ABDnin Yumuak G Kullanm: Barack Obama maj zerinden Amerikan D Politikasnn Yeniden nas

Tue Ersoy ztrk Amerika Birleik Devletleri (ABD) izolasyon politikasn brakt gnden beri, gn getike uluslararas arenada sz sahibi ve yapt rm gc olan bir devlet haline gelmitir. Zamanla byyen ve glenen ABD, Sovyet Rusya ile paylat sper g roln Souk Sava sonrasnda tek bana stlenmi ve Yeni Dnya Dzenini kurmak iin kollarn svam; d politikasn da bu konumuna gre ekillendirmitir. kinci Dnya Sava ile uluslararas sahnede boy gstermeye balayan Amerika, Ortadouda ngiltereden boalan yere de sahip olmu ve gnmze kadar gelen srete blgede hkim tek g olma sfat n hi kaybetmemitir. Blgedeki Amerikan imaj gnmzde kt alglanmakla birlikte; Amerikann Ortadou meselelerine dhil olma srecinin balarnda daha farkl bir alglamann olduunu da gz ard etmemek gerekir. Bugn gelinen noktada blgedeki sorunlu Amerikan imajnn arkasnda yanl deerlendirme ve politika tercihlerinin olduunu sylemek mmkndr. zellikle George W. Bush dnemi ve 11 Eyll saldrlar , baz akademisyenlerin deyimi ile Yeni Muhafazakr Devrim Ortadouyu saldrgan politikalar gden bir Amerikan ynetimi ile kar karya brakmtr. Birbirini takip eden Afganistan ve Irak savalar ile terre kar savan slam lkelerine kar sava olarak alglanmas Amerikay blgede en ok nefret edilen lke haline getirmitir. 2009 ylnda bakanl George Bushtan devralan Barack Obamadan Amerikann dnyada sarslm imajn dzeltebilecei umuluyor. Deiim sloganyla seim kampanyas yrtm olan Obamann deiimin mimar olma yolunda att ilk admlardan biri Ortadouya ve oradaki belli bal sorunlarn zmne ynelik. Nitekim Kahire ve TBMMde yapt konumalar da blgedeki bu kt imaj dzeltme srecinde atlm olan ilk admlar olarak deerlendirilebilir. Bu makalenin amac Barack Obamann yapt konumalardan yola karak, ABDnin yumuak g kullanmn Ortadou politikas olarak benimseyip benimsemediini tespit etmek ve ABDnin geleneksel Ortadou karlar balamnda bu politikann yeni bir imaj oluumunda etkili bir yol olup olmayacan analiz etmektir. lk olarak Amerikann blge meselelerine dhil olma srecine deinilecek, ardndan Bush ynetimi politikalar ve Yeni Muhafazakr Devrimin sunduu nleyici askeri faaliyetler ile saldrgan bir siyasi ajandas

olan doktrin Ortadou politikalar balamnda ele alnacak; bu politikalar n ABDnin blgedeki imajn sarsmadaki etkisi deerlendirilecektir. Son olarak, Obamann dei im ad alt nda ne srd zmler ve olas Ortadou politikas yumuak g kavram balamnda, Kahire ve TBMM konumalar nda ele alnacak, Amerikan Ortadou politikasnda deiimin olup olamayaca sorunsal sonuca balanacakt r. zolasyonizmden Alma Amerika Birleik Devletleri bamszln kazandktan sonra lke iinde refah, d ilikilerde bar politikasn gtmeye balamtr. Bu politika ABDnin beinci bakan olan James Monroenun 1823 ylnda yaynlad bakanlk mesaj ile somutlam; ABDnin Avrupa sorunlarnn dnda kalmas Amerikann da Avrupadan gelebilecek etkilere kapatlmas ilkelerini ortaya koymutur. ABD, bu politikasn kinci Dnya Savana kadar srdrmtr. Sava srasnda Japonyann Byk Okyanustaki ABDye ait Pearl Harbor liman na saldrmas ile lke kinci Dnya Savana girmi oldu. Bylelikle, ABD Monroe doktrinini terk etti ve bir sper g olarak, kendini byk karmaalarn ba gsterdii bir blgeye, Ortadouya, dorudan dhil edilmi buldu. Bundan sonra gelecek srete bu blge dnyaya hkmedecek iki byk gcn oyun alan haline gelecek; blgenin gelecei bu politikalara gre ekillenecektir. kinci Dnya Sava, ABDnin Ortadou ile ilikilerinde bir dnm noktas olmutur. Zamann bykelisi Raymond Harenin deyimiyle Ortadouda siyasi sorumluluk almay reddeden geleneksel ulusal duruumuz ile sava sonras dnemde kresel sper g rol temelinde stlenmek zorunda olduumuz sorumluluk arasndaki byk blnme bu dnemde yaanmtr.1 ABDnin Ortadoudaki sper g politikalar genel olarak konu etrafnda ekillenmitir: anti-komnizm, petrol ve srail. ABDnin bugnk Ortadou politikalarna bak ldnda petrol ve srail konular baki kalmakla birlikte; Arap srail ilikilerinin Amerikan stratejik hesaplar ndaki yerinden, saldrlara kar ABDnin kendi mttefiki olan Ortado u rejimlerini koruma kayglarna; Sovyet sosyalizminin knden veya uluslararas terr eylemlerinden nkleer silahlarn muhtemel yaylmna kadar onlarca konu Amerikann d politika gndemindedir.2

