Anda di halaman 1dari 73

mmmnm mnnn nnnntrll nm tnm mm nm lrun nn nun mm mn mn nm mm nnunmmn nmBtlu mnEn mmFmlun nm mm ltm nrr0m nm nm mm nrDrnm mn nm Inm mll

mm m,n
mErrrun mfn hn nIl nmlqlDnn MMIDIN IDIIIUNNN
DUD

I!.ruA

NN ND

NI!

f. rn m l.lm

rm t:1

ru! gtID

nlst

an tult

rnErmm llltrmmmrn nlllDm mm mnn mlotrE trntrlotD mnnm trnn mBrruD un lirllr trm mro rum IDrn mm ult0 trlu nln mB rnm mn nm trm mm mm hn mn mm mn nnr mD Dm nm mm uD IDm mm nm mE Inm Um fum nm mr0 rnm IummlDln!! IllD llFIIIInlnn mmmln nrunnnlq nrnmlD$ nmmlDmm nm itmnnililn

IlD

|'nl

mm hm

mm mln

mamm

mm Ell InF lntq nn p0 an trfn mu luF Fl0 fnm nrn rlrn l|l|n IltDrrln En Fm uu n& luuln trm

D[0

nm mn runtr

Il1F

trmtr rnm mm Ntii nh--miii nnhn nfi fnm nm Nifl nri miii -EnnHnE hh fiiii iilfl

ffiifl"Hr fit"Hr HH m HE rmrnmm nlln rurl HH mm HE mm nr' lrlr0 mm tn,r ,ut olH Hm

HH'''" HH,,Hffi HHmil,

HHnld',',HnHH
Hlfl'^THH

nm nlnmnm Dlm ntr mm nm lnm mln nlt0 mr[ mm mla nilo mm mm t0rn nm mn mm trIIl mn mu mm mm mm mm mul mmnm mln nuIInDx[ nm nlnnmm IDtr
nmn Du

23 larnpslrsne Hlvlt eakirS RABINIPIIN PRABU WDAYAKA ngantoB dunugi larnpaban PgIAHIptIN N0iINCFKUSIIMA.Kahimnun doninn :K1 S U R Y 0 S A P U T R0 lng $1rqknrta. Wivlt dhton : Selaea LegJ-. : 19 Ju}[ 1993.Tanggal

IaI

8B8BUBBUEUBts8BB88BU8B88EBBBBBts88BU8E8B8BB
IU m m m ID

rll m n m m m I! m

nm n

mmm

ln m

l[

m m m

mm m u m mrun m

nu n m run

Pindaian ini untuk studi wayang dan tidak diperdagangkan. Pindaian ini adalah salah satu hasil kegiatan Konservasi / melestarikan Kepustakaan Wayang terbitan lama.

Kegiatan nir laba / non komersial dari perorangan sukarelawan di persaudaraan masyarakat wayang Indonesia, dengan cara memindah rekam dari bentuk kepustakaan tercetak di kertas menjadi bentuk kepustakaan digital , dengan tujuan :

L.

Melestarikan kepustakaan wayang, agar bisa disimpan lebih lama, disimpan lebih ringkas tanpa mengurangi isi kepustakaan, penyimpanan dengan cara lebih mudah ( tidak memerlukan

kondisi penyimpanan yang rumit ), memungkinkan dibaca dari jarak jauh

2. 3.

/ tempat yang berbeda. Persiapan isi ' Perpustakaan Digital Terbuka tentang Wayang ' ( ' Digitized Wayang Open Library ')yang mungkin terwujud di kelak kemudian hari. Memudahkan atau lebih memungkinkan siapapun bisa membaca kepustakaan tersebut.

Nama tulisan :

Serat Pustakaraja Purwa iilid 1, 2,3,

4,5,6,7,8,9,

LL (

iilid

10

tidak ada ).
Nama penghimpun cerita : Ki
Yang mengeluarkan ketikan

Surysaputro, Surakarta. : Ki Suryosaputro [ 8 Mei 1983 ].

I Catatan : Ki Suryosaputro terkenal juga dengan nama Ki Tristuti ]

Foto copy tulisan tersebut diusahakan oleh : Neno Giri, Leuwinagung, Depok Timur, Jawa Barat Dikonservasi di : Jakarta, pada tanggal : 02 Juli 2011 Dikonservasi oleh : Budi Adi Soewirjo, laman Wayangpustaka

Untuk mengetahuijudul kepustakaan lain yang sudah di-konservasi, silakan kunjungi laman http;//wavanspustaka.wordpress.com , http://wavangpustaka02.wordpress.com atau Facebook : http://www.facebook.com/pases/Wavane-Purwa-Buku/82972305747
Peran serta Anda dalam kegiatan konservasi ini sangat diharapkan.

Untuk ber peran serta dalam kegiatan konservasi buku wayang lama, silakan kunjungi halaman http://wava nqpusta ka.word press.com/konservasi-kepusta kaa n-wavanF/

Dalang Ki Tristuti Rahmadi Suryosaputro. Oleh BudiAdi Soewirjo; admin blog Wayangpustaka, Facebook: Wayang Purwa Jakarta, 04 Juli 2011

Links;

https://www.facebook.com/# !/notes/wavang-nusantara-indonesian-shadow-puppets/dalang-kitristuti-ra h madi-su rvosa putro/101503699301261 10


Tulisan ini disusun oleh admin blog Wayangpustaka sebagai seorang penonton wayang kulit, dari sudut pandang penonton awam di luar lingkaran pelaku langsung seni pewayangan, ditulis untuk sesama penonton wayang kulit, dengan tujuan berbagi bahan pengayaan guna apresiasi yang lebih baik terhadap pewayangan, Harapan lebihnya, mudah-mudahan, bisa menambah panduan bagi peminat untuk mendapatkan banyak pengayaan lebih banyak, dengan akan disajikan banyak alamat tautan sebagai sumber rujukan.

Admin blog Wayangpustaka mulai tertarik, bagi dirinya sendiri, untuk mengetahui lebih banyak tentang Tristuti Rahmadi Suryasaputra setelah menerima dari Neno Giri seorang pecinta wayang kulit bermukim di Leuwinanggung Depok Timur sepuluh bendel foto copy an naskah ketikan ukuran folio dengan judul " Serat Pustakaraja Purwa " yang dihimpun oleh Suryosaputro, Surakarta. Sepuluh bendel tadi merupakan jilid 1 sampai dengan 9, ditambah jilid 11. Tidak ada foto copy untuk jilid 10. Foto copy tadi hasil copy dari foto copy juga yang didapat Neno Giri dari daerah Wonogiri, Jawa
Tengah. Dari catatan lama bertanggal 08 Oktober ffiPyaitu berita dari koran Solopos tentang meninggalnya dalang KiTristuti Rahmadi Suryasaputra serta Obituari yang ditulis oleh Kitsie Emerson, ada hal yang

menarik bahwa Ki Purbo Asmoro melakukan penelitian terhadap karya tulis / naskah Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra serta pengaruhnya sebagai bahan thesis untuk mendapatkan gelar Magister
Humaniora.

https://www.facebook.com/pages/Wava ng-N usa ntara-l ndonesia n-Shadowpuppets/u1041283735#!/notes/wavans-purwa-links/08-nop-puianeea-pedalanea rach madi-survosa putro-wafat/173895586085

n-ki-tristuti-

Mengapa Ki Purbo Asmoro berminat untuk meneliti Naskah Tristuti Rahmadi Suryasaputra

Foto dari blog Melissa Alarez {seorang wanita asing yang meminati wayang kulit Jawa) 18 Juli 2008

http://castingshadowsindonesia.blosspot.com/2008/07lpak-tristuti-rahmadi-survosaputro.html

Penelusuran pertama dilakukan terhadap thesis tersebut dan didapatkan bahan pengayaan mengenai Tristuti Rahmadi Suryasaputra sebagai berikut : http://i-lib. uem.ac.id/iurnal/detail.php?datald=399
Thesis tersebut berjudul

" Kehadiran Naskah Pedalangan Karya Tristuti Rahmadi Suryasaputra Dalam Pertunjukan Wayang Kulit Gaya Surakarta ", UGM 2004, penelitian disusun dan dilaksanakan Purbo Asmoro ( Sekolah Tinggi Seni Indonesia di Surakarta ) dan Soetarno ( Institut Seni Indonesia di
).

Yogyakarta

Thesis untuk mencapai gelar Magister Humaniora pada Program Studi Pengkajian Seni Pertunjukan dan Seni Rupa, Sekolah Pascasarjana Universitas Gadjah Mada, Yogyakarta.

Abstractnya termuat dijurnal Humanika, 18(3), Juli 2005 dan file format PDF nya bisa diunduh di http://www.4shared.com/document/b6NqpO25/Abstract Thesis Ki Purbo Asmor.html

Penelitian ini memusatkan perhatian pada sejumlah permasalahan sebagai berikut : 1. Mengapa naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra banyak digunakan para dalang penganut pakeliran gaya Surakarta?

2. 3. 4.

Bagaimana cara dalang menyikapi naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra ? Bagaimana dampak kehadiran naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra di kalangan pedalangan ? Bagaimana aspek tekstual-kontekstual naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra ?

Di dalam abstract tersebut juga dijelaskan latar belakang kehidupan Tristuti Rahmadi Suryasaputra pada ' masa jaya ' nya sebagai dalang sebelum terjadi peristiwa G30S. Dan sedikit uraian mengenai masa penahanan Tristuti Rahmadi Suryasaputra di Jakarta dan Pulau Buru.(#) Kemudian kehidupan kesenian / pedalangan Tristuti Rahmadi Suryasaputra setelah kembali dari Pulau Buru terutama pada masa Tristuti Rahmadi Suryasaputra produktif menghasilkan karya tulis pedalangan. Dengan rinci dijelaskan tentang bermacam karya tulis pedalangan yang dihasilkan Tristuti Rahmadi Suryasaputra,

{#) Kalimat yang menarik berkaitan dengan penahanan di Pulau Buru

Penderitaan Tristuti Rahmadi Suryasaputra selama 14 tahun di pengasingan (Pulau Buru) sebagai tahanan politik di era Orde Baru, juga merupakan tempaan baginya yang dapat memacu kreativitas demi mempertahankan kelangsungan hidup. Oleh karena itu, tidak mengherankan jika teks-teks wacana pakeliran susunannya mempunyai ciri khas dan betul-betul mampu menyentuh rasa hayatan ". .....

.....

"

(Humanika halaman 374)

" Di tengah hutan belantara Pulau Buru inilah Tristuti Rahmadi Suryasaputra banyak mendapat inspirasi tentang sanggit pakeliran ". ..... (Humanika halaman 370)
.....

Selanjutnya, berikut ini Admin blog Wayangpustaka ingin mengutip abstrast hanya hal-hal yang berkaitan dengan " Serat Pustakaraja Purwa " vang dihimpun dan diketik oleh Tristuti Rahmadi Suryasaputra , termuat pada Humanika halaman 371 I dengan sedikit suntingan tata letak kalimat dariAdmin untuk lebih memudahkan pengertian I :

" Tristuti, sejak tanggal 12 Mei sampai dengan tanggal 27 Juni 1983, juga membukukan lakon-lakon wayang purwa dan madya dalam bentuk kerangka lakon (Jawa: balungan lakon ), diberijudul " Serat

Pustaka Raja Purwa (Sampun Kadhapuk Balungan Lakon ( lihat catatan kaki nomor 8 di bawah ). Jifid Jilid Jilid Jilid
I berisi 22 kerangka lakon,
f

)",ydtg

dikelompokkan dalam sebelas jilid

mulaidari lakon Lahire Guru sampaidengan Amitoyo. l berisi 30 kerangka lakon, mulai dari lakon Rukmowatisampai dengan Robine Kitoko. f lf berisi 28 kerangka lakon, mulai dari lakon Robine Sakrisampai dengan Pandhu Tuwuh. lV berisi 25 kerangka lakon, mulaidari lakon Robine Sucitro sampaidengan Rqbine loyadrata. Jilid V berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Bondhan Poksa Jandhu sampai dengan Gandawardoya. Jilid Vl berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Somodinala sampai dengan mBongun Candhi Gadamadono. Jifid Vf l berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Erotoyudo Seta Gugur sampai dengan Sudarsano Kethok. Jilid Vlll berisi 23 kerangka lakon, mulai dari lakon RobineYudayaka sampai dengan Potine Anglingkusuma (lakon wayang modyal. Jilid X berisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon Roii Pomaso Rabi Putri Banyuwongi sampai dengan Patine Danesworo (lakon wayang madya). Jifid X berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Rabine Jotimurtisampai dengan Lahire Rohwona (seri Lokapala). Jilid Xl berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Potine Mohesasuro sampai dengan Probine Kunthiboja (seri Ramoyona). "
f

(cotaton koki nomor 8)

Menurut Tristuti, kerangka lakon tersebut merupakan versi pedalangan Ngasinan (Klaten), sehingga urutan adegannya ( kadang-kadang juga nama-nama tokoh wayangnya ) berbeda dengan " Serat Pustaka Raja Purwa " tulisan R. Ng. Ranggawarsita dan " Serat Padhalangan Ringgit Purwa " susunan K.G.P.A.A. Mangkunagara Vll, yang merupakan pakem pedalangan versi keraton.

Admin blog Woyangpustako : Catatan kaki nomor 8 ini penting diketahui oleh pembaca blog Wayangpustaka yang mengunduh file digital konservasi serta membaca naskahnya Ki Tristuti Rahmadi Suryosaputro ; supaya tidak perlu bingung membaca isi naskah itu jika sebelumnya sudah pernah membaca naskah lain karya R.Ng.
Ranggawarsita dan K.G.P.A.A. Mangkunagara Vll

http://wavangpustaka02.wordpress.com/20L1107l03/serat-padhalangan-ringgit-purwa-ksoaamanekunegara-vii/ lnilah berogom khosonoh kepustokaan wayang Jowa.

I tulisan tentang topik

keragaman khasanah kepustakaan wayang bisa dibaca

di

https://www.facebook.com/home.php#!/notes/wavang-nusantara-indonesian-shadowpuppets/berasam-khasanah-kepustakaan-wavans-nusantara/10150346064995110 l

Blog Wayangpustaka akan meg-konservasi ketikan " Serat Pustakaraja Purwa " tersebut dan menampilkan bertahap ringkasan isi masing-masing jilid di blog Wayangpustaka t http://wavangpustaka.wordpress.com l, sebagai salah satu kegiatan menuju ke Perpustakaan
Terbuka Wayang Digita l.

Nantinya file digital konservasi akan berukuran A4. Foto copy ukuran folio tadi difoto copy perkecil menjadi ukuran A4. Hal inidisesuaikan dengan kemampuan alat pemindaiyang ada.

Dari penelusuran di dunia maya, banyak diketahuitentang KiTristuti Rahmadi Suryosaputro ; selama

di tahanan Pulau Buru maupun sesudahnya. Admin blog Wayangpustaka akan mencoba menulis
lanjutan dari tulisan ini.
Jakarta, 04 Juli 2011

Karya tulis KiTristuti Rahmadi Suryasaputra sekembalinya dari Pulau Buru akhir tahun 1979 sampai dengan 2002 ( masa thesis Purbo Asmoro mulai disusun ) Data disusun oleh : Budi Adi Soewirjo Jakarta, 07 Juli 2011.

laman http://wavangpustaka02.wordpress.com

Semua bahan untuk menyusun data terurut waktu / kronologis di bawah ini adalah dari abstrak thesis Magister Humaniaora Purbo Asmoro di Universitas Gadjah Mada Yogyakarta tahun 2004 berjudul " Kehadiran Naskah Pedalangan Karya Tristuti Rahmadi Suryasaputra Dalam Pertunjukan Wayang Kulit Gaya Surakarta ". Namun di sini data diolah dan disajikan terurut waktu. Terbentuk data mentah daftar karya tulis Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra yang barangkali bisa dimanfaatkan sebagai bahan pengayaan para pengapresiasi wayang ; dan barangkali bisa diolah lebih lanjut oleh peminat atau peneliti lain.
Mengapa saya merangkai data sehingga terbentuk data mentah ini ? Landasan nya sama dengan ketika saya mengumpulkan data kepustakaan, meng-annotasi, mengklasifikasi serta menyajikannya dalam bentuk buku " Kepustakaan Wayang Purwa (jawa). Terbitan Indonesia antara tahun 19a8 s/d 1995 " yang sudah diterbitkan tahun 1995 dengan sponsor Senawangi dan KITLV Belanda. Landasannya adalah keingintahuan pribadi, keinginan mendokumentasi, keinginan berbagi baha n pengayaan pengetahuan wayang. Di era digital dan internet landasan tersebut bertambah dengan keinginan * sebatas kemampuan untuk mengkonservasi ke dalam format digital ; "berbagi baca" dengan pengapresiasi wayang lain dengan memperhatikan rambu UU HAKI Indonesia ; persiapan isi dari Perpustakaan Terbuka Wayang Digitalyang bisa dimasuki dibaca oleh siapa saja, dari mana saja, kapan saja.

Di bawah ini daftar terurut waktu karya tulis Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra - sebatas data yang ada di abstrak thesis Purbo Asmoro. Sekiranya ada Pembaca yang mengetahui atau bahkan mempunyai karya tulis atau foto copy karya tuli lain yang belum tersebut di bawah ini , sudilah "berbagi pengetahuan" ; sehingga makin banyak khasanah karya tulis yang tertelusuri, terdokume ntasi, terkonservasi u ntuk kepe nti nga n jagad pewaya nga n kita.

Daftar terurut waktu karya tulis

Serat Pustaka Raja Purwa ( Sampun Kadhapuk Balungan Lakon dikelompokkan dalam sebelas jilid { lihat catatan kaki nomor 8 di bawah ).

Antara tanggal 12 Mei sampai dengan tanggal 27 Juni 1983, menuliskan I bahasa Tristuti : kahimpun dening ] lakon-lakon wayang purwa dan madya dalam bentuk kerangka lakon (Jawa: balungan lakon

), diberi judul "

) ",

ydfrE

Jilid Jilid Jilid Jilid

I berisi 22 kerangka lakon, mulaidari lakon Lahire 6uru sampaidengan Amitoya.

ll berisi 30 kerangka lakon, mulai dari lakon Rukmowotisampai dengan Rabine Kitaka. lll berisi 28 kerangka lakon, mulai dari lakon Robine Sokrisampaidengan PondhuTuwuh. lV berisi 25 kerangka lakon, mulaidari lakon Robine Sucitra sampaidengan Rabine Joyadrata. Jilid V berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Bondhon Pakso Jandhu sampai dengan
Gandowordoyo.

Jilid Vl berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Somodinola sampai dengan mBangun Candhi
Godamodona. Jilid Vll berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Brotoyuda Seto Gugur sampai dengan Sudarsano Kethok. Jilid Vfll berisi 23 kerangka lakon, mulai dari lakon RobineYudoyoka sampai dengan Potine Anglingkusumo (lakon wayang madyal. Jilid lX berisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon Roil Pomosa Robi Putri Bonyuwongi sampai dengan Potine Doneswara (lakon wayang modya). Jilid X berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Robine latimurtisampai dengan Lahire Rohwana (seri Lokapala).

Jilid Xl berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Potine Mahesasuro sampai dengan Probine Kunthiboja (seri Ramayono). "

(catotan koki nomor 8)

Menurut Tristuti, kerangka lakon tersebut merupakan versi pedalangan Ngasinan (Klaten), sehingga urutan adegannya ( kadang-kadang juga nama-nama tokoh wayangnya ) berbeda dengan " Serat Pustaka Raja Purwa " tulisan R. Ng. Ranggawarsita dan " Serat Padhalangan Ringgit Purwa " susunan K.G.P.A.A. Mangkunagara Vll, yang merupakan pakem pedalangan versi keraton.

Antara 1-7 Agustus L983 sampai dengan 1"2 Oktober 1983 menulis naskah janturan yang akhirnya menjadi satu buku yang diberi judul Janturan Wayang Purwa dengan kronogram Kagunan Dhalang Hangesthi Gusti, terdiri dari 52 macam teks janturan dan / atau pocapan yang siap pakai, antara lain : janturan jejer Astina Ptabu Parikesit, Dhayohan Sabrang, janturan Gapuran, janturan Keputren Purwacarita, janturan Keputren Mandura Dewi Kunthi, janturan Keputren Pancala Wara Srikandhi, janturan Keputren Astina Dewi Banowati, janturan candrane Raden Dursasana, pocapan Kreta Jaladara, pocapan Gajah Puspadenta, janturan Karang Kadhempel, pocapan Madya Ratri, pocapan Gara-gara, dan pocapan Gagat Enjang. Naskah janturan itu semula hanya digunakan oleh Anom Soeroto, Manteb Soedharsono, Sukasna Mudhacarita, dan Purbo Asmoro, akan tetapi selanjutnya berkembang luas di kalangan para dalang, baik diperbanyak oleh Tristuti maupun disebarluaskan
pa

ra

da la ng be rsa

ngkuta n ta n pa sepengeta hua nnya.

Tahun 1983 data naskah tersebut : Judul "Janturan Wayang Purwa." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1983.

Tahun 1985 Data naskah : Judul "Lahire Harjunasasra." Naskah ketikan, tidak diterbitkan., 1985

Tahun 1987 menyusun naskah pakeliran lengkap 12 episode serial tokoh Bima untuk Ki Manteb Soedharsono. Pakeliran satu tahun I satu bulan satu episode ] di Bentara Budaya Jakarta atas prakarsa Yayasan Rara Wilis dan Harian Suara Karya. Duabelas episode tokoh Bima susunan Tristuti : Bima Bungkus, Bale Sigala-gala, Gandamana Sayembara, Babad Wana Marta, Dewaruci, Sesaji Raja

Suya, Pandhawa Dhadhu, Wirathaparwa, Kresna Gugah, Kresna Duta, Rubuhan (Duryudana Gugur), dan Pandhawa Muksa.

Tahun 1987 , data 3 naskah lain

Judul : "Lampahan Babad Wana Marta," naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1987 Judul : "Lampahan Sasaji Raja Suya," naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1987 Judul : "Lampahan Wirathaparwa," naskah ketikan, tidak diterbitkan., 1987

Tahun 1988, data naskah Judul : "Lampahan Samba Sebit." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1988

Tahun 1993 menyusun naskah pakeliran serial Bharatayuda untuk Ki Manteb Soedharsono. Pakeliran satu tahun I satu bulan satu episode ] di Bentara Budaya Jakarta atas prakarsa Yayasan Rara Wilis dan Harian Suara Karya. Kegiatan acara ini seperti yang sudah dilaksanakan tahun 1987. Sembilan lakon serial Bharatayuda susunan Tristuti : Bisma Gugur, Ranjapan (Abimanyu Gugur), Suluhan (Gathutkaca Gugur), Tigas/Timpalan (Burisrawa Lena), Jambakan (Dursasana Lena, Druna Gugur), Salya Gugur, Brubuh (Sangkuni, Duryudana Gugur), Aswatama Nglandhak, dan Parikesit
.lumeneng Nata.

Tahun 1993 menyusun naskah Janturan Jilid ll, dengan kronogram Cahyaning Kusuma Hambangun Praja. Buku ini berisi 24 macam janturan, 2 macam pocapan, 3 macam ginem, dan 30 tembang
sinopsis lakon wayang. Data naskah tersebut: Judul : "Janturan jilid ll." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1993 Data naskah lain : Judul : "Lampahan Kresna Duta." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1993

Tahun 1994 menyusun naskah pakeliran Banjaran Karna untuk Manteb Soedharsono. Tahun 1994 menyusun naskah pakeliran Anggada Balik untuk Ki Purbo Asmoro.

Tahun 1995 menyusun naskah pakeliran Banjaran Baladewa untuk Manteb Soedharsono. Tahun L995 menyusun naskah pakeliran Banjaran Rahwana untuk Manteb Soedharsono.

Tahun 1995 menyusun naskah pakeliran Sumantri Ngenger untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskan
pada Festival Greget Dalang)

Tahun L997 menyusun naskah pakeliran Wahyu Darma untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskan di Pondok Tingal Borobudur)

Tahun 1-998 menyusun naskah pakeliran (bersama Sumanto) Rama Tambak untuk Manteb
Soedharsono. Tahun L998 menyusun naskah pakeliran padat lakon Pikukuhan untuk Manteb Soedharsono.

