ وي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﻗﺪرت‬
‫"اﺗﺤﺎدﻫﺎي ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار" درﻧﺎﺑﻮدي ﻣﻠﺖﻫﺎ ﻛﺎﻣﻼً آﮔﺎه اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﻳﻜﻲ از دﻻﻳﻞ ـ‬
‫اﮔﺮ ﻧﮕﻮﺋﻴﻢ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ آﻧﺎن ـ در اﻳﺠﺎد اﻧﻔﺠﺎراﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ دو ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﻪ دﻻﻳﻠﻲ ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح اﺗﺤﺎدﻫﺎ و‬
‫ازدواجﻫﺎي ﻣﺼﻠﺤﺘﻲ در رأس دول ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ آن زﻣﺎن ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺷﻮد‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬
‫‪ ٣٨٨‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛـﻪ ﺑـﺎ اﺣﺘﻴـﺎط دﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ ﻣـﻲ زد‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﺣــﺴﺮت ﻛــﺎﻣﻼً ﺑــﻲﺟﺎﺳــﺖ‪ ،‬ﭼــﺮا ﻛــﻪ ﻗــﺴﻤﺖ اﻋﻈــﻢ‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻌـﺪ از ‪ 1945‬ﺟﻬـﺎن ﺑـﺎ آن روﺑـﺮو ﺷـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻃــﻮر ﻛﻠــﻲ ﻣــﺴﺘﻘﻞ از ﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﻢ ﺑــﻮد و ﻫﻨــﻮز ﻧﻴــﺰ آﻧﻬــﺎ‬
‫وﺟﻮد دارﻧﺪ؛ وﻟﻲ در ﻋـﻴﻦ ﺣـﺎل اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﺣﻘﻴﻘـﺖ دارد‬
‫ﻛــﻪ ﻣــﺴﻜﻮ درﮔﻴــﺮيﻫــﺎي ﺑــﺎﻟﻘﻮه ﺧﻄﺮﻧــﺎك را ﺑــﺮاي‬
‫رﺳــﻴﺪن ﺑــﻪ وﺳــﻌﺘﻲ ﻛــﻪ ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺴﺘﻨﺪ دﺳــﺖ ﻳﺎﺑﻨــﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻧﻤﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺳـﻴﺎ ﺑـﻪ دوﻟـﺖ ﮔﻔﺘـﻪ ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﺷﻮرويﻫﺎ ﻣﺤﺘﺎﻃﺎﻧﻪ ﻋﻤـﻞ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺗﺨﻤـﻴﻦﻫـﺎي‬
‫او در اﻛﺜﺮ ﻣﻮاﻗﻊ ﻧﺎدﻳـﺪه ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻣـﻲﺷـﺪ و ﺻـﻼﺣﻴﺖ آن‬
‫از ﻃـﺮف ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﻧﻈـﺎﻣﻲ ـ ﺧـﺼﻮﺻﺎً ﻧﻴـﺮوي ﻫـﻮاﺋﻲ ـ‬
‫ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺎن ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ ﺑـﺮ ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﻫـﺎي ﺳـﻨﮕﻴﻦ ﺗـﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺮدﻳﺪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﻘﻴﻘــﺖ‪ ،‬ﺳــﺎزﻣﺎن ﺳــﻴﺎ و دﻳﮕــﺮ دﻓــﺎﺗﺮ رﺳــﻤﻲ‬
‫ﻫﺸﺪارﻫﺎي ﭘﻲدرﭘـﻲ و ﻓﺮاواﻧـﻲ در ﻣـﻮرد ﺧﻄﺮاﺗـﻲ ﻛـﻪ‬
‫در وﻳﺘﻨــﺎم و دﻳﮕــﺮ ﻣﻨــﺎﻃﻖ ﺑــﺎ آن روﺑــﺮو ﺑﻮدﻧــﺪ ﺑــﻪ‬
‫رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮر اراﻳـﻪ دادﻧـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ ﺑـﺴﻴﺎري از اﺷـﺎرات‬
‫ﻣـــﻮرد ﺗﻮﺟـــﻪ ﻗـــﺮار ﻧﮕﺮﻓـــﺖ‪ .‬از ‪ 1950‬ﻫـــﺮ ﮔﻮﻧـــﻪ‬
‫‪ ٣٨٩‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻋﻘﻼﻧﻴﺘــﻲ ﻛــﻪ در دﺳــﺘﮕﺎه ﺳﻴﺎﺳــﺖ ﺧــﺎرﺟﻲ وﺟــﻮد‬

‫داﺷــﺖ ﺗــﺄﺛﻴﺮي ﺑــﺴﻴﺎر ﻛﻮﭼــﻚ ﺑــﺮ ﻣــﺴﻴﺮ ﺣﺮﻛــﺖ‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﺘﮕﺬاران داﺷــﺖ‪ .‬در ﻣﻴــﺎن آﻧــﺎن ﻛــﻪ ﺳ‪‬ــﻜﺎﻧﺪار‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﺖ ﺧــﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑﻮدﻧــﺪ روﺷــﻦﺑﻴﻨــﻲ ﺑــﺴﻴﺎر‬
‫ﻛﻤﺘﺮي از آﻧﭽﻪ ﻣـﻲﺑﺎﻳـﺴﺖ وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬دﻳـﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ وﻇﻴﻔـﻪ را ﺑـﺮ ﻋﻬـﺪه داﺷـﺘﻨﺪ ﻧـﻪ‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑـﻪ ﺑﺎزﺗـﺎب اﻋﻤﺎﻟـﺸﺎن ﺑﻠﻜـﻪ ﺣﺘـﻲ اﻫـﺪاف اﻋﻤـﺎل‬
‫ﺧــﻮد ﻧﻴــﺰ‪ ،‬ﺑــﻲﺗــﻮﺟﻬﻲ ﻣــﻲﻛﺮدﻧــﺪ‪ .‬ﺑــﺮاي آﻧــﺎن‪ ،‬ﻫــﺪف‬
‫ﺻﺮﻓﺎً ﻋﻤﻞ ﺑﻮد و ﺑـﺲ‪ .‬و ﺟﻬـﺎن ﻫﺰﻳﻨـﺔ ﺳـﻨﮕﻴﻨﻲ ﺑـﺮاي‬
‫آن ﭘﺮداﺧــﺖ‪ .‬اﻳــﻦ »ﭘﺎراﻧﻮﻳــﺎ« از ﭘــﻴﺶﺑﻴﻨــﻲ ﺳــﻘﻮط‬
‫اﺗﺤــﺎد ﺷــﻮروي ﻋــﺎﺟﺰ ﻣﺎﻧــﺪ‪ ،‬و ﻫﻨــﻮز در وﺿــﻌﻴﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴــﺎﺗﻲ ﻗــﺮار دارد‪ ،‬ﭼــﺮا ﻛــﻪ ﺑﻮدﺟــﻪﻫــﺎي ﺳــﻨﮕﻴﻦ را‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺪون ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﭘـﻴﺶﮔـﻮﺋﻲﻫـﺎي ﭘﺮﻳـﺸﺎن ﻛﻨﻨـﺪة‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺗﺮس‪ ،‬رﻣـﺰ و راز‪ ،‬ﺗﻮﺟﻴـﻪ ﻛـﺮد‪ .‬ﭼﻨـﻴﻦ ﺗﻔﻜـﺮي‬
‫ﻗﺎدر ﻧﻴـﺴﺖ ﺑـﻪ وراي ﺗﻌـﺎﺑﻴﺮ ﺳـﺎدهاﻧﺪﻳـﺸﺎﻧﻪ ﻧﻔـﻮذ ﻛﻨـﺪ‪،‬‬
‫رﻳــﺸﻪﻫــﺎ را درﻳﺎﺑــﺪ‪ ،‬ﻳــﺎ روﻧــﺪ ﺗــﺎرﻳﺨﻲ و ﭘﻮﻳــﺎﺋﻲ‬
‫اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ ﻣﻠــﺖﻫــﺎي ﺑﻴــﺸﻤﺎري را درك ﻛﻨــﺪ‪ .‬ﺣــﺎل‬
‫ﻧﮕﺮﺷــﻲ ﭘﺎراﻧﻮﻳــﺎﺋﻲ از اﺳــﻼم ﺑــﻪ ﺟــﻮد آﻣــﺪه؛ ﻛــﺎﻧﻮن‬
‫‪ ٣٩٠‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺗﻮﺟـﻪ ﻣﻮﻗﺘـﺎً از ﭼـﻴﻦ ﻣﻨﺤــﺮف ﺷــﺪه‪ ،‬وﻟـﻲ اﻳــﻦ دﻗﻴﻘـﺎً‬

