PERCOBAAN 4 REAKSI ASAM BASA : ANALISIS KUANTITATIF

LAPORAN PRAKTIKUM KIMIA DASAR I

PERCOBAAN 4 REAKSI ASAM BASA : ANALISIS KUANTITATIF

Laporan ini dibuat untuk ! !nu"i ni#ai praktiku Ki ia Da$ar I

Di$u$un o#!" : I !#da Fri$ka%ati S Nai#i# A a#ia -.N -uanita E/"i#iana Bo1 P Manurun2 3aina# Ari/in Nina Adriana Bara -unianto F

&'(C))*)(+, &'(C))*)(*, &'(C))*)0), &'(C))*)0(, &'(C))*)00, &'(C))*)04, &'(C))*)04,

JURUSAN KIMIA FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAHUAN ALAM UNIVERSITAS DIPONEGORO SEMARANG 2009 PERCOBAAN IV REAKSI ASAM BASA : ANALISIS KUANTITATIF I. TUJUAN 5.5 Ma pu 5.( !n!rapkan r!ak$i a$a ba$a untuk !n!tapkan kon$!ntra$i a$a $a p!# a$a 6uka atau ba$a. Ma pu !n!ntukan kadar a$a a$!tat da#a p!rda2an2an.

II.

TINJAUAN PUSTAKA 7o#u !tri ada#a" $uatu d!n2an 6ara !tod! ana#i$a kuantitati/ 1an2 di2unakan !r!ak$ikann1a da#a :u #a" 8o#u ! ba$a

(.5 7o#u !tri !n2ukur 8o#u ! #arutan 1an2 kon$!ntra$i #arutann1a t!#a"

dik!ta"ui d!n2an t!#iti9 k! udian

t!rt!ntu d!n2an #arutan 1an2 akan dit!ntukan kon$!ntra$in1a. R!ak$i; r!ak$i 1an2 dapat di an/aatkan da#a ko p#!k$ dan r!ak$i r!dok$. & S8!"#a9 5*<* , (.( R!ak$i = R!ak$i 7o#u !tri (. (. 5 R!ak$i A$a A$a Ba$a atau N!tra#i$a$i ada#a" >at 1an2 bi#a di#arutkan da#a air !n2a#a i air 8o#u !tri ada#a" r!ak$i a$a atau n!tra#i$a$i9 r!ak$i p!n2!ndapan atau p! b!ntukan $!n1a%a

di$$o$ia$i d!n2an p! b!ntukan ion ?idro2!n $!ba2ai $a#a" $atu ion po$iti/. Ba$a ada#a" >at 1an2 bi#a di#arutkan da#a !n2#a i di$$o$ia$i d!n2an p!nb!ntukan ion ?idrok$i# & O? ,

$!ba2ai $atu;$atun1a ion n!2ati/. @ara a$a dan ba$a. Pro$!$ $! a6a dan ba$a 'ika $!:u #a" a$a

ada#a" "a$i# r!ak$i antara

ini di$!but R!ak$i N!tra#i$a$i.

urni 1an2 !kui8a#!nt di6a pur dan ataupun ba$a9 >at ini di$!but

#arutann1a di#uapkan9 $uatu >at kri$ta#in t!rtin22a# 1an2 tak ! pun1ai 6iri 6iri k"a$ $uatu a$a 2ara . Conto" : ?C# A NaO? NaC# A ?(O P! b!ntukan 2ara a$a 9 ba$a dan 2ara $!ka#i. Pada "ak!katn1a r!ak$i a$a dan ba$a. 3at;>at a p"ot!r n!tra#i$a$i baik d!n2an n!tra#i$a$i antara a$a ?idrok$i a. Conto" : ?0O A O?; ?(O A ?(O A$a Da#a
5

!rupakan pro$!$ ki ia $!:ati. Pada"a# "a pir $! ua t!rdi$$o$ia$i da#a #arutan.

Na un air :u2a dapat t!rb!ntuk tapi tidak t!rdi$$o$ia$i $a a

ba$a da#a

air ada#a" o# a$a

p! b!ntukan air pana$ n!tra#i$a$i & 4B.* K' , untuk ti2a a pu !n22unakan a$a

!#an2$un2kan r!ak$i aupun ba$a & #!bi" da#a dan

t!patn1a d!n2an ion ?idro2!n

aupun ion ?idrok$i# ,. R!ak$i

kuat d!n2an ?idrok$ida #o2a

#arutan air $!b!narn1a ada#a" r!ak$i antara ?idroniu

A ba$a( ba$a5 A a$a

R!ak$i n!tra#i$a$i dapat b!r#an2$un2 tanpa adan1a air. "a# ini9 a$a ;a$a 1an2 tak t!rdi$$o$ia$i b!r!ak$i /a$! padat. & S8!"#a9 5*<* , (.(.(. R!ak$i P!n2!ndapan #an2$un2 d!n2an ion "idrok$i# 1an2 b!rada da#a