M.C. Hudson, The United States in the Middle East, International Relations of the Middle East iinde (ed. Louise Fawcett), New York, Oxford University Press, 2005, s. 285 2 F. Gerges, Amerika ve Siyasal slam, stanbul, Anka Yaynlar, 2001, s.39-40

Souk Sava dneminde Washingtonun en byk kayglarndan biri Sovyet yaylmac l ve Komnist ideoloji olagelmitir. Bu balamda, temel problem gvenlik, Sovyet tehdidi ve ABDnin Sovyet meydan okumas karsnda ayakta kalabilme abasyd. Ortadou asndan bakldnda, stratejik adan nemli olan bu blgede gl Sovyet varl, Ortadou petrolnn kontrolnn bu devlete gemesine neden olabilir, zgr dnyann ekonomisi dalabilirdi. Bu dnem boyunca gerek jeo-stratejik dzeyde olsun gerekse ideolojik dzeyde; Amerikan- Sovyet oyunu blgede oynanmaya devam etmitir. Her iki lke de dierini nleme abas ile blgedeki bir tak m devletlerle ittifaklar ierisine girmi; gvenlik adna yap lan bu ittifaklar bir taraftan blge devletlerini silahlanma yar nn iine sokarken dier taraftan Arap dnyasnda gvenlikten ok dmanlk ve nefret tohumlar nn at lmasna sebebiyet vermitir. Petrol kaynaklarn gvenlik alt na almak ve sraili desteklemek, ABDnin Ortadou politikasnda birbiriyle elien unsurlar olagelmitir. Amerikan siyaset yap clar iin Ortadou bir ba ars hatta kbus haline gelebilmitir. Her Bakan kendi tarafsz politikasn uygulamaya almtr. Bunun tek sebebi de hem Arap petrolne hem de kampanyas iin yararland Yahudi balar na olan ihtiyacdr. 3 Baz dnrlere gre, eer Ortadounun temel kaynaklar muz olsayd, blge Amerikan ynetimlerinin ilgisini bu derece ekmezdi. ABD, Ortadou petrolleri ile ilgilenmeye 1920li yllarda balad. Drt byk Amerikan irketi (Standard oil of California, Standard oil of New Jersey, Standard oil of New York ve Texaco) Suudi Arabistanda petrol arayacakt.4 Amerika iin Ortadou petrol azalmakta olan Amerikan rezervlerini karlayacak ve Bat nn petrole bal olan ekonomik gelimesinde ucuz bir kaynak olacakt . Petroln stratejik bir boyut kazanmas kinci Dnya Savana denk der. Amerikann petrol ihtiyacnn yar dan fazlasn blgeden karlad gz nne alndnda, siyaset yap clar Sovyet etkisini blgenin dnda tutmann ve blgedeki herhangi bir gcn Batl irketleri milliletirmesinin nlenmesinin ne kadar hayati nemde olduunun kararna vardlar. CIA ve ngilterenin el alt ndan destei ile randa 1953 ylnda gerekleen ve gen ah taht na geri dndren darbe (Ajax Operasyonu), Amerikann petrol hkimiyetini elinde tutma konusunda ne kadar ciddi olduunu gstermesi asndan nemlidir. 5 2005 ylnda ynetimden bir memurun senato kuruluna a klad zere, Amerika Ortadou petroln elinde tutmak
3