Tahun 1998 menyusun naskah pakeliran Alap-alapan Sukeksi untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskan di Jakarta dan forum Rebo Legen). Judul lakon diganti oleh Purbo Asmoro menjadi Melik Nggendhong Lali. Sanggit pakeliran ini banyak mengalami perubahan, dipadukan dengan sanggit pakeliran padat
lakon Alap-alapan Sukeksi karya Sumanto (1980).

Tahun 1,999 menyusun naskah pakeliran padat lakon Srikhandi Gugat untuk Manteb Soedarsono.

Tahun 1999 menyusun naskah pakeliran Bimasuci untuk Ki Warseno Slenk (dipentaskan di lAlN
Sunan Kalijaga Semarang)

Tahun 2000 menyusun naskah pakeliran Babad Wana Marta untuk Muhammad Pamungkas Prasetyo Bayuaji (dipentaskan untuk ulang tahun Rebo Legen)

*** Akhir daftar.

-lHflr"f," Etr tf,,.B# Ef;E! TIIIIE Etr E.rO nfllm Etr ill Ed cu! nEI[ nn !.!l hntitn
Hf, DH"'f,tr

lg

l.

ffi"Er'ru#tr#ffi
ffi
Hfl"ff" Hf,

PRABU-

**********x**

nuEn Dn n0 runI 44 4E E4 !! EIIEann! Fll trI! &tr nn r!t[ ttld nr! Ba= m EII NE Eur trq u! E4 uI Ee nn nD E-E hi[ EN NE mDrnD

Hfi ""rf;'
I.

ffi

Efi Hf,-'ffi

Hfi

Hf,

un ntr

El!

tn

!lt0

rul DIII DEI! u

trn

ET ElE Sff rP IOEED !u! &n

trtr

nE

trn

lu

ne

NACARI

ASTINA.

Pratu Yudayaka rngglh Prabtr S.rdarsom nyarg patlh S,rnJaya (anal hreanasala tnggth Drroabala, putu Dlrsagana) r narrpl 'sovanlpun lngkarg raka 1\rngguL Malaya (Pr{nggondan{) Pratu l.lLraeena (ana.k Eacaputra rngglh gsglL{rana,rpufu Gathrtkaca). Eg@, : - Prabu Wlrasena nyuwua blyantu, sabab ,putrrn{ rahgkang na.na Devl Mashrra kaLarnar RgJa 0agak Trlvancla Prabu Renggnn{sura (t, tra Prabru Svarka, putu Bona Narakazura 1laJutrlsna) nangt"g Sang Devl datanpurun, pnngka Renggal{anra badhe ngrebat sardDs bandayuda. Salg Nata Astlna nunten patlng blyanfu t 1. Ingkang paran Harya S.lbata 2. Ingkang uua Patlh SrnJayar kinon bldhai. oablyantu nr{ng TUngSul Ha1aya. Sandlka gya sani bebtdhalan klayan Prabu Ulraeena.

II.
Pratu

NAGARI

SRI

ItAltTrJ'uRa.sg

Mahadoya nyang

patih Nlrdana Hantor narpl raurlmya Raja Dltya

klng Hiroa-hlnantaka Prabu DraYa,ye.n. Renb.ag t - Sang takgendta nyuvuu klrrg putra Srl Uanttpura lngkang nana Devl l{tRATI nedya kapundhrt garwer Nenglngsang Deul datan punu1. Tenah dados gq&SNC-glgAL. Wa{ra Srl l,/otlpure keeoran, nunten patlh l{lrdana Hanta kautue nlnta srrya nrtng Astlna. Sand{ lca &rapantt bldhal.

III.

K]IDHAION

a_$_Tl_-u__a

Prabu Yudayaka Eyang garsa kangJeng rahr Derrl- Sltllcratatl (anak patlh$rtlkrra, putu patlh Dirara, .buyut Sanba, canggah F'resna) dalah lngknng eyarqgReel Dmnasa lngglh Drruagena, (putu Drrsasana) klnarya PuJanggar ugl ketlagal rnangarsa Kl Ilrah Senar Gareng Petnrk. f'atungka eovanlpun patlh NlrdAng

Hanta, matur kautus denlng Prahr Mahadewa lng Srl t{antipurar klnen nyuuu b! yantu nylrnakaken nengsah Raja Dttya Baktng lllna-hlnanta.ka. Ssng Nsta Astlna Bagahr gya pangkat nganthl pona,kaean. PERANG SH(AR : - Drrnugl tapel wates Nagarl Srl Wantlpurar Prabu Yudaye ka nrajang barlsanlng ditya, dadoe bandayuda. Denava kath"h lngt'ang Ba.ul pe'jah, Prabu Drauayana nurlng gya nagut pupuh Prnng lan Yudaya.ka. Prabu Yudays

ka nuja barat, Sang lakseridra savadya balane kaseb.lak lesus temah kanpntng. hggating kandha, Prabu Iudayaka nunten anggsrrra putra Srl Wantipura atnaJanlng Prabu Mahadoval lngkang vosnngl Dssl l{lratl. Sarnrsnya pondhongant Sang Nata Astlna panlt nedya rauub urlng Nagad Tunggul Malaya. Ka]{lan gya-

-2oiuour
eapanakauane.

IV.

NACIA.RI

GAG,Atr. TRIWANDA.

Prahr Svarka, putu Borna llarakazura) ny'ng Ing kang patran mlnangka PuJangga Resl futradeea lraggth Resl Bona, patlh paacat Raga, Dltye Dwarayaksa, Dltya Ancalca, Dttya Anlyakaas tuuln enban Cetht Segq ra. .@gg : - Sarrg Nata aaggung drka Jalaran pongla.uartra nrlng putr{. TubgguJ. l'lalaya atuaJanlng Prab,u lllraeena nana Deul Mastura, tinarrplk. Gya dhanrh rra{ya dltya kqkanthl nerpuh pra.Dg. }Jusnya stysgi olgra bebldhalan. Kqcarlta, dunugl nJauln{ng praJa lbnggul }talaya, uadya Gaga} Trh'anda kapapagaken vadya Aetlna tngkang t{n{nd}dhan dening Patlh funJaya lan lireryafubata. Dadya prang ca.qluhr uasana ua{ya Astlna kasora:l. IIarya g.rbata lan pg
Prabr,r Renggaalsura (ana.k

tlh

srnJaya kagetak kanpmng,

v.
Prabnr l.llrasena

NiGaru

TUNGCUL

HALAIA.

narpt sovanlpun fngkang rayl lng Medlung Tul;rvrn" Prabu Ravlsrnaya nyalg putra Deui l{atarl. -M!gg t - Pratu Ravlonaya nodya souan Prab,u lutlayaka saperlu nasrabaten kang putra kaparerlga kapundrntt g&rya, sabab ptkantuk lrqnggLtlng Jauata bilth Devl I'latarl punlka badhe k{ahtkrana d9 nlng Nata Astlna Prabu ludayaka. Prabu l{lrasona ngandlka blli.h tiyae lrn] 61eg an sabab Prabu Yuttayaka partcen kaeu$rn rarmh nrat funggtrl Malaye eeperlu pg rlng biyantu nyhrcakaken nengsah.
I/'atungka rauuhnya Prabu Yudayaka tnyalg panekassl. Sanrsnye bage-blnage Prabnr Ravlsnaya ngaturaken kang putra nrlng SaJrg Nata Aetina, nanglng wl_na4g eulan ganpiL nangke nanavL ss.rpun sLnra nengsahfuig praJa l\rnggul Hnl.aya.

va{ra, matur btlth srayan eaklng Asttne I lfuyye $rbefe Lan Patlh $rnJaya kaaorlng prangr kagetak kanpntng' Prabu Yudayotra nunten bi
Kaearu aowanlng dhal. napagaken nenge6ia Dmugt paprarganr Pratu ludayaka nglepeeates SsJdet-E Sarotana, tenaban Pratu Rengganlsura kentaa oAkl'rig ngrana. Hedye bg,le GE"k-

triyanda kaguoah denlng Prabu l,lirs,eena Lan Prabtr Ravlsnaya. iajeng putra Prabu Wiraeena yekr Derl Madtura lan putra Pqebu Rerlsnaya nengglh Dewl htatart, sadaya kagarna denlng Prahr Iudayaka. lfuer{ye purne dhaupan gya Sa::g Nata Aetlna panlt trmndur.

TANCEB KAION.19 JuL1 1983.

-3-

lg2 .
ffi
H-H

Hnilffi*mnffin tDrrl ru nn nn un nn Ern nm nn nn NNIlllD Dtr NIN ilNNE ryffi

ffi-ffi Hilffi

ffi HffiHffi r.

Hfr'H-fi'HE

ffiil

ffiW

HH-ffi

ffi#

ffi

W.

Prabu Yudayaka lngglh $rdarsorb nlnng patl.h Sl"Jaya (putu Drrsaeana) rRenbas : - Sarrg Nata nangg"llh nggeqya nentag palalcana klayan putr1 tetlga.

1. Devl Mastura atnaJnn{1g Prabu [hraRena fug ftnCgul l.la1aya. 2. Frll Hiratt atnalantns Prabu Hahadeva lng Srt llantlpure. 3. Dewl l,latarl. atnaJanlng Prabu Raulenaya lng lledhang I\r1nyan. KangJeng ratu sepuh D6rrl &tlbravatl (anak patlh Srt,ilcra, putu Dnra)
klayal para naru. Nunten Sang Nata dhavuh nrLng patlh SrnJaya klnen nganthi wadya btdhal nrlng A-1ae Mansnrng, Bablyantu kang raka Prabm Gendrayana nggonya babad. Sanc[ka nunten panlt bldhql.
kakubonaken, eabab taneah rongu

II.
RaJ

NAOARI

HJ

MA

II

MAN

TAKA.

a Dttya Pratrr Dravayana nyang patth DLtya &rdreya.kse. Renbaq i Salg Nata nedya males ulun sodanlng k4ng ratra ovargl Prabtr Drsse Ksvaca denlng Prabu Cendrayala. Nunten dharuh nr{ng patth Drdrayakea klnen urbld]rntnkan ua{ya rasoksa mrLng }lana Manenqng saperlu rlencrna nggrya babed PrebuGendrayana. Ssndlka gye bldhqr eeradya dltya. PERANC GACAf, : - lla{va legekse Hlna-himantaka kapapag vadya Aotlna, aulayanlng renbag dadoe bendalrude. Hasa na para raseksa sanl kaeoran, nunton ryfupang narga eanJfng va.D!.

rII.

I.IAIIA

HAMENANO.-

Prabu Gendrayana nyen8 garua kakatth Devl Padnouatt (putra Dtrera) IanDerl Srl Klsuara ( putra Pratm ArJunadl tng Batu lr'avarne) ds,lah Senar Garang Petmk. Ronb.ag..: - Saqg Nata Gendrqyalra darah garea tonsah nandlsng prthetos labet ngganya nglanpahl ulunaning dermr Jalaran kalepatan nggenira parlng pi

nrlng kang rayl S,rdargono. Salebettpun pttung v&rps, kedah nglarupehL babad wana. Pranlls para garva tansah nangie sB:ffl nutah garJ.ra. Kasanr souanlpun Patih $rnJaya aava(ya Astlna, natur kautus denlng Prg bu Iudayaka klren nblyanfir babad Hrn&r Pratu Oendrayana dahat rena{ng galiir
dEna
UKUM KUTHIJNG

nunten sadaya kakantht


nandangan derdng
PERAIIC $EKAR

drlt

babad lranar Kadad,a.k buroa pana Barnl nganuk, peJah.

ti-

Patih $rnJqya oavadya-balas tanah bunon eaul

:-

Sastmantng bnrron, katangka parggodhanlq raaeksa ba-

la sqklng lllna-ldnantakar kapapsgakon denlng Prahr 0endrayanae dador pancakg ra. Patlh ftrdrayakaa kaooran, gya lunaJar rava$ra raseksa.

-l+_

D+naua kallh.kang elpat nyelunan punlka eanl nurlng Jal-aran papanlpun rlnueakdenlng na,nungsa. Gya anggora godha, para vadya kang aanl babad sana, gtla gya earni lunqJar. Pratu Oendrayana nunten ngagen Ltsah Pranaua, raaekaa kakg 1th katlngal vrrJudJ.pun, nunton kalabrag prarg. Denava kal{h kaeoran, gya Eu! dur sarvL Dgenggl.
V.
NAOARI

IV.GUIIA MANE}IANG. (Jmnlng nana). Dltya KaJ-a Iocaya Eyang arl D!.tya K.le Ttrng$I3. !fuIurg. Renbar r -

}J

DARBA

'I

Prattr haga nyang rayl kakallh : 1. Resl Budba. 2. Dltya ]langgokals.Renbag : - Para rayl kakar{h rlyuwn pandrrnan Nagarl ttldarba, labet nrnaos tg mn Banakeltng, sarll-2 putra Prabu lllsalnrsura. Nanglng PraLnr Draga taJr ouka, tenah dados pancakara. Knng rayi kalth kasoran, kabuncang barat, tonah kanprurg nbuh ttbane. Sang Nata Prabu haea gya oldhlkarar Nagarl l{ldarba kagulung, knl6fsta ken lng htuluh Gadhlng. Ciptanlng ndriya, gLnten lngkang saged parlng rtsik banpurnanlng patl, Nagarl Wldarba lngkang uonten lebet vuluh gadhlng vau nodya kapartngaken. Katungka kang abd1 Patth Ekaeabda natur, bllLh uonten narendra trah /uJuna ingkang nonbe babad vana Manerung. Ihnbok bl}Lh funrn Pa! dhara punika saged minangkaul ltltnm-ldhananipun sang Prabu Dragar lngkeng ngutll seda senpurna. Pratm Drasa gya nesat nrlng l"laneneng ngesta rmluh gadhLng.
CJNDHAKAII

' - fng |,fsns l'falnsnong, Prabu Gendrayana naupl renrhnya Pratm haoa natur nyusun rlslk Barnpurnanlng patl, nanaul kaeenbadan nedya kegenJar

gunolaring Nagarl l{ldarba tngkaqg eonten lsbet mluh gad}dng. Prabu Gendrayana eagah, nunten Drasa kavlelk .qarnpurnardne patl, tanjanlng sangkan paran, nluah esthi pangraeutan. Prabu Draes sanpun lebda lng hg nnrh, nunten aJl-aJlnlpun kattLaraken dhateng Prabu Gendrayana 3 1. AtI CINIJNC, kwasale saged kangge nbatda leIembut. 2. NI MAIA-BUMI, andayar4{ betah vungon lan betah luse. I,Jeng Teken lfuluh Gadtdng kasunta-k, 'gya guuelar uarna PraJa endah. Prabu Drasa nunten nrumrn kauntapalen, nedlre tata-tatar Eyasldhlkara sedhakep ngesthl pangracutan. Katrinaalng sodyar kedadst uont6n * svanten gunlegoi, Sang Nata Prabu lrrasa sed,a nukevs seragano. Kagyat Dltya Iocaya nlvah Dltya Ttrnggul !fuJ.ung dene ana PraJe gunelartanpa ssngkarl Nunten nenpuh prang, tlnendhlngan donlng Prebu Oendr4yana 5g kalg rnro rgesttd AJt Glnung, Teuahan denaua nyelunan kakatlb blat lan lunpuh , pindha kabanda, nunteu atur saanlta yen teLuk. Oya llnuuaran, nanglrqg kedabpurun dados krerehanlpun Pratnr Oendrayana lng oalani-lanl. Matur sagab, lajeng dipun luuarl. Katungka Hywang Narada fununrn, nedhelra"ken sabdanlng IVw+"g Gum, b1* lth paukunanlpun Prabu Gendrayana saepun pundhatr nunten kaJunenengaken Nata lng praJa engg&l uau, oinebat Nagarl Manenang tngglh Nagarl l,tLdarba.

TAN'C-EB - KATON.

19 Jull

1983.

- 5-

183.
'HilHff,fr H,m"I nE m mnEMt nD n n nn Enn nm& n n nnDnnnnnn

uu nn
!1tr
IDIII

ElqnE nn nn nlr Dn llrm DE nn nD

trn nH.rt MN
Dn
nmmn

nn nE nE NE DN Dn nnnDDD ruunlnn n|run!nn


DE DlI Dll
lIuD lnln

n! nm!il EE NN NE NE INN
Dn nnann

TtsENA

nn

AH
DD

NH

HH Hfl

Hiltrt0
HHrrr

H$Hn

"

n n nrflnm
m

pn frnn nn n!0

nn
uu
tDt[

rHr fifl
mn llxr

EE

ffH.Hil MD rB

Hffi'ffif;ffi^f;fi{ Hf;}H

ffiSffi

I.

IAGIRI

4.-$-U[-E-A .

Prabu Yudayaka lngglh SrdsrsoDo nyang patth fuqJaya. Renbas 3, - Ga.rsaNata tetlga eanl nggarblnl Badaya. Na{yan gsrtra eepuh Dewt Srtiloaratl {ngkang kakubopekEn lnggih nggarbLni. Sang Nata nanggallh vangoltdlg batbara, bllih srananlng lahLr para putra nrlh lestarl, ldnen padoo tunurud.rg va\p,

lng Pertapan Kendlullgada. Praulla Sang Nata gya paerah praJa Aetlna nring patth funJaya, karana Srl Narendra nedya tdh'k plya:nbak nrlng KendbaLlsada. trl Patlb sa:rdlka, gya nguntaba.ken Jengkarlng PUIJING PR.ANA.TII{A mapanlpun

Nata.

II.NAOARI OAGA-{

R-Ll{ A }L D_4 .

Prabu Rengganloura (anak Svarka, putu Bona) Eyarg gang PuJanBga Resi $rtradeva (kaLeres turgksng paran) Lan patlh Dttya Pancat Raga, DLtye Dwars-Iakoal Dltya Aniyakoa, DLtya Ancakar daLah enban Cotld Segare. Reubas z -

nalee ulun eodanlng rana denlng darah Pandbava. Nunten utusan tuta sl-lunan Dltya Kakak TrlhandE kJ:ren ndhuetha RaJa Astlna.San.l{lrn gya panlt bi.dhal. Patih Paneat Raga kadbarmban ngtrld uadya ra6sksa, nJ anpangf buta eLLunan Kakak Trlhanda. PERANC. GACAIT I - l'la{ya raseksa esklng Gagak Rlvanda kapapag va(ya Astlnar aui.ayan{ng renbag dedoe baudayuda. l{apana va{ya raseksa kasoranr gya eeolmpFpgaD nargl.
Sang Nata nedya nglaJengaken

III.

PERTAPN

Agttra Pra.btr Srdersono nyaDg Sens"r Gareng Petruk. Renbaq : - Prabu $rdareono natur nrlng .qnng l{1I411 nlmttun pulung PranaJlva hault oalclng vangolttng Janatal dununung rpnten Pertapan Kendhallsada. Bgn. Anonan ng111${ r gya narlngaken Pelen lngkaDg Isl Pulmg PranaJlua, eantl nLelk btl,ih laJerlng Putung napal tng peloklng pelan. SangBegalran Anonan nanpl souanLpun Nata

3 - DrnuNata natur sandlka, laJeng panlt lun&r sapanalavane. rug-ru gl naclyanlng vana Lanpahipun Prabu Stdargono kabegal rageksa eaktng Cagak R! Handa Dltya Pancat Raga, Dttya Dlrarayakaar Dltya Ancskar DLtya Pralenba. Dados pancak&ra. l{asana va{ya denara kaeoranr aanl lunaJar.

IV. PR.IJA

TMBA NACAEA.

Prabrr Saluaka (anatc Ruloarata, putu Salya) nysr gartra Deul St't llahnlt daLah kang putra Dovl ltlnl. Rogbon : - Sang Devl RlnL aupena kagarra Prabu-

-6$rdarsono, pra.nlla nyutnrn dhateng kang rana oupadoo kasouanaken nrllg Nagarl Astlna. Nunten kang putra kalebotalen {.8 kalplka, .sang Nata gya panlt nr{ng knng ga!'ra, bldhe] nedya sovan dhatong Astlna. Kacarlta, ne'tika Prabu .qalwaka nesat nggegana, unlnga lng ngandlap uon ten cahya gunebyar. Tan ngertl larnun punlka dayanlng pulung ratu kang kaasta dening Prabu Yudayaka (Srdarsorb). Prab,u Salvaka gya nlyub nLetung Prabu fudargono area ngrebat puoaka kang nava cabya puni[:a, tenah dados perarig. llasg , na Prabu Salvaka kaplkrt, laJeng natur tobat, salsi ngaturaken mba kang putra Dewi Rini. Kang putra katanpi denlng Prab'u S:dareono gya kagarra, nunten sadaya kakanthl kundur nrlng Astlna.

V.

NAGARI

ASTTNA.

Para ganra kangJeng ratr, Devl Mastlrra, Devl HlratJ.r Dewl t{atarj.r lanlnng ralla Prabu Hlrasenal Prabu Mabad.eva, Prabu Rauienayar na.upl ranrlmya Pratu Gendrayana lng Manenang. fratungka ramrhnya Pratu $rdareorc, Prabru Salvaka, Deui Rlnl lan panakavan. .@gE, : - Prabtr $tdarsolb natur p1{ng k"ng raka lltdarba Prebu.Gendrayala lan rarna nara-oepuh tetlgar bltth uus plkantuk pulung Pranajiua lngkang napa:r tng voh pelen. Nunten uoh peJ.en krirls kadlndunaken dhateng para garwar Bya kadhatur. Dene poloklpun kabucaLr kapendhet denlng cethL abdlnlpun Desl $ttllrtavatl kabekta nrlng pa.kubonan. Kacarlta, bakda dhahar pelen PranaJlua, para gertle serl babsran, nrlJ11
kakung sadaya. Putranlpun Dewl Mastura plnard.ngan kalaslh RADDI ]J I R A -RAJ A. Rrtranipun Deul HiratipinarlngealcakaelhRADni SU R4N ADI.

Putra saking Derl HatariplnartngankakasthRADEtf HI M AL AI i,. CAND4AKAN 3 - Ing dalen Pakubonan, Deul S.rttbaanati ugl nggarb{n{, nanpl- ramhnya knng rana patlh $rtltora cialah trang lbru Dent Nlyodt (anak Parlke sit). lembg : - Rana lbu ndangu kang putra, punspa kaparlngan pe.udunan pulung ? Wlnangsulan yen nboten. Kafungka Bovenlpun ebdl cethll Dg&turaken pelok Pranajlua katlngal gunebyar cahyadpun. Nunten Patlb futfbs dhe-uuh nrlng karrg putra Dewl $ttllnavatl, na{yan anung kantrn pelokr klnen ngle uutL. Saeetu dipun klarutl, vasana pelok nanJlng, tng padharan. Balda dhabarpeIok1 Devl $rtllnavatl babaran niJtl KIJINC. Tenah dados breglng prda As1fu6. Nunten KIJINQ katur nrlng Sar:g Nata $rdarsono, para raJa eani nlngali. Katungka ramhnya Begaua.n Gunadeva (putra SrL Kreana k'ng nbarep) 1nC Gadanadana nyarrg putra taketh allt, narna Devt Kanolan. Sang }|tlu adangu k&ng ilayah Patlh Srttlma nggenya kagungan putrt wJud K{lng. Dewl futd.loavatl nun ten ngaturaken kang putra trnng r,nrJud KlJlng dbateng kalg eyang Gtrnadeuar sal
Jauab nyuvun Deul KanoLan bedhe kapundhut putra. Saxg Hlku narongalen. Bgu, Ounadeua dharmh nrlng kang vayah Devl futiknavatLr zupados KlJlng kaenban Bareng klayan Devl Kanolan. Saestur dupl Klilng dt.pun.enban saga:eng an klayan Denl Ka.rnolan, dhasar para ldapsarl sanl nyiranl toya gege oaklng ag

vl

tariksal KiJtng nunten nblknk alon-2, Jabang bayl nungup-2r nunten ntJll eatrlya bagus uarnanlpun, lan sanpun oaged ngungrun Devl KanoLan. Para oepuh -

-'l 9a[1 ngungun unlnga kadadosan Eakaten $au. jlggglllg, lanpahlra utusan aaklng Nagarl Gagak ltlwanda, Dltya Kala Knkalr Trthanta ingkang lanpah 1eL!uunan, manJ{ng nrlng pura Aotlna, JuouJug lnC panclhapl qa'l{ka Prabu Srdarsa:ra nonbe lnbaL uac&ne klayan para raJa. Sslg Nata Astlna gya kacldra kabekta oncadr tenah geger para raJa sanl nututl 4g ngfng tan saged ngrebat vqngBUI Sa::g Nata. Patlh $rtilrra gya dhauuh nrlng t"ng vayah K{lxC klnen ngrebat lcnng ra.na. Sa:rdltca gya negat nggeganar nututl duratnaka. Drpl vus tlnuttrtan, lng ka.ng rarna gya ri.nebat, laJeng prarg Lasan Dltya lfu.iak lblbanda. Denava katg puk klJlng tenah pecah nestakane, peJah. kapisa.nan. Sang KJ-Jlng nunten sus.n ngarsanlng rana pinuJu pepak para raJal kadadak Hyvang Narade tununm. Hyvarg Nalada dharruh bitLh lngglh nanung putra Agtlna kang vuJud kljirg punlka fngkang klyat Juneneng narendra lng Astlna gunantl kang rana Ql darsono. Ing nrlku nunten Prabu Sldarsono par{ng kakaelh dhateng knlg putra

klJ{ngrRADEN

SARI

UAHONb frgglhRADEII KIJING

UAHO

N0.Kasan panenpuhnya Prabu Rengganlsura J.aJeng dadoe prargr para raJaEEnl kasoran. Raden K{lng l{abonc n{ong palaganr tandhlng fsl ftongg+n{eura Saben Prabu Rengganioura ndhavahL puoa.kar Klilng Wa}ono nlebet Jrnn{ng kiJing. Hasana Rengganleura uarbgutenr nedya ngmket mengsah{Fua, kadads} tl rapuk kljlng, Rengganleura peJah aJur. IJnl-nga kang glott aodal Rool Bona 1g roaJar kanthi ngungsekaken putranlpun Prabu Rengganloura lngkang takath al{t nanaMDEI{ IAKSADEUA.-

TANCEB:-_[JJg&.20 Jult 1983.

lB4.
nu nn

HH ffiilhHil"fiHffiffiFffi H$,", m Hfr fi$ Hf; HH Wfl," ffi,,,


nnD nEDn NN nlM IBtr

nn nD mmrulnn nm nm nn nn mm nm nn nnmm nn nllt

nn nnEn Dn nn un nB nn nn nrn nnnmnn nun nD nn mn nn mn mm nm nm


lngelh DAHA ingglhNaearl
.

