VIWIOIZIX WIMSLISNVNIA | ACNVETAVMD TL VZTTVNV, PEAOIUZOY EAU *98 “1,Dr. se. Emira Kozarevié, docent ANALIZA I UPRAVLJANJE FINANSIJSKIM RIZICIMA Recenzent: redovni profesor Dr. se. Sead Omerhodzi, vanredni profesor CPA ‘Tel: +387 35 635 215; 635 095 Fax: $387 35 635 094 wo w.cpaba ‘odgovorni uredaik Emira Kozarevig, docent Naslovna strana Samir Pamukété, Stampa CPA Tirat 300 primjerake Godina izdavanja 2009, ISBN s7e-958.9151-78 (costss. 8440 1785646, izutavanja n »Analiza i upravijanje finansijskim rizicimaw na ita u Tui PREDGOVOR Kojiga je rezaltat doktorske disertacije pod naslovom »Konceptualizacija i Zale proviriti svoje znanje 0 danas dé (barkama, osiguravajucim drustvim: standardima i propisima supervizorskih ager » Kako na supranacionalnim tako i na nacional nnekih banaka (Bear Stearns, Northern Rock, Hypo Real Estate i dr.) proizvelo je ozbiline ekonomske probleme u mnogim zemljama. Takote, izazvalo je ogronma povetanja dugova, Gak i zemalja koje sc tradicionaino smatraju ckonomski snainim, a za ogekivé com elim da se zahvalim svom mentoru, prof. é Taudinu @lanovima Komisije za odbranu doktorske disertacije, prof. dr ‘Omerhod2iéu, kao i mnogim profesorina na Ekonomskog fakulteta Univerziteta u predavanjima,‘Od SONTIVE FFT ‘Ada ad NACA EFT WW) OF LA VHISTIASIOTIVIAN TPT “* INIGOD ‘L861 ALTTULS T1VA VN HVOS TFT YNIGOD HI-OS6l CO (YAUDIZRE WINSTISNENIT VINFITAPUAA *IIOULSVLVN® INZONVD) IZTIN INSTISNENIS FT oe VINIDIZDA WEASISNYNIE IUNVITA PUAN ¥Z TATLLOL MUSNSINOY 1 NDATOIS NO°0C 1 VISIZUL HEISCISNVNIE ESV €T a reauop areiso wu wourqeynde ¥ aod wjopou Rosouoyayyso;oH9S HHI HUEAETERY THT iodo 4 “VAVARKNC aNafIONd VETHOTL FCT oe Wav ¥8 LAV wflowseduoy 7°¢7"1 peor Lav BuNgNS tayAsodiald PET"T ££" ISONGGMRIA INGIDONA INZVALLITAY VERIOML £7 z “Paya aluemsey STZ fa yeyofoad yofonsoauaffoeneaa Woquny n WAV PTZ w “awe afitaponzy €7'C"1 ¥ oalioye0y tog ZT TT zw S Way axansodiaud 177 TAALLAV SASCISNVNLA ANALIS VENVAIGAAGO THON 7 La Dasuoo ia oad yuoumiiry €1°2'1 u naa uauepuns 727 ZT el juepung LETTE el jewouepung Z1°7'1 a Law afuaparpo courousfod 1 wofjoyuod nfuef|aesdn ednysud Zougneu wfionjong PZT 1 ‘VERIOTL OFTOALAOd VNAIGOW 1°71 1 VINIOIERL WINSTISNYNT AINE TAPED VZANINVATTTY ADAPTOLS WOE N ATOVAONI ANSHAAVAV CT 8 VMIZRE SONSCISNVNIA AENV.LV AHS ALTAON TTT L“VMIZPA DONSTISNYNLA SENVLVAHS ON'TVETCOWRAE ‘ VINVLVAHS VNZPY :VOSPTOLS D0-Iz Od VLASIAS DONVIS CO IDIZRATASCISNYNIL UT L “LITALS TV OD VNOTIAVM GO VIZ HEASCISNVNIA VERIOLSTH VNALLIATAS 1 “dOan £VZUAVS = Bonoiny {6007 wsnRae “open, ‘eureqpafinud | wurefisoBins umustoy mas pu wafalfeayee pofisdeun 98 ¥BoIg “usoUAEt npns ry n ouezspes af 018 (lomsonp apert word yezoyn wns nfo out ‘mafos fon nator “fypoiod fofoas oyeyeas wif up wouyoayez nugasod,1.5 PUT PREMA REGULACUI UPRAVLJANJA FINANSIISKIM RIZICIMA... 6 REGULACIJU FINANSIJSKTH (POSEBNO BANKARSKIH) RIZIKA con 1.5.2 BAZELSKI 1388. GODINE (BAZEL Ty: HISTORLISKI UGOVOR IZMEDU 2, TAKSONOMIJA FINANSUSKIH INSTITUCIJA, USLUGA 1 RIZIKA 2.1 TAKSONOMIJA FINANSIISKIH INSTITUCLUA, § POSEBNIM OSVRTOM NA ULOGU RELEVANTNIH AKTIVNO UPRAVLIANIH FINANSLISKIH INSTITUCUA 2.1.1 BANKE. 2113 INVESTICIONVUZASAMNI FO’ 2.2 TAKSONOMIJA FINANSLISKIH USLUGA. 2.2.1 ORIGINACIJA 2.2.2 DISTRIBUCIJ/ 2.23 SERVISIRANSE. 2.24 PAKOVANSE... 2.25 POSREDOVAN: 2.2.6 »PRAVLJENJE« 2.3 TAKSONOMIJA FINANSUSKIH RIZIKA .. 101 2.3.1 RIZIK KAO CENTRALNA KOMPONENTA FRANSIZNE VRIJEDNOSTI FINANSIJSKIH INSTITUCW 23.2 TEMELINI TIPOVI FINANSIISKIH RIZIKA. 2.3.2.1 Tein rizik. 23.2.2 Kreditni riz... i Reputacijski riz, Sistemski (ys. nesistemski)rizik Rizik solventnost 2.33 OSTALI TIPOVI FINANSLISKIH RIZIKA J INTERAKCIJA ‘MEU FINANSIISKIM RIZICIMA UOPSTI 3 MJESTO UPRAVLJANJA RIZICIMA U FINANSIJSKIM INSTITUCIJAMA I EVALUACIJA KAO SINE QUA NON UPRAVESANJA TIM RIZICIM: 3.1 STRATEGIJE UBLAZAVANJA FINANSIISKIH RIZIKA IZBJEGAVANSE FINANSIJSKIH RIZIKA. ‘TRANSFER FINANSUSKIH RIZIKA. 3.13 AKTIVNO UPRAVLIANJE FINANSIJSKIM RIZICIMA NA NIVOU INSTITUCHE, 140 5.2 AKTIVNO UPRAVLJANE (NETRANSPARENTNE) VS. PASIVNO UPRAVLJANE (TRANSPARENTNE) FINANSUSKE INSTITUCUE...... 142 3.3 MOTIVI UPRAVLJANJA FINANSUSKIM RIZICIMA. 3.3.3.1 Menadzerski lign 3.3.3.2 Kritika teorije pos 3.4 PROCES UPRAVLIANJA RIZICIMA U FINANSUSKIM INSTITUCIJAMA, S POSEBNIM OSVRTOM NA ZNACAJ BVALUACUE 157eeudey efryung 12297 moydey wz eaatiyea storyduyy 779° “yay wz Rouvaosisoy vpeudey FoyswoUoyS ioe]ndoy VTP ‘VIVLdVH LSONLVAMAAY 79°F ‘xi afuesndiso | eonuoy 77T9'Y ‘efouainyey | elnemnBey F797 royeynaos wylCl 719° “ _uofineynfax wz eqanod vpnsio P19 Af1OVINDTA ANSUVNVA IWFIIOUd INDACTA IY PINIOIZPEWINSCISNYNLL UNVITAVUAD ¥Z*¥EPIOLPAORY IS VNDVAIZVUISI ~ NYOLITS WONSAINYE 1 VINIOIZRE VINVITAV EAN UIANO INYOLV INO! 9'* we ‘ONLISELIOWE S'# ONUSEI-SSRILS FP ‘VENVUINVADOUd DONUVANIT ONTH WEA ANVAVNAQVAZL CET A IINAVISONGGE TE WEA VIDINLIAG EF LISONCSTIA INDIZRE INTYNOIDICNOY LEFINON € Sa SACIOVMITAWI TTF ‘Sd VEIDINIAAG °C POLLAN DONVAIITDO LATONOY 2+ ‘VIAFONOM WPA PULNOD LA Od LINANNOUY 9" ~“ojetdey Toypruorp nsoupafua auyepop W2uoy C5°T'p ‘yf2u Be weA0dli0y rede wu wsouLd Mdoouoy Z's" Lp idey Boysuiouoye wda0u0y, [°¢'1'y Ld QONOW INVEIADIAG SF vapour yer WNIpary PowMdwWoY FF Lp i Ad EV TY AW EPTY pe ARNO THT OPAMP VPP ““TTACOW WA INLIGTEN FT vapour ye yUStZN word ye Tp “"yUA wz WlaRIMUS OLD amo EET [opow nyshuoIstH Z'S1'y so SMIIPITE ETD TTACOWN AEA INSIZUL Er uaupeuaw ojojuod mg euSENYI Ee TTD enue eveWoWepUNy | ewEN eUseNB ET TY exyeue eYQUYAA CEH EUS TE TTY ppeudey vigizn Fouseyy fooyduyy Ep eee RN A Ha ews0) BCS eT TY Hing ewH0} efeiniog ST TTY Hing ewn0} eaels pz TTY ‘2181 aunng0a aPOW EZ ETY epoy Souleanis ea108iH 22-T 7 Hvis auesiyed TZ7T'D wigizn Souseyya azaodiy sUARCWOHY 771 euseyue npng ep vreqen ereudey wisiZn 19 O18eZ ZT “VS ATNOM YEA VISIGOHSI VASCTIORL TTF ‘yz apisusop oenyeas a ismy suoyung | woBiopy gp HeAMEZ PISIUOLE ZT" oat vidaou0y ye wou pnb ous sunod LTTE S81" MIQVAIVAG POAODALN 1. LSAUL SUTINVE 1 NPOUOW “d ‘LLVAHVZ DASMINOId 1 MIZTH (GVMNMOD TCISNMOG TP ser ~ ‘LISONCSITIA INDIZ del FINON SBI ‘VAVNV VINISIZRE ALNVPTAVYAN F 18 aa (VAIAOONTLLYNTATLN WIONFIVC 0 SCIOV INNES TAIN) VVWLTOOLIISNT ATISCISNYNIED VAIDIZEE VINYITA PUAN ISONDNGNE S'€ Asoujpefon fueneunzer EZ EWE ‘spouenosainefonquisip 9p Cuprepuers‘esueluen isoupal eu ASOUINEIOA WelOE T Ze E ELI so meee SOUNEIOA TEPE zt eye ejanuon 13s0uAnIRUaS EEE DLEexaU unsfsvEUy end 4 nM SOUNUDS ZT EYE “= sounyuas ajveneungerwelog ET-eP'e i “ SOUANIZUDS ['¢'y'E “" VINIDIZRI WIASCISNVNUL VENVETAVEAD YSHOOUd VZV VNIVEIDINI OV VIIDVATVAS CFE ‘VINVEIONLLLSNI WIASCISNWNIL A VWIOIZRL VENYTAVUdN VSAIONd AZVITFE I9t aftonyysut oypfisueuy wort vuiorze vfenfiansdn nfoemousidun wz doug 71y¢ or ‘ways ounnemnuns ETE oot aaqualuss auopnsonyl ET TE 091 “alpyzod ejesd mW eT TE 6s" “sata ypsepUENS TTY E 8h : ‘flomnsuy ayslisueuy wor euro wffineadn nfoeuowo|di we ampandsg 1’ € ast “H1DA.LISNI SPISCISNYNIA OUTS VINISIZNI VINVETAVYEN, APTOVINAWATAWT VZ MIONREA TANGADON| Te4.6.22. dilema izmedu preuzimana rita 262 4.6.2.2.3 Ekonomski kaph 262 463 TEKUCA REGULACIA KAPITALA, S POS! OSVRTOM NA NOVI BAZELSKI SPORAZUM O ADEKVATNOSTI KAPITALA (BAZEL ID. 1 263 4.63.1 Koncept tri stuba 264 4.63.2 TroSek kapitala za sn 265 266 266 267 268, 4.63.4 »Otvaranje vratac operativnom 269 so 269 4.6.3.6 Neke kritike.. mm 5 UPRAVLJANJE RIZICIMA OSIGURAVAJUCIH DRUSTAVA ene 273 5.1 ZAHTJEVI ZA EVALUACIJOM/UPRAVLJANJEM RIZICIMA I ‘TEMBLINI KONCEPTI EVALUACIJE RIZIKA U KONTEKSTU RAZVOJA REGULACIJE SOLVENTNOST! OSIGURAVAJUCIH DRUSTAVA oso 274 ‘5.1.1 TRI KLJUCNA CILJA REGULACIE UPRAVLJANJA, RIZICIMA U SEKTORU OSIGURANJA. 1 Zaitita potrosaéa. 5.1.1.3 Konkurentska efikasnost ZNACAJ PRUDENCIONE KONTI 1.3 TEKUCA REGULACIJA KAPITALA OSIGURAVAJUCI DRUSTAVA U EU (SOLVENTNOST 1) I PROJEKCIIA BUDUCE REGULACME GOLVENTNOST 2) 54.321 Stub1 ~ 5.13.22 Stub 2~ 2 301 5.13.42 Na ostae povicie i aspekte poslovania osiguravajutih arustava 5.1.4 KONTROLA SOLVENTNOSTI OSIGURAVAJUCIH DRUSTAVA U BiH: STANJE I PERSPEKTIVE..... 5.2 OCJENA KONCEPTA ES U EVALUACUI RIZIKA OSIGURAVAJUCIE DRUSTAV A... 312 5.3 MOGUCI PROBLEM! KOD PRIMIENE VaR KONCEPTA U EVALUACUI RIZIKA OSIGURAVAJUCIH DRUSTAVA I PRIIEDLOG ‘RJESENJA. 313 ‘3.1 PROBLEM NEDOSTATKA PODATAKA ZA DUZE VREMENSKE HORIZONTE I VISE NIVOE POUZDANOST! 53.2 PROBLEM »ZADEBLJANIH KRAJEVA«. 5.4 OSTALI KONCEPTL 319 5.4.1 SCENARIO STRESS-TESTING 319 4.2 KONCEDT (ANALIZE) TRAJAND 320 313, 315 6 UPRAVLJANJE RIZICIMA INVESTICIONIH/UZAJAMNIM, FONDOY: 6.1 STANDARDNA DEVIJACIUA I DOWNSIDE RIZIK KAO POLAZISTA INDEKSA PERFORMANSI UZAJAMNIH FONDOVA KORIGOVANIH ZA RIZIK. 325 6.2 KONVENCIONALNI INDEKSI PERFORMANSI UZAJAMNIH FONDOVA KORIGOVANIH ZA RIZIK. 6.21 SHARPEOV INDEKS. 62.2 TREYNOROV INDE] 62.3 MODIGLIANI-MODIGI i 6.2.4 KRITIKA KONVENCIONALNIH INDEKSA ... 6.3 MODERNI INDEKSI PERFORMANSI UZAJAMNIH FONDOVA KORIGOVANIH ZA RIZIK 63.1 MORNINGSTAROV RESTING KORIGOVAN ZA RIZI 63.2 LIPPEROV LIDER RESTING SISTEM. 6.4 REZULTATI NOVIJIH STUDUIA O INDEKSIMA PERFORMANSI UZAJAMNIH FONDOVA KORIGOVANIH ZA RIZIK U RAZVIJENIM ‘ZEMLIAMA 340 325 6.42.1 Podaci. 342 64.2.2 Metodologija i rezultat istrazivanja, 344 6.5 VaR KONCEPT. 350Fusog nf oye) wumfjuaz umuafiazes n oxy ounnge 99 “(wou jououyf poBouru 1 ypystisueuy yruefjavidn ysfisteuy ans nfeuou ‘wanpoy rup po ns afugesyosd 0 oftup 1 oUpot idey oxgIuorp Baan efuezsp waynd Sur EE Ont gta pjaznaud 1g ql “BpaK0d wyZ2 OAM alu a8 oyTJoyN BUITISHOY 1 PULIAOYSON s BARONS nd yeas womnsUr wys!isueUy © rea efueMEZasd Zaq woupalza wuZts uyefoysod szour au org 80) Zoqz wujeundo epeytu ofru ey ‘amgjuorp afoas #2 onisjeRoqpsoupalisn BIZIUUISYEUL UpEY EpUO BAZ ON rmyeundo (eusrznatd) run ep ounzey nflomnsut nysfisueuy, 67, “eyez Bouctu po Isiaez oupnsaid ~ npouad woupareu n oid o1ou Zouafu wAoyor yuEAaIOYSIP njsquis n= ofiomnsur aysiisueuy (opps asyoung/) Soupatun wuzIsues “OULIEN, u sysfs 5. sotuorp aupigo eu afiodo ‘ssioqnlouzeuzey) aieaunp 2u90L08Np nshsueuy “pes eiafoug “auequorp anoyifu & easye20q feuiany 20421 (8 | eotusoupalun yfuatauap afuearper ‘efuesnliso wijod fopoxd “wupan4 9fueariqopo vadu) uSOUNDyP aug snows “ewRsoURD(afp ‘uiSrup vious po myer wz “ns 1g wo Foqe oupouseaaid afiompsut oysfisueuy ez souZEA nupeAowsSS mu) eur ofefacidy, coupatez ide ow euusoud unfuews oy>[ep isueuy afteroysog “eyEZE yeuorsayoud :08y 96 nfs af pyslismeuy efueacisod eu agen 28 09599 Isyead of ep ats eu aoAn VAOWOd SMANI ‘MINAOWLOA ‘VIFAVLIVMITS SIdOd AALVATT 69 69E 896 19 1Oplugg HOIINSOAUE MOIONEZ FEL'9 " “addRAO ANCTAWAL “ANI O NOM, €'1'9 agaguao ZO MINTIAVYd T1'9 SC" ZHI 0 [AOONOA INWVEVZ:/INOISILSHANI VaNNLO 19 ust TAMLAIASW A SUNVLS “HIE 1 IAOANOA! INNVEYZE/INOIDUSHANI £9 = asx e'9'9 ‘AGAMA INC TAWAL :WIZTA LISNOMVZ 1'9°9 oe. VSI. VAOGNOdt HINOIDILSTANI Vl ONTHLIOEAS OFX VAOCNOd HINIIVEVZN VENYSINOIDYNA HIAYO INYOLV IND 9°9fondovi. Prim) prema podacima Banke za medunarodna poravnanja (Bank for Intern ‘Settlements - BIS) i Medunarodnog monetarnog fonda (International Monetary Fund - IMP) iz. 1994, godine, ugedée banaka u finansijskom posredovenju razvijenih zemlja kretalo se od 23% u USA, preko 77% u Njemad Svedskoj i Japanu, Uprkos evidentnom opadanju broja baneks ijenih 2emaljau skosje vjeme (npr broj komen USA opwo je do 2002. godine na manje od 8.000 sa cea, 14.000 u odnosu na *dvije decenije ranije), opstepribvageno je misljenje da nije doslo do opadanja njihovog og mataja (ransformisane uy specifitne finansijske konglomer: avijaju sve poslove na finansijskom te postaju full iva banaka, osiguravajul ‘godine prema podacima Federalnih rezervi 93,2% ukupne aktive finansjskih i podacima bilansé stanja bosanskohere« bosanskohercegovaskim finansijskim 1 toj zemiii, Prema reklasifikovanim atkib institucionalnih uéestika na nile aktive: penzionih fondova sa 2,8% i brokerskih i dilerskih firm sa 1, li ogatstvo dionitara, menadzeri aktivno upravijanih fom redu, da budu w stanju da izmjere ima rizika, koje ociene centralnim 2a evashodno) trignom, kreditnom —j Je proces koji obubvata nekoliko fxza apotinje sa evaluacijom rizika, a ona dalje omoguéava da se izvisi erizika od korisnika odgovarajuih finansijskih usluga, da se dio naplaéene eijene rizika (po poksiéu operativnih troskova) izdvoji u rezerve i dionigki kepi ie, zatim da se izvripokrivanje o€ekivanib gubitaka iz Tezervi a neotekivanih gubitaka iz dionickog Kapital ingttuije te formira ekonormski kapital Korigovan za rizik (Kapital koji je potreban da podrdi ‘zadréane rizike) i izvSi, odnosno permanentno vr8i, monitoring rizika od strane posebne sluzbe unutar U praksi, menadzer ili downward (G,» povolini, ishodi oni koji epasnost. Modemi benchmark u evaluaciji downside rizika je tv. riziéna vrijednost (Value at Risk - VaR), koja mjeri (neoéekivani) gubitak pri odsbrano 97,S%etnom ili 99%-tnom nivou) i skih institueja fokusiraju se na mjere tzv. downside pravoge) rizika zbog festcionom horizontu (dnevnoj, 1 emcee shea ina eae et: nal ne i nen meri ddnugoj vremenskoj osnovi ode] varijanse-kovarijanse, historijski cesticionih strategija. Pioniri u model su podstaknuti brojnim finansi kapitala i evaluiranje aternativni, portfolio rizike, posebno tréi8nog, sopste, posebno rizicim aktivnosti na finansijskim ‘one st pokazale koliko ‘mogu biti posljedice neadekvatnog upravljanja Tizicima trgovine derivatima, takode su ukavale na potrebu da ge korekino U isto vrijeme, one su uputile regulator it U skladu s tim, ostale finansijsk godine ~ da se tehnike kreditnog VaR , danas pored VaR, postoje rizika finansijskih. institucije, (expected shortfall — ES koji je zhog svajstva koherentno implementirati u praksi; scenario CEIOPS) preporazuje dase koristi TailVaR. Iz tehnigkog i ekonomskog aspekta, preferira se ES jer je koherentna (redundentna) mera rizika, dok VaR 10 nije, Medtutim, CEIOPS priznaje da, zavisno od karakteristkarizika portfolija, VaR ‘mee ukazat na priblizno ist stepen prudentnosti kao i koncept ES.Iueuorauaauoy nfloesoqe|> ‘ygusapour erogeye 2f uafuofiweu op Had “owo, sedsouoy yupardea “yp od « (I] 11 nyazegy “284s oft) oufoqeuy “seu poy wunstdoud wrysuoyez wy 24 (PAopuos ‘eqema) —flomnsu ousgiazy 9poxe suru HOY eanow ofueae! jouoprud Zoufeuoroews=qU! 3 wwofuefjanidn ez agenod afurao: ayeasany ns 9for “noo jury “umog >BUEAQ “Ye su ‘efumarparpe [2poma ‘efzo2) omjajtiod eusopout :ns ong ov¥) ‘afueanporBes Bu 98 1S0upo oIp 1Ald “BAo{afip 1899 21 af SMINNS japou : poyaw reo; ‘(eliomnsm 1 egg yppsfisueuy fox eu migrZn nsoupysfoads “(mopuoy suurefeznpuoronse) emIs0 “oyUL yppsfisueuy 21s:0 suueuop seuep auazo71 ns ufox wxZEE efuehiveadn npaurzy woytezney afuearzenst vu onnidn af wueasnyoy ‘utovzu efuefjaeadn nwowop m1 wfrereay wysiotas yexd peiour 99 ouaouaiaH ‘msrznyeuDysIs Zoysfisuesy ZoUEGOTS nearzean 1 fonpng oey ‘ofionmysur oysfisueuy ayQeA0RSasoyoysUESOq o1p tuesta oupar fou yluensout Boqz 1 oe “efeor FEW! oAtfeUmNsoU ‘0 29 nfox tu oaneinBas apewiop Zoqe Oey rgowed oq vdmsud Fouprepugs ngowod ong ‘ewtaxz zzuueB10 yIUQHEU WToAS apzepuNs apolys a PAD epes wz afnysnod “ifioyeioqut n ‘o} aag -(eznp “foxsdig tonqndoy n) auipo ano po xa) 98 afnfuafwuud “eaopuoy ‘opps n axopuen auowaLAes Heid yoy “yloes9pey n ewAOPUO] WIUOIDHSeALt © woyez v ‘Bepnfeanlionopez po af oyoyep efuemnalso nionyas n alias oxqop ousneyax aug ns ox “ependey | wosoU aflouyoye axswouoyo ont ediound nusfund vz t efsony yrusizn ni nw ns 1foy wsidoad yrysuoxee afuagouop o: ‘ouanpjar af Yaflan sof rutsoBsox9py ‘yweaozyficads ofiouafiounsut sof 1uAoBo0i0y nfepeuz 0 (219 ‘esydoud yrysaiod auafwosd woxzus ws ‘Fore}so npez1 feaegons txopuoy rmuefezn ‘efuemaiso euresrod uewiaiaqut of oy 312i Bununsopun “nz of wvfogeur eaygrup wgnfeaemdiso vz ‘nsouptayy Wort nfeawgons 2s ayueq “vaeispais afiovunoysuen aupor stowou2y pafisn du) opir{od onowfu vz eyeudey Zoyswouoxo wniueAy 19n{ereroSpo ‘urupeapiaqpan ppsfisueuy exrzu inodn Yrup yufoug + aforsod “wyx2u Souanesado ¥ Sompoxy, ‘Bougrzn patod “(asoupray yizu“adu) ayzz1 apeyso t wanwsedo wu 9467 & “Hu. wen wu %IZ ZU wmpasy wu (~,ydoo paseg-yst4) epesidey BoystoUoys Boas O18 auo ep af ojezexod ‘exeueg ypujeLoIoe.UOINT YEO OI o|NEALINGO 9f afoy undo 7p uruGy «aay afuenrzenst ‘iafiuud oN ‘TZN woUAnRiado eward jeudey nfeuoore ouegetod aftor ywoluuzt ozo EQ 28 ep 1 unjeuarew af ep nfefuuns yofian sof PAU OY] “auIpO3 “1g9z exqurondas Bo-|1 WHOK MON N (OLA - woyozue8ig apps, poss) sfioezsuesi0 2ASUIAOT oysIafAg onaftio; vu opedeu ayQHsLIOIA ez yUBZDA vieyouoLod Boqz woptip 10% Boysjozeg URNS po uage|seu ypplisueuy, vunay2u 1p uezen ovisod of uD “( psouUanjos “A 1 oftuedioy ns eunfoy wusoiau os POT AARNE NRE A ACR AR NR ray SORT AION Fee 56 natin upravtiani finan ica indeksa performansi investicionih/uzajamnih fondova kori za rizik (kao Sto su: Sharpeov, Treynorov, AF indeks, Morningstarov rejting Korigovan 2a Tiki de), inerpretienje remiata-noviih studja 0. nihovo} primjen & razvienim zemljama i sapledavanje stenja i pespekiva ravois investcionibfzajamnih fondova u Bost Hercegovini 1 SELEKTIVNA HISTORIJA FINANSIJSKTH RIZIKA OD BABILONA DO WALL STREETA LL FINANSIJSKI RIZICI OD STAROG SVIJETA DO 21-06. STOLJECA: RAZNA SHVATANJA le detve. Nastojanja savremenih ima Kojima su u svom poslovanju instrument (npr. Tako je do rapidnog razAe At a AR ERT 2 RS SS RTE gee -8*(z000) nay posziond ns oawade noatop mgnozi dys wouteumey woUe ‘pyresodiaud af oF§ oF ‘eu [soupo 6 wf0¥ ‘e}opour So} exAmsodiasd eUAoUso nagrueH af wun nn eunaoqan w fiodo oughozo auafio vfuealpospo nipas n wjapou! SoxouoL ssojoqas-yoeig afuoyguoy aan ouszou sofuud ez “eet nflovnyess ez efopour Homenyapeou wa(varsuoy es of uvznod (ys14 /9pOu!) eiapou MANA “epapout | HSOUPIANY] LorZH NS Ong oy “BA!ZU wumfuodexey uMUSTIod igi omsastaeus ns voy fore aforsog “wiomnsur nyszETeG AUpof eu _ngHN ep nour Hoy ayizu oas nfeyeaungo afuuoBarey 2x0 piu ‘euestuyap Ouse! yafian stu yr2u yppsIEAeNG au Ln supowad Npewzr sores “2G ouIAOUTT ayprzy wluagaigo op nsanop now Toy wfepeBop yussysy2 ylAIplapaidou F Huper yuiuoyezou youoisye “eyuo|sodez npes n nsoquoyeZa a} wysndoxs woqes ‘ejonuoy | esaoo.d “enposoid yraioyut yyuorefursdom “eaTwo}sIs wip 1 MUOHeRUNUOPIP-ouoEUNOFU —vfunffadn —ToueArepeaH ‘x sfemnynzos Hfo4 eyeign ZU ousoupo “(4s'4 youoy1sdo) YU now n ploy ‘aya wiodaney, ‘uafi ns 01g OF ouofwions False. aliorod (sueaty nsoupatin auafward 21 ousoupo (ysta sous) ae usyaN of OMMEAOIOAD RALSIETIG TYE yeuzodleN, ospafian atearyago 2U nsoupo n SGsoo2) sxpaxqm ‘Kang gn e7OUEAOITA ea 1 anaf afons ono up "3k" "Wd) ealgap Bopnfeaesndiso HH ayEEG a ‘sfowztueli0 ssougosods wu neonn ouljoxodou azour wfoyAfoy 80 fopefop wor ofsqs ony nestaop 28 azour‘sr0Wa8 ys 74 OFy $Meugep © otouted eu 28 soupo e“ynfou oy of oy au apd xz af yr2u apisumop wa ngoupo n z0d9 -ou29015Ns oxpafou MIOAKZ WoURdUPOAEAS tas slo s(epuqn wy‘ “eyzs nonean yp »Bagoye) BHEZU aprsunop 'A21 sunt ‘neueo-suondo-pu.esmuuny 0 60)990zoo sssdpiox penx yap oneudez of ong wafegnys WOU ego] |Podop os up vsUEy ‘pmezEGR OPY af ysquq PAof as12u0) ay) vyra! Foyse(Bu9 mpUyDls woYspIO}sxo woUZIOUrY 7, V3IZ1I DONSFISNVNIA ALNVLVAHS TAON ZT ‘aC ep nfruots seuep ‘Bouur og sHCULY Uafiaz affp« ‘ejonep wioys » uy unzas fo s4oysUD,) (.22unuy fo DAU ow aU E “(, ‘uo wulalg 09} foystisuway, sofa mNENEyde 1 HSoULnis OspIS ony F runxUnfUo AUljonod Zory aluerornd ouais wz wipaf O84 sU0y YE OYDN "WJoud oUBASO HE NayUOIP OBINBISO 1q ep rsoupatua ‘sound oye “elmuoud eluapeyd woand (ep uiq ovyas “llep) ,saisdo, usefqo nou oyu :apapalls NEYgOUd “Foyerso pasod “ows Zou “[(9961) 9, Bf 9p] nporoud “woupasusazt p (Sus 0ys) afepoud aygey wrefod 529 1 * weidn ez 1 oy c1gop oxpupaf ofuemnsoaut fo ad | 1700 untysdosno oureAIZeU SeuEp OF$ ‘ou rapes nawadses wag) mpafias n 1ziaq fourAoziumio foasd “(aBumyoxy Yoo}s unpiasuy) wopuaisuy Jo sinag wa ysauanye onferasosdo “YFOzOII 1 PRADA ‘vytuansd npourzy rseidses ‘,souorsyfuor 3p uornfuor, [ofors » wap, et 1d of nf vpey ‘Compo “ggoy “aftuzinaud) epafjens 1 ou sod pu -192p sy sayson ay ‘uo.3 A> sosspai9 s1y 2443 Jou p2au ay 4094 1% fo 320] 4of ou8 10U s20p wio4S ay 40 ‘jyof IoruDy 24) 40 “DAB Dy sarouysaud i038 0 pud “uoo] v 40f 142P ” s2x0 auodwo J},) nUIpOR M WZ TILA NAyey vppid U1 IPOA N ma}qey MAQIURP nfors aiod gaa “posn ABYEXTU nuOHpOzY a AS OH OF WOO EE PO A HT TIO RATS | a a CR ARON MN HO SANS CAE RRR EASA A a aR SSO STRAIT EY qirmarketabilnosti (utr2ivosti) investicije, Koja ne moze biti dovoljno brzo prodana ili kupljena da bi se sprijetio ili minimizirao gubitak. Likvidnost moze bi shvaéena kao noksigen za zdravo trEistex ("omen for a healthy market") ~ 1u vremena nismo ni svjesninjenog prisustva , uglavnom se prepomaje momentalno, Gesto sa katastrofainim posljedicama, U tom kontekstu, treba apostofirati uspjesno upravljane finansijskim rizicima (franeial ri injenicu da se jedini vitaini nagin za ‘managemeni) sastoji w obzir sve tipove ri bio prisutan a por inovativni pristup tome da se poslovanje uéini uspjeSnim konzistentan sa ‘odgovornoSéu prema javnom interesu. Aktuari identifikyju rjeSenja finansijskih fom i obavezama putem analiziranja proslih rizike i modeliranja onoga Sto bi se moglo dogoditi u buduénosti.« Dodatna kategorijarizika ke Fizik koji je inherentan pol ialodeno osiguranje je tv. underwriting rizik, ronja.’ Primer rizitnih faktora koji ovdje inh katastrofa, promjene demografskin fers { Cornett (Saunders, Come 8 Sotkié Seletivna histoia fi 1.2 AKADEMSKE INOVACUE U 20-0M STOLJECU RELEVANTNE ZA UPRAVLJANSE FINANSIISKIM, RIZICIMA Glavni cil) upravljanja finansijskim institucijama jeste maksimiziranje prinosa (povrata) 22 njihove dionitare, a to, u pravilu, dolazi u paru sa troskom porting rizika, Razumijevanje odnosa izmedu rizika i prinosa (rizik-prinos tuda je od presudne vaznosti za maksimizi ijene do danas dominantne i neprevasidene teorije, éiji su idejmi tvorci dobitnici prestiznih akademskih nagrada, 1.2.1 MODERNA PORTFOLIO TEDRUA Godine 1952., u Journal of finance, Harry M, Markowi u za investitora neku vistu orijentira za pray janje rizicima, alii za planiranje investcija uopite. Fundamentalni stavovi MPT predstwafieuru com ausuayouditod, 19f uno pun uaro ayn w poo 184 OFy afnsido ousnse4d por otf toa: (ro02) pnt 9§ wafox Pu Pr yeuUoH Yo {sCI-Let “As “(9002) 2H490§] wounnzeod voanid wap n of efeunjons “eieuoumaser yoysfisunu, adn Wloyoys dnistadpypinjeue syed ms ofy “Lap Bue erpflutd ‘sotuzafjeg 2oruorp 24s ep Uo} OuLaAyPSUOY “BBUSLEASH nifoynnsuoy spuo Yai e ‘mz wozufen ud pnt Hoy eyeuowinasut ypysfisueLy offouasoytpur oat ory aflouaraypul 219jey nfeawgeuz0 2fo>, jeliaop nupsepueys) esound | my efuvsinnsuoy, wo ‘seuep op * ou oyarde of fox eu fq0 | onexdez af wpe ‘au1po8 “Z¢61 po afen ( ‘eftoyuny “Aza afnpaspo afeisod (as, vwa1ag,efuerojsod 9 nfealusg) HOA MON iaredns ez oflouode awioyejnar 109 et nemo afoy efuedwoy UY eu wlonuoy efzons af wuopency euuzpeuorsajoud wpapod rzey 0 95 ipeyl “aupo3 “Zs6I OP “peEI po af Bfen ezmy wig (C '22a} ano fey nfeaweuzo ygnn ended ‘usoupofin 1i0q 0 uoyez 1 euded wurusoupafisn 0 euoye7 afuag0u0p F azn oyswouoye oon yeiogAEZ “wueMSe|H warmidn | cUTeUaToON! ppfgns wu uBsousee of Hox wofjopuod nfueljaeidn drysud “sexe of oqunyerey “2u1pod peg] op ¥pelors Bo-9z wmagod po of eelen wzej ead (| {9 -88 (5002) s40%1Z] 01 32e5 un Bu HestouatayIpZ as SoU wolyontod nfurfiseidn edrysud Sougmeu elionjon> “aze} oufosq 2014 vigoid cgdon wolyopuod efue(iaesdn efionjoro of oq “usouan® yruaoysod ylunop: afuefjaego vaispais suegnou eavepop anequid ep apefoseu waqnd efuedwoy auens po ejeuounasuy yppsfisuwuy tofisuto 2s 2s ef! aude (500 9140917) 01 “LAW AESodiaud oufeuoMEpATY ns LNA “oMNEN, F querouing ruaasp 1 ys nyanyseu 18991 \WSeup nF eyeuouIngst wougeusou vs mpepfs 1m nfeseuod ougizn efueljaeisodsn afueyd Lal afuapospo ouxowifod y wofyop.iod n{uefjaeidn ednisyid Zougnen efionjoxa FECL RN ae eee nhac Ears 0 OTP TT HOST PET TTS T aS SE NE exe $$Analiza i upravianefinansiskim rigcina Slika 1.1. Krive indlferencije nastoje da odabera (O&ekivaniprinos (efficient frontier, ko} portfolija, od portfolija B do portfl da je efikasan (#eminantan) ako ne postoji drugt ‘veéi ogekivani prinos i manju standard tu tandardnu de anju standordnu io X rizigan koliko i portfolio D, on obetava nizi 10s kao i portfolio zi ortflio C. Portfolio X zbog toga je inferioran i uwodnosu na efikasne portfolije Ci D. 4) Pri odaci © investiranju, presudni faktor je portfolio kao cjelina, a ne pojedinifinansiski instrument i rjthove karakteristike. S poveéanjem broja finansijskog instrumenta ukupnoj Varijansi portflija priblizava se m | ik finansijskog instrumenta moze se diversifikova : << Rastuéa korisnost 3) Inv ponaSaju racionalno ak (obeéava) vise, » ako im dvije ope instrumenta pribliZava se prosjeGno} Kovarijansi kako s¢ broj instrumenata_u portfoliju povetava. Pojedinaéni (tev. nesistemsh idiosinkratski) racliku od varjanse, doprinos Kovariianse pojedinog fina nastao zbog Kovarijansi izmedu finan instrumenata, ne moze Slike 1.2. Fftkasna granica ili Markowitzev model upravijanja portfolijom Oéekivani prinos portflija [fikasna graniea (BCDE) 1H Skup moguéih portfolija (ABCDEGH) ei (1994), st. 2671 ik, kao specialnim tipovima (Snansijskih) rizika, biti ge detaljno rijeti uw drugom dijelu koje Rizik portfolija Izvor: (Orsag (2003), str. 171]{suru qqypofod esouud myofsoud wourstzpuod ‘yeuou jopiod 1 erovouriisu routs yrurpafod of yeupat efyoquod souid 1u2ar4930 vind oyens "sould ngouy “Cy oxs01p0 F & {001 298°(z002) zotmouoe ‘047 wep] 0021 foyuod n muounnsu: yPsfismeuy fore 1 0) Bewouns 2 yrs K uearjago 1 nfioetisap ees 8 “aflonjaioy 1 owazour naLnoxseyy vward rpE “2igel woysuoula1A wouestuyop n eeUOUNNISUE UrysisuRU! yoguod wouoqz ws wansanez #‘osubatopiod ‘gnpng ez wi fuopofGn wiuuerajar es ofuigodee ezey wimg - ‘yeu raul yparzojodses asueuiop.ed agnpng wz wiuezax ‘uofuapafgn vs vat o1ojuiod wa esouud efseliaap eupzepueig fgoftod yt wdieyn ou vyousun sun yrysisuoual ofoug foam 5 eS E1898 eH oFy Mysespaud HUT jiod 5121 rudroyn wu eyeuswansur ypstisueny vlouq aN ++ 0p |= po nuodsesn anes ep aout fy, esound yoo waRpeURD Mz mussp Li) ‘9! fsueuy HAF ne wu sou npow esuelleAoy -"42 98 azour of LAW 1dtouud rwpenmourepung 27-171 ‘ejeuouunsuL yrysfisuouy wofoRNod nfuwfjaesdn deastad a Foy wl po DPN “Lg ediouud yupeuowepury NOUR, ‘PABsodiaid youpowaxd po pezeIoq inop of Mugepeyop aqotiurzy ns oytjoyea oeuoy of ofp uous repre Sue ATS;18 Analiza i upravjanjefnansiskim rzicima kup portfolija koji ima imalni rizik za bilo koji tivnog aspekta, radi se jihovih vi Efikasna granica, deskriptivno gledano, predst Investitori bi trebali odabrati portfolije koji leZe na efikasnoj granici. Ukoliko se, naime, portfolio nalazi na efikasnoj granici poveéanje ofekivanih prinosa ‘moguée je samo uz povetanje rizika. Ako, pak, portfolio nije efikasan, moguée je poveéati prinose wz smanjenje rizika, |, Markowitz navodi /bog, nepredvidljivin mo ‘odgovomost. Investitori takode ne ofekuju da ée ci portfoliju pasti, premda se to moze desiti i desiée se u neko) ‘Ukoliko je portfolio investitora diversifikovan, tada ée gubitak »osiguran« ostalim dionicama éija eijena ne pada. Inate, od Markowitza potiée snovna makina diverifaie »Ne sai joe jd Kop olka je ispustite, bidete u nev Joe n robe [Nobel inate Tes Pun Adis Ine (190), ma hk odluka upravo je diversifika dmugo do minimiziranje rizike putem divers plasmana je »besplatni rugak« finansija.” Ovo redukovatirizik jednostavao investirajuéi u vesi broj nekoreliranih finansijskil instrumenata. Redukeija rizika na ovaj natin »besplatna« je 2bog toga sto ne utige na ofekivani prinos. Efekti diversifikacije zavise od dva faktora [Roveanin (2000), st. 130} Efekti diversfikacije bide vet rfektne pozitivne korelacije, studije ukazale su takode na to da, 8 do 15 finansijski (2003), str 152]. Medutim, zakon velikih brojeva nije w potpunos na diversifikaciju rizika portfolija iz prostog razioga Sto su prinosi na razliite finansijske instrumente u praksi, ipak, manje-vige medusobno koreliani. A ropos, w publikaciji tikaSke Komisije 2a trgovinu pod nazivom »Moguénost * hup:iwww rskglossary convarticlesthedging_ and. diversification hum, avgust 2005. L Standardna devijacija prinosa na portfolio nalnim ekonomijama. Medutim, on je jo8 uvi posljedicu da su efe diversifikacije (dives pokazala da je dabr ‘manje rizigan nego nek nego dobro diversftovan port lektivna historia finansisihrizika od Babilona do Wall Sreeta 1 rifolija fusersa« moze se takode naéi podatak da portfolio koji % obvemica i 20% fjutersa nosi najviSi prinos i najnizi ‘lobalizacije rate koeficijent koreliranosti medu berzama, odnosno ‘manji od +1, To ima za medunarodne diversifikacije veéi od efekata nacionalne koran porto me medmnonan nvoy 10 puta i instrument i vostruko manje rizian ‘na USA t2istu (slik 1.4). Slika 1.4. Medumarodna vs. nacionalna diversifikacija Sistemski Medunarodna diversifikacija Broj finar instrumenata u po westitor odabrati portal a se pitanje koji je portfolio s efikasne granice s efikasne granice, imalan za odedenog‘jsous nsoauy ewou up ofeuzud [cg ‘fuegouod Souyouorses adioutsd ay my nfonsafeuzod ouzperd fo sore) ZONA wes wc Bou og 01 Pozo afuat 2840 afogo roped quuseyye ofuexauoy 1 eReEPod UganOd lua ~ cungezoid ougoned 2 afueaozeago otneayope ninpalsod 9 oop tuszpouow ox ood “cy 27 anuNPa ao} 904 zy fURNAI WZ RZD “PRE tuotuud “eyerepod qraganod auafoud pox apoysaod auar¥alo 95 nleaer oaoSudyopots 9 lagedn 1 gy WioeatPuo.snd fous ft fisuouy 1 efioewuoyu nsowepznod majgoxd ‘ereuoumasu “euawasa —Woxor eevounysu ypyshsuRUY peut ofiseyss0y wreuafioyooy oul!gesou wuANo! “ereuauMsUL pphisueuy. soupy (UPA | RYSTH OUANPIAL e 9 ‘wOHL WA] F012, pysuapsig sound trzuz9g eee eee cease secre eneanee) eios aeuz9¢ eeu wz efuesg oe ueAR;220 (ams) wyouowngsun yrysfsuruafofiuy wusteAL “LL RUS eunstzn upysfisueay eu eypets afueusrznaud x2 npesSou afnzeyod weajsn “TINS °L'| Hom BU oueceud of 0 “CAINS ~ 2477 Joqunyy Kiunaag) ejeuaumsisy yysisueuy two wougen az nuaespasd azou Pyayesd os Hoy ‘Way. sfeamspasd (C11) zex2] alps ‘soutid tus ruearjap0 rp (4-4 = 9 aDETORETE —eOfekivani prinos ‘Sistemski rizik istraéuje i pronal SM. Kako na SML, ulaganje ne projekte ima smisla samo ako IRR tih projekata preduzeéa u interne inv [efi iznad te linije. U uslovima perfektnog tréista takve se moguénosti ne mogy ispod SML, @ ‘ovekivati. U tom bi slucaju moguénosti ulaganja lezale na ® Intema stopa prinosa, po defini, predstav viijednost projekiasvodi na nul, Sire &ovome vidi skontnu stopu koja neto sadasnju Toelié (2006), st, 220-240). 1 Seletivna historia finansiskihrzka od Babilona do Wall Sneeta a ppreduzeée ne bi moglo ogekivat vesu stopu prinosa od one koja je uobifajena za dda preduzeée ostvari ekstra prinas. Drugim projeket u najboljem sluéaju ostvaruje na osnova sistemskog rijetima, preduzeée bi moglo o€ekivati prinos ko rizika, Medutim, imperfektnost ti ofekivanim prinosom iznad omoguéava da se realizije projekat sa L. Dio prinosa iznad SML, 1}. iznad opostunitetne stope koju zabt praksi posnat je pod nazivom ekonomska renta (economic rent), Tako u uslovima onkurentnog trZista ekonomska renta te2i muli, dovoljno je malo vremensko ‘ainjenje u reakeijama konkurenata pa da se ostvari ekstra prinos, fanju investicioni projekti i CAPM, neophodno je apostrofirati tv. problem vie vremenskih periods. Ovo iz razloga Sto ne smijemo zaboraviti da se CAPM primjenjuje na samo jedan vremenski period, dok se investc projekti (2a koje i vvremenskih perioda, I0uRED po vjedraspo affodo ysoupafiua vureays 1q oe ‘njopou worst euloxd “afjepeN, 1g ‘ouafio ausanzt ‘uafu woyseiod vs nfuour wv Sey ‘SoMoIp ausfio aunuan woyseiod Bs ysoupatisa yeu 29 nojuorp nupigo vu esouLsd adors idsop op ojeisoasd af ofoy euawasn “apfeP “njopour MoAoUOUa}Y-So]OUPS AEE, BUDA, ‘fled axouso 21 noruorp eu esouud fey Souszojs Zouesmnunuoy adoys afustpo# wfieeliaap supmpums - 0° uuyueZoy rupomd - 7 +a p oO aramn Se UyRURUaRTERINTeCUY ———— ,2 _____Analza upravane finansiskim rizcima 1.3 RAST FINANSIJSKIH TRZISTA U 20-OM STOLJECU U KONTEKSTU POTREBE ZA UPRAVLJANJEM FINANSIJSKIM RIZICIMA. hedZovanje derivativnih instrumenata znaéajno je pt la fin "Wieards of Wall Street" (ytarobnjaci sa Wall Sireet ‘su upoznati s novom metodologijor) imal finansijskin trésta tokom zadnjih nekol formula za odredivanje vrijednost opeijadjelovala, ona je transform je (Information-Technology lumena novog upravljanj wvods. Ovaj je r2zvoj potpomognut deregulacijom irom godinama.