E. Watkins, The Unfolding US Policy in the Middle East, International Affairs, Vol.73, No.1, January 1997, s.1 4 I. Papp, Clustors of History: US Involvement in the Paletsine Question, Race Class, Vol.48, No.1, 2007, s. 17 5 M.C. Hudson, ayn eser, s.288

zorundadr; nk ABD halen alternatif bir enerji kaynana sahip deildir. Bu yzden, politikas Ortadou petrol aknn gvenliini ne pahasna olursa olsun korumak olmaldr. te yandan, istikrarsz bir Ortadou bu ak baltalayacandan, blgedeki istikrar salama ynnde ad mlar atmaldr. Son olarak, blgesel eilim anti-Amerikan olduu iin, bu ABDyi Arap petrolne olan bamllndan tr bir tehlike ile kar karya brakmaktadr.6 Tam da bu adan bakldnda ABDnin kara alt na olan bu bamll, srail ile olan ilikilerini elikiye drmekte ve srail Amerika iin stratejik neme sahip bir mttefik olmaktan ok bir klfet haline gelmektedir. ABDnin sraile verdii destein bir i politika meselesinden mi yoksa d politika meselesinden mi kaynakland srekli tartlan bir konudur. Realist bir d politika gden ABDnin, bu ideoloji balamnda dhili meseleleri d politikasna yanstmamas gerekirken, bugn hemen hemen seim kampanyalarndan parlamentoda alnan kararlara kadar etkin olan srail lobisinin yapt rm gcnn, Amerika-srail ilikilerini derinden etkiledii ne srlmektedir. Nitekim Amerikan siyasi yap s iinde lke siyasetini ayn anda birbiriyle elien ynlere itecek gte ok sayda yerel etki ve nfuz unsuru bulunmaktadr: Amerikan kamuoyu, iletiim aralar, zel kar gruplar, siyasi eilim sahibi dnce kurulular ve Kongre gibi. Tm bu kar klk iinde Amerikan d politikasnn, i gerekliin toplam bir sonucu olduunu sylemek mmkndr.7 1967deki Alt Gn Savanda srailin askeri gcn ortaya koyan ezici zafer ile srailin ABD nezdinde mttefik olarak deerli olduu iddias daha da kuvvetlenmi oldu. Bakan Nixon ve Kissenger sraile verilen destein Souk Sava dneminde blgedeki Sovyet nfusunu krmada etkili olacan ne srmlerdi. srailin stratejik deer olarak imaj 1970lerde kkleti, 1980lerin ortalarna do ru Amerikan karlarna inanmann bir art haline geldi. 8 Souk Savan bitimi ile srailin stratejik deeri nemini yitirirken, srail ABD desteini kaybetmemek iin yeni yollar aramaya devam etti. Bu dnemde srailin ABD iin bir klfet olduu olgusu, 1991deki Krfez Sava ile gn yzne kt . ABD, Arap lkeleri ile Iraka kar oluturduu koalisyonun bozulmas endiesi ile srail slerini kullanamad , srail askerinin bu savaa kat lmasna izin vermedi. Uluslararas terrizmin ortaya kard tehdidin Souk Sava sonrasnda Amerikasrail ilikileri iin gl bir gereke ortaya koyduu iddia edilebilir.9 srailin 11 Eyll saldrlarndan sonra deien konjonktr iyi deerlendirerek, terre kar ortak mcadele
I.Papp, ayn eser, s.20 F.Gergez, ayn eser, s.24 8 J.Mearsheimer, S.Walt, srail Lobisi ve Amerikan D Politikas, stanbul, Kre Yaynlar, s.60 9 A.g.e. , s.69
7 6

balamnda yeni bir gereke etrafnda ABD nezdinde kaybolan deerini yeniden kazandn sylemek yerinde olacakt r. Bu yeni mant a gre, ABD ve srail ayn terr gruplar ve onlar destekleyen devletler tarafndan tehdit edilmektedir. Bu yeni yaklam sraili terre kar kresel savata hayati bir mttefik olarak tanmakta, srailin dmanlar Amerikann da dmanlar olmaktad r. Bylece, srail Amerikann Arap ve slam dnyas ile ilikilerinde problemin temeli olmaktan kurtulmaktadr. 10 ABDnin terre kar savata sraili yanna alarak Ortadouda saldrgan ve adaletsiz politikalar izlemesi, gnmzdeki Amerikan kar tlnn temellerinden biri olmakla birlikte; bu tavr ayn zamanda Amerikan kart ular motive edip kendilerine taraftar toplamalar na neden olmutur. George W. Bushun 11 Eyll sonras verdii mesajlar ve gtt politikalar yeni bir dnemin kaplarn am; bu dnem Irakta yaanan baar szlk ABDnin imajnn sarslmasna neden olmutur. Yeni Muhafazakr Akm ABDnin Souk Sava sonras fiili siyasetini Ortadou lkelerinden gelecek tehdit olarak belirledii grlmektedir.11 Bu balamda, ran, Irak gibi lkeler ve baz gruplar Ortadoudaki istikrar tehdit edici unsurlar olarak tanmlanmlardr. ABD nezdinde bu devletler, terre destek veren, kitle imha silahlar reten, iddet yanls, haydut devletler olarak nitelenmi lerdir. Fawaz Gergesin de belirttii zere; at ma hurafesinin yaygnlatrlmasnn ardnda, aslnda birbiriyle de sava halindeki siyasi kamplar n bulunmas ilgintir12 Souk Sava takiben ABDnin kendine yaratt yeni tehdit ABDnin gnmze kadarki Ortadou politikasn ekillendirmi; blgeye yaplan mdahaleler George W. Bush dnemi ile en saldrgan haline ulamtr. 11 Eyll saldrlar 1997den beri hazrda bekleyen bir projenin (Yeni Amerikan Yzyl Projesi) hayata gemesine n ayak olmu, yeni muhafazakr devrim bylelikle gerekleme imkn bulmutur. 11 Eyll ile sa kanat Yahudi evreler tarafndan desteklenen radikal ahin bir grup kendi mdahaleci ajandasn uygulayabilmek iin tarihsel bir an yakalam oldu.13 Uluslar aras sistemi Amerikan deerleri etrafnda yeniden ekillendirmeyi amalayan Pax Americana dncesi, bu yeni devrim sayesinde Bush iktidarnda Amerikan karlarn tm dnyaya dayatmay ngren mutlak
A.g.e., s.72 F.Gerges, ayn eser, s. 28 12 A.g.e., s.44-45 13 M.C. Hudson, ayn eser, s.299
11 10