‫ﻫﻤﺎن دﻳﺪﮔﺎه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در رأس ﻫــﺮم‪ ،‬ﺑﻴــﺸﺘﺮ از آﻧﭽــﻪ رﻫﺒــﺮان ﻣﺘــﻮاﻟﻲ ادﻋــﺎ‬
‫ﻛــﺮدهاﻧــﺪ‪ ،‬اﻳــﻦ ﻣــﺴﺌﻠﻪ ﻣــﻮرد ﺗﻮﺟــﻪ ﻗــﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘــﻪ‪ ،‬و‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫـﺎي داﺧﻠـﻲ و ﻋﻮاﻣـﻞ ﻛﻮﺗـﺎه ﻣـﺪت ﻧﻘـﺸﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﻬﻢﺗـﺮ از آﻧﭽـﻪ آﻧـﺎن ﻣـﻲﭘﺬﻳﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎزي ﻛـﺮده‪.‬‬
‫ﺟﻬﺎن و اﻳﻨـﻚ ﻣﻠـﺖ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺑـﺮاي ﺳﻴﺎﺳـﺘﮕﺬاريﻫـﺎي‬
‫ﻓﺮﺻــﺖﻃﻠﺒﺎﻧــﻪ ﺧــﺎرﺟﻲ و ﺟﻨﺒــﺔ وﻳــﮋة آن ﻛــﻪ ﻣﻴــﺎن‬
‫ژﺳــﺖرﻓﺘــﺎري و ﻳــﺎ ﻧﺒــﻮد ﻣــﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺧﻼﻗــﻲ در ﺣــﺎل‬
‫ﻧﻮﺳــﺎن اﺳــﺖ وﻟــﻲ ﺳــﺨﻨﺮاﻧﻲﻧﻮﻳــﺴﺎن رﺳــﻤﻲ آﻧﻬــﺎ را‬
‫ﻣﻨﻄﻘــﻲ و اﺻــﻮﻟﻲ ﺗﺮﺳــﻴﻢ ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ‪ ،‬دﻳﮕــﺮ ﻧﻤــﻲﺗﻮاﻧــﺪ‬
‫ﻫﺰﻳﻨــﻪاي ﺑﭙﺮدازﻧــﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘــﺖ‪ ،‬اﻳــﻦ ﺳﻴﺎﺳــﺘﮕﺬاريﻫــﺎ‬
‫ﻧـــﻪ اﻧـــﺴﺠﺎﻣﻲ دارﻧـــﺪ و ﻧـــﻪ از اﺻـــﻮﻟﻲ ﺳـــﻮدﻣﻨﺪ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردارﻧــﺪ‪ ،‬و ﻣﻌﻤــﻮﻻً در ﺟــﻮاب ﺑــﻪ ﻳــﻚ ﺷﻜــﺴﺖ و‬
‫ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﭘـﻲدرﭘـﻲ ـ ﻛـﻪ ﻋﺎدﺗـﺎً ﺧـﻮد ﺧـﺎﻟﻖ آﻧﻨـﺪ ـ‬
‫ﺳـــﺎﺧﺘﻪ ﻣـــﻲﺷـــﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘـــﻲ ﺑـــﺎ در ﻧﻈـــﺮ ﮔﻔـــﺘﻦ‬
‫ﺑﻠﻨﺪﭘﺮوازيﻫـﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﺑـﻞ ﺣـﺼﻮﻟﺶ‪ ،‬او اوﻟﻮﻳـﺖﻫـﺎﺋﻲ‬
‫را ﻛﻪ ﻫـﺮ ﻣﻠﺘـﻲ ﺿـﺮورﺗﺎً ﺑﺎﻳـﺪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬از دﺳـﺖ‬
‫‪ ٣٩١‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫داده‪ .‬ﻫــﻴﭻ وﻗــﺖ ﻧﻤــﻲﺗــﻮاﻧﻴﻢ ﻓﺮاﻣــﻮش ﻛﻨــﻴﻢ ﻛــﻪ دو‬

‫ﻓــﺮدي ﻛــﻪ ﺑــﻴﺶ از ﻫﻤــﻪ ﺑــﻪ وﺳــﻴﻠﺔ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ در‬
‫ﻃﻮل دﻫﺔ اﺧﻴﺮ ﺷﻴﻄﺎﻧﻲ ﻗﻠﻤﺪاد ﺷـﺪه اﻧـﺪ‪ ،‬ﺻـﺪام ﺣـﺴﻴﻦ‬
‫و ﺑــﻦﻻدن‪ ،‬ﻫــﺮ دو در ﻃــﻮل ﺳــﺎلﻫــﺎ ﺑــﺎ او ﻫﻤﻜــﺎري‬
‫ﻣﻲﻛﺮدهاﻧﺪ؛ واﺷﻨﮕﺘﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑـﻮد ﻛـﻪ اﻫـﺪاف آﻧـﺎن ﺑـﺎ او‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ دارد و ﻣﺒـﺎﻟﻎ وﺳـﻴﻌﻲ ﻛﻤـﻚ ﻣـﺎﻟﻲ در اﺧﺘﻴـﺎر‬
‫آﻧﺎن ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻫـﻴﭻ ﭼﻴـﺰ ﺑﻬﺘـﺮ از اﻳـﻦ اﻣـﺮ‪ ،‬آﺷـﻔﺘﮕﻲ و‬
‫ﺑﻲﻻﻳﻘﺘـﻲ آﻣﺮﻳﻜـﺎ را ﺑـﻪ اﺛﺒـﺎت ﻧﻤـﻲرﺳـﺎﻧﺪ‪ ،‬و اﻳـﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﻫـﺮ ﮔـﺎه ﻛـﻪ در اﻣـﻮر ﺟﻬـﺎﻧﻲ دﺳـﺖ ﺑـﻪ دﺧﺎﻟـﺖ‬
‫ﺑﺮداﺷــﺘﻪ‪ ،‬ﺑــﻪ ﺟــﺎي رﻫﺒــﺮي آن در ﻣــﺴﻴﺮي واﻻﺗــﺮ‪،‬‬
‫ﻣﻌﻤــﻮﻻً آﻧــﺮا در ﻣــﺴﻴﺮ آﺳــﻴﺐﭘــﺬﻳﺮيﻫــﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ‬
‫ﻣﺤﺎﺳــﺒﻪ ﻓﺮواﻧﺪاﺧﺘــﻪ‪ .‬رﻫﺒــﺮان آن ﺧــﻮ ﮔﺮﻓﺘــﻪاﻧــﺪ ﻛــﻪ‬
‫ﺻـــﺮﻓﺎً ﺑـــﺮاي ﻧﻔـــﺲ ﻋﻤـــﻞِ دﺧﺎﻟـــﺖ دﺳـــﺖ ﺑـــﻪ‬
‫ﻣﺪاﺧﻠﻪﺟﻮﺋﻲ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﺣﻔـﻆ ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح "اﻋﺘﺒـﺎر"‬
‫ﻣﻠــﺖ‪ ،‬ﺑــﺮاي ﺟﻠــﻮﮔﻴﺮي از آﻧﭽــﻪ ﺧــﻼء ﻗــﺪرت ﻋﻨــﻮان‬
‫ﻣــﻲﺷــﻮد‪ ،‬ﻳــﺎ ﺑــﺮاي ﺑــﻪ ﻣﻨــﺼﺔ ﻇﻬــﻮر رﺳــﺎﻧﺪن ﻧﻘــﺶ‬
‫»ﺧﻮدﺳﺎﺧﺘﺔ« ﻣﺠﺮي اﻣـﻮر ﻣﻨﻄﻘـﻪاي و ﻳـﺎ ﺟﻬـﺎﻧﻲ )ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي آزادي ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪداران آﻣﺮﻳﻜـﺎ‬
‫‪ ٣٩٢‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑــﺮاي ﭘــﻮل در آوردن اﺳــﺖ(‪ .‬اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ از ﻗﺒــﻮل‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻔــﻲ ﺑــﻪ ﻣﺮاﺗــﺐ ﻣﻌﺘــﺪلﺗــﺮ و ﻛﻤﺘــﺮ ﺑﻠﻨﺪﭘﺮوازاﻧــﻪ از‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﻲ ﺧﻮد‪ ،‬ﻛﻪ واﻗﻊﮔﺮاﻳﺎﻧـﻪﺗـﺮ ﻧﻴـﺰ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺳـﺮ ﺑـﺎز‬
‫زده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻤــﺎﻣﻲ ﺳﻴﺎﺳــﺘﮕﺬاريﻫــﺎﻳﺶ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧــﻪ ﺿــﺪوﻧﻘﻴﺾ‬
‫و ﻣﺨﺮب ﺑـﻮده اﻧـﺪ‪ .‬ﺣﻤﺎﻳـﺖ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ از اﺳـﺮاﺋﻴﻞ‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻪ دﻟﻴـﻞ ﻣﻨﺤـﺼﺮﺑﻪ ﻓـﺮد وﻗـﺎﻳﻊ ﻏـﻢاﻧﮕﻴـﺰ‬
‫‪ 11‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ و ﺑــﻲﺛﺒــﺎﺗﻲ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﺑــﺎﻟﻘﻮه و اﺳﺎﺳــﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ دﺧﺎﻟـﺖ او در اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن‪ ،‬از ﺧﻠـﻴﺞ ﻓـﺎرس ﺗـﺎ‬
‫آﺳــﻴﺎي ﺟﻨــﻮﺑﻲ را ﻣــﺸﺘﻌﻞ ﻛــﺮده‪ .‬وﻟــﻲ او ﻫﻤــﻮاره ﺑــﻪ‬
‫ﭼــــﺸﻢ دﻳــــﺪه ﻛــــﻪ در ازاي ﺑﻠﻨﺪﭘﺮوازاﻧــــﻪﺗــــﺮﻳﻦ‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﺘﮕﺬاريﻫــﺎ و ﺗــﻼشﻫــﺎي ﻧﻈــﺎﻣﻴﺶ ﻫﻤﻴــﺸﻪ‬
‫ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑـﺎر آﻣـﺪه‪ .‬راﻫﺒﺮدﻫـﺎﻳﺶ ﺑـﺮاي "ﺳـﻪﺟﺎﻧﺒـﻪ"‬
‫ﻛﺮدن ﭼﻴﻦ و اﺗﺤﺎد ﺷـﻮروي‪ ،‬ﺧـﺼﻮﺻﺎً ﺑـﺮاي ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬
‫آوردن ﭘﻴــﺮوزي در وﻳﺘﻨــﺎم‪ ،‬ﻳــﻚ ﺗــﻒ ﺳــﺮ ﺑــﺎﻻ از ﻛــﺎر‬
‫درآﻣــﺪ و ﺗﻠﻔــﺎت ﻓﺎﺟﻌــﻪآﻣﻴــﺰ او در اﻳــﻦ ﻛــﺸﻮر ﺷــﺪت‬
‫ﮔﺮﻓــﺖ‪ .‬و ﻧﻤﻮﻧــﻪﻫــﺎي ﮔﻮاﺗﻤــﺎﻻ در ﺳــﺎل ‪ ،1953‬ﺷــﻴﻠﻲ‬
‫در ﺳــﺎل‪ ،1973‬آﻧﮕــﻮﻻ در ﺳــﺎل ‪ 1975‬ﻧﻴــﺰ وﺟــﻮد‬
‫‪ ٣٩٣‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫دارﻧــﺪ‪ ،‬و ﻛــﺸﻮرﻫﺎي ﺑــﻲﺷــﻤﺎر دﻳﮕــﺮي ﻛــﻪ ﺑــﻪ دﻟﻴــﻞ‬