Endapan >at 1an2

! i$a"kan diri $!ba2ai $uatu /a$! padat !n:adi t!r#a#u

k!#uar dari #arutan. Endapan t!rb!ntuk :ika #arutan

:!nu" d!n2an >at 1an2 b!r$an2kutan. R!ak$i p!n2!ndapan t!r:adi kar!na k!#arutan r!nda". K!#arutan $uatu !ndapan $a a d!n2an kon$!ntra$i Conto" : Kation p!rak d!n2an anion "a#o2!n $!6ara #ua$9 r!ak$in1a : A2A A C; A2C D!n2an C; r!ak$in1a : A2NO0 A NaC# A2C# A NaNO0 (.(.0. R!ak$i P! b!ntukan S!n1a%a Ko p#!k$. Da#a arti #ua$9 S!n1a%a ko p#!k$ ada#a" $!n1a%a 1an2 a$in2 = a$in2 dapat b!rdiri $!ndiri. Suatu ion & ion , pu$at dan & ion , pu$at itu. t!rb!ntuk kar!na p!n22abun2an dua atau #!bi" $!n1a%a $!d!r"ana9 1an2 & o#!ku# , ko p#!k$ t!rdiri dari $uatu a$a !rupakan ion k#orida9 bro ida9 atau "a#ida9 o#ar dari #arutan :!nu"n1a.

$!:u #a" #i2an 1an2 t!rikat !rat d!n2an ato

Ru u$ dan na a b!b!rapa ion ko p#!k$ ada#a" $!ba2ai b!rikut : D F! & CN ,B E4; D F! & CN ,B E 0; D Cu &N?0,4 E (A D Cu &CN,4 E 0; D Co &?(O,B E 0A D A2 &CN,0 E ; Ato Ion "!k$a $iano /!rat &II, Ion "!k$a $iano /!rat &III, Ion t!tra a ino kuprat &II, Ion t!tra $iano kuprat &I, Ion "!k$a akuo koba#tat &III, Ion $iano ar2!ntat &I, !rupakan :u #a" uatan ion = ion 1an2

pu$at & F!9 Cu9 Co9 A2 , #i2an & CN9 ?(O9 N?0 ,

Muatan ion ko p#!k$

! b!ntuk ko p#!k$ itu.

A2 A A (CN; D A2 &CN,( E = Cu (A A 4CN; D Cu &CN,4 E (; Sa#a" $atu /!no !na u u 1an2 $!rin2 un6u# bi#a ion #arutan. ko p#!k$ t!rb!ntuk ada#a" p!ruba"an %arna da#a Cu(A A 4N?0 D Cu &N?0,4 E (A Biru F!(A A BCN; ?i:au uda biru tua 2!#ap D F! &CN,B E 4; kunin2

F!no !na #ain ia#a" k!naikan #arutan9 ban1ak !ndapan bi$a #arut kar!na p! b!ntukan ko p#!k$. & S8!"#a9 5*<* , (.(.4. R!ak$i R!dok$ R!ak$i r!dok$ ada#a" bi#a ana bi#an2an ok$ida$i & 8a#!n$i , $p!$i;$p!$i 1an2 b!r!ak$i tidak#a" b!ruba". Na un t!rdapat $!:u #a" r!ak$i di ana k!adaan ok$ida$i b!ruba" 1an2 di$!rtai d!n2an p!rtukaran !#!ktron antar p!r!ak$i. Ok$ida$i ada#a" pro$!$ di ana ok$i2!n dia bi# o#!" $uatu >at. R!duk$i ada#a" pro$!$ di ana ok$i2!n dia bi# dari >at. Conto" : (F!C#0 A SnC# (F!C#( A SnC#( (.0 Titra$i Titra$i ada#a" 6ara ana#i$i$ 1an2 ! un2kinkan kita untuk !r!ak$ikan bur!t !#a#ui !n2ukur u #a" 1an2 pa$ti dari $uatu #arutan d!n2an #arutan 1an2 kran da#a

$uatu #arutan ion 1an2 kon$!ntra$in1a dik!ta"ui. Pada %aktu titra$i9 !n2andun2 $uatu p!r!ak$i di a$ukkan da#a !r#!n !1!r 1an2 1an2 di$!but p!nitra$i. Larutan ini dit!t!$kan p!r#a"an #a"an

!n2andun2 p!r!ak$i #ain. Titra$i

di"!ntikan $a pai %arna indikator b!ruba". P!ruba"an %arna ini !nandakan t!#a" t!r6apain1a titik ak"ir titra$i.