hegemonyac bir zihniyete brnd.

14

Bylelikle ABDnin yeni stratejisi hukuk tan mazlk,

kendinden olmayan herkesi dman olarak tanmlama, nleyici mdahale, kanlmaz zarar, rejim deiiklii ve illegal sava gibi kavramlar n hkim olduu sert gcn kullanmn merulatran bir politikaya dnm oldu. Bu dnemde d ilikiler artk sivil deil, askeri ilikiler tarafndan tayin edilmeye baland. Bu konuyu, George W. Bush, West Point askeri akademisinde yeni stratejisini aklarken yapt konumada da dile getirmitir: Dmanmzdan nce, sava dmana biz gtrmeli, planlar n datmal ve en gl tehditleri bu tehditler ortaya kmadan nce bertaraf etmeliyiz. Amerikallar, zgrlk ve hayatlarn savunmak iin zorunlu olduu hallerde nleyici saldrya gemeye hazr olmaldrlar. Yaad mz dnyada gvenliin yegne yolu harekete gemektir. Ve milletimiz harekete geecektir.15 Bakan Bush, terre kar savata El-Kaide ve Iraktan baka nc bir tarafn da olduu konusunda ikna oldu. Amerikann terre kar global savan, srail de Ortadouda yrtecekti. srail Bushun da destei ile terrizm ile savan Filistinli rgtleri kar sna alarak balatt. srail ile anlama yapana kadar yllarca terrist olarak lanse edilen Arafatn kaderini bu yeni dnemde HAMAS, ABDnin de terrist rgtler listesine girerek, stlenmi oldu. Filistinli rgtlerin eylemlerini nlemek ad na rejim dei iklii formln ne sren Amerika, Yaser Arafat lml bir Filistin lideri olmaya davet etti. Bu arada, sraile yap lan yardm iki katna karlrken, Ariel Sharon da bar adam! ve ortak dmana kar savata mttefik olarak kucakland. Bu admlarla, ABDnin Ortadoudaki blgesel statkoyu korumak olan geleneksel politikas, pro-aktif, mdahaleci bir politikaya dnt. Amerikann Filistin srail sorununda srailden yana olan tutumu, 1977den beri katlanarak artan yerleim yerleri inasn grmezden gelerek adeta tevik etmesi, her frsatta gerek sorunun srailde deil Filistin tarafnda olduunu beyan etmesi, slam ve retilerini terrn sebebi gibi alglamas, Irak ve Afganistandaki baar sz operasyonlar blgedeki Amerikan dmanln trmandrm, byk tepkilerin olumasna neden olmutur. ABDnin yeni stratejisi Ortadouda kendine dman retmekten teye geememitir. Gvenlik ve ahlaki sorumluluk ideolojisi ile ekillenen yeni muhafazakr d nce iin kitle imha silahlar ve zgr dnyaya uyum salayamayan rejimleri ile Ortadou; Amerikan projesinin deney alan haline gelmitir. Blgeyi dntrmek ad na yap lacak her uygulama mubah grlm , Amerika sert gcn, saldrgan askeri gcn kullanmaktan ekinmemitir.

