Topik 6 KEMAGNETAN Reka Bentuk dan Teknologi Kod Kursus : RBT 3118 Apa itu magnet?

Sifat-sifat Magnet Magnet kekal Magnet Sementara Kemagnetan RBT3118 Rekabentuk & Teknologi Topik 6 116

Reka Bentuk dan Teknologi (RBT 3118) 3 ( 2 + 1 ) Bab 6 Kemagnetan Rajah 1 6.1. Apa itu magnet? Magnet dikenali sebagai besi berani kerana mempunyai kemagnet an yang berupaya menarik atau menolak bahan magnet yang mengandungi Magnet asli dinamai magnetit dari dalam bumi Bahan magnet terdiri daripada domain-domain yan g bertindak sebagai magnet halus. Domain-domain ini berselerak. Rajah 2 Domain-domain yang telah dimagnetkan tersusun rapi dan menunjuk arah yang sama. Domain-domain tersusun membentuk dua kutub: kutub Utara dan kutub selatan. RBT3118 Rekabentuk & Teknologi Topik 6 117

Rajah 3 Rajah 4 6.2. Magnet kekal Magnet semulajadi. Pelbagai bentuk

Rajah 5 : Bentuk Magnet RBT3118 Rekabentuk & Teknologi Topik 6 118

6.3 Sifat-sifat Magnet Kutub sama - menolak Kutub berlainan - menarik Menarik ba han-bahan logam tertentu Daya kemagnetan sesuatu magnet telah diaplikasikan dala m pembuatan kompas. Rajah 6 Bahan-bahan Magnet dan Bukan Magnet Bahan magnet Paku besi Serbuk besi Kunci Jarum Klip kertas Paku payung Bahan bukan magnet Kertas Plastik Kaca Getah Cincin emas Syiling RBT3118 Rekabentuk & Teknologi Topik 6 119

6.4. Magnet Sementara 6.4.1. Elektromagnet. Gabungan +elektrik + magnet Magnet sementara. Cth: geganti . Loceng elektrik, transformer dll. Sifat kemagnetan disebabkan oleh pengaliran elektrik melalui konduktor. Rajah 7 Gegelung dawai menunjukkan kekutuban kedua-dua hujung dawai. Arah medan magnet yang terbentuk adalah mengikut arah utara-selatan dan boleh ditentukan de ngan kompas. Medan magnet gegelung dawai boleh dikuatkan dengan:i. ii. iii. iv. v. vi. vii. M enambahkan bilangan lilitan Menambahkan arus Mengurangkan diameter dawai Teras b esi lembut ke dalam gegelung dawai. Panjang teras ditambah Keratan rentas teras dikecilkan. Jenis bahan teras kebolehtelapan bahan teras tingkatkan ( ) RBT3118 Rekabentuk & Teknologi Topik 6 120

6.5. Transformer (Pengubah) Transformer merupakan peranti yang berupaya merendah kan atau meninggikan voltan AU di dalam litar elektrik. Transformer yang meningg ikan voltan AU seperti daripada 230V ke 1000V dinamakan transformer peninggi. Rajah 8 Transformer yang merendahkan voltan AU dinamakan transformer perendah. ilitan utama disambungkan kepada voltan AU masukan manakala lilitan kedua disamb ungkan kepada beban. L

Rajah 9 Selain dari mempunyai satu keluaran transformer boleh juga mempunyai beb erapa keluaran mengikut kepada bilangan lilitan kedua. Jika terminal keluaran be rada di tengah-tengah lilitan maka transformer itu dinamakan transformer bertep tengah RBT3118 Rekabentuk & Teknologi Topik 6 121

6.6. Alatan pengukuran dan pengujian Rajah 10 Meter analog menggunakan gelung-bergerak (moving-coil kan penunjuknya. Pergerakkan penunjuknya disebabkan oleh kesan elektromagnet dan magnet kekal pada meter tersebut. Meter volt punyai ketepatan yang tinggi. Pengguna boleh memperolehi hasil melihat pada paparan LCD meter tersebut. 6.7. Meter volt Rajah 11 RBT3118 Rekabentuk & Teknologi Topik 6 122 ) untuk menggerak tindakbalas dari jenis digital mem paparannya dengan

Rajah 12 Binaan Asas Meter Volt Binaan asas sebuah meter volt adalah seperti di rajah. Perintang pendarab digunakan untuk susutkan voltan lebihan daripada termi nal penguji. Penyambungan perintang pendarab adalah sesiri dengan gelung-bergera k meter arus. Meter volt hendaklah disambungkan dengan kekutuban yang betul. Jik a penyambungan penguji terbalik, ini akan menyebabkan gelung-bergerak dipesongka n terbalik dan akan membengkokkan jarum penunjuk. Memulakan dengan julat volt ya ng paling tinggi ketika pengujian pada litar untuk mengelak penunjuk daripada te rlebih pesong. Rajah13 RBT3118 Rekabentuk & Teknologi Topik 6 123