& Brad195**< ,

(.4. Ana#i$i$ 8o#u !tri Ana#i$i$ 8o#u !tri :u2a dik!na# d!n2an titi !tri9 di ana >at 1an2 akan diana#i$a dibiarkan b!r!ak$i d!n2an >at #ain 1an2 kon$!ntra$in1a dik!ta"ui dan dia#irkan dari bur!t da#a b!ntuk #arutan. Kon$!ntra$i #arutan 1an2 tidak dik!ta"ui k! udian di"itun2. S1aratn1a ada#a" r!ak$i "aru$ b!r#an2$un2 $!6ara t!pat dan 6!pat9 kuantitati/ dan tidak ada r!ak$i $a pin2. S!#ain itu9 :ika r!a2!n p!nitra$i 1an2 dib!rikan b!r#!bi"9 aka "aru$ dik!ta"ui d!n2an $uatu indikator. S! ua !tod! titi !tri b!r2antun2 pada #arutan $tandart 1an2 Kon$!ntra$i din1atakan da#a d!n2an !ni ban2 r!a2!n #arutan $tandart t!r$!dia da#a !n2andun2 $!:u #a"

r!a2!n p!r$atuan 8o#u ! #arutan d!n2an k!t!tapan 1an2 tin22i. nor a#ita$9 #arutan $tandart di$iapkan urni $!6ara t!pat9 kar!na tidak $! ua k!adaan urni. O#!" kar!na itu9 dik!na#

$tandart pri !r 1aitu >at 1an2 t!r$!dia pada kondi$i titra$i9 dan tidak !#akukan r!ak$i $a pin2an. Standart pri !r 1an2 bia$a di2unakan da#a titra$i 8o#u !tri ada#a" : : CB?4&COOK,9 C4OO?9 CB?4COO?9 ?C#9 a$a : Na(CO09 M2O9 dan Na(BaO< $u#/at9 SO(&N?(,O? b. Ba$a 6. Ok$idator : K(Cr(O<9 &NC#4,(9 F! &NO0,(9 d. R!duktor : Na(C(O4 !. Lain #ain : NaC#9 KC# Da#a !n22unakan $tandart pri !r #arutan titi!tri 1an2 $!$uai !n:adi ! pat9 ada#a" di $tandari$a$ikan $!6ara 2ra8i !tri. M!tod! 8o#u !tri $!6ara 2ari$ b!$ar t!rba2i 1aitu : a. A$a

5. Titra$i a$a kuat.

ba$a9

!#iputi r!ak$i a$a

ba$a baik #! a"

aupun

(. Totra$i p!n2!ndapan9 indikator p!n2ab$orb$i. 0. Titra$i R!dok$9

!#iputi p! b!ntukan !ndapan d!n2an

!#iputi "a pir $! ua r!ak$i ok$ida$i r!duk$i. !#iputi r!ak$i EDTA untuk !#i"at

4. Titra$i ko p#!k$io !tri9

p! b!da"an p? pada p!n2o p#!kan. & K"opkar9 5**) , (.4. T!ori A$a A$a #a#u da#a a$a dan Ba$a dan ba$a did!/ini$ikan o#!" a"#i ki ia b!rabad abad 1an2 $i/at $i/at #arutan air. Suatu >at 1an2 #arutan airn1a b!ra$a ! !ra"kan #ak u$ biru9 b!r!ak$i d!n2an #o2a !n!tra#kan ba$a. En2an ! birukan #ak u$ akti/ untuk !n2ikuti po#a

! b!ntuk "idro2!n dan #arutann1a b!ra$a pa"it9 $abun9 dan

1an2 $!rupa9 $uatu ba$a did!/ini$ikan $!ba2ai $uatu >at 1an2 !!ra"9 t!ra$a #i6in9 air9 !n!tra#kan ikatan a$a . Pada ta"un 5++<9 Ar"!niu$ o#!ku# !#!ktro#it di#arutkan da#a ada#a"

! po$tu#atkan ba"%a bi#a >at 1an2 #arut da#a ada#a" >at 1an2 T!ori #!%i$ air untuk

akan t!rb!ntuk ion po$iti/ dan n!2ati/. M!nurut Ar"!niu$9 a$a !#arut k!da#a air untuk