14 15

A. zkan, 21 Yzylda ABDnin Kresel Stratejileri, stanbul, TASAM Yaynlar, 2006, s.15 C. Johnson, Amerikan Emperyalizminin Sonbahar, stanbul, Kre Yaynlar, 2005, Giri, s.6

Bu hususa, ABDnin yaynlad Ulusal Gvenlik Stratejisi belgesinden de ulamak mmkndr. Zira belgede zgrln net bir tanm yaplarak, erevesi izilmemektedir. zgrl engelleyen rejimlerle mcadele edileceinin vurgulanmas da, ABD ynetiminin gvenlii bahane ederek tehdit olarak grd lkelere bask larn arttraca ynnde yorumlanmaktadr.16 Chalmers Johnsonun deyimiyle ABD, 11 Eyll sonras uygulad politikalar ile askeri bir canavar olarak alg lanmaya balamtr. Tek yanl bak as ile kendi karlar n kreselletirmi, bu tutum beraberinde emperyal zorbal getirmitir.17 ABDnin bu tavr , Ortado u halklar nezdinde imajn yerle bir etmi, marjinalletirmitir. 11 Eyll dnyann deimesine neden olmaktan ziyade, baz Amerikan liderlerinin dnce tarznda tehlikeli bir dnme neden olmutur. Onlar Amerikay yeni bir Roma imparatorluu olarak grmeye balam lardr: Uluslararas hukuka tbi olmayan, mttefiklerinin kayg lar n dinlemek zorunda kalmayan, askeri gc sonuna kadar kullanp, zerinde hibir hukuki snrlama kabul etmeyen bir imparatorluk...18 Thomas Barnett, Great Powers, America and the World After Bush adl kitabnda George W. Bushun iktidar sresince iledii yedi byk gnahtan bahsetmektedir. Bunlar, ABDnin dier lkelerin gznde bugn geldii durumu zetlemesi ve seilmi Bakan Obamann TBMM ve Kahirede yapt konumalar anlamlandrmak asndan nemlidir. Barnett, Bushun yedi hatasn yle sralar: Heves, stnln peinde koma; fke, dmanlar eytanlatrma; hrs, askeri gce younlama; gurur, sava sonras baar szlklar n bertaraf edilebileceine olan inan; haset, rana kar yanlt c yaklamlar gtmek; uyuukluk, stratejik artlar yanl okumak bylece Irakta baarszla giden yolu amak; oburluk, Bush iktidarnn askeri hedeflerinin ve yanl politikalarnn bir sonraki bakann bana dert aacak olmas.19 Barack Obama: D Politikada Restorasyon Dnemi Obamann gerek seim kampanyas srasnda olsun gerekse seildikten sonra verdi i demelerde olsun, dnyann Bush iktidar sresince unutmu olduu yumuak g kavramn yeniden gndeme tadn sylemek mmkndr. Obamann yumuak gc
A. zkan, ayn eser, s.29 A.g.e., s.16 18 C. Johnson, ayn eser, Giri, s.5 19 Bz. Thomas Barnett, Great Powers, America and the World After Bush, New York, G.P. Putnams Sons, 2009, 1. Blm, s. 5-35
17 16

kullanarak ataca her ad m ABDnin sarslan imajn dzeltmekte stratejik bir neme sahiptir. Nitekim Obamann ilk rportajn Suudi kanal olan El-Arabiyaya vermesi; Amerikann slam dnyasnn bir dman olmadn vurgulamas , Filistin srail sorununun zmnde iki taraf da dinleyeceinin alt n izmesi ve ibirliinden bahsetmesi yumuak gc devreye sokmasnn bir gstergesi olarak deerlendirilebilir. Szlk anlam olarak g, bakalarnn yapmayacaklar bir eyi yapt rabilme ve onlar kontrol edebilme yeteneidir. Bakalarn kontrol etme yetenei sklkla belirli kaynaklara sahip olmak ile ilikilendirildiinden dolaydr ki siyasetiler ve diplomatlar gc; nfusa, topraa, doal kaynaklara, ekonomik kuvvete, askeri kuvvetlere ve siyasi istikrara sahip olmak olarak tanmlarlar.20 Bu anlamda g, uluslararas poker oyununda yksek ktlar elinde bulundurmak demektir.21 Geleneksel anlamda bir lkenin byk g olma potansiyeli savataki etkinlii ve dayanakll ile llrd. Gnmzdeyse, sadece askeri kuvvet ve fetih ile tanmlanan g etkisini yitirmektedir. Uluslararas ilikilerdeki g kavramnn tanmna yava yava ekonomik gelimi lik, teknoloji, eitim gibi olgular da dhil edilmitir. Bu balamda, ABD iin kritik olan sorunsal dnya zerindeki en byk stoklara sahip olan sper g olmaktan ziyade siyasal arenay ne derecede kontrol altna alabilecei ve baka lkelere kendi istediini yapt rmakta ne derecede baarl olabileceidir.22 te tam da bu noktada sert g ya da yumuak g kullanm en belirleyici etken haline gelir. Nyen da belirttii zere, ABD gl kalmak istiyorsa yumuak gcne dikkat etmelidir. Her ne kadar askeri ve ekonomik g bakalar nn fikirlerini deitirmekte kimi zaman sonu verebilse de, George W. Bush iktidar nda ahit olunduu zere baarszlkla da sonulanabilmektedir. Irak ABDye sorun olmaktan karmann yolunun oraya demokrasi ihra etmekten getiine inanan yeni muhafazakr ynetim areyi Irak igal edip, oray sava alan haline getirmekte bulmu; netice olarak iinden kmay bir sonraki iktidara brakaca bir batakla saplanmtr. ABDnin kendi baarszl ile kalmayan bu igal; uygulad havu/sopa taktii ile blgedeki halk ksa srede kendine d man hale getirmitir. Sert g bazen etkin bir rol oynayabilse de, gcn geleneksel enstrmanlar dnya siyasetinin yeni amazlar ile ba etmede yetersiz kalmaktadr.23 Gnmz dnyasnda g sermaye zenginliinden bilgi zenginliine doru kaymaktadr. Bu balamda, bilgiye ve iletiim

