HERMENUTICA JURDICA
Objetivos
1.1 Oferecer aos alunos conceitos fun a!entais a res"eito a #er!en$utica %ur& ica co!o "arte a ci$ncia o ireito 'ue te! "or o(%eto as t)cnicas e inter"reta*+o. 1., Oferecer arca(ou*o instru!ental e te-rico fun a!enta o no "ensa!ento %us.filos-fico !o erno /"ositi0is!o %ur& ico1 e "-s. !o erno /"-s."ositi0is!o co! a t-"ica2 a l-3ica o ra4o50el e a no0a ret-rica1 co! a finali a e e fornecer su(s& ios necess5rios 6 atua*+o "rofissional2 entro as se3uintes "ers"ecti0as7 a. To!ar contato co! a le3isla*+o e refletir so(re suas (ases filos-ficas e "ol&ticas8 (. 9ro"orcionar ele!entos "ara "artici"ar e refletir so(re o e(ate atual e! torno as necessi a es e refor!a8 c. A 'uirir instru!ental !&ni!o "ara a*+o no setor ":(lico e "ri0a o. ,
9ro3ra!a
1. Her!en$utica e inter"reta*+o7 conceitos e istin*;es. ,. M)to os Her!en$uticos.
,.1. Inter"reta*+o <ra!atical ,.,. Inter"reta*+o =-3ica ,.>. Inter"reta*+o Hist-rica ,.?. Inter"reta*+o @ist$!ica ,.A. Inter"reta*+o @e!i-tica
>
9ro3ra!a
>. Escolas Cient&ficas a Inter"reta*+o. ?. A 0onta e a lei e a 0onta e o le3isla or. A. O %ui4 e a tarefa e inter"retar leis nos casos concretos. B. Cuest;es #er!en$uticas no conteDto (rasileiro a atuali a e.
B.1. Enten i!entos %uris"ru enciais. B.,. @:!ula 0inculante.
TeDtos
ETICA E DIREITO. C#aF! 9erel!an . TeDto7 A reforma do ensino do direito e a nova retrica. E . Martins Gontes. COM9NDIO DE INTRODUHIO J CINCIA DO DIREITO. Maria Helena Dini4. TeDto7 Fun !es da "i#ncia $ur%dica. E . @arai0a COM9NDIO DE INTRODUHIO J CINCIA DO DIREITO. Maria Helena Dini4. TeDtos7 A&lica 'o do Direito( )nter&reta 'o das Normas e *ubsun 'o( )nte+ra 'o e o &roblema das lacunas no Direito. E . @arai0a. HERMENUTICA. =aKrence L. @c#!i t. TeDto7 O ,ue - .ermen#utica. E . Mo4es. TRATADO <ENERA= DE GI=O@OGIA DE= DERECHO. =uis Rec5sens @ic#es. TeDto7 /a inter&retacion del Derec.o. 9orr:a E . =IHNE@ 9RE=IMINARE@ DE DIREITO. Mi3uel Reale. TeDtos7 Da .ermen#utica ou inter&reta 'o do direito( )nte+ra 'o e a&lica 'o do direito. @arai0a E . Arti3o7 A .ermen#utica jur%dica de Gadamer . Ana Maria DOA0ila =o"es. EMENTA ACPRDIO @TG AD9G 1>, Rio e Janeiro. 0N)1O 2O3OAF4T)5A. Relator Ministro AQres Rritto. Inter"reta*+o confor!e a Constitui*+o. EMENTA ACPRDIO @TG AD9G 1A> Distrito Ge eral. =ei B.BS>TUV2 a c#a!a a /4) DA AN)*TA. Inter"reta*+o o ireito e leis.!e i a
A
Ri(lio3rafia
6)6/)OG7AF)A 68*)"A RARRO@O2 =uis Ro(erto. )nter&reta 'o e A&lica 'o da "onstitui 'o . @+o 9aulo7 @arai0a2,WW?. MAXIMI=IANO2 Carlos. 2ermen#utica e A&lica 'o do Direito . Rio e Janeiro7 Gorense2 ,WWB. @TRECL2 =enio =uis. 2ermen#utica $ur%dica em "rise. 9orto Ale3re7 =i0raria o A 0o3a o2 ,WWA. 6)6/)OG7AF)A "O39/434NTA7 RA@TO@2 Celso Ri(eiro. 2ermen#utica e )nter&reta 'o "onstitucional . @+o 9aulo7 Celso Rastos E itora2 ,WW,. RORRIO. Nor(erto. O "ositi0is!o %ur& ico. @+o 9aulo7 cone. 1VVA CAMAR<O2 Mar3ari a M. =aco!(e. 2ermen#utica e Ar+umenta 'o. Rio. Reno0ar. ,W11.
B
Cont..