! b!rikan ion;ion ?A. S!dan2kan ba$a ! b!rikan ion;ion O?;. ada#a" $p!$i apa $a:a 1an2

!n1atakan ba"%a a$a

b!rtindak $!ba2ai p!n!ri a pa$an2an !#!ktron. S!dan2kan ba$a ada#a" $p!$i apa $a:a 1an2 b!rtindak $!ba2ai p! b!ri pa$an2an !#!ktron. & K!!nan9 5**) , Bron$t!d;#o%r1 $!n1a%a 1an2 $!n1a%a 1an2 &ak$!ptor proton,. & Ri8ai9 5**4 , a pu a pu !nd!/ini$ikan ba"%a a$a ada#a" $uatu !n1u ban2 proton. Dipi"ak #ain9 tiap !n!ri a proton dian22ap $!ba2ai ba$a

(.B. Indikator A$a %arnan1a da#a b!r%arna

ba$a ba$a ada#a" $!n1a%a or2anik 1an2 b!ruba" #arutan a$a #arutan a$a t!tap b!r%arna !ra"9 da#a #arutan d!n2an p? #arutan. Mi$a#n1a9 #ak u$ 1an2

Indikator a$a !ra" da#a

#arutan ba$a #ak u$ b!r%arna biru t!tap b!r%arna biru. Lak u$ 1an2 b!r%arna biru9 da#a #ak u$ b!r%arna akan b!r%arna !ra". S!dan2kan & Ri8ai9 5**4 , Para a"#i ki ia $an2at u u !n22unakan >at %arna b!rna a k!rta$ #ak u$. !n2u:i k!a$a an dan k!ba$aan9 $!bab K!rta$ #ak u$ b!ra$a# dari #u ut k!rak (Rosella tunctona). Lak u$ di2unakanuntuk ! i#iki k!un22u#an $!ba2ai b!rikut9 5. #ak u$ $ukar t!rok$ida$i o#!" O( di udara9 $!"in22a dapat di$i pan #a a. (. #ak u$ uda" di$!rp o#!" k!rta$9 $!"in22a dapat di$!diakan d!n2an b!ntuk k!rta$ #ak u$ 0. p!ruba"an %arnan1a :!#a$ t!r#i"at. & Ar$1ad9 ())5 , !ra" di da#a #arutan ba$a b!r%arna biru.

(.<. Larutan Standar Larutan $tandar ada#a" #arutan 1an2 kon$!ntra$in1a t!#a" dik!ta"ui $!6ara t!#iti. Larutan $tandart di$!but :u2a #arutan baku. Larutan $tandart dita ba"kan di2unakan #arutan a$a #arutan ba$a. Da#a 5. a$a (. a$a 4. 2ara !#a#ui bur!t. Da#a titra$i $!rin2 kar!na #!bi" ! i#i" #arutan a$a uda" dia%!tkan dari pada $!ba2ai #arutan $tandart9

/aktor = /aktor 1an2 "aru$ dip!r"atikan ada#a" : "aru$ kuat t!rdi$$o$ia$i tin22i tidak bo#!" uda" !n2uap "aru$ $tabi#

0. #arutan a$a

dan a$a n1a "aru$ kuat

4. a$a

bukan ok$idator 1an2 kuat untuk

!ru$ak $!n1a%a or2anik. & Und!r%ood9 5*+0 ,

(.+. Indikator Uni8!r$a# Suatu indikator 1an2 dapat b!rb!ntuk padatan atau 6airan 1an2 ! p!r#i"atkan p? #arutan d!n2an ki$aran %arna. 5. M!ti# :in22a !ra" diba%a" 0 kunin2 diata$ 4.4 kunin2 diba%a" B.4 biru diata$ <.4 tidak b!r%arna diba%a" +94 !ra" :a bu diata$ *.4 'an2kauan p? (;0 (94 ; 4.) 0 ; 4.4 4.4 ; B.B B;+ + ; 5) 5( ; 50 Farna A$a M!ra" tidak b!r%arna M!ra" M!ra" M!ra" tak b!r%arna tak b!r%arna Farna Ba$a Kunin2 Kunin2 Kunin2 Kunin2 biru M!ra" tak b!r%arna

(. Bro ti o# biru

0. P"!no#p"ta#!in

Na a !ti# kunin2 dinitro /!no# !ti# :in22a !ti# !ra" Lak u$ P"!no#p"ta#!in trinitro b!n>!n!