J.S.Nye Jr., Soft Power, Foreign Policy, s.154 J.S.Nye Jr., Amerikan Gcnn Paradoksu, stanbul, Literatr Yaynclk, 2003, s.6 22 J.S.Nye Jr, Soft Power, s.155 23 A.g.e., s.164
21

20

aralarna yaplan vurgu artmaktadr. Byle bir konjonktrde yumuak gce verilen nem daha da artmaktadr. Bakalarn ikna etmede polis gc, mali g, askeri g ve sermaye gc mahhas sert g rnekleri olarak gsterilebilir. Ancak, bazen istenilen sonulara dierlerini tehdit etmeden ve herhangi bir bedel demeden de varmak mmkndr. te bu yumuak gtr: stenilen neticeleri elde etmek adna bakalarnn gdlerini maniple etmekten ziyade onlar cezp ederek istediini yaptrma kabiliyetidir. 24 Yumuak g insanlar zorlamak yerine onlarla ibirlii yapar.25 Yumuak g kullanrken manevi deerlere daha ok vurgu yaplr. Kltr, ideoloji, uluslararas kurumlar gibi olgular yumuak g kaynaklar arasndad r.26 Bu tanmlamalar nda Barack Obamann yeni dnemde yumuak gc n plana kard sonucuna varmak mmkndr. Aratrmalar, son sekiz ylda Amerikann yumuak g kullanmnn dramatik bir ekilde de getiini gstermektedir. Bu durum ABDnin dost devlet olmaktan ziyade, uluslararas hukuku gz ard eden, kendi bana hareket edip hibir kuruma hesap verme ykmll hissetmeyen kabaday devlet olarak alglanmasnn yolunu hazrlamtr. Bu, Bush iktidar politikalar nn bir neticesidir. Amerika, bu dnemde tek kutupluluk, hegemonya, egemenlik konular na younlaan geleneksel bir politikaya geri ekilmi, bunun beraberinde kendini gsteren kibir, zmn bir paras olan yumuak gc andrmtr.27 Nyen The Powers to Lead adl kitabnda belirttii zere kiiler baznda yumuak g; duygusal zek, uzak grllk ve iletiim becerilerine dayanmaktadr. Bunlarn bir lider olarak Obamada mevcut olduu ne srlebilir. Dolaysyla, Obama kendinde zaten olan yumuak g zellikleri ile kendinden nceki Bakandan daha olumlu alg lanmaktad r. Kiisel tabanda cazibenin ne kadar etkin bir g olduu herkes tarafndan kabul edilen bir olgudur. Akll idareciler, liderliin sadece emirler vermekten ibaret olmad n, ayn zamanda rnek olarak ve istenileni yapt rmada karsndakini cezp ederek, ikna ederek de liderlik edilebileceini bilirler. Byk bir kurumu sadece emir vererek idare etmek ok zordur, iyi bir lider deerleri de satmasn bilmelidir. 28 Bu balamda ABDnin yeni bakan Obama, yumuak gc harekete geiren bir liderlik zelliine, istemenin gcne sahiptir. Obama, Bushun yapt gibi Amerikan kovboy zihniyetini kullanp, dnyaya kafa tutmak yerine, slam dnyasna seslenirken gsterdii hassasiyet ile tekini incitmeden, gururunu
24 25