I.@

!-4r!-!4r3

Pratru Gendrayana nyang ka:rg raka lpo Patlh $rtllcra. Renbas s - f'a!gJeng rafu l.ll.darba Dewl Padnovatl nrs nggarblnl, nyurnm dhahar LOH Sl'{ARl{A}lA kados Jananlpun kang eyang'Abyaoa tng Saptarga duk 1ng un1.
Kang ra^ka

patlh Stttloa nahtr, bllth

kaag ganm Doul Ntyodl nggor\ya

-8taljll estrl. saklng dharnrhnya sang PuJangga Reel Heravena, Jabang bayL vau tltte Dewl Sri., prantla plnarlngan na.nl DerI Srl Tl}cravatl. Salg babaran

Nata Gendrayana tumut bingah lng panggallh. Nunten paorah praJa Marnenarg nrlng kang raka patlh, dene Sa:rg Nata arsa Jengkar ngupaya paryurunlng garva, lngglh punlka l,loh funanrana. Kl Patlh nah,rr oandlka, Sang Nata gya !undur ngadbaton plnapag gar.rta kangJeng rahr kakalth : 1. Derrl Padnoeatl (anak Drara)r 2. Devl Sri Klggara (anak Prabu ArJrrna6l lng Batu Kewa:roa). Bakda-

t'uJala, Pratnr

Gendrayana ngramrk busana

kaoatrlya:rr gya pa:llt Jengkar.


M

I1.
RaJa

NAGART

HI

A- III

AN T AK A.

Ditya (trrrun Nlwata Kavaea) Pratu nr.rral:"n nyang patlh knkaltbKala Darga 1an Dltya Dndramuka. Renbae : - KangJong ratu Deyl ltlratuo lngglh Retna $rnarsl nggenya ngBarbtni nyuwun dhahar }Joh S,rnanrana saldrg Gunung Asvata. Sang Nata gya Jengkar ptya.nbak. Patth savadya nguntabaken.
lladya raeekga eaklng Elna-hfinantaka teapapag barleansqk'lng Manenang, sulayanlng renbag dados bandayuda. Nangtng densna sanl kasoran, gya nyl-npang narga nanJlng uanso
PERANC OAGAL

:-

III.

ARDI A S l{ A T

4, .

(Pertapan I_I_L,_{_N_D u_g_A

).

Begauan Daneswara

nanpl uowanlpun Pratu Gendrayana uyeng Senar

Ooreng

Petmk. Rerrbss ; - Sang Nata Manenang nundhut plraa bab hbh Srna:nrana fng-katg vonten Gunung Asuata nrllu. Salcg l.Ilku natur bl1lh panoea rmntan, pullung rattr lngkatrg napan lng lfch funaryana drmunung {ng Cunung Aasata nrllor.
lloh Srnamanal kadadnk uonten nscan ireng nana Krldha Kresna nyaut Prabu Gendrayana, tenah dedbe PERAIiC -W. Maca! peJah, badhar lVvo.g Wisnu, narbgaken lloh funarwaaa eenrl kaulsLk btlih punika l{alryu Ratu. }fusnya katau'pI, Oendrayana gya panlt uangsuJsapanalcavane. Kall-lan nulya pa'gkat. Ifwang trlleill BlrDa, Kacarlta, wonten lng nargl, Prahr Gendraynna plnangglh klayan Prabu Drauayana. RaJa Ditya nlmvun Hoh $rnanrana, Gendrayana tan ouka, tenah dadoe peralg. Prah.r Dravayana kasora[ gya lunaJar. Nanglng pelayunlng Dravayg na pinanggih ka;t eyang {yuang Wlonu, lngkang nunten par{ng l.loh funarvena. Prabu havayana kalanglung blngahr gya lundur nrJ-ng lllna-hlnantalca. Brggellng kandhar Prabu Drauayana rnre dtnugl prda H{na-h{6antakarSang Nata nunten kadherekaken nya-ketL

gya narlngaken lloh Stnanmna dbateng kang ganra Deui lllratno. Bakda dbabar lloh $rnanrrn*r Dorl Wlratmo babaran nUtl kalatng HuJud denavar plnar!a!-

kakasth DISA S A R S I ll A t{ A

IV. sali

IINA

"- $Ig_.9_g, .PALASARA.-

Resl Budha Dyang ari Dltya Manggakala. .Bgg!3g, : - Katlang kakallh uaunlreng pauarta bllth Nagarl Wldarba lngkang dadoe robatan klayan kang\
\,

-9rala Pratu Draea,


menaDg.

sanangke kadarbe denlng Pratnr Gendrayana dados Nagarl Ma-

Pranlla-gya sa.nl bltlhal nedya ngrebat Nagarl l{Ldarba.

V..
lngParangguva)nuJu nggarblnL, narpl ooranlpun lang rayl RaJa Srl llantlpura prg bu Ranapraua earlnblt ganta Dewl Sidhasatl (anak Prabu S.rdhaka {ng Srl l{antlpura) nondhong putra kalmng lngkang takslh bayi.l nana RADtrlI P R A 1{ A ST A .- Renbas : - Narendra ka^kalLh uau saka-praya nedya sovan nr{ng l{alenang nyuvun nenpl1 valryu dhateng kang raka Prabu Gdndrayana. lfuanya tos gya sasarengan bldhaL.
Prab,tr Raroayana Dya.g ganra Devl

Cltraresnl (anc}

Prabru Cltraboya

niran-

Kacad.tq, larnpatrlpun Prabru na.nayana lan Ranaprava uonten tng narga lqg pangglh Resi Bu,rha lan Dttya Hanggaka3.a. Drpt Regl Budha ngaken yen arsa ngrebat Nagarl l4anenang, dados pancrkara. Nanging \Ja krkalth sarnl kasoran laJeng luroaJar nanJlng praJa Manena:rg. Resl Budhq 1an Dltya }lsnggakala trua
a.nbuJung.

VI. NAPARI

MA

M,

ENANG

(WtaarUa

Dotla).

Prabu Gendrayana nanpt sovanlpun kang rayi Nata Aetlna Prabnr Yudayaka (fudarsono), tuuln arl Nata lng Anartalaya Prabu Praraeetya nyang gana Deul Srl lliratna (anak Prabu lllratuaka lug Anartalaye) r tlalsh lnlg rayL Nereg tira lng Inant"kq Prab,r Svaraaetya sekallyan garwa Derrl Cl:rtthawatl (a-.L 3r*

bu Clndharnrka ing Inanteka). Eghgg : - Para kad$g ea.ul kepengln un{nga Hg Juctlng Woh $rroanana. Gya Sang Prabu Gendrayana nallDgakon unlnga, eanl nlg sanl kanthl ngunguno !fusnya purna lng gatl, l,Joh $nar-lana g:ya knFarlngakendhateng kang ganra Devi Pa&nouatl, earta nunten kedhaher. Bslds dheher, Delrl Padnolratl babaran ntJlt kalmngr plnarlngan kakaelh RADEII N A R A I A

NA {ngglh

RADE{

JAIABAIA.-

rayl kakalth Pratu Ranayana 1an Prabu Ranaprava kantbi Bugupr natur bll1h katujeng dening Reei Budhh lan Dttya |itanggaknl3 Kaoam sovanlpun kang lngkang nedya ngrebat Nagarl Manenang. Gya sani btdhal uapagaken, teueh dsdos perang. Resi Budha kaplkut dening Prabu Gendrayana, den6 Dttya Hanggakg la kaptkut denirg Prabu $rdareonor ternah sanl tobatr 1an te1uk. ltuanya nunglul, DLtya Manggakala kada4u dening Prabu Gendrayanar aPa damnans dene vg ni arsa ngrebat Nagari Manenang. l,llnangsulan blLth Nagarl Widarba lngkarg oarrangke gumelar dados Nagarl Manenang punlka duk lng urd preJadpun kadarg Drasar Resl Budha lan Ditya l'lqnggakala. NallkeResl Budha lan Manggakala gugat nwrrun bageyan dbateng kang raka Prabru Drasa, nboten dlpun parlngl roalab tinantang prang. Kalanpaban bandayuda, ari kakalih katuncang natruta. Pranlla sapunlka Reel Budha 1an Manggrkala qyurmn adiL saking Prabu Gendrayana. Sang Nate nunten parlng llnrr lngglh punika -

tetlga, lnggth punlka Pretu

Resl Budbs 1an ManggakEle klnen babad ALAS MA[Al,tA yen uua dadL pralar kageg jarake. Rost Budba Lan DLtya Manggakala ngaturaten panurnrnr nunten pen{t

-.L0 bldhaL nr{ng }Jana Malasa. Para raJa nuntn galnl bujala antlrardna ngantoe o9 lapananlpun Jabang bayl Raden Jayabaya.-

@. 20 185.

JulL .1983.

FIFFFFFFT}}FrlFlF*llllF}fllllptslF# nrnrilnn xnnltrn DnIDIUB lllll llE En nntr|ntr nlnnl'ln nn nnEn mn nn nm nn ntr nm mn nnn nn nn Innnn nnnnnttr mm trIn nn nE EIn En t[n nn nn mn nm nuunmnn nn nm nm nn Inn nn mn nn nn ntn Dn nmmErll ltnmnnm nnuDnm nn nn tnon nnlln Dn nn rur nn nE nnnnntr mnn nn mn nm mn mn nm nn nn nn nn ntr nn nm nnnn mrD nm mn Dn nm nn mmnn mm nm mn nn uD nn I[n nn nn Intn IDnn rnm mn nnnnm mn nm trtr n.nntrn IDIlllulD InE mm nn Dn nID mtr mn nll|mn nnnn nnmn trnnEm nm !f0 EI[nn mmE nn nuElt mnmm nn En nm nnmm nn mDnE Dm nnnm mnnl nnmn nm mm nn mm nn nm mB mn mm iln nn nn nmn mm nn nn nnnnnn nmmnunn nnmrun mmmnnn'nm nnnEmn nnmllltrn nn lutn nm nEllltltun nrD nm mn nmn ullll mn nn nn un ED ntn n n ntu brD md Hil BH HH mfi 'f,S mH' nB EH Hfl EPBrr'HrrH'HH 'HrrB'fi$

I.

NAGARI

ASTINA.

Prabu Yudayaka lngglh Pratru $rdarsonor narpl rarnrbnya kang raka Nareq dra Paranggulra Prabnr Ra.nayana. Renbaq : - Sang Nata Parangguva nundtut blyantu karana RaJa Hina-hlnantaka Prabu Drawayana ne(ya ngrebat lang putra Derl Siswayawatl arsa kadhaupaken klayan Dttya'saraihava (anak Drarayana) r-

nanglng Sang Dewi datan purun. Prabu $rdarsono nunten dhawuh nrlng kang putra parnbayun Raden Ktjtng Wahonor lan putra pa:ror^ggak Raden lJlraraJa klnenndherek kang uwa nrlng Parangguva napagaken nengsah. Prabm llanqyana gya pamlt latndur nganthl- Raden KfJfuS Wahana lan tllraraJa, Kalllan nunten pangkat Sang Nata Astlna gya dhamh nrlng kl patlh $rnJaya, hrrdn para putraRaden furanadi nyarg Raden llinalaya, klnen ngrintabaken Jengkarlng kalg uwa. Sandika gya sanl bidhal. Prabtr fudarsono hrndur ngadhetou plnapeg para gar-

ua3

1. 2. 3.

Deui SJTIKNAI.IATI (anak Patlh $rtlloa), punika lbunlpun RADU{ JINO WAHONO ingglh SARI },AIDNO. Devl I,IASTURA (anak Prab'u llllraeena lng Tunggul Mal.aya) trah gondanl, punlka lbunipun RADEN WIRARAIA..
Dewt WIRATI

KI-

Prirlg-

*nak Prabu Mahadova tng Wantlpura) trah Avangge, puRADD{ SURANADI.

nika ibunlpun

4.. Devi I,IATARI (anak Prab,u Raui.smaya tng Medhang I\rLrryan) trah Aetlna saklng Raden Iasmana, punlka lbunlpun RADII{ HIMALAYA.

5. Dewi RINI (anak

Prabu Salwaka lng Inbanagara) trah Mandaraka, pun! ka lbuntpun DEl,lI N R A D I .-

Nunten Sang Nata buJana andrar.rina klayan pata garwar-

II.

NASAEI

IIIMA-HIMANTAKA.

Raja Dttya Prabu Drawayana tlnangloan kang putra Dltya SarsLhawa, n1g. vun rabl klayan tumn Parikeslt, l,tlnangsulan denlng kang rarna bilth pangla-

-11 Darlpun dhateng putra Nata Paralgguva Prabnr Rarnayaaa, nana Devl Slevayavati datan purun nanpl. Karana adreng lng nanah, sang Nata gya dhanrh nrlng knng putra Dltya sarslhava kLnen nenpuh prang nt{ng Parangguva. sandLka gya bidha1- kadherekaken patlh hdra"muka, DLtya KaJ.a hrga lan r.ra(ya raseksa. PERANG GAGAL : - D"rnugl praJa Paranggusa; Dttya sarelhaua nunten ngauuk punggung, nanglng plnapag denlng putra Aetlna Raden KlJlng l.labono 1an Raden l.JiraraJa. Tenahan Sarsihava kaoora!' gya oncad safnl nandh^ng vLra.ng, nunten tapa uonten lng He-na Karrdrka lengkehl-ng Atdl Kandha.Dsne patlh KalaGarba 1an &rdranuka gya nundur vangeul nrtng f,{qgrhJn6ifnka.

). Prabu Gendrayana ny4ng ga:r'rta kakaLlh Deul Padnosatl Urrln Derl Srl Klenara, daLah kang putra Raden Narayane tngglh Jayabaya. Ugt kattngal soLt Uanena.ng Da'ha

III.

NAGARI

DARB

4 (

wanipun Semar Gareng Petmk. Rembae : - Sang Nata dhavuh nrlng kang putra Jayabaya kLnen sabiyantu kang panan lng ParangSlva Prabnr Ranayana nggenya kadbatengaa parangmuka eaklng llLna-ldmantaka. Sani Bague nattrr sandlkar gya pontt bldhaL sapanakavane, !I&AN9-SK,A$ t - l{onten nadyanlng uana.r Raden Jg yabaya kabegal vadya rageksa oaklng i{1ua-}rlnantaka, tenab dadoe pancakara.l,Iagana vadya denaua kasoran, kathah lngkang poJah.,

.IV.ARDI KANDHA.Gandanra JanJatuaka nyang gama Retna fuL1n91, nanpi ravuhnya ka:rg re

ka Lpe Oanda:rra $rltnga lan Gandarwa $rll-nbu. Rembaq t - Satll ngrsnbag pase.nbatlng para lelembut ingkang nandhang ark{t labet kata.uen clayardng Jalna tapa. Pranlla gya sasarongan bldhal ngupaya Jalna kang da{ya JaLssdng go1g-g&r&r
CNDHAKAN

Sarelhava kang nedhsng nanunghr puJa labet nggenya nandhang vlrang kasor l"ng prang. Kararruhan eutnanlng kang eyarg llyuang Slnparauan parlng pLrea yen patenenganlpun punlkaingkang. nerahaken RaJa-raJa

: - Ing l,lana Kandhaka, Dltya

lllna-hinantaka. Sarta nunten perlng nugrg ha .A^II CINUNC (kvasane aaged kangge banda bangaanlng lelenbut) fan ugl eagah ndombanl Be{yanlng kang wayah. lfusnya purn8. parlng sebda, IVang Slrnparavan gYa slrna. Katungka praptanlra para garrdarwar drrpl unlnga yen Dltya Sarolhaua t4 pa lng Wana Kandhakar BIa tlnenpuh prajlg. Dttya SarsLhana natak dJl Glnung. Tenatran para gandanra kasoran, nunten kapllut, sani sanbat teLuk. Nunten dg doe krerehanlpun Sarslhava, earta laJeng sanl kakanthl nrlng lllna-hlnantaka ftggaltng carlta, Dltya Sarsihava rnre prapta lng lllna-hlnantaka, gya6olran ngarsanlng rama Prabu Dravayana sarvl ngaturaken sadaya lelanpahanlpun. Kang rama dahat btngah dene kang putra plkantuk krereban vadye gandarH&, nunton kadhawuhan nenpuh prang mallh, Sandlka laJeng bidhal nring Pa*
rangguva.

Iacal;llgr dunugl tapel uates Nagarl

Parangg."tua,

Dttya Sarelhava

B&Ha-

dya gandarwa pinanggih Raden Jayabaya. $layaning rembag dadoe bandayuda.-

-wRaden Jayabaya kagetak denlng

para gandanra, tenah kanpmng s&panakauale.

V.

NAOARI

PARANGGUI.JA.

Prabu Ranayana nyrng arL Nata Astlna Prah,r fudareonol nyarengl dhsval i-pun Raden Jayabaya dalah panakauan. Katungka aouanlpun lqnng rayl Nata tlantlpura Prabu Ranaprava" Renbag : - Sadaya para kadang saeka-praya nedya nb! yantr Prabu Ranayana. Katungka panernpuhnya para ganda:rua sanrl prabaua nggeglr{-st, nunten pJ"napag prang denlng para raJa. Para gandanra gya nuJa pedtut peteDgr tenah para raJa aanl blngung, nggnya prsng nunten ngavur, dadoe kleruh karcnteg antng praJa ParFnggusa. Prabtt $rdarsono kalanghrng ausahl gya clharnrh pasarg glrl lcanthl nga-ndika sora. Slnton ingk"ng caged nylrep rerebr nyrng pp6tenglng praJa Parangguva, ne{ya kagnnJar putrl. tryalg Slnparanan rasuh, natnr dhateng Prabu $rdaraonor bltLh panjsnenganlpun aag:ah nylrep reretn lan pepetengtng praJa Part'rgguva. Sang f$ang SJ-nparawan gya nusus aota ulJll barat unuoanr nonpuh vadya gandarwar tenetF ko.npmng kadhavahaken Lng kandhanglpun plyanbak-ptyanbak. Pepetenglng pe-

dhrt ugt kaeeblak lesus denlng iVvang Slnparavanl katenahan nagarl Paranggg va pullh raharJa ka{ya vlngi un1. Sang Prabu Srdareono lan para raJa eanl blngah, nunten putranipun Prabr $rdareono tgn"og ragl1 na.ua Davi Nradl, kg ganJaraken dhateng tfsang Slnparavsn. lfuanya tLnanpl , nunten kaparlngalen dbateng kang vayah Dttya Sarslhava, Dene putra Parangguva atnqlaning PrabuRanayana ingkang narna Denl Slovayawatlr kaganJaraken dhateng putra Astlna lngkang panenggak nengglh Raden lliraraJa. Dltya Sarslhava gya panlt uangoul nrlng lllna-hlnantaka sand nganthlkang gama De$l NradL. Drggale vus dunugl Nagarl l{lua-btuantaker kaag ranaPratnr Dravayana kalangh.mg blngah dene lngkang putra Sarglhawe kalekgaran -

Prabu hevayana nunten seleh kaprabon, gumantl kang putra kaJumeneugaken narendra lng lllnahlmantaka, plnarlngan JeJuluk PRABU SARSIIIAIIA. Dene garwanipun Dltya Sarolhavar Delrl Nradt wlnlsudha Juneneng kangjeng ratu Hlna-himantaka, plnaringan JeJuIuk KangJeng Rafu DEI{I I'IANDARA -dhaup klayan
RETNA.

putri turln ParikesLt. Saklng blngahlng nanahr

@. 2L Jult

L983,

_].3_

186.
nE nn mn nm nn nn
nnnn IID nm nn nmnnn nnEmn nm mm mn mm mm mm mm mn mm mn nn nn nm nm mm mnnnmn nmnnmm om nmnmn mnnn mn nn mn mn mnn nm nn nln mm nn mm En Emun mm
!u!nE pr 4n!08 trnDrln mn ntrmru0 nn

nnlluruI

nn nn rDIn mn ntr nm nnm mommn


nn IDut nn nn nru Ern nn nnnn nnmn

Edl o mm utn mtll n n nn En m.Ln mB Il Br urn mtrnn mmmnE mn mmn nn nm mnn nm nnn nn nn n|nrnn

nn
mm

nn hd mE nm ltm nn mii rjn mn nn nm mn nn nDIDnut nn nnn nErntn

nmnm mn mn mnnnn nnnn nrn ntn mn nn nm mm mm nn mn nn mn nn mm mn nmmmmn mn mn mumon mnnEnn

nn nm nn

mm nn n m mt uln nur mm mn nm mB n r! nn nm nsr nn ngl mn mn Dn nnm Drn nn nn nm nn nD mm mn nnn nn nn nn lnmnm[[ nn EMn nD nDnn

lltnnnn nrnnm nnmn nnrilb mm nn mmnnmnnn mtr

I.NAGARI llIDARBA.
Prabu Gendrayana tryang

(Mdrnenarg

/ 0"t").

patth Sutlloa. Renbaa I - Sanl prlhatoo Jalar.an putrantra ki patih ingkang nana DevL Srl Tlknauatl nandbang gerah samter Sarta ugi Sang Nata manggallh kang rayi Nata Aetlna Prabr $tdarsono nggenya kersa kagungan putra nantu mrJud raaekea (Uftya Sarslhava lng lllna-hJ-rnantaka), lnrggth ellng-ellng Prabu $rdarsono punlka trah saklng Dusaoana pranl1a nboten nama aneh lanun renen cacaketan klayan darah yaksa. Kahrngka praptanlra Resl Drauayarra (ttlas ratu fifuna-hlnantaka) r natur mrlng Sang Nata Gendrayana, nyuuun kaparenga nr}un klayan darab lllna-hlnantaka, sanadyan kang rana swargi Prabu Dnaua Kavaca eeda denlng Pratu Gendrg yana. Rehnlng sarnangke aarnpun sarnbrng obor, tngglh punlka dhaupipun krng pg tra Prabu Sarelbava (lllna-hlnantaka) klayan putranlpun Prabu fudaraono lngAotlna, i.ngkang nana Dowl Nradl lngglh Desl Mandara Rotnar dhaaar Sang Devl sanangko sanpun nggarblnl, pranlla Reel Drasayana sangot-eangat nytrrnrn dhateng Nata Widarba kersoa mlrun klayan darah yaksa tng lllna-blnantaka. Sarta malih Resl Dravayana nyuwun kaulslk sanpumanlng patl eoklng -Prahr Gendrayana, sageda Sang l{lku seda mukswa kadoe Jo.nanlpun Prabu Draga.
Bab punlka

patth futilma lngkang parlng wangsulan, btllh nboten


Hyuang Ulsnu lngkang nurunaken

eaged

sabab

wlvlt

jarnan llywang llarnapurna lngkang nerahaken raJa-raJa lllna-hlman-

raJa-raJa Astlna. Midhanget jawaban makaten uaur Resl Dravayana esnu uirang, nunton nu4 dur tanpa panit. Sang Nata nunten dhavuh nrlng kl Patlh klnea nganthJ. vedye pacak barlsl jaga-jaga anbok manasi uontn murlnglpun Reel Dravayana 1an dg nava Hlna-hinantaka. Sandika gya panlt bldhaL. Sang Nata lmndur ngadhatonrpinapag garya kakallh;. 1. Der.rl, Padnauatl (analc Dlrara)r 2. Dewi Srl Klsuara (analc Prabu Arjunadl lng Batuka';arna), nuntn buJana. Bakda buJana, Deui padnawati panit ne(ya mangglhi kang putra Raden Jayabayar kinen pados Janpl kangge valuyakaken gerahlpun Devl Srl Tlknavatir oabab punlka paca:rgnn'lpun.

taka, sanpun sulaya klayan

Kalilan laJeng bldb81 kadherekaken abdl cethL klnaslh.

rr.
RaJa

NAGARI

HIM A- HI

AN T AKA.