(.5) Titik Ak"ir dan titik Ekui8a#!nt 7o#u ! da#a :u #a" t!rt!ntu 1an2 dita ba"kan t!pat $a a d!n2an 1an2 dip!r#ukan untuk b!r!ak$i $! purna o#!" >at 1an2 diana#i$i$ di$!but $!ba2ai titik !kui8a#!nt. 7o#u ! di ana p!ruba"an %arna indikator na pak o#!" p!n2a at ada#a" !rupakan titik ak"ir. Titik !kui8a#!nt dan titik ak"ir tidak $a a pada praktikn1a9 titik ak"ir t!r6apai $!t!#a" titik !kui8a#!nt. P!rb!daan antara titik ak"ir dan titik !kui8a#!nt ada#a" ka$a#a"an titik ak"ir 1aitu k!$a#a"an a6ak 1an2

b!rb!da untuk $!tiap $i$t! . K!$a#a"an ini b!r$i/at aditi/ dan d!t!r inan9 dan nia#in1a dapat di"itun2. & K"opkar9 5**) , (.55. Ana#i$a Ba"an 5. A$a N (. A$a bia$an1a di2unakan $!ba2ai titran $an2at $tabi#9 dapat dip!ro#!" d!n2an d!ra:at k! urnian tin22i $an2at t!rdi$$o$ia$i9 Ka G 4.B 5);( & K"opkar9 5**) , a$!tat b!ntuk 6air9 TL : 5B9B oC9 TD : 55+95oC kadarn1a da#a b!rbau ta:a t!rbuat dari ok$ida$i !tano#kar!na p!n2aru" :!ni$ bakt!ri9 $!p!rti a6!toba6t!r & Ba$ri9 5**B , 6uka akanan ();(4H Ok$a#at !rupakan #arutan $tandart pri !r d!n2an kon$!ntra$i )95

0.I NaO? J Si/at /i$i$ : J Ind!k$ bia$ (9509 BM : 4)9)5 2ra K TL : 05+oC 9 TD : 50*)oC $!dikit t! bu$ 6a"a1a

Si/at ki ia: Muda" #arut da#a air

K!#arutan 0)) 2ra B!ra6un dan Dapat

K 5))

# air pada )oC

!n1!babkan irita$i pada ku#it & Ba$ri9 5**B ,

!narik ?(O dan CO( dari udara

4. P!no#pt"a#!in & PP , J J J J J J B!rbau bu$uk b!r%arna kunin2 k!puti"an tidak #arut da#a #arut da#a #arut da#a a#ka#i a#ko"o# & Ba$ri9 5**B , 4. ALuad!$ ; ; ; titik didi" 5))oC dan titik b!ku )oC $!n1a%a b!r/a$! 6air d!n"2an p? < tidak b!rbau dan tidak b!r%arna & Ba$ri9 5**B , air

$!ba2ai indikator

III. 0. 5

METODE PERCOBAAN A#at Bur!t Labu ukur Pip!t t!t!$

Er#!n !1!r Statik @!#a$ b!k!r @!#a$ ukur Pip!t 2ondok Pip!t ukur

0. (

Ba"an NaO? A$a A$a ok$a#at a$!tat

P"!no#p"t"a#!in ALuad!$

0. 0 @a bar A#at a. @!#a$ B!k!r b. @!#a$ Ukur 6. Tabun2 R!ak$i

d. Pip!t T!t!$

!.Labu Ukur

/. Coron2

2. Pip!t 2ondok

". Pip!t ukur

i. Er#!n !1!r

:. $tati/

Sk! a K!r:a 0.4.5 Standari$a$i NaO? d!n2an #arutan $tandar a$a 54 L NaO? !r#!n !1!r ok$a#at

P!na ba"an ti2a t!t!$ P"!no#p"ta#!in P!nitra$i d!n2an a$a P!n6atatan 8o#u ! a$a ok$a#at $a pai %arna b!ruba" ok$a#at 1an2 dip!r#ukan

?a$i# P!n2"itun2an kon$!ntra$i NaO? $!$un22u"n1a 0.4.(. P!n!tapan kadar a$a a$!tat (4 L a$a 6uka p!rda2an2an #abu ukur

P!n2!n6!ran $a pai (4) ?a$i#

(4

L a$a 6uka !n6!r Er#!n !1!r

P!na ba"an ti2a t!t!$ P"!no#p"ta#!in P!nitra$ian a$a 6uka d!n2an #arutan NaO?

P!n6atatan 8o#u ! NaO? 1an2 dip!r#ukan ?a$i# P!r"itun2an kadar a$a ok$a#at

IV.