J.S.Nye Jr, Powers to Lead, New York, Oxford University Pres, 2008, s.29 J.S.Nye Jr, Amerikan Gcnn Paradoksu, s. 11 26 J.S.Nye Jr, Soft Power, s.167 27 J.S.Nye Jr, Amerikan Gcnn Paradoksu, nsz, xvi 28 J.S.Nye Jr., The Powers to Lead, s.29

zedelemeden de problemlerin zmnde ad m at labileceini gstermek istemektedir. Sakin, rahat ve kendinden emin tavrlar yla gl bir lider profili izmeye alan Obama, uzlamac ve samimi sylemleri ile kitleleri olumlu ynde etkilemeyi amalamaktad r. Yumuak gc kullanma kabiliyeti son derece yksek olan Obama, bu zelliini ayn zamanda Amerikann dnyadaki olumsuz imajn dzeltmek iin kullanmay da hedeflemektedir.29 Deiimin Balangc: Obamann Trkiye ve Kahire Konumalar Obamann Kahire niversitesinde yapt konuma medeniyetler atmas zihniyetiyle sekiz yldr yrtlm olan muhafazakr politikalarn art k deitiinin sinyallerini veren bir konumayd. Gerek TBMMdeki konumas ile gerekse Kahiredeki konumas ile Obama, lkesinin bar yzn gstermeye alt.30 Obamann konumasnn merkezinde Amerikann kresel poplaritesini ve ikna etme yeteneini, yani yumuak gcn yeniden ina etme abalar vard. Kahire konumas sresince Obama, slami kltr ve tarihe olan sayg sna ve kendisinin Mslman dnya ile olan balarna vurgu yapt . Kahireye gelme nedenini yeni bir balang yapmak olarak aklayan Obama, farkl bir politika izleyeceinin de gvencesini vermi oldu: Ben Kahireye Amerika Birleik Devletleri ile dnyadaki Mslmanlar arasnda karlkl kar ve karlkl saygya dayanan, Amerika ve slamn birbirleriyle zt olmad ve rekabete gerek bulunmad gereine dayanan yeni bir balang aray ile geldim. Aslnda onlar birbirini tamamlar, adalet ve geliim, hogr ve btn insanlarn saygnl gibi ortak ilkeleri paylar. Obama Kahiredeki konumasnda Arap-srail ihtilafn ve lkesinin ranla srtmesini, iddet yanls arlklkla mcadelenin yan sra demokrasi, inan zgrl ve kadn haklarn glendirmeyi ieren bir gndemin paras olarak zmeyi de vaat etti. George W. Bushtan farkl olarak Barack Obama konumasnda kresel karlkl bamlln da alt n izdi: Birbirimizi dinlemek, birbirimizden renmek, birbirimize sayg gstermek ve ortak bir zemin bulmak iin devaml olarak aba gstermeliyiz. Mukaddes Kurann bize syledii gibi, Allah aklndan karma ve daima gerei syle. Benim bugn yapmaa alacam ey, insan olarak paylatklarmzn bizi ayran glerden ok daha kuvvetli olduu yolundaki inancmdan amadan, nmzdeki fevkalade grevin nemini bilerek, elimden geldii kadar gerekleri yanstmaktr.
29 30

G. Rachman, Obama and the Limits of Soft Power, Independent, 1 Haziran 2009 Diplomaside Yeni Bir Dnem Balyor, Daily Star, Bayaz, 5 Haziran 2009