‫ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻫﻤﻴـﺸﮕﻲ او ﺑـﺮاي دﺳـﺖ ﻳﺎزﻳـﺪن ﺑـﻪ »ﻋﻤـﻞ« و‬
‫دﺧﺎﻟــﺖ‪ ،‬اﺧــﺘﻼﻻت ﻋﻤﻴــﻖ و ﻫــﺰاران ﻛــﺸﺘﻪ ﺑــﺮ ﺟــﺎي‬
‫ﮔﺬاﺷــﺖ‪ ،‬و ﻓﻘــﻂ ﺑﺎﻋــﺚ ﺗــﺪاوم و ﻋﻤﻴــﻖﺗــﺮ ﺷــﺪن‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺴﻴﺎري در ﺟﻬـﺎن‪ ،‬اﮔـﺮ ﺻـﻠﺢ و ﺛﺒـﺎت ﺑﻴـﺸﺘﺮي‬
‫وﺟــﻮد داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﻣــﻲﺑﺎﻳــﺪ ﺣــﻞ ﺷــﻮﻧﺪ ‪ :‬ﻓﻘــﺮ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺴﻮادي‪ ،‬زﻳﺮﭘﺎي ﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﺣﻘـﻮق ﺑـﺸﺮ‪ ،‬از اﻳـﻦ دﺳـﺖ‬
‫اﺳــﺖ‪ .‬ﺳــﺮزﻧﺶ ﻛــﺮدن اﻟﻘﺎﻋــﺪه و "ﺗﺮورﻳــﺴﻢ" ﺑــﺮاي‬
‫ﻧــﺎاﻣﻨﻲﻫــﺎي ﺟﻬــﺎﻧﻲ و ﺗﻈــﺎﻫﺮ ﺑــﻪ اﻳﻨﻜــﻪ ﺑــﺎ ﺣــﻞ اﻳــﻦ‬
‫ﭼــﺎﻟﺶ‪ ،‬اﮔــﺮ ﻧــﻪ ﻫﻤــﻪ‪ ،‬ﺑــﺴﻴﺎري دﻳﮕــﺮاز ﻣــﺸﻜﻼت‪ ،‬در‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ دﻳﮕـﺮ ﻣـﺪﻓﻮن ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻳـﻚ ﺳـﺎدهﻧﮕـﺮي‬
‫ﻣﻨﺎﺳ ـﺐِﺣــﺎل دوﻟــﺖ ﺑــﻮش ﺑــﻮد‪ .‬ﭼﻨــﻴﻦ ﻧﺨﻮاﻫــﺪ ﺷــﺪ‪.‬‬
‫ﻋــﻼوه ﺑــﺮ اﻳــﻦ‪ ،‬ﻗــﺪرت ﻧﻈــﺎﻣﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﻋﻤ ـﻼً ﺑــﺮاي‬
‫رودرروﺋــﻲ ﺑــﺎ ﻫﻤــﺔ اﻳ ـﻦ ﻣــﺴﺎﺋﻞ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳــﺐ اﺳــﺖ‪ ،‬از‬
‫ﻫﻤــﻪ ﺑﻴــﺸﺘﺮ ﺑــﺎ ﺗﺮورﻳــﺴﻢ‪ ،‬و ﺗﻔﻬــﻴﻢ اﻳــﻦ ﺑﺮداﺷــﺖ ﻛــﻪ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﺔ اﺳﺎﺳﻲ ﻓﻌﻠـﻲ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺗﺮورﻳـﺴﻢ‬
‫اﺳــﺖ‪ ،‬ﻳــﻚ ﻓﺮﺻــﺖﻃﻠﺒــﻲ ﻣﺤــﺾ از ﺟﺎﻧــﺐ واﺷــﻨﮕﺘﻦ‬
‫‪ ٣٩٤‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﻮد‪ .‬اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﻧـﺪارد‪ .‬ﻫﻨـﻮز ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﺑﻴـﺸﻤﺎري‬

‫در آﻣﺮﻳﻜـﺎي ﻻﺗــﻴﻦ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻘــﺎ‪ ،‬و آﺳــﻴﺎ وﺟــﻮد دارﻧــﺪ ﻛــﻪ‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑـﺮاي آﻧـﺎن در دﺳـﺖ ﻧـﺪارد‪ ،‬ﭼـﺮا‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ و ﺑﻨﻴﺎدﻫﺎﺋﻲ ﻫﻤﻘـﺪم ﺷـﺪه ﻛـﻪ ﺗـﺎ ﻛﻨـﻮن‬
‫ﻫﻤﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮردهاﻧـﺪ و در آﻳﻨـﺪه ﻧﻴـﺰ ﭼﻨـﻴﻦ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻫـﻴﭻ راﻫﺒـﺮد ﺳﻴﺎﺳـﻲ و اﻗﺘـﺼﺎدي ﺟـﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺣﻞ و ﻓـﺼﻞ اﻳـﻦ ﭼـﺎﻟﺶﻫـﺎي واﻗﻌـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ در‬
‫ﺑﺮاﺑــﺮ دﻟﻨﮕﺮاﻧــﻲ ﺑــﻪ ﺣــﺎل ﺳــﺮﻣﺎﻳﻪداران و ﺑﺎﻧﻜــﺪاران‬
‫آﻣﺮﻳﻜــﺎﺋﻲ ﻛــﻪ در ﻓﻜــﺮ ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﺧــﻮد ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﺟــﻮد‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬وﻟـﻲ از ‪ 1946‬ﻫـﻴﭻ دوﻟﺘـﻲ در اﻳـﻦ ﻣـﺴﻴﺮ ﻓﻜـﺮ‬
‫ﻧﻜــﺮده و ﮔــﺎم ﺑﺮﻧﺪاﺷــﺘﻪ اﺳــﺖ‪ .‬در ﻋــﻮض‪ ،‬ﺑــﺮ ﻗــﺪرت‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺗﻜﻴﻪ ﻛـﺮدهاﻧـﺪ ﺗـﺎ در دﻓﻌـﺎت ﺑﻴـﺸﻤﺎر در ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬
‫ﻣﺘﻔــﺎوت ﺑــﺮاي ﭘﺎﺳــﺪاري از ﺷــﺮاﻳﻂ ﺣــﺎﻛﻢ ﻛــﻪ ﺑــﻪ‬
‫وﺿـــﻌﻴﺖ اﻗﺘـــﺼﺎدي و اﺟﺘﻤـــﺎﻋﻲ اﻣﺘـــﺪاد داده و ﺑـــﻪ‬
‫ﺧــﺸﻮﻧﺖ و ﺗﺮورﻳــﺴﻢ ﻣﻨﺠــﺮ ﻣــﻲﺷــﻮد‪ ،‬ﻋــﺮض اﻧــﺪام‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫رﻳﺸﺔ اﻏﺮاض آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﺮ ﭼـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻫـﺮ آن زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ دﺧﺎﻟـﺖ ﻧﻈـﺎﻣﻲ ﻣـﻲزﻧـﺪ ﺗﻌﻬـﺪات او در ﻣﻘﺎﺑـﻞ‬
‫‪ ٣٩٥‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻋﺎﻣﻞ زﻣـﺎن و ﺣﺠـﻢ ﺗـﻼش‪ ،‬ﺑـﻲﺟﻮاﺑﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‬