** ‘Vadni dodatni faktori koji su doprinijeli rastuéo} potraznji za vjestinama i proizvodima upravijanja finansiskim ri ukidanje Bretion-Woodskog sistema eunarodni monetami sistem poznat kao 2 roodskisporazum sklopljen 1944, godine u Bretton Wood, New H i i ll 1 Selekivna histori fi Gilass-Steagallov zakon ‘x. 1933. godine,** ekonomske krize, da bi zabranio ko osiguranja i poslove s raznim vrstama finansijskih iastrumenata, indirektno je poploeo put investicionim bankama, »gladnim« novog postovanja. Glass- Steagaliov zakon je 1999. godine zamijenjen Gramm-Leach Zakonom o finansijskim uslugama (Financial Services Act), koji ‘myiogo, rani kljucnih, odredbi, Novi zakon oznasio je svojevrsno »uk Kineskog zida« unutar samih banaka: pored depozitnih poslova, bi postale ovlastene i za obavijanje poslova sa finansijskim je w USA proéao nakon Velike bankama da obavljaju postove 1.4 FINANSIJSKE KRIZE (FAMOZNE » UPRAVLJANJA FINANSIJSKIM RIZICIMA) OD 1980-1H GODINA Finansijske krize koje su se desile 1980-ih i 1990-th godina (tabela 1.1) zdumo jvnog i sistematskog pristopa._upra insinacije Federal Deposit Insurance Corporat jalnog aplementacia ogranicenja (plafoniranja) kamatnih stopa ne orogene depocite i vabrana pladanja kamata na tranaktione depo7 Separaija ome‘coo dean Basa ‘xpwoip feuz0 98 YP wuR;UOY sq apoye szOW KouplA euaapoADeHeEY Oy) {g8z38 (0007) 9005] nazen gn anyepah & elouzd 2 Dalopiod afuerdiso oxptumupe (00 few sfoueuny fonou od af oi won Boge umugrz20q ge pes pon ot ope ene ele upg ep, ‘epur nep exsungeszt ‘ea.uotp est ffxi v2 eA0sax vq maul fon usu feu 1% aIONUSSAN ke euap! {ou xq wu gop fu ¥ 2 sonsoaut ‘woosofus Zoupaiwu woyo) niga yoM 0H sruaperd Wo 002 “wp OW 001 PO IPO WO £ PZ F0IUONp ayEAs ESO OWN OT NINE WY z 8 uunidoud eysmaoBin 2004 op rst ‘piso Hsoupalis oUusoUpO “nsoM (oped eionoBn siognl yrusyop (> epey epuo wioas8a SOK) Uy 5 TAO RA PO MHMT ST SURUY UO WATTS T pe onyeyU ouganod afiu nfidayens mt sez alngnfpyn wfyoyod efuemiso wn ANIGOD “L861 ALATHLS TIVA VN HVE TPT __Bioquioojg :50%2) auapodigy wooo yy 3 ost oul 2912709 olz oY ue ost td sya Ys! Pony oor yng Dang 00F'T Dd sBus0g 0s"t Dv eoyosyasesyo.apy 0c Sutog 28049 0097 oye 1odieg, ouomans (asa en) ul a | yongny ea ma woo vu smpo8 “96 Po ropunyS HSUIACRLA mUsOZAN TT OGRE oye WHLEA cy oxDU eu afiomansu! owiore|nBas anda ns uO “aLUafiza 1 WaBe-jedioutid soupo intwsod omya10y 9s wp nq—siod eu apezeyn, eae wes] TUE RT ayBU $$$ 57fjuéers ugovore i prodaju dionice kako bi zatvorili gap izmedu Sta dionica iz kojih su derivirani stock market) slom na Wall Sireem 1987. godine ~ populamo nazvan »Ct ("Black Monday") ~ desio se 19. oktobra, Dow Jones Industrial pNa‘tedistu poput ovog svaka je Treba sada zaista uzeti za sedmiea nakon vrhunca, 20. oktobra, u istom éasopisu moglo se pro tr2igta dioniea za S08 poena, odosno 20%, prouzrokovao je paniému prc Procenat je pao viSe nego 1929. godine.« Trebale su via. Do septembra 1989. godine jmalo do kraha 1987. godine. za »Cmi pone je predsjednik Ronald Reagan imenovao za analizu stanja na koje ukljuéuju trgovanje Guders ugovori programirana wvinu izmedu fjusers nifa od cijene dic fiuders ugovore na programirane trgovine smatraju da je snaéan pad eijena users ugovora na indeks dionica na »Cmi ponedjeljak« doveo do masovnog prodavanja dionica na ‘rdigtu dionica kako bi se cijene dionica odriale na istom nivou s cijenama fjuvers ugovora na indeks dioica ym krahu, smatrajuéi da se, kads Stu poveéala te je sve veéi broj pol ., do kojih je zbog nesigunosti oslo, doveo do masovnog prodavanja fjuéers ugovora na indeks dionica ‘oenagava beztzitny stopu Koj bi se mogla zara in iiona sredstva, kao Sto je ragun w¥Eanog. se obeknju od dréanja nekog ekvivalentn instrumenta sa ir owrsk com/8Terash him, ma) 2007, lone do Wall Streta 4 Zooéajno smanjenje cijena fuéers ugovora na indeks dinnica do kojeg je ¢ glavnim uzrocima kraba nna indekse dionica nwa trgovinu. To je reaultiralo tana programirano trgovanje od strane pojedinib brokerskih nizovanih berzi. Na primjer, NYSE je ograniila programirano ‘ugovanje onim danima tokom kojih se vrijednost indeksa Dow Jones promijeni za vide od 50 poens x jeinom danu, Uprkos gore navedenom, neki od poznatih fi dobitnik Nobelove nagrade, Merton H. prihvataju tezu da su programirana tov tr2ista dioniea 1987. godine. Oni smatraju da dionica odrazavaju, prije svege, djelovanj ugovore nude jona barela nafte). Da bi hedZove0 ovu pozi jem naftnih fucersa (oil fares)” nafine proizvode MG je otifa0 * Aktonim "AG" dolazi of njematke imenice “dle Attengeselischaft -. en", koja azava dioniko(akcionarsko) deubvo.»nggowoxo§po wouspue Usp ugEAORN o WUD LIFE es MPEP d, ets YIsBUD po 12} , dos aueutey 1 aoluzango vu asiaqn{y oeposd 1 agi ‘psf 1 supolisa aquogp SYopul PE asiognty o1dny of uosay] (nuosporse woysunjyUEY eu ‘oxpaid oufjonoigop aflusey wuep ¢ 28 19 ep ‘epey) eeruqey “¢z og, ‘ajsex ns oupide afisrzod oueaozpayau a408oN rysundef wu wsizgni} e903 aUIpOR “661 ENE! wd ofoas afnzpoi, 10° po affep oueuz os o ‘wodeup et snepoid 1 XAWIS eu 220A08n sUoIodo oeAodny af uosae7 “raged 11 (CKEINIS - Bunyoxg Caorouopy azodoSuis) rusian wouegaou woyundesurs 2661 uaf}aesod sezpeu: ‘euatonio nasodedurg nv} oc ual oy of woe, w “upd “Lg6| of us) udnisez ousoupo ae e808 sipoo y naxodedurg n rduung essQnl} ¥89p au;pod zou OujA0rRf8 af O80) 107d SONTEVA FT ‘rons Zouanexstumuupe ouens ‘ep af ouagniiyez myuapion, 9 nfeisafazt WoWsIM! woxouappry ‘fussy mus Honsanfdog wofloewojdsy2 woupisoywoun wjeazeu oflusey (ORS - fowiuiono8) EDIUZOAgO YLUIpE|A nt Ygnd 1q wp o1nelgo of Apoqoag sappry auIpod “p66 ai a OF CIE PLAT YTS TOT OTST “zu 34]z1po ouyeuturt ‘eno mnepop afnuodap mnzeapod 32818209 ouuadsesuoy "wnpout “ous I ‘Telz crneu ws fon is 2 Sexe offorutop auzes ied 26 HOU wuovzu (4tyelisueuy) nfueaeidh O UME. A yg ilpoqna, .appry eutayqosd wxuquoxy ouptd tofuotsEZ 3S voy “4D eusueunoyed wjuaisaudut ¥ wwunUBHsod af Bg “P66T wupOD “TMURUSEIA N EOGEIN %Sz ORZIpEZ 1 BuO O19 BE mAaggag, aug woIUOIP YEAOAOM woLepoId 6 uiignfepedo + eunopueys dss oysiusnop ox0%s 9f O14 it af ons 040 “ASM BUI 999 ee NedtOy Mao 3f OER (A) 2D o10120) "9861 UPON “eAoysod yPAsURFuZeLv HOASFONG“BRYSHEALRG afuefaogo bz ouipod "s98t usep wuRA0Ws0 efiueduoy sUoronSoAUT af dpoqDog s2PPIy Adoavad WIGATH CYL WAC ye * Wad +9 jad OWN Botuorp wudfic “epesidhod ednsB wo af afo4 woAOBN suOgnLy zjoid ns fo eUu2|goxd yuegrou Boqz wopfip wiyanteu ‘ugexeaodines oxfoxzop ¢ afiotzod siagnf} ans ouoayez ‘aro[p ars af onsndio, ‘nfsrzod nao txisueuly ep JAEISEU UP OMoz of HY IMAKUZPHuOUL “Oy WoXEN, essognf} eurefiorzod CT Selah eal asc nso aouzeg nfiuediioy, ofeieyzt af ono ‘ounesey “yor opafis wu on 1. OW ‘onyaist Suagniy uepal iq epey "yoRo8n ruporyEZy ns ystagnlf{ Seletivna historia finansisih zk of Babiloa do Wal! Sret st lleta0 je 4 godine, zbog bol banci, za 1 funtus® ). Banka je prodata ING-u, holandskoj vrijedne 20 milijardi USD. NajveCi dio gubitaka Baringsa proizaSao je upravo sa berze fjuterse eo kockati onda kada je odlutio da istovremeno kup i Kao razlozi propasti Baringsa obiéno se navode: potpuni operativni neuspjeb, raddles", stvaraju profit q sporost berzi, sporost Bank of England i sl. U tom kontekstu, postavlja se per se nost nego Sto pitanje ~ zaSto Barings, banka koja je egristirala od davne 1762. godine i koja je imala impresivnu historju (npr. 1803. godine finansirala je kupovinu Louisiane, dvostruko veée zemlje u USA, te finansirala Erie kanal i potpomagala finansiranje borbe britanske viade protiv Napoleona, etc Leesonove aktivmosti prije nego sto je bilo kasno? Odgovor je jednostavno u ingapurskog fjutersa. Leeson je 17. januara ovo dda bi tréite moglo pas Leeson je, dini s ita prema gore nije 1992. godine (back afficea trgovanje (fron olakSava mu se da sakrije ri ‘mala nezavisnu ‘management ion/department) koja bi pruzile dodatnu provjers Leesonovih aktivnost fe tek poéels de uspostavlja. Tokom 1994, godine kontrolori sizika su postavijeni u Londony, Tokyou i Hong Kongu. ali ne tako da je Leeson fakticki Kontrolisso front i back office je postojala nijedna osobs u B ih aktivnosti* 8 puta veéa od njegovih najblizih rivi vvoéa. Najstarija britanska merchant njegove pozieija na SIMEX ka (stara Gak 233 goi Auge sradale strat jiu slugsju rasta iu st jom obveznicama taki m organima, Zbog toga je Daiwa banka kaznjena sa 340 miliona USD i izbatena sa ameritkog tr2ist. Relativno novi élan kluba Yasuo Hamanaka, U julu 1996. godine on je nadmasio i Leeson a tom promjenom gubitak premija (Soskié 2000), ardor, koja je neko vrijeme 4 propos, Barings je \995. godine posta filijala ING banke, 2 2000. godine u otpunost ineris 7 htp://spot.colorado.edu/-kaplen/econ | /section®-Baings html, maj 2007.5 htp!/ | swovrisglosiry conn bangs debacle n,n) 2007 treba da budu presteuurisane (Cirovié (1995), st. 8)“one Fea tun sacs Los éBoyouy>91UaBDps AMM gsoupin ext) eaeyspaus eovase|d «e092 np foug01 esunyeqop Soutroiaud 1 odors yrnouey MOST © :noyzes wuxous0 Pap Boge = (21 BEqe) oUAtyads 861 1 “0861 af Yo “asn ofan sd ~ a040u LPS NS Up ZIP UDMIFEUE 4 “ASA sparfim qgs eu afatuatooid gor 28 Hoy ‘fioefioose “Tyg. sdejoy 1 yop “ez0dap ‘rpg ns wpm af wg afiae;sRar9p warpalisod po supa ‘paezey suyezoM januoy fourepuow 1 rnfjoneBasap 2054 mygasd af ‘dos yruewey ampjnns 2u901 maYYgo n euIeUOfWONE 1 SOL narep 0 wouoyeZ) yeu saufUOY PypLAUTE jon foustzn AALSAGNT (P98) NVOTANV-SONIAVS VSO SFT ‘onyez n psanoud eloarz ¥EI80 vepaKhons amwaaide Boge HOPE 29 vp “OPIEP “ousa{azt af uASES “wonIeZ eUIpOR — arse TST SURO BTHORHT BONDS T \srazanesautpo8 “6002 emt Gz woo jnvod apau wrourzrado ep nuotuode F Ogg efisewoyur yuuzey afuesep “oarsPfoainy “alueae ‘aftweid wz aqzmido ay svaaud “ofuaeaoyafaes es ereanid) soruztudo Hoy “yopeyy 2u1po8 24 “sdu) yayrzsontun 1 aufosq “2uisapa 950 WH eIEZqO Zaq “%KOT PO ufos eunfeysatazt 9 "n2sy.) ge) {| od UoIALTY ovuzud af “g09Z ex ‘6007 Pueu1 BoysaeuEAG “arapUO} afons Paffoefioase eureyueuny aysaoprz ougpsed Pree ae nyeetal eee espera ae ton eton oc afte tea uo, Cope po foe ear aplon Of ‘Houde ood edad weapon ofan) sped gummy pl ous ey eueyenny ee aur qe nu ff toy gs npr Encser aren Say ace aecnean ve ales nie eee Rh ei oy eee ee eo io nore ou ‘arn og me 2th ey ae shee renee po ol om Gear op of pia ee {sez -98 (9007) urrys “88 (C002) supyea “usNStH] efioesodioy yrysuraod yoysuedel usfusafdsnou po aR USSU SORT RERIT ezoey $$ was Anelizajupravlsne fnasiskim rizicima Tabela 1.2, Specifieni statsticki podaci za S&L i perio 1980-1985 godine (4 mrd USD). or | Ue | sits | attr eto prihod asia Ieptal son] $32 3.220 | 989. | 2878 | 1252 federalno osiguranih S&L instt poslovala je u formi permanentnih dionigkih asocijacija (permanent stock associations), dok su preostale insttucije u industrj ble insttucije zajedni¢kog investiranja (mutually owned) ankrotstva, ali nisu ezolutnim aktivnostima, pred Bro} insolventaih S&L ovikvidn kapitaukupna aktivac kao vostalom i ajthova sktve, zasnovan je na rat riika od Rabilona do Wall Sireera 8 Raztjedenje S&L krize reaino nije poselo sve do 6, februara 1989. godi je novoinaugurisani predsjednik George Bush objavio svoj ‘osnovne komponente sadrZane u Zakonu o reformi i rehabil i pokazala suzdranos depozitare. Viadina garaneija za osigurane depé poteske obveznike riziku gubitka (risk of loss) - dok su deregulacija i suzdréanost omogutiligomilanje profits za vlasnike i menadgere S&L institueja, A propos, regulatome lekeije proizatle iz S&L. katastrofe su brojne. P glavna je potreba za jakom i efikasnom sup , posebno ako one pokazuju nov osiguranih finansjskih i depozitnog osiguranog fonda 1993, godine Nacionalna komisija za reformu i rehabilitaciju (National Commission on Financial Institution Reform, Recovery and Enforcement) procijenila je da bi trokak FSLIC bio cca, 25 milijardi USD da je insolventne SAL. in zatvorila potetkom 1983. godine. Konaéno, saniranje insolventnih finansijskih insttucija zahtijeva da depozitni osigurani fond bude sneZno kapitaliziran realnim resursima, a ne samo 67-188}, 1.4.6 ORANGE COUNTY Orange County (okrug Oranz) u juéno} Californ USA i drugi po gustini naseljenosti w C 105. godine Orange County imao je 3.056.865 da objavi bankrotstvo 6. decembra 1994, godine, Sto i danas predstavja najvece bankrotstvo jednejedinice lokalne viast. Propast, Orange Countyja prouzrokovaie sa rgoveaidilera Roberta Cit koji je upravijao investicionom poolomfondom wijedaim 7,8 milijardi USD, jedan od najbogatijib okruga Ven wikipediaorg/wikOrange_ County, California, maj 2007.fens ed owiou afusey q ep 1 (asA BONN ZI - ASA BUOY 6801 "222 po wyeinod ndows ‘2eqpO oUsoUpA ‘QgA BUOITE ¢Z po youd ejafluop af wioxesuR], “eUIpOR ¢ usofepord 1 vmpod g¢ wz wopafidsep 48g "GSN BUONT zy 2f o[SOUz! WL aLoeBH|n omy, ASA apr atop ‘8 wageidsop vs soluzaago Soposd ower a1 GSA fan n epod c'gz vz wopalidsop ws auuzaago oxy af AOL ‘eoluzaago euafio iiousdoup fouowainasd wu orpesez 19 nq "wate oxo}08 wupod o¢ vz WAPofésop Us eImauMASN yOSisuBUY, 1 PUPOS <‘6z ez wapofdsop vs neuotasut yppsisueuynpouztepafidsop wee af ep Ignpng ‘4s worst onoto8 2u270[zt 2a1UZaNqo a eUOY 1 — yeaRIanUoy ‘wouawtua $ eojuzaAqo nfiap yp wsoupatua 99 xp exQNye2 oP "SO ns a ‘urpod p¢ ez wgofidsop ws ao.uz2Ago vu nsoupo n aunj ouanjos Pup <'6z 2 wozohdsop ws Hiozan 1uzaago ns wp raliurud wsgpecou ns 1xo8fu “eumey “p08 “p61 O1NDGO pond muoy-8u—7 puoy 26 nfoy auinoRN nHafard 8 yasefgo as 32our efiaego puoj aspay nfoy elioyesuen win wanfexaa, ian wa eus{uioid po uspnse2 ousoupo “2igzzy Bu nsoUpO n UeesINOL oyseu sf04 epuog Bovoronsaxut dey uBgosod elisespaud SpeUE pUOY aBpory ‘Oromgneu wayeic aup 1 ayy | ayBeUAVBEL LORIOP twosajoud) eqn BsOnY0p (ca ‘uorsks aasasey powopaz = wioz94 ule9p2} MUTSIS ‘ eumoxuzango woeaod.n po wpa) soyamnayy yor “(euyeaLap o pel sowyfe ez “DupoS “L661 fmouoye afgrupod vz apes aaofaqon IonUGop) HOUDWY “D HOGORY SjOYDS yamred ns tig puoy apoy uvarzpysy® wxn00n 0) af org (eA08np Bap fuozsow wpseyfoud + aligns Hp 1 eypHZIOAME, aUEHS po vefuwals Somjensyojamt eupo® yod 1asapenp af ojgoig “vhimonoys wusezn wupO un 2onupas ajsorg« :urgeU 1papalis ‘uu muouiaun or afuazojodses ipnfesruns “YADLT) mawasounpy Buoy naysyaxqueg 0 af jauiasq@ sidosep ‘ouIpo8 "$661 (OLD INSWIDVNVA THLIEVD WUTL-ONOT LY {eyo -n5 (s002) supped “ups omudatzt oq onisjonqueg ono8afu 1g 2} puog od mejonseiey yg ns oy wUmOIZE Kopel 2s ep ‘euont9 ojgafids 1q of “Bayspaus Wfoas ypyrnod “oueAosath Op, 2 ABE Houzes aflad ound 1q ploy AOWONI n toHSANM 5 ars TEL OF BOONET (ogz-sze as ‘mayqoad 1 wzpusana| “euengoxsode e119 ap0d aupod pg] MsquIoAOM ‘wens sp}oq of vPey “eliqnp 30! ns fey “UMD eo ado yMeUTEY efUotumUS nfepR|s n asouud ayOstA Ssou voy ereuaUMSUT mop YIUREZNOOSIA.“Desowo4f (osxO%24) os.O%W “A2i ny oopod af wom “numpod “p66I N “E66 2 T>SENT EN ‘ign axtjan ojefiueu npuog af og, eped 2fagod woruzaxqo ouatio ns epey “hy “pst ojogod adoys ouyeurey ns wpey ‘eupod “p66U wxN290d oUsOUpO “oupod “g661 eles op pat n ollq af ang “(StaUeau8 asoyoundou) wioxo3n ‘odor ngowiod a5 fgninznpez axyspars ypfors po 1924 wind oyjoyou B>1UZaAg0 ‘p661 OP “6161 Po epotiad woyor %40] oupafsexd po wasoursd s1p08 s “eflonsoaU Baqop Ovy aupa|iz1 Dfduner a8urre) pug af wureUIpOD sea prety |g 1 908 Mum rayou 9s waloy —sse Analiza i prwjanie nansishim iicima 12 miliona USD = 1,083° = 108,3°%. U sklopu ove transakeije, menadzerima cukupno tr2iste obveznica rasio ili padalo. U- tom ‘Sve Sto je bilo potrebno za ia obveznica, koja se i dogodila Osnovna strategija LTCM 1 cijelom svitu bls je zasnovana na konverge kreditnog spreada (credit spreads narrowing) — prema tome, postoale su tipitne dugoroine kreditno-rizitne obveznice i kratkorotne kreditno-sigumme obvermice. Medutim, iskustvo LTCM pokazyje da hedge fondovi nisu u potpunosti Botedeni rizika bez. obzira na koritenje tr2i8no-neutraine strategije. LTCM je 1998, godine ogekivao da ée se razika izmedu dugorofnih trezorskih obveznica i dugoroénih korporativnih obveznica smanjivat. No, mnoga teista dionica , uzrokujuéi nbijege invesitora prema kval finansijskim instrumentima, To ‘upravo suprotno od onoga Sto su ofekivali u LTCM. Kako su se gubici gomilali, investtori s1 zahtijevali da LTCM poveéa svoj kapital. Do sredine septembra, LTCM nije vie mogao prikupti dda zadovolii zahjeve investitora Kojisu sve bil rziocidebakla LTCM? Divergencija kreditnog spreada i pritisak na likvidnost nakon riskog defaulta 1998. godine ~ nakon kojeg se raspra\ ‘eis od strane Scholesa i drugia. skog sistema investitori su po jske instrumente, tako da se rez insijskih instrumenata povet predvidio.” Zbog toga je i pretrpio velike gubitke i izgubio znaéajan dio dionitkog kapitala leverid2, koji se povetavao kako se nevolja povetavala i kako se smanjivala likvidnost. Drugim rijetima, nije bilo dovolino dugorotnog kapitala rekomjemo oslanjanje na VaR (Value-at-Risk) bez izvodenja stress- testinga. LTCM je bio zateten novom paradigmom koja se deSavala: kako su VaR inputi uvijek historjskog karaktera tako ni8ta od onog Sto se puts za VaR model.”” = previge kompleksnih igara. Zanesenost privlatnim poslovima zadréala se i nakon Sto je portfolio redukovan, a to je dodatno redukovalo likvidnost kolaps ruskog Sredinom septembra, LTCM nije bio u stanju da obezbijedi dovolino sredstava da bi izmirio obaveze prema kreditorima. Kada se suodio sa moguénoséu likvidaeije svog portfolija od 80 milijardi USD u finansijskim instrumentima i 3 vise od milijardu USD veilednosti u derivatima, LTMC je pod prilitno sumpjivim okolnostima finansijski potpomognut (»spaSenc) od strane konzorcija ‘editora kojeg je organizovao Alan Greenspan iz Njujorske banke FED (grupa banaka i brokerskihfirmi ulozla je 3,6 miljardi USD w plan njegove sanscie, nnakon Sto je »spasenc, Fond je obj liona USD.”* 1.4.8 ALLIED IRISH BANKS PLC (AIB) , Kotokvijalno, AIB, najveéa U februaru 2002. godine lied Irish Banks PLC inska (komereijalna) banka, objelodanila je da je jedan njen necasni trgovac u 5- ‘od 1997. do 2002. godine, akumulirao gubitak od 700-750 su_se pojavili pri njenoj USA deviznoj operac Marylandu poznatu kao All Kompanije u 2001. godini za preko 260 miliona Wal je Konstatovao da je Ailfist imao 25-ogodisnjeg zapostenika koji je nadzirao valutni trgovinski rizik. Medutim, Banka je negirala ovaivu tvrdnju, Neposredno nakon Sto je prevara otkrivena, menadgment Banke izjavio je da je Jon M. Rusnak, njen 37-ogodiinji devizni trgovac pri Allfirst u Baltimores, koji se na toj poziciji nalazio od 1993. godine, ulazio wu neautorizovane transakeije« u brojnim deviznim ugovorima kako bi pokrio tke koje je napravio u realnim wgovinama i da2m asn. Wd ‘alifensny “oury Bap Sogn’ rere roftuad BN 3oft eoxcu nsou NNO oMmign af 1 OFy ‘nayedsiad nau usfoy o afaisn oxgop oui 2/04 1 af oUpOR DIV IANS TEENY «y 1s jopueys of wp af oranter wurego young Uupalspard rYQUour rmesNANeUIOAOE ‘e8uoig nBnO n “SIA WIS nN wUEPEIB —yOGT vw poud |pal0AOD “ape po (smno}7g) tpowod ayshisuouy as 01 po asia angop ns afoy afrusduoy aqne[dst ns ofoy vliaezuadusoy, yp 1h onispns ez yeHwoy vz afluedwoy, vuntozpou puouisaufu0y ypyouioute afloyeas ai powod s Epos wpElA af or 08 9) asruog, wumloruajsodez pes Bwazeer GSH) BuO sO PO RSOUZL fud‘oupod ajgoud wosgod 1010x080 foxs yoydst auipo8 "6097 woNDzed wp > sueuyy auio70 n OY uous8 ns oumutid xengn (uutordo ‘wanpoyy, ¥4E'S EZ aystIOd ‘ns Yop °966'T ¥Boxs Wz ns ayed apeuryar 9290 F efuemnsiso 99'19 oudiyn po © Seemogur af eelgo 29 po woyngn SM BUOKY OLT oo.0duog fens (ASM BOK LL¢ oF uc masayy fegns uep yeas 01 2 aliqoso “exqoryo po We FyeAs oeALsEP as oMUDAyDSUOY | BUY AUIPOS ‘9f OL oy bz Bp of wxUvEE | AIF gnd ou yearzeyn gurtoasofu tzu a P{upuarvliuyeqzofeu eaoBalhy dure ez of pris wutgueg of ep af »x08 of etas04I0 WD|EP Po wEDaL ‘ASN BuorLr OB! PO ELAN oxnrzop eoqupas oxpfoyeu ures vz af uo “suipod “¢9g2 wolesy ¥jSes BOP FoysjenIME af oye "uslop Boysjensne ped wu 1pepy 9s UP otgnIpo of oye ~ Toy yeyages | won gn’ ws aljep Ipt ovgnyod ‘orz0u8n 1q au ¥B ep ‘of 1 pos Tons ez snuog o2nryogo of vpey owafiua n coupes aupo3 "E007 tugoIyo n ENGR af ouaniden aise wz Bp Un 1 Tupfias 1 BUISO }OSOPEAP w “OAIIE TUIQTOA eALAyo}Oy “HE og DYCUSNY ;ouoHDNY od shyensny n vyueg 292A (AVN) YN VITVELSAV TYNOLLEN 6AIG simptom mnogo »KATASTROFALNOG« UPRAVLJANJA FINANSISKIM RIZICIMA Globalna finansijske kriza, koja je svoj vehunac (kako se trenutno éini) dostigla cokvalifikovs zajmova, banke su »proi ovjerenje obignih gradana, U pomoe su im pritekle viade Rock, Hypo Real Estate, AIG i dr. formiranjem »fonda za gaSenje pozaran, 810 e imati implikacije po Zivote miliona Ijudi Sirom svijeta. Po sustini stvari, aktuelna kriza nije nikakav novitet, po obimukarakteru, jst Nekoliko je dogedaja koji su dov ikuje se od svih ost nakon Drugog syjetskog rata po torn Sto su bile prinudene da bukvalno spase finansiski sistem od kolapse. ia finansisi izike od Babilona do Wall Sweeta 6 veéa evropsks banka, HSBC Holdings, prvi put w svojoj Je pad profita svojih dionitara, navodeéi da je 10 zbog stu Sjeverne Amerike. ob Devetog avgusta iste g investitore u povlat ppotvrdujuci nesposobnost itu »drugorazredn ute i prije moguénosti kontaminaci jetnju globalne krize kredita, najvete ot U samo nekoliko dana, kx02 ima odobreni su zajmovi za i Kanade ubrizgale su manje iznose. Vise od 68 milijardi USD FED je ubri uu medubankarsko triste uzimajuéi obzir potrebu da se odrai kamatna stopa na federalne fondove (fed funds rare) kojom se efektivno trguje na ovom trzistu u ervencije nastavijene tokom narednih, sedmica i mjeseci sa agresivnim snizavanjem kamatnih stopa u USA. ® Zbog.upany wpxoyedn oupafez omit ns of eyrzu wl annnas wosos0sd wp use! afyaip “ousmydsoney ns oumouds exded yrusoupafiua YLayey adnyy‘2yu0g a8rup wu rooyoud nyzis 2 “EYIZE nfrensisoss wOK{es Pay Bagoy OUAN|AX au0 | fonfnontyR ‘afjomuod auypany ulrznuntyes ep exeUEG pues af o1q oxen Uepal sof - ‘ag £42111 95001 OP #01599 “tjeazpod nurrodny as ns nlp w2 surrow! HSOUPaTIaN foy wupany ! BxuZnp epoqud Fouts npaysiod n eupary doz 28 ns afBour ayysuapyesey aUgs “oupaxy aureyeiodny pany ez eyes yuooe|deta wsaan ousuoy 1 ouljazod ouaxysrup af vp ‘yjuavzap ovens po anuxespod ous food 9 oonfosnyezar yyw eu oFn mxuANP Iq wu ueuy 1 eyeuade ofieay as ma ‘aupany nquporzexodrupe msi vu ofizundsyo foorzn yfazeateN “uBARIGOPO pany af afoy naouso wu ourmarjou nsouPalLa vjolp $ yeImeIO vy eIEZNIS = aS TAT OP IORPT PO LT ETM TIT NTIS aflame Boge 25045 wotiopy a FaYgnA apnoU & GSA sty ong po qd wofeuerd yarn od asin ze ep! af ‘af munounioe ‘wuppod plizuedsyo ouosio po opjafued spon ezuy cysfisueuy eupeq’ 26002 “w4sec) aupeqois yor 2 eazeat “(woryaj9 Ouruop “Az}y span yUTeUoIoeU HsoustAEznpoM Paffsn * Hoy a10ryey ans ounjosde BeAoAUAUDp! Heavenjod oUATEE oA (9 OUNLAOLAL A “eupojago ofeu af agin ‘wunxotulez unueyajodty od wxugnp ougasod “ipnf] ‘euoiqius noqusaupoygas 1 waists Pfslisueary taeqO}s eZ elepEBop YIAO rs0Uze ‘ava pres 996 190 19 ePBour wsIdhoys0 eudnyn “yA Pureustooss wid “GSN pmfiftw Gy9 v2 po SOUZ! 19 ‘uSou ‘eureyajodry ouaaunjod autded ousoupafiss ionfogntiyn ‘outAow ysoupafa taafuewss ousdupo ‘isio 1q uyefiousjod ‘q43 eureuaboud eussd pore) “oto ‘enoualez yruageydeuau naouso od exeqns Foqz. wHaxs ‘asf aprotiqia ¢gz Hesidio ouesout ‘ompod “gl0Z Bfexy op “ga eureudtooud dal jeu) Syed iy rtatupaszeso8rups njod vuwousoupafua ez af uvzoaod o1p 1 pylupaisod ypysteziog ‘eyeung 2s feuialg -(euleyojodny suurupazesoBnup« ypuoatrjod eided yusoupofin) ‘yusouy eypiody | eupany ergizn efueadduoyelurarpome|sd (yrazzys) apisunop yuaheuresp seyo) af o1q “sanjsjoxyueq pasod ‘aziny woxpafjsod wBra 109 oueg any uoBuoyY “gf Hfepord jenap vaowifez yruswyoiodiy autsodny ntuas nag re ep aypauy sw9A2FS apelA aurens po Boy vyjeuq euunfjozozuoy Bane! 1 eundoys neuey um tes vaotifez yruseyoiodNy WpNaU eluepeld elueawzsumez wuald ofuensse|soud ‘ony ‘aipfiu aBrup | ns ojarnpasd efgrupod Fou Boao UA "%S'Z HH GST BS Bdo}s eMUOYSIP B “7 wu afugipo8 46'S vs ord ‘L007 nisndae n ax0pUOy aureIapEY EU adoxs euEUTEY OAM ruelpo af WHO)6 ‘Analizaiupravlianie finan siicima sa imovinom kao kolateralom, izrazena je zabrinut u pogledu toksiéne ja koje su draale vrijednosne papire kao imovinu jer su im padom cijena nekretnina, potele da djeluju pdrugorazrednie Iredita, kao i neizvjesnost u pogledu vrijednost takvih vrijednosnih papi, dovela je do gubitka povjerenja banaka u fin * kao rezaltat' toga, jo8 od stedine 2007. godine, »presusi smedubankarskih pozajmica (interbank lending marke). Retrospektivno, lako je uvidjeti da se nije poklanjala dovolina pednja rizku likvidnosti kod banska, iako je to jedan od kijuénih rizika navedenih w aktuelnom reZimu solventnosti banaka ~ tzv. Bazelu II, Izgleda da niko nije predvidio moguénost tako dramaticnog presusivanja likvidnosti da su banke je triste bbankama dovela je ne samo ‘banks da odobravaju nove kre ak i da refinansiaju pos nedostaak Kredit, ie iznenadujuge toliki proma$aj u upravijanju finansijskim rizicima ako du mataj koji evaluacji rizike i upravijanju ri diversifikace Analiza i uprovljanje kreditnim rizikom trebalo je da bude Kljuéna aktivnost banaka, pa se moramo zapitati zaSto su banke propustile da prepoznaju rizike strategije koju su primjenjivale. Ovo Ge morati da bude predmet istraZivanja koji su se mi 4 Selektvna historia finasijskitrizika od Babiona do Wal Stecta a nakon okontanja krize, Jedan od raz ‘osnovu kojih je procjenjivan kreditai distribuciju ishdda, ja nepov tail") tako da se ne mode predstaviti normalnom ii Moguée je da su drugi problem predstavljale (kvantitativne) mjere preuzetos J bankarskom sektoru tiziei se, u princi menadiera za upravlianje fin izicima sa aspekta oF ,analizom podstaka i stl pre fopasaosti 1 Sn, pripreme organizacje na neoéekivano (2009), st. 31) Tegleda neizdjetn0 da jedne od posliedica globslne finan ean revi atulng ebro oki, re es,_nluopotqzaqo - nsouseys -supod “og suasp of euafioucan “eyeueg, \yorenvee woxueg wouenuoc 2A0z gof a5 o1se9 efueuaniod Fuposeunpaut v2 eyUR 9 wampuemy) uewpueue ignferAofpo f oxfonstt ‘auipod -9¢61 exenuel “61 8 | 19zeq '82) (paooee ponder - npoudey 0 wnzerods doo fo. 22u28124U0> [DUO DLAaHKL > spunpunys onde pup tauasnsoouu = ppoudey eprepues 1 eyeudey efuarofia nfioustiaquoy nuporeunpayy) eyeudey, LysoueAyepe o nfiouaauoy ouop supe -gg6t VINE “TT of roNWOY FySjazeE, rundefurg FAVS Buoy Fup wos pet n uopuy “TunUoBy :maaMiIO RIDA ‘alluedg “afer ‘yew! ‘aysnoue1y “eBmquasyn] ‘fiBjag “aySIESIAG ‘oygpang ‘oasaasoN 20yeuNg yJuTEUa { exBUEG nfizwuiadns wz DUDAIo axeadn sd 25 JUDY PISIazEE “Wed wz vstdoud (ypusoUzaido) qquopwpmd — afioeup100y suporeunpau 9e|!SoU 1uoIoezINEaI OLY, ltyynsuoy 28 afor, 1 eam ‘piel fey pera m (she + sIueway ez roupgl = 9402 sof 2s oe 01 adnup eowoand 1ouvg foujwauar wd of wean} yayM0 fea worsiaLodng Bunuog fo aennuwor jasog) yeu niizvadns ez viywoy Boysjozeg, 21 af ovgezioxd eyizs (yDysseyimg ougosod) ypyslisueuy ofiouin8a1 o1p 9A VXIZRU (HEASUVANVA ONATSOd) HIASCISNVNIL ALIOV INDRA VZ VALANO DONTVNOTOVNUAINI FOAZVA P'S" _2pafjois 30-07 wand af oyroan ‘od po wewlez 25 rowod 4 ‘ype: 1 oypqep atafu0 VINIDIZRI WDISISNVNIA VENVETAVYAN [FV TNDTY VINTd Lod ST paie2u0y) EUSUMEISUE YUANEALOD 1 aug sf eons afd ‘sdyjoy noliad unfoy efjuadwoy nfueaogeds ws afioye apelA eaergopo ep nse] ‘ofuang epiapaud ‘waists rf (op weg “aurpoS wfery op HA po UIST fey n yeaqez Fpoafeut id upeya eyguoUE w SL OF OTE PS HA WS TEU ETOP MATTE T aT SUE SCENE eaeuy B0 intemih modela,prvenstveno Ta VaR toda, iki forum finansijskih konglomesata (Joint Forum on Financial Conglomerates) utemeljen je rane 1996, godine, pod okriljem Bazelskog komiteta za superviziju banaka, ‘Medunarodne organizacije komisija za ivala_supervizorska razrijeSena dudnost ‘broj supervizora sta ruStava za poslovanje sa finansijskim instrumentima (investicionih banak, reprezentujuei svaku supervizorku jedinicu, odnosno ti matiéne organizacie.” ofiuje supervizju na Ss Isto se delava USA pod pekzovieljsfvom SEC | FED. diskusija izmedu driavne Agencije za privatno_osigutan Privarversicherang ~ BPV) i drustvene Komisije bamaka (Eidgendssische Bankenkommission - EBK). 1.5.2 BAZELSKJ SPORAZUM © ADEKVATNOSTI KAPITALA 1Z 1988. GODINE (BAZEL I): HISTORUSKS UGOVOR IZMEDU VODECIH NACUA ‘ugovor jul Spanija. U godine, Ta je pravla do. danas pri * Sire viet: (tp: ww. bis.orp/publocbsc323 pdf, juni 2007.) ‘Selektvns historia nansiskihrizika od Babilosa do Wall Streta u konsenzs da kredibilitet bankarstva neke zemlje nije zadovoljavajuci dok se ne uusvoje bazelska pravila 0 solidnom poslovanju banka. privatio je standardnu podjelu ukupnog bankarskog kapitala na dvije 1) primarni kapital 2). sekundarni jezgro« kapitala, core capital) i (Godatni kapital, supplementary capital). 1, Subordinisane obveznice s rokom preko 5 god. 2. Opite rezerve za poke gubitaka 3. Latentne rezerve 4, Valorizacione rezerve (HIE GH) Ukupni kapital Ivor: (Cirovié (2001), st. 92] banke da bi se jedeée (Rose, Hudgins (2005), str. 494 ‘odnosa primarnog kapitala i ukupne aktive ponderisane rizikom iznosi najmanje 4%. Koeficijent odnosa ukupnog kapital ‘ukupne ative ponderisane rizikom ‘mora da bude najmanje 8%, pri emu je sekundani Kapital ogranigen na 100% primarnog kapitala fi vriednost riziko ponderisane aktive. Naime,” ‘obaveza koja je uéinjena pomnozi se sa ponderisanim faktorom rizika koji je projektovan tako da reflektuje svu izlo2enost kreditnom riziku (tabela 1.4). \ then ds fur wae SA vee stanja banke i svaka vanbilansna finansijska ¢ne yas ween 121 wlouadays WISIA Ws sUagons fox n ‘aBoqpoliid axou o1elgo 2u1pO8 “E661 rary pyslazeg_“eforzod yaaneavap 0} eeu aop “E)eUSUINNS, ngueg,aflonzneymeus ‘exosofin yruzinap po 2Ztu ox |e mofjaeisod ns ouppuryen ‘oureyaRys UUsUENGUEA oPy “PUIRdeS WUPUIEY O ‘ooa08in #2 afizroauoy amypary ORES | Njozeg n ‘oUIO} oMUDAes rozaap o80u mAEZ ysoUazopz1 nfEM ouREZ nihzeyod vue © oso ep ngusGins vfuearzens ‘BuafTOAE WPUITOROdaW Hoge Bul Up 2Z0U BURG afox leagm aluwaRZeaiou Gi'ys soupo | PIez0q ByEISOPOU UI ‘efpndmoy qgupafod nsouqosods aumpory musi, wu tatzgo z0q meudey Souzanego, ado otearfotund ns out] afuodney ays 21 ofnduuoy oxs eu ade) “ETBSHy_ 1 Pony ovedoysaupiies azo n oben ear "RuDSTE wag TIE ps oysIEUEG n wTZU TUOAZL pm oF — esoupo Sounpary 21 nzannqo Ig1Azt ou seusLdowifez =p nsousedo — moja wouupany eu af o1g | faze IeUROqD uae 7 WTSINCDLLRDY EST ‘(eon afuearzeanou nur »nfeaeirgods« reuyy nfloonou eyez ddnysud uaigdon ougmad — ues wu pany yoafen, 3a pay safes, °4001 0s ype Hopanp zn oe ‘azangD GRUSUEEGUEA uayeataye uHpary eat eyersooud eas ‘gopyos wouse! wourestid n ewefiueduoy euiaid efuearzenod up nuipoS oyaud ox nfeu, oye GMO weazt eureyueg |_unsnup wxsard efuearzeciod euEp nutpos op 401 nfewt foy® G0 wexz1 eurmyUEG ‘utSnup euaid efuessaned (doa0 - maudoyanaq pue uonrsadoo) sruowoog sof uoww2108i9) foxzes nfupeses jswiouoys wz afionztue 89, NAO n euyUEG luosay0y 0 ia Boupeay Boupaay (dos) sopuog ‘quuaezap pe aliouese avzsp 1 Young foujenuso uaud elueareenod ayspaus euegnoW nuoyoaneye rupacy 1 vapyy | auayoanaye aupa.y | 2 eure uryssueOI a jaz0g ouaed yung ,.vzatogo yqusucyquDs afireod supofod oc op wopuog [yt oa, | C IT Bayu Analiza i voravijanjefuansiskim rzicima codaberu jedan interni model zasnovan na VaR (fj. model razvijen »u kui) Legalna implementacija postignuta je 1998. godine. 