Dltya Prabu SarsLhava nyang patih Kala Darga, nampi utusanlpun Pratru $rdarsono (marasepuh) ing Asttna nongglh petih tunJaya' BeBbng s Kl patih natun bilih kautus denlng kang slnurnrn Prabnr $rdarsono, kinen ndhavuh

_l/._
aken nrlng Prabr SarsLbava supados nggayuh l{AltrI, NI$DA lng Saptargs krngg+ kang gatr a Deul Mandara Retna karana dhaup rnro tlga velas !ra::sa nenbe Bapunl-ka saged nggarbinl.

I(asanr ravuhnya kalg rana Rosl Dravay"'r katlngal- rengu, nunten nadrl nrlng kang putra Sarslhar.ta bl1lh nentas eopan dhateng Wldarba DCaJak ru!:unklayan Prabu Gendrayana, nanglng nalah tlnanpl koscrk varrgeul, dlpun suaDFteni avon lan kasar dentng patlh $rtl}cra. Sarnt sanaltka kobong nanahlpun Prabrtr Sarslbava, nunten nuring dhateng Prab,rr Cendrayana. Patlh $rnJaya nrayogokaken, supados nggayuh ltalmr Nlnda lnngkung rlrn{ yin kanthl utuean wadya gandarva klnen ndsnel nargl lngkang nboten kaaat ng tra saking lllna-hinantaka anJog lng Saptarga. Makaten vau tng panrl.h supados anggenlpun nggayuh vahyu nboten kanrnlqgan denlng para raJa saneslpun. Pratm Sarelhaua aaruJukr nunten utueda dhqtong I L. Ganda:*m JanJatl4 ka, 2, Gandarr.ra $rlinga. J. Gandarua Sallmbul klnen yasa nargl lngkang nboten kaeat netra saktng lllna-hlnantakh dumugl Saptarga. Sarta ugi laJeng kinen ndhrstha l,lahyu Nl-nda. Gandarva turun Satmtapa sau andlkargya.bldbal. Done patlh Kala Darga oaua{ra rasoksa kadharuhan nempuh prang urLng -

Hldarba. Sandlka nunten parnlt pangkat sagelar sapapanr olkep kapralurltan.l{a{ya rasksa Hina-hlnantaka dunugl bauah Uldarbar ptaapag prang denlng satrlya Widarba : Harya $rkacar Earya BraJaeenar 1an llarya Sadhaka, yasana para raseksa kaoorant Ela lunaJar nanJlng uana.
PERAI{C GAGAI

:-

Irr.
Raden Narayana

'

lngglb Jayabaya xnyang Sonar Gareng Petmk, nrnpl ra--vuhnya lang lbu Delri PadtDovati. @!gg ! - Shng Devl dhavuh nrtng kang putra kl-nen ngupaya janpi kangge ngusadanl pacanganlpun lngkang nandhang gorah tan sagod toyan, lngglh punlka Deul Sri tlnauatl atnaJanlng ld Petlh fu tikna. Radon Jayabaya natur sa:rdlka, gya bldhal sapanalavane. BEES$-SS:
bluegal trecan, tanah da&e pancnknrg. Macan peJah, badhar l$vat'g AJleakar pallng dharuh yen pa-nJenngane pu.lku lngkang ngloenl jaLrna eepLsanan lng Tanah Javi. Sa.rta nunten pad"ng vLolk Sang Bagus klneq tedhak nrlng Saptarga, Jalaran lng nrlka badhe uonten rane rane, fugkang anJirlari ptkantuk Jaropt kangge uoadanipun Deul Srl llrmosatl. Saba na1lh Sang Kuouma plnarlngan pusaka plyandel, lnggih punlka CIIPU kg!gisl LISAH PRANAWA, kwasane lanun kaslpataken tng netra sagd unlnCf vuJudlng badan alus. Raden Jayabaya ngeturallon panuvunr nuntsn parlt blChal nga4
Wonten nadyaning Hana, Raden Jayabaya

thl panakavanipua. $uang Aji.eaka LaJeng sitna. CAIIDIUI{A}I , - Ing Gunwg fuptarga, karada ws ngagen Uaah Pranava,
Raden Jayabaya saged

Pranl1a

uninga nara fngkang dipun danel denlng para gqg denr8. D.rpi kadangu dening Sang Bagus, gandanra sanl nafur blllh kauhrs raJa Astlna Prabu $tdarsono klnen nothlk lloh Walyu Nlnda lngkangkatlngal gumebyar puDlka. Raden Jayabaya nunten batlhe nethlk roh vau, nBnglng para Bandary& tan ouka, temah dados perang. Nunten robatan

watgru.

_L5_
Jrroning bandayucla rebatan ua\yu, Ganderva JanJatnaka oaged ngrbat I'loh Watryu Nlnda gya nesat nggeganao Dene Raden Jayabaya ptkantuk l,loh Wahyu Tama, takslh kinroyok denlng Qandarwa Slllnga lan Salfunbu. Gandanra kaka1lh kaklpatakeu kontal teb1h, sarta aunten LuroqJar. Jayabaye J-aJeng ngri-sak narga yaoanlrg para gandatva, sarta nunten kundur Erlrrg l,Jldarba.

IV. I{AGABf- Ii LLA -

ANTAKA.
lan lrykang

RaJa Dttya Prabu SarsLhar.ra nyang kang rana Resi Dravayane

garva Deul Nradl. Nanpl sovanlpun gandanra JanJatnaka ngaturaken lloh t{atryuNinda. Kataropi denlng Snng Nata nunten kaparlnga.ken dhateng kang garua. htu-g. nya dhahar lloh Walyu Ninda, Deui NradJ babaran !!UiI kskt'r rnrJud rekeaea,pinaringannerna DITIA M ERU SU P A DM0. Bakdanengestonl tahlringlqng wayah, Resl Dravqyana parlt nedya nempuh prang nrlng Wldarba, nganteL karsqntng Prabtr Gondrayana. Kaltlan gya bldhal, Jlnanpangan uadya ras6ksa. CANDHAKAN : - Ing Nagari pglangguvis Prabu Ranayana Dlnng arl Nata tng !lantlpura Prabu Ranapraua. Renbac : - Reraoean bab kalg rayt Aetlna Pratu $rdareonq nggenya darbe nantu raseksa raJa lllna-hlnantala Prabtr Sarslhasa. Etlng-2 Prabu $tdarsono pttnllca blblt salr{ng Kuraua, pranlnboten nana nokaL la-nun cacaketan kLaya.n Jlvaning yakoa, tegel Dequng suhan klayan kadang. Nunten sanl saeka-praya nedya sablyantu p1{ng Ng gari l{idarba, lfusnya Banega nturanti gya bebldhalan. Kacarlta, dunugl tengah nerga, Prabu Ranayana 1an Ra.uapraua kepqlggih ResiDrawayana. Drpi ngaken yn ne(ya ngrabasa Nagarl }Jldarba, nunten dadoa perang. NFnging narendra kalth wau kaeoranr gya lumqjar nanJlng praJ& l{ldarbe
It
NAGARI

ru_A

R B A .(UeUmieHC
Raden Jayabaya,

nnUe).-

Pratu Gendraya nyang kang putra

nanpl soual{Fun para-

rayi Prabu Ranayana


ten
Wa\yu
Ta.ma

1an Ranaprava. @bgg t - Raden Jayabaya ngaturaken l{oh l.la\yu Tana kangge Janpl gerahlpun putra kepatihan Deurl Sri tlloayatl. Nunkadhabar don{ng Deul

Resi Prabu Ranayana Gondrqyana gya l,lldarba. Prabu dhamh oad4ya Dravrayana ingkang arsa ngrabaea para putra mengsah. napagaken &nugt ingpara kadang na:rendla lan kakantld nJavl campuh prang lan wa{ya raseksa lllma-hlnantaka. Rael- Drauayana naJengnrlng palagan kanthl patrap seeugun kadya patraplng nenuJar gya kadhauahaa-

Sri llknavatlr tonah ualuya. 'lnn ftsnspraua natur bllth nentae pancalrara kLaysn

sanJata pangruwat denlng Radon Jayabayal Real Drauayana seda nuksya saragall r

dupl unlnga btlth Resi Drauayana eeda, para gandana nqju ing palagan sarwi muJa pepeteng. Para raJa oawa{ya sanl bLngung. Gandana Jnnjatmaka nesat nggegana-, nranJing pura Wldarba, ndhustha Devi Sri.Tlhmwatl. Gegor kadhaton Hidarba, sa,D1 nsdosl sknaniltg Sang lryu, nanglng nboten pinangglh. Para gandarva sanesipun dupl unlnga, yen JanJatmaka sanpun nesat nyldra Dswi Srl Ttlcrar.rati, gyi eant ngundurl.

@!!9,

trfflltrfllv#tryvWvvtdlt{ltt-

ffi

lt4t4t41t4t..4'Yf.t.a,l4ffqaf"

-16-

187.
Hil ilHHH tun hmmnnn HHHH HHHH]iHM-.ffHHl[H"q#ffn*HH ''[4R nnnnmm mO UF 00 f,HHfi FDqni[- EEnnmm ffifr mfr ffi-in'fi -Hg ,nm HH HE Hm Hm iln Hm HHfi; ;ilnn nig.jfln llfr#[i nnnrn nmmn unnnn IDIn Inn nts ruln Hg
"H
4En4 En4E E![ Fn trm Emrn _Ennn trn mn nmnnt n!!! n m nmDnn !U!U EE EE PE OII nm'---En n En EF nh-'fim - em nE E F Ets &U FE tDnnE, mn nE_!!n Eq Em i[truDrrrnD blE EEm mF nmEnEin Los E_tr s4 0s! En NE_ E4 EED ED PE FM UE -'f,f; fiHE- Hf; HH mmn Hfi Hil 'HrrE' HH $H' 'f,*EE

_pnn!_

E!!

!0n u!!mmE_ _nnnE_ nmmnn .nnn!_ _Enn!l_

E!! Bn

nnnn

r.

&IoARI

ASTINA

Prabu KlJtng l,lahono lngglh Prabu sarL t{ahono nyslg patlh $rnJoyo. Nag pi sovanipun kang rayi lpe Wlku Dj.tya Bgu. Sarslhava lng Hl5s-h{rnant-ka. -Rembas : - Sang Wilar natur DrJng kang raka bl}th nedya ndherek seda nuksua-

sareng klayan ka4g ra.na marasepuh Begawan S.rdarsoro. Nunten Sang l.tllu kakag th1 denlng Prabu KlJtng Wahoro, nanJLng pura kapanggihaken klayan kang gar ua kangJeng ratu Devi Kamolan (putranlpun Resl Gunadeva lng Gada l.la,l".a). !fusnya purna wacanar gya Sang lllku knkanthl eosan Dgaraat{ng krng rana Begavan fudarsono lng Panopeno tfuEnye sosan, Bgv. Sarslhasa nafur Er{ngkang rana, bll,.fh nedya ndherek eeda mukova. Bgv. Srdarsono narepgalenl DanClng sranane kedsh nglanpahl lelqne brata (puter puJa). Sarelbava nafur sandlka, gya kakantht bldhaL lolana.

Patlb $mjaya nunten nlnball para lh:aa r 1. llarya fubata. 2, thrf,re Srbala. l. llarya srpala. {'. lhrya $lLaua. 5, I\rnenggung Drrruayene. 6. fu-_ menggung Dlrasena. Sadaya kadhaurlun nguntabakon Jongkartng Sang tJilu kake11h. Sadaye mahrr sordlka, gya bebldhalan.

II.

KAHTHANGAN S U R O

LOYO.

Itnrang Quru nyang Narada. Renbap : - Ifvang Ouru uanggellh oedyanlngBgv. $rdarsono nggenya kepengin eeda muksr{a, ndadak naul lanpeh lelena kar-

thl
ru

panuvun mugi
dhawuh {ywang-

tlrunipua katltloan dening

}Vwang lJlsnu. Nuntea IVvsJxg Gu-

kinen plnangglh klayan Sud.ansono. Iernun $rdsrsono'IVnarrg saged mbatang isinlng cupu kang den aete denLng lana punlka, badhe glnanJar svarga,. Nalglng yen tan saged nbatang, nedya nanpl glkaa langgeng. Iiyua:rg Yana sandlka nunten panit bidbal, dene para desa kadharuhan nggora godha. Nunten sanl bebidhalan. PERANG GAGAL : - Para Javata partng guntur uaBesa dhateng Bgv. S,rdarsono 1an Bgu. Sarsihawal tenah dadoe bandayrda. Dewa-deva kasoran, tenah kg playu. ifwang lana gya rauth, dhauruh mrlng Sarlg !{iku kakallh kinen mbatangislnlng cupu kang den aota, yen sagod mbatang badhe kaganJar Bwarga, na_nging lanun tan sagedr nedya ta.upl slkga. Nunten Begauan $rdarsono nbatangbillh cupu wau lsi RAIIJNINC JACAD. Begauan Sareihasa nyarnbot mbatang, cupupunlka tngglh lsi I"IUSTHIKANING t{AInN. Kadadak l{vvang Curu myang Dewl lhoa ng daL salrlng cupu. I'lunten parlng ulsik, billh Sang l^lilu keksllh clnadhang swatga. lfuenya ranpung mlslk, Hyuang Guru, Deui Una lan Wwang Yana sLrna.

Iarna

-L7III.
NACARI

!TIDARBA (

uanenang/nna

).-

Prabu Gendrayana myang putra Raden Narayana lnggih Jayabaya, dal-ah Sg mar Gareng Petruk. Rembae : - Sang Nata dhawuh rurLng lang putra Jayabaya, klnen sumusul .nggenya 1elana brata kang panan Begauan Sudarsono, aaml ka-

arsa seda nuksva, eabab sedya na.katen uau furnrap Ja1na ingka:g dereng putuo, kalebet banbeg kunalungkung. Sang l(usuna sandlka gya pa.urii btdhaL ngantht panakavan. PERANG SEKAR : - Drmugl uana, Jayabaya kabegal n&csnr dados pancakara. Macan peJa\r,badhar lfvang Kardhana, parlng visik aj1 Jaya kavljayan tuwln kavasldthan. Purna nloik, lVuangKardhana gya slnra.
dhamrhan ngarnpah anggenipun
I

IV.
na. .!eg!gA

InBIAE_AN

NI!_rLDUS4.
eaking pertapan

Begauan Danesuara myang

arl

Jatipltu

Begavan l'laguea:r-

l.lllo kakallh sBni'tetlnbangan bab se{yanlng Bgu. fudarsono nggenya arsa alanpah muksua. Winavas kados dereng gaduk, pranlla kaang Sep hamlsg lumalung}ung. Sang llllnr kakallh gya sagarengan nyegat marga. CANDIIAKAN : - Ing Astara (torUuran) SATA SRINCCAIA papan paeareyanlpun pa.rapepundhen Prlnggondanl : 1. Pratu KIRAI4BA, 2. Prabu RAMBANA. 3. Prabu ' TREI,IBOKO ingglh RA},8AKA. /*. Prabu ARII'tsA. Begawan $rdarsono ngirld kang putra rrantu Bgw. Sarol-haua, nunten Sarslhare ndhagan ing pasareyanlpun Prabu Trenboko, karana nangertos bllth drk lng unl PraLu lbenboko seda nuksva oaking dayanlng AII SASTRA JffDRA HAruNINCRAT barkah enk{ag Prabu Pand}nr. Bagauan SarsLhasa gya gld}dksre, tens,hpJkantuk visik R.lt SaStnn J$DRA HAYIJNINGRAT. Katena.han Sarsihave ruuaos bl
Sang ngah.

:-

Katrngka praptanira Bgv. Daneesara 1an Bgv. Wazusar.na, nwrten bantalrklayan Bgw. $rdarsono. Sareng bantahlng ngel..nu pinangglh nattmk, Begawan -Sarsihaua matur dbateng karg rana tuvln lllku kakalih, nyuvun kauntabna sed4

nipun, bavit Sarslhar.ra kepengln nuksva vonten ing Astana Sata Srenggala nr! 1s. Bgv. $rdareono lan l,liku kakallh sagah, nunten sanl tata-tata. Sarslhava sedhalep patrap sanedi, ngeotbl AJi SastraJsndra nyang Pangracutan, nuntenwonten pratandha stianten gu.mlegerr Sarslhawa gya seda nukswer slrna saragane. lfusnya nguntabaken kang seda nuksua, Bgv. $rdareoho .lhauuh dhateng l{ilu kakalth kinen ngmnriyini nring Astlna, dene par{enonganipun ne{ya Jlarah nrlng pasareyanS.pun para leluhur Pandhana lng 0unung Dlyeng. Daneeuara lanmatur sa:Idika, gya Ew8ng-sowangan bidhal. Kaca.rlta, dumugi ing Diyeng, Bgv. $rdarsono ngubengL patllaoanlpun para pepundhen Pand.hawa, ingkang rmJud Candhl-candhl. Katungka sovanLpun kang puWasusarua
:

kepulunan lng Wldarba Raden Jayabaya 1an panakavaJx. Seng Bagus natur mring kang panan zupados mastrh dhiri langlilng mnlyinr sanpun kasega ersa -

tra

lanpah mukswa, Iabet winavas denlng kang. rarna tng Widarba Pratu Oendrayananastani billh Bgv. $:darsono taksih teblh sakhg kasarnpurnan. Mireng atur-

-18-.
ipun kang putra Jayabaya nakaten va.u, BgH. $.rdareorb kal-anglnrng murlng, kaenggep Raden Jayabaya satunggaling lare lngkang kuneuat lancang ing pangucap. Saki"ng sntning duka, Bgu. Sldarsoro ngantos karlyoe sabdanipun, bl1;lhRaden Jayabaya kaarggep mengsah. (Sataa nakaton wau slnelrsen Buara geter pg ter, jagad salslne saluya horeg).- liadadak sonten takeaka nlJll snLlDg cs-ndhl nubruk Bgu. s:darsonor dados prang. Taksa-ka peJah, kvandha aLrna. Nunten kaplreng svanten tanpa rarJudr ngaken suantenlpun Bathara SaktL. Sgaosing pangandlka, ngemutaken dhateng $rdarsono bilLb na{yan uuJudlpun taksih nudha, nanglng Jayabaya punlka panuksnranlng IVvanB Wisnu. Pra.nila dukanipun Bgu. Srdareono d,hateng knng putra Jayabaya uau klnen nJabel, sabab badhe ageng bebendunipun lJywang lilenu dhateng tunrn-turunlpun fudarsono tng tenbe Nunten Bgw. s:darsono nundla.rt pangapunten sar.{ng kang putra Jayabaya. Sang Bagus ugl ngaturaken pangaksarnl-, laJeng kakanthen asta ]rundur nring Ng garl Aotlna. Iggarlta, larpahlra Sang Wllm nyang kang putra, ngLangkraryl ql ni ingkang toyantpun n111 enae. Sang l/Ilm ndangu dhateng Sonae, t4nqngzulan bltlh bunL nriku duk jamanlpun keng rama Prabu ParlkeoLt, einabda nana Buni Banyunasl Jalaran kasuntakan toya enas saktng Jun gadhahanlpun Nyal WelasAsih. Sang Wtku lan Jayabaya dahst ngurun, sarvi ngluhuraken Prab'u Parikeslt swargi. ltusnya purna lng gati gya laju lundur.nrlng Astina.

v.

NAqA4I

ASTINA.

rewas'runA

).-

Prabu Kijlng l/atpno (Sarf llaUno) narnpt rarmhnya kang uya lng peranggrra Prabu Ranayana, tuwLn kang uua lng Wanttpura Prabm Ranaprava, Eernba.e : Rqja ka.kall-h wau nedya ngeotreni nggenys nuksya kang rayl S,rdarsono. f,atug ka praptanira Bgv. $rdarsono, Raden Jayabaya, Dysng panalcauan. !fusnya Janrg Jlnaman, Bgu. Srdarsono gya kapareng tdhak na:aJ{ng CANDffi S.A}'IPURNA papaning kenpfusvan nganthl garlle tetiga : L. Devl l{astura. 2. Drrl l,tlratl. 3. De nl l,latari. Dene garva sopub Dewi futlloawatl nboten kapareng ndharek nukswa hault plnasrahan kinen nonong karg putra Prabu KrJhg wahono. Bgw. $rdsrsg. no gye sedhakep satata oarnadi, ngesthJ. pangracutan, kabyantu pangesthl daning Bgw. Daneswara lan llasusar:na. Kadadak vonten prabawa gunaleger, Begalran Sudarsono dalah ganJa tetlga sirxa seda nuksnE saragane. Prabu Kijlng ilahono nunten dhawuh dhateng para brahnana. uaou pLtrirkinen tetuguran lng Sanggar PanuJan Astina, lanlnipun ngantoe {O dlnten. Pg ra satrlya myang punggasa Astlna ea.ni bueana Banra pethakr salebotlpun /+0 -

dinten ninangka pratandha bela eungkauanlng Nata kang

katllar r8[8r-

W,. 2L jutl

1983,

_19_
mmnnn mDu[ nrnDnD mn nn nm nnDnrn mm Dn mn un mD mm nn nuD hrll nm nm Dn nm nn Dro nn nrDtrnmm mn rDmmnn mnmnm mmnErntr run nn nmn nnrul mnn mm nm mI0 IIun nn mm nm mmnm nm mm nn nm tnn Drl nm nm nn mn mnn nn mn nnnnln nm nn mn nmmnn
IDIDID

l88

nn

nm nm

mn

fiH

IDlnINID

InmnD DD nn ltBlI0lD nrnnmn MEm mm Dn mnlnln Dm mm mn mn nn nB nm mn nm mD mm nn nn mil tDru En mm tnn nn mn ntn mm &m m|ll nn nm &m mm mmnmmn nm nn mmmrulm lBmnnm nurmmmm nm nm nnmnnn nB mm mmmn nn mm mm nl[ mn nlnmn mm mm nu nm mm mm nm run mm nm nn nm mn mn rut nm nn mm nn rDn nmnnm mB Inm rDm mtn nm

Io

NAGARI

I{IDARBA

(t'tarnenang

/ hha).-

patih Sutilna. ReurbaE : - SFng Nata nanggaltbsirnanlng putra kepatltran (anak Srtllna) Devl Srt {lknauatl, sarng klayanPrabr,r Gendrayana myang

Eurcanipun kang putra Raden Natayana tnggth Jayabaya. Katurgka praptantra Begauan Daneswara sakJng pertapan NtlanduEa (tHhauea), natur mr{ng Sang Ng ta I'Iidarba, ne{'a n)ruwun sraya kang putra Raden Jayabaya klnen nylrnakakenana sabln 1an tanem tuuuh. lllnangouldn yen Solg Jayabaya nembe ururca tanpapanit. Malah Pratm Gendrayana nunten pasrah dhateng Sartg l.ltkt't klnen ngupaya murcanlng kang putra. ResJ- Danesuara sandlka gya pa.urlt bldhal, plnarlngan kanthl }l,arya $rgsara. Patlh Srtilora nunten dhawh nring para liarya : 1. l{49 ya Navasetya lng Lesanpura. 2. llarya Kaca Mlrah (Srtaca) lng Prlnggandani ( Tunggul }lalaya ). 3. Harya Satdhaka. 4. Harya SwanJata, 5. !{arya furnaya-

na.