6.8. Meter Ampere Rajah 14 Binaan Asas Meter Ampere Kegunaan meter arus adalah untuk menyukat kuantiti arus yang mengalir dalam lita r. Meter arus juga menggunakan penunjuk yang digerakkan oleh gelung-bergerak. Me ter arus pada binaan membenarkan arus yang rendah sahaja mengalir melaluinya, bi asanya dalam nilai uA. RBT3118 Rekabentuk & Teknologi Topik 6 124

 Perintang pirau (shunt) pada meter arus boleh meningkatkan julat pengukuran nila i arus elektrik pada meter tersebut. Kegunaan perintang pirau adalah untuk menge lakkan arus lebihan mengalir ke gelung-bergerak meter. Penyambungan Meter Arus Rajah 15 Meter arus disambung sesiri dengan beban yang diukur. Kesilapan penyamb ungan kekutuban boleh menyebabkan penunjuk terpesong terbalik dan akan merosakka n jarum penunjuk meter arus. Selain daripada itu, kita hendaklah mulakan dengan julat yang paling besar semasa membuat pengujian arus. 6.9. Meter Pelbagai Rajah 16 Mengukur nilai rintangan atau kealiran sesuatu pengalir. Biasanya meter ohm digabungkan dengan meter volt dan meter arus yang dipanggil meter pelbagai 125 RBT3118 Rekabentuk & Teknologi Topik 6

 Mempunyai bateri dalaman bertujuan untuk membekalkan bekalan voltan semasa membu at pengukuran. Biasanya nilai bateri ini adalah 1.5V dan 9V bagi meter pelbagai. Meter ohm juga menggunakan meter arus yang disambungkan sesiri dengan sebuah pe rintang dan perintang berubah. Perintang berubah digunakan untuk melaras penunju k meter ke kedudukan 0 apabila pengujinya dipintaskan. Rajah 17 6.10 Meter Kilowatt Jam (KWJ) Meter KWJ digunakan untuk menyukat dan merekodkan jumlah tenaga elektrik yang di gunakan. Meter KWJ dimiliki Tenaga Nasional Berhad. Terdapat dua jenis meter KWJ iaitu: (a) meter KWJ jenis analog (jenis lama) (b) meter KWJ jenis digital ( je nis baharu) RBT3118 Rekabentuk & Teknologi Topik 6 126

Rajah 20 Kadang-kadang kita perlu mengetahui kadar bil elektrik untuk sesuatu pe ralatan elektrik. Secara mudahnya, semakin tinggi kuasa sesuatu peralatan itu, s emakin tinggi kadar bilnya. Kadar bil elektrik sesuatu peralatan elektrik boleh dikira menggunakan formula berikut: Kadar bil elektrik = (P/1000) x J x H x K

di mana P adalah kuasa elektrik yang digunakan oleh peralatan elektrik tersebut Nilai ini boleh diperolehi pada rating label. Label ini biasanya terletak pada bahagian bawah atau belakang alat tersebut. Unit untuk kuasa elektrik adalah Wat t (W) J adalah masa (jam) yang digunakan dalam masa sehari H adalah bilangan har i yang digunakan dalam masa sebulan K ialah harga seunit kuasa elektrik. Harga t erkini adalah RM0.33 untuk setiap KWJ RBT3118 Rekabentuk & Teknologi Topik 6 127

Contoh: Sebuah kipas berkuasa 65W digunakan selama 8 jam setiap hari. Maka, kadar bil elektrik dalam sebulan untuk laptop ini adalah: = (65/1000) x 8.5 x 30 x 0. 33 = RM5.47 sebulan 6.11. Osiloskop Rajah 21 Osiloskop merupakan alat penguji elektronik yang boleh memaparkan isyarat voltan ulang-alik atau arus terus pada skrin. Terdapat dua jenis osiloskop, analog dan digital. Osiloskop menggunakan dua paksi iaitu paksi x mewakili masa dan paksi y mewakili voltan (amplitud). Osiloskop boleh memaparkan bentuk gelombang sepert i gelombang sinus, gelombang gerigi, gelombang segi empat dan lain-lain bentuk g elombang. Cara Membuat Bacaan Meter Langkah 1: Kira bilangan bahagian pada paksi Y, iaitu: 4 bahagian 1 volt/cm = 4 Vp-p RBT3118 Rekabentuk & Teknologi Topik 6 128

Maka kita dapati paparan pada skrin osiloskop ialah 4 Vp-p. Langkah 2: Bahagian untuk 1 kitar pada paksi x, iaitu: 4 bahagian 10uS = 40us Oleh itu, frekuansi ge lombang sinus bersamaan: F = 1 / T = 1 / 40uS = 25Khz RBT3118 Rekabentuk & Teknologi Topik 6 129