2a odredivane visine obaveznog. Prema standardnioj- metodologiji_zaevaluaciju trfisuih rizika.i {eterminaciju adekvainog obaveznog kapitla,specifién train rik’ graduiran ‘kaegorjaizka sa rasponom stope kapitala od 0% za drZavne obveznice i 8% 2 obveznice privatnog Scktora, Pri tome nacionalne supervizorske agencije ‘mogu da povetaju privatnog sektora i 20g. mogucih prom Umjestostandardne me gu da kori te2isnim rizicima, ‘odgovarajvee ne | Kanai tarde, Kor Ga bud Je za evaluaciju tr2iinih’ rizika i formiranje adekvainog nivoa kapitala. Glavni Kvalitetivai standardi podrazumijevaju sliedege [Cirovie (2001), st 370-371 = Interni modeli moraju da tor mora da iznosi najmanje 3, a moze eventualno da bude poveéan na 4, St0 zavisi of rezultata tzv. backestinga (detajnije w Setvrtom dijelu. 1 Dok je Bazelom I bankarski kay | Selektivns histo finansiskih rizka od Ba 15 Ukoliko backtesting pokae zadovoljavajuée rezultate, _korektivni rultiplikator zadréava vrijednost 3, a v suprotnom sluéaju moze da bude povedan na 4 => Banka treba da ima spreman rigorozan program siress-testinga, (Io stress testingu Sr u Betvrcm dijelu knjge.) Htvrdivanje VaR vii se na dnevno} osnavi pri 99%tnom nivou pouzdanost => Holding period za obratun rizika zbog dréanja finansijskih instramenata ajmanje 10 rednih dana. Danke moraju pridréavat da budu ispostovani utvrdi neka banka mora da dobi vlast sekundarn Kapital Kategoria sekundarmog ki ‘sibordinsanog (potrederoay digs | uum’, valu a witne rizike 250% uz uslov da su ispostovani ukupni su propisani Bazelom uvodenja sve kompl uupotrebu i intenzivnih akademski anja, od 1999. do 2001. godine i. sporazum, Novi (koji & biti predmet sporazum o kapitalu (New capital accord), tzv, Bazel xVETO A.LILSNI HPISCISNVNIA HINVETAVEEO ONALLMV HININVA®TSY 19070 WN WOLIASO IWIN@ASOd § ‘VFTIA.LILSNI HDASCISNVNIA VETONOSMVL TZ ‘eUNDIZu uuegeaod wn A1AKG 98 nfexour fons aysfisuEULE ‘efuognnjo Soap zt igeqjoud nifout afoy ‘nsedoud 1 > youd aftoeluen ougnsesp o18afyzt 1q vq “2244 2ySWOUOY® M112 Po sof arafurze Dauaguredezau ns Hfosop “Js + edoys yRunourey shoo afluozerzt ‘malas n afpatup F yg oq quay TeUSLZN WRUZIAAp BU az SUATTOFAdS “efioNySUL ypsfisueuy easionueg “njoip woad n polls opg af mus9 0) afiugtzs as of ojmsod afuaznuno oyswouoy2 oujeqoys “eiuaoap ORHo¥OU yHfupatisod 11 ‘fuse ve eure ouparg suid vweyaigns yrueiogns iy tunaryads yous wanste2 eum wuusrZn) wMALAeS 1) VXIZPATVONTSA ‘WEIDD.LILSNI HDISSISNVNIA VPLAONOSHVL 7 suger rupareN,“ovabfuiud 0} af podpey “i aye amor aisH0% vp of wit OURIgdOp “(Yobo.deD pasoy-sAupo1 joo} ‘omeaousee vdnsid aepo Royse nisud “dnjsud oq. aisuox ofgeyzod Soysinyjueg Souseyya nfueaoja(p wouaNyesoIU! | WOMTEA for Foucnoziprepueys vulasis - yuouoduoy 2 T vjezeg, As0guIs oWoppo 1q HOY ,(njahp wouriey n axeidser aftuljerp smu STU OT EAPO Seema?ili »finansiiskoj areni« [Jaisingh, Rees, str. a, koja se dalje detalino mogu 7 2) Depozitno-Stedne institu banke, kreditne ili potrosatke zadruge, stambene Stedionice, hipotekame ‘Nedeporitne finansiske insttucije Ugovore Stedne insttucije: druftva za osiguranje imovine i Zivota, 3). Finansijske kompanije (interne bank) i konglomer ike institucije: eksportne, poljoprivredne, 7 i brokeri i dileri — drustva za poslovanje sa finansijskim instrumentima ie: izing, faktoring i forieting instrumen: mjenjanice, izdavati kreditih ‘kartica, insttucije kreditnog rejtinga, i, trgovei devizama, valutama i plemenitim metalim "Tako nije explice navedeno, ovdje se podrazumijevaju samo komercijene banke, A teagalovim zakonom iz 1933. godine wvedenaseparaija wesicionih banaka, da bi tek zzkonom iz, 1999. godine ta in ukinuta (0 éemu je tio riled! w prvom dijele), Evropa je poznata po i univerzalnog bankastva, iicka Slika 2.1, Opita taksonomija finansiiskih titucija(Leko) Nedepozitne finansijske institueije sme i special Investician fondovi ](| ropuoy yuorzuod (8 ‘aftuedws0y, agnte (9g sos sao paved ey af oeuoj ule uuaugop od ayeuey {2uruuefeu "gop nuareaysoafnpafsoud Ly rg rusyorody o “nt pyslisueuy ep eNeUS [5E-pE aoynsoaur 1 wsIpars npouizs eAtispais 40) facioy — nussis Woys|sueuy meu yamQUZer agta y nupaf afnpalqzago fit = 9g, sousERe BxstOUO: Bu SMm{OF tUAOysod AO soundiod Log 215 (2661) oruoueg ‘PIOUPIO] 2047] attonquyany, " | sm omee =| apie uyris0 afiojoneg | puorzuag ome - sans weed ~ . - emmy «| 22.09 .| shea, oyu PLO ahuodwoy KIA) eureotuzoyez 0103 p0 e aug | rmmucrrnasay | sare) yo 210180 aaqorpaag «| MP7odacr ia fh ‘esos uounngi ao ly aso aa — s(isouurdop) (oxowonng ‘praxfpio) efjonnusty ypysfisunuif wfiwouosyer vrsdo 7'T PAIS afjonquiuoy acestuyap 1 (yst03) afioyotiaq euestuyop — oxopu) 2u01znI6 1 rer ru ROR2 _Avaliza i upravjane fnansisim szicims finansijskih tucija iz aspekia inansijske i Zahijevi droge ih aktivnostima poput diversfikacije, smenadzmenta sl. nastoje iabjeti ~ tzv. pasivno upravljane itutions) (tabela 2.1). Transparentne “=jyjdivno | Hedge fondovi | REITs Siipravljane : | Otvoreni fondovi fondovi Penzioni fondovi Kiirinske kuée | ABencijski pulovi hipoteka Izvor: [Oldfield, Santomero (1997), str. 37] Prema tome, u aktivno upravijane finansijske institucije ubrajaju se = hedge fondovi, ‘otvoreni fondovi, od uzajamnih fondova (mutual funds) u USA, otvoren inv i za banke koje upuso oudiaud alloeapag Buseuiou ‘2 AGA) afuEaojsod n uazoyn af fox [I uyzuadwoy woyed ‘age x upary eu meUey ‘nfexeaqopo 1 egipay po airzedap nfoud aque reungali (qooy2s ssaujsng wopu Iso YPyshisueUy yrysAOTEGoU pestuyop azou 28 PyuEq “oursdood onisiequeg ez offous8y njoxzop vurou 2D HeAEp niu naAoU n foss wz 1 aun afoas n agou 2u oY! ‘po a5{A aus) ns oftesou ransut ypysfisueuyy ylruzeateu po upaf ns axueE SDINVa PTT “eayung 2014u95 Inf nfeysod asta ans aye ‘mgtgn woystisuouy vu anoIsod aas nfefiaege Vox arcwo\8u0y aysfisueuy aupioeds n ouvstunsoysues!) vfepeuz Fouanejas Boaoyiu eluepedo op oIgop aftu wp afvafjsrar af ouspeayudoysdo “(ofiues aftuacop afiap vu nsoupo n Q00'PI "799 2S 00'S po afew Bu 2UIpO8 -790z Op af oedo YSN n ByEUEQ YEUTeLioAaUIO ‘adu) ouo{un afuoys n efjeuoz yruofiares puNWoSIS WRyStsuEUY n PyEUEG fog nfurpedo wouuapia> sod “runder 1 fo4Spaag n %6L op foxpeWalN, n %LL S¥~Id “YSN N-%ET po a8 o[wrany el[eUsz Yuafiazes nfueaoparsod woystisueuy m wyeug Soupareunpoy | Seq ‘OUIpOT “p66 ] 2 (AWD epuoy Fouseouow, vfuouaeiod ruposeunpom wz axurg wwsioepod Pusan (0 nok wayan n euenewzes od 1 segs vars) 7% ‘an af wutaopuay 28724 0 ongjaf ¥2 oupoydoon oy af ‘2pezze afiufjep youpoud nig o9ou efomnst ang ‘nfeaosorajur Bogeu nsnyo} 1 ong (aug “axHEW|gosd ouesnan afueavpa/ses- vusfid notes twopeigo 114 29 29% ex ouAN ye Soussoaiez ‘oyueg (oupefiovowioy) edn un ns efrufegeuzieu ‘nfuenopaisod woyslisucuyy woudnyn n nosagn eward “(Hig :19849) olullep n) mMAdFOAaH | Fuso AE ope wurefuaz ruatiazes n oy “ef Ppsisueuy yuuoijazidn ouAn ye PO pop ST CONS ISN PNT *V odsosu_na direkino inves ‘Tabela 2.2. Pojednostavijeni prikaz bilansa uspjeha banke — ‘Kamatra marza plus naknade = Operativni troskovi = Operativai dobitak (EBTD™) = Deprecijacija = Provizije = Porez =Neto dobitak Izvor: [Bessis (1998), str 20] inje bankarska intermedijacija ima sljedeée Dok je individualnim investitorima tedko pronaéi preduzeéa ili projekte pogodine za investiranje, za privlavenje Klijenata barke koriste mreze filijaa, " Preduzeéa i pojedinci znaju da su banke x. zaititne znakove i oglaSavan . pak, § minimalnim restrikefjama uu ozmagenom periodu, Depozitati tkade mogu odabrati da svoja stedstva pologe na visokaprinosne orozene depozite kod kojh. je ranije povlatenje w penale, odnosno keznene naknade a 0n se reflektuje kroz visoke € finansijske troSkove koje vanci nego u krajnjem ante duznike i kao bia, Noi su rezltat neotekvanih eed qubitaka proizatlih iz defaultakrajnjih korisnika sredstva velikog biol depozitara, banke mogu odobravati ih tansakelja ypadaju kako vel ivno su redita diversiikovati_ajihove rizike putem pronalazenja velikog broje atraktivnih preduzota ili projekata a koje Ge direkino investirati. Nasuprot tome, banke odobravaju kredite vlikom broju pojedinaca {individual preduzeéa dopustaju im da diversfikuju kreditni wiik, Banke obitn nude sljedeée forme kreditnih proizvoda (Cirovié, 2001): 8) Kratkorogne kredite za obttna sredsiva. Ovu formu Kredita banke, w principu, odobravaju preduzecima u svinu fisnsiranja njihovih povremenih zaliha ili a pokriéenjihovih potrazivanja od kupaca ) Investicione kredite, Radi se 0 dugorocnim kreditima namijenjenim finansiranju fksnib aktiva i diela tekucih aktiva, odnosno trajnih obrinih sredstava, preduzeéa ©). Revolving kredite. Revolving krediti su stenjoroéni Kredit ‘odobravaju na rok od | do 3 godine, sto zati da se ‘zuzetna za manje kupovine fiksn 4) Kredite za finansijskoprestrukturisanje, Krediti za finansijsko prestrukturisanje Kotiste se za finansiranje kupovine preduzeéa i za velike finansijske transakeije, Relativno su ne 2 Potrosacke kredite. Ova forma kredita odobrava se na rok od 1 do 4 godine za kupovinu trajnihn poteatnih proizvoda (primjera radi, pak, 2a koristenje kreditnih kartica "™ [BO transakelja odnosi se na sla) kada investitorska grupa kupuje preduzeée uz nje bankarskih kredita, preciznije ~ kredita Konzorija banaka [Cizoviérroumyng ‘MIS ‘AOA eUENS read ( ‘ouspiueiBoou fue “sed pod | vendo offen 2uioao8n (e -2qppod rsnlso uayeaygo apes ep eqan voy ‘009 auoransoAUT I nfeAtusO, "TS aovuenpe auqoi0 pe ousrzip (Oggw) ndwpoa! 0 sunzmods “aidsoye aysveymG ‘ouded ‘aznpaud | roeurpafod efueaniiso uy aysfisuouy auqasod ov jod riouso eu eayspaus nfofided of ruyep as nour waygrup eynfeAeindiSQ VaSgaNd VoArWVAVANDISO TTT (8661) sissoq] s0Az1 ISR ‘eluasumTOy valu) efiouspaa w fouopiao susueyque Any Cust eamye eysfisuett a np migor0>peN aysog 2x09 Dlwrs osunyig zmyrad palianrsoupelog 2 MaqwL, (uosa4 sop) mtqoin 3 ye) npunog Aouauano wjapeu play] nuejd eu ew9/qoud sn afejseu vfoy oyueq tzoxsqo mugoloyresy vfaespasd 0 Poy ofuazmpez IPO “DIHE BUTEHIUOD por, efusznpez yrusothzi woupnou 1fowsod “YImIsOU t oe) yIgeUIOP OEY “exEUEG yong wéruP POH O¥eY CE nyagE NOFPLA) eluDey fn eyodap 71 vues 2a nfosiasios vp wou aqueg we a arr rerio ss TZ soy -8 68 age | epoznpond y epempofod 2enou OOHEDT | PIAOU TIEN MOPUOY TuazRIpR td Hoy “OMAN SSN spun tupofe2 | WOypsonut ‘000/001 Po aga) ‘ougiqo ® fourpafod fueur sn n -xdu) pate; aay “zodop atiogou0 wu ou nysusey nzru utd ya ou oANsIUAOUEyS oun) yourpo ignaod now wrzodap yrupars eS eAISpaus oF ep o} go asalin oMIORU Be SUEY wsIdho nysTUAS m apeuad tuafhusd ep cand vist eyxueg ‘anvfow aupoyroid zoq watzodap Ylupars ws eAcIspoIS efuageysod op ojgop 19 oye ‘oujelioads wuns yrpoa oujensuon> ryeydst vz ‘easpais ajipaliqzaqo ouauies08e(q 1q ep wureyueg af euqenod efuage.aod Souransafumeu eavteN vafjues vuep ¢ oftuseyfeu ofuagejsod oveaciofureu ryavfeu wow seyzodap xp wy s “erezodap nachyez od efuage|rod ve tarzojodses ns wp 1Qbu2 o1g “auUnge: urTUpaNs et nfepta od eaIspass rnuoporpo sou ‘ewig “2ywq oujnuo po ncuny nfewud ou oyuq % doors wu fei 2s oy oy etn po Azz oiznago inoy9 | Sof a8 nfoarzeu ‘epaznpaud 1 waeuypafod szeyou wylu poy as cr ‘woud Somejd yo!sou ser rmuoueuied wsnf|s0 26 vp louanuy n af worses wxeuEg axnijod auroysod ‘atodwoy wulegeu “epeznpaid 1 roeupafod wxyzodop naouso wu nfeuTuLO ‘yueg opefiouajod Zoysfisuouyy Zoxs oxp uele9BUz ep Yonpng ‘ouEss ‘pK '9BTUp S #Antica Lupron inansiskim rizicima talog, podatak da su u (ptije svega, komerci ‘Usesnici na finansijskom tr2ista potrazuju usluge osigara Wve sposobnosti da se brinu 0 tzy. aktuarskom riziky “(pooling) glavaih linija proizvoda Zivotnog osiguranja, osiguranja raj of nezgode | nvtvenog oxiguans, pension poizvods i drugih finansijskih (1996), str. 6} ‘ako postoje brojne taksonomije, osiguravajuca drustva najtesée se dijele prema vrati neZeljenog dogadaja za koji je ugovoreno osiguranje, i to na: 1) drustva za Zivotno asiguranje (life insurance) iil 2), drustva za nezivotno osiguranje (n0%-life insurance). igurana su (Rejda (2003), str. 330-3351 korisnka ako osiguranik umre u period trajanja poi 20 godina). Ukoliko se, pak, tone de prestaje na Kraju tog periods. Da bi spri rizike traze zajam, pa je Zhog toga da je u usiovima negativne u sluaju dotiv ono je kombinac siguranja i Estog darovnog osignranja. Pivremeno osiguranje obezbjedue igpltaosigurane sume samo ako asigurank umre w toku perioda pokriga Cisto. daromno osiguranje obezbjedue isplate osigurane sume liéno siguranikuukaliko on pretivi period poki¢a, Kada je u pitanju nezivotno osiguranje, ono obino podrazumijeva dvije kategorije: Fivotnog osiguranja, polise osiguranja imovine i osiguranja od nezgode obiéno su kratkorosne, ugovorene na period od godine dana ili kraée; dok je Zivoino prerane. smrt, staraéke ovisnosti osiguranja od nezgode osigurani Aktuarsketablice mogu se definisai kao stat stope smrtnesti za svaku dob, obigno izrazene po 2 tablce koje prikazyju vjerovatne fama {judi [Vaughan (2000), st(6661 ‘qsouenrg 1s0seupuy) (242) uodnayygooy 4s 2 sayin yaySrT,) meyH BOHTaA open ofU yA OFOIUH fipeye uopuoy 2 Spcory enstup S3pnfesesnso efue nme per nalig od [06¢ -n8 (9902) 140903] sonz1 buysye oupreroyos1s apy ougeery 8o-<¢ 8 ‘oupod ys gol ware 99 EP NenEE90 azouwuIpOd Gz ‘supa 2 mpeg tego fr 8 ‘DoqUZDAGO SUATTIOGIOS | TlfaRTuTOy WUACZIp aoTzaxqo SURRIORNG anny pugtats ounersc “(o000) ‘bu PuRAoUSEZ apng ep EqaN ExEIsTUp Y!pHfeAEsNisO eyNEIOd euoronsaAU! eUTES ‘aluzaago wxispous unsoAut 8p azour fjaeaemiso afoy n aanye ago OU RIMyRUNS NHL ‘fesefao[sn ofoy ‘afuemdlso ouonizou ouontz Wz BABI UP BfuEsisuEUY wont aqusuaryE ns ouestdo FZ HoqeI 1 "BUMS YUENAs YpeuEU yluape|dst uit BU nfeunges 28 spouse ‘(ezaneqo Ylas elanfeapzt uoyeu 0} 1) wlwaid {yuapeydou aun eu nfesnger eangmup yateremdiso Ipoyud a6 Yop “aUEN, ‘fueaysoau 1 wfueao|sod 21 nq 220W BABU Yipnkeseas9 Yaodt"(YsoUNds Tupper soupod) efoasuoay aoa a ee ee aye) wfueindiso eftoid eayzeu as fox npmyeu ez nuatinez neu, inpaudon (Gounipipaud) 2208090 foas aun exzzu ulfueunenand os aang eaigtup emfeseinaiso “ofueiniso [ans auoanis¢y 2 ealgmip BoygIVOIp EPEAIUSO 1oIN JUEPAOU AUF? NSOMMEIS uo} Hw2R0g (5003 ‘918020%) 20071 auegnis 2pRUAN —— 5 efueindiso efwoud (q esq} alimony ‘ysoumas vpuoy Zoujagod (& ‘fucundiso ousonrg | wfuounBiso ouoarzay avignap yronfioaoansiso (eamspans yuepian 8A up up effoweazinliso rainqo 1 pfupssuouyf niotey aysronyouDy 42 PIECE. wee 701 Boge elox) epozau Po wfueIBiso 1 omc rrr sor QS ESOL Z (se TUNE TEET %96 Analiza i uprul sikimstzicia ) Princip profitabilnost. Ovdje se podrazumijeva maksimizaciia prinosa na lozena sredstva uz minimizaciju rizika. Druktije reteno, pri slobodni finansijskih sredstava, odnosno stedstava rezervi druStva treba da ostvare stopu prinosa barem u visini prosjeéne kamatne fa takvu struktura ulaganja koja koje vrijeme postojati dovoljan iznos likvidnih Jako utrévih finansijskih instrumenata 2.1.3 INVESTICIONVUZAJAMNI FONDOVI Urajamni fondovi mogu se okarakterisati kao posebna vista (ameritl manu vetih rizika ‘osnovu prodaje iz plasmana fonda, al irano, Osnivati fonda a uzajamnog fonda 1 form otvorenih i kao zatvoreni ih investicionih fondova ogleda ja u svakom momenta fondova: ule), so Uzajamni fondovi obigno se fondove (long-term funds). Dugor fondovig gotovo da je postao iment companies) sinonim 2a otvoreneinvesticione kompanije (open-end 2.Taksonomiafnansisihinsttuia, slug irzika MMMFS (tax-exempt money market sit, 117]. Kako se kretao broj pojedi va wrajamnih fondova u USA od 1980, godine na ovamo prikazano je u tabeli 2.6. Tabela 2.6, Bro uzajamnih fondova u USA Uti | Fondovi { Oporezivi | Neoporezivi coi obveznica | MMMFs | _MMMFs mt 1980" | 288] = {170 Ed io} S64 1990. |~i.099 | ~_193 | 1.046 506 235] 3.079 2000. | 43as|~ 523 | 2.208 703 336 | 8.155 72003. | 4.601 [509] 2.043, 61 312) 8.126 ibridnih fondova i fondova obveznica z a podaci iz 1980. godine nisu eferentnih godin * Napomena: Dé reklasifikovana j Komparabilni sa po eija fondova dionica, 989. godine a iz ost Izvor: [Saunders, Comett (2006), str. 118] Prvi uzajamni fond bio je The Massachuserts Investors Trust, koji je osnovan u Bostonu, u USA, marta 1924, godine, sa portfolijam od 4: i akti izmosu od 50,000 USD.” Formiran kao opSti zakonski fond (common law trust), ‘ovaj je fond uveo vaine inovacije u kone = spostavijanja jednostavne kapitalne strukture; kontinuirane ponude udjela (Fond je emitovao udjeleldionice kad god je bio investiran svjedi novac); da otkupi udjele umjesto da ih drai do disolucije fonda i ka. iki broj uzajamnih fondova, do kraja USD. Krah berze 1929. jone kompanije puters: Tako je tokom 1920-ih u USA formiran 1929. godine fondovi su up ijskim instrumentima, podevsi sa Zakonom o vrije (Securities det) 2 1933. godine i Zakorom 0 investisionim. Kompaniama Sto danas nosinaziv State Street le mogu kspovati svi investtori bez rv uzsjamni fond u USA jo uvijek pos Research | uprasta 88 7 fondova w Kojima ux ralikewpo8 “Z90Z M ASA PUOING HeE'TT PU POT “6661 N ASA eUOMTG 16E"IT vs of ved onopuos oumefezn n wuRinsoAUl CANTY “eaopuoy tuUUEfEZN 4014s ruyegorS eu apoyer af epeorin auipo® “zo9z-1007 Wfissam eAsiOUOy YSIAlAS, (0002 ‘naus0s ‘siapunes) 0121 POELSSTE | TETHCETT | POSPETL | 190 TERT [BET TSE TE | malis n ouch ‘ysuaISIsoU sod woysfiouaze 9, uae ‘owo) joxdnseNy PUNIZE WHYSUANSISOU f WIYSt soundiod n ns foray “ouMOrys af wpeydey ofuessonuE ‘owes oft 1 Sofrup wdoyou ez tper of Weese | COL | 6eRHET | ew eLT | eos LOZ woleoe | covciz | ezoec | c1euee worsse [910 vee E 1S fapatsod redioug uyeiow omyeno agatiod “eA0t | 9a fas96e | cavaee —[ cv Corsi modes oujenauuetip vusso este | euswre bora StH sysfiousBe) made 4 pace peer owen | corsea—[WL0 G1 Ze 989 masideu of ouzea eFn(sn ypjstisueuy afuegnad nfued n af vpey ‘sodeue ‘srrore | 16rtoe | cos ere zSL OS oe vias ae on ay psObivL | OE MED | TS6RLED GEE ED sooz | zoo | “toe 661 log 298 (661) oxsuowes “playpio] :ionzy (ASN uu n) osopuof yum tozn varsyo DyStAliS “LC RIP@EL vfioeursixQ, ofmeaoxeg 1 ‘afjep¥ onifipafgn “g0fu of enpdse 21 owen ‘Seep Aopuoy fuUefezn “aropuoS H ypystisueuy nda SOAMT BURIONTEZ | SWAN {st-b1 28 (002) 0997] nfzuad vz nfupans Siysn yrshisuouy ofiuouosyey “¢2 eS emfiso cougorodinp 205% ep 9% 9s enews afiussap afiap afupafsod n exopuo} ymuwelezn vfoxzer Soupides (Buyou curuse jovzrue1o aupasud adrup 1 snyuou) eye afmemusoy yp rofuatiaexde 1 unyopouow) afuenoparsod “ipowno ‘jy — wasup exsfovems (G91) oniguaoUNs azz 3 suurefezn 7 "Pespood eMONTU gps OUsoUpO “eAOUEID YE idnyo Yn, n 1A0pUO) LuUTEfezn rUIPeH -199z “ASA 00'L £005 npaurz: two ns yIq (se po muEDdId n) yofpr twfegIGoN & “ASN GOO" om opto 29 of EMI oHNAEAN nye 9 eAopHOS vz af vystuoe ‘npousd n omg iuiSoyood) ofuenoyed “(Suorsuas) ofuensiasos VONTSA HDASCISNVNIL VEIWONOSHVL 77 feen wns SUIpO8 “1002 ! "0661 NPA 1 Kuvdiuo,) wuousoauy} oupo8 “E0z ‘aol Ls6'¢| Wu vjseiod anopuoy ouweezn n euesnsanut eaxpye af god Ipod “gpg n elioeTyS wYSWOUOYA vysTALAS a8 Oey “NMP TERT VISTO SSMU HROOGOAEL Z BEST USSUBU STURN eT 56proizvod, on se (underwriting standards navesti hipoteh bankar (mortgage banker) koji hipoteke mora da kreira u iskim standardima da bi ih uopte mogao da proda u agencij sponzorisani pul hipoteka, 2.222 DISTRIBUCIJA Distribucija podrazumijeva a} lozi principale. U prvom stuéaju, novonastalu fina koji se obracaju direktno firmi-emitentu. Finansijsa insti ivom, veé samo olaksavi 0 tree strane. U drugom slutaj aktiva i prodaje je il je distribuise iz vlast malo obavlja na broker provodi sa instituejjom koja cu aktivu institueja plasira investitorima nikada ne dovodi Dok se vesina prodaja na alna distribucija najbesée se toe Uz to, serviser vodi evidenciju plaéanja, kont Ju defeulta emienata, involvira prikupljanje ili udruzivanje love i moguéu ponovmu dekompozi ‘tu transakeiju putem izdavanja nekog drugog finansijskog pot svog bifansa stanja. aktivnosti finansijskog posredovanja. To su: a) wurance underwriting), kod kojeg izdavalac preazimanuzigueyy fons ‘epanod myrzu oar ual a8: efiomnsuy eysfisueuy w ‘eyizir efueurrznasd 204 aout au og ¥301 Boqz eujeundo epeyu afte wy aloas ez oaiswfoqrsoupofuun suzmmisyem Ypey ypuo ey!Zi oa! yureamdo (@saxznaid) uN ep oUazey nflorgnsur nypslisueuy #7 “wyZI BoualU po ISIArZ oupnsaud - npousd woupozeu nv reaoWoysip aystis 1 ~ oflonyysut aysfisueuy (omen asuyourd)) wsoupofua euziguesy ‘auio) wag eppenaid 1 eq ‘wangons 25 and reas vz vfiuediuoy {yuuzeq ousoupo ‘eeauap yn afuesepzt ez ysuoy vfoy wAPS| peypan{ oor eagizn Soysfisucuyg ws euapnlpys ‘uigiqo eu afiodo ‘ossogn{} suewey -idu) ayeauap eurgox08%np 309 ‘ojusompafisa GUA ary afuesrigopo “idu) SOUAR¥P 2u!Z oAou wouur % MU po nylfze1 wz “Ms o}§ vor Joqe “oupatez doy wu eaxsouud wiueur oxoyep & ppslisueuy afmeaoysog “eyz. ‘opeuzod af or$ ovr ‘souusd 1 > fp vugizyou ojesod 2p1ny0d 041-940 ‘augeune a2. 108% 98 jsumus vfueaoysod fs ouazalian af oxoyo8 isyead VELOA.LLISNI HIMSCISNVNIA LLSONGAERIA, NVA VINANOAWOM VNTVULNAD OV MIZRI TET VAIIZIA HIASCISNVNIE VSTNONOSNVL £7 onl ‘oysioxoug) eaeispats ofuestewod ‘aftoqury) TST HIRNOUOSHR LZ \yuopaipo afuzey 1 apnued aur fo yp avofiuoad np aur sg "BuUURA Yluapexpo sUIAyO ‘s0aodrny 9sIN21 Rp Wezansyo a8 rufepoxd + usodio,cuesnuy nfs la vz UDUION WoEAs 8 yp aLzaAEG (ous layseU! o8y aasfod os ep aquaumnasut oysfisueuy ayou eZ ayiezt nf ep isunUy aSnjsn atluud ex e@inysn yppsfisueayy efuratfunyases eu Bou as yaTuesOy] f] eueparAUd uMUstzn uunUdf nsw aysfisueny nfegd yr ors a8njsn ereaynqo wIDeH u ‘pu wuo ep soqualug 2; agnsioud eBnysn yryslisueuy afiwouosye) afwo8 fepeuz ‘royfou yoy yo|n n oan soxpoud 1 2odny nfizaod tfoy wreusBe zon n agia toninjafp “nfiziscid nfeaiqop teuoroyne 2 “axizu ouaeps nfewrznasd oanvpoad | rodny “nfegnjs woro wz) ojtansden “eaeavpoad reuse won a "ysn uM YD eavzapod angren twvad wloy pouty “8 yyst nfeposd 1 nursodny, aft oupat auens fryn_ oy ysouarpye af}02 Analza uprevlanie inansiskim rizcima viijednost bilo putem drdanja veéeg dionitkog kapitala bilo putem heddinga. S obzirom da i jedno i drugo KoSta, finansijske institucie koje bolje upravijaju rizicima profitabilnije su od drugih, i vice versa 2.32 TEMELINI TIPOVI FINANSISSKIH RIZIKA, (financial ‘obubvatom. U nastavku Gemo navesti neke (referentne) od nj ‘Mark Carey (Federal Reserve Board) i Rene M. Stulz (Ohio State Univers [Carey, Stulz 2005), str. 1-19] drze da se finansijski rizici mogu razvrstati na 8 preko distnbue skoj osnovi. Ove traigta i izlazu one koji dvije, postedovanje i tegovinu zadriavaju 4). operativni sizik (operational risk) i ‘2 Taksonomiafnansisih instituejo, uss irik 103 )zakonski riz (legal ri Slika 2.4. Dekomponovanje rizikafinansijske insttucife (Ol Id, Santomero) ‘Sistemski Promjena vijednosti imovine povezana je sa sisteraskim faktorom Kamatea stopa | Devizniturs | Odredivanjecijene robe | Ostalo EERIE aPTEEEEEEEEEE Kredit [Neperformansni duaik Ricik saugovaraca: [Neperformansnitrgovinski partner (transakeijski Operativni Problemi koji se odnose na tainost procesiranja i poravnanja/obratune tran Zakonski: Endemignostfnansjskog ugovaranja Izvor: (Oldfield, Santomero (1997), str. 31] Nab je akcenat aktivnostima, principal‘liorapsar ‘opfisieuy eqqyrodez oumns aH PySUONEZ Tae BESTT re I yes ruaesodg "SOUS ZA i 5 imag Zonsueeadon yey «| _AOHNES TEN a > aipany pews ez mmggyaeds eu ronpeny ~ paren pany used HOARY. dos oueurey ery = eee ya yrysfsuruyf ofuouosye “62 PAE, opetdoy IZ HsORUDAIOS YEU a suaiss (¢ Bouztsop yr2u | odors aueuey 412 Ga ‘pe peur en sono jeatyngo 29nfowsu onojo8 af wp HeACTEIsUOY Owgoul ‘OyLVEUIA;qoxd ausOUPO nfueatzenst n wares! efugepesop oy ‘oumpaacu pofudeu Ionfearzean ‘XT ESTE HE eanspais qual HsOUpaTIn (gst douanjosu) (4st 28uoyoxe wi240)) ‘pny ZOuZIA9P ZT (44 pou) 224 PSOIOML, (ys 120ys-20.0p04-f) IU usHRALE A, (sy 22y200) (qs ay 04200) exspons ona eSfser os odors ameey 720% afuafugolod ouziouoy | wytzu Soyshisuouyfvlu0soi0y yausoy ‘suopunes) vfjonpsus yeysisuouyf yz Dlioozrouayss "§ 2 ¥OqR, $°7 1pqe n ouezeyud af ove uigeu eu yeAOZTELHANSIS ofionysuy oyslisueuy nfenwpons a5 eusfoy s ayrzt ns [act 8 (9002) HoUOD ‘srapumeg] (a1epuoqang 10 Msi waynes) wow) Wem 1 (Gysioarmp, Yio}, way Jo ssousng fo Jooyas wiolg 94,.) stapanes KuoKyAY c pa PEO =1 Analisi unalai onskin inina “an nu deivatima, pie svegnindeksnim fudersim, izgubio jarde USD, So se smatra njvetim gubtkom po oe 1 histori bankarsvs. Otuda upraijanje je preka poweha za svaku bunk il ilo kaju drug Rizik dogadaja bankarske regulator ° : arti krace od jedne godine, rivanefinaniske inst ; eos take flake Stet zi plowing ison fase nate ‘Rik posiayhos eikivsa ] Poslovni rizik ila (opr. oso pro} a) inansliskih -institucija e = ana im publcnet *foptella poblovne prakse Repulacjski rik m periodor, Nekon tog periods, riot, To je rizk nedovolinog monitoringa trisnog Sistem ik Samal amplitudama sve dok konino ne dode do ikvdirana ii hed2ovanj. 7 Denn agrepun ik Rizk sotventnostt te eel U nastavina dragog dijela slijedi detaljno obrazlaganje navedenih, temeljnih tipova finansijskib da se iserpe njihove sve moguée varijac wemoguce, tri decenije u razvijenim zemljama primijetni su brojai primjeri a tr2i8nim rizikom finan 1). Najpoznatiji priajet svakako je bankrotstvo Barings stare britanske merchant banke. Bankrotstvo Bar je tgovinskog gubitka samo jednog njenog zapostenil sk potoio ul aktivu, obaveze i derivativne insrumente koji se mogu brzo kupiti{@108' po orm wat nds 9g6'¢ ws BamuAOUEs arzadap ouagaio wu edoys PEEWIEY A2s9p yeas ousoUpO "96 ED ‘sue eupo sz BfUPrZ 1 9a vedoys “ada af ype ‘nueid woujegol fs spey wizodap mupars yt 1s | EABGOP 98 1a oxEISUOY GOS Y 17223 epound W001 olteinas aftap npowzr of eueusyys ‘27D aunad “xzy waxoHznp unifoqleu wifors awungerez ByuEG H~UAU HyOH Nfoy edo}s wUUIEY “HofuoUd oY “UERTESLCY, ‘npatuzt pouiad ‘opoyey “afizinay BumTyep BAP Mp>ULZ! nS (uma ns afoy adors au0 “aulieN, “augeLeA nfeysod nyofidsop jnougo af ofe anojsn (oy vfioyesuen vfoy ious121) woypu vs Buszonod af ourfaup wxpany yuageydeuau days wnyou f) “vureders umusizn ewasd afioesyepur U8 ong Fer Boqe ougrzs afiarzod ns 214 ,Tases ads ameurey epey ax0%g0n gta ew 1 ndoy tugettes e9ed apa spusuoy -nfopedo adoys ouyeuey OA, spoytid tool os ep iapng mq af uazort 1 adoys ouoUey Tuisin nv pod afrzenso pany ae[eanq “adors auyeuwy wxtZE of ¥efgns 10m eure nt BaBAgopO po# ox ‘afin SSsuEUY fygoP 1 es YoEgEHSU qesou adors ouverts ne so "wurRdoys uaNEUrEy wax nfeasyopuT 9 104 snoxgon +t apoqud nguodes afloyysur aysistomy ofan wsueyg afotzod a¥aN, ‘tase ] wenerspaus asoazt wu odors ameuney) auatio mses opaioda “1 a wud) suewseyd ousoupo ‘onpany vu vdoys qrmeuey (yrystu) (qusyy Boye afseuc wy dn feag vedors yuneurey efuriaxy Boulhosodou pofjsn sflomnsur aysfisuoUy mpgap whuateeus 8 af adows ouemy ZL odors aumeury Hana PTET (Qsouazop24 nea 1 sou ‘zu sang 42 rune) esi Bouztnop >:zu youny ZU royeuey) adors oweurey yEzUE aflap wu vfeapzmr as OURO >yZEE Yu eS0ujy "Puaus HOYO) exE}aurEIed YTUSEZN NsOUNIGESOU reste ez wouved otsoupo “Utne auixossisiuter csrewoon tare fen uouyon IS! eunfoy et WIE Aas tuoNDdLOy of eupea ‘pa eofalld Wziouyp ofan wr npelipod oe aun 9 nfuwso8u04 womueysuey ax af oueAoUseZ Pull poured ‘ouspaa ‘2usizn efuedruspo ramexY UBS Oy 8 sip ofu E74 uaniedo of fd 312 feAg “eperad Souoroepiaysl Foyrery seMUN NIsap o|Fout afurdmaspo oyAS aS 1q UP OxeI a NDT SSE aT NE eT wiuo java mjerenje senzitivnosti kamatne ine stope. zakonskih propisa. Ova razliti stope na sredstva i obaveze wu odnosu na Drugi iavor rizika kamatne stope »ugraden« je usluga, Eklatantan primjer je prijevremeno nosi fiksmu stopu. Korisnik kredita moze uvijek otplatiti kredit i uzeti novi po novoj stopi ~ pravo koje ée iskoristiti kada kamatne stope znatno opadnu. Transakcioni depoziti takode nose opcije 2bog toga Sto mogu biti transferisani u orovene Aepozite kada kamatne stope porastu. Opcijski rizici ponekad se nazivaju indirektniey rizicima kamatnih stopa. Oni ne nastaju direkino iz. promjene karatne stope, veé ju iz ponasanja Kiijenata koji kompariraju koristi i troSkove kori ja mugradenihe w finansijske usluge i prave izbore u zavisnosti od trisnih uslova, licitne opeije finansijskih ‘Neophodno je apostrofirai da se promjene kamatnih stopa reflektuju ne samo na kredite nego i na portfolio obveznice kojim finansijska insttucije raspolaze, pri emu obveznice natelno imaju fiksne kamatne stope [Roveani obraziatu rizik kamatne stope na sljedeéi na ijutna specijalna funkeijafinansijskib inst primarnih. finansijskih instrumenata finansijskih instrumenata ili obaveza u svrhu finan: i instrumenti Sto ih kupuju finansi josne karakteristike drugatije od ,ukljucule kupovanje i iadavanje sekundarnih kkupovine sredstava, instrumenata sredstava finansijske inst Visina szika kamaine stope u velikoj mjeri zavisi i od toga kakvu odnosa prema siziku praktikuje menadzment finansjske inst menadément finansijske insttucije primjenjuje strtegiju manjeg. stepena averzije prema riziku ~ tz. ofanzivn ili agesivni prstup ~ onda on svjesno prihvata visi nivo rizika kamatne stope uvaiavajuti, prije svega, of bbuduéeg kretanja kamatnih stopa na finansijskom tists. Drugim rij om promjena Ksmatnih jana tom poly. Primera radi ne fiksnih_kamatnih 1a strani pasive, odnosno formiranja ‘ogekuje pad kamatnih prema riziku ~ tzv. defanzivni pristup ~ onda ée on tedi amaine izlozenost. da redukuje nivo Upravijanje rizikom kamatne stope podrazumijeva, prije svega, operativni monitoring (u pogledu kamatne strukture instrumenta na strani aktive i pasive 2Taksonomilafinansisih intitle, slug Au bilansa), zatim utvedivanje pris nnajzad, korektive akc tolerantne okvire ih ogranigenja kamatne izlodenosti i, rama kamatnu izlozenost treba d2 svedu u ym prihoda i troskova prema sredstava i obaveza u stranim valutama« [Bessis Tustracije radi, pretposta zajam nekoj Kompaniji iz oslo do deprecijacije £ uw odnosu na USD, placanja po osnovu glavaice i kamata i £ dosta pala tokom investicionog Konvertovani w USD, ulkapni pri ‘i negativan, 1 plaganja po osnove glavaice i kamata iz £.u USD, gubi 308 kursa mogu porisiti obeéanu vijednost je strane valute sadréane u bilansu stanja pozitivan efekat ako je bilans odnosne iva je manja od pasi ik deviznog kursa kod savremenih tucija znatno porastao iz dv. ‘Analogno to: neke finns insu, to Ge icje danas su matno vie le ranije, a % provodenju tihSgasod apoxet HE apa suposmunjow supe "007 71-7E 002) new) ‘si¢punes) | sipping “wader | eiqlgucaTEH pO 14990 ojfout 19 0 ofau od mpany yen zen azou 96 wp ¥801 21 woIahp codou mpzeyod aftusey now mpeg nfurunud ud russ0n080p Moje 28 ep Hor 71 uPA cstupel eappzaL yuE emNpary HHAISEE “eS 1 fiznoxd “umn atoroso8n Wumiz| ‘epou atts wu ou enpany Husuoy OOM syPANY wfUEACAqOpO pox as wll EZ Tapary vag] uodaicy propos) | soy/QWUURSEE “yey yeas tfulery af oxvader zt rapary ‘sw01 af ap0%1 oijap po eyseiodo Hapndow uadars “ita foe] nour au of se “nfsnpar yy efuples nsepy ex ns Tudnysop exnnep queasy oye aft “wimp ‘rymefap ngoueaciatA rimefep wegnys po wyseiodo Zon¥6Y ojLq. apOUEADIaTA OFY “EMEA cunefep sgouvixoss mofep eaomeAcrsi Tove fizup majop apoxaenoiatn fepanod 30 Aug ud ‘eqrugnp eiiH09 Bouypan|elaeROod ye Af apoHN HU TEMP, or ae He FICO aystisuouy euouszpevous efuaojalp ns yeyrzar ns afoy “sfoyzod auzinap auoepuas an 1 “BANpo 1 nous BU nfeyseu afoy “fir20d uzinap Suyjoep “A HRNATUNSIP BqOH HO) muonodn wounpany n BInZne]Y ylunngez po nyou Ignjexd yup oye - frepeyd s7nvfap) woofidsop vuep po vaacerua 1 oureumurus ofjsod u ruordn mourpasy od heed guar au ZN OE - fens wn afeseu [28 a8 (R661) SISS9R] (aun ‘uoWoBoUOY Jo JoO42 COTE seporouamwo,) s2p7 ‘ys imoppp, eareey 28 ompalou 370 “soao8n ovsiciod af fousoupo ‘noguznp afnyjorn ez2aego Bepnfeawaniso gy ayueg “uh yslisueuy Bounfjufezod weouzs Bafoy oq HoUANS uyelion N “eurUIEY wgMfepEdud ws oupafez e9af {nn wpojfo 28 yEzu yuupary SHAE WwNpaLy TZET rofioyesue fap ignfeseaospe nfesrzuadwioy dons du) yur ‘samy Houzynap PZ efuwroynpas nf ‘yuourgpeuaus ‘esin Souzssap woyzu afuefaexdn nfur axon UMZIAAD ‘anasiny yfuztsap vfueaoyoso Zoureas pny BUULZDN mSYoIUOY wousUIDsAKS gus muarzax n fepnts o1@ op wejop eArsiny yRUZIAap ‘ouztnap suatonjo) wouazorz! nuZtAsp npa4 tt nfreus nfouyyg nica upc inasiskim sie q 2-Teksonomiiafinanliski institu, usga irik Is simultane defaulte juno neyjerovatnim. Medutim, sa diversifikacije u praksi i dalje ostaje kao izazov. ‘anja, 2.3.2.3 Rizik saugovaraéa ako se neperformansai ki Bankurski rizik saugovarata Frost [Frost (2004), st objaSnjava rijesima: cristo. Banke ofekivanih kredi koji igra prvu linija odbrane depozitara od gubitaka koji su reaultat neogekivanih ‘kreditnih gabitaka ic defaultakrajnjih korisnikac.!