Sadaya klnen nguntabaken

tlndaklng Sang l.llku, nglras


KANDHAK

peca.k

barlg,

A (Araf Ka:rdha). Gandarua Sal-lnga nyang ari Gandarua SalJubu. B".pb"g I - .qanl rera6san bab sang lpe nerggLh Gandama JanJatna lngkq''g vus ddhtstba putrl kepatllrelr lildarba atmajani.rg kl Patlh $rtl}oa nana Deul Sri Tllaauatir sa.urangke kadsARD dossken reca. Katungka praptanira fteng rayL Dtrf fuHng1 (boJonipun Gandarva JanJatrna), matur bilth uonten uadya peealc barls ngupaya BlrnEnlng Derrl -

1I.

Tllcnawatl tunuJu nrl4g Wana Kandbaka nrllar. Gandana Salinga l6n.se]'tmbu rya bidhsL mapagaken kanthl ngatlngal. PERANO GAGAL : Ha{ya Uldarbe kapangglh gandarua kakallh uaup zulayantng renbag dados panca.kara. Ggndarua kaoorea, gya ng11ang.

Sri

rrl.@.Potflk. Big!g'g, Sang Kusurna prihatos nadosl sLrnaning pacanganlra nongglh Devl Srl tilrnauatl. Katungka praptanLra Bgv. Ddlesvara lan lhrya fugsarar natur nlnrmn srsRaden Jayabaya

tngglh

Sang Narayana nyang Senar Gareng

ya nbrastha ama sabin sarta tanem tuvuh. Jayabaya sagahr nunten bidhaL dhateng 1-aladan pertapan Nlladusa. PERAIIG l4AB : - Jayabaya unlrga rLs.alcing taneman pantun labet }dnroyok valang sakalangkung kathah. Sang Peklk gya ngagem Llsah Pranava, sanallka uninga Rafunlng Walang nana PRABU KITI{AKA.-

-20Nunten dados perang

perang. Wraha kasoran, lunaJarl kaburu denlng Jayabaya, uagana uraba nanjing nring llisna Kencana, dene lngkang lenggah lng nrlku Bathar! Pret1wl.Raden Jayabaya gya ngabekti nrlng Wwang Batttarl Pretiwl, nunten plng ringan pusaka piyandel rnrJud jempartng narna KyaL Tripusara. lfuoaya nanpi pg saka, Jayabaya lan para rolrangira nglaJengakon mbrastha alnao Oya ninggah nring Gunung Kandha, perang kJ.ayan Ratu.rlng Tikre PRABU HIRANIIAIU hrulo PATIH JINADA. RaJa tlkus kaeoran, gya teluk, aarul ngatura.ken ploungeung ka-vnrh babagan ngolah sabin lan pategalan. lfusnya putxa lng atur, RaJa tihrssaua{ya balane pault kesah. Salajengtpun Raden Jayabaya porang kalayan Raja Peket, Jinenparlng bg dhar [yvang hrprlt Anjala nunten slrna. IaJeng perang lan ralunlng celengrCeleng peJah, badhar tlyuang Srngkara. Slrnanlng beburon wau, ResL Kunbayana nunten matur dhateng Raden JayE baya, bl1ih lng mrllu uonten toya sendhang lngkang dados sumber gesA"rglng ana. Gya sendhang clnaketan, kacenplungan Jenparing lblpusarar sanallka sog dhang unob, Wwang GundhaLa nijl1 saklng sendhang earui natur yen tobat. !fusnye kaparlngan pangapuntenr lfowang Gundhala gya slma. Purnanlng saaehggenan nbrastha sakathahinB ear Raden Jayabaya nyang pare tpwang nglajengaken lampah ngupaya sirrraning Delrl Srl Tilmauatl.

IaJeng kadhasuhan gya bldhal kesah savad;ra balane kutu-lqrtu valang ataga. Kadadak wonten ca\ya gunebyar dhauah ngarsanlng Jayabaya, Jebul Lrorten pandhlta sovan. Kadangu natur na$a Resl Kunbayarta putranlpun hpu Bratg di tng Astina, nylrr{un ne{ya suwlta Sang Jayabaya sablyantu nbrastha ana. Pg suuitan tlnarupl dening Sang Bagus. Kasaru lronten yraha tule nganuk, dadoe -

lan Raja nalangr uastrna rafurnlng valang kauon gya teluk nggiring wa{ya balaae kesah saklng bavah nrllnr. Sandlkar-

IV.@.
nanpl praptanira para kadp,ng lpe Candarua Sal.lrgarlan Gandanra Sallmbtr. Rembas : - Para ipe sarnl ngenutakon dheteng JanJatna, klnen kandheg nggnya arsa anggarwa Devl Srt Tllcrauatl, oabab uekdal punlka dlpun padosl dening para prayagung !/ldarba. Gandarva JanJatna nrboten nggega na-Lah munrgl reca nallhadpun Sri Tlhrar.ratl arsa kapondhong. Nanglng kantnl yinal dening RaCen Jayabaya ingkang nglepaealon sanJata Pangnrwat, reca badhar vangsul dados Deul Sri TllnavatLr nunten kabekta denlng ilarya Sugsata. Gandanra Janjatrna kapapagaken denlng Jayabayar dadoe porang raner NanClng JanJatma kasoran, gya kapllut, nunten natur tobat 1an teluk. JanJatna natur dbateng Raden Jayabaya, btlth uonterdpun uantun nyidra DeHt Sri Ttlola wetd Jalaran dlpun kengken deniag Gamdha, RaJa lngkang nanggen rng Randluug na. Nunten Jayabaya utusan.peksl Johqn kJnen nyatakaken. Joban saxdlka gyanlber, mencok mapan lng kayu grouotlg. Kadangu denlng Garudha fuJar Johal ng tur billh aJrih dhateng Alap-alap. Cantdha gya kesah' laJeng peksi Joban vangsul tumumn matur nr'Lng Raden Jayabaya bitl-h nyata lronten Gamdha Raj a
Gandarwa JanJatrna

-21 nundhrt kagendhong denlng Ga.ndanra Janjatna, lajeng kabekta nabur ngoyak Oamdha RaJa. Gamdha katarnan Jenparing Ib!.pusarar temah peJah kapJ.sanan. Saolrnanlng Gantdha, Jayabaya rnboten kapareng tunurun, nanging malah kadharuban ndedeL ngavlyat, nunten Jayabaya nJenparingt llntang-llntang lng ]angLt. Kagyat lVuang Kartlka, nu4 ten nariplh dhateng Sang Jayabaya, ssnl parlng nugraha pusaka vuJud. Eesupe nana MANIK UIKITA MUSTHIKA KRAWAN0. Sang Kusuna ngaturaken panuvunr BIa parentah dhateng Janjatma klnen funurun. Dumugl ndharatan, plnangglh para rowang, lan Dewi Sri Tiknauati kalebetaken ing kalplka, gya btdhal kr,rndur dlrg teng I'lagarl Hidarba.
napan
Randhuwana. Nunten Raden Jayabaya

lng

V. NAGARI

l.I

DA

RIJ_.

(Madenane

/ n"U.).Prabu Rana-

Prabm Gendrayana nnnpL sowanlpun kang

rayi tng Parangguna

yana, tuwln rayi lng Wantlpura Prabr Ranaprava. Re.nbas : - Para arl eanl nungsung kabar sirnaning putra, ulnarigsulan yen dereng tlnbul. Kab.rngka eovanlpun Raden Jayabaya, Resl Daneswaral Resl Kumbayana, llrrya Srgsara lan panakawan. Jayabaya nunten ngaturaken wangsullpun Der.rl Sri Tilmaltatt dha-teng ki Patih $rti}cra. Sang Nata dahet rena ing panggallhr nunten ka1tg putra Raden Jayabaya kadhaupaken plkantuk Dewi Srl Tilcnavatl-. Saha laJeng ui4 nisudha gunantl Nata, Juroeneng Narendra lng Marnenang (Hltlarba) plnarlngan jejuluk SRI BATI{ARA A,II JAIABAIA. Dene l)ewl Sri Tl}nawati vlnlsudha dados kangJeng ratu lng Manenang. llarya S:gsara ingkang jlnunJung ninangka patih. Sri Gendrayana nunten nlmball Bgw. Daneeuara lsn Resl Kumbaysns, 9sperlu kakanthi sarasehan bab ngeLutu J.ebdanS.ng patl oa.nputna. Sareng 6anpunmathuk ing rembag, nunten Gendrayana nlubali kang putra Jayabaya sar{nblt garwa. Kang rama pamit nedya seda nuksva klayan kang lbu. (nng putra natursumangga, nunten Srl Gendrayana dalah garwa kakallh Dewl Padnowetl lqn Dewl Sri Kissara nanJing CANDffi RUKMI, lenggah sedhakep satata sarnadl, ngesthi oanpurnenlng patl. Wiku kalcallb nengglh Danesvara 1an Kumbayana ingkarg -nguntabaken, nunten wonten pratandha smnten {umegur, Srl Gendrayana myangganra kakalih seda nulcswa, sJ.rna saragane. Srl Bathara Nl Jayabaya gya dlrg wuh mring para brahmana kinen totugu:ran ngldung rahayuning Jagad, salebetlpun {O dinten /+O da1u. Para satrlya lan punggaua Widarba sani ngrasuk hrsana pethak ugi salebetipun /+0 dlnten nrinangka pratandha beJ-a sungkaua londug

ing Srl

Gendrayana.

@. 2L ju1l

L98).

-22-

189.
nn mn urn Dm llul mn
&IDDU nn mrD Inm nnnnD Dmnntr mQ mm Ino mm rul nm nn nm nm mn nn nn nn mn rDn DmnmmD InniDnmm mn InmiDIDn nmnn mn nn nm mtr mmm mm mm nm mm nm nm mm nnmn mm mmnmm nn IDrn mn mm mm mn runn mnunnn

nED mDtDm Dn InD nnDD m0 trE En dn rr!! !!q mtr n6 EF 4rn E4 En En nln nE IntDnuillrD nm Inm Ebnnnm
'B''.Hffi Hffi

ffi

'Htr'

HH ffi

nmmmm nnmlDmtu

nn mnmnl 'H"H' nn I nm IDm nm I mm mmntrn nn mm mn

-.i-H'Hfi
frfr

'.:gH

Hf; nf,^Hm H E nu mnmnnun nmmn mtr uun fuHilHfi

Hf,

HM Mf,

HH

Lah

. ( Astlna ).Frabu KlJtng Wabono lngglh Prabu Sarl Wahono myang patlh S.rnJaya, daSang Pu.j angga Resi Waeusanna. @@ : - Sang Nata nanggallh nggr\ya NA
DewL

I. {ACARI Y A l/ A S T f

Kanolan sa.EpuD nggarblnl ma'l{hr nanglng tangab reueL, eabab nyulrun dhahar Pelen Pretangga Jlva 1ng Katryuangan. Nunten Sang Prabu KlJlng Wahono utuean Sang Pujangga Resl Wagusarua klnen nyumm Pelen Pretangga Jlva nri-ng Srralayar plnaringan kantbl llarya Srbata. Sandlka, gya sapl bldhal

karg galva

II.

NA.GARI

HIMA-HIMANTAKA.
patth &rdrayakoa. .899!gg s - Srl-

RaJa Dltya Prabu Mem Srpadno myang

Nata Men: Supadno nanggallh nuksvanlpun kang rana ResL Dravayana rcnten lng Astana Sata-Srenggala. Saha msllh Sang Prabru ne{ya puruwlta mrlng RaJa l{1darba Prabu Jayabaya, labet Srl Nata Wldarba punlka titls lfuvesrg lllenu. NuI ten jengkar mring llidarba, baurung kadherekaken Kl Iurah Togog, PERANG 0A8r1_L : - Wonten lng nargl, Pratu Heru $.rpadro plnangglh kLeyan Resl Wasusamo. RaJa Di.tya ndangu mrlng Sang Ltlku, nlnangsulan y6n ne{ya nyuuun Pelem PretanggaJlra nrlng Srralaya, kangge rnltumtl i-dhan-ldhananipun gusti kangjeng ratu Devl Kamolan. Sang Nata Mem srpadno dharath, k1nen nyusun PretanggaJJ.va nrlng Prabu Jayabaya lng Wldarba kenewon, sebab pg nika panuksnanlng llywang WLgnu. Mldhanget pangandlka makaten wau, Resl l,/asq ss:rma murlngl sabab kaki.nten Menr Slpadno nyepeLekaken lanpahipun Sang |Jlku (Ing rnrlkt Reel-.Wasusarma datan engat lanun lbunlpun Prahr Merl s.rpadno punLka saklng Astina, lngglh punika Devl Nradl putra Prabu fudarsono). PrenlIa laJeng dados pancakara. Para harya Astlne ssri kasoraa, nunten Uagusama muJa barat, Prabu Meru $tpadno kamprung saktng palagan.

I1I.

NAGARI

llIDARBA

(uanenang/Daha)

.-

Srl Bathara AJi Jayabaya Eyarg kang garwa Deul Srl TLlolavatl tngkangnenbe mangkr.r putra kang nJ.yos srinpi : 1. Deu! $rkanthl (Saeanti), 2. Dewj.Prarnesthi, uraur 2 talnrn. Ugt katingal. sowanlpun Senar Oareng lan Petnrk. Renbae : - KangJeng ratu Deul srl riknawati sanpun nggarbtnl malih, nJruvu!dhabar r.roh-vohan saking Kahyvangan. Sang Nata oagah, nunton ngrasuk bueanakasatrlyanr gya pantt Jengkar nrtng Ka}ryuangan ngantld panakavan, n'esat ang

_23_
sag&nar PERANG SEKAR : - Rsl litazueama dunugl tng K6ri sela purangkep, kavangsulaken denlti$ para Javata, tenah dadoe perar. llasugama kaeoran, katg nan guntur nanrtar kontal kabuncang dhau&h nrlng Nagarl Yalraetlna (lgttna). Katungka sor.ranlpul Pratu Jayabqya, natur nrlng lUvang Brana, nyusun soltsvohan Kasvargan, datan kapareng. IeJeng Jayabaya nurlng, dadog perangoDewa-2 kasoran sani lumaJar. llywang ftrdra ravuh, dhamrh mring SrL Jayabaya,

klnen ngundhulti woh-wohan Kallyuangan. Nunten Jayabaya dharflrh dhateng pannke rran klnen ngundtuhi Pelen PretanggaJlua nya:rg .Ianbu Dlpa Nfumal-a. lfusnya p! kantuk kathah, gya para durandara lngkang nguoungi dhateng Wldarba. Sang Ng ta Jayabaya gya panit kundur eapanakauane.

IV.
Begauan Drava

PERTAPAN A R

L-A-=--CI

NA

ll I .-

tlnanglsan kang putra hdhang SARWA RARA SRI, 6up6na b garua Srl Jayabaya. Sang l,llku ntrnten matak aJl puter-glll-ng. .@.eg$, kataman aJ1 puter-gt-Ltng saldng Bgw. Drava, Prahr Jayabayanandhang blngung nggenya luurampah nganbah laladan Arga Cinaul. Hasana unLnga bilih kenglng guna dhesthlnipun Bgw" Drava, pranlla Srl Jayabaya unrrlng laJeng nraJang prang nganuk para aJar cantrik lng irga Clnavt-1 dadya geger. Resl Drawa mapagaken sarvL ngarlh-arih, nalah dLpun pulaoara. Sang Wtku gya lumaJar, pinangglh kang putra etdhang Sarwa Rara Sr1, nunten ldnen padrah sarira nrlng Sang Nata. Sang Dewi sattClka, gya napagaken krldherlng Srl Jayabaya. Drmugl ngarsaning Sang Prabu, Erdhang Sanra gya pasrah Jlua raga, natur kapeJabara ndherek. Drpl unlnga cltraning Sang Dewl, Prabu Jayebeya Iilih nggenya duka, malah nunten kersa anggarwa hdiung Sanra Rara Sri. Be& da pondhongan, Srl Jayabaya gya pamlt lmndur. Drnugl ma{yaning ua.na, Sri Jayabaya ptnanggih RaJa Dltye kantaka, gya ginugah dadya waluya. Kadangu, matur yen RaJa llima-hlnantaka Jejuluk PrabuMert $rpadruo. Drpi unlnga yon punika Prabu Jayabaya, gya manernbel pada, natur ndherek punrwlta. Sri Jayabaya kapareng narnpi pasuuitapipun RaJa DltyaHau. Dene bab sangearanipun katemben punlka lngglh sanpun katur sadaya. lejeng kakanthi kundur rnring Wldarba.
'V.

NAW.

lsttna) .-

Kijing Wahono nanpi souanipun puJangga Resl l./asusarrna. Kadangut Sang Wilm natur bi1lh datan antuk daneI, sabab wotr-wohan Kasvargan sarpunPrab,u kaundhuh denlng Prabm Jayabaya sadaya. Sang Nata nuring dhateng kang ra.ka Nata l,lldarba Sri Jayabaya. Pranlla ngancan nedya ngrabaoa pr"ng nrlng Naga-

rl tlldarba. Ing nrikl


bini

ResL l.lasusarrna darbe

atur

sagah anggege ngger\ya nCgel

kang garua Deui Kanolan. Sang Naia marengaken, nunten Sang Wlku sidhlkaral sarta laJeng nul1s ing astanlpun Sang Dewl pindha rasaning ngldhan.Kadadak Dewl Kanrolan babaran mlJll kakung, plnaringan kakaslh RADru J A Y A K I R A N A .- Sabab ounengkanlng 1ah5.r saklng tulls.

-uI'ladyan kang

putra

Banpun

lahir kanthl wlluJeng,

nangtng Prabu KlJlnC

Wahono

taksih dereng trihah, ne{ya nylrvun Pelen Pretanggajlva dhateng l,Ildarba. Nug ten utusan nring Patih SrnJaya kinen bldhal Eovan nring Widarba. Sandlka, gya bldhal. lTI.
I'IAGARI

I.IIDARBA

. (Marnenang/n"ir")

Jayabaya rnyang Prabu l'lonr Supadno wua rauuh lng prqJa nanpi rawuhnya kang panan lng Par$gguva Prabu Ranayana, lan lng WantlpuraPratru Ranaprava. Renbas : - Para raJa sanya nundhut'kabar nggenya Sang Sr1Jayabaya nlnggah I'ratlywalgen. lillnangsulan bllLh oadaya noh-rolun Kaevargan sanpun saged kaundbuh. IaJeng para raJa,sanL tunut.nLrsanl rlolprloba.n vau.-

Sri Bathara Nl

sanl ngunlnganl m{udlng voh-uotnn Kaouargan, racak oanl nuJl syukur Nunten Srl Jayabaya naringaken voh-volran suarga dhateng kang ganra t]q vi Srl Tilgrawatl. lfusnya dhahar, Sang Dewl babaran nlJtl kalmng, pLnarlngan kakaslh RADEN J A Y A A M I J A t A .Katungka souanipun Begawan Drarra ngaturaken kang putra eldhang SanteRara Sri, tinarapi dening Sang Nata, nunten kalnggabaken dados jangkeplng -kangJeng ratu Widarba. Nunten para raJa lan ug1- Sang Reel Drawar kaoegahanl,lusnya

dhahar voh-uchan kaswarganr tuJana andravlna. Kesanr panernpuhipun patlh $rnJaya lngkang nangguh wanci para ra;'a eakembul daha:: woh-vohan swarga, aroa ngrebat dhaharan lraur nanging plnapagaken dening para harlra Widarba. Patlh SrnJaya kapillt', mrnten katur dig

nl

teng Srl I'lata Jayabaya. Kadangu denlng Sang Prabu, S'rnJ aya natur blIth kautus denlng Prabu Kljing Wabono klnen n1ruwun Pelen PretanggaJlwa. IeJeng pinarlngan Janbu Dipanirmala, kinen ngaturaken Pratu KtJing Wahono. $,rJgya sandlka, gya pa-nlt wangsul.T A N C E B__-:__K_A_I_Q_N .

2L jult

1989"

190.
llllUlDnn mntnm DnlnllltL.i nn mn mm mm mn mm mn nm nn iln nmmmm mmmmmm tnm nm rDm Inm mm mm nro mn rnm mn nm
rnE
.rFm

mm nm,i,lmln nmmm lnn mm mn mm a mn mm nm

mn .

mm[.rirlll n mn
mmt:i'

nm .r

mnmnm

lllln

mn

mn mnmnn

mmmm mm mn mn nm nnm mm mmm mm nm mm mn nn nm trm mm mm mn mm mn mm Dm mm IDn mm nn mn rrrrD riltln mm rnnmJ! nn Dn nln nnn][
mn
mrr

nnln IDIn mn mn nm mn mm mm

nnm

nn nn DIII nnmrn mm mmn nm nm mB mn Bn mnmmnn nm

nn mm m

nmmn nn nm nnmn mn nn nnDtr mm nm nm mm nn nn mrur nm nn nn mn nm IDm Inm mm mn mnnnnn nn mn nm mnm mn mmnmmm Drnmltnn nm mn mn mnn mn mn mil m n nn' mn nn mm nm mm nn mn IDm En un mnm mmm mm mm mn mn nm mn mm nru nm mn nn ru[ nn mm mnmm mn nn nmmm nm nm
mm mnm nE

r.@
Prabu

(Rstixa).-

Kljing llahono inggih Sari l{ehono myang patth SunJayal narnpi ravuhnya kang raka ing Ttrnggul Malaya Prabu Wlraraja (tuyut Gatlutkaca)r ing Wantipura Prabu Suranadi, lng Medhang Tulwyan Prabu llirnalayal ing fmbanagara Prabu
Sarawadi.

25Sarg Nata KfJfng llahono ngraosl knng rala lng tildarba Srl Jayabg ya anggenlpun hanbeg !:umlngsunr katltlk snk'lpg kathah para raJa krerehan Ag
Ronbap

:-

t1rta lngkarg nallk tlngalr suyttd dhateng Nagarl l{ldarba. Pranlla Sang Natasanpun utuson Junr telLk panltl prqJa llarya StrJatL klnen nltt prlksa cacab lng bavah Astlna lngkang kelu euulta dheteng Uldarba. Katungka sowanlpun Harya $rJn'l{, natur btllh sanpun neh sepa[h JaJa] an Aetlna fngkang nallk tfutg&l dhatene l{ldarba. MaLah oarnangke Srl Jayabaya nedheng yasa pelabuhan santosa tur endah lng gtslk sarodra kldul, oaged ugl prulka slnnngka srana tata-tata ea:rtosantng kapraJurJ.ten llldarba anggen{pun bedhe ngelar JaJalua. Illdhanget aturipun Harya $rJalL nakaton vau, Prabnr K1JbC. Wahono ka]angkung nurlrg, nunten n{n!a'l'!. Sang PuJangga Reet lla$ga:ma. !ftrsnya n4ngql sa gya kakanthi ninggah Sanggar PanuJan, saperlu ngatag kaparenglng batbara K.acarlta, Jronlng nanegea kareqn{W lVuang Uldhl , wonten p'larnlang I GODISNG PIIPUS, KATIJMPAIIGAN GODIPNO TUl.lA. Sarg hrJnngga natur Dring Srl Nata btLlh plamlang vau nuJudaken easnlta, la.roun kalanpahan bandayuda lng antau5-eipun kadang nudha lan kadang vrsdhs, lngkrng mudha badhe kaooran. Sang Nata Kljlng l{abono nboten kendhak lng nnnah, nalah oangsaya duka nunten nlnbal.l patlh $rnJaya klnen ngerigaken va{ya Astina ngrabaoa pralg nr{ng l,lLdarba. Ki Patlb nahrr sandlka, gya nbldhala-ken vadya oagelar sapapan, tlni.ndhlhan denlng : 1. Kang putra Earya SrJs,l{. 2. Ilerya Srbets. J. IIarya Supal.a. {r. Harya Srla$a. J. Iiarya furnaya.na. Bebldhalan nenpub-perFng n"ing Widarba.