‫ﻣﺪت ﻛﻮﺗـﺎﻫﻲ ﺑـﻪ ﻃـﻮل ﺑﻴﺎﻧﺠﺎﻣـﺪ‪ ،‬و اﻏﻠـﺐ ﻧﻴـﺰ ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬وﻟـﻲ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﭘﻴﭽﻴـﺪﮔﻲﻫـﺎﺋﻲ ﻣﻨـﺎﺑﻊ و زﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ از آﻧﭽﻪ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﻣـﻲﺷـﺪه ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬در ﭘﻮﺷـﺶ "اﻋﺘﺒـﺎر" او ﻳـﺎ دﻳﮕـﺮ‬
‫راﻫﺒﺮدﻫــﺎﺋﻲ ﻛــﻪ ﺗﺒﻠﻴﻐــﺎتﭼــﻲﻫــﺎي دوﻟﺘــﻲ اﺧﺘــﺮاع‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷـﺮاﻳﻄﻲ ﻣـﺼﻴﺒﺖ ﺑـﺎر ﻣﻨﺘﻬـﻲ ﺷـﺪه و ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻜــﺴﺖﻫــﺎﺋﻲ ﻛــﻪ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﺑــﻪ ﺳــﺨﺘﻲ ﻫــﻀﻢ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﻣﻨﺠـﺮ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬وﻳﺘﻨـﺎم ﻧﻤﻮﻧـﺔ ﮔﻮﻳـﺎي‬
‫آن اﺳــﺖ‪ .‬آﻧﺰﻣــﺎن ﻛــﻪ ﺑــﺎ ﺑــﻴﺶ از ﭼﻬــﻞ ﻛــﺸﻮري ﻛــﻪ‬
‫اﻳﻨﻚ ﺷـﺒﻜﻪﻫـﺎي ﺗﺮورﻳـﺴﺘﻲ در اﺧﺘﻴـﺎر دارﻧـﺪ در ﮔﻴـﺮ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺻـﻮري دﻳﮕـﺮ در ﻧﻘـﺎط دﻳﮕـﺮي‪ ،‬از آﻓﺮﻳﻘـﺎ ﺗـﺎ‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧــﻪ و ﺟﻨــﻮب ﺷــﺮﻗﻲ آﺳــﻴﺎ ﺷــﺮوع ﺑــﻪ دﺧﺎﻟــﺖ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ ،‬اﻳـﻦ ﺗﻌﻬـﺪات ﻏﻴﺮﻗﺒـﻞ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲاﻧـﺪ‪ ،‬و از‬
‫ﻧﻈﺮ ﻋﺎﻣﻞ زﻣﺎن و ﺣﺠـﻢ ﺗـﻼش ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز ﻫـﻢ ﭼﻨـﺎن‬
‫ﺑﻲﺟﻮاب ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺒﻮد ﻛﻨﺘﺮل ﺑـﺮاي رﻫﺒـﺮان آﻣﺮﻳﻜـﺎ اﻳﺠـﺎد ﻋـﺪم اﻧـﺴﺠﺎم‬
‫و ﮔﻤﮕﺸﺘﮕﻲ در ﻣﻴﺎن اوﻟﻮﻳـﺖﻫـﺎ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ در‬
‫‪ ٣٩٦‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫زﻣــﺎن ﺷــﺮوع ﺟﻨــﮓ ﺑﺎزﺗــﺎبﻫــﺎي ﻛﺎﻣــﻞ و ﻧﻬــﺎﺋﻲ آن‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﻧﻴـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﺑـﺴﻴﺎر ﭘﻴـﺸﺘﺮ از‬
‫آﻧﻜــﻪ آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﻪ ﻗــﺪرت ﺣــﺎﻛﻢ ﺟﻬــﺎﻧﻲ ﺗﺒــﺪﻳﻞ ﺷــﻮد‬
‫ﺻــﺤﺖ داﺷــﺘﻪ‪ ،‬و ﻫﻨــﻮز ﻫــﻢ در ﺑــﺮ ﻫﻤــﻴﻦ ﭘﺎﺷــﻨﻪ‬
‫ﻣﻲ ﭼﺮﺧـﺪ‪ .‬ﺣـﻮادث ﻳﻜـﺴﺎل ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺗﺄﺋﻴـﺪ دارﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺑـﻲﺛﺒـﺎﺗﻲ و ﻫـﻢﻧـﺸﻴﻨﻲ ﺑـﺎ دﺷـﻤﻨﺎن ـ و ﻳـﺎ دﺷـﻤﻨﻲ ﺑـﺎ‬
‫دوﺳﺘﺎن ـ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ »ﺑـﺰرگــژﺋﻮﭘﻮﻟﻴﻜﻴـﺖﻫـﺎ« و ﻧﺒﺮدﻫـﺎ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺘﻈﺎر آﻧـﺮا داﺷـﺖ‪ .‬دﺧﺎﻟـﺖﻫـﺎي آﻣﺮﻳﻜـﺎ‬
‫از ﺳﺎل ‪ 1947‬ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺑﺮاﺳـﺎس ﺿـﻮاﺑﻂ اوﻟﻴـﺔ ﺗﻌﺮﻳـﻒ‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻫﻤـﺮاه ﻧﺒـﻮدهاﻧـﺪ‪ ،‬و اﻣﻨﻴـﺖ او در آﻏـﺎز‬
‫ﻗــﺮن ﺑﻴــﺴﺖوﻳﻜــﻢ ﺑــﺴﻴﺎر ﺑــﻴﺶ از ‪ 50‬ﺳــﺎل ﭘــﻴﺶ در‬
‫ﺧﻄﺮ اﻓﺘﺎده‪.‬‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ اﻣــﺮوز ﺑــﻴﺶ از ﻫــﺮ زﻣــﺎن دﻳﮕــﺮي از‬
‫دﺷﻤﻨﺎﻧﻲ ﻣـﺼﻤﻢ و اﺣﺘﻤـﺎﻻً اﻓـﺰونﺗـﺮ ﺑﺮﺧﻮردارﺳـﺖ‪ ،‬و‬
‫ﺑــﺴﻴﺎري از آﻧــﺎن ﻛــﻪ از او ﻣﺘﻨﻔﺮﻧــﺪ ﺑــﺮاي ﺿــﺮﺑﻪ زدن و‬
‫ﺗﺨﺮﻳـــﺐ و ﻣـــﺮگ در ﺳـــﺮزﻣﻴﻨﺶ آﻣـــﺎده و ﻗﺎدرﻧـــﺪ‪.‬‬
‫دﺧﺎﻟــﺖﻫــﺎﻳﺶ ﻓﻘــﻂ در زﻣﻴﻨــﺔ ﺻــﺮف ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﭘﻴــﺮوز‬
‫ﺑــﻮده‪ ،‬ﭼﻴــﺰي ﻛــﻪ ﺗﻨﻬــﺎ ﻧﮕﺮاﻧــﻲ ﭘﻨﺘــﺎﮔﻮن ﺑــﻪ ﺷــﻤﺎر‬
‫‪ ٣٩٧‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣــﻲرود؛ وﻟــﻲ از ﻧﻈــﺮ ﺳﻴﺎﺳــﻲ در ﻣــﻮاردي ﺑــﻴﺶ از‬

‫اﻧـــﺪازه ﺷﻜـــﺴﺖ ﺑـــﻪ دﻧﺒـــﺎل آورده و ﻛـــﺎر را ﺑـــﻪ‬
‫دﺧﺎﻟﺖ ﻫﺎي وﺳﻴﻊ ﺗـﺮي ﻛـﺸﺎﻧﺪه‪ .‬روﺣﻴـﺔ ﻓﻌـﺎل و ﺻـﺮﻓﺎً‬
‫ﻏﺮﻳﺰي‪ ،‬در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﭘـﻲدرﭘـﻲ ﻣـﺼﻴﺒﺖ‬
‫و دﺷــﻤﻨﻲﻫــﺎي ﻧــﻮﻳﻦ و ﭘﺎﻳــﺪار ﺑــﻪ ﺑــﺎر آورده‪ ،‬او را ﺑــﻪ‬
‫ﺟﻬﻴﺪن در درون ﺷـﺮاﻳﻄﻲ ﻛـﻪ اﻏﻠـﺐ ﻧـﻪ ﻣﻨﻔﻌﺘـﻲ در آن‬
‫وﺟــﻮد داﺷــﺘﻪ‪ ،‬ﻧــﻪ راهﺣــﻞﻫــﺎﺋﻲ درازﻣــﺪت در اﺧﺘﻴــﺎر‬
‫داﺷﺘﻪ‪ ،‬وادار ﻛـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ وﻟـﻲ ﻓﺎﻗـﺪ‬
‫ﻓﺮزاﻧﮕﻲ اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺑـﺎ وﺟـﻮد ﺗﺠﺮﺑﻴـﺎت ﭘـﻲدرﭘـﻲ ﺧـﻮد‬
‫ﻧﻤــﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﺣ ـﺪ ﻛــﺎرﺑﺮد ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎت را ﺑــﺸﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠــﻪ‬
‫ﺟﻨﻮن و دﺷﻤﻨﻲ ﺑـﻮده‪ ،‬ﻛـﻪ دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻲ ﺑـﺮاي ﻣـﺼﻴﺒﺖ‬
‫اﺳــﺖ‪ 11 .‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ آن را ﺗﺄﺋﻴــﺪ ﻛــﺮد‪ .‬ﺟﻨــﮓ ﺑــﻪ ﺧﺎﻧــﻪ‬
‫رﺳﻴﺪه‪.‬‬
‫اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ دﻳﮕــﺮ دﻓــﻊاﻟﻮﻗــﺖ ﻛــﺮدن و ارﺗﻜــﺎب ﺑــﻪ‬
‫اﺷــﺘﺒﺎه را ﻧﻤــﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﻣﺘﺤﻤــﻞ ﺷــﻮد‪ ،‬و ﻛﻤــﺎﺑﻴﺶ ﺑــﻪ‬
‫ﻓﺮﺻــﺖﻃﻠﺒــﻲ وﻳــﮋه‪ ،‬ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗــﻲ و آﺷــﻔﺘﻪاي ﻛــﻪ‬
‫راﻫﻨﻤــﺎي واﺷــﻨﮕﺘﻦ در ﻃــﻮل ﻧــﻴﻢﻗــﺮن ﮔﺬﺷــﺘﻪ ﺑــﻮده‪،‬‬
‫اداﻣﻪ دﻫﺪ‪ .‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﭘـﻮل ﺑـﻪ ﭘـﺎي ﭘﻨﺘـﺎﮔﻮن ﺑﺮﻳـﺰد ﺑـﻪ‬
‫‪ ٣٩٨‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫اﻳــﻦ ﺣــﺴﺎب ﻛــﻪ ﮔﻮﻳــﺎ ﺗــﺴﻠﻴﺤﺎت ﺣــﻼل ﻣــﺸﻜﻼت‬