DATA PENGAMATAN 4.5. Data P!r6odan

NO

PERLAKUAN Standari$a$i Na?SO4 #arutan $tandar L NaO? k! da#a

?ASIL

KET

5 a$a ok$a#at a. p!n2i$ian 54

NaO? $!t!#a" dit!t!$i PP b!ruba" %arna !n:adi !ra" uda. S!t!#a" di#akukan titra$i NaO" b!ruba" L M 5490 !n:adi b!nin2 pada ok$a#at 54 L. LM 5494 8o#u ! a$a A A

!r#!n !1!r A 0 t!t!$ PP b. titra$i #arutan NaO? d!n2an a$a ok$a#at $tandar $a pai &indikator t!pat "i#an2, !ra" uda

6. #a6una t!tra$ 0 ka#i ( P!n!tapan kadar a$a a$!tat a. (4) L p!n2!n6!ran a$a 6uka A 0 t!t!$ PP b. titra$i #arutan a$a uda t!tap 6uka d!n2an !ra"

A$a

6uka 1an2 $! u#a b!r%arna A

b!nin2. Pada $aat di#akukan titra$i b!ruba" %arna LM 54 LM 5494 !n:adi L. !ra" uda pada $aat 8o#u ! NaO? 54

NaO? $a pai %arna b!ruba"

4.(. P!r"itun2an a.Standari$a$i NaO? d!n2an #arutan $tandar a$a Dik!ta"ui : 7o#u ! a$a 7 a$a 7 a$a 7 a$a 7 a$a ok$a#at L L L G 5494 G 5490 ok$a#at

ok$a#at pada titra$i p!rta a G 54 ok$a#at pada titra$i k!dua ok$a#at pada titra$i k!ti2a

ok$a#at rata;rata ada#a" 75A7(A70 G 54A 5494A 5490 G 0 0 L G 54 G )95 N L

449+ G 549(B< 0

7o#u ! NaO?&$tandari$a$i, M &kon$!ntra$i a$a ok$a#at,

Ditan1akan : M &kon$!ntra$i, NaO?N 'a%ab : MNaO? . 7NaO? M NaO?. 54 L M NaO? G Ma$a G 594(B< ok$a#at . 7a$a ok$a#at G )95 . 549(B<

54 M NaO? G )95)5< N

b.P!n!tapan kadar a$a Dik!ta"ui:

a$!tat

7 C?0COO? G (4 M NaO? G )95)5< N

BM C?0COO? G B) 2K o# Faktor p!n2!n6!ran G 5) 7 NaO? 7 NaO?5 G 54 7 NaO?( G 54 7 NaO?0 G 5494 L L L L

7 rata;rata NaO? G 75A7(A70 G 54A 54A 5494 G 4094 G 5494 0 0 0

Kadar a$a

a$!tat &C?0COO?, G 7NaO? O M NaO? O BMC?0COO? O 5))H Faktor p!n2!n6!ran O 7 C?0COO? G 5494 O )95)5< O B) O5))H 5)O(4 G ++4<9*

(4) G 0490*5B H

V. PEMBAHASAN 4.5. Standari$a$i NaO? d!n2an #arutan $tandar a$a ok$a#at

Larutan NaO? ini "aru$ Idi$tandardi$a$iI atau IdibakukanI9 1akni dit!ntukan kon$!ntra$in1a 1an2 $!t!patn1a atau $!b!narn1a. P!r6obaan ini di#akukan d!n2an !n22unakan a$a ok$a#at $!ba2ai #arutan $tandar9 1aitu #arutan 1an2 t!#a" dik!ta"ui kon$!ntra$in1a9 dan NaO? $!ba2ai #arutan 1an2 akan di6ari kon$!ntra$in1a. Cara k!r:an1a 1aitu9 bi#a$ bur!t o#!" aLuad!$ #a#u bi#a$ d!n2an #arutan a$a ok$a#at. P! bi#a$an ini di#akukan a2ar bur!t ! un2kinkan p!rb!daan p? a$a ok$a#at b!nar;b!nar $t!ri# dari >at #ain 1an2 1an2 di2unakan untuk a$ukkan a$a L NaO?

ok$a#at9 $!"in22a titra$i dapat b!r#an2$un2 dn2an akurat. . A$a ok$a#at )95 N k! da#a

! bi#a$ k! udian dibuan2. S!t!#a" dibi#a$9 bur!t "in22a bata$ $ka#a no# &$!ba2ai !r#!n !1!r di a$ukkan 54

titran,. Tabun2 bur!t $!b!#u n1a di K! da#a indikator p?. Larutan ini b!r%arna F!no#p"ta#!in t!r2o#on2 a$a !ra"

&$!ba2ai titrat, dan 0 t!t!$ indikator /!no#/ta#!in $aba2ai uda pu6at. k!adaan 1an2 $an2at #! a" da#a