II. PERTIPN QIRIPURNA.


Begavan S1.1h{ Purrrarna nyang

putra hdhang Retuavatl, nalpl remlnya

Prabu M+nggokar* o*rmn Deul RetnasatL badhe kaga:rra, nanglng Sang Devl datan purur. Tenah dsdoelE@-Slgjl.. Bgv. Sldhl Purnana kasoran, gya lunaJar, kanthl nbekbe kang putra. RaJa Dltya nututl.
RaJa Dl.tya saklng-.Ma1aua Prabu Manggalcala. Renbas,

:-

ALASARA.Sa.ng Pafgerarcpatt Baddn A J. 1 d a r n.a(putranlpun IIT.


HANA
P

Prabu KlJlng ltabq

no lngka.ng panbaJeng)r nyang Senar Garong 1an Petmk. 39g!gg : - Sang Kusuna dahat prlhatooe karana kang ra.ne Pratu KtJlng Uatpno nenengsahan klayeakang uva Srl Jayabaya 'lng l{ldarba. EIRAI.IC SEKAR : - PlaJenglpun Bgr. StdhtPurnana lan Drdhang Retnauatl plnangglh klayan Sa:cg Pangeranpatl AJJ. hrna. Sang tlllcu qyuwun blyantu nggenya katuJung RqJa DLtya lng Mal.awa Prabu Manggakalal kantld atur nanantl eaged nylmakaken Salg RaJa Dltya, ne{ya kaga!jar kang putra RetnauatL. PPRANG SiXq& : - Sang Bague sagahr nunton gapagaken Plabnr Marggakala, dados patrceksr&. Raden {j. hma ngLepaea}en aanJataSarotana, Prabu Manggakala peJah. Enggq'l{ng carltal Eevl Retnavatl nunten -

-26kaganra denlng Raden AJlda:ma. [atlngka sowanipun tcang rayl Raden Astradarna (putra Prabu K{1ng ltabono lngk+ng panenggak), natur nrlng p""g raka AJI da:cna, kautus kang rana Prabu KlJlng wabono klnen nundhut Jenparlrg saxotaua karana kang rarua saestu neupuh prang nrlng l,Ildarba. Raden AJt Dama sartnblt kang rayl Astradanla nyang palakavan gya londur nrlng Astlna.

IV.

NAGART

D A R B A (Hanenane/Daha).-

Srt Bathara AJI Jayabaya Eyang puJangga kakaLlh Regl D4nessal.s len ft6 sl Kunbayana, nluah patlh srgearal liarya Nauaoetya, Earya KacanLrafi, I{aryagsf4hoka, llarya Tmsthavara, Ea:ya futrayu, nyang putrrn{pun kl patlh fugsg re {'rgkang k"kaslh Harya Bayantara. RePbaq s - Salg Nata ngandlknkalcoa lsbE nurlngLng kang rayl Yayastlna Pratu nJfng Habono lngknng lng oenu nerl .l-hg teng katrlmahlpun Srl Nata llLdarba. Kasen sovanlpun utusa[ eek{ng Iavaetha, Earya fuja.l.I" ngaturaken nauala, lngkang euraoolpun : Prahr K{fnS Hahoro nedSra nedya ngrabaoa prang nrlag l{ldarbal dipun senapaterd plya.ubak. Srl Jeyabaya parlng HangeuJam kq4 thl oareh, nboten nedya nulak panantnng ealdJrg slntn knarnn. l{unten Sa!gNata Ul-darba ngedalaken puaaka SA$IPE MANIK TUKITA MUSTHIKA KRAbIAIIG. Ilarya$rJelt klnen nlngall. Drpl SlJall ntngalt Seanpe f,luetldka Kravang, kattngal praJa Astlna guvung. Gya $Jall- kesah tanpa panli.
Katungka rawubnya

thr-surl Nagarl Astlna (lt'u''tfun lrdJlng Uahono) ne-

Srl Jayabaya : Sepa kang blsa Juneneng ratunengku Jegaat ealelne ?'Nunten Srl Jeyabaya ngatfugalakan Sasup6 fr{qn{k tuklta Muethlka Kravang, Sang Devt nlrsanl r kattngal btlth kalg putra Prabu K1LJl:rg llabono oapraJanlra sunung itretan katon. Deni Srttkrauatl vlrangr gya k!. sah tanpa panit. qAIIDEAKAI{ t - Ile Nagar{- Yauaetlna (lsttaa), Prabrr KlJlnS Uahono nyrng lngk4ng r'}a raJa sekauan : Prabu tllraraJa, Prabu Srranadl, Prabu innalg ya, J-an Prabu Sarawad!.. flenrFl sovanLpun lhrya srJal.t natur, biU"h lng
ndangu dhateng

vl Srtlkravatl,

keng reka l,ltdarbe partDg sengeulal ngeuak-euakalcen. Nunten kazusul rg uuhnya kang itu-suri. Degl $rtlknsvatl, nganpah karpe.t g krng putra l.lahonor Labet Sang Darrl unlnga paseksenlng Seeupe l{uet}rL {ngkang ka Kravang cn:ng pratandha lanun Tavaatlaa badhe aoor lng Jurlt. Nanglng Sang Nata KlJfng Wabono nalah sargeaya brarnantya (Alka), nunten dbamrh petlh funJaya lclnen ngerlgaken wa{ya. wlwlt nenpuh prnng nrbg Nagari. l{idarba, Sang Nata plyanbalc lrgkang nadeg oenapatl aguDi. $q1d{lcargya hr,ihal-.

Prabu

KIJ+g

KacqFita, putra Astlna Raden AJidarna lan Aetrada.ma dunugl lng pandhapi, Lrus nyarongl svaeana tata-tata slyaga kaprqfuritan, pranlla uboten vantun natur punapa-2 dhateng kang rana, tnre ngaturakea pueaka SanJata Sarot&tra.. IeJeng sasaronBan-klayan kang rayl pBngeran Badon AnongJaya -(Oarua sarana) Ian Raden Jayak{rana (Oamatnreuna), ndherek bidhal nrlng papraxgan.

_2'l_
lauaetlna kapapagakeu barlssn Wtdarba dadya bandayg da. lJadya Iauastina kathah ingkang peJah, nnlah ugt lhrya $tpa-La Ian llarya$rlasa lnggth peJah Lng palagau. Prabu Kulng tlahono dahat nurlng, nunten ngasta sanJata Sarotana katg nakaken arga da{ya Jugntgr nanglng klnenbaren denlng Srt Jayabaya lngkang ngasta 6nnjata PasopatL katanakakeq 'l{ntang da{va savabng-vslqngo Narendra ke'l{h wau nunten prang tandhl.ng, nrket gentya ka'l{ndhr!. Prabu KlJtng l{alpno nglepaaakon eanJata Sarotanar tLna.npen naul Musthtka lkavang denlng SriJayabaya, dadya kontal Sarota"na tan paoah. Gentos Prabnr Jayabaya nglepaoaken Pasopatt, Prabu flJine t{abono (Sarf Uabono) nenjlng Jronlng klJrng, dadya kontal Paeopatl tan pasah. Srl Bathara dtl Jayabaya nrrnten utugan pana.kavrn{ra ka.kallh rnrJud gag darya nana DITIA TOCAIA 1qn DIffA IIINCIOUL UUIIING, klnen nyj-dra k{J{ngi.ra ge rL Habono. Sand'ika gya nesat nggegana. frrggaU-ng carlta, klJfulS rnrs kadh,rr tha denlng gandarwa locaya J.an trngglll. lfulung kabekta onoad nr{.g Hldarba. Srl Jayabaya nunten nglepaealcen ss?'Jata Paeopatlr Prabu KJ.JlDg l,fabono arsa rnanJlng Jronlng klJlngr nanglng klJlnC daton anar pranila kapeksa katg nan Paoopatl, Pratu KfJfug W"lnno pejah tatas Janggaae. Dlpl unlnga sedt nlng rana, Raden Ajl Da::na nagut pupuh beLa patl. Katanan Paeopatl, AJt Dar ma psjah ing palaga:r. Patih $nJaya nganuk, tlnandblngan dening Patih Srgsg 16 {ngknng ngauta dhruung Kyal Mahesa Kresna. Slnengga .r}nlnurg dbadhanlng Patlh Srqjaya, peJah. Prabu l{Lrarqf a, Prabu $.rra:rad.le Prabu Hlmaleye, Prabu Sarauadi sa.nl kapllrut denlng Prebu Nawaeetya, Pratu Kacanlrah, Pretu Satdhq ka lan Prabu Tmethavarer raJa sekauan eaul- teluk, natur tobat.
PERANG CAMPUH

:-

Wadya

Raden Astrada:ma1 Raclen Anengjaya (Darnaaarana) l-an Raden Jqyak{rana-

(na:natusuna), lunaJar nanJlng Jroning vana ngungsl' geeang.-

TANCEB - KATON. 22 JuIi 1983.

l9l.
Hf,nH H'HH HH HH rH-S. HEn BH rE BH 8fi1 rH@Hr E#D{" HH H H EH HHn'HH HH ilH HH"HH fiS'HHn BB nnn BH""HB lltfil nmm mh fiuo mn dnnm mn D.ts lun nn F@ nn EID nF_ n0 trE : , !E_

'H"ffr

Dflr

m[ nnn Hn Hf,

H" Hf, HH nf, nH HH'fr.'Hn EH FS" Hfi Hfr lnnfl fifi

HH'H'

'in'B'

trEllll .rg P

ID

ifinnifi n E irh ft
frt tfl

I. NAGARI t,lIDARBA ( uarnenang / nana 1.-, Srl Bathsra IJt Jayabaya nyang putra Raden Jaya AnlJayar patlh fugsara. @EUl : - hrtra Nata tetlga Dewl $rkantbl (Saeantf), Deui Praneathl t4
uln
Pranunl, katbah lngkang ngayunakon ne(ya anggafsa. Katungka sovanlpun utusan oaklng Nagarl Sela Una, kengkena:r{pun RaJaDLtya Pratru Iakeadora, nada patlh ffala Krid]ragpa lan Kala iirdragsa. Matur kautus ratu grrstlnlpun nyuuun Sang RaJu htri tetlga badhe kaganra. Raden Dowl

-28Jaya AnlJaya datan suka, denaua ka1lh nanta:rg laJeng nedaL nJarl. Para pu4g gana sanl nututi. PERANG GACAL I - Drnugl lng alun-alln, pmrg cc''puh patlh

brrta kakallh klayan para harAa Uldarba. Nangtng uekasan para barya aanl kasolan. LaJeng denava kaksllh dlpun eenayanl lr{nsn ngentoel lng paealggrahan Ianinipuu {,0 dLnten. Sagah nunton nundu!. Radon Jaya AntJaya laJeng Jengkar
padoa sr&yan.

rI.

PERTAP.AN

K EN D H A L

SAD

try'ng Mayangkara (arksna Jatl). !g&gA: Raga lan $rksna sarlL bantah babagan oangkan paranlng dunadl nyang JatlnJ"rgurlp. Ingkang auraoslpun raga Jatl sanpun vegah nlndakakea darnanlng gsang Jalaran unur lngkaDg Banpun kllwat vancL. Nanglrg guksna Jati nboten purunanggge nangea dtunavahlng kodrat : SlJl peetltl, loro Jodho, telu va$r, pu nlka hainung sunarah purba vasosadng Wgang Ma}a Agung. Evaaananten Sang rg ga Jatt parlpaksa nyuvun supados nr.ksna Jatl enggafg vnnau1 nrlng ngayunan
Begauan Anonan (raga

Jatl)

tlasana sukona Jatt Mayangkara panlt nodtrra trarg68 nrlng furaIaya, ng;! ras pantes nlruuun cJ.nadha:rg Buarga lanun rnra kapareng nuntd lng kaaedan Jati, KaMan, Mayangkara gya neeat nrlng Kaltyuangan.
OANDHAKAI{

PeJah (Reroncen'lpun lunduran, 2. PeJah kedhlp J. PeJah augth dhenenan. adeg an punika, Burrengga sagaduklpun karnrh ls[ rrhg'larg lngk"ng nglanpaha-

dllan dhtrnateng suksmanlpun toyang ostrl totlga lngkang : 1.

:-

tgwang Yana

lan

NaraCa Jng Swarga Pangrantunan,

paring

pang&-

no{ta nanogs tlyuang Guru lng reh da::nanlng geeanglpun. Nalglng para Jauata salah pertqnpil kinl.nten Mqyengkara sJ:ggegem+ngsa, pranlla kawangsulakes. Mayangkara nboten purun rran8dull tanah dados PERAI{C GAGAI. Dera-2 kaaoran, nunten Eyun''g Narada peflng rlstk nrtng Hayangkarar klnen ngruhnslcen htrun Pandharra lngtra::g $onten lnC Uldarba 1nn Astina lalgkung runiyln. lanun Eaged nlndekaken s6sanggtralr p"nlkg, Esngkbedhe pllrnntuk narganlng ke,"luksuan, lan 6tngdhang 6lrerga. May'ngkaee esndlMayangkara

ken).Kadadak praptanlra

ka, gya pa.ralt sangsul.


DrnugL (6ndha'l{esda, },layangkara ngandlkqLaken bab

teng Aronan. Sang Anonan kara (suksna Jati) nanJfng nri-ng Anonan (raga Jatt), nunten Sang Hlku t{nnnra Seta h:ntum keklyatanLra plndha duk taksth JeJ"kar gya bidhal nring Aot! na ne{ya ngnr}unaken darah Pandbaua.

wlslklag Jawata atrg (raga Jatt) saruJuk, nunt'en patrap saroadi, May"ng-

III.

}JAN.[

IN ANC SRAI A.

Putra Astlna tatlga (ttlarantpuD srargl Pratnr K$lnS ltahono) : 1. Raden Astradaln., 2. R"d"n Anengjaya (Da:naearaaa)r 3. Raden Jayalcll'61a (narnaluruna) lan Sernar Garong Potntk, 4q4!gg s - Sa:rg Kuguna tetlga da'hat eug kaua labet tlnllar seda denS.ng kang rana Prabtr K$lng lfalono lan kang 3nkn-

-?9Da!!a denhg kang uwa l,ltdarba Srl Bathara AJt Jayabaya.i lhrdn Nagarl Yawaotlna rms bedhah denlng radya Uldarba (Manen"''g). PERANG SEKAR :Wadya raseksa saklng Sola Una lngkang vonten vana sanl ndahrl bfu.h satrlya tetlga vau penunggala:rlpun para harya Wldarba, pranlla arsa kaprauasa, dadya pancakara. Nanging denava sani kasoran, katbah lngkang peJah. Saslrnanlng yaksa, Raden Aetradama sskadarg ptrungglh Beganan Anonan nunten Jarva-Jd-nanreJr, Lan Anouan lngkang oagab nbldl daya rulurdpun darabPandlaval nanglng Sang Kusuna tetlga kLnen nanut nggenya nranatar Sang Baguo natur oandika, gya kal.obotaken lng kanclng gdlung, Sang Anonan sapanak4l sanE bldhal nrlng Manenang, Wonten nargl, Anonan plnangglh Raden Jaya Anlja ya, Jngkang praseJa ne{ya pados sraya. Aronan tngkang sagab nyirnakaken rasoksa Sela Una, gya ka-kanthl sovsn kang rana Srl Jayabaya.Raden

Ajl

IV.
Sri Bathara Nt

NAGARI

I{lDARBA

(Manenang/Daha) .

Jayabaya nyang patlh Srgsara narpl aouanlpun kalg putra Raden Jaya Anijaya lngkang ngaturaken Brayan Bgv. Anonan. Drpi unbga bitth punlka Sang Hanara Seta trtnggll putra Bayu klayal kcng yang avargi -

Sri Jayabaya nuntan ngabekti, earta paerah karrherJrn{ng praJa llldarba. Aroman sagabr nunten panlt napagaken nengsah. Kelil.sn gya bi
Raden I'lrokodara,

dhal kadherekaken para herya 1an pt'nggawa. Kacarita, lngkang uonten Pasanggrahan, Petlh Kal-a Krtdhagea Is[ Ksls.Ifudragoa, dupi mlreng bltth Sang Srl Jayabaya ngedali Fa!rung, gya uenpuh pg rarrg. Kapapagaken Bgw. Anonan, dadya t)reng rure. l,laeana tmta kall-h pejah di
pun aben f:r.!ube pecah neotakanlpun. frrggallng.kandba, RaJa hrtrl tetlga ! Derll $kanthl (Saoantf), hd * Pranesthl l-an Der.rt Pra.muni, kadhaupaken ptkantuk kang eyang Begauun Anofran, ganging dupi dunugt lng Kaputren, Sang Putrt tetlga nangle hautt llla zunu-

rup rruJudlpun Sang Reua:rda Seta lngkang sarpun sepuh salgot punlka. Begavan Anonan n6sen, sa:r'ri ngedalaken genbolanlpun saktng kanelng gelung, {nggih punlka putra Yauastl-na' Radon Astradarna, Radon lnengJaya (Da:masarana) lu.:n Raden Jayaklrana (Dq,n0alnrEuna) gye kadhaupaXen kLeyan Sang Putrl tetJ.ga. lfusnya dhaupan, Bgv. Anoroan ngandlka nrlag SrJ- Jayabaye blllh satrlya tetlge lngkang kadhaupa.ken kl-ayan lnng putra-2 punlka, tlLarantpun suergl Tauastina Prabu Kljlng Wahono. Ingknng nakaten Haur Sri Jayabayaualah runaos bingah d,ene saged sonten margl nrklrlng darah Pandhaua. Nunten buJana andtaplna. CANDHAKAII : - Ing I'Iagarl Sela Una, Raja DLtya Pratm laksadeua nyang lngk$ ey4ng Resi $rtradeva, dalah putra nata Lakalih DLtya KAI4A SUDIBIA Lan Ditya DIBIA RAl'l'IlIKA. Kabrngka soraal.ng ua{ya afrrr uni.nga blllh kang grtstl pepatih k"1lh Kala Kridttagsa lan fudragea peiah dentng srayan trnng

rafl

l{fdarba.

Pratu Yaksadeva muring, gya kerlg lamplt nglurug mr{ng


darba).

Ha.noneng

(Uf-

-30raseksa Sela Uma kapapggaken ua(ya Uldarba, ds.doe porang caupuh. Prabu laksadena tandhlng kLayan Bgr. lnonan, RaJa Dltye kasoran gya llnaJar.Kacarlta, playunlng Prahr lakeadesa plaangglh liftrang Kala lngka::S kapatahdentng qy$ang Gunr lclnon napag nuksuanlng AroEFn. qyuanC Ikla nuntea dhavuh dhateng Yaksadevar smnedya nbl-yantu. Wvang Kala na'l{h dados GADA INTEN, klnarya geganan den:l.g Prahr Yaksadeua, naJeng lng palngar nallh. Perang 1an Anoroan, uasana kata.uan Crada Inten, lnonan aunrepet. Nanglng takoi.h saged ngetog keklyatan fngkalg pu:rgkaaan, nere eora laJeng nyokot Jang g"nlFun Yaksadeva. Tenahan pejah sanpy'uh. Gacla Intin badbar Wuang l(ala, gya lundur nrl-ng Kahywsngan. Dsne para hapearl fuinun:n salclng snarga Eapsg Bgu. Anonan :lgk-gng $ur uonten palagan, seda mqkgva saragatxo, olnarnr sg
Wadya

kar anggalda wangl ealdng akasa' ReeL Srtraderla lunaJar aarlrl ugungeekaken putra Nata kqka'l'lb, RadenKala $rtllbyq]en Dlbya Ratnu]a. Slsart'lng vadye raseksa kaeebrek barat denlng Srl Jayabaya, tenah kanpnrng katnrucang.

TALCEB - TAYON. 22 Jult 1983.

192

DmDtn!tr nEmn nnnmn !u! Flt nE ElnIUnn mEI nn nn nn Dn nn n|ln EIl lllll nm mili Inn hln mrn hn nB lnn nmlulnn nnnBll nunnmn mlilnmo rult En mrnB lllmtrn

nmn nm IDm mn IDm mln nm nn trn no nn nn nEnr! nn run nn nn nn run nh onn run nmnrul nn nn nm nannu

nDl

HH'H tH*Et rfi Hn ffH HH rH*Hr nn nn nn n H'flH n EE '" ltn 'f,H nn. nun nn Dn ll[l !14 run nnDnnn uull n n Em nD nrn nnEnEm hn mE rnln ElnmmrnF mm mn nm lllll nnn mn ntr Dm nm nn nnnlo nB mn nn nn ilnn nn bn mm mm nn nh nn hI! Inn InE l[nnm mn nn nn nn tnn nn n|dt fitr|

(tlaneDarg/hbe).I. @ Srl Bathara Ajl Jayabaya na.upi ranubnye kslg psns! tng Pars:rg$rve Prg bu Ranaye.na Lan tng llantlpura Prabu Rarnaprara. Renbap : - f,rng panan kakalth ndangu bab ofunanlng putra llldalba Raden Jaye AnlJayar earta DggeDya -

sakl'g RaJa Slnbar Ma4y'ura Prabu Kala Pancaka lng kapg ne{ya nasrahaken putra:rlra Nana Devl }Jl.{yatl. M. Jayabaya nahrrr bl}[h kaxg putra JayanlJaya dereng tinbul-r saha tng bab kareanlng Nat'a S{rnbal

Srl

Jayabaya nanpl nauala

nanyura Banpun vinangmrla:r yon Sang Nata tan kersa na.npl. Fumanlrlg vacanat Salg Nata Jayabaya gya dhavuh nrlng patth Srgsara kLnen pacals barlel nbolqg nasl uonten nurlng{ng ratu Sinbar l'lanyura. Sanilike gya panlt nbirlhaLeLen vg dya. Sri Jayabaya gya ndhorokaken knn8 pa"nan kala1lh Inrndur ngadhatonr ping pag dentng kangjeng ratu kaknllh : 1. Dewl Srl TlJrnasatl (anat patlh tutikna) tuegth ltunlpun : - Denl $rkanthl (Sasantf), Dewl Praneetld lan Raden -

JayaniJaya. 2. Dsr.rl Sarsa Rara Srl (anat Reel Dralra) fnggfn Pranuni. Nunton sesarengen bujana andtawlna.-

lbun5.pun Devl-

-rLII.NAGARI SIMBAR
R4Ja Dttya Prabu (s1a pansnln rf,nng krng

l{.[NIUR.[.-

putra Dttya Pancatayana lanRaseksi Deui llldyatir aat"h patih frala Darga, Kala'fuba, Ka].a ]ta]radyu. !9ElSg I - Sa:rg Nata tlna-nglean karg putra eotrl Ded l[dyatl lnglcang kaenaran
kepengin Legertra Nata t{ldarba Prabr,r Jayabaya. Uluangoulle" ilenS-ng ka:rg ra.na, bl1lh uus ana Jawaban oa.ldng Wldarba bi1lh Srl Jayabaya tan kersa narpl. Qg aa]'lka Dovi Hldyatl oncad terpa panlt. Prabu Kala Pa:rc"ka gya uUtsan krng putra Dltya Pancatnyana kj.nen nguLa.t-ulatskan kang rayl. Sandlkal gya pa.g-

kat kadherekqken ld patih nyang vadya ragekga. PERANG GACAL a - Druugl t^gbauah Kedblrl, nadya raaeksa kapapag barlesn sakllg llldarba, sulayanlng reE
bag dados bandayuda. Naqing para denava sani kasoran5 gya nanJ{ng
ea.na,.