‫ﻋﻤﻴﻖ ﺷﺪة ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻃـﻮل دﻫـﻪ ﻫـﺎ ﺳـﺮﮔﺮدان‬
‫ﺑــﻮده‪ ،‬و ﻗﺒــﻮل ﻧﻤــﻲﻛــﺮده ﻛــﻪ دﺧﺎﻟــﺖﻫــﺎﻳﺶ در‬
‫ﭼﺎﻟﺶ ﻫـﺎﺋﻲ ﻛـﻪ واﺷـﻨﮕﺘﻦ در ﻃـﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ‪ 50‬ﺳـﺎل از‬
‫آﻧﺎن ﺑﺮاي اﻋـﺰام ﻧﻴـﺮو‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴـﺰات‪ ،‬و ﻛﻤـﻚ ﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﻲ‬
‫ﺑــﻪ ﻫــﺮ ﻧﻘﻄــﺔ دﻧﻴــﺎ اﺳــﺘﻔﺎده ﻛــﺮده‪ ،‬اﻛﺜــﺮاً‪ ،‬اﮔــﺮ ﻧﮕــﻮﺋﻴﻢ‬
‫ﻫﻤﮕﻲ‪ ،‬در اراﻳﺔ راه ﺣﻞ ﺑـﺎ ﺷﻜـﺴﺖ روﺑـﺮو ﺷـﺪهاﻧـﺪ ـ‬
‫و ﻣﻌﻤــﻮﻻً ﻣــﺸﻜﻼت را ﺷــﺪت دادهاﻧــﺪ‪ .‬آﻣــﺎدﮔﻲ او‬
‫ﺑﺮاي ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﻧﻈـﺎﻣﻲ و ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﺧـﺎرﺟﻲ‪ ،‬اﮔـﺮ‬
‫ﺛﻤــﺮي داﺷــﺘﻪ‪ ،‬ﺑــﺎ ﺗــﺸﻮﻳﻖ ـ و اراﻳــﺔ ﻟــﻮازم اﺳﺎﺳــﻲ و‬
‫ﻣﻤﻜﻦ ـ ﺑﻪ ﻣـﺴﺘﺒﺪان و ﻧﻈﺎﻣﻴـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺗﻌﺮﻳـﻒ آﻣﺮﻳﻜـﺎ از‬
‫ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﺧــﻮد را ارﺿــﺎء ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ ـ ﺑــﻪ اﻛﺜــﺮ ﻣــﺸﻜﻼت‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷـﺪت ﺑﺨـﺸﻴﺪه‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﺘﺤـﺪان اﺻـﻮﻻً در ﻣﻘﺎﺑـﻞ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻗﺘـﺼﺎدي و اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ از ﺧـﻮد ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻧـﺸﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﺋﻲﻫـﺎي آﻧـﺎن ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﻣـﻮرد ﺗـﺸﻮﻳﻖ‬
‫ﻗــﺮار ﮔﻴــﺮد‪ .‬اﻣــﺮوز در ﺧﻠــﻴﺞ ﻓــﺎرس و اﻓﻐﺎﻧــﺴﺘﺎن ﺑــﻪ‬
‫ﭼــﺸﻢ ﻣــﻲﺑﻴﻨــﻴﻢ ﻛــﻪ ﭼﮕﻮﻧــﻪ اﻳــﻦ ﺑﻠﻨــﺪﭘﺮوازيﻫــﺎ ﺑــﺎ‬
‫ﺷﻜﺴﺘﻲ ﻓﺎﺟﻌﻪآﻣﻴـﺰ روﺑـﺮو ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ در ﻣﻘﻴﺎﺳـﻲ‬
‫‪ ٣٩٩‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺑﻴـﺸﻤﺎر دﻳﮕـﺮي ﻣـﻲﺗـﻮان ﻳﺎﻓـﺖ ﻛـﻪ‬

‫دﺧﺎﻟــﺖﻫــﺎي اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ﻏــﺪهﻫــﺎي ﭼﺮﻛﻴﻨــﻲ ﺑــﻪ‬
‫ﻳﺎدﮔــﺎر ﮔﺬاﺷــﺘﻪاﻧــﺪ ﻛــﻪ ﺑــﻪ او ﺗﺎﺧﺘــﻪ و او را در ﺧﻄــﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬
‫وﻟــﻲ ﺣﺘــﻲ ﺑــﺎ ﺗﻜﻴــﺔ ﺻــﺮﻓﺎً ﻣﻨﻄﻘــﻲ و ﻏﻴﺮﻋﻘﻴــﺪﺗﻲ ﺑــﺮ‬
‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧـﺎرﺟﻲ آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺣﺘـﻲ زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺟﻬــﺎن را ﺑــﻪ ﻛــﺎم ﺳــﺮﻣﺎﻳﻪﮔــﺬاران‪ ،‬ﺗﺠــﺎر واﺑــﺴﺘﮕﺎن‬
‫ﻣﺤﻠﻲ ﺧﻮد ﺷـﻴﺮﻳﻦﺗـﺮ ﻛـﺮده‪ ،‬ﺑـﺎ ﺷﻜـﺴﺖ روﺑـﺮو ﺷـﺪه‬
‫اﺳــﺖ‪ .‬ﻣــﺮدم آﻣﺮﻳﻜــﺎ اﻳﻨــﻚ ﺑــﻪ ﻗﻴﻤــﺖ ﺟــﺎن ﺧــﻮد و‬
‫ﻋﺪم اﻣﻨﻴﺘﻲ داﺋﻤـﻲ در ﺣـﺎل ﭘﺮداﺧـﺖ ﻫﺰﻳﻨـﺔ آن ﻫـﺴﺘﻨﺪ‬
‫ـ و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻼﻃﻢ ﻣﻮﺟـﻮد را ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ رﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮر‬
‫در ‪ 11‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻗﻮل داده‪ ،‬ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻘﻄﻊ ﻓﻌﻠﻲ ﺗـﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺟﻨـﮓﻫـﺎ ﺣـﺪاﻗﻞ در ﺣـﺪ ﻫـﺮ‬
‫دورهاي در ﻃــﻮل ﻗــﺮن ﮔﺬﺷــﺘﻪ اﻣﻜــﺎن ﭘﺬﻳﺮﻧــﺪ‪ .‬ﭘﺎﻳــﺎن‬
‫ﺑﺮﺗــﺮي ﺷــﻮروي در اروﭘــﺎي ﺷــﺮﻗﻲ و ﺳــﻘﻮط ﻧﻔــﻮذ‬
‫ﻣﻬﺎر ﻛﻨﻨـﺪة ﻣـﺴﻜﻮ در ﻣﻨـﺎﻃﻖ دﻳﮕـﺮ ﻓﻘـﻂ ﻳـﻚ ﻋﺎﻣـﻞ‬
‫اﺳــﺖ‪ ،‬ﻫــﺮ ﭼﻨــﺪ ﻛــﻪ ﻣﻬــﻢﺗــﺮﻳﻦ آﻧــﺎن ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬ﮔــﺴﺘﺮش‬
‫ﻓﻨــﺎوري ﻫــﺴﺘﻪاي و دﻳﮕــﺮ ﺗﺠﻬﻴــﺰات ﻛــﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌــﻲ‬
‫‪ ٤٠٠‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﻨــﺎﻃﻖ وﺳــﻴﻌﻲ از ﺟﻬــﺎن را ﺑــﻪ ﻣﺮاﺗــﺐ از ﮔﺬﺷــﺘﻪ‬

‫ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗـﺮ ﻛـﺮده‪ ،‬در ﺷـﺮاﻳﻄﻲ ﻛـﻪ ﺟﻨـﮓﻫـﺎي ﺑـﺴﻴﺎر‬
‫ﻣﺨــﺮب ﻣﻨﻄﻘــﻪاي ﺑــﺎ ﺟﻨــﮓاﻓﺰارﻫــﺎي ﻗــﺮاردادي در‬
‫آﻓﺮﻳﻘــﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻜــﺎن‪ ،‬ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧــﻪ‪ ،‬و دﻳﮕــﺮ ﻣﻨــﺎﻃﻖ ﺟﻬــﺎن از‬
‫دﻫﺔ ‪ 1960‬اﻓـﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘـﻪ‪ .‬اﻣـﺮوز ﺑـﻴﺶ از ﻫـﺮ دورهاي‬
‫اروﭘــﺎ‪ ،‬ﺧــﺼﻮﺻﺎً آﻟﻤــﺎن‪ ،‬و ﻛــﺸﻮر ژاﭘــﻦ‪ ،‬از ﺳــﺎل‬
‫‪ 1945‬ﺑــﻪ ﻣﺮاﺗــﺐ ﻣــﺴﺘﻘﻞﺗــﺮ و ﻗﺪرﺗﻤﻨــﺪﺗﺮ ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫اﻗﺘــﺼﺎد رو ﺑــﻪ ﺳــﺮﻣﺎﻳﻪداري ﭼــﻴﻦ ﺑــﻪ او ﻧﻘــﺶ ﺑــﺴﻴﺎر‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮي در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻄﺎ ﻛﺮده‪.‬‬
‫ﺟﻬــﺎن از دورة ﺟﻨــﮓ ﺳــﺮد ﺑــﻪ ﻣﺮاﺗــﺐ ﭘﻴﭽﻴــﺪهﺗــﺮ و‬
‫ﺧﻄﺮﻧــﺎكﺗــﺮ ﺷــﺪه‪ .‬ﻋــﺪم ﺗﻤﺮﻛــﺰ ﻗــﺪرت ﺳﻴﺎﺳــﻲ و‬
‫ﻧﻈــﺎﻣﻲ‪ ،‬و ﻟﺠﺎﺟــﺖ آﻣﺮﻳﻜــﺎ در ﺑﻠﻨــﺪﭘﺮوازيﻫــﺎﻳﺶ در‬
‫رﻫﺒــﺮي ﻋﻤﻠــﻲ ﺳﺮﻧﻮﺷــﺖ ﻣﻠــﺖﻫــﺎﺋﻲ ﻣﺘﻌــﺪد‪ ،‬ﻣﻌﺠــﻮن‬
‫ﻗﺎﺑــﻞ اﺷــﺘﻌﺎل ﻋﺠﻴﺒــﻲ درﺳــﺖ ﻛــﺮده‪ .‬اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑـﻪ ﭘﺪﻳـﺪهاي ﺷـﺪه ﻛـﻪ ﺳـﺘﻮن اﺻـﻠﻲ ﺗـﺸﻜﻴﻼت‪،‬‬
‫ﺳــﺎﻣﻮﺋﻞ ﻫــﺎﻧﺘﻴﻨﮕﺘﻦ‪ ،‬ﺑــﻪ درﺳــﺘﻲ ﺑــﺮ آن ﻧــﺎم ﺗﻨﻬــﺎ‬
‫"اﺑﺮﻗـــﺪرت ﻳـــﺎﻏﻲ" ﺟﻬـــﺎن ﮔﺬاﺷـــﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻤﻠـــﻮ از‬
‫اﺳــﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎﺋﻲ دوﮔﺎﻧــﻪ و ﻋــﻮامﻓﺮﻳﺒــﻲ در ﺗﻈــﺎﻫﺮش ﺑــﻪ‬
‫‪ ٤٠١‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺗﺒــﺪﻳﻞ ﺷــﺪن ﺑــﻪ‪ ،‬ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ او از ﻣــﺎدﻟﻴﻦ ك‪.‬‬