™® fika polaganjem kolaterala ili davanjem garancija 20 pr. instrumenti obezbjedenja mogu biti: lombardni zalog, cedirano pattadivanie, polozeni dep slavnice kredita i kamata, poloZeni buduéi devizni priliv, eiju da nade zamjenu za ugovor sa drugom strankom koja moze da bude ia kredita (veéi broj Korisnika kredita $ manjim kreditnim manje povoljna [Rose, Hudgins (2005), st. 4° ik saugovarata nastaje —zbog neperformans ‘tgovinskog pastaera ‘Neperformansnost moze pro ja Saugovarata da izvrSi obavezn stemskim faktorima ili posebno apastrofirati i to da je kredit amo za kredite jer se odnosi na svaku transakcije fnansijske ins ymate. Naime, kreditn rzi je glavna ajatka 2a kontralisanje mote da pos : saugovarata, Kreditni rizik finansijskih instrumenata 22 fi Rizik saugovaraéa je sligan kreditnom riziku, ali se generalno posmatra kao privfemeni finansiski rizik povezan sa tgovanjem, pnje nego kno standardni denis sak Yseditne koji je povezan sa njegovim investicionim port Saugovaracki neuspjehu obavijnju trgovinskog posla moze proisict i mnogo drugih faktoraraziitih od kreditnog problema [Oldfield, Sntomero (1997), st. je koje odobravaiu zajmov bee imjera radi, znati da 93 kreditwom sziku Eduardo Canabasto (Goldman Sachs) i Dartell Duffie vile izlotene banke, stedionice i kompanije za Zivotuo osiguranje nego Graduate School of Business) (Canabarro, Dubie (20 ompanije 2a imovinsko i osiguranje od nezgode (Saunders, Cornet (2006), st. mn titan 2bog dverarloga instrumenata Koje teins str. 155] definiSe kreditni tanford University 122] deze da se 162}, ‘umjesto melaksiaja deat pci Prema tome, i tite transakcje geneibo retin rik. Gubitak v sluéju defaulta zavisi rrijednosti tr2ignih instrumenata i njibove likvidnosti. Ako je rskih trgovina koje zahtijevaju povezivanje sa konacnim default u potpunosti neoéekivan, gubitak je jednak njihovo} 10j vrijednosti uw “jem dean, Ako se kei bonitet mien pogo, js ue je moguce eae UU prodati ove instrumente na yaravno uz. diskont. Najzad, ku ~ keiterije za odgovarajuéu aie diligent analizu ull proces mjerenia i upravljanja rizikom saugovara¢a; “ © tome kako banke upravjaj rizikom saugovarst vi "1 htp:/ww.fen gov APPSiinfomemo NSF/S94b 936 'b946f2c24024485256de8004e94o47OpenDocumentpd ounpany 22 eau iaszal uzareqo odors nfus(ueus 0 tp} ‘unnpopy ‘stzadep ox euOHlM OSS "B89 FpMMAEd HIE HODES HoysIEyUNG 21 sup "3007 Ulan} ns Humps? ‘aziny 2ysisueuy aUeGO(S po pens Boge ‘per ioKunsy Ws0UgaL nde WOR Ud pla n nfereayso wanispars yiuolidregud ouewise]d yop ‘entzodap HRAOUSO BU RABISpaus 210Kz1 nfesIMIO} oyUEG — wALispaIs fouges n ya aqueq ‘owe: “nsoupray] exLZH wyURISEU FOP wrOUsE, *(epuoy Souurefezn ouens po) fouq Souurious “efuemnSis0 (Bowioaizau) esyod efuefjveuqoau yshopyesey ans 1 IsouIUDAjOs tuo, suyypany eUOUIAIA ‘woxoy wap efistiua pasodses “ouawia1s Woy) isougeis eAoyEfu y wUULAIspars ‘uafu ans ong opy “afionyysur aySfisuouy eyNsupyEsEY po | IstAez “eumAojsn wiryso1 ‘n euauiama nfuchigop n azewiod efoy ‘erafur eusowsnis ousoupo ‘nsouzonsopaid rafas aC ssoupuayy “eryadse Zoa0 21 ouwneUIsog “aal[po auRQAOL OUEALYa90a IIE zaneqo augoxerpery, nfiryod ep suljonop stu waeysPAIS IUpOIONTEIY Hnsoupafua ep vsofuinzespod usupuom exEZ afuageuz aygdo oBmuq ‘woajsjonyueq nenpyzas ouyeacuafa 29 fy ‘nsoUt _nguouell aavfod fq ‘vypmmfap Bognfom po nngez afoyseu 98 afoy “el In apres esr isar y ararooo LZ efuergndeuc $oziq ysougniows n affmsoyluew as isouplayy! ‘ouvaisdon omcjgon »toureuuoUs Ud exsyspaus efuefvequid sougosods ory 1 eawsspaus ups) efyosuiod wind afmpotqzaqo a8 fox nsouzonsopard arolia oy “(ooo0) wz] eum} gosd wraspepABsou n1peU 0219 OLA 2899 eP NE '929HEG0 exvlunds! ounuas ep Igouz og “euyeaqyosur se euplAxy mq a7Ou! efi ay “opats ageu af og “apo, BUNPOXGSIOU wIUSOUPHA WHANTUOPAO (wauzajoud) uiujqysonay © pes 98 oxy EUPIA SoupUDApOS “auioy osdnsey -ATUBWIOW WoyEAs y vfguazt wougosods oxy nipoxpo ou afiuzisardeu ‘2 14 Bp 19BUZ of ‘afuapeUz (oUA?up) oUELO,peYHadns "FB If OUPOIORENY eUT 2SOUPIAMH| ‘OUWIEN “vfuaeAIso eAIEPOYGUE unUESIOUaLayip ws 1 BANA|goAd BUsEOAZt aqusij.esod afigesrup ws “nusjo woysuauiaus wosnp n y[e azaneqo auras su 2yslsubuy isougosods enzzeuzo apoym vfoy “usoIUaAjOS BuNfod ‘Zoupy{s oupiaud po neaoypizes eq sougosods. AQ ‘epafidsop Soaoy fu eu1A0y0r 0 azaxego afoas aftr op 2 sougosods euyusueuuiod ov tnestuyop os azou affonyysut 9¥SfisueUG 1s euoso8n ougosods nuofu n afumuns agnise 1 axwens eAojsn 1d nfeanys 0 yunzerods wfuoguazi suey 4 eyono8n 1 euunzesods efuosuazt Is ouafu nusfaoxd 1gnfngniiyn reargatiz, Oupipotladvrijeme trajanja kredita [Bess stedstava i iavora sredstava i 198), str. 8]. Velitina gapova izmedu rotnosti ova stabilnost tokom vremena obezbjeduje slobalnu sliku likvidnosne situacije u kojoj se banka nalazi. Svrha up dugom upravo je upravijanje likvidnosaim gapovima unutar pribvatl i datojtr2iinoj percepciji banke, Prema Westu [West (2004), st. poslovanja na nisu u potpunosti likvidna, ‘a razvijenim trdistima i za specijalne OTC instrument idnosti, odnosno riz i koji proizlazi iz t2i8nih kcriza, kao Sto su: krah na Wall Streetu 1987. godine, ruska LTCM kriza iz 1998. godine, aktuelna globalna finansijska kriza i sl. U takvim uslovima, neko moze likvic ajuéi velike gubitke jivanje novea na reiting odnosne je da finansijske ins prodati sredstva, tako da bi se rizik. Periodi koje karakteri8u likvi ug ponekad @ obaveze ne mogu 12 fundamentalnoj vrijednosti (Carey, Stulz (2005), st. ‘Na nivou pojedinih finansijskih kvantitativao ne analizira Mozda zato Sto su krize li lativno rijetke i ce latke je teSko dobiti a nedostaju i Konceptual ska kriza, koja je, izmedu ostalog, pokazala 23.25 Operativnt rizik U Novom bazelskom sporazumu, ij. Bazelt Supervision (2001), st. 2; (2003), str. 8], operativni rizik se definise kao »rizik direkinog ili indirekinog. tira iz neadekvatnih ili neprimjerenih inter procesa, osobl iz eksternih dogadajac. Bazelska operativnog rizika ukljuéuje zakonski (pravni, legalni) rizik, ali strateki ireputacijski prekid u posiu i otkazivanje informacionih i drugih sistemas sporuka i upravjanje procesima; izvodi i poslovna praksa Jako prethodnu definiiju smatramo referentnom, treba istaGi da se w ltertur xojne druge, i ube i Sire, dfinicije operativnog rizika, Na primjer, rwzik podrazumijeva’ moguénost inh finansiskih onsekvenei nasal greSkom ili propustom rukovodstva ili izvrilaca unutar Danke [Simat (1992), st. 2]. Hi, noperativn rizik je povezan sa problemima taénog_procesiranja, obraéuna (poravranja) i isporuéivanja u poslovima raamjene za novac. Takode proiila iz iajestavanja o ostvarenimn re (record keeping), Kompjuterskog Korigovanja izoosa_plaéanja (computing Correct payment amounts), greSaka ili kriza wv procesianju sistema (processing system failures) i pridreavanja propisa (compliance with various regulations). Kao tak i su dogadaji male vierovatnode za dol nu ishodime koji je mogu priligno ko‘upo8 “6002 HIN! "9| YD GYON ANLL ef '$002'10047 OST “TosouNaIS wouo}seuuO;UT ofuEa efoy nuodRax n equng wuyenuao wad Feo pop ud eu tuo po (scyor ye) a nfurzaid oy yuo eosadas 291 naz unos feu YL op ngnspod wezpeueu 2s ep orsofuun ‘oforsod yuo vpey “extzu afuwarngo v2 Heonspod nefoisod 19 rfeqnay, — pay) wyIzE afreawyURATO fwfiztazadns efsta of e 1 otogan ayi2u ngtoua8 afoy coxmpaf ouroqsod ‘fuwaoysod wounyoa 1 wpe efuagouop soao1d exssodsn souzeido expe, “(g661) sissoq] yf po ayou owspgoney “tU nour idiounid yuaouso rypu ‘eyorzn fox fuged ugasod nfngnysez afioye ouanyouoy 1 efuearigohizs oflowzsum®i0 “uafiazer oagop eZ. nfloenqeas wz axpeye | YwAISIS NS epeX 1 ZED wfioxe uoMpnq. F ofueaeisafazt “owasis yuoIoeuoyuy >ZU udm waLnjod wyIZN TuUOIUOWY ‘yu euro nuour wisezuesig z'6-7'¢z po luazojod oupigo ns spoReyud ZoujNr|suOY jaflooxd 28 19 ep nuouiaun woujeas n joenpeaa-ox ez etaead ngiuyap 95 bf ‘ufezp aoyyfu n neuapes3ns e1go ez YUDIRUOY SURISIS YIU po sstaez oytjaan eZ Uy tafo}s0q “BAOyo} npowzt afueleysouz orsod 5op ours foyesuen nfeavureiod (oy vonott xoxo. efurfseu owollin n ous os effaer wouodse: unysuoWoNA WHERE, eulodA es apospo 312 af (Ysu uLGOpK po ayrzt nfeneginjod vargtup epnteaeansiso “fiaxpos 2 afad owes unnsud of soy “oye Sunrsapun po wsfod eurstjod upjuaroqi 121 af epmig -efueaepzt Zoxoysfu woxeU ofeyseU pEZeN epjadse 21 ns afoy nso (puezel) Yet elyaeyspaxd pzezey ruleIOWY “eprezeT, pnfeawmiso wa ez eyueyyde oynstop(eney ouyeuosiod rpnkeASTeA ons 80409 [ypysos wouorpe es npepys n ‘ofioyetas auaneou wiaigoxd n(eavofge! ox) af | adnud rfussndiso wd a (0q nuestousoutefip wan ‘agnap agnfeacmn sfoysod wp ojefpia wu apezt oY “eluemnsso Rowroatz 11 Sousasaespz vfuesexogn afd sfioauaunyop aysuroipou ruathoid 2) porsaud quomsaeip2 ena{nyez eawistup ylpaleaeinilso BuIpaA ‘ouooy -afuogolt oUANeM nig TAIStup v9nfeAnIiso “EABSAP au NSOLIEAIS no} aS EP 26 0% SoyBAs nilqpo vagtUp egnfaanmsisa wadfegn|s UAE N ep onsfjumzes oystt ofou wluwemasso Fouaaisarspz ZoysunGop nsyjod aliqop 98 ep aysaf unaviapun HBatud 99 11 ep afngntpo efx eqoso af. ‘114 af 1 oy “peyatiod as arzeu wfursniso euresyod weywes0q Ut af toy zr efuean3}so eurestjod weyuaso4ml HRA TET dey Zousoyeyndax Souesotinyer oujewturu: wluesy|my aupas Bz “vyRugnd ysoupafizn yiuotual eu nog ox wxizH Souatreiado agmanjod ou oufjorop af soy ewizu Zouanterado nfioenqeao ez wIsis| “yegnd tuearyago eIeAUNgO OUIEAaPE used umusojsod must n yp isougosods exEnsUOWOP ou oy UtSO ‘joot | ZouEAryane s1G2 ony vjeyidey Bomow|nBes oa up puzoaego af wurg “Yfuatr foystoztasodns uowod wfsanny yu (eoquayeuz yuaoysod sandys af 2p eu SfoE RET Eze ———iloZenost riziku (risk-based insurance premium) postala princip toliko vaZan za, profitabilnost osiguravajucih drustava, Jedan od naéina na Koj se osiguravajuéa drustva bore protiv problema moralnog. hhazarda jeste ugovaranje obavezne fransize. Fransiza je odredeni cosiguranik mora platiti prije nego Sto mu osigura nadoknadu Stete. U primjeru iz Sjeveme Karo tu ko8ta 7.000 USD ta fransiza npr. iznosi 2.000 USD, tj. prve 2.000 USD gubitka dok ée osiguravajuée drustvo ize postoje i drugi uslovi ugovora koja se bave automobilskim osiguranjem mogu jasno staviti na znanje da ée ukinuti osiguranje vozatima koji zarade veliki broj kazni za prekoratenje brzine, ete." u smislu »rizika osiguranjac, kao eljenih dogadaja nad os ‘aj i sa evropskim rezimom za entnosti) osiguravajucih druSiava 23.2.7 Zakonski rizik Fina wgovor esi st kp, pm Fizik da se njihovo njesto njthovog zal dobro uspostavlien prethodno adekvatno ispunile svoje obaveze sposobne da ih izvréavaju, Na primer, Zakon o bankrotstvu (Bani sod je nove rizike 2a relativno noviji ekotoski propisi raz viijednost nekretnina starije imovine Gak i kada su sve strane yuduénosti su u potpunosti chacbca cadet i ograniéenja podnogenja tuzbi utitu, recimo, na gubitke koji poi imovinskog/osiguranja za sluéaj nezgode, Analogno tome, prom) i nekoliko pravila/propisa obaveza takode mogu promijeniti koji mogu biti pokriveni polisama osiguranj. shvatanja ‘ugovorom 23.28 Rizik modela Finansijske institucije Koriste razne modele kako bi odredile vrijednost finansijskih instrumenata, kao sto su opcije, i kako bi evaluirale nivo riika kojem su u svojim tgovinskim aktivnostima izlozene. Ovi su modeli Komplean gee do koh evento mods di pi niihovm Korie dodatno izlazu finarsjske insti institueije mogu prep ramets pak, podeijeniti nivo teFisnog il trgovinskog rizika Koji su preuzele Rizik modela zapravo je posljedica rasta novih tehnologija ‘bog oveg tipa rizika po ije« modela u upravijatke i kontrolne sisteme moze fi dovesti do toga da zbog lo8eg modela preuzme velike rizike, rimjera rad, u lu 2009, godine menad2ment Dentsche Bank potvedi je da Banci aga zbog (navodne)spijunade, Najveéanjemazka banke optusena je iow anova odbora, 2a koje sumnja da su ajvabnilihdionitaaDysameng THEN woofeges TOIT affanansM ayslieENy nFoW ypoAzrosd wuedsyo nus nulegeuz nfrgnifyM Loy 1aoue|d PASSIENS 13j 2n0%0N aUIPOD see epuuaid 0 ‘auio; sosdnseyy “busLAOyson wrztu tad epoaztoud aprisod e suigegoiod nstoy wflouammyuoy eng “fem wu efueeld enn nfueaIpalgzago nh wuefomnsut up PN. (is | 272m | oftZojouyy auorosusioput ‘auiasdo) aimynnnsexyurafuwsogod vflowaaye F eiozpiou wand efnysn yigafoysod ofuanigoud “of aroun ¥ez0In rz axoue|d afngnipm ex dh feAQ “afl say 2yslisuvay eurefifoyens 1 euroueld umuaoysod es wwzenod WU af aU HysoIENS Sue pases OFTET nou op o1epoulionop epedop 20 eH ‘nofprapaad yt estjapou af 0¥s01 ypfu PO FHRAs “yedr Bg “feAo|sod afuljep uate przoisin Syed “qr afianinsur oysfisueuly easqorqLeq op nsoaop TpqUgELOY N azoUr RIZE YAO Po FYEAS “1s gjonseWy CUoz9S “pes eofuaUd “oupiayit 0103s own ‘ypu 2f opmsod voguzoago yrujedioiunur aigtza ‘ouprpalisog “Bled ougnouresp ‘oys ‘2uIpod “9361 euoyer Boysorod ouofiuoud uoyeU “of WBOIS wUTEDIUZaNGO 2a, “(9pu0g pedioumw aagfey) womz2nqo ympedtiMU_ypsas0dz0q autnodny, ris n exaspais gon vp rSougosads naowty orpmesso # (nea1od 12} yp yysoosnosassoid v0 ypuruweuoys mae po idoxs foysoiod fouaneiodioy, foujeurutu 1 auipod “9 oavu 9¢ OZ0u! asin aftup efeped ‘woujeuurur wouaneuso) ‘onuaiapod of 1fo4 rojas foyso1od 0 woHeZ 15 1 9UIpo8 10/0007 oy lustupyoayy 210% 284 v4 BU Ye} OUSOUPO "92499 ayQHUE tz ‘aeysins “pes esofumad “ousazout ajsia anid afepeBop 1) Bo-[1 "mPOA MON R (OLA ~ wonDstUvBuQ apo4s PHOAK) aysuino’n =ypafag anaftuoy eu ypedeu ns ong ovy) wpede ‘aynyea aya a1 Puofuoud yupeusu uss mEAs=IOS N BWDfaxosd yeapeUdUZL az109 ews :0p 2pop ‘owas youyeacis{a wu 2¢ ISoupo efepesop Azra “Is # NSOUPLAYT] ZT ‘Tun aid 1A nfenrisias efepedo odo op abe ofepeuael ou eo) Boaz ‘iepedop MINS efuednyseu ySoupndour vffaeispaid Iau sw8W2 I elepeZop cry vfepedop WR 6T'EL {61-81-98 45002) zg Kex2D) fw} w ae fafuep nganod wu afnzeyn tepuoy apoy wi tsouid ns vp zeyop 27a tuo“ en of 01g ony 840 asad 98 fsouanizaas n ealslupatee zeyop ‘azolond 4 2uStZ0 NS ep wzwryOp fl9g] | BUOLOS TAOPE ‘Sodoud Y qw 1 ataBozie ovy Hflozod aya ITSO SHORT CTE wrjanie Snansiskim riicima imaluspostavi proces strateSkog planiranja koji ée adresirat aktivnosti ie, ukljuéujuéi komponente informacione tchnologije koja ih podrzava, 2.2.11 Poslovai ri Jako operativni rizik rizicima zovu post 0 i troskova njibovo, ge Prema tome, poslovni rizik podrazumijeva fluktuacje priboda oje su uzrokovane prrodom njenog poslovaja liranje poslovnog istrateskogrizika priliéno je evoluiralo u novje vijeme. Mjere koje se fokusiraju na cash flow pod rizikom (Cash flow 7aradu pod rizikom (Earnings at Risk - EaR) obubvatajz postovni 7 ciple duga, dok VaR mjeraimpicito pretpestavja de su 5a stedstva i pasiva ukljuéeni u mjerenje likvidni je za poslovni i strateski rizik. Za ik, horizont je obiéno jedan obragunski period, npr. kvartal siratetke odluke ne mogu biti evaluirane u_kontekst atratunskog pets, Umjeso tgs neko mora da sapleda Jako de ok Horizont modeliranja ovihmajera ra poslovni Reputacijski So priroda temelji na povjerenju va moguéaost da ne dlijelu, a ne cask flow pod rzik rizikom, a ne zarada pod rizikom, kao So se ovdjenavodl esis finansijske institucije dovede do gubitka prihoda sisteme povezane sa plaganjima na malo reput ‘nik je povezan sa ‘éekivanjima klienata u pogledu isporuke usluga plaéanjai sa time da i insttucijaispunjava svoje regulatome i obaveze zastite Klijenata povezane s tim uslugama, Reputaci osebno poyjerenje koje uziva od strane Kl epovratno nocmjena« zbog njenih propusta u tome da poslovne aktivnosti obavlja sigumo i odgovorno, pak, sudskog’ spora,! Za Osim toga, finansijske institucije su odgovorne za rizike povezange sa aktivmostima koje obay a, koja potpomazu pruzanje fina usluga a koja su ugovorile upravo te instituelje (kao Sto su npr. rejting age Recimo, prop informacija 0 Kl igurale od ovog rizi kodeks ponaéanja, ofvorenu kulturw informisan rocese koji u ranim fazama omoguéyju problematignih segmenata 2.3.2.13 Sistemi (vs, nesistemski) rizik Iz aspekta moguénost diversfikacije, ukupni rizik (portfolija) moze se podieliti sistemski (nediversffkovani nesistemski (diversifikovar Prema Jamesu C. Van rizike. Nekiopet jdinstvena za odncsnu i Je, depozia i struktuee kaee 13s 134 Analzaj upasjaniefnarsjskimrizicime 23.3 OSTALI TIPOVI FINANSUSKIH RIZIKA I INTERAKCIJA MEDU FINANSIISKIM RIZICIMA UOPSTE incip adekvatnosti kapitalaslijedi i postavija glavne orijentacije ima. One mogu biti sumirane pomoéu sljedecih Krajnja zatita od takvih gubitaka je ka lagoden onom nivou pri kojem je sposoban da 4 potencijalne gubitke generisane od svih tipova t ja prethodnih principa zahtijeva da [Bessis (1998) odrZavaju obeéana plaéanja na njihove dugove, Stoga su preko odredenog yamatnih stopa, kreditni i rizik kamatne stope pozitivno korelirani finansijske inst ‘mogu racunati na sredstva iz. obecanih plaéanja na ‘ajmove u svebu upravijanja kkoreliran sa rizikom kamatne stope i kreditnim rizikom. Nesposobnost (j. sugovarats) da vrSi obeéana plaéanja takode utiée na prihod i finansijske , posljedigno, na poziciju kapitala. Promjene devizaih kurseva takode su visoko Korelirane sa promjenama kamatnih stopa, efe. Prema tome, svaki finansijski rizik i njegova interakeija sa ostalim rizicima u konatnici utige na rizik solventnostifinansijske institu je agregatnih potencijalnih gubitaka bude derivirano iz mjerenja inih gubitaka generisanih od razlititih rizika, ja pred procesom upravljanja finansijskim rizicima rmjera potrebnih za rizika koji su pribvatljivi s obzirom na dat institucije wu sektoru. bankarstva ‘odgovore na ova pita zapravo je funkeija kv mh ogranivenja jednostavnih ogranigenja regulatorns institucija obezbjeduje da taj sistem bude splementiran bez vecih poteskoéa Nedostatak takvi nelagnost. Ograniéenja su normativna i generalna umjesto da budu ot rjere aktwelnih rizika. ji definisanju nkapitala zasnovanog na 10 objektivne mjere rizika umjesto te pod skraéenim Pomenuti nedostaci zpravo su pods faikue Crsebased capital) ‘orp (sada Citigroup), najvesa svjetska banka svoje rezerve za zajmovne gubitke ‘ajmovima. Samo u 1987. godini o&ekivane nezaposlenost, mogu ialozenost riziku se finansijske{os 8s (S092) exo1 ‘ox sonra ns pudst ousedo ouakounyy yh xaud oped -sooz ns sfoy afuentzensy nluesquojut aozezt worseyuRWOY -niLoBowy TARAS wz F083 “ajonuoy ayuyar | ns auapanbu e ‘ofuoRayey in rpsfisueury *[°¢ Hoge n af vep extzi yrfstisueuy, efueneze fuefjrexdn 19a usfjaipod vrs vfiRatens pojtong affomnsur as opow muon wnsiseeuy ‘(efuearzanod ypstisueeyafepoud tuomd du) sysogn ajeso ot wwspajsuen Dlg now! ren pseu (Z “(ip Felmaopsod 2zeceauep i ¥s000z4 aouatip anp “elueanSisoot ‘fie issonip “euyzpa ) Isye1dtpusoysod {qar}soupof ngowod este rious fre isfisaeuy (1 4661) ozuiones ‘raupIo] 011 ‘haven 1) 2yslisueuyy nowt eu peljaridn ouA ‘ig unger d esdo 1 ofonod seater afuearzejqn ¥2 wfarens po 2y9U nfunfexsn t nluenewee: wwo3s ats7peNout Buo(t ipon ‘ffomnsu 21 ssoupafin eu feann yuxne@ou \wopRIpo wogos te tgqs0d affomnsil aysiseeay suPULOpod woxqHEIoA ep somal aueReALAL VMIZPA HINSCISNVNIA WONVAVZV'140 SPISALVULS FE ‘offgorens ‘oupgeiyosd Sup ayou | afowsog -wyZU yPyslisueuy fuearzelqn ez efiRoreNs argcjodser eupot afiu pall winfsfisusuy, afueljvnsdn ‘eueUOP oye ioc tata 0 ewpysis Foyslisueuy | ov INsuL YPysfsMEU efloxuny euzEA eMOdH oyeAsod ‘eunorzys 2fueliaeidn af vp uipiay azout 9s oupogoys eye yrysfisueuys afizindord ‘purinojsn 1 “afiues epey! oBau asta mus1ozZu af ouszo|zt soup wfiomneu ypstisuvuy afueaojsod ‘cuexonsode esse oyoyou n af org OFy “WANDA ‘a{njsod wibloy va maga 1 oBeus ayslisuouy ouofi po oUustAezaU afiomnstt aysiisueuly axes wfeno|S0d Foonerd ruzaigasse ya, ¥OLlanpO OAOIO’ AS {o4eRL VINIDIZIM WIL VENVETAVAN NON V0 ANIS OVS VPIOVATVAG I VINVPIOA.LLLSNI WIISPISNVNIA AVAIOIZR VENVETAVHA OLSAPW € ‘000'01 22> Bu 9 dod wutop 2992180 ns 204 wqoso fouq v ‘onDpaliod ofp 518 gos0 99¢ 99 ojnardod 2f nson lonaouRIS npaut n(oweed) eyEns Eluass« Boge eUInEeyS ofelad 36 1 ude 99 ‘o1sap 1 OUIEAI 95 of O89U afud eureonwpas ‘muy pO UDO! KY QT "LNPY.T epexd Fousoyefrolupass nfgrupod eu seno(jUa2 visan of ofpiapand segni) oulysoKarD Sojouzsos ‘elarupod yuamye ryguZias foyo wuopes eurd IN tem 839 95 HToy fepeBop IMinoufer 19opoins “esonofuinz wyleu ouyeo% “lepefon yes eluesiyes> asoupIfes ‘5 apo uiourjondays es Sof ‘sugewu oxp 1 ¥89 Wd sounel ets Ep Fomshy @ 'sodoud aU afagniyn ¢ s01po8 “0908 | € wioprajufour es esanofwaz esaiofwon zs eIeGOp ENS vu aust 3}94 Sogz aipa) (oyssraiag " esonespuse exalt often 828s “efuesniso ‘py wollsenjena taeq_oueuorsajoxd 25 oy olumdmey, ‘uowouodiay apepruogt aly “pe essiuug -vfopefop ywjonsEY nfucrojelp wouptiovsiod nsobazOIe, ‘300 tusalaswjsod eavgtup egnfesemdiso ns sf elepeBop e121 afumstneno 1 eneyTsp Upafenemaiso nfuzed eugasod wlideyorz SeuUp 1 uehazes 2S 0 n pz 32 MSOWZ! spn eH wuDfualooxd af wha} mogpuy eueBeun GoyeU “wHNpORE (g woytzn unystioeindar “xed “yp ,,2fepeRop wox7y owes ‘Hefjveadn eur RU HeuInpess 9pnaur afta ep OAGIOS ‘efeann nsousyaiduoy doge 1 elueausop Fonoysfu usoyHelia Boqz oltg “ned, afinup you Sjzt Huapary Syed “YE USIZN ns ars FH “UEl}aeidn oF1]01-0%10% ues wey wes £ 9 ouztoard sgndow exZU ypystisunuyy anodn ayou af yop “wale ot ofp af ex ony “vp 04 gof ouMUDerst ysafut WOAO By 10 n{our au0 oye ounexeu ‘eiuedwioy yoysin2oeue, otuorp nisiaadny, 24 ypnjpe aZou a8 flarpazingiso “eytzu di (eA oeAozpey 1q %q woso8n wluagnipyez woxKud yupryen “BayyEOL exTge MpoWIOd oemnjd op af o1§ oot aznp ayenmun yepejd esodL wp nfloenis n “ellayexeanis0 cy ‘onignap a9nfeaeundiso 29 Wanop wluafiarz wfalta afueznposd oURAryaQ00N, 238 “ysoupa{no8np po ‘lene wunowieevforsafenezspo wp wig zee “nyse oifeu adoys smeuuey, opey euttaojsn n snuatia nusyy, nfewr fo eanporzs0sd vs owing oypUzp of wo} Soqz arses apoxe NYU womIPeLy woUDz0}z1 ‘sezod euaid 20) efues nsvetg n ysoUZON n Upapsou 21 (ze 10K Blox adoxs uous myizu wsouazojt ‘wns WIOBUUEY LHDYOSTA BS nfeAeyons afiorynsuL SENS eIAN Tey $s1s8_ ‘Avalza i upralianie fnansiskim iisima stakeholdera'® o razlozima aktivnosti upravljanja rizicima takode je naveden za svaku kategoriu rizika ‘Tabela 3.1, Pregled strategija ublaxavania finansijskih rizika Tip strategije ublatavanja rizika Risici koji se ‘ogg transferisati = Rupovina i prodaja si Cifer Kompleksno i, izbjegavania scaler visita angszovaia. resursa sv izbjegavanja ~ Frodaja Tebnike kontrole | ~ ka konkurensku prednast ~Kontrola = Froskovna opravdanosti opravdanost praksi poslovne Heazovk komuniciranja ins ‘3. Missto upravlanja izicima u finensiskin institusjama jevauacia 139 L | | aktivnoat nakon transfea ria etc. O pojedinim strategijama i rizika neSto vibe iu nastavku tekst 3.1.1 IZBJEGAVANJE FINANSIJSKIH RIZIKA, Praksa izbjegavanja (avoidance) rizika involvira aktivnosti redukovanja Ono sto preost izici koji su sastavni dio poslovne fransize rneophodan za poslovanje moze ova poslovna odluka mora biti jasno ukazana rizici provizija na usluge ~ mogu iti adresicani, Aktivnosti agresivrieg izbjegavanja rizika u oba Ce[a 1s (S002) surBonys ug fowends0 oujesspayfofoy ong n CSN 00°001 OP w0UpaLA foun YoY wrevauodap aB0qn js SEP 1 aUIpOR “pest EUEAOLSO efi>uDBe Of BAG fiouode wpnfexwunfiso eus¥2 eymgns p 9 wypldsnau net 199 ep nfeuz 2f ‘sourd oupar4pp0 996% wogos Ws osoU ndlouid nm Hfoy ‘un afugi2u n 2zoqn eaispaxs 01 ep afoseu vuepest 2ysfisueuy “loans foxes “8 wz BOHM eHSyo BousenaNe ofuenezIpeZ ur yest jongoad ep azo dlforanseystsueuy fl 1 fois vo noes nugynowis® ealiunzeipod msysiuoy Wore m pxzey ‘ye8i0g (1661) J91sar, “omwoRURS] :n msyUOY mon 2 nes uy wfurstaysuen re oye Up neayon)sode af oupaydoau ‘opoyeL 21 OUDWOIAO}St 2U0 “ 1a) af oysau nsoUAnye yLAoyLU 1 wflomyst ‘ofueavdofazt — ofodayey Mn eytZy ypyshisueny efuerezrign elarens vjalpog ey ‘ueaozpa yoio8n fouwaud m uexozedue (12/02p ‘YIZU FoysUuaIsIs wIUWAOZpaY 29q SARA ‘afuenoysod owes onowtlu vz fuefjasida wz Soizes mais) “axpHod sunojsod donfeseaoipo apaltis euifuearzenod wmuesniso ws ofjonansu: up nour vgn n,,,,ezodap afesnBiso wz (wfiesodioy euzaaes) vfiouaie uyes0paq af o¥s 023 vfuinaiso rooeaep ‘iafuiid ey y"emNpooad yuateada qlUpIepURIS o1p oFy vunjaizys afueliaeidn nfeaatnyez wp viapjoyayeys nsoxsiuy n 2f ep OYE) piezey tujesow wefoysod azour ‘apax] \soupaxd nuvsofioud Hep wuruaInyUoY, 2048 Mataligy © elloeuLOjU! afueatfjnelgo YE elioefanal “e801 vluelineidn euyzorzes © miopjoyayeys of a "eaNspous ‘ausyoydwoy —nfnpafsod 2fo ‘axueg ns oF vy euefiompsur es fegnis of oy, “affomnsut novTU ou sie fox esosovt afueaunpo wz wyser | pusyo}dwoy nig azou eyrzu >yuapesBn epoid afpS usounipye aforsod ‘ofMG cawoIp 1 vfuesniiso wlloys|0y eusyojdniay ns 9foy “(sayunduoo aouosmsuy jonsnu) efiuedwoy W!gnfeAest\so yruwefezn wuesyod es 1 fegnjs af ys] "wzasod alysod wouso founsyeAtAyo u enogpay aur uF ALU puulfuearzesjod witfors NeAods nFOw ou VSA A (Woy woisued nyoueq pauyap) wfioyauaq muestuyap cud SouoTed yundioused supe aque ranfod wt 'soupo 2s Hfoy “uIuuD) OFy ‘yoftuud en -eiowpsoam ygues aueNS po euerozpay yt eualuafuzes oe) ou aU vfoy wfuvarzesjod newt nous ‘sazoiu (PygtUazaLAod) TIE fo ewaid serso 1 EDIUOIP LoIUSEYA “OaLd “FH! un nrspaus tunysfisteuly 0 as ypey sth fjoapissy non au euutoiz afufjabidn w2 resmsas afuorgiz0y alutjep ez 1Z0Yzes tGop ryefoysod nferout 1 OUAIsare Ig eo% sfunfiaeida “euuaafeans uayeA0 1) “Guomadouow ys14 jano/-mey po ueAoquosde Apna ep. ‘nfesour [pS Nsouny I eavispars Hforsog APIDALLISNI AOAIN YN VINIOIZRE WIASIISNVNIA U¢NVPTAVEED ONALIMY CVE Boyou austia austwoud eZ su 9 wifoy nuewzuEse 0 95 IPE ‘Furgpay wwatveatrap af eY!Zi YP[slisueuy wraysuen afiSovens sofuud wou afjonygsur noni vu eYtZtt saoquosde ws muezanod af fo 1 “jesyagoueN epuo WL 99 ed “BUNTOYZI uae afuyjaesdn nnfowau ato mu uipayedd niuefiwesda n. woupezd nuaresedwoy, hnfewou affomnsur o¥ “US0UPaLizn foustzn 19) foxoytu od mystzs) WoUdrOI0 et ttepoid niq nfow | wasizn auens po ns sAlljunzer oflomusur aysfisueuty ures po ruezipe 1 HEWIOD] eawispars JorZu HYs"isueUY ns afO op soIuE18 OG pod unfonsn yt estmyuaou0y 1) eAOysISI9AIp 19 yey vfuvarzenod eysisueuy cing nous nuszn woystist fpuusogn 1 esau PO YURI eABSPOIS Iq (ereuounssur qysisteUy 1) efrearrenod yppsliseeuy queper Boge afors6d Fist eyshsueur] PxEZD Gowsuafsued) s9}sU00 W wyLUpY NAOLKOA weAO}Npo2 ‘oufezouz ‘ny afuouteu n 14 nBou Hoy fa.zu 9poxe ofonsog VXIZRH HIISCISNVNIA UIASNVAL TE snepxvado ounoyson | eulLiepIuoIp es pusoAoBop 2s azour re i SOAS YUE SATS UI ISTaN W HUIS USOT STATE otAnaliza i upreviianjefinansiskim rzicima rofitabilnost poslovanja finansijskih institucija, Nasuprot tome, jednom kada su inansijski rizici apsobovani ili preuzeti, a preuzimanje nosi sa sobom i esi ‘o€ckivani prinos, njima se mora efikasno upravljat 3.2 AKTIVNO UPRAVLJANE (NETRANSPARENTNE) VS. PASIVNO UPRAYLJANE (TRANSPARENTNE) FINANSIJSKE INSTITUCIIE pasivno upravljane finansijske i ie ubrajamo. = REMICs, indeksne fondove, ~ unit rusts, = Klirinske kuée i = agencijske pulove hipoteka, 1 jedine i druge dalje se, s obzirom na karakteristike informacija i portfoija, © cemu se zapravo radi biti ge objainjeno na temelju. suprotstavjanja omereijalnih banaka, kao tipignog reprezentanta aktivno upravljanih netransparentnih.finansijskih insttucija, REMICS (pasivnim inv ompanijama), kao tipitnom reprezentanta pasivno upravljanih transparentnih finansjskih insttucija (Vigjeti tabelu 3.2). Ovo zbog toga sto je aktivnost diskrecionog upravijanja rzicima usredsredena na aktivno uprav netransparent [Nasuprot tome, u pasivno upra transparentnim finan 2a upravljane rzicima, Tabela 3.2. Karakteristike pasivnog vs. aktimnog. kom instituctjom jana rincima u innsijskim instiviima i evalua 13 upraviianja fnansj “Menadiment7 Karalterstke Tp corganizaciona rita ‘struktura ‘Tien Ke 0 ‘Komereijalna ‘banka Operatv zakonski Rizik saugovaraéa Ves plaéanja <éezaocima fin potrazivanja - Tnvjebava 0 rezultatima = Siroka fodgovorost struktursenje sredstava i Aistribuciie obavera Qperacigs | Moé/ ogranigenia Upovor za ngucnost promjene sredstava / kompozieie = Porast sredsiava obaver| zor miksa sredstava Nelikvidna sredava, ‘netransparentni Kriterij valuacije | Gotovina se Portfolio vijedoost Tako razumjet = Vrijednost vlasnigkogsowed yo ‘9p msonop azeut 1g 2zour axwspaud alueligop wz po aayat au afexsny 26 14 15yopun exesmjod e>tuzago exopuay sfspuy“efgupod fero ‘pores. “eu ‘aurgueuopd es vhuaqunye fo fons afersfunds! oupeious® s4opuoy up afnzeyod 010, seusd “P6sL OP 'SL6I PO 95 FBS | SPUo} eoyepur esOUNT edoxe YIUIEIT4 foe2s0y af wp of ejezeyod vzyour wuacwuauNyaq "es!DUN Weg 2 yung eID 57244 Ialpo ‘sospy nowsaauy ofan, soy | woitog fo uopeiedsen mowadoarA PID yoroudienog ‘eBeau) fo undo.) ty | Yung loUOWN uoruy “00S EPS ad 9 a gure wig 2f wm ws9fneu Baga) kuUesR BUEAOpUO} musyopur es ns egod gn i (saom Mouyseau)WSIAI9S HUOIISONt PUACTT UL ‘eaoyor IegAow Ylonpng (Zulu) ysourwia1s0Fe1g n juaralan iq aFOU Losnsa wousofa212u afta iroilu ysouusuedsuenaN “ewelouDe® ‘eunefywee wuafiazes n nferatao« rouse “tansy rug “ysoupofua amepop wouanye 10 ez nfediey ‘wuafisa ost nT tupefiouass ss fox 24 2u0 "TARL yrugenodau afuesqwu|a eu Put luefjaeidn nfeampiueio afi fousef af voy ugeu eu queljseidn ouanye | oIUD 140 “tAOpUE) 28p>y 1 1HaIOS}0 ns O18 OF zejeu nj wxonafiy wsofwiod () “PULULaNS UHFaTup a | 2foysod apoyer al SUL go Mefiveadn owanyye niu afueargenss ‘ougazyod afta ‘une ‘ng 22 ‘votuoyp wud auatoud op 2Pop epey I! “esyaput 21 buapnt| | png tf! apn ED1UOIP WYP wPLy epUO OWLS IOP NPUD} elo; od ampynas auafwuord og “xapuy gos APS ‘Adu “Syapur VysuezI0q HeUZOd pau n 1U2gH!) du “gquouanyysut aysfisueuy afndnyy ‘usyoput “fh ‘esyaput ayes sf0% enoptoy 7 ‘wlorzu ofuefjseudn nginqnsdas ej.aesd euapaspo ‘euseonan ‘wosaly wafuop n ns 2tes!20] eweliBoreas wyuoronsoaul wnuarsed s afionynsut ouuaredsuea ‘auens aiitup g “nS wousap wfuso8 n Joysepy nfef|sewspaud 260) eweliorinsi unuuovedsuesou wuueljanida ouapye af PURINE “iD9f oq af off ov ‘eunoz efuel}weidn BouoroanysIp ysouAFEAY “wurRlloryNSUL UNBKUP j 6s Weng etn our fueayzesod ‘uruasyu ba 29108 wsoureysoupaf 3oq7 “urfionsonur wisoysfu efjaosdn a8 ouaMYe o41]0% HofuL joynsaauy aujuoiedsues ysouamye ns Bafoy op uadays Lu wso 7 }9qehn ela] ZMp ruoIso.d wouBUOrZUaULIpeAP n ns auEE|SOd > "efoninsu ypjsfisueuy eda euwensys eap “Bouapenvu pafdeu naouso eX, upal fofoy n sllommsuy ystisueuy ou ‘eButsowuow yatupoud nstu exeispars uvzorod ns ono(ir wfijajiod Foayea0 sfuwaoposyjud jeup eam “201 wis (ues “| BAISpOIS souspaspoau fog iro sualio afue, ‘mUSUZpeUOU op WoFnup woyta wudmsop aftu efioeuLojuE foystisuouy, fourfjansdn ou. 1 “ofuarzeaiod ipaliza 2ysuroUoy 29) Boge “wunpoyy ‘puo} 104 1 afuatofaod afurnd “nvard ssoupafian ew somdh “wuset ns ou: -yan00u azo uy Jomsenty “2fisez1ue320 wiOIN man af exupassod Zoysreyueg ! SUN mpal [ee m8 (661) oxo mes pj ogo aus ‘synasog, jut oT SEES BURST TRUE WBE CON OTSATEApaliza i upravianje Ssansiskim rizcima Tnstitucije takode mogu »procvjetai« u interijeru ovog dvodimenzionalnog prostora, Horizontalno, dio postedovanja oznatava se kao djelimi¢no fransparentan zb0g toga Sto je odredeno znanje dostupno, ali Gesto nije blagovremeno siti u porpunosti kredibilno. Vertikalno, dio posredovanje moze ‘biti dimenzioniran pomoéu stope prinosa na portfolie, Koja raste od éisto pasivnog, prema aktivnije upravijanom portfoliju. Insttuije w ovom rangu Postedovanja znaéajmu Koligint energije trose na Komuniciranje sa 12 i na_prezentovanje jasnih izvjetaia 0 investicijama se mogle okaralteri 1 modda kao pomijerane institucija mnsparentnost. 