Haji Mohamad Shalahudin Bin Marzuki

Pegawai Hal Ehwal Islam (Naqib)

Jabatan Agama Islam Sarawak
 TAKRIF :

 Bahasa : Mengelokkan sesuatu

 Istilah
: Mengeluarkan setiap huruf
daripada makhrajnya, serta
memberikan haknya dan yang
dihakkan kepadanya ( hak
mendatang).
 HAK HURUF :

Sifatnya yang asal.

Iaitu sifat zat huruf yang ada pada huruf, seperti sabdu
( ‫ ( الشدة‬tinggi ,( ‫ ( الستعل‬dengung (‫ ( الغنة‬dan lain-lain.
Tidak boleh terpisah daripadanya. Sekiranya terpisah
daripadanya walaupun sedikit, maka salahlah
makhrajnya.
 YANG DIHAKKAN KEPADANYA
(HAK MENDATANG( :

Sifat yang mendatang (sifat yang sepatutnya( bagi

huruf.
Sifat-sifat yang berlaku daripada sifat-sifat huruf
itu sendiri, seperti bacaan secara tebal ( ‫( التفخيم‬,
iaitu kalimah tersebut keluar daripada huruf
yang
tinggi ( ‫( الستعل‬.
Mempelajarinya adalah fardhu
kifayah.

Beramal dengannya adalah fardhu

‘ain atas
setiap pembaca Al-Quran Muslim dan
Memelihara lidah daripada tersalah
dalam
membaca Kalam Allah.
 Kesalahan
yang boleh mengubah
makna atau
boleh mencacatkan status Al-
Quran.

 Hukumnya adalah haram.

Bertukar atau mengubah makhraj huruf
Berubah sifat huruf
Berubah baris
Menambah huruf
Mengurangkan huruf
Menambah kalimah
Mengurangkan kalimah
Mewakafkan di tengah kalimah
Bernafas di tengah-tengah kalimah
Ibtida’ di tengah-tengah kalimah
 Kesalahan yang tidak mengubah
makna dan tidak mencacatkan
status Al-Quran.

 Hanyasekadar mengurangkan
fasohah dan menghilangkan
kesenian bacaan.

 Bacaannya makruh dan tidak afdhal

dijadikan Imam sembahyang.
Tidak sempurna makhraj atau sifat-sifat huruf.

Tidak tepat membunyikan baris (fathah, kasrah,

dhommah(.

Tidak tepat membunyikan tarqiq, tafkhim, dan taghliz.

Tidak tepat /tidak sempurna sifat-sifat ghunnah.

Tidak sempurna pelaksanaan idgham, izhar, dan iqlab.

Tidak seragam kaedah toriq, riwayat atau Imam

Qiraat.
 TAKRIF :

 Bahasa : Tempat keluar.

 Istilah : Tempat keluar huruf.

 Bilangan
makhraj huruf ialah tujuh
belas mengikut pendapat yang rojih.

 Ia
dibahagikan secara ringkas
kepada lima bahagian
1. Al-Jauf ( ‫ – ) الجوف‬Rongga
2. Al-Halq ( ‫ – ) ااحلق‬Kerongkong
3. Al-Lisan ( ‫ – ) اللسان‬Lidah
4. As-Syafatan ( ‫ – ) الشفتان‬Dua bibir
5. Al-Khaisyum ( ‫ – ) الخيشوم‬Pangkal
hidung
Iaitu tempat kosong yang terdapat di
antara
mulut dan halqum. Daripada tempat
tersebut
keluarnya tiga huruf mad, iaitu : alif
mati ( ‫) ا‬
 Keluar dari makhraj ini enam huruf iaitu :
‫ه ح ع غ خ‬ ‫ء‬

 Makhraj ini dibahagikan pula kepada tiga

bahagian.