DINIY2 Maria Helena. "om&endio de )ntrodu 'o : ci#ncia do direito. @+o 9aulo7 @arai0a. ,WW?. GERRAY JR. )ntrodu 'o ao estudo do direito. @+o 9aulo7 Atlas. ,WW>. REA=E2 Mi3uel. /i !es 9reliminares de direito. @+o 9aulo7 @arai0a2 1VVS. @CHMIDT2 =aKrence. 2ermen#utica. 9etr-"olis7 Mo4es. ,W1,. @ICHE@2 =uis Recasens. Tratado General de Filosofia del Derec.o. M)Dico7 9orr:a E . ,WWS RZO2 Micente. O Direito e a 5ida dos Direitos. @+o 9aulo7 E itora Re0ista os Tri(unais2 ,WW?.
U
Teoria da norma
A constitui*+o ) u! siste!a nor!ati0o a(erto e re3ras e "rinc&"ios
Inter"retar si3nifica7
Atri(uir senti o 6s nor!as a fi! e se re3ulare! %uri ica!ente os casos a 0i a8 To!ar os teDtos co!o "ontos e "arti a2 0isan o7 ir al)! os teDtos2 "or'ue a inter"reta*+o ) u!a !e ia*+o.atri(ui*+o e senti o.
1W
Confronta!.se na inter"reta*+o
Autor=leitor 9assa o a escrita Inten*+o su(%eti0a o cria or o teDto A(stra*+o a nor!a =etra a nor!a Reati0a*+o2 re0itali4a*+o o senti o i4er a nor!a Te>to=Destinatrio 9resente a leitura O(%eti0i a e a !ensa3e! Concre*+o o caso Es"&rito2 fiDa*+o e senti o Re i4er2 reatuali4ar a nor!a2 a "arte/a "ala0ra2 a frase2 o arti3o1 o to o /a lei2 o c- i3o2 11 o siste!a1.
3etdica no &ositivismo
9ensamento &ositivista \ "re0al$ncia a or e! e a se3uran*a %ur& ica. Gun a!ento na l-3ica for!al.
9ri!a o a lei Re"resenta*+o a ati0i a e o %ui4 !era!ente co!o tarefa e con#eci!ento a lei \ eDe3)tica \ ou se%a2 in e"en ente o "ro(le!a @e"ara*+o ra ical entre os conceitos e inter"reta*+o e cria*+o o ireito.
1,
3etdica no &s?&ositivismo
Gun a!ento na l-3ica ial)tica. @&ntese ial-3ica2 a "artir a uni a e os contr5rios.
O ireito se en'ua ra nas rela*;es #u!anas co!"ostas contra itoria!ente. Utili4a.se as "ala0ras e a for*a lin3ua3e!. E o a"elo 6 ret-rica2 !uito utili4a a "elos 3re3os. Mie#Ke3 e 9erel!an constroe! a !et- ica t-"ico.ret-rica2 co!o u! no0o iscurso eno!ina o Teoria da Ar+umenta 'o2 'ue cui a a ar3u!enta*+o "ara o(ten*+o as ecis;es.
1>
1?
1A
Cont.
O %ui4 soluciona o caso "ela intui*+o e n+o "ela infer$ncia l-3ico.siste!5tica. Atua "ela con0ic*+o . A atua*+o #eur&stica ) o con#eci!ento ireto 'ue fa4 o %ui4 "ressentir a 0er a e2 a i0in#ar a solu*+o o "ro(le!as ou esco(rir al3o no0o. Raseia.se na T-"ica /Arist-teles1
Desen0ol0er u! m-todo de ar+umenta 'o ial)tico8 Diri3e.se ao e(ate8 EDi3e clare4a "ara e0itar a!(i3ui a es8 @+o "ro eci!entos."a r+o "ara iscutir 'ual'uer assunto8 Utili4a.se ta!()! a Ret-rica /o(ra1 "ara construir a "ersuas+o.
1B
1U
1S
C#ai! 9erel!an
E i!"oss&0el fornecer2 e u!a 0e4 "or to as2 o crit)rio o ra4o50el. Co!o to as as i eias 0a3as2 esta ser5 !ais facil!ente recon#eci a e u!a for!a ne3ati0a7 o acor o so(re o esarra4oa o "er!ite2 "or eDclus+o2 a"roDi!ar.se o ra4o50el. O ra4o50el ) se!"re relati0o a u!a a a socie a e2 e! 'ue se su";e u! consenso suficiente so(re u! con%unto e 0alores co!u!ente a !iti os./Etica e ireito2 ".?B>1
1V
Recas)n @ic#es
A l-3ica o ra4o50el ) a l-3ica o #u!ano. A (usca a inter"reta*+o !ais %usta2 entre as "ossi(ili a e e !)to os e inter"reta*+o. A "artir estas no*;es o estu o a Her!en$utica Jur& ica ir5 reto!ar as fun*;es a ci$ncia %ur& ica ante a conce"*+o atual e "ositi0a*+o e a tarefa a a"lica*+o o ireito 0isan o 6 eci i(ili a e. =er o teDto e Maria Helena Dini4 ".1VBT,WV.
,W