10 vrijeme, naknade povezane sa uslugama posredovanja ted korelaciji sa granicom (obimom) aktivnog upravljanja. Primjera radi, indeksni Fondovi generalno donose manje naknade menadZmentu nego akti investicioni fondovi i depozitne institucije. To je dijelom 2bog vi troskova, zajedno sa vetim brojem portfo u slutaju investicionih fondova i depozitni inst zbog pretpostavijene vise dodatne vrijednostikoju stvaraju Diskrecija im se daje zbog njihove ekspertize na odabranom tréistu i reputacije 2a supranormalne performanse i vjeitine u aktivnom upravljanju rizicima, U jedna od aktivnosti dedatne vrijednosti koju preduzima menadment Jjeste kontrola rizika na nivou institucije kako bi se paveéala portfolio vrijednost stakeholdera, evaluaciju baziénog portfolija i dodatne vrijednosti ko donosi U siutaju institucija sa dinaminim i netransparentnim port jimcije kao (finansiske) firme im taj portfolio apsorbovani i upr odgovarajuée upr ‘3. Mjesto uprevliana iaicima finn 3.3 MOTIVI UPRAVLJANJA FINANSIJSKIM RIZICIMA voditi brigu © oboje ~ i o ogekivanom profit (expected profit) i o objavljenom u Journal Stulz je kao razlog naveo (cksponencijalni rast) korporativnih poreskih stopa, ‘soikovi_finansiskil. neprilika i agencijski problem, mena do danas ponuden a!” koji barem za neke kojem ée jos h obrazlozenje, evidentno im edukovanja izyjeSajn0g oporezivog poslovnog rezuliata, dolazi do redukovanja oéckivanog poreskog optereéenjafoy now ayueg oy sya quanesedo T tuypany ez eit yuo quafud nyu mixeideu 99 wo “| woIezeq es “opes “autpo8 “9661 21 | ejazeq wouewpuewry es 1 ns Hoyeinoy aupo 19 Oe BAEZ asalua now nda1 ep esis ean “gen alalas afionaysur aysfisue eaofiqez wfseapaupo nyaas 1 OZOUl ¥IZU 95 OY afsodl wpe EPOYSDIOd SU po yysznoxd vflozod po o¥safun afionynsut po Zoweznaud ey! afesrjod doy v2 sI8 Bofuew oBeu afd Bayan op 1PON sas ‘(s002) 1&9 “HI jAroyUL NULL BU L0N03H0 O84 ougnBouln 1g ayung 29 Hep ‘9poye ‘tala ogo) oes oTesod woupaf sof 9 Safoy naa wwald eizosofpo oufjonop syeidey wineji#ax Bx0u 2f 1 ep wey po isinez wens oBoupy “fuoznsyo 3 ey (apezuyop) wu wa YIAOrapaRyoS 1 qsouozmag affoeyydan augyesd neu of o¥soy, 1 patpons| tepour nffinespaid ofoy “alia (yey ro-an7e4) AeA az], “nsoUsefaztou wor;> HUA 8 tour aug “exe sft afteemyngofen ns asa af wfoy wogouenosa(s woyou ws Sugop af enf ORY “a]gefieA auenleMsod 2 EEN ezey wr0 Analizajupeavieiefingnsishim riicima S (oijednost) = AV / (rdf parametar), D odnosno 5 (%h vtijednosti )= [AV /V]/A ( ost je samo aproksimacija buduéi da pokazaje promjenu vrijednosti za ju osnovaog parametra, Osim toga, to je lokalna mjera, So znati 10st mijenja za druge vrijednosti kamatne stope. parameter). 62) i wai8nih parametara, od kamatnih stopa u raznim valutara, deviznih ku bi se opisalo ponaanje portfolija potrebne su sve nosis na bilo koju od tih varijabhi Kao prva aproksimacija uzima se da su se transakeija izmjerene u odnosu na iste tréifne parametre adi instrumenata ukupna senzitivnost u odnosu na jedinstveni tr2isni parametar inaka je sumi senzitivnosti za svaki instrument. To nije slutaj kada se senzitivnosti odaose na raaligite t2isne parametre. Svaka se nna pretpostavei da se jedan parametar mijenja po je Sabiranje senzitivnosti svih instrumenata znati wu isto vrijeme. UopSteno, ovo bi znati wine stope obitno se mjeri senzitivnoséu kamatne mare, koja razliku izmedu kamatnih priboda i kamatnih troskova, u ednosa na kamatne stope ili za paralelnu promjenu krive prinosa za 1% judi istu promjenu kamatnih stopa po ne stope za posmatrani per 1 odnosu na devizni kurs predstavlja varijaciju ove dol jed jediniéne varijacije deviznog kursa. Primjera radi, neka je dol vrijednost 600 danskih kruna sa kursom od 6 DKK/USD jednaka 100 USD. Ako kurs postane 7 DKK/USD, dolarska veijednost postaje 85, Apsoluina 3 Micsto uprav cia w finansiskim instieiama i evaluaclin im varijacija vrijednost je 14,29, So j dolarsku vrijednost i vrijednost poveéanje kursa DKK/USD. Se stranoj valu w odnosu na devizni kurs jednostavno je 1. x 14,29%, Relativna promjena je ista 2a exit vizike U_odredenoj formi, senzi {tgoveima i onima koji upravljaju finansijskim rizicima jos od 1938, godine, odnosno od pojavijivanja koncepta trajanja Fredericka R. Macaulaya." Njihovo ie proizilazi iz Cinjenice da izvjeSta) o anal enzitivnost je »modifikovano trajanje« (AV/).""" Kod dionica se zove nbetau (f), a dabija se avljanjem u odnos relative promjene cijene dionice i relative promjene sa senaitivnoséu viijednostu odnosu na promjene kamatne stope avw=—[D/(t+ rpsypfSoud pigneuse epoye af euIpais ‘eljonasasdo af wefueavgap wurppoureaoio{a uxoyiu qiuesuapuod ajqefisea aul 4y(soud af og, “2]qe{luea aufegnys epartod n afuearyap0 oxgnewayeat af eUIpaIS aysnoi : 4 (aque ees enny 2s oH en agquteaouala eflongunsip { ofjoehiaap eupmepunys ‘esuellues soupoliza (oubAryag0) wlupaIS TZE'y'E P suprepues ngowod LAIN “2U0} oUyUDAyaSUOy SOULE FuEARIENO 9S yyy 28428 0% uIpyOsIA 8 29UOIp ousoupo ‘nsueflen “oiifuy npsfip word n rafts ong af arg Oey ‘sodoud y ffs Z02 OY35 ‘aqqofizea fiowasosdo oftzs yrysuouiazs 21 neTQerzt ounEsoUpa! NBoul as af4Q “2Iqehlea suegnys asueuen uafoy (18tUp wanrzod) ruspEAy of wf ‘aiqefuea ouleonys wljoefiaap eupmepums op OBrup vy Houpsoaur po ousta neawpanod 98 azou wiyesues ‘roused ausoysy oqnuouiod eu nsoupo nn expigop Boas ysounnyzuas “ouaga3 i jeuy vp vachiunzespod wyrzit af A AByEATU Busou wllonansuy wyslisueUly “(exLUZNp sy wauoryey “Idu) nfuaznnjo n eumpusfwox! mf azo 3 tongs js ouiaIsy aBOuW ‘opus oujenuoo ofuexezeiZ vz rsoupafiza wfupaus wt loupuay nujenuao eavzerzt wo 1 eqeepod eramiqelizeA ofuenewisod nferearowo 2 eyZU onuoy 1 SOUNDS ET'EYE WOH 01 OUsOUPO | x ‘4 po wypnnfap adors nuafword eu nsoupo 1 ys0 eudmgn af oY “Dymyfap adows wolfowfzen wi afuganod OF jgetiros. eulepn|s euxovso af aig 0 Inpayy “ewotuered wy Zour 96 eu0 2gour "PoquoIp ea “owwoy Ouoyeuy “wiNe Topo as ep uigeu of worm pouzeago afteanpoud ‘Bu Buopoas ind PlEqaL 19 SoU! uofu “OZ auoa7t 2ysfuea eu wounuN epuIgN uigefieA eUlLID a6 19 Eq sous seus wz yuafiwoud - oqou 41°88 (Qo) wostag“arauser7) ~ eawpars SOUs0Us0 BHD 9S ar SERS T BET SST UDR WUT HUE RET OHOTATE TUS SE AETINT TOY zal14 fe date u nastavku. Neke se formule mogu na prvi pogled utiniti ove statisticke mjere sasvim je lako izratunati, So e strovano primjerom."™* Neka je sluéajna varijabla X, a stednja vrijednost £(40, Srednja vrijednost izratunava se kao aritmeticki prosjek vremenskih serifa opservacija kada su sve tone tazmatrane pri istim vjerovatnotama. Za n opservs = EQX)= 5 63) predstaviti. Zato se kao standard za mijerenje disperzije podataka kot standardna devijacij. To je, ustvari, kvadratni korijen iz varijanse, G4) predstavija prosjedno odstupanje vrijednosti numeriskog imeticke stedine. Ierazava se u mjemim jedinicama Kod vremenskih seria, vjerovatnoge se procjenjuju pomocu frekvent opserviranja svake date vrijednosti. Vjerovatnoéa jedne opservirane vrijednost stoga je I/n, U ostalim sluéajevima, vjerovatnote moraju biti dodijeljene inostima, npr. pretpostavljajudi da je kriva distribucije data. Ove formule se nalaze u veéini st in udabenika, Srednja vrijednost i standardna devijacija Raslog za oéiglednu kompleksrost formula je cdstupanja od sredne. Post bir odstupanja Je algebaski prosjek odtupanja od sredine po d XKvadrana odstpanja se ne uavnoteZju. Dispera bi ila bole iznjerena nicama kao i slain varjabla, Ovo je sha sa standardnom de direko kompariai sa opserviatim vrijednostima suganog parame zavise od vj Suma svih v u=B)=Ep,X, 6s) Varijansa je prosjek ponderisan vjerovatnoéama kvadratnih odstupanja od sredine. Standardna devijacija je kvadratni korijen ove vrijednost. Standardna devijacija je, dakle, jednaka 6.6) kkx0 Sto je bilo rijeti, sve p, su jednake I/n. To je ‘gore pojednostavljenim formulama, Kriva koja pokazuje frekvencije deSavanja (pc vrijednost cosa pokazaje procenat izraéunat u odnosu na ukupni broj_opservac frekvenciju. Povrsina ispod krive zapravo je vjerovatnoga da 6e se X ‘unutar intervala oo U2n ¥ wigeluen eufegn|s ep apoureAouala afueaKungesz] “epar0dses W soupofsn pe zejou mpeynzes YignBow sIEUA0OUK o5 Oy! {us "ns (86 BORAT affonquasp auppusow srowband “y's ERS Tr a RSTO WHT STATO, SUSU TUR SET ET ouane finansiskim izicima 7a —— ‘Tabela 3.5. Primjer tzracunavanja srednje vrijecnosti, varlfanse i vo inj nh za vremensku seri opserviranih podataka Dobitak ausp) | Oétpanie od sredine | Kvadramo odstupanje Mjesec 12,08 9,08 5.08 4,08, 092 10, 1 | Suma Sredina Frekvencija moze biti dnevna, sedmitna, mjeseéna, godin rugog relevantnog periods, Posto razmak izmedu dva podatka determinise velitiny moguéih kretanja sluéajne varijable, odgovarajuce varijabilnostitakode se zovu dnevne, sedmigne, mjesedne ii godtinje volatitaost, 0 je opservacioni pe poveéava se s3 hor ‘3 Mlesto unrauianariicna oan ici u Sinai nstiuciama i evalu, wiewavscia. 9 ‘iruge kamatne stope mode biti korigovana na 4 jem sa L414 Ho dae Oe oe — imijetiti da je drugi 7 7 0 rv, Ovo koigovnje ohio konpa Koncept, vn je shi doe su stacionami, azljivo izvrsen in wer a oe a (the square-root Name volatilnosti mogu svesti poy \ératnog a vemesae Korsene za kom venovaje soln iInost prikazane 6 ae tie ‘nego proporcionaino (slika 3, A rag PIO oan nai se coed ae Tabela 3.6. Vremenskikoefeient prime “= [T= T Pel Te ToT fmf) ] Lf). [2J] ina volatilnost devo je ea pepsi, Ono se et venen pe ie oeesmaesian komen uje Kade moguée vrijednost u vremenafjoeruss eaezajo ey711 rsomuoredsues) ep Tui 28 oye] “wUalhuisido oxgop 0} v2 oftu vfoy aljonynsut po afiusexya ¢8 rnfems 1 omy eH GapOAEd 5 2pOUE 9 THQ WALA YOU WO nous af yea # eZ eureofin ss aBlouus 26 O¥$ ofau 9} nye wfiojouyoy cuaiaraes (WINIAOGNIEL/VAIATLO WIENETVG 0 ALIDVTONGAS BAAN) VINVEIONLILSNI IWOASCISNVNLL 0 VINIOIZRE VENVETAVHAN ISONQNGNA SE rauejuszaidas wougidn woxoyf ony euressfus “eur eueag ‘ouayedsay Hod sour af ep neurgesz eampye yrurpofod wfioefixap yruprepms mya{soxd wouesuapuod eyeupal vfloeliaap vupmpunys af sof afloeyyrsioaip po nstoy Buaw yfioeruis fox0 ‘De(0s'0) + (Oro) ,s'0= “> ploT d= TOD :ARULOT Od ga cowaz (2) fopnys wz nynutiog nAo tonfnfaahing feaeys woaAyUON na af elo) efiogod fine powai,, 28 291909 wad (Lain eSyRWwOY n “PHP word n wofUselgo 1 aupuepueys afueaeunger! ez ejnauoy 25 OY 1809 S00'1- = 714 =t (q) =P (@) suofteAo3 ourapinowzey12 insttweijma pr amanipulisano, P od transparentnit i Analiza i une Raspravu 0 mjestu upravljanja fagendom za poboljSanje up orig jovanja, kako bi netransparentne inst wike rizika, mjorama rizika moze izaziva troékove. Uvijek postoji opesnost da iva evaluacijarizika sa dobro definisanim mjerama rizike samo »gur 13 ‘3 Miesto upravljanaszisima w fina ie-off)? Hote li se on raalikovati medu izwodalusluga ili ée, pak, sektorske grupe? Hoge i strogo transparenine frenutno netransparentne, tako da de citaw problem/pitanje eventuaino nestati? mma, Michael (The Hebrew ‘Mark (2006), st. Kao jedan od vodeéth trendova u uprav(janju finansijskim Crouhy (1X18 Corporate and Investment Bank), Dan Gal University) i Robert Mark (Black Diamond) 7 393-397] naglasavaju da univerziteti posi Betkeleyu, University of California w Los Angel York University, w USA; HEC School of Managem Business School w Ve Manje ofit, ali oldera, od zapostenika do investitors, o osnovama upravlanja im rizicime, Formelna edukacja.postace’ uobitajena komponenta brazovnih programa finansiskih in Uukljutivaée teme kao sto su: zakonski rizik,reput preuzimanje finansijskih rizika. Premija za to bi na formalne ce CFA (Chartered Financ PRMIA (Professional Risk Managers’ Intern (Global Association of Risk Professionals) prisutne programe certfikacije sa evaluacijski le internacionaino ispitima koji vode prema{(ojouruy (oysuosyesoySue nyt apysunop, zexa {oc x8 (9902) 19q239} nipuagain wuiesd {ose “88 (6661) 1MRMOID] "S| eAEIEISOpaU dnys “yEIEIsOpoU ‘ryedse uanedau :igouz 3p2af Fysuesog ew euepanaid aprsunop 25K4 wysa/SUE, sounz pIsUnOP af ong ¢ woud n pel open g0]4) nyLZUL aprsuaop O, IfOVA'IVAA FOAODAEN 1 LSM SHINN LNVOUOW ILVAHVZ DISUINOLA 1 MIZTY (QAVANMOW TCISNMOM TT dey Boysurouoy9 ds0u0y 0! AIA Sp REP 5 213 sms OF§ ov ‘e}eE000% KyRATALAD frminpou Gis oud ese Souza | ado omvuy a eons nfjoenyers tz oupaisodou rz0ys 1d20U04 Ye) dooaoy "a7 wut (eaopuey yrutretezny ‘vdons oft) —_flomnsur nyead -n epropueys Zowspow nfojn vijewaz 1 “oureao Bu Bpafjors Soygoud wurpod yL+96 PO Uru 1 eyeuq ey quollazea wasn Sun un TISONGAPNIA AINDIZTY S4ANOM TF ‘ou ston wf xeadn offod wu soupo 28 vfoy eanenay ¥9RAS ¥ OBy “HUN nptP WOR n wesLIOgy|a oUlfEIaP fu ayo 1 esr wTySHEIUEG vfuefirvsdyalo: jo} ‘Mow "79 ‘nsoupofuA eupizu idaouoy va uy|sO oupofln suy¥As sueUOrDIpUOY WordeouDy vs wuIplouloy EGNE omar VVNV VINIOIZRE SENVETAVadn F uioyejnal vz pndduy ovy ars0y 2% 2A BU ToUDONE uDgasOd Bf|AES I] [Ozoq “T] WOjEzEE 1q oY “numpyrsEAUL aut (11a - woruy) woodouns 201 04 raphawl a 290poa “TSYOTUOY am ie weqanod oy af wp nfeuzud wud ‘(asoxyos apnfereaoSpo 1 eyeyepod ozeq adem ounrzoaiNy adu) ewoizy uAysfsuEUY fueljwesdn ez RAMPAMNSeAyU ‘nuearaeip oagop 0 vfumsnsaaut puod | PpOAvu BBY | Te}eD “AykD “OI WISE) ‘iasnpur fouznjsn foysfisuouy foujeqo(# n owuzodasd aiqop gen ns afoy euewioydip var186 im siicima i Kako bi se dodatno naglasio rizik gubitka, a prema Soskicu da bi se oznavio samo varijabiitet (odstupanje) prinosa i otekivanu vrijednost rnepovolina adstupanja cevaluacija downside je daje kupcu pravo, sdstva pod fiksiranim, unaprijed dogovo ima, Neka, primjera dionice po ‘money (ITM) jer njeno kor KKM. Profit esufajon ba kag twolak slufajan je bas kao i kamatne stope. J li sluéajevima? Ako se rik meri volatilnoséu krajnjeg.rezulta poveéenjem teskova, odgovor stope dastiéne opadnu, 4 Upravitne szicima banska, 181 downside riziku ako je cijena na| kupcu morati da proda dionicu po cijeni od 100 KM tak i tu vi Downside vizik. ima alnog neosckivanog gubitka, Vjerovaino¢a njegovog nastajanja je , bog Sega ga je i teSko izmjest Poteskoce nastaju kod proc ivanja vjerovatnoca nastajanja. pot osmove za takve vjerovat koji se mogu izta velikog broja sluéajnih fenomena. Med teorijske distribucije. Lognormalna distribueija, primjera radi, ne wzima u obzir negativne vi neizyjesnog parametra. Ona je bolja pretpostavka za devizne kurseve ili kamatne stope, posebno kada su niski/niske i kada se priblizavaju njihovoj minimainoj vrijednosti jednakoj nul slucajnavarijabla, pomoeu generisano jedinignomoyu runpany nfuend x of pey -adu ‘wigo iigettup ex eflonquusip epey nfnfuofuid ou as ojdigus aay“ ‘96'| af AAU} sujsuLON edn ‘ousfusoupal %5'z Po oftouEs9}0} Ont uafegigon #7 “anu aujenou po au ns ajdiyinus ayeuzod oxqoq “afioussa|a on Zouesgezt | eGNE sfronqh puategigon af O40 (Cb TID] oF exjuean eupyvesodad tua sesoupolod pod Lie as “(B60 Iss] JOAZ] i ———— [iano | [o= 195] THOPAOITA Sypugnd iueanyagoau engnd | \ (pou seuqntt + EAPO oRAPIORO psanfeN Hed 1 YoHgnE WOADYEQOAN Tp PHS “wytignl Souearya90 po endey oftguszoidas ye, “aypqni aunipary e{uedmspo afueaoqiosde ez wea: 22 viizisoid npowod 9 “yeuqni rwear4299 af afioueinjoy noam woyst ud euqn rudy afiyuszaudas ye, po ousap aatny podst afprupeg “afiounyajan noalu wo} Pyeupot ‘pgnd Zouearja90 eluageroyard egoweaoso{a af vp any af offoues9]o) oA woxep ud ye, “2s0-r 7p voatu Zoyne po ousop nfnljrefod as fo1gn Zp foHs BNL a rT a [14-28 (8661) stsseq] s0azy eign 0 ‘uquapaara 2108 ui eur wwO9A ro1gne jd "Purwuatoo.d ousoupO e0u suafooud ‘aueniasasdo eyerepod rpsicnsty nquNSIP ax 9s O¥R eu 9$ nfeatusez eyeugnd qiueat auyeas epeyy "eudrysop ef yemuosdo nour (Suounguisyp ssoj) eyeNgn ear nye OOUT OETA eCUY atAnaliga i upravlianie Gnnsjsim rizicima Slika 43. Od volatinosti gubitka do VaR Volatinost Mattipla | [we lol |Sl = | Na osnovu oblika distribucije moze se procijeniti vrijednost gubitka koji ne mode biti prekoraéen w vise od date frakeije svih moga: ‘maksimalni gubitak koji neée biti prekoraten u vige od 10% ‘moguéih dogadaja mode se izvesti na osnovu pretpostavke 0 of Ovi se procenti nazivaju nivoima toleranci na vijednost, pri dato rizika, To je takode VaR. Nivo toler veéih od “VaR. VaR je zapravo gra pouzdanosti koja Korespondira sa oda ispod krive i ize granitne vrijednosti reprezentuje vjerovatnogu da ée gubici prekoraditi ovu graniénu vnijednost Vizueino, veés volatilnost znati da je kriva disperzije oko sredine ira, Stoga Sanse da Ge gubiei prekoraéiti datu granignu vrijednost postaju vece. $Upeavimierircima bona tt Slika 44. Volatilnast i downside rizik { _ Volatitnost = disperzija oko sredine | ( Ivor: [Bessis (1998), st. 63} Kod normalne krive, gomje granice odgovaraju nivoima tolerancije od 16%, 2,5% ili svako} drugo} poznato} vnjeduosti. Oni korespondiraju sa ‘od sredine za 1, 1,28, 1,65 i 1,95 puta standardna devijacija krive 5), Bilo koji drugi nivo pouzdanosti moze se lako prevestiw odstupanja izradena kao multiple volatilnosti za ovu distribuciju(oad ‘uoign vs vfuednaspo ypualeau efueatpafnorsiod njsius n frenjuos oa ey ug nspo tyuareiou eft nsiod ny ayo ‘ffoueiojon noaru woist ud yex.qnd tujeusyet af epey yA 000° oni wlowofwusoupaf oc" ud ‘oupaus po afuednspo apysunop af ep | INE 0007 AEIAOP_ joAPyon 3 10 eyBUPAL afiu wurpass po# pey exe gad oF nfrowzes efurdmspo apisunep ate an : “aumapa} “surpass po afednaspo nfn(uafurd afiouesojo ‘2fo]peaH pom 5d ‘ekisg “9 eueLuaE TAOPEY “22 apnour araqo 1 punrzn pgoueaosota ews! ageioxard raignd ep spoueaorsta ‘9g¢'z js0upal eyetignd epoupsoiata af epey“epoueaciols eurofwsoupot # 2oupaouals vwafusoap ‘fionqunsip au2teuis poy “(p2jf01-ow%)) uezafiusoap ‘af up 2s age Nsouepznod oar wz ‘ourpaxs po s40%eu 4 2japeU 1 efudnspo nfonourzes a8 upey “wfuedmspo yuaneSou aorues8 oftio8 efuoges0yo.d vpomBAoia(A ous HUNUEYYIUBIS af orf OIgEZ (Payior-ou0) rwHefuusoUpat ns EP ‘9 2784 2TueIB 2fws08 po 970A eyEgnd o20URwAOLALA | NsOUEPZNOd a[eAlSIU! eZ sound igtafeu nfnpofqzogo “19010408 ouaneyas 2 aytepod austoy af fof oviiiso aud|o eALOdiOyU ep o1gnsoWo ee ona 8 oon {9-95 “(g661)s880q] 0N21 JOE pyr 229004 eA, 2 uoy [ede eu sound ~ 1s SeuEp aS Hfoy "(HZ Bz UvAc suanpay porsnipy-ysng) SOW tiers 296 paxcuae estou eagrijad owe TOL MSO} ly 7 aud omoue owed sfcin OBADNA of Of] ; at }—— | _ soma) onde wousoER pod UES Batt woaizeu pod yeuzed of ovisod “idaauoy ousoUpo "warsis TRAD N ISA SiOyUOT | UnBLOgY “gp HAYLE HISAIHOL TUTE nfionquussip nuyouou 02 4 SRT egg Tse EIEN ezqeay—————~ Terwea upravtane finasiskim size 4.1.2 TEORIISKA ISHODISTA VaR KONCEPTA Svoje teorisko utemeljenje VaR Koncept je naSao u MPT, koja je detaljno elaborirana u prvom mest, njen stisao i imp Pod efikasnim trtem podrazumijeva se trikte na kojem cijene w bilo koje vijeme uzimaiu u obzir sve raspolozive informacije, odnosn informacije. Pretpostevja se da utes samomotvaciono te na osneyu raspo caluke Kupovin i pods Ako, pek ne djl u klady sa raspolozvim informacijama, javlja se prilika barem za neke usesnike na trish daiskorste te Jnformacie ida ostvare prednost kupovinom ili prodajom. relevantna su zbog toga Sto imaju znaésjne stvarme implikacije na inve portfolio menadZere. Osim toga, efikasnost trZista kapitala jedno je od najkontraverznijih podrugja u investicionim istraZivanjima zato 80 se u pogledu efikasnosti rZiSta kapitala Siroko razlikuju. 41.2.1 Zaito bi tr2i8ta kapitala trebala da budu efikasna? Na efikasnom tr#igtu Kapitala cijene finansijskih instrumenata, kao sto jo veé reteno, brzo se prilagodavaju na dotok novih informacija i, otud finansijskih instrumenata u potpunosti odraZavaju sve dost (informationally efficient market). ta kapitala relative jednostavna, testo se kopitala trebala da budu efikasna te koji skup 10 t2i8te kapitala, PoSetna, i veoma veina, kepitala zahtijeva veliki_ bro Premda je ideja efikasn Treéa pretpostavka je pos gode cijene finan: put ée nedovolino prilago se ne moze predvidjeti&ta Ge se desitiu bilo ‘4 Upravlinje ricci banaka a 195 koje vrijeme. Cijene finansijskih instrumenata se brzo_prilagodavaju 2bog prisustva velikog broja investtora koji su orjjentisani prema maksimiziranju profita i koji se medusobno takmite, Ovaj kombinovani efekat, informaci scenario implicira da informacijski effkasna t2ista zabtijevaju neki rninimalni broj Konkurentnih investitora koji analiziraju nove informeciju i trguju (1) i da bi veés trgovina koju vise brojni Konkurentni investitori trebala prouzrokovati cjenovno prilagedavanje, Gin sovim informaci Javno dostupne u bi koje preoviadavaju u tekuéih poznati posjedovanje finansjskog instrom prinosi Koji sc podrazumijevaju u teku treba bi reflektovat njihov rizik, i rizik koji je tnvolviran u . na efikasnom Ibis, oekivani 4.12.2 Alternativne hipoteze efikasnog tr2ista Jako predstavlja kamen temeljac moderne finansijske teorije, EMH je krajnje vjeruju u nju smatraju da je predvidjeti trendove na Dok akademici ukazaju na veliki broj dokaza koji podréavaju EMH, jednak je bo} i rasprava koje je osporavaju. Na primjer, investitori kao io je Warren Bulfet konzistentno su pobjedivai wiste tokom dukeg periodr vemena, sto je prema definiii EMH nemoguée. Oni koji umanjuju vrijainost EMH takode ‘ukazuju na dogadaje poput onoga iz 1987. godine, kada je krahirala americka berza (0 Fema je detalno veé bilo riot u prvom diel), de cijene dionica mogu ‘naan odstupat od njhovih fer vijednost 4.1.22.1 Definisanje EMH je definisana na razlite nadine. Lawrence Fisher, Michael C. Jensen i Richard Re . Eugene F. Fam: 969) definisali suunyoUIaE OEY ENEMIES ep sgeUZ VF “geliTeA NpourZE wD YINAUEAD|EL yas sfuearuzod ofnonipyn efloeaucyur dnys fea ep af oualjamsodioud eBoy unsQ, 279 {GCAO = LoNPoAe ByssuoCT 8804) por7to4d IpewOP oINAG “epee ‘edoys suey “elioeyun spams + sapunpada jp od ns NsoAou “fy “eusfword yUAoUdfo yfugeELp po aUSIAEZOU 2919 Fnsoxou afugeains owes qizeipo auofwosd suxouafo afugenns 29 epuo “eo14o1p rr SIA ns 904 rystuays's NfesoUDd 0 wajuarp uO! os Ep NARS nysIpod roysfNd UE sec WPO96T ”BUAT|AEZO« af PUO OW “2 ez 994 28 ourelioqur epow Sou! ‘poy Foufegnys nfoaymynstiopjesny eaxzapod Hoy a14y0 (sysfu0m) ep HIVE poy Zoutegns ezapodys 22 T'I'y ‘Bt ouaisod vjapour nysfa1uoy n onsu92 ‘sewyop aysfindiwa ognyses 1eA0z1u¥810 ovstnjod wey -y auafng “eysms0UOx> off "euourosa mnuay) woyeAs n ysoupatu CouleU% rnpng euafio augizn ep vaalnqee 2u HN “Aliresorafa wouseyedod oujoxdng jOeULOyUL eds Ze1 RAOUSO wu LonIHa aHJo3d axsUOUOyD ripesez apniout aftu oye '7 wfioeuoyut days vu nsoupo n oUseYYD a of up o7ey as njstus Wor fy drys mo/sewwopUI PEK eu NsoUpO A TH azow as HT. “POL, supafua (ouyewuourepury) 2 wxaboud euensudeu uate ns wafoy eu O1SI2H Owy ¢ nesTUYOp sZ0W 28 HN “wuupuafio uuign 0 ageqo n ajazn afionuliogus ans ns fofoy n msvE WU wfloemyIS 01 af =p f afi ox0 vpwe Analiza i upralaniefnansiskim viaicima ekonomske serije imaju veze jedna s drugom i kako imaju veze sa cijenama finansijskih instrumenata, ‘Ako ravnoteéne tr2sne cijene mogu biti formulisane u terminima oekivanih (a3) Ova jednatina ukazaje da tréiéte odrazava »posteny igrux u odnosu na informacijski skup ©,. To znati da investitor moze bi ja eflkasnog tr2i8ta w Fama je id slabu formu (weak-form) polujaku formu (semi Slaba forma EMH pretpostavlja da tekuée cijene dionice potpuno odrazavaju sve traisne informacije u pog! 4 Upraviiani rizcima banata 199 iugih jedinstvenih 1¢ Vee odrazavaju sve kojeg drugog proslog tr2i8nog lov za podtrivanje teze tehnigkih zultata jednostavne ps iupe ‘na potetku testnog perioda i drze do njegovog kraja). Kao Sto je naprijed navedeno, EMH twedi da bi prinosi na finansijske instrumente tokom vremena trebal nova informacija dolazi na ove nezavisnosti, Prvo, ion tests of independence) je stopa prinosa tokom 19 Gnansiskih instrumenata pomocy _rafikonau protest! moguée je, po aja, ostvae dabitk.yispeu 99 afoy somorp n2qepo up ofpSup 1 sup ads ysougosods went 1odi03 ymays0 ns ofoy asoutid af ojeurzymue ssupuuopiod 2 IQBAL] Suze ez ssouud ns yeuzieue yA sMIKy oye 1 aaoyyeas oudnsop 1 2 nyrmssodjard eu “ofloeui {soq aftoounogut 24% ‘sunef anou afueatiaelgo wu oz1q 1 ans nipyayr mdhod voqwo1p 2u2K9 ep ipa HA PUNO} BYES F cg PMI ELIT TTY uuoy foxefnod n Busey ‘NOU MZ BD EXTIPUL Hfoy ZeYOP nfryuazaid eotuoIp aflayas ausnyEUN eZ TH uatua1a oye) Would edors wfeprapaxd afipmys swfos9 ‘asHe youdaseNY “( 28uoyoxe) wBunst} Zoxsuafzes elipmys po owes aze[op HeyZat TAOS, wlepeBop ypysiisueuy yruaneiodioy yuigyzex 1 wuafinosd yuoaispoxounges ‘nsoaou yppswiouoy2 1 vfepedop _yDysielAs ‘epnuod use yrupefionm ‘vomnorp efusfiafip po nuodsex 1 efepedop elipmys yluforq rejsspod nuse|oupat ‘ouoys | nuzoUs eligop vzaiodiy “nyaosafia ns azarodry aypetnjod wfuemnsay rzeyOc, quorayesuen yrupeunou efuezeyd 1 affowunoyut eufegeuz afoy ong efuearfiefqo Zourel woyou efueH lwond 42 v2 sueAGau0y ssouEd amoUedns areAIso yp sptourDU Tor af RT 19 ep oye ‘ozi9 ewoon nfeaepoSeyiad meuounasur yyshisuouly 0 “onouag -e80uINd adoys speop Foulegeuz efueny(jaefqo Sounel nsonut agnour af Bop aystuctioya auzen augyoads eu nfeaepoBey fo as o7q o41[04 nliaidst af04 (soypmys zuata) wlepeop afipmig (Z uoyu yUefwa/U>rst03 ionquistp nafpiapad yy vsouud yygoxd wofuarsi03, coud wonpna oud png rio wo eid 2 fo oungia Yo stsiiouw ) esouud vfios qpysiouoan zu four fips 2g “uoy agels nfuwAnse) n yeenwUIzE! ns 104 “sINo8n fungo f svaio ne og ony fMULOUT sen YOST pasod ‘ftowosUE Bonpng_nfeiapard 2fo 2 ryefajod ajeansay ns afoy afipras ‘eure ovfoasn af nfoy nfioeztue8i0 19e1su0y, ‘afjoouoguy suse ‘aac 2a07e 9A8 BAPZepo pon CHCOUINNISHL ZoysfisuEUYY HUEKID O1 Oz BlloyESUEN ‘euafisetqo euo af es won fio afoas nfeatusez 1f0¥ HOU dun, ezarodiy vo, pySwIOUOya “PoIUO ‘jos jaqunue-anyes yoo) nsoupafua fousrzay uid ss0upalia uaKyspo! ows Kaya ‘plarpuapip) epusplaip ono ‘Sumave-o-20ud) ypesea wwaxd wu perez cafuaifyselgo of org ony “afionutosur ausiziiout axs nfngn{pyn 2f joouuzojut augp “OuAeh = autaoin 1g 8 “eatuoyp aualia ns ong 024 — azar0diy euMOy ways ‘uiop ngeys Heayngo nsoundjod n rjeusunasa, 1 yOIOP BE nfeAEpod n qpfsisueuy auafia as vp IPI HIN UNOS eyPinIog dy wey sfisuouyy au: HINA wan9y exBinyo ST TE pin ovflou iq puan APYeL "PUDWIOIA WOYD] aUIAcBN \opuasy 0 nfiousistzuoy mgdo 9zen oupiqo tuo — mgIZH CU uanied dos afeweaqud 90 vegmieoe pnney wea 3 20sesgo aunouafoaueao¥Huoy sPaorTyHUp iq 9 HOPS22 Analiza i npraviane fn iste. Konatno, odredeni broj studija ispitivao je performanse podatake, analiza performansi ovih menadzera obubvatala je prinose korigovane za rizik koje ‘ostvaruju uzajamni fondovi (0 kojima ée det ‘uSestom dijelu). Testovi jake forme EMH. generisal dokaza koji podrdavaju fokom vremena i trenutno podréavaju EMH. Najzad, inih menadzera novea podréavaju jaku formu hipoteze performansi ovih menadera ukazala je da investicije 4.1.2.3 Implikacije effkasnog triitta kapitala 8 obzit na postojanje br ‘Uopsteno, rezultatibrojnih studija ukazali su na to da su trigta Kapitala efikasna 1 odnosu na brojne skupove informacija. U isto vrijeme, rastuéi broj studija 4 Upravianericcima hanska 203 u vidu mjeSovite rezultate u pogledu postojanja efikasnih t2ista vveoma je vaino razmotriti implikacije dijametralnih dokaza tréisne EMG, treba razmotrit ako se triste ne moze pobijedit shog postojanja dokaza koji ne podriavaju hipotezu, macije trebalo razmotriti u pokusaju izvodenja ah, Ovaj proces kreéu ka n0voj uzrokje ju da spreti wgovei mogu razvi otkrivanje pogetka kretanja ka novoj ravnotezi. Dakle, oni se nadaju da ée kupiti ili prodati dionicu odmah nakon ovog potetka kako bi iskoristili prednost cjenovnog prilagodavanja koje sljedi. Vjerovanje u ove 1c ejenovnog prilagodavanja direkino je suproino protagonistima EMH koji vjeruju da se cijene finansijskih instrumnenata brzo prilagodavaju novim informaci (Oni koji zastupaju EMH ne tvede da se cijene prilagodavaju perfekt dda moze postojati preijerano prilagodavanj zato Sto se ne zna Sta e se desi abnormalni profit iz greSaka u procesu cijene potpuno odrazavaju sve trgovinski sistem koji zavisi samo od pr bilo Kkakvu vrijednost. S vremenom je informaci ilagodavanje zauzima svoje mjesto. Stoga kupovi ‘ehni¢kog trgovinskog pravila ne bi trebala generisat razmatranja rizika i transakcionih troskova, javna, a cjenovno i prodaja koristenjem ormalne prinose nakon 4.1.23.2 Bfikasna triste i fundamentalna analiza Fundomer (ntrinseds Fi dre da u bilo koje sdnost za ukupnu berzu, razliite industrje ili individuatneupanou afuelfaeidn vz ouny vp awsel “epwodaud eynzar 1 ou] anjog rygupod nysfidiuo un ofoy ‘afualugetgo oftuq ‘nfuosayey maxowayuT ‘ypu ez fouws0840y 140US0 wu nz now au EOKOU uogpeuan ymeUOIsasoud ep oy vu nllzeyN suourzpeusut oyopuod | stEN ROSEN CET TY 20 of ou afjog af}oetnsoyut at ds wary O8 uexouadns yeue Zousouiodns vrdnys astueuopiod wu nsoupo n euodtalA woxo) afagruodaid jour (eno ofoy rreuoumnsu yp{sfisueny yyufouq asueMuo}iod Jegqiyeur uerouedns 2eupafed ya2paspo ewouadns miurgn of wx0u! “noe ump mg ox fl me muoudns Dyau afojsod vp UNI R inzes ‘of eunsng “EAOZON yluotoyesueN HoxeU ypTu Po HestJoud a9nour ‘spzour oye 1 yep “nsoupafisa o afiaeuuoyut azIpes aur7 anyo4 afnfjanlgo inoues ep af ovezeyoy "emgniyeue ypiuouodns vfox owuoy axe! ewiroisar ws aurzanod ns nsofia aiqoq, in algop aout aforsod ‘regnyfeuw ueiouadns opnq 9s ep nue fnueaso 98 9p ompanioln ‘vans Baygdo po nines eluearpage 28 O4e ——————nposrsaseraronrenny 1 apew afterorypfoud owoedes 1 afuepeual oye nfeped & peuzr apeiez efuapeusuzy paul W294. o Genre 2103 urpsoup: sfunonput exspaeido po vsouud uodser rons id a uns 98 Oye ep 19eUz OL, pyueayso 98 19 ep ‘pp aguo8ns 220 wzod vavpodeyud 073g e094 pou as ep nfegm{od n Hood 3 vfOy vzyeue efOy 1 affurduny naifeue “2 0 cofngnpyn ezjeve eujwuatiepuny “sousd (oanye 26 nou “ysoupaflun aysunst tuafoosd n ous0d uesoUsdns fUIQN ezou as OY po 2foy ayqefun roads exo cm reANEpANY wBO}g "OPE Upyswiouoye YPysunNgNS po asinez HsoupafuA ano wp | aIaUNSU o¥sfsuEUYje fnaasijskim rzcime, fotkovima odjela za istrazivanje i slabim Ovo doves do pitanja Portfolio menadzer sa supeomim a runes da bude superioran investitor moze portfeliom upra podeijenjene finansijke instramente i pokusavajui pode Ste na Kojem premicsta alokaciju aktive izmedu agresivne + defanzivne pocicije, sto zavisi od perspektive triste. Nasuprot tome, bez superiomih . portfaliom bi ttebalo upravijati pasivno i pretpostaviti da su cijene svim fnmsjskim instramentinataéno odredene na osnova njihovihnivos zit iGari bi trebali davati investicione preporuke za odredenu tovu preferenciju rizika, kapitala se otek ju nova informaciju rate nek dionicu ‘Novo informac hk instrumenata Koji su pe potyuno diversifikovanog portfalija. Ove studije ‘eneralno zakljucuju da je potrebso 15 do 20 finansijskih instrumenata, dok se viSe od 100 dionica zahtijeva 24 potpunu diver finansi ju. Za odluku koliko i portfolio potrebno je uravnoteziti dodatne i troskove istrazivanja dodatih dionica. Za slobalnu diversifikaciju potrebni su medunarodni finansijski instrument koji se 4 Upravianierizcima banak Pretpostavijajuti da je portfolio potpuno diversifikovan i strukturisan prema 2eljenom nivou rizika, previsoki transakcioni tro8kovi Koji ne generigu dodatne Metode za ostvarivanje ovog cilja su primarno razmatranje, -ading turnover). Treba trgovati zbog odriavanja datog nivoa jem ukupnog port od nekoga bezriziénih struu, efikasna da bi portours ez yey aftexwungeszt eu oze2y ayueg oFjoynod yudnyyn ez ye, afuen 8 (2002) 10g] UH, po ayuug vflozod coud 21 exeyepod nAoUSD eu ‘oMIOY FUIDIE 00¥'6s po agin migra ogo waa ep sanlyez ysonzt 96 azou “RAH ODY 6S = SPOO'D'* SOT * DOO DOD'S = EA 9919 efueajn Sousoupo yA “flovfiaap oupsepURrS S9'1-E BU RSOUDO n CLA BfioefaaP eUpLEpUIS of up aporyel omLARIsOdox yewepod naous0 WN 8 YHAIN samy reinwan of EP § YN ‘BsoUz! Hoyu po Ion FEUGNE HUME agoueaosata 9456 tforsod ep Hafprapatd 2s azour (eyerEpod ‘2 eyerepod naouso Bu ‘outlay “auafiwoud auaousl ‘ujeaniou podst eurgisod mmprayn azou eureporout wl julegnys efjoewiquioy eureou 3 efyopuod yorgn # yo1gop | awn v) WoanY wouTeuHON