III. }IAI{A TUNGGUL.Putra ltidsrba Rsden JayanlJaya pyalrg Senar Gareng Petmk. Bcnbas : Salg Pangeran tapa brata atlgga]ruh eageda engga1 gurnantt Nate {'rg l{!.darba.PERANG S8KAR-: - l{onteo n."rn arsa nangsa Sang Bagus, tenah dados panca}ara Macan peJah, badhar Wuarg Naradal partng ulelk, Sang Jayanljaya kLnen souan nrLng Gunung Patlhang, sabab tng nrtka uonten Ajar fnrgkang vashltha lngkarnrh. Sang Kusuna natur ea:rdIka, gya bldhal sapanalcevane. Ifsang Nrada ng 1l sl:rra. IV. PERTAPAI{ A R D I P A D II A N C .fu4ibya kavmh, ResL $rbrata nya:rg lcang putra Dnd}ang SrbratesatLe dalah Putht Pranaua. Renbag : - Sang Devi supena kagarua putre Wlderbe Radeu Jaya.nljaya, prerntla Exggrrng nggegonJeng kpng rana Sang l.Illcu nyuuun ke pa.ggLbaa kJ.ayan gekarrtg supena. Resl Srbrata gya utuean nrlng Prrtbnrt Pranaua klnen napsg Sang JayaniJaya tngkang ounangke rrus katlngal ntnggah eul.]l ntng Arga Padhang. Puth,rt Pranava sandjlka gya pelrLt bidhal. Iegg*LS, hrttut Pranava p{nnngllh Raden JayamtJaya nunten nafur kautus denlng Resl $rbrata khen nboyong sang Peklk arse kadhaupairen klayan pg tranlpun estri. fangl-ng JayanlJaya datoa keroa, nalah nantang prang. Dadyepancalcala. Putht Praaalla roata.k aJl panylre'pp Jay'antJaya kaetrqr tenah aaro kopatl-, gya kapondbng nr:lng pertaprrn. nnggaU.ng kardha, Raden JayanlJaya uuo dhaup klayan Endhsrg Strbratiewati. lfusnya Ssng Denf nggarbi-rd, aunten kg bekta larndur uring Nagari l,lldarba.
Sang

v. lrAGaBI

VIDARL,II

Sri Batbara AJI Jayabaya lngglh Prabu Narayana, nanFl rarnrhnya kang rana natasepub Resl Drasa J,an kang putra slgsA lng Hrng-hltantaka Prabu Kala Menr $rpadno. Reqrbae : - I'lenr fupadno gaestr nyuwun ptrucal sqk{ng Sd Jayabaya, nuntn kauislk kFFraviran iltuln gangkan paren{ng dunadl. Katurrgka Bovarilpun kang putra Haden JayanlJaya sarlnblt garua hdbane
Stbratawatl. Kadangu denlng ka"rg ranar JayanlJaya natur bitth $rbratevati punlka atnaJan{ng Resi Srbrata lng pertapau Ard.l Padharg. S"t Jayabrya da-

-12hat suka rena ing panggallh. llaoana kang putra nantu kang ttus kat{ngal seueg-vaJa (nggarblnl) gya ginege dsn{ng ResL Drava, tan dangtl frlrrhang $rbrasatl babaran.nijiLkaklrn, plnar{ngaakakaethRADBI J AI A- Al'{ I S EN A .- lfuonye nanpl nugraba vayahr Sang Nata Srl Ja)'abaya gya ngsnthl k'n8rana Resl frava ninggah Sanggar PanuJan, saperlu baua raos, labet Sang Prabu kepenglng kasinungan evas lag batos. lng ngritru Resi Drawa nahrr bltth Srl Jayabaya kinen purunita nrlng ponrqh{ta sal.{ng RUM, lngtcang peparab SA}IC MAULA}IA A.LI SIAMflIJIN. Blllh vonten kaparenglng Nata, Sang l,rlktr oaah ngramba"ken sarana clpta. Srt Jayaba-

ya sanrJukr gJa Reel Drava slalhlkara natak aJt panellngl ntnten\rlargu SaDgWlkr.r fug Rrrn, llaulana All $yanoudln ramh. Srt Jayabaya nuntn natur, nyuvun puruultal kaueJanga kannrh,lngkang gatlb-gat!.U, fnegfU pun{ka ! l,lEl{ADfNING CIPTA SA$,IITA, serta SURAOSINC JNGKA. So:dg l,nlnr ltaulana sagahr nuntetr Srl Jayabaya kawlelk : JATTNING URIP, SAMPURNAIIINC PATI, gart'a T.IFDANLNG SAIIGKAI{ PARA}I. }fusnya lebcla ing vevarah, {.9 tyao Srl Jayabaya kraos kal"ng }ong voningr ngantos eagd UABUE SADURIINGE IENAPIAU. Kaeanr gegerirg nJavl, sabab uonten raeeksl nganukr yehr Devl t{ldyatl nedya sulrLta SrJ. Jayabaya. Sang Nata nlyos lng alun-Z sand natak aJl kenayan. Dewi Hldyati katanan kenayan gya ngLunpmk tanpa daya, nunten paorah jlva raga nrlng Srl Nata l{idarba. Sri Battrars Nl Jayabaya paring dharnrh, blllh Jodhonlpun De$i Wlqyatl punlka sanos Prabm Jayabayar nanging {ng nbeg Jnng baclhe timtul Ratu Pranbanan. Nunten aluslpun DewI Wldyatt kasabaa, dados putrl endah, ptnaringan naua Rara JONGGRNG. Dene va,dhqglpun kasabda dA dos reca, plnar{ngan nana Reca BUTA }IIAI. Samrsnya nakaten, Sang Psndtdta fulg hrnr $yeb llaulnna All Sya.ueudJlF mundlnrt pantt kundur. Sang Nate nydrg ka:rg putra Raden JqyanlJaya nguntebaken dunugl fenqh Sunatra laleng htndut. ilgcarita, lorndurlpun Srl JayabaYa enk{ng Srnatra, nanplr fne Ardl Padlu.Dg, pinangglh klayan besan Resl fubratar parlng uninga blllh kang putraDevl $rbratauatl sdnpun peputra nlJtl kntrnr3g kepartngaD kekaalh Raden JayeAroisena. Midlunget pauarta naketen uau Sang llllm kalangkung blngeh. Naltka EaDanten Reei Subrata mengertos bllth'Srt Jayabaya punlka panuksnanlng ttylrsJ3g,,iJisnur pra.nl1a nedga kacobl lng reh kawaskltbanlpua kanthl. kaaturan segatran pltung varnl, abdl endhang lngkalg kadhawhan ngaturakenr lnggJ.h punlka : 5, Bav4ng putlh sat's^!Lr. I. Kunlr sarlnp4ng. 6. Sekar nlathl eatakir. 2. Jadah satakLr. 7. Sokar srurl. gatalc{ r. 3. GetL sataklrr 4. KaJar oavlt.
Sang

lrrilil SUbrata nunten

4runanggakaken aeaosan

purika uau dhatng

Sr1 Jayabaya.

_33_
Srt Jayabaya dupl uninga racLkan pamgatan plbrng garut nakaten uau, nuntan dukar sabab nangertos bllth Resl $:brata atur prg
Sang Nata Wldarba

fngkarg auon frlnrap Tanab J'aei {n8 tr"p66nlFun. Sana{yan pnnllra uausadaya saffl nyata bad.ho tra]anpalranl nang{ng tunrap Srl Jayabaya, nanuDgsadata:r kengrng ngnrnlylni karsanlng Gustl Kang Mabr Agung. Pra"ulla Resl s-r-brata dalah endbanglpun nunten dlpun praJaya. Bakda nakaten Srt Jayabaya \ jeng kuncfur. Putbut Pra:rasa gye ngruktl kvandhanlng Sang Bapa Gurr. Arnugt i:rg nargi, Srl Jayabaya parlng uniDgs. dhateng ka"rg putra Jayanijaya billh knng rana narasepuh Banpun dipun prqj'aya. JayanlJaya dahat kaget, nunten nlruuun piroa nrlng kang rilla nenggah punapa dooa pra.karloipun. Sri Jayabaya ngarrdikpL'ken bi-llh Resi S,rbrata kalepatan dene hrnasantun rnbg ka planb"ng arJon ttulrap T"nah Javl tnglcrng dereng kqloqpshan. PJanbang na\A ten wau tumrap Srl Jayabaya nbebayhnl aanget, havlt lanoun tiaanpl itenilg kanrla kang ten putus 1ng kavruh tenah nyepelekateu lenggablng narendrsr nQ us;1a hqnung para l{iku krng plnercaya. Ing nri!:u Raden JayanlJaya nalah ssngsaya kodheng, nunten rlyumrn katralgan salclng kang rana kadoe pundl nenggah wedbare.{Fun bab p]on}reng ugu. Srl Jayabaya nurten parlng katrangan dhateng kang putra Jayantjaya, bllth pasegaban srking Roel Subrata pttung wa:nri tau, dhavahLpun dbateng badbe gantos-gunantoslng alan bebrayan Telah Jarrl, utavl- badhe bods-be.lenJng pranata.r dunugl ala.n ratu rarnbah kaping pltu. Makatan prate'lan{Frra :
J.anbang

1. JAMAI{ AIIDER PATI, vonten salebeting

JAl,lN KALA ffiSESA. Kith'n{pun! PEJAJARAN. Tanpa adil, tanpa yuda-negara. I,Iadallpun tlyang elLtranrpi enas. hrnlka vau lngkang dlpwr p).anbangaken aegahan IflINIR SA RIMPANG. Sirnanlng praJal llnarran eant kadang. Ingkang roaq ndedrs nggenya nargun $rdar nalaton nau ngantog lO0 wsrsa unurlpunr
R.I"TA-PAII DEWA-RAIA, kltban:Lpun

2. JAI'IAN SRI-KALA

MAIAPAIT. Ngrnggo

yuda-nagara earrataltie. lladallpun tlyqng altt sanal elaka.'hrnLka vau ingkeng dlpun planbaryaken oegahan ua:xd Jadah 6g!nk{3. Slmantng praJa llnavan putra.

3. JAMA.II ADIYATI, vonten salebeting


TARA,

JAl,tAN KALA

WISAII. (t{,han{pun

BIN

uonten adl.l lan kukun. Wadallpun tlyq,.g altt bahu-euku Ingglh punika lngksng d.lpurr planbnngaken segahan $arnL getl sata-kir. Sirnaning praJa llnaweu denlng kAng anggadhuh pangadllan.

viult

4. JAl,lAl{ KALAJAGA. Klthanlpun 3 PAIAI{C. }Jlult


prakavis. gr6slfFun tiyang tngkang ntjll

uouten kenrkunanlng sak{ng padhraunan. Ingglh

pun:lka ingkqng dlpun prapbangakon segabaa avarnl KAIAR SAIIIT. nanlng praja karana Hnavan putra angkat.

Slr-

5.

JAl,tA.Il KALA-SEKTI.

-Kithanlpun s MATARAI.I. l{lvit wonten panata Gana. \'ladalLlpun tlyang aLj.t samj. reyal slaka, 1116 6qngsa !,onton ppersngan, tLnulungal nangkoda snklng eabrang ingkang oagod nyl"ep

31

nengsatr. Ingglh punlka lngkang dlpun pJ.anbangaken oegahan BAtlAl'lG PUTIH SATAICIR. Sl:nadrg prd a karana Llnauan d.enlng RaJ a putra nungsuh selutlnr.

6.

JAI'IAI{*KAI,AJAIA. l$onten aalebetl.ng


WANAKABTA,

JAI,I.AN

RAIA KIEfLA. IQtbanlpun :

vadallpun tlyang alLt panetu reyal usalg, rnlla, kathah tiy"ng Lngkalg Dggralgsa.ng, labet sorrr.sg avls ttedhan. rngglh punlka lngkang d{pun planbangakea oegahan SEIiAR MTATHI SATAICR. Ka]4

kasrndhug denlng rova;ng, inglrang togeelpun lrn"g Stnantl narendta takslh sanl ka.le.B piyabbak. Ing nrllu vlrrtt nonten bebendu, rdnlt 1ca1 berkatL:og b,unl. srrnanlng prqla ]fnpsa1 de nlng bangsa nanca (sabrang).

Dangsa praJanlpun

7.

KAtA-BffDU. Ratrnlpun IB1ATI tageslpu:r tansah ngealhl a1lngarta. T'g nrllu yontn ratu keirbar, tnggih pnnlka PAI.ANG ln l.tATARAM. lladalipun tlyang a1lt ua::n1-s&!ad. Ingglh varni slalra, tagglh boras-parl' lngglh B4ngsaya rnlndhak paJeglpua, Jnggib vaml geganan sarta raJakaya. Sangeaya uesah rnuslbatlng praJar aaUu.ng ratungantld reretu, lang ged.he padha Jall, lang ct'l{k pa4ha Javal, ratu tanpa palunarta, tan uonten rabyu kang nyata, nal-ah keth&h va.byunlng dubrigsa. Apengaltng rong tansah eolan-salJn, sqntta ilang:JAI'{AII

ulranger narl kurgen noDg kekadang, ter noaten kabar kang nyata, kathah tlyang nlarat Jalara:r asring nouten pspr4,nga[1 ruJane ee.r.jann kuntlt, durJana tenah nd.adre. Wong banrtboL hrlus ubedbol, datan kenging ri.napu. f,6[ sgl{ng tcnda^ng rng narga, teJrgsb grghsrs surya 1-'' rentuLen, satta ud.an arm, llndhqr, olerat tahln. Anggung peperengsn rusuh, nungsuhe datan karuran. A:n{ke uau ir:gknng dlpun planbengaken gegahan SEilR SRITNI, prngka blnranbuh andbange karg den panggthaken klayaa srl Jayabayar Narrg{ng rrg uekdar pun{ka gaapun csket Jarnaa pungkaeanlng KAIA BffDII. slrnanlng praJa lilavan denlng Daruo Nunten kasantuDan J.Al{Al{ MIiIYA, vluLt erjanfng Tanah Jg vl' lngglh punlka ravuhLng RATU GINATIB fngkang k.tneker detrfug PAI.IGERAII, Midhahgot katrangan saklng kqrng rarna srl Jayabqya nakatnn uau, RadenJayanlJaya dahat blngah tng nenah. Nunten sri Jayabaya yasa pralanbong vonten lng dhreun B0OU'1, nrJud KUDA DHAHUIU I.ACAR{N. Nuaten kuntlur nrlng tJi,rol
ba.

lrl.
Prabru

NAGARI

SIMB AR

ANIURA.-

Kala Pancaka nanpl aturlpun ka'g putre Dttya Pancatn;rana, b1lih ingkang rayi DeuL tlidyatl slma uonben prda l'lLdarba. Saag Nata dabat drka, .nunten nglurug nrJng l,lLdarba. Kaearita, dunugl llagart l,lldarba, Prabu Kala Paneaka savadya kasablak nantta dening Prabu Jayabayar.tenah oadaya kanpmng saklng rananggana.

TANCE-8. 22 Jutt

KAYOI[
L983.

-35mm

193.
D!!tr n nnmll n ull! n III lll m ul n n ff*H H'HS H ll n

fiH Hffi,,,HH Hfi.,HH $H ,HH,,HH nm fin Hfi HH HHnnHn Hn rDm nm mm mn nm mn


iiiiilmmD

nmnn Dm nn nD mDunn

nnntrIn

nn
nul
mm

tnmD!0

lltttl

mnn nntDrm

n n 'rn m nn nu nn mm n n nm nnnnn

!l m

milnn Eu[mn nntn Fnn tlnnn nm n l[InEn Dtu! nnnm nn nn nn nEnE4nnm n r[ nn nnnnnn nnmnEh E nm nnnn n nnnnIIIllnnnnn nn n nn !rp nn

lilrnnm

4E ED
m

E"H

f,*t H H H tr
(

nDn nnEnh nruo


H H

H"n

I.

NAGAru

IIIDARBA
irygth

Itanenang/naha

).putra
Pange-

Srl Bathara AJI

Jayabaya

Sang Narayana nyang kang

ra.npati Prabnr Anon lng Pagedhengan Raden Jaya AnlJaya, patih fugeara. !9Cbaq i - Salg Nata prlhatog labet kang putra panbaJeng Derrl $rrcsntht (Sasantl) keng glnama dening kang putra kepulunan Nata Yanastlna Pratru Aetradar ma, saengga dllten punlka dereng peputra. Hangka lang rayl katrn'l{fu Derrt Prg nesthl" ingkeng kagarva deutng Raden /urengJaya (Darnaearana) :-an Desl Pranunl lngkang kaganra denlng Raden Jayaklrana (Dar:matn'suroa) lng Yauastina, sadaya sa.upun peputra. PraroiLa Srl Jayabaya nunten utusan nrlng kang putra Raden JayanlJayakinen ninbali kang nbalryu Delrl $rkanthi (Saaa:rtl) eowan dhateng Uldarba. Jayanljaya sandika gya panlt bldhaL, kaclherekakeu IIarya Kacanirah, Ilarya Setdhaka, tunenggung Dotagena nynng Doraketu.

II.
RaJa

NAGART

SI[IBAR

MANYURA.-

Dltya Prabu (4]s pansnLa my4ng ftong putra.Dltya Pencetnyana, patih Kela Drastha, Kala Darga, Kala fuba, trala Maha(yr. Rernbae : - Sang Nata dahat oungkava labet nentas katllar seda denlng kang garpa putrl Elne-hLueg taka Deui $rpadnl. llituntt yqngsitl Sang Nata ktnen nyusun gafi{a:rlng Nete Yavasting Prabru Astrada:ra tngkang nant Dewl Suksntid (Sasantt-). Nutrten petlb Kals haetha kautus nrlng lalrastLna nl rlnm genlaJdng Prabu Aetradarna.Ki Patlh slatur sandlka gya budhal saua{ya raeeksa. PERA}{O CAGAII B - Waqya rageksa Slnbar Manyrra kapapag barlean Widarba, suLayaning renbag dados bsA dalruda. Na''gir para denava kaeoran Jurltr gya nylnpang narga nyangkeJ. putung narJ ing lrana.

III.

NAGARI

1.,

AsT

A (lsttna).-

Pratu Astradama inggih Prabu Puru Sa-ngkara i-nggih Prabu bangbayarmyarg garwa Der.rl Sukanthi (Sasanti) d&lah Senar Gareng Potmk. I@gg : Sang Nata taneah duka nring kang gama Deul Stkanthl., labet nggeDya pal-alre na sanpun dalgu, ewadene dereng saged peputra. Ma1ah nggenya duka Sang Nata
ngantos ngenbet-enbet keng rarna rnarasepuh lng Uldarba

Srl Jqvabaya, ilene kg

carlyos

l,/lenu nanglng Jobul tutpa ndayarrl dhateng knrtg putra. Katungka eovanlpuu kang rayi kskal:lh Raden AnengJaya (Damaear"'a) sg

tltls

'36 ganra Devi Prarnesthl lan Raden Jayakrrana (Oa:nralmeuna) earlnblt gel wa Devl Pranunl. Kadang anen kakn'llh wau oanl ngendhak dukanlng lratrg rakalnqng{ng nboten llljlh, nalah snngea}& nganbra-anbra branantyanlng Sr1 PrabuAstradaloa. Katemgka nallh sovanipun kalg reyl Pangerenpatl Wldarba Raden Jayarnljaya, natlr kautus denlng kang rana Srl Jayabaya klnen nLrnbn'll karrg nbalyuDevl $.rkantht (Sasantl). Prabr Astradama nglllanl, gya Sa:rg Desl kadherekaken bidhrl denlng Radeu JayanlJaya. Sapengkerlpun kang garua Derl $rkantbl (Saeantf), prabu Astradalna nalah sangsaya nur{ng dhatang lnng rana Ealasepuh, deno ingkang dlpun tlnbali runrrrtg kang gama Lenaeon. ' Kasanr praptanJ-ng Patlh Kala Dnaatha, natur kautls denlng Prabu KalaPancaka lclnen nyulnrn kang ganra Dest S.lkantbl. Prabu Astradama mrrl.ng, Ka1a Drastha dipun dhatpak gegeblag. Dedos pancatara. Nanglng buta patih kasog an, gya lunaJar uangsul nrtng Slnbar }lanyura. Sapengkering denaval Prabu Astrada:cna pa.ult nring kang rayJ. lralc+'Ilfirnedya leLana nggdi pepadhanglrg nanah. I(41t"]nn, Sang Nata gya Jengkar ngan-

rlnbit

tbJ. panakauan.

I'lagarl llidarba, Pr'abu Jayabaya nyaJrg kang ga.rva Devl Sr1Tikloawrtl Lan Derd Sarva Rara Sri. Katungka oovanl-pun kang putra Dewt Srkanthi (Sasantf) nyarg Raden JayanlJaya. .@b!g ; - SrL Jayabaya ndangu nr'lng kang putra fukantbl nggnya dereng peputra. Sang Dard hanung kendel kenauon, tan sagod matur labet zungkawanlng uenah. Nunten knng rane dalrat vslas nr{ng kang putra, yasare. Dsrrl fuks-nttd dlpun elug elus nestakan:lpua. ranbah kaplng t1ga. .Kedada] Sang Derrl kraos nggarblnJ-, Ing nrlku Deui Sukalthl- nunten uatur nrlng ka:rg rana Jeyabaye, nenggah patrap pnngandikanlng kang raka Prabu Astrada:na anggenlpun teneeh dukg dleteng piyanbaklpunl nalah ngantos ngenbet-eubot aenanl-ng lrang rana llldarba, duroeh tltis lllsnu nanglng taapa ndaynnl para putra. Mldlu:rget aturl-punkang putra malcaten vau, Sri Jayabaya tng betos dabat uurlng, uunten nyabda: btlih Pratu Astrada:na mboten badhe +"utrrg nnggenlpun uengku prals fauastina Nuntan patth $rgoara tngkang kautus ndherekakan Derd $kentbi krrndrr:srnrlng Tawastlna. Ki Patih natur oandlka, gya Sang ,Deul kadherelcake[ lnrndur, l,lontan nargi Kl Patlh matur dhateng Salg Devl fuka:rthl, bltlh nangke rnrs dg urugi praJa lavastinas nrangka kepengLn enggal babaran, k{n6n negeng napae kg ping tlga. Ien firs uninga eahyanlng pulungr lng nrd.lu nesthl kasembadan Ja6nqg bayl enggal lahlr. D6ri $rkanthl ngaturaken panurnrn dhateng ksng uua CANDIIAtrAII

: - I'g

patlh $tgsara.
CANDHAKAN

IDg Ardl I\rrnn, dunugl pungkasardng nargar Prebu Aetradalna pinarggth taksaka tapar na.na NAGA RAllCSAllG. Dlpr.rn Jenparlng, naga tangi gya nganuk. $nng Nate Astradama kasoran, tenah keplaytr, nangingdlpun bnrru teile den:.ng Salg Naga Rangsang.
3

IV.

PER!I\PAN__{

R_LA

K I_N

qit U l, .-

Begavan Maniksutra'na.npl sor;anlpun

Srl

Astradama nyang panakauan.

37Sarg Nata natur

Rangsrngr sarta nyuilra oyarat aupadoe peputra. Resl Manlkgutra parlng alhsnrh btllb tngkang gafia sanangke oatrprn nggarb{nr,labot kenglng daycn{pun Hyva.g tlLsnu. Katungka pangaruklng llaga Ranga4y'g, narglng katanan kenaynn{pun Sang Reel, Naga nglunpntk tanpa dayar uatur yn tobat 1an teluk. DenlnS Resl Manlksutra, taksaka kasarasaken sarta nunten lrakndangaken klayan Prabtr Astradarf,a. NalJka kadangu dsn{ng Sarg l{lhr bab Jal-arano ngl"a.npahl tapa, Ng ga Rargsang roatur btlth nJrur.un peputra. Nunten rtnarrgaulan denl-ag Sesl Haollsstra blllh bg tenbe Naga Ra.ngsnng bpdhe gadhah a-nak Jaler lqn estrl. Naga nangsang runaoa blngah deuE sug antuk katrangan, n,nton paolt nundur. Sananten ugl Prabu Astradarua laleng p*fl kundur nrlng YasartLna.-

nrbg Salg lnlu

nyulrun BrBya nggcnye kabun denlng [ag6

V. NAqARI

lI A S T I

A (letfna).-

Prabu Astradama me lftrndur l-ng pura, ptnuJu para kadqr'g pepak salyasovar, sarta ugl keng garua Derrl $rkanthl (Sae8ntl) v,rs prapta sak{ng lild4l O* 1gtr{nga-l yen nggarblnl. Nunten kang garya kad4ngu denlng Srl Nata, uatur bllLh nggarblni harlt saklng dayqn{ng l{lenu kang vonten angganlng kang rana Srl Jayabaya. Sang Nata clahat euka, rtunten kang garua kapondtnng nanJlw pe Bareynn. Bakde poudhongan, Sang prabu ndangu dbateug hang gana $kanthl, kados pundl erananlpun nrlh onggal mbabar putra, srng Devl natur bl}lh eagad kaleksanan sara:ra nanthenglng puJa brata (taaos ue1-lnglpun kang uua petih Srgoara lng llldarba). Prab'u Astradarna aarlmblt gafira nunten Lenggab gg dhakep eatate eanadlr nezu clpta sld.hlkara nenlnta paroen{n bq,thara. Kata-

rlnah parqmurn{ng Sang Prabu sokal.lyun, katttlk Davl S.rkanthi babhran kelmng, plnartngankakaslh RADB{ ANG tINC DARl.tO.Nunten Sang Nata utusan atur plraa nrlng kang rane Srl Jayabaya
Hanenang ( wraarua/naU).

ntJtl

lrg -

lng Slubar Manyura Pratru Kala Pancakarne(ya ngrebat Devi $rkanttrt (Saeantl), tenah da&e pre.g snuk-antrknn, Prabu Astradarra nuja barat, Sang RaJa Dttya eavadya rasgkBa slneblak leguc kanKasam panenpuhnya RaJa Dltya

pnrng kapracondhang.-

TA}TCEB-KAION.23 Jull 1983.-

194.