‫اﻟﺒﺮاﻳــﺖ‪ 3‬ﻧﻘــﻞ ﻗــﻮل ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‪" ،‬ﻛــﺸﻮريﺿــﺮوري" و‬
‫آﻧﻄــﻮر ﻛــﻪ ﻳﻜــﻲ از ﻣﻘﺎﻣــﺎت وزارت اﻣــﻮر ﺧﺎرﺟــﻪ‬
‫ﻋﻨــﻮان ﻣــﻲﻛﻨــﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻬــﺪ ﺑــﻪ ﭘﻴــﺸﺒﺮد "ارزشﻫــﺎي‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ "4.‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ در دﻓﻌـﺎت ﺑـﻲ ﺷـﻤﺎري ﺳـﻌﻲ‬
‫در ﺗﺤﻤﻴﻞ اﻳﻦ ارزش ﻫـﺎ و ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﻫـﺎ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻌـﺎرﻳﻒ‬
‫وي از ﻣﻨـــﺎﻓﻊ ﻫﻤﺨـــﻮاﻧﻲ دارﻧـــﺪ‪ ،‬ﺑـــﺮ ﻣﻠـــﺖﻫـــﺎ و‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬از ﻳـﻚ ﺳـﻮ اﻳـﻦ‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﺖ ﺑــﻪ اﻇﻬــﺎرات ﭘﺮﻃﻤﻄــﺮاق اﻧﺠﺎﻣﻴــﺪ و‪ ،‬از ﺳــﻮي‬
‫دﻳﮕــﺮ ﺑــﻪ ﺣﻤﺎﻳــﺖ ﻛــﺮدن از ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﺷــﺮﻛﺖﻫــﺎي‬
‫آﻣﺮﻳﻜـــﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺗﻐﺬﻳـــﺔ ﻣـــﺴﺘﺒﺪان‪ ،‬ﻓـــﺮوش و ﻳـــﺎ اراﻳـــﺔ‬
‫ﺟﻨﮓ اﻓﺰار ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻫﺎﺋﻲ ﻛـﻪ ﻳـﺎ ﻣﻠـﺖ ﻫﺎﻳـﺸﺎن ﺷـﻮرش‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳـﺎ ﻣﺰاﺣﻤـﺖ ﺑـﺮاي ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎﻧـﺸﺎن اﻳﺠـﺎد‬
‫ﻣــﻲﻛﺮدﻧــﺪ‪ ،‬و ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ »ﻳــﻚﺟﺎﻧﺒــﻪ« ﮔــﺮدنﻛــﺸﻲ‬
‫ﻛــﺮدن او ﺑــﺮاي ﻣﺘﺤــﺪاﻧﺶ و ﻳــﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔــﺎن ﺿــﻌﻴﻒﺗــﺮ‬
‫ﻣﻨﺠــﺮ ﺷــﺪ‪ 11 .‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺛﺎﺑــﺖ ﻣــﻲﻛﻨــﺪ ﻛــﻪ او دﻳﮕــﺮ‬

‫‪(Madeleine K. Albright) ٣‬‬

‫‪ 4‬ﺳﺎﻣﻮﺋﻞ ﭘﻲ‪ .‬ﻫﺎﻧﺘﻴﻨﮕﺘﻦ )‪ " ،(Samuel P. Huntington‬اﺑﺮ ﻗﺪرت ﺗﻨﻬﺎ"‪،‬‬
‫)‪) ،(Foreign Affaires‬ﻣﺎرس ـ آورﻳﻞ ‪ ،(1999‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 38‬ـ ‪. 37‬‬
‫‪ ٤٠٢‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣﺼﻮﻧﻴﺘﻲ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑﺎزﺗـﺎبﻫـﺎي ﻣﺨـﺮب اﻳـﻦ ﻃـﺮحﻫـﺎ‬

‫ﻧــﺪارد‪ .‬ﻳــﺎ ﺑﺎﻳــﺪ ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ ﭘﺎﻳــﻪاي ﺗﻐﻴﻴــﺮ ﻛﻨــﺪ ﻳــﺎ‬
‫ﻫﺰﻳﻨــﻪاي ﻫﻮﻟﻨــﺎك‪ ،‬ﺑــﻪ ﻗﻴﻤﺘــﻲ ﺑــﺴﻴﺎر ﻧﺠــﻮﻣﻲ ﺑﭙــﺮدازد‪.‬‬
‫اﻳــﻦ ﻫﺰﻳﻨــﻪ ﻫــﻢ ﺗــﺎﺑﻊ ﺳﻴﺎﺳــﺖ ﺧــﺎرﺟﻲ اوﺳــﺖ و ﻫــﻢ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺷـﺪت ﮔـﺴﺘﺮة ﺗـﺴﻠﻴﺤﺎت ﻛـﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌـﻲ‪ .‬ﺗﻌـﺪادي‬
‫ﻛــﺎﻓﻲ از ﻣﺮدﻣــﺎن‪ ،‬ﻋﻤـﻼً ﻣــﺴﺘﻘﻞ از ﻫــﺮ دوﻟﺘــﻲ‪ ،‬وﺟــﻮد‬
‫دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ از آﻧﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﻋﻮاﻣـﻞ ـ ﺻـﺮﻓﺎً ﺑـﺮاي ﻧـﺎم ﺑـﺮدن‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻣﻌـﺪودي ﭼـﻮن ﻓﺮوﭘﺎﺷـﻲ ﻳﻮﮔـﺴﻼوي و ﺣـﻮادث‬
‫در آﻓﺮﻳﻘﺎ و ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ـ ﺟﻨـﮓﻫـﺎ‪ ،‬ﭼـﻪ داﺧﻠـﻲ و ﭼـﻪ‬
‫ﻣﻴﺎن دول‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﭼـﺎﻟﺶ )اﻣـﺎ ﻧـﻪ ﻣﻨﺤـﺼﺮ ﺑـﻪ ﻓـﺮد(‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﺮن ﺑﻴـﺴﺖوﻳﻜـﻢ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻗـﺴﻤﺖ ﻋﻈﻴﻤـﻲ‬
‫از ﺑــﺸﺮﻳﺖ ﻗــﺮار ﮔﺮﻓﺘــﻪ‪ .‬ﻓﺎﺟﻌــﻪﻫــﺎي ﺑﻴـﺸﻤﺎري ﻛــﻪ در‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ اﺑﻌﺎد ﺑﺮ ﻣﺤﻴﻂ زﻳـﺴﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮﻣﻲ ﮔﺬارﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ‬
‫رﺷــﺪ ﺗــﺪرﻳﺠﻲ و ﭘﻴﮕﻴﺮﺷــﺎن و ﻋــﺪم ﺗﻤﺎﻳــﻞ ﻛــﺸﻮرﻫﺎي‬
‫ﺗﻌﻴــﻴﻦ ﻛﻨﻨــﺪه ـ در رأس آﻧــﺎن اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ ـ ﺑــﺮاي‬
‫اﺗﺨــﺎذ ﺗــﺼﻤﻴﻤﺎﺗﻲ اﺳﺎﺳــﻲ در ﺟﻬــﺖ واروﻧــﻪ ﻛــﺮدن‬
‫زﻳﺎنﻫـﺎ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ اﻧـﺪازه دﺳﻴـﺴﻪآﻣﻴﺰﻧـﺪ‪ .‬در ﺑـﺴﻴﺎري‬
‫‪ ٤٠٣‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻣــﻮارد ﺣﻴــﺎﺗﻲ‪ ،‬ﭼــﺎﻟﺶﻫــﺎﺋﻲ ﻛــﻪ ﺑــﺸﺮﻳﺖ ﺑــﺎ آن‬