axesinquystp uofwtoAd ‘uAOUa/> ns ep AIS wjapoUn , efleaspasPO Poy “HIPIAIN oP] ouaneyar ‘eyustunnsuy Zoysfisueuy, Ousoupo ‘2ft2!zod ysoupofia austen af OC ©) ae 104 Fusoudl x aftotzod woupatian vustz4y, = we (FP) edo renee enaf0nd (wafponodon) woyowanDg x yauos eusonat x afiorzed jsoupofisa wusyzs] = UPA pjseyouesednod psenuneandas (31038 200g) opang) yy of 1 nfpou pe BALE WouAS NEP A Sng ofan v2 Hea alueswengsz as Wea jourasu sme wep es Sihouod oe Oxy “nuep woupa nigtz! ep eous (effoageur eysisueuy etap a uous Boge eaisoss 4 oxo HED 004 popstar Jur YA wz vfoggans sous eu ov eA oueaes aytRoy 1 one sungui2, Bo(04 npowod WEES but ‘a J0a) ayssuPuIjenfjoeuIquioy eadsiutzespod [OpOU Ye, TIICOW WA INSIZEL E+ or WETS _ aa aRTSUCUT STINT TT ad210 Avaliza i vpravliani finaslskim rizicima Nx 2 5 46) Vbroj instrumenata u portfoliu. ‘VaR = 5,000,000 « 1,65 0,003 = 24.750 HRK. Konatno, uzimajudi u obzir efekat diversifikacije, VaR ukupnog portfolija VaR = VaR pug? + VaR ee? 2% Dene son *VAR yg *VOR gp VaR = 59.400" + 24.750? + 2x 0,5x59.400x 24.750 = 74.907,09 HRK. Prema tome, na osnovu podatake iz. prosl portfolio banke u 95% stuéajeva mode se izvesti zakljuéak da a oN (63 -a1,)+31), aéieje: Tas” Vtijanse portfli 7 ~ vatijansa prinosa pojedinogfinansijskog instrumenta, © 5, ~ prosjeéna kovarijansa izmedu pojedinihfinansifkihinstramenata Prilegodavanjem prethodaejednakosti debivamo: 4 Upraviae isc Banaks ni da su svi posmatrani instrumenti perfektno pozitivno korelirani, portfolio rizik bio bi jednak zbiru individualnih rizika, U opitem suzaju,(lgebarska) formula za izaéunavanje VaR porta prema RiskMetrics™ modes las (Svetko (2001), su 607} 20.0.0, + a7 instrumenta). Prvi do fomule 24 dpe (3020?) zaprvo je suma proizvodh wijedns svake pozici su pozicije, odnosno finansijski Pi; ) dodaje ili oduzima efekte diversfikacije, Na primjer, ako je koeficijent korelacije negativan, drug izraz umanjuje dobitak, i vice versa Da bi se pojednostavilo izraéunavanje VaR port prethodnom pri nastavleu formula koriStena w iu vektorskom (matriénom) obliku kaoafmsodjad pow 9 SHAAYSY “ALL, MRuUNASHE YPISTIsuRUY, uzeoumjau “zusy|duiod IZ wales exyeRxapeOU [POUL 1 9s p8o1 oqz -eassiny UuuzIAop Ms edors YRIMeLUEY aUsfi yeuounasur yn oUofiD o}g wBor Boqz vIBUOWNSUL ) areauap aysfsueuy a8rup 2 qsoupofua tqn py “wuunuoumssut ‘wyanysodiaud 24g °e fon fo orjojuod jas wfijojyod nt po nfedmspo o1se9 etwoD% wfuetary eusizn op nfizeyod ‘ouuteu “efuearzens} eunIgeIMsp PuL0DA (WHOpOUEK § squaunnsm sysieweUly auarogeD, 1 affodo ~idu) equswuna af 2yeu eZ efyoyuod exEIgnA 1 eyeNqop yUAdU © eyanisodjaud ‘sogp[s ayeu | aftzeyod syed 0 [2p% 1 af ind pfou “commem auoiseysi0y wand “eppour ,S1apISIY uofiud wpoygoiod agin Ht afuean zn ‘neungert” 01 azou mpniqeur (WATEMENy) ‘ySLISURUL IAS YE OI§ eBoy Zoqz “mol ‘8 wsrzn eysfisuouy,edrup was bz 1 oF) OxQEAOHZO:IGOYSUPSOG wz Oye “WIAPOLL ysfsueuyy npouzy wo xpeAaBo0124OASUPSOG foystisumuy — foygeso82ar2yo4sues0q ipajGod 1 wlo}gaid maouns wogos eu og v8, Boqz_ ong 1 pjepou Boxo soma -Heomyouoq easryeu wtuand of vlog SKBoyoporanr, SLaapr}ny soUCOP UEZE A, ~ URE WOE SANT Jose ye DOW «| = wa anootoere~ (|x 5 8° AHH 6O'LOG VE Hooves) "(so 1 291g (Zan) aH HONE [NA HOH | po ejostiod fur sfuwanungerzr tofu n piuofid epes 95 ogous e|nuuoy vfupafisog a cee | xa 4 ya ol | a = ta 6 Aloe {hia (ee 9 aria of ep opes omsnodiang fwstuisd ows ‘ewuounaisut eysfisueuy eap ours afngnfyn o1jopoc vp “HS “(561) 1BPI9G “pIS0$] PugHIAUNS af pore v infegnys waigdo n) eyeuoumnsty suouporgend 9 [C2 eno “WET AY fasolun ouofiez 38 oye upon 95 fonpnel “| xeupst lian epeuous aomed er agoRiniey auseomy auaelsoupat watioy20y af sof aoqurpaf es ezefeu 0% HewoRelp fOunE aN "NAH WOME IO ellTspaud (1d ow le : (£4.14) sonyn ‘sur ouoje0y Seca CH2}(4 i (abe) bi) 1 ehiorzod ysoupalus eronyen weluazouur BfiqoP yon eronyeA. oy ‘exe s0r90a 4 af Ip oy RIKU THe om2 Analiza i upraliniefinanaliskim sizcina strukturalnu nepromijenjenost portfolije u tokw posmatranog perioda, najéeSce ini problem za insttucije sa Catvrto, ove) model pokezuje slabost im podacima, Peto, ovaj model pretpostavlja konstantnost koeficijenata jemedu finansijskih instrumenata, Sesto, mnogi autori iznose problem predvidanja buduénosti na osnovu trendeva iz proslo Uprkos svim pomenutim nedostacima, RiskMetrics™ model je relativno Jednostavna i veoma brea metoda izracunavanja VaR, 4 samim tim i brza proksimacija (dnevnog) mdisnog cizika pojedinog portfolija. Vjerovatno zbog nneke druge finansijske institucje) Portfolio. menadzerima ova} PTinosa, Za njega su zainteresovane omoguéava novi nain izraéunavan moze dati novi pogled i odgovore na probleme kvali ja {Sverko (2002), str. 651-653], U sluéajevima razivanja i kompleksnijih portfolija koriste se historijski model i Monte Carlo simulacija 4.13.2 Historijski model VaR izrabunat ea takav nati, po takode predlazu dvije portfolio po ie 9 y.comlarticlesmonte_earl_ transformation htm, aril 2003. 4 Upravianierizcima banka jw n poled radnih dan (bio en hee urspoms 0 100 do 500 a Monte wl Ce “ : shexnog (toast proes 28 anise varbl. Naime, na osnova trenuisih strlture il tekudih pond eljena iz proslost odredue tv. whipotetickaw stain os ponflija un pslieinj rads dana, Tako dobivene u2ise jens Foeju od onih koje da najvecegubie do onih koji dono nav ‘kako bi distribucija vrijednosti, odnosno dobitaka i gubitaka, Benj (la 4.7, Nako Ws, lS nauravane VaR lap malalog Ofekivanog gubitkeposmatrano jap iabranom nivou pouzdanost (Sreko 2000, se 603) TN Pe Eranom avon pounds Slike 4.7. Postupak izradunavania VaR prema historiiskom model Histariskecijene Dijelowt pontolja Distibucia dobitaka i gubitaka portfolije Izvor: (Sverko, 2001)may (C eyors ws $3 ap 9 99 PIs tArzeipo (uous Buydurs sof fears Yellan afta o1g ‘nsougnpng foupausodau 0 ‘ougey ougiud ysojgo1d ep efjaxjsodiaud uo “yoy vluvnexs028 ‘agai uezoqpod pout of rysh soqz} vasfiunzespod 26 2d vp foupng -epom Toupal ours aluaguoy (1 tte “3 *(1002) 98mg] apoxvu as oup!qo wapour ZOysfuossy orIsopou tuAEIS OEY 1 wu J9PoUI (eA “EADapO | offiom as org Ory “RUBIO! spusiq ‘eBummUDg | su wxsIepod mYATIZE} sreuy foygeaooatoyor}sues0q ejapour I afsesuaUHa| du rpyedse 21 lluamyeaeiow jopow af rys{WOIsIy vjapou! eA po “eer Boge asafoue, “fijopod semen teusunsA YP¥lisuEN NPOULZ!aioe/H0Y foyooy afueavuzod waaingez ou yen AfEeaeungeszt wz wp noruatury (¢ ‘onjonzod yeas nj 95 Zou | “uosaxiiod valusez af aumoy wu FopoUr af wp AyLZH “f ojpod af eflogjnuns wysoisty vp pelts apore 2/pAePO “{pou2) sanjeduon “ussiasojsuyD} wtursepod n asoueUHION nguAstp 0 ayresoq}a1d axye4 OF Pa ISIAPZ ou T ido @ IH "APA wiseawungeizt ysouArisoupoy ino ‘Bu a asoupo wjapout Soysfis0 wufegeucten, ._cusourpenod nox wow-96¢6 ud imp Houpes Roupasss woyo} wise abgonmusod wea 2f oxen foxy Fen woyapp waa ousoUpo *orRLgDR {7 reaesee cee r CC Eye WATE OEE F ys 8 afuexouigoy onoK 1 afuoiguoy ‘afepey, “sushtexs vaunosde« ‘wosngn waiyo0 s wilorasnsdo 96 BU nfionaas souepanod oalu ® QO =# ‘2 aye ‘iafutsd BN wyeIOY Fousiag 71 of Tuofavasygo wifUAmsoupes wiGop os yA “MpBIOY word “aap wpe wap jojuod emynsis efusepes of up ouesosotn ofeut ap of Bao “wytz41 CUELOTYE} wAIUAOUSO n puDfwose ineais “ypystanrsty, wipfuaysH0% Buofigop Igop 19 oy ‘Fapan{eu op Folueaie po aygnatodiy eunge juod ‘usiza afugepes wofueusyznpo eqan myEIOy wowe2 1) fuofo afugepes wu ue yruper yfupafsod wn Euatio euofuod qujermoeid yppshuosiy wouatud oul nyu 1 afiorzod afugepes aaoBota ways eliopuod of AMloyrusuoyar otusin ‘eangofe uBruq euafword yruapoxeM wofeaHN pos ‘efijopuod Zoueneusod wxEIGNS 1 exELGOP n{fonqussIP HEGOP OWs!G OE “sup pes qelupafisod 1 woxor apoRop 2s ns afoy BéoIs 1 al ‘suafuoud yUacup sguod runyrais nfugepes. ouazerzt« ‘suren “muta 9, youoy fiuzealeu af U0 a x fouo syoupot ‘pyizt eionyey muaouso edafto UE eyzn lanz n pwloumayst Zaysiswouy Soutpafod 8} A0USO po HEO% jopiod soupotsa nus “oynuuoy wfueur4 po zory ofnsido oulferp [08-8 "2 you) 91st UWA, nyopouE wIoysfsOIsTy BueNd YEA elueavuNgNLZ! eKMIsod oe218 Anaiza i upavjane innsiskim rizcima postaje sau strukturu. S poveéanjem broja fi ja, kako je veé redeno, eksponen ja. Ovo zbog toga Sto je potrebno weti u obzir ve faktora rizika, kao Sto su: kamatne stope vezane za ra rhe mora se nuZno pokazati taenom. Pokazalo se, fankcionise w kriznim situacijama upravo zbog toga Sto nije w cjelokupne krze jer preipesta 1 smanjitrizignostportfoijaprodajom finansiskihinstrumerata. Se te prodaje mogle su doves do pada cijena te tako posredino i do eelokypne Pored toga, krtiar historijskog modelaistgu da sve Sto on znati jeste da »gleda u buducnoste te sve dok su kretanja na tit u skladu sa ‘onima iz proststi moze predvidjti maksimalni gubitak. Pretpostavks da svi posmatrani dani, odnosno sve dnevne promjene cijena, U tom Kontekstu Jén Danielson navodi da »VaR mode destbilizovati ekonomiju i ‘zazvati krze kada se one inate ne bi dogodilew (Szeg6 (2002), tt. 1257, 1261), 4 Unrovjenerizicma banaka su tv. fil podatak informacijams cijenama kako bi Se one mogle pr -svakog instrumenta posebno. Ona lacima zasnovanim na kondici 004), st. 9] 3 Monte Carlo simulacija za VaR te da se dobiei i gu ga da ovakva pre ‘Osnovna pretpostavka RiskMetrics™ model distribuigu normalnom realna, moze se ra podacima, 1j. na pretpostavc a Ge se budude promjene kretati baS kao w uame da ni to predvidanje nije dovolino realno, dolazi se do Monte Carlo simulacije, slucejnih scenaija na osnovu kojih se moze odrediti Val 610}, Preciznije, ko’ Monte Carlo simulacije za VaR sam korisnik bir teonjsku ueju koja. prema ajegovim spoznajama uajbolje opisuje ‘osnovnih faktora rizike ii, pak, kre buciju na osnovu podataka o historisko) vo iovnih fektorarzika* Zatim, koriStenjem enertora »pseudo-sluéajnih« brojeva vi »pseudo-sluéajno« uzorkovanje i ‘odnosno simulira Na osnovu realizacia VaR mijere jimulacija vet dugo vremena je Koncept koji slu2i za kalkw VaR za kompleksne, nelineame portfolije. VaR mjera koja se tako upotrebljava zeve se Monte Carlo VaR mera. Kod primjene Monte Carlo simulacije na ppotetku se, najSes e historiskih promjena na finansijskom tréigtu, pretpostavi odredene distribueija Koja na adekvatan natin opisuje promjene estowih fktora zk. Potom sprit procjeniodgovarjuih retara, Sam simulacijski postupak se kori omjena na finansijskon et u: [Horcher (2008), st, 220-2Ns bnopiod swoind sv eye apentu [9 + g98t0q)919 99 9p fap on ey BIOTYRY (oy Jopour tufegh|s UeyeAapuaL OUIMUNIS opse-) AIMOY’ ISOPEN, “DAK Bougasiad npariod n ifunafiyezfou japotu af feao ‘coy wise “QO0'0! BU as afuad nyaego ouganod af afoy ufoemyes (org madnyn ‘een jopjnuns yruapaxoud vfoug 2: nuaT uO WwouIPEA psoupaliua forrid (oua(u euianuoy wuafoosd) ejnuns vlog winfuegarod s oyet sof ouafiaud IMTS O40.) 2}UOPY BIISOPU 1UAK auebord ysouzaid ayser aKoyg0n BU as |SOUPO YEA ‘ZU aUoppys SuAoUSO BU nfiozrodmoyap agou au a8 afoy ez elisdo do w zn afioenyeae jopour Splduoyfeu epuaid Le as (a6 lost ws oupafez 1 efepesop 72 jiso eu nseupe n exIZU (FoustzN) p yougndiom eznvd vu “yea ofueavunge mmeatngofeu oxpjep af efioejnumts op. azuoyy eee ®POUS! 900010 1) wuogeupeu of efoy ysoupolza euo af wfjopuod eA “0-1 nsoUEp2n0d 0 ZOU 38 fy MAOUSO BH 5 i Hsoupofin efiongizsip ehigup as aug ‘090'01 “xd ‘ougatiod ‘wut | seppeds ig omeuz ‘2 [ppour iiugoufeu “oupain Te RI REY UE NE ‘pyeioypod Foupowyaad 2 Souesteusod nfeny eu Ly" foysuowarn foupowaid n usoUpatiia y fn pipe foysuouraza a) ‘a poxzicad eanzeuzo 9 2fP8 ‘Sy +s ony as wang 'g auafio nfeaungesz! epuo 2s Bafoy 21 2 ‘wofupois es euest crv) ‘wualo auafiuosd op usouse | oy & ‘uusouso efiues>0y ‘afr ‘x0 prejauresed afuealpaipo 1 exrzu OR yUAOUSO auafwuoxd Sinsido uIgEE isusy Soupafod rpourzt nzan Hesoygioads wowod © “eyrz axor;e aUAOLSO neAOyY NUDE ‘af oupoydoatt ‘wapour yea yfBnip poy 1 woqeIson o8y ‘nyRIOy WOE g, ‘e404 apepafis 20n4alnerdo cule [L8-£8 28 (100g) aR simg uueRY ofloonuns oye amuopy wouafand yeA wluExEUNgRIZI YedMso ST TS TOR VAT ATT oz‘4 Upeavijanjericcima tanaka 4.1.3.4 Komparactja tr2itnih VaR modela ‘Tabela 4.1. Komparacija tisnih VaR modela [akon sto su laborrani trini VaR model, postav se pitenje:»Koji je model —— najbolji za izratunavanje VaR?«. Na ovo se pitanje, medut Model | pistteries™ | Historijski jednoznatan odgovor. VaR modeli se razli ihovo} sposobnos ‘model ‘model Ybuhvate rizike opcij i iénih opcijama, jednostavnos Karakteristtha | lementaci,jednostavnst objnjavana vem menadzment, ‘Niska (osimw promjena u pretpostavkama 1) s sluéaju kratkog sposobnost obubvat perioda dr2anja Visoka Visoka Umjerenim a eSéem opcija) _ Visoka za portfolije ogranigene na instrument value Visoke za pokrivene portfolije im "of the shelf” softverom, ogranigene na instrumente i modela prema pomenutim dimenzijame, u nastavku je prezentiran abela 41 2 Jednostavnost mote da varia od racionalno kompleksnosti instrumenata i dostupnost podataka, 3) Veijeme koje je potrebno da se Normalno ‘Normaino izvrse ratunanja Niska Visoka ‘menadzment ‘Niska (osim 1s) Pouzdanost ‘ako mogu biti reaultatau slucaju Niska Korelacije / stendardne procjene devijacije) parametara)afiodo azapes owweaepeutis 1 ouarafiun ofoy afiorzod ez ouepzmod nig 2z0W ou Ef-POU ,O2.IPYYSTE wmouatuud Yea ofueaeungez; ep oye ‘euefio 1 edois yusouso ausfuiosd apaa as sgnBou “oosafiu uepof yt compas oftap salud eu ‘efuezap epouiad yyznp woyoy‘wnnpayy yexeD| wfuRzIp pond af oye af azspes ouaiafun 2fox afjoizod wz 1 4e2 alnjafp a:gop j2pou 1 edoys ylusouso auafiuoxd of ainyea eu auagiueio al soupaf BWODA [9POWL fero of EP OFF “PPOU ,,SILAHYT wousfunud euofooid yea nfeavungeszt 1foy eroayos rongpoud ‘ponder peu n nsoupos uodsex v2 edors jen aas ougepyead ez sudnysop 2 woyouls n PUIUDLUTINSU fezod mueinyen WIUTeYO| rezip pound of epey uvf\iqzo afuouifou af eurefdo yuugi 1 fiado wy!zu efuereayngo Zouyeayope woqqoud “ unuseouy “eualio | days ytuaouso “efloyury Yuoutjou nuafez ve 0} bu 98 ISoupo vapour ZoysfwOIIY nfuesmuSUIO]dus A ‘afloxuny u-ppe yeoyspoauds ovy sudysop epes wpoxziord yrpsfi ‘bua{to efuenipaspo 1japour ns o1§ e301 Boqz miaayspoaids mH 270 | ueneysoupof af oujenydoouoyy "woryR) YLUsIZN qUAoUSO BUIRSOUpafizA ‘uujgoud © roepod rudmsop ns afoy ez sinjen vu ausgiuesdo af\jomuod bu pemuowaydus of oye] [opour Pfsfuorsyy :afiomyuaura|cu ng waofiyez [> wloqey, 1661) wossBag ‘Yoyouisury) 1092] foyoyn cojoputod ‘quio) oufojeuy xeA nfueaounger! n wUDEYsOIE ‘euroud mpor 2zou ‘e035 1 nougaxdode neq 2gouu 2foqo poy po “exeauesed ygusfu oushoerd 1 BIO UuseZN yluAousO afiongunsyp eupfiaessodiasd po ssiaez afioninuns 9}407 2moyy mpowod ouBs\oues ujempynis| BIOSTA, | SIN udu) ouak tsoupotua olfpiod efanqusic) “ouspiei80 nq) scout sfuesis0y fp ouafs pun “ysoupafan copied afongiasp. nnuizao4« nlafitoad upsepus {uo ‘Suo) whyopuod ssoupofu nfeaeungezz; oxouod orgs, usr /sfonon) tyanouso syeuod eas ez 047 e20 Zoqe nhyosuod 1 windy ony eats’ tu exzqo 704 nijalp oop effxnais o}0c) anuop 1 pou 1 aucfuosd v2 eyo, | UE SE ¥ wr ROOT HOE26. Avalizajupevane inn orelacja tinh faktora, lradunavanje ovih procjena je korektno ako su. dostupni podaci, ali, keo Sto indicira prethodao, pouzdane trigne kamatne stope mogu biti nedostupne 72 W svim valutama, Drugo, i mnogo teée, instrumenti moraju bi prema ydelta-ckvivalentnime poziijama Off the shelf" softver postao je dostupan za Monte Carlo. simulaci pojednostajujuéinjena implement, Kao uostaiom + implamentacja RiskMetrics™ mnodela, 2a portfolije. pokrivene raspolotivim. sistemima, Razlika je samo u tome Ho é¢ vrijeme izradunavanja sa Monte Carlo simulacijom biti duze. Za porfolije Koji nis pokriveni postojetim softverom, Monte Carlo simulacija je w nekim aspektima jednostavnija a rnekim znatno tela nego RiskiMetrics"™ model. Jednostavnija je 2bog tops Sto nije nuzno »mapiranje« instrumenata na standardne pozicije, & maito teza ‘og toga Sto Korisnik mora selektovati dstribuci iz koje su ievedeni pseudo-slutajni vektori i selektovat ili pre parametre te distribucie Stvamno izvodenie simulacije nije te8ko zbog toga Sto su generatori pseudo nih beojeva dostupni kao spreadsheet add-ins. Medutim, seleKtovanje i selektovanje ili procjenjivanje parametara za stepen ekspertze i rasudivanja, Drugi nedostatak Monte Carlo sinwlacie je taj da izratunavanja za velike portflije moguizskivatidosta vremens. procjene standardnih devi ima odredivanja cijena mode stvoriti problem 2a ponfoile koji iavjesne egzoticne opcije i valutne svopove sa kompleksnim sgradenime.opcijma, Jednostavnost_Komunikacije sa viSim menad’mentom: Konceptualna jednostavnast historjskog modela vitem je menadzmentu najjedoostavnije RiskMetrics™ model to mu je objasiti zbog toga sto je Kljuéni korak, oslanjanje na _matematiku normalne distribuclje i izratunavanje portotiostandarine devijacije i VaR, za auditorjum bez tehnikog treninga jedaostavno ycma kutijac, Monte Carlo simulaciu je Ga i tee objasnit Kljuéni korak, koji se odnosi_na izbor si je koja reprezentyje promjene t2injh faktora i upuitanje u pseudo-shuésino workovanje iste distibueije, mnogima je jenextsvna nepoznat ‘Sva tri modela oslanjaju se na ako je sluésjno posiedaii dana bio petiod niske tsZiSnih stopa i cijena, VaR izratunat primjenom historkog ‘modela neée u potpunosti iztaziti rizik portiolija. Alternativo, ako je zm ine i za koje je pozic se VaR koristi da bi svoje znanje da janje sizicima namjerava. Ostale metodologije koriste historijske podatke da bi procijenile parametre Aistribucie (npr. RiskAMetrics™ model se oslanja na historiske podatke da bi Jacije multivariacione normalne je, ako se pretpostavi da promjene dol fjede normalnu distribuciju sa sredinom koja je jednaka ‘mogso Predvidjeti da postoji 50% Sanse da cijena pezoa padne sutra Cak i ako je cijena rasla svih postjednjih 100 radnih dans. Posto teorijsko Ge cijena pezoa sutra pasti RiskMewvies™ model i Monte Cario simulacija dijele potencijalno razlgit problem ~ pretpostavliene distribucije mogu neadekvatna opisivati aktuelne Gistribucije tréiinih faktora. Obitno aktuelne distribucije promjena trignih jena imaju ndeblje repovew u odnosu na normalnu distribuciju au RiskMetrics™ model Kompariranje. ok izvodljivo zbog ojom ée aktuelni ‘VaR iznosa i aktue diva pitanja, Prvo, ds sligna distribuciji koja je ko su aktueln gubici prekora VaR iznos sa otekivanom frekvencijom?fuews 1 vfuegonod oad sfeparpo oad nea vABgRFOWO ,, “(1o92) a1s0u13] exeug po aygop afveduoy a1 ns afoy wumpary o afiuedanoy a as 2f0y euatuza,go 0 tpes 2s 1, wp exi2qo 299 ~ Bu avafiiead ningnipn — efuedsoy wunzuplas o osealez 2S spey -wfsuaie Bunfar ygeazud avons po vSunfax yimpany yes eu uRsMpeKT mpary PySsETEG pany HISMEAUG o1$ wBo} Fogz oxeidn (PoqUZeAGO “Idu) rreuaMINASU Asoupofus sfuasal ez ejepoul wpnfexeaepo uoxeu ‘uesoxtgnd jepou af feAg “ofuos oxjopuod 1 afffojoporaur yea npowod oxuEG pany vfijoyuod 1 oy ‘eyeuswnsysut yp eflyojuod 1 eeusUINSU! ypys! ‘eumayyads Booms wy!zH Zomspary alloonyens [apour eflaeaspasd SEO NPOLD VET [eI [owe | [mmo RS [rare | apou yog 1wnpary “sb ONS apy UTE Topour AgD adasuryoyy | [>POW AWN 405 (PO ‘yg AIPA (aaso), aosionporg jorououig assing 1pa1) , ,sOuIBxYNPEL) AOUBOHY uns 98 ovafegIgon ajapou AeA 2UHPIN| TTaGOW WA INLIGTIN FY ywoqoK aout 3 sousapeysry ngowed “9uio) roadnseN. ‘eso apaact28 ep BUIRPE oWsoudeou WUHOU “oUvaAy2SUON "BODIE YE iyuaouso auchoaud aysfuoisiy vz uezoA oupyauip of [apoUr Pp ‘]apou u BAS tuoUa/Ld nseUads noxe-egK OND MAE eu oeBour afituns 299 98 19 oyey afuenrd os vfeisoy -Asoupnpng n ofuews ya afaejanoy 19 ep “eons "SW Husndeu e/Fou BET 19 ep onfour purz wrYsfisueuy afueljwesdn ez JogpeuaU “xed! afioejoi0y ns 21 ‘ampod “2661 Mgwuaidas n (Sp wadoung) gwysis Fowreyauou BoASdosa ‘afud oupassodeu npoued 1 sofutud ‘ypapng auafooud ouyeuore uippu f -Pyesodiaid quaneus seyengnd | 2yeGop oxjapuod | esoUZ! YEA YTUTELEAN ine yugasafiet ypuozn Daa idngLid 9s Bp eUIpO oYoyaU ouganod of org ‘YeA nfueaeungesZ! n uaygHIO Wie azoU! Uo “elueZAp pod -yereng oueliouaso wayeurzes dnystid foro oxy mopar 1 es a8 ouaneyen ef ‘eu owes Wapeazt iq wou vuafooud ye, ‘e8o) Boqz,‘aftonquysyp aueAr4920 po nl ‘osjoptod sujanyye 98 ep eaoyorzn 3p ‘af ejapour Yea Byswal QsouEpenod wafnoid wdmstad HoayEA0 afuagiweROAnaliza i upeaijanje fnansiski riicha koje su koristile a nisu ofplatile. Svaka promjena rejtinga konvertuje se w promjenu wZitne vrijednosti kredita kompanija. Agregiranjem vo individualnih kreditnin instrumenata dobija se portfolio volatilnost str. 336] ‘omett, Saunders GreditMerics™ »procjenjuje individual i portfolio riziéna vijednost ofazi od toga da korelacija jer éak i manji port a inlozenost korelacija (1000 Konvencionalnih instrumenata, kao Sto su flotiraj obezbjeduje oki u kome razmatra manje So su: neiskoritene kreditne obaveze, kreditna pisma i komercijalni kreditni aranémani (npr. trgovinski kre 2) Tzratunava volatinost vijednost svakog instrumenta uzrokovanu moguéim Poveéanjima, smanjenjims kreditnog rejtinga i defadtima, Vjerovatnose se Pripisuju svakom moguéem kreditnom sluéaju — poveéat kreditnog reitings i default. Vjerovatnoéa da ée se tokom vremena desiti ju kako bi se izgenerisala ukapna promjena rejtinga procjenjuje se pomot histo ropos, CreditRisk'™ je naj historijske primjere povecanja ili smanjenja eae ee kreditnog rejtinga (npr. histoijska vjerovatnoéa da kreditni rejting padne sa BB na B u toku jedne godine moze konvertje seu efekat t2i8ne vrijednosti na osnovu Kojeg se izagunavaju a= ‘ofekivana trina vrijednost svakog stedstva 3) Razmatra korelac au eee oraku 2) i kom Druga komponenta ovog modela je veli¢ina gubitaka (severity af losses sliku 4.9). Ona se ugrubo mot CreditMetrics™ model aplikabilan je jedino na one kreditne portfolije banaka koji sadrée kredite odobrene kompanijama koje imaju verifikovane kreditne rejtinge (verifikovane od strane profesionslnih rejting agencija). U protivnom, kao alternativa ostaje da se koriste interme rejting procjene (procjene same “ banke) ili neke simplifikovane varijante zasnovane na portfolio teoxji 44.4.2 CreditRisk"™ CreditRisk"™ publikovala je investiciona banka Credit Suisse Financial Products (CSEP) Credi odgovarajucoj lterat ipunosti aktuarski pristup Koji se mode ‘siguranj, pseino osiguanja od por iednost gubitka kuée ako ona izgor (to osiguravateljinazivajuveliginom gy s, Comett (2006), st. 339} O samoj tranzcionoj matic vidjeti sire u: [Crouhy, G 7) Kod ove vste neZvotnog osigu vjerovatocu de kaca izgori (to osiguravatel lekayju dvije om dogada igurani gubici nazivaj frekve{fo1z “28 C9000) {BBY “TIED “yoosy] sy 8 spourEADILA 240 ‘enngeUZ ous e204 ySUDUEIA Hep BZ oyMOFap eULPOUEAONRLA UNUTBAIS UDG CK ‘nuusjopour apna mdop qa afuearungez7]‘Wnp Jouzevop auiaojed oysuomtsn Boe oxo nz nfogan 2$ 2foy "Bap 1420.09 1 wzanego adnan Lees -28‘(g002) uouor) moepou auesyoUse Pysiemomne ns 2po4e CuL/MEfp npoUl afiae|s10% “YZ _a1ynojop wprapasd yepoun feao ep pany ofau afjoq UA) ANH, SHAWPAD pO fegns af Ov Be Baylor ngauad afoy affouaayay] auoroyzueN jooud ou o¥safuan “(uoowtofa peysow Ginbs “sud ors) aoquorp ruafis — nfjweduioy wz >eepod wwstz. jogtou epzow af org ouo eu wfayjs0 28 ors autoy n aysof ednystid Boao wieus €20'0 af a ‘Oy/MMfip whiouanryaxy “euo) eurasd 46° ouzqud af z- pods! ouped = ejgefzea voyeuoN euprepuRs ep spomenoits ‘sound eursingusip oujouuon owtesodasd oysoy, a 9 “os-001 W-7 ~ a 198 Jopou AWN $2 IS0UINeION nf inrasdo ognfiont of afoy ajqelizea ez ous ‘Coxugnp FJ Eyaznp canye wu esoUd muouoduioy esouLd Zoysworsts npourz wfloeF10y > name wu sound 1 eao8ap yugorOSUp yrAs Nsoupafiua aUsxysporo8! fry ‘uraojod 1 ezanego wugoroyyery nsoupafisa ewuns ousoupo ‘tzoxeqo Isoupafiss af aps (er) %UT PDAS we sre ear arian soupafua epey epuo afeseu aug 17mop “ral ‘ap otarosdo 2f AWA jofeu po yeiozn poRu0y “ezanego ywafu psoupafur pods! suped au 25 Jnajop “ype supany wz (yuom ates Bi afueatpaipo ez naiayo uo ‘xine woupetta vu ‘Baygiuoyp ySoupoML A. MAEZE. Wot joen|eA9 poy UL} aueNprAlput vz. ‘quuael 900'0¢ ouznaud wz (S4ag - sejouanbauy pynmfop— wowsaaas — yavaryanorquatuo oummd “ppou ,28bunyy reotiaud — afngnowo4.1.43 CPV CPV model, Koji se naziva jo8 i je Konsalting firma McKinsey dé Company u marta 1997. godine. ,0v je fokus na uticaju makroekonomskih faktora na portal Di 1modelu obigno se sastoji od segmenata Klijenata. Unmjesto razmatranja fksnih tranzicionth_vjerovatnoé sop defaultastanjem ekonomije. U vrijeme ekonomskog rasta frekvencija defaula joko opada u omparaciti sa periodima recesije. Nasuprot tome, stope defaultarastu ponovo kako ekonomija ulazi u stan recesije. Stavise, periode visokih stopa defaulia karaktrisu niske stope oporavka zajmova sa defauliom (defaulted loans), tako da banke nastoje de raliitaobezbjedenja naplate i k iokom rcesi ii od skupa makroekonomskih varijabli x‘ za, i industrje preko lineame kombingeije y,. Funkcionalna koja se naziva logit model, obezbjeduje da se vjerovatnoca 12 oporavka takode je gubitaka vezanih 2a karakteristke postojesih kreditnih VaR modela u svzhu niihiove komparacij. © Akronim CPV od engleskih jest "C A Upravijanie rizicima banaka 235 ial CreditMetries™ | CreditRisk’™ KM ev = 7 Odozdo na Odozdo na | Ode Odozdo na gore forgo na en gore | gore dole es ani 58) Vjerovatnoce 5b) Volatilnost Modeli vodozgo na dole« Neuslovne Konst Default Neuslovne Vanjabilna Uslovne | Uslovne Ve na | Vanijbilna rop-down" models) grupisu kreditne rizike kortenjem kih mera. Oni agregiraju razne izvore rz 0 homogene, ‘Ovakay pristup oem ks ‘modeli vodo2go na omjene tdi jednosti obezbjodujy procjenu rizika, konzistentn sa periodom dr2anja koji se definige kao lkvidecioniBL OAOUSO oujes9uRB ORY oANYE SouZr ryfuEWS ozow juoUIZPEUDLE PYSIEYUER (q apg fnyswasnquoy.UpHOS $9 agtave ofueaosioy misinzt 98 azow vfrxoid 1 wyeurey efuezoxod wing (© {1638 (1002) 9909} A yao nfueaspepysn nidastd azows ourgpeus doy re ‘ou ouzaido oye WoUIZpe nflos | Zoarzojodses po afr{zes Oujeiaua8 28 yh ‘pntdey vos Souenyape efurrunog waynd au wsouyuonjos aueugpo wuadays Zoursna8se vf af NsoMvpmod OAIN (€ ‘tzu anodn 218 wife ep ovgan 1@aVo (2 onjojuod oto uae "309 hoaqu eu owes meaozyauoroesado | uesoyHyHUDAy apnq ep OBg—N 4 AY. (1 {98 (661) 5159} apapalis wemuaod af ouganod “ndz0u0y VD floeusurajdu yz ontu as OF “Ipes eof uupafun efuaspodejud Zoumeayape (op apop ep ofeoUr Iq epUO “eUIDHOn eEP BAIZU oan af up raBIsodjaud 98 0911010, eudex zojodses eu wourzgo s n wioupaf 29 04, ‘azanngo afons {LI npavd toigaa ep nfegnis nop Aig ep nfueysn nig 290 yez 95 azour rofurd PE UV Bs uezaxod 8 9666 WaIEG NY BUOH ME weAryapoou) ep IEE 0 BPUO “96 Po affouEsd}O} NOAH LT ABupol YY af oye “pes ess{untg ‘flowel9}0y noAtU wo; ung ejedey Sours YW af epuo “Baafeants UlonFow ouzpaid 1 woysu n oues uopL0yaH ueqanod souzt af of -2yuog wfyoguod eyeugnd ylupefouayod muofus efjarspaid AWD adaouoy Y¥O n apuoJsuen idaouoy ye 98 n/Egn|S Woy fey Soysurouoyo afuestuyjap vz uorstiayst Ig 2z0ur opoyE) UA nujeuusyeur nao sgeuIaId yeNgAs wp EPOUIEACIO!A op Fengne yoyeunsyeR id ronfeanysoidy, eIsUOY 98 22 ur ez Sower08}104) ejen1dey Boysuouoys ¥daau0y TS'T'y ‘uropau outuary e[eidey 2oxQIWoIp Nsoupafiza aupepop 1 paras L43ONOW INVUTARIG $1 groper eee c 8 (6002 HEH “IED *kyH035) 1 (¢907 “HOHE OH ‘oy sfunyd wu ssoupo as os wn Boge oupoyseaasd ydoouoy uyuRAd}au Of YY — ung afi souuanjosypafusod af oxmieay | oypageuy | Ome “| oxgod ye, 2f org oB.u wogta nsouepznod zou yy - ay oyeupaf aqueg noate eu ye, 2f yp rpaf(s oupawsodau a adn RI | ea ae nai ass eo sone suns | Rng | cates | enemdooins wig 220 AeA Yop “YZL afoeyyIANIp uoxEU ‘NoatE (oToHUOd) ea lwoureqof eu yz wz uRAoRUOY ayueQ [eHdey HYsWoUOxE =f AyD 2070: | fapemynas) | __ (CO) [L9 “8 (8661) 51999q] #FOIzE Bap Z1 YeA po aftoqZEI a5 YY MEBOPTES |“ eweowuoyp | PUPACARPD!) flowy (0s. near | MEHOP | od 1p UV Was Too meer af 6, nynnyap wpouyenouataefuous ousoupo ‘ffouei[o} ont tu of of UACIENL ae BLO BUT OEE SET ROR ST TERT TTT He238 4.1.8.2 Koncept prinosa na kapital korigovan za rizik Koncépt prinosa na kapital korigovan za rizikili, kool srodne grupe RAPM (Risk-Adjusted Performance Measures za tizik), Mode se deskriptivno okarakt kag yterenje inosti korigovane za rik i upravijagki okvir za mjerenje finansijske performanse Korigovane za rizik i za obezbjedenje konzisteninog posleda na jrofitabilnest poslovaih jedinicas." Uzmimo za primjer dva trgovea (recimo, bokera) koji su ostvarili profit od po 10 miliona USD tokom prodle godine, Prvi trguje stranim valutama a dngi obveznicama, Postavija se pitanje kako Komparirati njihove performanse. Ovo je vadno iz raaloga da bi se obezbijedila adekvatna kompenzacija tim trgovcima i donijela odluka o tome « oie liniji aktivnost banka treba da izvréiekspanziju[Jorion (2003) st. 556} Pretpostavimo da tgovae valutama i trgovac obveznicama imaju iznose 1 implementiranjs adaosnog koncepta. Ako pretpostavimo normalnu distribuciju, dobijamo da je RC= VaR = 100,000,000 KM * 0,12 * 2,33 = 28.000.000 USD za trgovea stranim valutama i 19,000,000 USD za trgovea obveznicama. Preciznije, Bankers Trust je izratunala rizitni kapital na osnovu sedmigne standardne devijacije oy kao RC= 2,33 x oy V52 *( je poreski faktor koji determine trazeni iznos nakon poreza, stopa poreza) ulozen! iznos, to uk jest banat Tabela 4.3, Ieracunavanje RAPM Profit funn USD) Ulosent nos umn. USD) ‘Trgovac stanim valitama 0 100 2 obs |e ce Tego 10 200 4 w | 54 Ivor: [Jorion (2003) str. 556] Performansa korigovana 2a rizik moze se zatim izraéunati kao relativan odnos profitairiziénog kapit RAPM = 7 ‘RC 1 debijeni iznosi prikazani su w posljednjo} Koloni tabele 4.3. Prema tome, sovac obveznicama dle facto postive bolju performan a manje riziénog kap portfolija i evaluirati ga u smislu kontribucione marge prema ukupnom bankarskom ciziku. U praksi, medutim, bole je obavezati trgovce za kontrolu podrazumijeva mjerenje acijafektora tizika. kapitala, Radi se 0 je se prevode u ekon« ja performanse, Odnosi se na korigovanje performanse za performanse moze biti zasnovana na RAPM metodf ili na jednoj od i. Recimo, Stern Stewartov Koncept ekonomske dodatne Added - EVA) fokusiran je na stvaranje vi ‘om edredenog perioda vige od zat rezidualne ckonomske profite kao EVA = Profit (K:oud 1510 wun WopeIdey wz yo WoYyord ust § ‘SeAORT tug “youd BU oMI[0} ¥izus Bu vsisnyo} 08 ep nanosin nfuzed aparys AByRy,“moUyouag mi af yp sotua{uig Boqz wowirsIs pod ofr Fong “eurenyea unuens e9x084 ¥Z GSN QOO"00L'T = ASM 000°008'S % %6T PO Wofuege|d CBAR]RZAL WISTS SMUD, [40% izeyod y'p Boge, “rusts woxou worms «mt affoezusditoy yrowayouag af ep pala 2s azoyy 962 PO 01 {SOUOP OAD "AWEUYousg WOAd UROL yeudey rupIZU af Oye IST ol sof ellowzuadwoy eudreyn af eBO¥$ “GSN 000'008'S = ASA 000'000'RZ = %SI = WX 000'000001 = WAa BueNIEA wUENS Kono ez Toe], G1 Po epee R01 IGaISHOY VA Po eu2d0Id eped ouays suuoq BAON p> 1940 Npas lWafupez maf 1p 1 an euomst Oz BU af uapaspo yrau rues IY Yanuayuoge less ‘38 (go9¢) woot] :oxzy ta € 7 [ew a eae 7 [a mace Trait [0-D] Dx set a @ 9) wo 6) (ge) | snwog oy | yA | mpendoy yosoup greasy wig | (ase pun) yz v2 ouoso8ts0y nihoozuaduoy "yy B>QEL. “Ye eAONpAsH9z wp 1 APgOUIAETOA WoUgefEoxd PeU njonuoy eu PUIEINNEA UUUES eso yp oUNAEOMIaLg “RUBIA lumens vonoda ez “GSA wor Zz 41 “eyosd po %OZ af smog Snlog worms ()“p"y HEE) W OUR F ong “efioezuadwoy eudnyn sfueuis 98 ep al fp “unnpoyy “usouam® zu nihoy EP uIgeU BU niigezuadwoy euutonod earpn@ouo wosis feaQ “fy Hogar n daluud eu 3s oues,, ” {(4- 9) «rondo ~ tYo.4g| = Waa uaid afryy pout epey 25 9 Brow aftrepejd oupeuy ‘4 dors od wea 14 Ted eu sound nepanido aout jaudey tug oxy ‘VAa ousoupo ‘exrufosg floeziunsyeur muopearayo af org 7 eye RTS RENTS apsagteu - Q¥YOU | OVUOUVY = aidou oh ‘omste30q oupor0snp 21 0f2 SOU : (str) [ ( t) = pondoy — 1 readey — nfo.4q] af fox “VAS ME AN ounaer *pauod uy ig ‘andy ast aysu0y of ouuarstzu04 ns ougosnpous axetil exo Pu ours V.Ad ® epoliad oypoyoU Bu ISoUPO ep azour VAS 28 OXD ‘uopiuorp & 1soupalua ruantzod eieas jan runyyzod wat roy veyafong Tene (agfn) topoqiand simu "'y wodors woURuoysIp Wo “eAoyO) yuEgaou ‘yonpng” ysoupafun afiwepes wofuewurn eyefoid wsoupatan.afapuain foy “AAN af VAS afireacungezzt v2 s10O “eze9IuoIp rsoupafisa nudroyn eiLztUNSEUT sp nyuas af ofip (VAS - Pappy ano ,siopjoyauoys) vyeydey Borgo 1soupofun vuwepop af ys wz ouen08u04 asumustysed eso Rusejndod iu syed Sexquogp proupofizn anyepop Ml20009 e's Tp syedey wosouz, wiuseaxou as tsouud Aq Souauom wafualjafip wistigop esouud edoys of AQ doy [(rxrendey) ~ fos] 208" ‘ony agtuyap oujeU03 oF JOUVY “VAS OF ay) SS weyaload flog af 01 “Va 89 af 01g — Wag npowod puayeaynge Is0UPo!LA vjalio af =p ounarisodiaid [9 ‘08 nd Boy afunstary ez woqayod eppncey2a. ravi janjefnansskim ica 4.1.6 ARGUMENT! PRO ET CONTRA VaR KONCEPTA Vierovatno najveta prednost VaR koncepta je u tome Ho pruza moguénost da se Jednim brojem, na diektan i lako razumijiv naéin, prikaze ukupna izlofenost banke (ili druge finansijske institucje) t2i8nom viziku. On je »kompaktna U mnogim aspektima, dakle, VaR je atraktivna mjera rizika, Njega ne samo da je relativno ako implemen ga je i relat itorijumy, Stoga ne zaguduje Sto ge mnogi 198], ogledgju se, pored ostalog, u sljedeéem: i nikakvu serijsku ‘zragunavaju se na osnovu historijskih podataka tako dds nema garancije da €e takva vezatrajati u buduénosti ‘edovoljni da bi se sve pozicije mogle 4) Prethodne slabosti ekstremano dolaze do izra2aja kada nivo potenejainih sgubitaka ted da bude n 5) Upotrebom VaR telinika ne elimi se rizik da gubici budu vedi od oni Koji su zr stom nivou powzdenost 6) VaR modeli abitno ne obuhvataju sve materjale/informacije viseg reda cijene ili realizacijefaktorarzika 7) VeGina VaR modela ne obulvata inta-dnevne pozicije ako da stvari rizik moze ino viki nego Sto nam to sugerise VaR izratunat ne esnova otvorenih pozcja na kraju svakog dane Giorgio Szeg0 (niversita di Roma *La Sapienza”) (Szeg6 (2002), st. 1248] smatra da »za regulatomu upotrebu VaR mera moze dati pogreSnu informaciju 1 nckim sluéajevima, moze ustvari poveéati oba - nesistemski (idiosinkratski) i sistemski rizike’ Naime, vako se Vat primijeni na mnoge, Tako je VaR anjera koja mjeri donje kvantile di je VaR Verovatnoée. tanje je da i ibucije vjerovatnoge, nceliptiéne distribucije povrata, on neée bit prity razloga’ ne meri gubitke koji premaiuju VaR, redukeija VaR moze vo svodenje VaR izvore rizike,** rne-konveksnost Gini nemoguéom upotrebu VaR u problemime opcimizacije, VaR ima mnogo lokalnih ekstrema so vodi prema nestabilnom VaR rangiranjuw {Szego (2002), str, 1261] Tako je konceptusino jednostavna mjera rizika, praktiéno izraéunavanje VaR ‘moze biti veoma tesko zbo} primjera radi, imaju desetin Buduéi da se odnosi ali ‘ibucije dobitaka i gubitaka i da polazi od realnog uzorka, VaR mjera je podlozna gresi procjene (estimation error) (Christoffersen, Goncalves (2004), str. 2]. Ova greske za i Pojednostavijenja pretpostavki. Jedna od najvsznijih pretposta distribucije faktora size. 4 propos, Tanya Styblo Beder [Bedet da »VaRs ektremno zavise od paramctara, metodologije« i ukazuje na »potenci pojedinaénog pristupa upravljanju rizicimaw, Beder, nadalje, zakluuje da »iako su VaR j ostale kvantitativne tetnike neophodn’ aspekti efektivaog programa instrumenata u ajihovim portfolijima, problem je procjena perametara distribucije prinosa aktive, U aplikecijanaa Val ‘nom svijetu« neophodno je da se procijene st prinosa, 80 nije bezazlen problem. Na prim; Pozicija u EUR i kratka povicija u holandskom guldenu mogu biti man} riziéne nego samo jedna od njih bog toga Sto je vrlo vjerovatao da Ge dobici jedne pozicije neuializovati gubitke druge‘wauosayoy af ep 9709 28 le ez tr ado aupetszaq 21920 28 (ono proysaxy) oad “syed 7, vSeud ysoupofun nussiyap afngesoyaid Hoy yeugni igeuz ox ‘epovod Zoysuawrass Zouesiuyp seynUM (woH/Zedx2 S80) rDuompuod) wygnd sfaeAK}90 ou wesnapaoy onenvusod ofp wuzpaid sf af ‘quodteu ow) x)"uos -wjerovatnoSe povezae sa svakim sen Relacija (4.22) moze se takode izr CV aRy= VaR, + Elfix, y) - VaR, | f(x,¥)> VaR, } (4.23)I Tar RURES ed uyers vs ourzanod agomeaonty | 4 | ppsuno8 0 | tai [sUORH Toc | mexu om auafwoxd apn a 8 aamye ayers jsoupattin egnpng | 7 + uttd 2 Bed nfagowasd fo 7 Tew Hopuod orojuog | ho lina Pago @ al | /oqwas fiaos sfiomafoc “sp Beqe ‘bu nop “end wBoro “9 ‘soutid o1foptiod ofuagtueio ayaureu 92 ,(1"— 4) SoYeUpON - ofuogiueiso oysiozpng eu 98 wsoupo BQ =% af afpS “X= b,x woxsupor BOS T,X= € wore af ep (ui *Z FOURS FYOAS wz UEITTTUTUTW Tg BOWE 103 yerEQn OMQRUOM ‘eyYZIE word apnout | o1seua0s rfBAs wz aayD a8A8 wSoUpelzA NoNpN 8 “Oy wooRH UTUSYY BS aAMxE aYBAS WSouPefizn n9NPNA eALCUZO 9 fp8 “p-qu') af wB01 Hoqz, ourcuo0s tgnFour 1yeAs wz BANE u po afox rea palfsn yeugnd ousoupo "wygnd wotueU usc of] ~ ‘elueniewzes nsmyoj -) yoxou oupoydoau af afpac, pyst081 oop 7 9 musog ud ‘ns x 5 7 ear ‘Souud o1jopuod rwearyego vufheayud usu xe “uojoy ou soryan eaegeuzo 9 fpf *,92,D(u—4) x reunfuagiesso td ace) uaygoud ‘freusos iBoxd WDA es eUmoyHOd BxeAO;pO oy, “elues (0, “euestunsyoxde oxeat supowod wofuasti0% neurznundo as azour 1 wypz4s wisfus eujuD:aYoY af LAD, VENVUIWVADOUd DONAVANIT ONAUd WAI FENVAVNNQVAZI CCF cw) = (9 ait ‘e801 wiso) wen (o'x)ty dnt ey nafoye n= [7 of ep eyen in ua yysutn08n 1us08 of ofp ] G- Dee" ony ty owrsrayj9q WA1GOUd ININTTVAIANA IINAVISONGAE Tey "1g wolloqury wouzowod woliuaeysoupat fmuez YeAD MAABISeU N oUWE? OZ “UyLZH muefw OBY YEAD HoUNgEZZI oe aegeyu eznd 24 efloruyap Bro ‘YEA Hluereuzod 29— rr ‘oy aor 0 aE USSR RUE FRY rir250 Aili i vproviajefinaniskim scsi ‘1 | Gubitak usied poveéanje rizika 2x svaku aktivu i svaki scenario wR __ | Oekivani prinosiaktiva bez bilo kakve =| Minimaino prinvativi o8ekivani ‘en ortfaio prinos Izvor: [Szegb (2002), ste, 1264] Prema tome, pokezano je da CVaR moze biti doveden u vezu sa o¥ekivanim Zaljenjem (Expected Regret - FG «) =a+ (146, (428) 44 STRESS-TESTING Slutajni faktori koji mijenjaju okruzenie i finansijska t2ista ~ kamatne stope, Postoje neoéekivani i izwzetnidogadaii Koji radikalno i iznenadno mijnjaja Sire okrutenje ( njiroa je bilo nijeti uw drugom dijelu, “kod pojainjavanja izika dogadsja). Taki , populamo, dogadajitisnog stresa mogu genristi poslovanje banke u bankrot. Kako navodi Szegs [Szeg0 1268], yzavisn estremni dogadaji bli su glavne ubice benakaw. nosi sa takvi lutajan, gdje svi ing agencije Koriste scenarije stresa uk, transaklje, Mnogebankarske jediice iaika koja omatava ofekivant sy)-a]' play. Je 2001. godine, pri Banci za medunarodsa poravnanj, detaljan i2yjestaj 0 strese i tenutno} praksi pri vodesim finansiskim institcijama. 4 Upmann bamaka izvanredne gubitke. Ovaj proces m lorion (2003) Sastoje se od anal jako obezbjeduje korisnu informaciju, ov na historijskim podacima i ne uzima u obzir promjene u portfolio berze 1987. godine ili t2i8ta obveznica 1994. godine scenariji. Ovi su scenariji vodeni trenutnom pozicijom kim iskustvom, Na primjer, strategija dugoroénog ‘obveznica moze biti siguma ako je zasnovena na nedavaim his inov rizik krti¢no zavisi od korelacija zadrzavanja. U ovo ala da evaluira efekat korelacie stoma, akeija sa nekoliko anke od defaulia_weryaroy af oy wjopot efuessoeqpoou npemeansth aftsdo ody SOBtup ay 90] Boqz ejppout Rourgeain wuenpegpo ngoURHALDIy alaside ed Bovad eHg514 YO “Cp Plog af euanepuazardas“rgs}o}U0y wo) A woos] p eu ¢ BS BAPREAod (ofuENIPEAS 20:49) “AzH) JONI oxsod 2jeuad aunisaifond aps vu rgp|Av 1 Ho2 nfouaasoy equeg, [e118 (9661) worstasodng uryaeg wo santo § eyez fo19 af oxy “wouor nusous}a2« varZeu og ‘jeznai p oujeus ew ns wp af orAMIp HUNK Nace eM UTES ayseql 087], I - | ~ uaz yo eoto | 600 yo oor vet's | _ ooxa ems] ooxad wewa | weexa vex caine) codnesie10) afta ID) ira asta | ym, inary aaty | “eens | ~ ryepany | 210g | seenomama | Huse es (aug — wpe oR | ern af 20H uous enh uosyoye of pope (ost=D ypraznz nlufigop agounpaosofs Buusapyo0g we rydoud 1yspzwe “9p BOAR, vysjozegl “Pup nutpo8 yafupalisod isonyoog nanpaocad npanoud oyrueax m induepat axe ep afnsidosd yttuo%, ‘ye, Pluaqnuoyaid vfo1g efuearpuain po yt 98 woloy tmpaooad o 98 Ipel ‘oWw!ON, 2 Horses v ‘yapou yea ssouele 1 9§ ojo “2poB0p os ‘ep rmomnmaorels newt 1298 PyswIOUOYP ns!nUasUOy ‘nfogels 98 rofupafjsod uouod aujyjonseey axpqsiodiy eH! soupo ojsn sus sujewszou efjamjsodaud idaouoy Yea Hop “SUUTEN, Spey ouafegigon as ausapsx Lous8 foanpyns Hoo aud W824 utaafopeys UNA 1) =EAP VopEN ase “nonepou Tudnjsop ns 40% ‘2asoz21 wumgor efuezeato AS off OY wuNETIRYOUE YRUSOMNTS YSTUP URE Tp Gomes’ “yeraejoy ond afnpatGzago 28 eRe weyofoxd ningun afloyesuen ayes, “exUgNp aofsn muons efizeus0s Bounouso po ns o¥9IEp 0° ww — RTE ET RSET ET SU UE KT PAN $$254 Analiza i upraviane finansijskim zim defiisanja zelene,Zute i ervene zone (koje supervizori iste kod procjenjivanja backtesting rezultata) Powetanje faktora skaliranja 0 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 040 050 055 Zona Bro} izwzetaka Zetena 2 3 4 5 6 7 8 9 a Izvor: [Basle Committee on Banking Supervision (1996), str. 14] Procedura Dacktestinga, arafigki predstaviti kao na provjeravanja rezultata VaR modela, moze se a0, Slika 4.10. Testiranje VaR mocela T ‘Moravian rixcime bapaka 285 tuzima onaj s najmanje odstupanja od predvidenih VaR, Prema tome, dok stress-lesting ispituje oekivane rezultate modela u eksttemnim 4.6 REGULATORNI OKVIR UPRAVLJANJA RIZICIMA U BANKARSKOM SEKTORU ~ ISTRAZIVACKA »LABORATORIJA« ZA UPRAVLJANJE FINANSUSKIM RIZICIMA Banke kao finansijske i profesionalni su preuzimsoci (preuzimati) Fizika, a rizik i dobit, kao Sto je poznato, idu zajedno, OgraniSenie preuzimanja rizika zbog zastte stabilnosti bankerskog sektora sustina je savremene reguiacije banaka (Leko, 2004) icaj na upravijanje ‘ogranienja i smjernice w vezi sa On promovise preciznije definicije tiika, adek iranje i Koncept »kapitala zasnovanog na riikux ("risk-based capital” kapitala koji je potreban za pokriée stvamih rizika banaka. U isto vwijeme, jevanifobavezni Kapital (capitalszodap efueiniso ays of swajp oxes0 saad netz0d ifjoqfen, ‘fbosats ouyeapr one 1o}s0d ipoun “ied, "VABINBISO 05 WE Up aq BYIZH ejontOy 19 WL afuoyoLL ouyeap] “eye afueurznaud epaftunzerped afoy,afteseuod spnspod cst n "98 ep 204 JODyRS Wolo BU BAeIsIonpuNg 9P{9}9 dufjonodaw MY oy ais oufionansuy aruioyejos pasd wfsefeporyey as fo wsigo4d “e9E Mloyopas ofau nfueuznoud afd of eonspod vyizu afuowrznaid esafrunzeapod fox efuegeuod aoypafisod aulfonodae eavgiuei80 1foy sidosd ify. ong wes aluemsiso 1 pjanuoy 7719 ‘1on}9s Roysneyueg nfresunpngsos wouuEyyrUS euoid spon oye ‘ungysesp ofue af zejaid “onsiPxueg oupezronrun ouaftoazop af euHfoy n euzeljwioz 1) epedey wystzn | walsieyeg Soupfias0U0% pour nflowredes qyenzect ‘ouayedsar ‘¢9 wei) fp8 ‘naoder + ¥SA1 8 nyor 1 saD0ud af uzes epeisod efred ns eAg “eYIZ YIAoU J0Nz1 sfuwpoaod oupeimig “ofuayeued ouofjeisn nnaulos aun 1 ys ‘rafizog yey oq Z0q “oupogo|s nour rusogn faraq ‘sluexgsod efgupod exon 8 npn yp wuRIds por pexauod 04, stdoud ytacm aud “08a soxpupafou myswoMAUOY nfesIa4 sox sidoxd yeonssu ngyuns 203 wBeus poof wupateouainyuoy 12904 Ratfod 1? jomynsut YEpsseyuEg + opeig Hox WHO | wu sfisuouy wu nguiodo so, uoUo8 efiouamyuoy pay Woyeupotou wesige “uf UNAS nai ‘unezod oxgop faiq, 24 Hfoxsog -eioy{as Soysiexung toensa19p euros ‘pox fox eUDEP vies 2f oAQ ‘nilouamaLAY nupogo|s How ouPfeuIp ox 20 efiaeiodo ungo exeywuRs80 aAyeso wrofiud tap 3042 wofoueruy ts fio n af oes! eve etlouamuoy | pfloomiay 71-9" ye “isownts nsoupo 9 wunges efueinaiso eum yajo uuameou 0 wfouarn> oy por ougasod nitrou aflorapsu; auoyeynag, eaove[nBou owING Z1'9F ET REPU TET WH 00092 *Fomnuas jig n euzodop yruEaNaIse OMN ‘auagiigez tq 9 24 epey ofou w: 80 ono a1sHI0y 9poyer ofor “OU ZU GIA ns aig vefaeartinizaudec rruNSyeUN uN “e¥!ZE YNuePoP wouEUUEZNoL] “oUZDfGZION O104S afaysod oxsstonqueg “ofueseuod Zouaisoste naysnspo nm 1 23124 nfexrgquerfo ofoy arafzeq nfersau wpe “rluo9O%so}0d Ul ‘ung as ep “HR Mfioez “oueneusod oupeioue8 ‘ns ayueg, au er wapaned EpONO LF uO}EIMAaL “oy!ZH NgaNUOY ep nleacsMy0d wpe -wopyps Boyol E71 vz auenosaiozutez ns asta ‘Aout Bz OtPAasasayUTEZ OgIA affomSUE ar wz Aozez! wuawi® of eBoIs YZ Pjsu 921 nfeus 9f03 ellonansur yBTUp otOsiguranje depozite Siti depozitare od bankrotstava banaka. Medutim, ono ‘generie negativni efekat u smislu nohrabrenja« preuzimanja rizika* Teorijki, ‘ukoliko bi depoziteri imali njihov novac u bankama pri odredenom riziku, oni bi tijesno nadgledali bankarsko ponaSanje, kao i bilo koji drugi povjerioci. U praksi, ukoliko bi novac depozitara bio izlozen riziku, percepcija bankarskog ja depozita indiciraju da banke Laeven (2002), str. 135] je, si Ronn-Verma i Duan tebnike na velikom broju tanaka w raz vlasnistvom sklone da preuzimaju relativno visi nivo rizika i vice versa, zatim da troskovi osiguranja depozita teze da budu visi za banke koje su udrwene sa rast i koje su 12 sa nizim bruto domagim proizvodom (Grass Domestic GDP) per capita, visokom inflacijom, loSim kvaliteom i primjenom ih banaka, Kao aproksimacija iika, troskovi osiguranja depozita imaju, prema Laevenu, stanovitu snagu predvidanja bankarskih kriza. 4.6.2 ADEKVATNOST KAPITALA brojevi predmet su minimalnih vrijednosti, kao Sto je ratio je kratkoroénu aktivu sa kratkorognim obavezama i je adekvatnostkapitala (capital adequacy). Adekvatnostkaptla 3 nivoa kaptala kao funkeije rik. Kod nas, us za bankarstvo F BiH [Agencija za bankarstvo (2003) stopa adekvatnosti) kapitalabanke predstavlja odnos neto- kapitala i visine wlpnog rizika aktive«. U tom kontekst, neto-kapital | 4 Unravienerizcima banaka ee (uskladeni Kapital) banke predstavija razliku kapitala (osnovnog i dopunskog) i odbitnih stavki koje gine: dio opsteg kreditnog rizika i potencijanih kreditnih gubitaka 2a koje banka nije formirala op&te odnosno posebne sezerve za kreditne ubitke, nepokriveni gubici preneseni iz p hod pons obi i eke godine, knjigovodstvens vrijedn dionica w posjedu banke je stella, dio ulozenog di cdrugih pravnih lica koji ‘Ukupan rizik aktive banke codnosno pond aktive, odnosno kreditnih ekvivaienata vanbilansnih stavki, ilo te vanbilansnih stavki [onder a stor OECD lon toring a o* Serene my | | +: Akiva vanblanni bedi ebvaent nnovtana sredstva osativaj od Vad Fil, Viade BIE pottadivanja od CB BiH i centralnih banaka zemalja zone A ppotrazivanja od banaka iz zemalja zone A, osim subordinisanih dugova ‘od banaka sa sjedistem u zemljama zone B sa tekuim dospijegem do jedne godine, ‘od medunarodnih banaka 2a razvo} 20% od regionalnih viada nizih od 50% 4 |__ 100% Izvor: [Ageneija za bankarstvo F 2003), st 20)oofow a8 Iq onoy “exengn® yrugefSoud po vfurdmspo po vuapafiqzage wa, A vegan 1q wIngeZ “EYEIgNS yugo(SO1d po nyngez nypaliqzogo warioleN ou ODL 48 “wnnpay “(cares ffo-28.0yo) wuredors un ma a oe L+H ‘funasfuatooud wowsns os afioenyeaa Rjopom gu ‘org Won Soqy e104 weer ‘afiomygent awoqeIn8ar nf peuzt eqywznp ytuanwsodioy adoys set A108 eS nNpePIS (dey Z0q -wYPgN MUEATD son08po fys{u09], “roar doujetuns afue (comseou paso rofl ysouzisaudau po voyede tuo“ ns ysidorg “amg 3S eH suropas ez asoazt eznad nue Wz lousy) ya A reg 2 ouSBy ad doy lomung 1779 eZ Byuuznp wayueG Zoupary po asiaez uDpUod uate eaczyeliads ‘uns po jue runfar vismequeg “eo, ws “apeayad 2fis0 ‘uptlouaod ouens po uexdiored 524 pod apjop waqgoxd afiu Bnp "621 po quisia n uesidoud of shusoz fogea n ‘agg vreudey peomenyape adoys aujewur prepuys rpoLeunpau of 3fop “euurgo(i wiStucl “veredey Bourouso po Horses as ep iow vjendey Boustu cupaf afueusfeu nung ud “axnye oupsuapuod woxtzu oudayn °421 po nsouzt n afuotufou ~yeudey orn 1 [ede PRIUOID HeARLPO Bu “gq “ns (z002) BurEUDG 0 UoyeZ] euRExUEG O nUOxEZ PuRsd Of wy yeueq afizeiado ouvsionsijos eyzodep vfucinsiso umi8od aystioy eqzodap nfnfuafuud au voeprofnod aueqs pO mnuaWeU no Teuopye, unuforg nuse{go 9s Zou wflonMsul yPyssE_UEG ZPLAKaL yOSIA, ‘oyung efeidey oT2U Buss OusoUpO “ezaq rUdEY Iq Ep afmpiAIn O14 2400) yz wurpany wz azeg auenides audnyn 9605 sfuewfen afmuazoudar peidey uaousc “ayteq euReZaAEq0 UeIsO (uapaspod) uuesiurpiogns af fox Bap oy ong alngnfpyn eu -(wopesez wouzspe2) woyigop tmusayruunye 1 woREsES HENS cuagTTEO alu ¥7eq eNTENdE 1 ZpUBAAL MEYEAD “S| BIS Ine 2ANIE 968 PO fronjao emf op! un os WIeGIO4 2 oye ougasod ‘ayueq onIpye oudnyn nfioyey you FWwo9s ofmquazaudar made ‘oueuoroipesy, “yZtt ez Tournosu0y eyeidey ZoysWoUoy> afioey!|dumt Iingnjser nfuzed nugasod ‘ofiowasoy apna) wimaypesGe Foulmap alud yu wz SoueAoBioy ependey Zoysuouoye efDEINSDY 1'79"P soya queuoreu wofiy ato po wes vfioemounydit vaoyfe ye “myaeiseu ad WHR) vu puoutgoud af wowed ond Iq af fino: “() nunzesods woxsjazee 11 (arsnfpo-yu) ars wz weAoR U0} oUsoUpO ont fu wesousez« apnq wp oegan jetdey 19 ep rpeu2 ourigdood + ougnyeid of pod stp op af woreda e2 eaahyaee afoeydeay 7795 ‘epou UAyeL nfoazes feonspod rysfisueuy uezeus vorsod wpe, ‘efuagrunro suisia po aga wyizu aisha susaI ns BP ISO a8 oxy “wloledEy wz eAafiyeZ es a tse aE ezeay $$ irnin upon fnansikizicia interpretrati na sVjedeti nagin: 8% kaptala pokrlo bi vetinu odstupanja od ubitaka pri data} prosjeénoj portfolio strukturi banaka, Medutim, bez 'og mjerenja distibucija gubitaks za \xeditnirizik, nije moguée odrediti ie ovo veoma ili umjereno konzervativ, 4.62.2.2 Dilema izmedu kontrolisanja i preuzimanja rizika ‘odnos izmedu prouzimanja i kontrole imit ze preuzimanje rizika 2bog toga sto limitira sposobnos direktno ogranien, S druge, pak, strane, fleksibilnija ograniéenja dopustaju bankame da preuzimaju rizike, sto vodi prema poveéanju rizika za cijeli sektor. Pronalazenje ravnoteze (kompromisa) izmedu prevelike i nedovoljne kontrole rizke nije nimalo logan zadatak. U osnovi, regulatoma fa zaustavi ukupno ‘itika u finansijskom sistemu i stoga namege ograni¢enja pret strane banaka (Danielsson, Sorgensen, de Vries (2002), str. 1414] euzimanje al Korigovan 2a rzik i rast kepitala, zadr2anih dobi vjerovatnoéa povetanja dodatnog kay dovoljno zadréanih dobitaks 2a rast kapi ahtijevanog kapi rast obima operacija to je veée povesanje zahtijevanog kapitala, ako »ptosjebni 257 Razlikaizmedu ove dij stope podrazmijeva stopu oporezivana pofita od 40%. 4 Upravianerzicima bsnaka 263 nepromijenjen. raspolovive opcije da se izbjegnu ogranigenja kapitala jesu likvidiranie dijela aktive ili reduke iranje dijela aktive moze se ostvariti pputem direkine prod i pute sekjurit Ikredita postaju izvodijive pojavom tr2ista za trgovanje kredi se dugo vremena koristi za transformisanje ilikvidne je rejting atraktivan za potencijane investitore [Bessi 4.6.3 TEKUCA REGULACIJA KAPITALA, S POSEBNIM OSVRTOM. NA NOVI BAZELSKI SPORAZUM O ADEKVATNOSTI KAPITALA (BAZEL I) Guverneri ceatralnih banaka i direkiori supervizije Grupe 10 obj 2004. godine publikaciju o izmijenjenom okv' jeGa izjava zeta je upravo iz tog izxjedtaja jeva kapitala za bankarske Novi okvir je pojatao ‘ipa 2 banke — da putem poveéanja tra Tekst koji supervizorima i bankarima fanje nacionalnih propisa prema postajséem kapitalu, Kako je kon (H+L)xE, Prema tome, one #8510 po isto) stogi kao iE, retpostavkom da nema dividend i kapitaa izvana [Bess 1998), sx. 48),5 ep mesour ‘ougasod ‘39 23urg uatn aus aun dey wusezsy ‘aftonynon ‘ano ontudn eotpofjsod af og ‘ellomass ypisfisueuyy yfSrup 1 exeUEQ eUIeDUEISHT wus eu vyZE Yu 1 yUsizss wuesepom ZouaneTTIRy ysoUU is swum (uemMQE of 90 HEA \32p ougasod “eyzu Foustzn pod WE-Q66I YUE“ e1azEE WO -awioizy afueliweidn ez ymueaafer efioeuoyur _yeaso 7 exper star Afueno%p gd ofjog wisind ouydiotp augzz oftyasysodsn vaaliyes (cau sonyeojnd)-¢ GIS whomnsur yPYsfisueuy aveHS po nozrasd 1s Hoy euorau 0 nftoanso(azt 0 aonuafus suse ns sueaafne2 ZU FySUOSIS fess apex efoe/M8a) eprysex ap wp ofuepaqo ojtunds! a6 1 Bp ‘OuReUON, suafooud awa Feag ‘2sue ‘frainar swersye | surat euysstoud “eUufsTua|sodez “nWoUIzpeUOWE “BIOpyAUIP ‘nzogpo “fi ‘fioransu ro vusef agewsee euOrZu fret} azsdn esyeid wfjogien wor Zoqz aliens runsynays mgeliaeidn nupeuOTONCTD uapeadin png ep 1q ogayy muliorzis nfueftacidn dastad manernueay 104 Ol 2usquy‘A) efuotatus Boupandva edmisid 1 et Bourorse edmstad — ey HsoUs¥s|dOy 1 npodizt soqzt agian vp WBoGs axe 2 ‘json efueawungeizt poy uotuaftut af outey UE HONE SUT AHEIT reays ouzen af ep nfoxogya coupon di jaceg eualiwud empiayo pes eh ‘yswouoya “2u;po8 «gaged 9661 21 ejozeg tuewpuewry po uofvafmoidau ounnefx wt Soustzn ueaman of 30q] ets wanesado wz wind wad od frau rugzn we fz vjendey eg0n forsod “] njozog eusig “exeUE WHO bysocoye #5 nan 984 spaAOP ede Seu sh TWoflss endey razon: Bu soupo 95104 foo wits) oped S7eson fuyeurausnfeungezzy ep vaainez 28 yeUEG po (aUo s9n/z>nd) TUS ,\ “ey (qqoyinuonb-vou) wasfuatuen (goyfouonb) ‘quuotw npouzt exes ofueforod vu exczfu8is ousel eqns uy do.U0y ‘Suita ois fea esodg pines npawzt nfioyessyar ea ifoy “euoras nfufiaeidn dnysud ylupnsyoy auBsod op woe ‘exdaoaoy Boao npowog “eqns 1 exd2au0% afuopoan 219 uafurord eueridsouoy Bugniy eie0 Rafopaisod 2 pais oupassodou ors ory ‘upysefas vs osidoid owoweinfar afoas muperyst apeow ‘ngrzn Soyslisuruy BouTeqoTA oy wyesBaqu PNG ovy “HIE — ousalazt o10YS of OUPOF oye I 192° ‘ffuofaiud oupofisop ep auzaneqo 734 wlioezrue8o wugneU yoas spLepLEs apalls afoy 1 (71 azejop afo4 auEq agoU ayfeu ns Ons “sper ‘seals af wgOCT nti jop0 ap augosods oxtng auefoztuoy ns oxox avaiooud ep nfeqan Hox ‘exziazodns Towa exoueg (ytuac|sod) yfelixowoy owe wzanRqo af Eyl efioenyeag ‘fuansoaut ex asoupo 28 yoy afoppfud fons afep 1 ayer ual wp uaznpez af Ho4 mounsodop ‘sry sfemuo} + nfoeauvAio nfoxs muetword ouipos 007 1010 9 HG 9 , Pdid yssaeNq oeyaua|d foutinno 0 a¥n]p0 Msouop nsasoid 8 2 Ha ao ‘wanpeNy “Fee po Ha Wiser are upyshisuweuy wardoliazer ws ‘offuise ousfiazer ns ep rzap reHWOY rySlezg STRATA we266. Analizajupravianie Sinasiskim aicima Zahijevi za kapitalom tek su od nedavno prosireni na trai8ni rizik. Principi progironja su sljededi [Bessis (1998), str. 45} = Trdini rizik je rizik gubitaka u toku minimalnog perioda u kojem se zahtijeva likvidiranje ransakcija na tristy, i od tipa usluge/proizvoda. na razitite sme modele ih gubitaka kao supstitut za ovaj skup propisanih ogranivenja.Interni ino VaR. Moga se koristiti kao predmet autorizacije i skup uslova od strane regularomih tijela 4.63.2.1 Orijentacije Regulacija triinog rizike kompleksnija je od regulacije kreditnog rizika, Tr2isni rizik se mote diversifikovati i ne bi trebao biti uratunat dvostruko kad god postoje neutral li poravnavajuce pozicije (affzerting positions). Osim toga, senzitivnost i t2isne volatilnosti mogu se opservirati i variraju zavisno od instrumenata i tr2sta. Peovizije teba da obubvataju ove efekte. ini rik se dijeli na lu. Generalni w2isni rizik je frac inj tris rzik je druga frakcijacijene rizika koja je povezana ko emituje instrumente i nezavisna je od teisnih kretanja. Generalni ‘wbigni rizik se ne moze diversifikovati jer je isti za sve instrumente. Nasuprot tome, specifigni tréiini rizik se moze diversifikovati, lizovanja su takode autorizovana u odnosu na Klase proizvoda kada se razmatraju dovoljno realistigno, 4,6.3.2.2 Mjera tring rizika Najbolja mjera wtisnog rizika je VaR ili potencijalni neosekivani gubitak pri datom nivou pouzdanost. § take gl ora, VaR se ne moze tetra kao alti koja je raspoloziva za sve banke. Propisana ogranitenja se koriste kao aproksimacija bolih mjera tinh rizika. Ona treba da budu definisana za svaku Klasu t2inih parametara, kao Sto su: kamatnestope, indeksi kapitaa ili devizni kursevi, Volatilnast se razlikuje od jednog t2i8nog segmenta do drugos, odakle 44 Upravijnje iicima bamaka ee) propisanih ogranigenja za razliite true segmente yjé U odnosu na instrumente, odakle proizi ogranivenja za bog toga Sto se su 8% neto rezultata, Za obveznice, ona su ponderi zavisno od njihovih senzitivnosti Kompleksniji sluéaj su deri 4.63.23 Derivati iamedu kreditnog koji nisu tako likvidni kao ik potta se mode desi strankama ne budu izvSeni. Propisana ograniéenja su aproksimativna i imaju nedostatke. Ona predstavljaju aproksimaciju bog toga So stvama potencijalna odstupanja vrijedno: od osnovnih tisnih parametara, Keo S10 trumenta. Postoji riz instrument unutar portfoli derivats tokom duzih vremenskih peri > Ova wijednostdiskontyje buduée tokove razmi pozitivn, onda predtavla sadaSnju viednostgubitka zmedi sranake, Ako je ona aj defaula,‘supe “goue 21°18 op suse oye mUaNEIadotifonsafuef ead pepysn Ep 2 Mpepys n"eurung n wioyrZN wiamwEeNS po af mmuoweu woxrz ‘eunpzepueys unuaatspoaounger tip 1 wfreaoxytzes 20Atu a rpningnipyn ‘eusy2jdauoy, of 0 ve 2ehepuod ag afudle ‘efuestiepuod apeys afwso8 vfuaryts0y ofud “eliouopina BUsUELqUe,, oupany aureyarodiy wz 9605 1 COO elfewoz rerun seN_EOt a;EER, 22 9602 ns Uapaod reso ‘2fuerotsod oureaud wz 94091 Op a¢—s ! wOTIAS Fourel nf eluestepued eeys eiatuog Sounpary nysiuis “ypu Bono nfueawungerzs Ue suazoyzt austEQUEA pysioyueg ez eyrZu Sous Soyspns afiapoa 1 vsvAc. 28 epey 0330) ougosod ofeysod ‘ofegant 19 ox] 041104 apeps 60 Bs Fouezenod wyzu indod ns ep nzes yZer npowz afisnystp nfueactutiez euraud af A wud 1q Up o} su 9s YsoUPO TT MazaG vyAeIsodhord wUACUSD sys wouanesado meyeia ofueswaaon peo ‘sjapotu yrusayut nsojofo mn afuerg4O4 NHJonzop nox WORNp N 1 eIazE, efyzian wuafualitzt 29 ep afuwaryago af aygdo v “ofjowaz yuotiazes Fougizur n oyeqep roupard ounuan afueyid of ong (exe Sousa nfognys 1 02 “ofopout YuayUT oundjod nqanodn WenshryEs 16, wu0} se2d0 NeeM NST rr ror {e1¢-94€ 88 (1002) stx0u1g) tusxoztprepues eu nsoUpo n ef pouyBA0r9Eh (B) spre *i80}9po—U Ey ez ndut ovy “earsid er Borendea pox "oyu apd euegonod omeuz Y] wojareg af aygod “nf ize1 nesixBunsip afiog nour drys Horny wstig wages bane af O90) omayepe vz aoruDtuIs npeuZ| ep 210 Uop YUNpONy eISIZN Wo}ses wupidex ¥ vapour YPyDN “nygets wouyp2ry 0 eysrepod azoq oftlieap “wunmsoupaf ewoa af oq | vazeq efneNDUDqd “foe ‘eBunfor Soupory afto8oyey axoytu po westaez2u 9pyEp Hoge ums ory 3 fisboid wegHod ‘puiaig -wigeu (uorsdon) qnatin 0 rupazy oysof afi year desi pop aSIEeG ILER20E OP 1 Hlszeg po re MEPAN E'E9"y ers TURRET TROY 7[c9-65 8 (9002) oBoypafisd aunstoqeyo pofiden, SEEN “THIEN “KynosD] 9g af sSoupafizn eur eAnBolN, “rURsOUEzO;A 1 rouoyewuiu 24) OUEIE, fourstpuod ewoud wjenrdey soupo af o1 “#2 sumrpany ez of wesnufezip e ‘nsomusatos pizow nuuy Pu! OPA 2400) ‘2wUO} CUIOA i : i e : j + uejeurSu0 “ueaeysoupof eMIOSA BU ns HENS woe PLO4 aug / mouidosoracy pur uouomastor2y 4of Ho puaofeig eluog | Burunaxy wea onus] Sz usuyiquBa wu9y}0048 1 TARE ‘oftea eagi ys 2 ‘Garvin 21 Tabela 4.9, Swett prijedioga Bazela It Pia TF Brie sh rata ‘Nodkor na Iracunavanje adekvatnost kapitala/osnove atelvorateu | Trina dacipina apitals cm Tae pena ie | Reetucs mone | RONEN ° = SSpenrarmn | Yotstanieajon © | aman] nap oyun | Season | tae | SME] Semcon | pangapmacgmmmy | Saatchi | Speen war aur | oH eee ‘ set, ines | i men | Yarns | AHH | ye | Plame | nistmeyze | pram | sting | iSite | linen sn | Seale abe Me t me | "men | et sie Sh seat | Gata, | eee | theese 7 ee ei a Fle a z Te ha to Bie is ORE ene pris Rar et eal pa 1 Ein apn * [Aaloero Beets se dosine emjowens raed torent et. Pros ein pokes eho 2a od Kein re (inane LORI. Za lane aria agen [Bil cin pace na pO Vico joa ins Dak bmw Muay Aaa Sa aa OP aa [Lets porto nT gertlys. Viroatods deat, losses sj dul gab x soa defo oe bask, x eva Bato skog iat "Rania anv se oredje seb 7a oval tak, astm ae oar. Treovmst polls orm odeaivane oboe ope sper Haka oe {2m Kamath spe | oie, gor nak pono se Krag soars 5 Rl steno rm cna ere mova neg psy Vs kor pen) dna pa, Va a Ta (| Pjednostajen pity et otto plas ea pid kao gre’ 2 pau zene ojratinm ky als i ete Bares Ror] ‘| Bona se organise 8 sindarcan yoni nj. gre ve koe ina a ovens Pek ves Mpretan eR ad @ budadnstbem ator ka sea ames posta in Lol pie Harlan 7 bestiptenos meren kori infrnace stncirvanon proupa, Tunas Inaortaicoa 1 GUD W Hie RATEaaTe Gogalas opaaivaog FIT tekian subi conker th di vel _| 2 rnc gba dr lavs ns pera bo aa Tn gn a Ls oa ee ES sy Bank dest cen rive Lap tala opal tk enor ss mo oko sins priepjna poss 9 om pro rskc ak PATO Da, Pp 9 acne ie itt pre aj tsk oases 7 Regulstor mora eur dy bask ina irre nm presi x poe ap fas Kw aon a hoi pol aro RG Prosene sbjasens ved 8 lacun ane Kapaa | meoain proce hzikn. Zabijose vine Oxala vane Kae Hore pede RIPE wp ‘av08: (Van Grevsing, Brajosc Bratenovi, 2006)fuefen szijeue adaouoy | Supsay-ssours ourpuaas) ouulorZU joenyeao aidsou0y oBnup ayou sTesLIOqe|> ypUO y= v “(GA ! APA) ‘1 eaeigmup yignfeacinsiso suoizu efueljaeidn nypewia|gord nrzenst owta9 ond of4fy njalip toro n ‘eFopze1 yyauoIuod B0qz. epaliadeun op ‘onefiez efeoyspod afueanp jewoz furanis0 1014s apoxd wfloowuatuatdusy 9s 4. BACIsTUP cagop wolenoysod 2s wp ysouael nutg 1 22apyoyayors ans uaan wp a wo[EIdey nfuefjaesda 1 vuysougniiow ws “efepeop wososafu mn nezipod as 1q vp wopoytioaw af fo of oun earstup Zagn{ensmfiso eur af adn ouepznod 1 oweayopy VAVLSNU HIDALVAVANDISO VINTOIZRI ALNVETAVEN § rlarodns Is Is9f O10 01 ONY, 4 ypyoord ‘sodaud y ‘oupo8 3661 21 92104 WHOL Oyo BullepEBop | aUIpOS -Lg6I Z} WZ wOYsUEZIAg ws af szasod yelueaefudnnjo« uowouay ‘nfioenys n vwqwioreynBer ez wuaisis FouypuOIO ANY wf <9apat jeuey ff ¥I222E Zoqpal rzod wiao soyide, ejazeg auens oufonzes ‘ouay jd “nsouuaqjos 0 eurfioeusoyut ‘oy ns ans ~ eusarztsr woyedey ofueljaeadn AYDEN IED" atAsalza i upravlane fnansiski rizcima 5.1 ZAHTJEVI ZA EVALUACIJOM/UPRAVLJANJEM RIZICIMA I TEMELJNI KONCEPTI EVALUACIJE RIZIKA U KONTEKSTU RAZVOJA REGULACIJE SOLVENTNOSTI OSIGURAVAJUCIH BRUSTAVA™” seucije 72 oblast osiguranja, kako na nacionalnim tako i na ijednjih su godina inicirale brojne prijedloge 2a la poveéanju preuzimanja rizika i uveli su vazne nove elemente u dislas lorganizaciji i procesu upravljanja rizicima osiguravajuéih dragtava. Ovo je, tako rei, dobrodosao razvoj posto osiguranje pokazuje povremenu tendenciju prema jvanju troSka preuzimanja rizika (i svjesno, npr. ciklusi utvrdivanja 1 osiguranju imovine i osiguranju od nezgode, i nesyjesno, npr. opcije u proizvodima Zivotnog osiguranja), Sto postepeno moze voditi prema trosenju samim tim, kapaciteta za preuzimanje i »noSenje« rizika, cegulatori treba da utigu na osiguravateje da na odgovarajui rizicima, Omoguéavanje primjene koncepats evaluacije rizika sofistcirani nego modeli fiksnog Koeficjenta (faktorski modeli) dobar je korak osiguravatelja prema boljem upravijanjurizicima. TRI KLJUCNA CILJA REGULACIUE UPRAVLIANJA RIZICIMA SEKTORU OSIGURANJA Usljed makroekonomske vatnosti sektora osiguranja za preuzimanje (pnoenje«) potrosaéa, odnosno osiguranika i korisnika osiguranja (consumer protection); ‘r8i8noj stabilnosti (mark jednostayno i sa: »Regulatomi okvir 2s potrotata i jent regulacije os Potroieti se suotavaju sa jvne informacijske asimetrje, npr. putem poveéanja ‘ranspareninost sprijege odatle proizatle rizike, npr. zahtijevajuéi minimalni nivo solventnog ‘apitala, ecjenjujuci dizajn proizvoda i provodeti monitoring rezervisanja, Ostvarenje 5111.2 Trina stabilnost Kao regulatomi cilj, stabilnost tréita podrazumijeva zastitu osi finansijskog sistema od Sokova koji bi mogli prouzrokov: izmenadni, ncodekivani dogadaj ki cekstremnih slutajeva, efekat sistemskog rizika jnicijalno moze biti prikriven (npr. sluta) azbestoze, ptigje stipe isl). 5.1.1.3 Konkurentska efikasnost Pored ostvarenja gor trebale podrZavati jeva, generalno je pritvageno da bi regulatone vlasti finansijskog * Za porebom repulacje upra potoSata ukszale su takode i prezinat nao #2 axnuodaid iaeideu foxgag, © ®8njsn Femquasyey “aysnauery ‘9f8)36 “oysung “SHsPang 99 wozTADA tungio sfiaanBiso vioziiodns efouarsjuoy fg “(eyniseu 99 ua) ~ sfuoiidiso alleinfar nffas aujeusurepuny jogadez sup oy aysdoaw “BAIS epni ns Buoy 2 quauads ays0qoPor eyuemEso esas! op olgop (euioarz ¢ wuuifoy eOxBaI0d yIIeA cy wsafnai woxouueys ewalg “22 5 yexesnSiso ysouuanjosur afueanzents a wp o IA YASUINOIOR wfuogejaod njsrus mn