10

Bush iktidar dneminde Ortadouya ynelik askeri harekatlar dzenlerken, Obamann blgeyi lkesinin yumuak gcyle cezp etme harekt balatmas dikkat ekmektedir. Kulland dil, vurgulad olgular (karlkl bamllk, ibirlii, klielerden kurtulma, empati, diplomasi, taahht) Obamann ABDnin yumuak gcn politikasnn temel arac olarak benimsediini gstermesi asndan nemlidir. Bu, Obamann sert gce hibir zaman bavurmayaca anlamna gelmemektedir. Uluslararas ilikilerde en nemli aktrn hala devlet ve uluslararas arenann da hala kaotik olarak algland gz nnde bulundurulduunda, Obamann bu iki gc harmanlayacan sylemek mmkn olacakt r. Sert g, yumuak gc andrd zaman, bu durum liderliin srdrlmesini daha zor bir hale getirir. Bakan Bushun Irak igalinden sonra kar karya kald durum tam da bu yargy destekler.31 Her liderin belirli derecede yumuak gce sahip olmas gerektiinin farknda olan Obama, TBMMdeki konumasnda da Bushun ya bizdensiniz ya karmzdasnz retoriini bir kenara brakt nn sinyallerini verdi. Gemiteki ilikilere vurgu yapmasnn ve Trkiye ile ibirliinin Amerikann yarar na olacan dile getirmesinin yan sra Obama, iki lkenin birbirini dinleyip ortak bir zemin aramas nn gerekliinin alt n izdi: Trkiye ve ABD gnmzn sorunlarna, tehditlerine ve tehlikelerine kar yan yana olmal, birlikte almal. Karlkl karlara dayanmamz ve farkllklarmz zerinde ykselmemiz gerekiyor. Birlikte hareket edersek daha glyz. Obama bu konumasnda Trkiye ile bozulan ilikilerin onar lmasna ilikin at lacak ilk admn yanl anlalmalar ortadan kaldrmak olduu zerinde durdu ve Trkiyeden tm Ortadouya seslendi: Birleik Devletler ile Trkiyeyi birbirine balayan gvenin zorlandn, sarsldn biliyorum. Bu zorlanmann, sarslmann slam inancnn yaand pek ok yerde paylaldn da biliyorum. Becerebildiim kadar aka unu sylemek isterim ki, Birleik Devletler, slam ile bir sava halinde deildir ve asla olmayacaktr. Obama ayrca, Trkiyenin Ortadou meselelerinin zmnde ABDye mttefik olacana da vurgu yaparak, yumuak g kavramnn tm olgularn kullanan ve dinleyenlerin bilinalt na hitap eden bir konuma yapt.

31

J.S.Nye Jr, Powers to Lead, s. 43

11

Sonu Barack Obamann Trkiye ve Msrda yapt konumalar, uluslararas ilikilerde yeni bir dnemin habercisi olarak deerlendirilebilir. Obama bu tavr yla, Bush ynetiminin kulland sert g politikasndan vazgetiini, yeni dnemde lkesinin yumuak gcne daha fazla nem vereceini ilan etmektedir. Obama ve ekibi, uluslar aras ilikilerin deien yap sna yumuak gcn daha uygun olacan dnmekte ve ABDnin dnya genelinde bozulan imajnn yeniden ina edilmesinde yumuak gce ok byk bir rol vermektedir. Obama, bata Trkiye ve Msr olmak zere yapt pek ok konumada lkesi iin yeni bir dnemin baladn ifade etse de, henz uygulamaya ynelik ciddi somut ad mlar n at lmam olmas dikkat ekicidir. Dnya kamuoyu, Obamann sylemlerine paralel somut eylemlerin de hayata geirilmesi gerektiine vurgu yapmaktadr. te yandan Obama ynetimi, Bush ynetiminden pek ok uluslar aras sorunu da devralmtr ve bunlarla nasl mcadele edecei konusunda henz tam bir karar vermi deildir. Irak, Afganistan, Pakistan, Kuzey Kore gibi lkelerle ilikilerde Obama ynetiminin nasl tavr alaca, sert gc ne kadar kullanaca merak ediliyor. Dei im sloganyla i bana gelen ABDnin yeni Bakan Barack Obamann kendisinden nceki iktidardan daha farkl bir yol izleyecei yapt konumalar ve verdi i demelerden anlalyor. Obama ynetiminin dnya barna katk sunacak bir politikay hayata geirmesi sadece Amerikan halkn deil tm dnya kamuoyunu memnun edecektir.

KAYNAKA Kitap BARNETT Thomas, Great Powers, America and the World After Bush, New York, G.P. Putnams Sons, 2009 FAWCETT Louise (Haz.) International Relations of the Middle East, New York, Oxford University Press, 2005 GERGES Fawaz, Amerika ve Siyasal slam, stanbul, Anka Yaynlar, 2001

12

JOHNSON Chalmers, Amerikan Emperyalizminin Sonbahar, stanbul, Kre Yaynlar, 2005 MEARSHEIMER John, WALT Stephen, srail Lobisi ve Amerikan D Politikas, stanbul, Kre Yaynlar, 2009 NYE Joseph S. Jr, Amerikan Gcnn Paradoksu, stanbul, Literatr Yaynclk, 2003 , Powers to Lead, New York, Oxford University Pres, 2008 , Soft Power, Foreign Policy Magazine, 1990 ZKAN Abdullah, 21 Yzylda ABDnin Kresel Stratejileri, stanbul, TASAM Yaynlar, 2006 Makale PAPPE Ilan, Clustors of History: US Involvement in the Paletsine Question, Race Class, Vol.48, No.1, 2007 WATKINS Eric, The Unfolding US Policy in the Middle East, International Affairs, Vol.73, No.1, January 1997 Gazete G. Rachman, Obama and the Limits of Soft Power, Independent, 1 Haziran 2009 Diplomaside Yeni Bir Dnem Balyor, Daily Star, Bayaz, 5 Haziran 2009

13