1an2 tidak t!rioni$a$i indikator t!r$!but tidak b!r%arna. 'ika da#a #in2kun2an ba$a /!no#p"ta#!in akan t!rioni$a$i #!bi" ban1ak dan ! b!rikan %arna t!ran2 kar!na anionn1a &Da19 5*+5,. S!#an:utn1a di#akukan titra$i. Titra$i di#akukan d!n2an !na ba"kan titrat &a$a ok$a#at, pada bur!t t!t!$ d! i t!t!$ k! tabun2 !rata. Titra$i ini di#akukan $a pai

!r#!n !1!r 1an2 b!ri$i titran &NaO?,. S!#a a titra$i9 tabun2 !r#!n !1!r di2o1an2;2o1an2kan a2ar 6a puran !n6apai k!adaan !kui8a#!n . Artin1a $!6ara $toikio !tri titran dan titrat

t!pat "abi$ b!r!ak$i, 1an2 ditandai d!n2an b!ruba"n1a %arna indi6ator9 da#a "a# ini %arna !ra" uda t!pat b!ruba" !n:adi b!nin2. K!adaan ini $a a di$!but $!ba2ai Ptitik ekuivalenQ9 1aitu titik di ana kon$!ntra$i a$a $a a d!n2an :u #a" a$a

d!n2an kon$!ntra$i ba$a atau titik di ana :u #a" ba$a 1an2 dita ba"kan 1an2 din!tra#kan : D?AE G DO?;E. S!dan2kan !#i"at p!ruba"an %arna !nd!kati k!adaan di ana titra$i di"!ntikan d!n2an 6ara titik !kui8a#!n9 tapi bia$an1a titik ak"ir titra$i

indikator di$!but $!ba2ai Ptitik akhir titrasiQ. Titik ak"ir titra$i ini

!#!%ati titik !kui8a#!n. O#!" !ra" uda.

kar!na itu9 titik ak"ir titra$i $!rin2 di$!but :u2a $!ba2ai titik !kui8a#!n. Indikator /!no#/ta#!in pada #arutan ba$a9akan b!r%arna K!tika !n6apai titik !ki8a#!n9 indikator !na pakkan %arna b!nin2 pada

#arutan. ?a# ini dikar!nakan #arutan b!r$i/at n!tra#. -aitu k!tika NaO? t!#a" t!pat b!r!ak$i. R!ak$i 1an2 t!r:adi pada titra$i ini ada#a" r!ak$i n!tra#i$a$i. -aitu antara a$a ok$a#at9 91an2 !rupakan a$a kuat dan NaO?&ba$a kuat,. Titra$i di#akukan ti2a ka#i &trip#o, a2ar dip!ro#!" data 1an2 !nd!kati k!b!naran atau data 1an2 akurat. Data 1an2 dip!ro#!" ada#a" $!ba2ai b!rikut : pada titra$i p!rta a9 untuk dip!r#ukan a$a 5490 ok$a#at $!ban1ak 54 ok$a#at $!ban1ak 5494 !ndapatkan titik !ki8a#!n ok$a#at $!ban1ak L dan dari L. Titra$i k!dua9 dip!r#ukan a$a

L. Titra$i k!ti2a9 dip!r#ukan a$a

L. S!"in22a dapat dip!ro#!" 8o#u ! rata;ratan1a 549(B<

p!r"itun2an dip!ro#!" "a$i# ba"%a ko$!ntra$i NaO? 1an2 $!$un22u"n1a ada#a" )95)5< N. 4.(. P!n!tapan kadar a$a a$!tat !n2!ta"ui kadar a$a a$!tat d!n2an

P!r6obaan ini b!rtu:uan untuk

!n22unakan #arutan NaO? $!ba2ai #arutan $tandar 1an2 dik!ta"ui kon$!ntra$in1a. Lan2ka";#an2ka" p!r6obaan 1an2 di#akukan 1aitu 6u6i bur!t d!n2an aLuad!$9 #a#u bi#a$ #a2i d!n2an NaO?. ?a# ini ditu:ukan a2ar bur!t b!nar;b!nar $t!ri# dari >at #ain 1an2 ! un2kinkan p!rb!daan p? NaO?9

dan titra$i dapat b!r#an2$un2 dn2an akurat. K! udian k!da#a bur!t "in22a bata$ $ka#a no#. Di $a pin2 itu9 di#akukan p!n2!n6!ran a$a -aitu d!n2an !n:adi (4) !na ba"kan air k! da#a (4 L a$a

a$ukkan NaO?