Anda mungkin juga menyukai

• 4 at Scool PDF

  

  Dokumen100 halaman

  4 at Scool PDF

  Nedžida Sljivic

  Belum ada peringkat
• Turski Jasin

  

  Dokumen84 halaman

  Turski Jasin

  Nedžida Sljivic

  0% (1)
• Molim Za Tišinu Sa Uputama Za Koristenje Racunara

  

  Dokumen6 halaman

  Molim Za Tišinu Sa Uputama Za Koristenje Racunara

  Nedžida Sljivic

  Belum ada peringkat
• • Majalah
  • Podcast
  • Partitur
• Arapski Jezik PDF

  

  Dokumen66 halaman

  Arapski Jezik PDF

  Nedžida Sljivic

  Belum ada peringkat
• Turski Jasin

  

  Dokumen84 halaman

  Turski Jasin

  Nedžida Sljivic

  0% (1)
• MAT1

  

  Dokumen353 halaman

  MAT1

  Deki Denik

  Belum ada peringkat
• Linux - Memory MGMNT

  

  Dokumen393 halaman

  Linux - Memory MGMNT

  Suddat Shende

  Belum ada peringkat
• Atlas Centralnog Živčanog Sistema PDF

  

  Dokumen120 halaman

  Atlas Centralnog Živčanog Sistema PDF

  Nedžida Sljivic

  90% (10)
• Ashabi Allahovog Poslanika

  

  Dokumen441 halaman

  Ashabi Allahovog Poslanika

  www.dini-islam.net

  Belum ada peringkat
• Poslovno Pravo Natjecanje

  

  Dokumen122 halaman

  Poslovno Pravo Natjecanje

  Nedžida Sljivic

  100% (1)
• RV Za Putnike I 2014

  

  Dokumen77 halaman

  RV Za Putnike I 2014

  BenTartan

  Belum ada peringkat
• Ptice I Seoba Ptica

  

  Dokumen4 halaman

  Ptice I Seoba Ptica

  Nedžida Sljivic

  Belum ada peringkat
• RV Za Putnike I 2014

  

  Dokumen77 halaman

  RV Za Putnike I 2014

  BenTartan

  Belum ada peringkat
• Kozmetologija

  

  Dokumen154 halaman

  Kozmetologija

  Nedžida Sljivic

  87% (15)
• L LLLLL Lllllglupost

  

  Dokumen3 halaman

  L LLLLL Lllllglupost

  Nedžida Sljivic

  Belum ada peringkat
• Patofiziplogija

  

  Dokumen64 halaman

  Patofiziplogija

  Nedžida Sljivic

  Belum ada peringkat
• Membrane

  

  Dokumen31 halaman

  Membrane

  Nikola Vranesevic

  Belum ada peringkat
• Komasacija Zemljista

  

  Dokumen114 halaman

  Komasacija Zemljista

  Nedžida Sljivic

  Belum ada peringkat
• Linear Algebra Formulas for Vector Equations

  

  Dokumen6 halaman

  Linear Algebra Formulas for Vector Equations

  Nedžida Sljivic

  Belum ada peringkat
• Interne Bolesti

  

  Dokumen74 halaman

  Interne Bolesti

  Nedžida Sljivic

  33% (3)
• Financiske Tablice

  

  Dokumen8 halaman

  Financiske Tablice

  Nedžida Sljivic

  Belum ada peringkat
• Analiza I Upravljanje Financijskim Rizicima E KOzarević

  

  Dokumen214 halaman

  Analiza I Upravljanje Financijskim Rizicima E KOzarević

  Nedžida Sljivic

  Belum ada peringkat
• Konstrukcija Odjece 121 194

  

  Dokumen74 halaman

  Konstrukcija Odjece 121 194

  Nedžida Sljivic

  89% (9)
• Shoe Dog: A Memoir by the Creator of Nike

  

  Dari Everand

  Shoe Dog: A Memoir by the Creator of Nike

  Phil Knight

  Penilaian: 4.5 dari 5 bintang

  4.5/5 (537)
• Grit: The Power of Passion and Perseverance

  

  Dari Everand

  Grit: The Power of Passion and Perseverance

  Angela Duckworth

  Penilaian: 4 dari 5 bintang

  4/5 (587)
• Hidden Figures: The American Dream and the Untold Story of the Black Women Mathematicians Who Helped Win the Space Race

  

  Dari Everand

  Hidden Figures: The American Dream and the Untold Story of the Black Women Mathematicians Who Helped Win the Space Race

  Margot Lee Shetterly

  Penilaian: 4 dari 5 bintang

  4/5 (890)
• The Yellow House: A Memoir (2019 National Book Award Winner)

  

  Dari Everand

  The Yellow House: A Memoir (2019 National Book Award Winner)

  Sarah M. Broom

  Penilaian: 4 dari 5 bintang

  4/5 (98)
• The Little Book of Hygge: Danish Secrets to Happy Living

  

  Dari Everand

  The Little Book of Hygge: Danish Secrets to Happy Living

  Meik Wiking

  Penilaian: 3.5 dari 5 bintang

  3.5/5 (399)
• On Fire: The (Burning) Case for a Green New Deal

  

  Dari Everand

  On Fire: The (Burning) Case for a Green New Deal

  Naomi Klein

  Penilaian: 4 dari 5 bintang

  4/5 (73)
• The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life

  

  Dari Everand

  The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life

  Mark Manson

  Penilaian: 4 dari 5 bintang

  4/5 (5794)
• Never Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On It

  

  Dari Everand

  Never Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On It

  Chris Voss

  Penilaian: 4.5 dari 5 bintang

  4.5/5 (838)
• Elon Musk: Tesla, SpaceX, and the Quest for a Fantastic Future

  

  Dari Everand

  Elon Musk: Tesla, SpaceX, and the Quest for a Fantastic Future

  Ashlee Vance

  Penilaian: 4.5 dari 5 bintang

  4.5/5 (474)
• Yes Please

  

  Dari Everand

  Yes Please

  Amy Poehler

  Penilaian: 4 dari 5 bintang

  4/5 (1891)
• A Heartbreaking Work Of Staggering Genius: A Memoir Based on a True Story

  

  Dari Everand

  A Heartbreaking Work Of Staggering Genius: A Memoir Based on a True Story

  Dave Eggers

  Penilaian: 3.5 dari 5 bintang

  3.5/5 (231)
• Principles: Life and Work

  

  Dari Everand

  Principles: Life and Work

  Ray Dalio

  Penilaian: 4 dari 5 bintang

  4/5 (599)
• The Emperor of All Maladies: A Biography of Cancer

  

  Dari Everand

  The Emperor of All Maladies: A Biography of Cancer

  Siddhartha Mukherjee

  Penilaian: 4.5 dari 5 bintang

  4.5/5 (271)
• The Gifts of Imperfection: Let Go of Who You Think You're Supposed to Be and Embrace Who You Are

  

  Dari Everand

  The Gifts of Imperfection: Let Go of Who You Think You're Supposed to Be and Embrace Who You Are

  Brené Brown

  Penilaian: 4 dari 5 bintang

  4/5 (1090)
• The World Is Flat 3.0: A Brief History of the Twenty-first Century

  

  Dari Everand

  The World Is Flat 3.0: A Brief History of the Twenty-first Century

  Thomas L. Friedman

  Penilaian: 3.5 dari 5 bintang

  3.5/5 (2219)
• Team of Rivals: The Political Genius of Abraham Lincoln

  

  Dari Everand

  Team of Rivals: The Political Genius of Abraham Lincoln

  Doris Kearns Goodwin

  Penilaian: 4.5 dari 5 bintang

  4.5/5 (234)
• The Hard Thing About Hard Things: Building a Business When There Are No Easy Answers

  

  Dari Everand

  The Hard Thing About Hard Things: Building a Business When There Are No Easy Answers

  Ben Horowitz

  Penilaian: 4.5 dari 5 bintang

  4.5/5 (344)
• Devil in the Grove: Thurgood Marshall, the Groveland Boys, and the Dawn of a New America

  

  Dari Everand

  Devil in the Grove: Thurgood Marshall, the Groveland Boys, and the Dawn of a New America

  Gilbert King

  Penilaian: 4.5 dari 5 bintang

  4.5/5 (265)
• Fear: Trump in the White House

  

  Dari Everand

  Fear: Trump in the White House

  Bob Woodward

  Penilaian: 3.5 dari 5 bintang

  3.5/5 (738)
• Angela's Ashes: A Memoir

  

  Dari Everand

  Angela's Ashes: A Memoir

  Frank McCourt

  Penilaian: 4.5 dari 5 bintang

  4.5/5 (440)
• Rise of ISIS: A Threat We Can't Ignore

  

  Dari Everand

  Rise of ISIS: A Threat We Can't Ignore

  Jay Sekulow

  Penilaian: 3.5 dari 5 bintang

  3.5/5 (137)
• Steve Jobs

  

  Dari Everand

  Steve Jobs

  Walter Isaacson

  Penilaian: 4.5 dari 5 bintang

  4.5/5 (806)
• John Adams

  

  Dari Everand

  John Adams

  David McCullough

  Penilaian: 4.5 dari 5 bintang

  4.5/5 (2409)
• The Unwinding: An Inner History of the New America

  

  Dari Everand

  The Unwinding: An Inner History of the New America

  George Packer

  Penilaian: 4 dari 5 bintang

  4/5 (45)
• Bad Feminist: Essays

  

  Dari Everand

  Bad Feminist: Essays

  Roxane Gay

  Penilaian: 4 dari 5 bintang

  4/5 (1015)
• The Glass Castle: A Memoir

  

  Dari Everand

  The Glass Castle: A Memoir

  Jeannette Walls

  Penilaian: 4.5 dari 5 bintang

  4.5/5 (1711)
• Wolf Hall: A Novel

  

  Dari Everand

  Wolf Hall: A Novel

  Hilary Mantel

  Penilaian: 4 dari 5 bintang

  4/5 (3811)
• The Outsider: A Novel

  

  Dari Everand

  The Outsider: A Novel

  Stephen King

  Penilaian: 4 dari 5 bintang

  4/5 (1839)
• The Perks of Being a Wallflower

  

  Dari Everand

  The Perks of Being a Wallflower

  Stephen Chbosky

  Penilaian: 4.5 dari 5 bintang

  4.5/5 (2099)
• The Woman in Cabin 10

  

  Dari Everand

  The Woman in Cabin 10

  Ruth Ware

  Penilaian: 3.5 dari 5 bintang

  3.5/5 (2322)
• The Light Between Oceans: A Novel

  

  Dari Everand

  The Light Between Oceans: A Novel

  M.L. Stedman

  Penilaian: 4.5 dari 5 bintang

  4.5/5 (789)
• The Sympathizer: A Novel (Pulitzer Prize for Fiction)

  

  Dari Everand

  The Sympathizer: A Novel (Pulitzer Prize for Fiction)

  Viet Thanh Nguyen

  Penilaian: 4.5 dari 5 bintang

  4.5/5 (119)
• Little Women

  

  Dari Everand

  Little Women

  Louisa May Alcott

  Penilaian: 4 dari 5 bintang

  4/5 (104)
• Brooklyn: A Novel

  

  Dari Everand

  Brooklyn: A Novel

  Colm Toibin

  Penilaian: 3.5 dari 5 bintang

  3.5/5 (1937)
• A Man Called Ove: A Novel

  

  Dari Everand

  A Man Called Ove: A Novel

  Fredrik Backman

  Penilaian: 4.5 dari 5 bintang

  4.5/5 (4609)
• The Art of Racing in the Rain: A Novel

  

  Dari Everand

  The Art of Racing in the Rain: A Novel

  Garth Stein

  Penilaian: 4 dari 5 bintang

  4/5 (4200)
• Manhattan Beach: A Novel

  

  Dari Everand

  Manhattan Beach: A Novel

  Jennifer Egan

  Penilaian: 3.5 dari 5 bintang

  3.5/5 (792)
• A Tree Grows in Brooklyn

  

  Dari Everand

  A Tree Grows in Brooklyn

  Betty Smith

  Penilaian: 4.5 dari 5 bintang

  4.5/5 (1929)
• Sing, Unburied, Sing: A Novel

  

  Dari Everand

  Sing, Unburied, Sing: A Novel

  Jesmyn Ward

  Penilaian: 4 dari 5 bintang

  4/5 (1103)
• The Constant Gardener: A Novel

  

  Dari Everand

  The Constant Gardener: A Novel

  John le Carre

  Penilaian: 3.5 dari 5 bintang

  3.5/5 (104)
• Her Body and Other Parties: Stories

  

  Dari Everand

  Her Body and Other Parties: Stories

  Carmen Maria Machado

  Penilaian: 4 dari 5 bintang

  4/5 (821)