‫روﺑﺮوﺳــﺖ ﻫﻴﭽﮕــﺎه ﺗــﺎ ﺑــﻪ اﻳــﻦ اﻧــﺪازه ﭘﻴﭽﻴــﺪه و‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪﻛﻨﻨﺪه ﻧﺒﻮدهاﻧـﺪ‪ ،‬و ﻫـﻴﭻ ﺳـﺒﺒﻲ ﺑـﺮاي ﺧﻮﺷـﻨﻮدي و‬
‫ﺧـﻮشﺑﻴﻨــﻲ ﺻـﺮﻓﺎً ﺑــﻪ دﻟﻴـﻞ ﭘﺎﻳــﺎن ﻳـﺎﻓﺘﻦ ﺟﻨــﮓﺳــﺮد‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶ ﺷـﺮﻃﻲ ﺑـﺮاي اﻧﻘﻄـﺎع‪ ،‬ﻛﻤﺘـﺮ از واروﻧـﻪ ﻛـﺮدن‪ ،‬در‬
‫ﺟﻬــﺖ ﻛــﺎﻫﺶ ﻣــﺸﻜﻼت اﻧﺒﺎﺷــﺘﻪ ﺷــﺪة ﺟﻬــﺎﻧﻲ اﻳــﻦ‬
‫اﺳــــﺖ ﻛــــﻪ اﻳــــﺎﻻت ﻣﺘﺤــــﺪ ﺑــــﻪ ﻣﺄﻣﻮرﻳــــﺖ‬
‫»ﺧﻮدـﺗﻔﻮﻳﺾﻛـﺮدة« ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﺧـﻮد ﺑـﺮاي رﺳـﻴﺪﮔﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻣـﻮر ﺟﻬـﺎن‪ ،‬در ﻫﻤـﻪﺟـﺎ‪ ،‬در ﻫـﺮ ﻫﻨﮕـﺎم‪ ،‬و ﺑـﻪ‬
‫ﻫــﺮ ﺻــﻮرﺗﻲ ﻣﻤﻜــﻦ وﻻزم‪ ،‬ﭘﺎﻳــﺎن دﻫــﺪ‪ .‬ﺑــﺮاي دﺳــﺖ‬
‫ﺑﺮداﺷــﺘﻦ از دﺧﺎﻟــﺖ در اﻣــﻮر ﻫﻤــﺔ ﻣﻨــﺎﻃﻖ دﻻﻳــﻞ‬
‫اﺧﻼﻗــﻲ و ﻏﻴ ـﺮِ ﺑﻴ ـﺸﻤﺎري وﺟــﻮد دارد‪ .‬او دﻳﮕــﺮ ﺑــﻴﺶ‬
‫از ﻫﻴﭻ ﻛﺸﻮر دﻳﮕﺮي در ﻃـﻮل ﻗـﺮن ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﻧـﻪ ﺣـﻖ‬
‫و ﻧﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻳﻨﻜﺎر را دارد‪ .‬وﻟـﻲ‪ ،‬اﮔـﺮ ﻧﻴـﺎزي ﺑـﻪ ﺗﺄﺋﻴـﺪ‬
‫وﺟــﻮد داﺷــﺖ‪ 11 ،‬ﺳــﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻣﺆﻳــﺪ آن ﺑــﻮد ﻛــﻪ اﻳــﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤــﺪ در ﺑــﻪ ارﻣﻐــﺎن آوردن ﺻــﻠﺢ ﺑــﺮاي ﺟﻬﺎﻧﻴــﺎن ﺑــﻪ‬
‫ﺻــﻮرت ﻫﻮﻟﻨــﺎﻛﻲ ﺷﻜــﺴﺖ ﺧــﻮرده اﺳــﺖ‪ .‬در ﻋــﻮض‪،‬‬
‫‪ ٤٠٤‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﭼﻨﺎن ﻋﻤﻞ ﻛﺮده ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ ﻓﺰاﻳﻨـﺪه ﻣـﻮرد ﻧﻔـﺮت‬

‫ﻗــﺮار ﮔﻴــﺮد‪ ،‬و ﺧــﻮد را در ﻣﻌــﺮض ﺧﻄــﺮي ﻋﻤﻴــﻖ و‬
‫ﻣﻬﻠﻚ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬وﻟﻲ دﻟﻴـﻞ دﻳﮕـﺮ ﺑـﺮاي ﭘﺎﻳـﺎن دادن ﺑـﻪ‬
‫اﻳـــﻦ ﻧﻘـــﺶ‪ ،‬ﺑـــﻪ ﻋﻨـــﻮان »اﺑﺮﻗـــﺪرت ﻳـــﺎﻏﻲ« و‬
‫ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎريﻫـﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻣﺪاﺧﻠـﻪﺟـﻮﺋﻲﻫـﺎي ﻛَﻠَﺒـﻲاش‪ ،‬ﺑـﺮ‬
‫واﻗﻊﮔﺮاﺋﻲ ﻣﺘﻜـﻲ اﺳـﺖ ‪ :‬او ﺣﺘـﻲ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﺷـﺮاﻳﻄﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺧـﻮد ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻛـﺮده ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ اﻋﺠـﺎبآور ﻧـﺎﻣﻮﻓﻖ‬
‫ﺑــﻮده‪ ،‬اﻳــﻦ ﺣﻜﻮﻣــﺖ در ﺣــﺎل ﺑﻠﻌﻴــﺪن ﻣﻨــﺎﺑﻊ ﻋﻈــﻴﻢ‬
‫اﻗﺘـــﺼﺎدي اﺳـــﺖ و در ﻋـــﻴﻦ ﺣـــﺎل اﻣﻨﻴـــﺖ ﺟـــﺎﻧﻲ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴــﺎن را در ﺧــﺎك ﺧــﻮد ﺑــﻪ ﺧﻄــﺮ اﻧﺪاﺧﺘــﻪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﻬﺪاﺗﻲ ﻛـﻪ ﺳﻴﺎﺳـﺘﻤﺪاران در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣﻠـﺖ ﺧـﻮد اﺗﺨـﺎذ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻫـﻢ اﻣﻮرﻧـﺪ‪ ،‬و ﻣﺘﻮﻗـﻒ ﻛـﺮدن زﻳـﺎنﻫـﺎﺋﻲ ﻛـﻪ‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ در ﺧـﺎرج از ﻣﺮزﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺑـﺎر ﻣـﻲآورد ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎي ﺑﺮ آوردن ﺗﻜﻠﻴﻒ آﻧـﺎن در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻣﻠـﺖ ﺧﻮدﺷـﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧـﻪ ﺗـﻮده ﻫـﺎي آﻣﺮﻳﻜـﺎﺋﻲ و ﻧـﻪ ﺳﻴﺎﺳـﺘﻤﺪاران آن‬
‫ﺑــﻪ ﻧﻈــﺮ ﻧﻤــﻲآﻳــﺪ ﻛــﻪ ﺑــﺎ ﭼﻨــﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴــﺮات ﻓﺮاﮔﻴــﺮي در‬
‫ﺳﻴﺎﺳــﺖ ﺧــﺎرﺟﻲ ﻣﻮاﻓﻘــﺖ داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ ،‬و در اﻳــﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠـــﻪ ﻫـــﻴﭻ ﮔﻮﻧـــﻪ ﻧـــﺸﺎﻧﻲ وﺟـــﻮد ﻧـــﺪارد ﻛـــﻪ‬
‫‪ ٤٠٥‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫رأيدﻫﻨـــﺪﮔﺎن ﭼـــﺸﻢداﺷـــﺖ ﭼﻨـــﻴﻦ ﺗـــﻮﺟﻬﻲ از‬

‫ﺳﻴﺎﺳــﺘﻤﺪاران داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﻨﺪ؛ وﻟــﻲ ﺣــﻮادث ﺑﻴــﺸﺘﺮي از‬
‫ﻧﻮع ﻣﺼﻴﺒﺖﺑﺎر ‪ 11‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻳـﺎ ﺳـﻴﺎهزﺧـﻢ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﻳـﻚ روﻧـﺪ درسﮔﻴـﺮي ـ و ﺗﻐﻴﻴـﺮات اﺣﺘﻤـﺎﻟﻲ ـ را ﺑـﻪ‬
‫وﺟﻮد آورد‪.‬‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﻢ و ﻓﺎﺷﻴــﺴﻢ دو ﺣﺎﺻــﻞ اﺷــﺘﺒﺎﻫﺎت ﻋﻤﻴــﻖ در‬
‫ﻧﻈــﺎم ﺟﻬــﺎﻧﻲ و اﻣــﻮر ﻛــﺸﻮرﻫﺎﺋﻲ ﺑــﻮد ﻛــﻪ ﺟﻨــﮓ اول‬
‫ﺟﻬــﺎﻧﻲ را ﺧﻠــﻖ ﻛﺮدﻧــﺪ‪ ،‬و ﻧﻈــﺎم ﺷــﻮروي ﭘــﺲ از‬
‫ﺷـﺼﺖ ﺳــﺎل از ﻫـﻢ ﻓﺮوﭘﺎﺷــﻴﺪ ﭼـﺮا ﻛــﻪ ﻧﺘﻴﺠـﺔ ﻣــﻨﺤﻂ‬
‫ﻳـــﻚ ﺟﻨـــﮓ ﺑـــﺴﻴﺎر ﻣﺨـــﺮب ﺑـــﻮد‪ .‬وﻟـــﻲ وﺟـــﻮد‬
‫اﺳﻼم ﮔﺮاﻳﺎن رادﻳﻜﺎل ﺷـﺪه و آﻣـﺎده ﺑـﻪ ﺧﻮدﻛـﺸﻲ ﻧﻴـﺰ‪،‬‬
‫در ﺣﺪي ﺑـﺴﻴﺎر ﺑـﺎﻻ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠـﺔ ﻧـﻴﻢ ﻗـﺮن ﻣﺪاﺧﻠـﻪ ﺟـﻮﺋﻲ‬
‫آﻣﺮﻳﻜـــﺎ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧـــﻪ و ﺟﻬـــﺎن اﺳـــﻼم اﺳـــﺖ‪:‬‬
‫اﺷــﺘﺒﺎﻫﺎت ﻋﻤﻴــﻖ و ﭘــﻲدرﭘــﻲ او‪ ،‬ﺑــﺎ وﺟــﻮد آﻧﻜــﻪ در‬
‫ﻣﻔﻬــﻮم و زﻣــﺎن ﻣﺘﻔــﺎوت ﺑﻮدﻧــﺪ‪ ،‬ﻋﻜــﺲاﻟﻌﻤــﻞﻫــﺎي‬
‫ﻏﻴﺮﻋﺎدي و ﻣﻨﻔـﻲ ﺧـﻮد را اﻳﺠـﺎد ﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺗﺤـﺖ ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﺷــﺮاﻳﻄﻲ و در ﺑﺮاﺑــﺮ ﭼﻨــﻴﻦ ﺧﻄﺮاﺗــﻲ اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﻗــﺮن‬
‫ﻧﻮﻳﻦ ﻣﺎ آﻏـﺎز ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺤـﺮانﻫـﺎي دﻳﮕـﺮي ﻫﻨـﻮز‬
‫‪ ٤٠٦‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫در ﻧﻄﻔــﻪ ﺧﻮاﺑﻴــﺪهاﻧــﺪ‪ .‬در رأس آﻧــﺎن‪ ،‬ﻗــﺪرت ﺑــﺎﻟﻘﻮة‬