vi. ‫ ء‬dan ‫ ه‬di hujung rongga (ke arah pangkal

dada).
vii. ‫ ح‬dan ‫ ع‬di tengah tekak.
viii. ‫ خ‬dan ‫ غ‬di pangkal rongga selepas
 Daripadamakhraj ini keluar lapan
belas huruf. Iaitu ;

‫ق ك ج ش ي ض ل ن رط د ت ص ز‬
‫س ظ ذ ث‬

 Makhraj ini terbahagi kepada 10

makhraj kecil.
 10 Makhraj kecil :
2. Makhraj huruf ‫ ق‬ialah di pangkal lidah bersama naik ke lelangit atas.
3. Makhraj huruf ‫ ك‬ialah pangkal lidah bersama naik ke lelangit atas di
bawah sedikit daripada makhraj ‫ ق‬.
4. Makhraj huruf ‫ ج ش ي‬ialah di tengah lidah bertentangan dengan langit-
langit.
5. Makhraj huruf ‫ض‬ ialah salah satu daripada tepi lidah bertentang
dengan gigi geraham atas di sebelah kiri atau kanan.
6. Makhraj huruf ‫ل‬ ialah di antara dua tepi lidah selepas daripada
makhraj ‫ ض‬sehingga penghabisan hujung lidah bertentangan dengan
gusi gigi atas .
1. Makhraj huruf ‫ ن‬ialah hujung lidah bertentangan dengan gusi
dua gigi kapak sebelah atas di bawah makhraj ‫ ل‬sedikit.
2. Makhraj huruf ‫ ر‬ialah di hujung lidah serta sedikit belakang
lidah bertentang dengan gusi gigi hadapan (gigi kapak(.
3. Makhraj huruf ‫ت‬ ‫د‬ ‫ط‬ ialah belakang hujung lidah
bertentangan dengan pangkal dua gigi kapak.
4. Makhraj huruf ‫ ص س ز‬ialah di hujung lidah bersama hujung
gigi bawah bertentangan dengan dua gigi kapak.
5. Makhraj huruf ‫ ث ذ ظ‬ialah hujung lidah bersama hujung gigi
atas (dikeluarkan lidah antara dua gigi(.
 Terdapat dua tempat keluar daripada
makhraj ini. Daripada kedua-duanya pula
keluar 4 huruf.

3. Perut bibir bawah bersama hujung gigi atas.

Keluar darinya huruf ‫ف‬

5. Dua bibir yang keluar bersekali. Daripada

kedua-dua bibir tersebut keluar huruf ‫ب م‬
dan ‫ و‬yang hidup.
 Keluar daripadanya huruf-huruf
dengung iaitu nun mati atau tanwin
dan mim ketika didengungkan.
‫أز‬ ‫أذ أر‬ ‫أد‬ ‫أخ‬ ‫أح‬ ‫أج‬ ‫أأ اب أت أث‬

‫أغ‬ ‫أع‬ ‫أظ‬ ‫أط‬ ‫أض‬ ‫أص‬ ‫أش‬ ‫أس‬

‫أي‬ ‫أه‬ ‫أو‬ ‫أن‬ ‫أم‬ ‫أل‬ ‫اك‬ ‫أق‬ ‫أف‬

 Takrif :

 Bahasa : Nyata

 Istilah : Mengeluarkan setiap huruf pada

makhrajnya tanpa dengung pada huruf
yang diizharkan.
 Apabila
Nun Mati atau Tanwin
bertemu salah satu dari 6 huruf .

‫أغح خعه‬
 Terdiri dari 6 huruf Halqiah (Tekak):

‫خ‬ ‫غ‬ ‫ح‬ ‫ع‬ ‫ه‬ ‫ء‬

) ‫(أغح خعه‬
?
 Cara bacaan adalah seperti bacaan
Izhar Halqi.