6uka &C?0COO?,. a$!tat "in22a #arutan a$!tat

L. ?a# ini di#akukan a2ar kon$!ntra$i a$a

b!rkuran2 .$!"in22a da#a NaO? 1an2 ban1ak. Kar!na M575G M(7( La#u $!ban1ak (4

titra$i d!n2an NaO? tidak ! butu"kan 8o#u !

L a$a

a$!tat !n6!r t!r$!but di a$ukan k! da#a

!r#!n !1!r dan dib!ri 4 t!t!$ indikator /!no#/ta#!in. Farna #arutan b!nin2. S!t!#a" itu di#akukan titra$i. Titra$i di#akukan d!n2an !na ba"kan

titrat &NaO?, pada bur!t $!6ara t!t!$ d! i t!t!$ k! tabun2 !r#!n !1!r 1an2 b!ri$i titran &C?0COO?,. S!#a a titra$i9 tabun2 !r#!n !1!r di2o1an2; 2o1an2kan a2ar 6a puran !ra" !rata. Titra$i ini di#akukan $a pai !n6apai k!adaan !kui8a#!n. -aitu k!tika indikator /!no#/a#!in !nun:ukkan %arna

uda. Artin1a NaO? dan C?0COO? t!pat b!r!ak$i. Titra$i di#akukan $!ban1ak 0 ka#i a2ar dip!ro#!" data 1an2 akurat.

?a$i# 1an2 dip!ro#!" ada#a" $!ba2ai b!rikut : pada titra$i p!rta a9 %arna #arutan a$a $a a9 54 a$!tat b!ruba" !n:adi !ra" uda k!tika NaO? p!nitra$i 1an2 di2unakan $!ban1ak 54 $!ban1ak 5494 L. Pada titra$i k!dua9 d!n2an indikator 1an2 L dan

L. Untuk titra$i k!ti2a9 8o#u ! NaO? 1an2 dip!r#ukan ada#a" L. S!"in22a dip!ro#!" 8o#u ! rata;ratan1a 5494

dari p!r"itun2an dip!ro#!" "a$i# ba"%a ko$!ntra$i C?0COO? ada#a" N. S!dan2kan kadar C?0COO? ada#a" 0490*5B H.

VI. KESIMPULAN

B.5.Standari$a$i NaO? d!n2an #arutan $tandar a$a !n!tapkan kon$!ntra$i NaO? 1aitu )95)5< N B.(. Kadar a$a 0490*5B H a$!tat da#a a$a

ok$a#at dapat

6uka p!rda2an2an dapat dit!ntukan 1aitu

VII. DAFTAR PUSTAKA Ba$ri9S.5**B.Ka u$ Ki ia.'akarta:PT Rin!ka Cipta. Brad19'a !$. 5**(. Ki ia Uni8!r$ita$. 'akarta: Binarupa Ak$ara. Brad19'a !$. 5***. Ki ia Uni8!r$ita$. 'akarta: Binarupa Ak$ara. Da19R.A. 5*+5. Ana#i$a Ki ia Kuantitati/. 'akarta: Er#an22a. K"opkar9SM. 5**). Kon$!p Da$ar Ki ia Ana#itik. 'akarta: PT UI pr!$$. P!tru66i9Ra#p". 5**(. Ki ia Da$ar. 'akarta: Er#an22a. Ri8ai9?ari>u#. 5**4. A$a$ P! !rik$aan Ki ia. 'akarta: Er#an22a. Ro$!nb!r29'!ro 1. 5**(. Ki ia Da$ar9Edi$i k!;(. 'akarta: Er#an22a. So! ard:o9Da in.5**<. P!tun:uk Praktiku pr!$$ Und!r%ood. 5**B. Ana#i$a Ki ia Kuantitati/. 'akarta: Er#an22a 7o2!#. 5*+4. Buku T!k$ Ana#i$i$ Or2anik Kua#itati/ Makro dan S! i ikro9Edi$i k!;4. 'akarta : PT Ka# an M!dia Pu$taka. Ki ia Da$ar.S! aran2: Undip

S! aran29 (5 D!$! b!r ())* M!n2!ta"ui a$i$t!n R!$tu Kurnia$i" '(C ))4 50* Praktikan

-uanita E/"i#iana '(C ))* )0)

Nina Adriana '(C ))* )04

3aina# Ari/in '(C ))* )00

Nai#i# A a#ia -.N '(C ))* )(*

Bara -unianto F '(C ))* )04

I !#da Fri$ka%ati '(C ))* )(+

Bo1 Pau#inu$ M '(C ))* )0(