‫ﻣﺨﺮب در ﺳـﺎﺧﺖ ﺟﻨـﮓ اﻓـﺰار اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرﺗﻲ‬
‫ﺳﺮﺳﺎمآور رﺷﺪ ﻛﺮده‪ ،‬و ﺑـﺴﻴﺎر از ﻣﻠـﺖﻫـﺎ و دوﻟـﺖﻫـﺎ‬
‫ﺑــﻪ آن دﺳﺘﺮﺳــﻲ دارﻧــﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠــﻪ آﻧﭽــﻪ روزﮔــﺎري‬
‫ﻣـــﻲﺗﻮاﻧـــﺴﺘﻪ ﻣـــﺸﻜﻞ ﻛـــﻮﭼﻜﻲ در ﺳﻴﺎﺳـــﺘﮕﺬاري‬
‫ﺧــﺎرﺟﻲ ﺑــﻪ ﺣــﺴﺎب آﻳــﺪ اﻳﻨــﻚ ﺑــﻪ ﺻــﻮرﺗﻲ ﺑــﺎﻟﻘﻮه‬
‫ﺑﺎزﺗﺎبﻫﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ وﺳﻴﻊﺗـﺮ ﭘﻴـﺪا ﺧﻮاﻫـﺪ ﻛـﺮد‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﺷﺮوﻋﻲ اﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺪﻳﻤﻦ‪.‬‬
‫ﺣﺘــﻲ اﮔــﺮ اﻳــﺎﻻت ﻣﺘﺤــﺪ دﺳــﺖ از دﺧﺎﻟــﺖ ﺑــﺮدارد و‬
‫ﻋﻤﻠﻴــﺎت ﺧــﻮد را ﺑــﺎ واﻗﻌﻴــﺎت ﻫﻤﺎﻫﻨــﮓ ﻛﻨــﺪ‪ ،‬در اﻛﺜــﺮ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻬﺎن ﻣﺸﻜﻼت ﺟ‪‬ـﺪي ﺑـﻪ وﺟـﻮد ﺧﻮاﻫﻨـﺪ آﻣـﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺸﺘﺎر در ﺟﻨﮓ ﻫـﺎي داﺧﻠـﻲ اداﻣـﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﻳﺎﻓـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺻﻮرت ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻣﻴﺎن دوﻟـﺖﻫـﺎﺋﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﺔ‬
‫ﻗﺪرتﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻪ ﺳـﻼحﻫـﺎﺋﻲ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﻣﺨـﺮبﺗـﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﺢ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ در ﻣﻴـﺎن آﻧـﺎن‪ ،‬اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﭼﺸﻢ ﮔﻴـﺮ رﺗﺒـﺔ اول را ﺣـﺎﺋﺰ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺴﻴﺎري‬
‫از اﻳــﻦ درﮔﻴــﺮيﻫــﺎ رﻳــﺸﻪﻫــﺎﺋﻲ ﻣــﺴﺘﻘﻞ دارﻧــﺪ‪ ،‬وﻟــﻲ‬
‫اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﭘﺎﻳـﺔ آن آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻣـﻲﺑﺎﻳـﺴﺖ ﺧـﻮد را‬
‫‪ ٤٠٧‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﺧﺎرج از ﻣﻴﺪان ﻗـﺮار دﻫـﺪ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺎ ﺗﻜﻴـﻪ ﺑـﺮ اﺻـﻮل و‬

‫ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت اﺗﺨﺎذ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷــﻴﻮهاي ﻛــﻪ رﻫﺒــﺮان آﻣﺮﻳﻜــﺎ ﺑــﺮاي ادارة ﺳﻴﺎﺳــﺖ‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ ﻛﺸﻮر اﻧﺘﺨـﺎب ﻛـﺮدهاﻧـﺪ ﺻـﻠﺢ و اﻣﻨﻴـﺖ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﻠــﺖ در داﺧــﻞ و ﺛﺒــﺎت در ﺧــﺎرج از ﻛــﺸﻮر اﻳﺠــﺎد‬
‫ﻧﻤــﻲﻛﻨــﺪ‪ .‬ﻗــﻀﻴﻪ ﺑــﺮ ﻋﻜــﺲ اﺳــﺖ‪ :‬ﻣﺪاﺧﻠــﻪﻫــﺎي او‬
‫ﻣﺨﺮب ﺑﻮده‪ .‬ﻫـﺮ ﻛـﺲ ـ آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴـﺎن و ﻣﻠـﺖﻫـﺎﺋﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻼشﻫﺎي او ﺑـﻮدهاﻧـﺪ ـ ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ راﺣـﺖﺗـﺮ‬
‫ﻣــﻲﺑﻮدﻧــﺪ اﮔــﺮ آﻣﺮﻳﻜــﺎ دﺳــﺖ ﺑــﻪ اﻗــﺪاﻣﻲ ﻧﻤــﻲزد‪،‬‬
‫ﭘﺎدﮔــﺎنﻫــﺎﻳﺶ را در ﻣــﺎورايﺑﺤــﺎر ﺗﻌﻄﻴــﻞ ﻣــﻲﻛــﺮد و‬
‫ﻧﺎوﮔﺎنﻫﺎﻳﺶ را از ﻫﻤﺔ ﻧﻘـﺎط ﺟﻬـﺎن ﺑﻴـﺮون ﻣـﻲﻛـﺸﻴﺪ‪،‬‬
‫و اﺟﺎزه ﻣﻲداد ﻛﻪ دﻳﮕـﺮ ﻣﻨـﺎﻃﻖ دﻧﻴـﺎ ﺑـﺪون ﺗـﺴﻠﻴﺤﺎت‬
‫و ﻧﻴــﺮوي ﻧﻈــﺎﻣﻲ آﻣﺮﻳﻜــﺎ راه ﺧــﻮد را ﺑﻴﺎﺑﻨــﺪ‪ .‬ﻛﻤﻮﻧﻴــﺴﻢ‬
‫ﻣــﺮده‪ ،‬و اروﭘــﺎ و ژاﭘــﻦ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪﻧــﺪ و‪ ،‬ﻫﻤــﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ ﺑــﻪ‬
‫ﺻﺮاﺣﺖ ﻋﻨﻮان ﻣـﻲ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻣـﻲ ﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﺧـﻮد‬
‫رﺳﻴﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺔ دﻻﻳـﻞ ﻣﻮﺟـﻮد ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎﻳـﺪ ﺧـﻮد را ﺑـﺎ اﻳـﻦ واﻗﻌﻴـﺎت ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ‬
‫ﻛﻨــﺪ؛ اداﻣــﻪ دادن در ﻣــﺴﻴﺮ ﻧــﻴﻢ ﻗــﺮن ﮔﺬﺷــﺘﻪ ﻓﻘــﻂ‬
‫‪ ٤٠٨‬آﻳﺎﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ در راه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻧــﺸﺎﻧﺪﻫﻨﺪه اﻳــﻦ ﺑﻠﻨــﺪﭘﺮوازي ﺧﻮدﺳــﺘﺎﻳﺎﻧﻪ و ﻏﻴﺮﻣﻨﻄﻘــﻲ‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻗﺼﺪ ادارة ﺟﻬﺎن را دارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛـﺎر از او ﺑﺮﻧﻤـﻲآﻳـﺪ‪ .‬در ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺷﻜـﺴﺖ ﺧـﻮرده‬
‫و در آﻳﻨﺪه ﻧﻴﺰ در اﻳـﻦ ﻗـﺮن ﺷﻜـﺴﺖ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺧـﻮرد‪ ،‬و‬
‫ﺗــﻼش در اﻳــﻦ راه‪ ،‬ﻫــﻢ ﺑــﺮاي ﻣﻠــﺖﻫــﺎي ﺑــﺴﻴﺎري در‬
‫ﺟﻬﺎن و ﻫﻢ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻣﻠـﺖ ﺧـﻮد او ﺟﻨـﮓ و ﺑﺤـﺮان ﺑـﻪ‬
‫ارﻣﻐﺎن ﺧﻮاﻫﺪ آورد‪.‬‬

‫ﭘﺎﻳﺎن‬