 Hurufnya ada 2 sahaja :‫ي‬ dan ‫و‬

‫الدنيا ‪1.‬‬

‫بنيانهم ‪2.‬‬

‫قنوان ‪3.‬‬

‫صنوان ‪4.‬‬
 Takrif :

 Bahasa : Memasukkan

 Istilah : Bertemu huruf yang mati

dengan huruf yang hidup sehingga dua
huruf itu terbentuk satu huruf yang
ditasydidkan. Diangkat lidah semasa
menyebutnya.
 Ma’al ghunnah = Beserta dengung

 Dinamakan Idgham Naqis, iaitu tidak

sempurna kerana hanya hilang huruf
nun mati dan tanwin tetapi masih
tertinggal sifatnya iaitu dengung.

 Apabila nun mati atau tanwin

bertemu salah satu dari 4 huruf
dalam dua kalimah.
‫و‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ي‬

‫) ينمو (‬
?
 Bila Ghunnah = Tiada dengung

 Dinamakan Idgham Kamil, iaitu

sempurna kerana hilang huruf yang
pertama beserta sifatnya iaitu
dengung.

 Apabila Nun Mati atau Tanwin

bertemu salah satu dari dua huruf .
‫ر‬ ‫ل‬
?
 Takrif :

 Bahasa : Menyembunyikan

 Istilah : Menyembunyikan huruf dengan

sifat di antara Izhar dengan Idgham
dengan tidak bertasydid serta
didengungkan pada huruf pertama iaitu
nun mati dan tanwin.
 Apabila
nun mati atau tanwin
bertemu salah satu dari 15 huruf.
?
 Takrif :

 Bahasa : Membalikkan sesuatu daripada

permukaannya.

 Istilah : Menjadikan huruf di tempat lain,

iaitu ditukarkan nun yang mati dan
tanwin kepada mim yang berada
sebelum huruf ba dengan menjaga
dengungnya serta diikhfa’kan mim.
Apabila nun mati atau tanwin
bertemu huruf ‫ب‬
 Dinamakan ikhfa’ Syafawi kerana
huruf mim dan ba sejenis tempat
keluar dan sifat kedua-duanya
(kedua-duanya keluar dari dua
bibir).
 Apabila mim mati bertemu dengan
huruf ‫ب‬

 Hukumnya wajib diikhfa’kan

?
 Apabila mim mati berjumpa dengan
mim hidup

 Dibaca dengan hukum idgham serta

dengung
?
 Apabilamim mati berjumpa dengan
26 huruf selain huruf Ikhfa’ Syafawi
dan Idgham Mithlain.

 Wajib dibaca secara izhar.

?
Terbahagi kepada empat bahagian ;
 
 Tartil ( ‫ ) الترتيل‬iaitu bacaan yang sederhana, tenang dan
mengeluarkan setiap huruf daripada makhrajnya dan
memberikan haknya serta yang bersangkutan dengannya
bersama ‘mentadabbur’ maknanya.

 Tahqiq ( ‫ ) التحقيق‬iaitu bacan yang seperti Tartil ( ‫) الترتيل‬

tetapi bacaan ini lebih tenang. Ia digunakan di dalam
pengajian / pembelajaran.

 Hadr ( ‫الحدر‬Iaitu cepat di dalam bacan dengan menjaga (

hukum-hukumnya.

 Tadwir ( ‫التدوير‬ ) Iaitu martabat pertengahan di antara

 Bacaan Tartil adalah sebaik-baik bacaan
kerana Al-Quran diturunkan dengan
bacaan ini sebagaimana firman Allah SWT
di dalam surah Al-Muzammil ayat 4
yang berbunyi:

Maksudnya : …dan bacalah Al-Quran itu

 1. ( ‫ )اللحان‬Al-Alhan
Membaca dengan lagu seperti nyanyian. Membaca dengan tarannum dibenarkan.
Imam Syafie di dalam kitab Al-Mukhtasar menyatakan tidak mengapa membaca
dengan lagu (taranum) selagi tidak keluar dari had Al-Quran. Tetapi jika terkeluar
daripadanya maka haram cara bacaan yang tersebut.
 
 
 2. ( ‫ )الترقيص‬At-Tarqis
Menarikan suara bacaannya serta menambahkan harakat mad dengan sebab
memainkan peranan lagunya seolah seorang penari yang menggerak-gerakkan
anggotanya semasa menari

 
 3. ( ‫( الترعيد‬At-Tar’id
Membaca dengan cara menggetarkan suaranya seperti orang yang sangat sejuk
atau suatu penyakit menimpanya.
 
 
 4. ( ‫( التحريف‬At-Tahrif
Membaca Al-Quran secara beramai-ramai secara serentak dan berhenti serentak. Di
antara mereka membaca beberapa kalimah sahaja kemudian disambung oleh
jemaah yang lain tanpa memikir mengenai Al-Quranul Karim.
 Maksud bid’ah di sini ialah membaca
Al-Quran dengan cara tidak yang
pernah Rasulullah SAW
membacanya.
 CONTOH :
3. Membaca bacaan dengan Lin ( ‫ ) لين‬dan Rakhawah ( ‫ ) رخاوة‬bererti
melembutkan pada semua huruf dengan menyerupai bacaan orang malas.

5. Takalluf ( ‫ ) تكلف‬: Membaca dengan cara menekankan huruf sekuat-

kuatnya. Seakan-akan orang sedang bergaduh.

7. Memotongkan huruf pada bahagian yang menyerupai saktah ( ‫) سكتة‬.

Selalunya perkara ini berlaku pada hukum-hukum Izhar ( ‫) اظهار‬,
disebabkan hendak menjelaskannya.

9. Tidak menjelaskan bunyi huruf-huruf yang dimulai dan juga huruf-huruf

yang diwaqaf di atasnya.

11. Memanjangkan baris sehingga terjadi mad, ini boleh merosakkan makna.

13. Qalqalah ( ‫ ) قلقلة‬dibaca dengan kuat sehingga menyerupai baris hidup.

1. Mentafkhimkan ( ‫ ) تفخيم‬ra’ ( ‫ ) ر‬pada tempat yang sepatutnya di
tarqiqkan( ‫) ترقيق‬.

3. Mengikuti sifat huruf kepada huruf yang berdekatan, terkadang sifat huruf
itu perlu ditarqiqkan ( ‫ترقيق‬tetapi oleh sebab berdekatan dengan huruf (
yang perlu ditafkhimkan ( ‫ ) تفخيم‬maka ia dibaca secara tafkhim juga.

5. Memanjangkan baris huruf-huruf yang sebelum huruf-huruf akhir yang

diwaqaf sehingga terjadi huruf mad. Contohnya : ‫به‬ dibaca ‫بيه‬

7. Menggantikan huruf dengan huruf yang lain contohnya seperti

‫ المستقيم‬di baca ‫المسطقيم‬

9. Meringankan huruf-huruf yang bersabdu atau sebaliknya, terutama huruf

yang dijadikan waqaf.

11. Menghidupkan huruf-huruf yang berbaris mati seperti ‫الحمدلله‬ dibaca

‫الحمدلله‬

13. Menambahkan harakah Mad Tabiie lebih dari 2 harakat seperti

Rukun bacaan Al-Quranulkarim ada tiga :

 ‫صحة السند‬:
Sah sanadnya iaitu membaca dan mempelajari dari seorang guru
yang mahir yang mana sanadnya bersambung terus kepada Nabi
SAW. Hendaklah membaca dari awal sehingga khatam dengan
guru tersebut.

 Mengetahui Rasam ‘Uthmani

Mengetahui tulisan ‘Uthmani seperti maqtu’, mausul, dan lain-
lain.

 Muafakat bacaannya pada satu wajah di antara beberapa wajah

nahu walaupun dengan wajah yang daif. Sekiranya mempelajari
Al-Quran dengan guru yang mengetahui ilmu nahu, maka masih
sah bacaannya, ini menurut pendapat yang sahih.