66666d66666d66dd66dd66p66d6g6p6ttt66rir

EmD mntrn nn EE _snn!q_ EDnEE_ _nnE4_ nE EB _EDEq lDrD nlr nn Dn run ED !ll0 Dl[ nn Dn DE nn trn Du r.... rDm brD nn nm nD nrn nn ntn HH Hfrrrnh tHntHt frt*ttH f,fftfrn $rrflH DMrn Erun HH Hf,ttfifi nrnHH Dn En nn pD nn EE trm u, mn Dm nrn mm mn mn NN N& INID ND TIINDED lID DID IUN NN MII iNENE [Itr

t"

ff.

HH H fl AH nm m n nn mm mnn nD nm nEn nm

mDrDr[ nnDm

IllD

I[n

nE nn nn ltBm nnnn DD nn nDEut Hn ffH Hil rH' HH "'HH f,fi HH Hfl mn tnn &mnm nrltunnF mlr !l!un nn nmtrEnn rrm Dn "Hr nn Dn nn nn E il InE nn mn nD mn Dm nn nn nn nnn ntnp fitm nn MEE UltD IDnm nDDMm btr br! lDl

'
Bayantara. Renbgg

I. @B

(l.tanenang/Daha).-

Prabu Jaya AniJaya nyang leirg putra Raden Jayonloeno daLah

patlh

: - Ing candra puolka kang rana Srl

Jayabaya badhe f.arpa! -

-38Eukgno.,

lng

nangke nenbe Lelana

brata (puter puJa).

Ifu:rg

putra

Raden Jayanl

seno kadhanruban nusul Jengkarlng kang eyang Srl Jayabaya. Deno patlh Bqyantara kLnen pacak bariol gabab Saag Prab,u nanpi eerat panantang eaking RaJaDltya lng Sela Una Prab,r lrala fudlbya lngkang ne{ya nalea ukun ee4enlng bapa stargl Pratu laksadeva. Patlh Bayantara matrr saadika gya bldhar nyang -

para harya. Sang Nata lundur ngadhaton, plnepag dentng kang ganta karyJengratu Desl Srbratasatl atroaJanlrU Rest Srbrata lng pertapan Ardl Pedhang. ig
Jeng tuJana.

Yaksaral

II. NAG@.a Prabtr Ka18 $dl$a

Dyang

arl patth DLtya $tdlbyagn. lg$gg

naleg ukun patl nr{.8 S:rl Jayabaya karana nyed.an{ kang rana suargl prabu lakgadeva. Gya dhavuh urlng patlh $tdlbyagea klnen nenpuh peralg rorlng lrlld.arba. Sancllka gya btdbal sava{ya rasekga. PERAIIG QACAL s - ]lg dya raseksa SeIa Uua kapapag barlsan'l,lldarba, dadya canpuh pra1ng. Na!8lng para denaua kaooran, g:ya lunaJar nanJtng Hana.
Sang Nata ned;ra

III. l'lNA KANDILA-K-A.Jayabaya myang Sonar Garong Petmk. Renbaa t - SrJ. Jeyabaya alanpah puter puJa karana nedya geda nuksva' !EB{!Q-SE[S I - Honten nacan arsa nubnrk Jqyabayae dadoe perang. Macan Pejdr badhar tVvang Brana; nunten ba4

Sri

tah bab kanmh salrpu:naning patl kLayan Srl Jayabaya. Suang Brana karnnr nunten parlng dharuh ilpadog Srl Jayobaya eaderenglpun uukarar nlLar patllasan lrngkutrl nrntyl-n. Jayabaya naterr sandlkar ttnrang Brane laJeng slens.

IV.GU}IA

DUMUNG.-

Resl Naga Rangsang 'tnggih Sang Nage Dama nyatrg garl.a lfaga Satprnr dalab putra kakalth Naga Kunta lan Naga Krnttd. ReubaE t - NaSa Rangeang tranggallh nggonya nus kakada'gaken klayan Pratu Astradama {nggl-h Prabu trrru Sa:rgkara lngglh Sang Prab'tr hangbaya tng Yarnetlnar denLng prnnatanlng Resl Manlksutra {ng Arga Kencana. Sarta ugl Naga Ralgsang kepengln paJah sanpurna labet enget kang ra.na svargi Nsga Wloanuka lngkanS Peiah sasar donlng prabrr parj.kssLt. Pranlla Naga Rangsang nedya n]rulttm natl sanpurna dhg teng Sri Jayabal'a labet panJ enengardpun sau tltle lfvang Ulanu. !fusnya panlt-panlt nring garua putra, Naga Rangsang bldt'q'l DguPaya SrJ' Jayabaya. sapengkerlpun kang raka, Naga sarplat dstan tega ploahr 8Y8 nututJ.

ngarlthJ.

putra kakatlh. mggallng kandha, Naga Rangeang lrus plnangglh Llayan Srl Jayabayar

19

Jeng natlr nyuvun peJah. Nanglng Jayabaya datan kareap sabab datan darbe oa prakera. Naga Rangeang nuring, ternah dados perqng. Taksaka kaarssk callgkene, sarri kaguwunaksn sanpurnnnir patL, tenah peJah. Pattnlng Naga Rangsang, tl1ar suantou atur panuvun nrLng Srt Jayabaya deno 888od Peiah lrenffl

-39sanputna. lfunton l{aga sa:p{nt Eoyen nyurun poJah dhateng srl Jayabaye. ul_ n'nggulan yen doreng nangorn{Fu,n, nalah r,rrnf6q kaclbarnrban rnngaul klncn lo-

lngk'.g narna Naga Kunta lan Naga Kunthl, gasrt karrtalk bl {qg ll.h tonbe nlga kakel{h Jaler estrl vau, ranaclyan brnggar bapa blnrng naDg{'g plneetbi Jeodhoan. l{ega Sarptrd natrr saDdika gya panlt nun&lr. Dene Srl Jayabaya lgl,aJengaken lanpah lelena brate. Kacarltap tlndnk{ra Sr1 Jqyabaya pfuungg{[ nlrn{-nrnl nana Nyal Kelara1aia, nyangk{ng slrmr ngeuplt lurup. Kedangu de'fug srL Jeyabaya, Nyat Kelera-lare nahr bl1lh Elmr punlka badhe kangge nyldlnrk toya r"g tlaga. Kadadak sir rr efuaa, Nyat Kelara-lara kaget, naqfDg Jtnarvan den{ng $:J. Jayabaya btlth eimr DanJ{ng nrlng tlaga. Nunten Sl Jayabaya nyabda, 1:rg ponggen8n nrLku slnebat KXDHING SIIJUR. Nunten Srl Jayabatr'" adrngu dhateng Dlni-2rkang ki:renplt punlka punapa ? I{lnrngsulan yen lulup. Srl Jayabaya nyabda bl1lh kang kinenpit derdng nlnl-2 vau sanos lulup, narglng R'E{DA l{AS, aarralttc" luhp slma dadya renda-nad, tauah Nyal Kelara-Lara gakalangluDg kaget. SrlJayabaya nunten nlsik btlth lng tanbe tedhalc turrnlpun nBok Nyal Eplera-lara , eaged lelados JARIK REf'lDA MAS nrlng trah ketunrnanlpun Jayabaya. lfusnya purna lng lracana, Srl Jayabaya gya ttn.lak nangld.rl kapara radl teblh.l
nong anak-anak{Fuu

tunadalan Sri Jayabaya nganbah dlueun al[t, nLreng tlyalg eesqnbet. !g jeng dlpun pumgL papaning suantn eegsnbat vau, Jebul yontea tlysrg gunl*tbak fng latar, dupt kadangul uatur bllLh lentag kapengtal }iudt, l{unt n kagrayang dsn'lng Sr1 Jayabayal tlyang sau eanall-ka varas. Ibn Jaran lngkang nangkal tlyang uau, Jaran sadon. Nunton kagrsycng kaplng tlga den{ng Srl- Jayabaya, gatenah Jaran uadon eau nanak 4hanplt kang tanpa n6t ng. Nuntcn bayah nrlku slnabda dentng SrJ- Jayabqva, nana bayah KEDHU I.{ERCA }lAT[, sarta ing tenbe }cuda v_edalan nrLtu tentu aae. Done nanavl nouton Jaran srlr{ng ssnos patcggsnanr nangka ngoubc toya Kerih.tng Slvur, tentr gaged kaelnulgs.n draJat. Tlyalg uau nunten kaulstk JAIININC 0ESAilG, earta laJeDg kadbgvuhsr Dgre

natoal belo kal.lh sau. Tiynng vau nafur salrdlka, nuatea Srl Jayabaya bldha.Ihrndur sinanbL nirgen{ alra}dng Kall Oyar patllaaa:rlpun Raden G4iah oya. V.
NAGAru

l.JIDARBA.

(ttanenane/Daha)

.'

Prabu Jaya AniJays nanpl rarnrlmya kang eyang seL{ng Kutha Tan&rran Prg

bu Kala Sangara. Kahtngka ranrlrrlya $rl Jayabaya. Sgglgg : - lfusnya plnanggib klayan kang panan, Srl Jayabaya gya nenJlDg pura, p'lnangglh lrang ganra kaka-

Devl Srl Tllnauatl lan Devl Serna Rara &ll, ddd para putaa s Delrl fukantbl (Sasantl.), Devl Pra.nesthl Lan Devl Pranunl. Nunten sani kalarrtlrl nan-

llh

JlnS tanan-sarl, eaporlu Srl Jayabaya ne(ya panlt dhateng klangenan{ra suJud KONGKANC lngkang eatata Ja1na. Kongkang nunten bava Eyara lan crlta, gatnah Prabu Kala Sangara dahat tigungunr deno pnten kongkang sagod ura-lltb.. Purnadng bava-suaf,a1 Sr1 Jayabaya saganra putra laJeng uanJlng nd!gpura, pleta raJa bujana andravina. PurnsnLng tuJana, Srl J.ayabaya nganthl kang garva kakallh Deul Srl Tl}nauatl lan Deul Sanra Rara Srl, nanjlng nrlng

-l+Ogara-garal SrL Parlkeslt ranrh klayan para Jauata, padrg unl-nga dhatang para uaynh, btlLh Srl Jayabaya da,]ah ganra kakal1b, nedyq kaka'tbl nrlng alan kanukrnanr Nunten nonten pepeteng nngl{nputl kedhaton trlidarbae 51L Jayabaya sltna sa-garea[s, kabekta nukava denlngkang eyang Parl-keslt. Patlh $rgoara ugt nunten patrap sanadl, ngesthi pnngrg cutan, nunten nututl seda nuksva. Kasam panempubnya Prabu Yaksa lcala $rdlbya, nbarang ngarouk. Prahr Ka'la Sangara lngkalg napagaken, sanrl nuJa barat agcng. Iaksa [al^a &d1by8. eauadya raseksa kaeeblak legus tenah kanpnrng.
Sanggar PanuJan. Kadadak uonten

TANCEB - KAION. 25 Jull 1983.

roR lUt/ r
Ennnnul nn Inln nD nD mn mm nn t!!l trnnul ntr nm nmnn nnn nn Dn nn mll lDo llll

nl[llilrm
nn nn
EN

TN

nnnrn

EININDDN

ffi, H[ tffttn n HH@n D' t[Dnrnrnn nn EIt n EnDnn nn nnn nE_DnnIn n nD nn Inn Dn mD nn trnn nnnm En Dh|nnrnn mn Dn lnE nn
I.
NACARI

nn

l{],DARBA.

(l'{anenane/Daba)

.-

Prabu Jaya AntJ aya Dye'tg

patih Bayantara. Renbaq t - sang |fat6 6nngga-

Ilh nurca:rlng kang putra Raden Jayanlsena, nangka area kadbaupaken klayan ilg ul l,lastmra atmdanlng kang uva - lrtg nrnggul Malaya Prabu lltrar4Ja (tuyut -

Gathutkaca). ratirngna eovanlpun utusan oallng Tunggul l.talaya, tu.uengguDg l/1tabaoap natur bl1lh kautrg dsn{ng kang uva lflrarda, etur unlnge blllb DeviMastura kalanar RaJa Dltya bing Sela Uma Prabu lakea Kala fucllbyal pranlla Prabu l{lraraJa nundhut blyantu saklng !{ldarbs, Prabtr Jaya AnlJaya gya dbaulh rnring patlh Bayantara klnen bldhal sablyanbr prang Fring Nagerl lbnggul l.1al4 ya. Kl Patlh natur sandlkal gya panit bldhal ngaritnf Harya Kacanirah, thryaDrrrasana lan HarYa Dlrakefu.

Ir.

I_AGART

TUNGCU

L l,{ALAf_tr.-

Prabr lfiraraJa (lngglh l,fLrasena kaptng kBUh) r naupl praptanira patib tsayantara, llarya Kacanlrahl ilarya Drrasana lan Drraketa. Renbae I r Kl Patlh lJldarba savadya sagah nblyantr napagaken mengsah. KaUln gya oanl ngds'l{ paprangan. PERAIIC CAGAL ; - l.ladya yaksa cahlng SeIa Una oatpuh Pltng lavan va{ya l{idarba. lJasana IIarya Dlbya Ratnuka Lan patih Kala DLbyagsa (sa}dng Sg i-a Una) Farl kasoranr BIa. lunaJar vangzul nrlng Nagarl Sela Una'

III.@.KangJeng

rafu Deul Sukanttrl (Sasantt) garxranlpun svargi Prabu Astradal

_una {ng Nagar!. Yawaotlna, nya.g tcang putra Raden AngUngdamal drlatr Senar Gg reDg Potnrk. Renba.s : - DevL $kanthl dharnrh nrlng kang putra Raden Angl{ngda:ma, klnen ngupaya slsnan{ng leng ra,}l Radon Jiayanlseno, putranJ.pun lcrngparan Prabu Jqya ArnlJaya lng hba (Wfdarba/Manenang).- tCang putra nahg eandlka, gya panlt bldhal sapanalanane. t!&S$-1$$$!. s - llcntan 1"g vaJta, Raden a:rg] {ngdama kabegal Dacan alsa nangsa, tenah de&s paneakara. Maean peJabrbadhcr ffuang Ya:na1 paring rtslk nrlcg Baguo, lc{nss ngupaya ka:rg rayl "eang Jayarnioono dhatcng Ardi Herapl. sardlka, gya pangkat. Ifyang rana nunten alr na.0ANDHAKATI r - rng cuNIINc l'lEMPI, Radon Jayanleeno nenbe tapa brata, nggayubkaslnungan draJat kadoe lngkarg ey4ng Srl Ja;rabaya svalgi. tadadak karmhan Wuat'g Ranayadi (enpu kadeuatan), nunten Slnng Tapa glnugah, gyakadangur natur bllth kepengln draJat nanendra blnathara kados kurg oyang Sri Jayabaya avargi. Uinangoulan lamun dat,aa eaged, sabab pulung lpun Srl Jayabaya ttnanpl donh! Raden AngHngda:na. Nunten kadhamhen nendhet pusaka anpuh ingltang tuaunpang trg ububanlpun hpu Ranayadt. Raden Jayanieepo sandlka, gya bldhal. Kacarltal dupl drnugl lng ububan, Jayanlaern no(ya nendhct puealra, kadadak gdah lngkaxg runoksa, nana GAIAE BINGCALA tan guka. Tenah dsdoe pF1nng. GaJah kasoran, peJah, hrandha oir:na, lunara rnanJlDg uring Sang Jsyaslseno. Puaqka, BRA.[{A KADEALI kaparlngakon denlng hpu Ranayadl. Jayanlaeno nug ten panlt nundur. Drnugi lng marga, Jayanlaeno plnangglh krayur kang raka !g den Anglingd.a:na daLah panakavanr gya kakanthL kundur nrlng Nagarl ULdarbe. Dnggsltag kanAhar Jayanlsono 1an AnglLngdama vue &rnugl tng l{i.darbalaouarn ngareenlng kang rana Prablr Jaya An{aya. lfusnya Jerva-Jbsman, Selg Kusuna kakallh kakanthl denlng sr1 Jaya lolJaya, bldhr't nrlng Nagarr \rnecut
Malaya.

IV.NAOARI SELA
Ya^ksendra Prabu

uuA.-

Kala Srdlbya nanpl eturlng patlh Kala Dtbyagae 1an HqI ya DLbya Ratnukal blllh kaoorlng prong tandbtng para eatrlya E"ayan onklng Wldarba. Sang Nata dahat nurlng, gya ngerlgaken uadya ragoks&, nglunrg nrlng
Tunggul Malaya.
V. NACARI

TUNGOUL

HALAYA.-

Prah l.ll-raraJa nanpi ranrhnya besan Prabtr Jaya AnlJayae Faden Ang[ngda:oa, lan calon pengantn Raden Jayanloeno. lg4lgg t - Be6an 6ak{ng lJtdarba sagah uapagaken menggah. Gya sanl lslldhalnn nenpuh parangnuka.
I{a(ya rassksa Ssla Une kapapag srayan oaHng llldarba, dadya prarrg tane Prabu Ka1e &dlbya kapapaggkon dgn{ng Raden Jayauleeno, dbaoar nentas katl-

Blnggal, pranlla Jayarnlseno kaslnunga! kam;an.nggegl risi.r ngantos Prabu KaLa fudlbya kraoo vegah, l{asana Prabu Kela S.rdlbya nedya ngnrket, nanging elnangga pueaka Brana (gdhal{ denlag Jayaurleeno, tenabKala fudibya pejah. Ihrya Di.bya Ratnuka natur tobat, nunten teluk.

tlsan kunaranlng

GaJah

42i

IDg pandhspL Tunggul Ma-laye, Prabu UlraraJa, Prabm Jayaj mlJaya laa para putrar anclbaupaken Baden Jayanloeuo ptkalhrk Devl l.lasbra. f'acarltp; sepekenanlng penganten kaund.huh dhateng H.darba, salta Raden Jayanlseno vinlsudha dadoe Pangoranpatl. Dene Raden Angltngsama kedbarnrhaanapsn lng Nagarl Malaua, pinartngan kantbl kang raka Raden Batblk l,lafuln, da lah k.ng rayl llrrya l,llJanarkar trutn llarya DayenLngrat, I{a4ya Sarabaaata Lan SarabassJul earta ugl Capa nysDg Capl. Deno {ngkarrg lbu Derr1 SrkanthJ. klnennl-Lar. lngllngdanna matur oandlka, gya btdhal nrtu'B MaLaya klayan para kedang kasebat.CAI{DIIAIKA{

:-

TANCEB - trAION. 27 Jult 1983.


nnnn

mEn
UI.E

196.

DIII D

nnn nnB nmn


!lr! EEND ltn nn NE t!n lut uIDnD[ull nn nn nn uun nn ME
nnmn

Dn nnnnn nnun nEnEE nEnn nDnn nDrE !!l trtr lIN DE DIN NE INO NE nnnnnnnn nn Dn mD nm nn nD nlll mnnmDEnll ull nn nnDnn DnnDnn un m bnDnnBnn Dn mE !!il mtr rul nn mnu nn no nB trn nn

nnmm

rul

nn un

nn nn nm nnnn lll! nm Du![l! nn nmn nm BM-::.! nn no r{4 P LT I


.

I.

IIACAII

H4LA

Pratu Anon Angltngdama Eyalg kang raka Radsn Bathlk Madrln. .@!gg :Sang Nata nanggallh nggenya rme nanpl kanuktpn eaklng knng pans:l Pratu JeyaAnijaya 1lg }Edarba. Nanglag enget oe<ianlng kang rana Prabnr Aetradai:na, {hgkeng kelen dalah sapraJanlpun. Katungka rarmbnya l{yrat'g Narada, parlng nugrAhr oosupo PANUNGCITL l'fANIK PRANAI,JAT duk lng uni kagungan5.pun Prabu Palaeara. Sarta dhamh nrlng'lng1.lng d.arna, kinen ngudi tlnu:runing va\ru. Angttrt6"-a mafur sandlka, gya panlt nrlng para kadang, Sang llata Jengkar ]s'lnna ngudl sal\yu. Ingkang kakanthl tg nung panalcavan. Harya Dayanlngrat, Sarabaeatal Sarabaoana eani nguntabaken.

I.1.

I{AGARI

It

l.r_a

- H r_ l{ A_n_f I_L A .-

nyang gulrng-guLang wJud trute bdarg' nana Dttya MARTCI KUNDIIA, patih Kala Srbe, Ka'la Dargar Kala l.lahadyur Dltya Dhnrrandba. Rembae : - Sang Nata geLa lng panggallh dena datqn uninga sedanlRaJa Dt-tye Piabu
MERU SUPAII'IO

pun kang bapa guru Pretu Jayabaya. Pranila gya Jongkar tetlnJo nrlng lfLdslba kanthl kadhorokaken Ditya l.larlcl. Patlh Kala fuba nbldbalaken ua{ya racekgangunt'abakoB Jengkarrng Nata. ES4NLQQp 3 - I'ladya rasekga llirna-hlnantala kapapag vadya Mal,avar zulayanlng renbag dadya bandayuda. tsala buta karcranr-

gya lunaJar nanJtng Hana.

III.

t{A}{A

PALASARA.Petnrk.
Renbas

Raden Ary;ti.ngda:ne nyang Senar Gareng

t-

Sang Bagus ng

l-3

dya anggayuh vabyu kepratnne nang{ng dereng unlrga sonteD pundl hrlunrnlng ua\nr. PERANG SEKAR : - Wonten denava alaaan Dltya lfusara Lan raaeksl t{uvarl aroa narsa Salg Bagug, tenah dadoe panca.kara. Denaya peJah, babar Eyu"'.g * naJaya lan Bethari Ratth. Raden Angu.lgda:ila plnar{ngan AJI Asnaragana 1nn eaplhrrrtlpunr satta plnarlngan vleik bltlh lfabnr Krprabon hrnumnlpgn uoDten Nagarl l,lldarba. Sang (ueuna natr aandlka, gya pult bldh.l nrlng llldarba dalah panakavan. tVvang KanaJaya Ratih sfuna.

IV.
Rekyana

KXPATIHAN U

DARBA

.-

Patth Bayantara nyang para punggs,va : 1. llarya Kacadrah, 2.Itarya Navasetya, 3. thrya Satdhalra, /+. 'ru-nenggung dras"na, 5. braketr, 5. Smtagru. -&gg!3g : - Kl Patth parlng pn{nga nrlng para punggaua, bllth pag Jenenganlpun nentas oupena avon. Katungka praptanira RaJa Dttya saklng lllna-blnantala Prabu l'{enr $rpadno, ngakon slsvanlpun suargl Sr1 Jayabaya, nunten pltaken nrlng K1 Patlh, slnten keroaron puira-2 tllaranlpun evargl knng bapa gpru. lllnangeulan blltbl I. Devi. $kanttrl (Sasantl) randbanipun ssargl Prahr Aetradar:oa furg Iavaotlna lngkarg sarpun seda kabLabak toya dalah praJaalpun.

2.

Devl Praneethl randhantpun evargl Raden AnengJrya (Damasarana) ugt- 66ilaeersDg klayan kelenirrg praJa Yasagtlnr. Devl Pra.uuni randhanlpun svargl Raden Jayaklrqna (na::matuetrna) ugt Eanpun B6da Basarengan klayan kang raka kakallh. Jaya AnlJaya lngknng oanangke guna.ntL Nata I'g Wldarba puntlcn, Denc vatandhs putrl tetiga kasebat, sarangke dununung r,onten Nagar{ llldarba

3.

4. Prabu

nriktr. Ing batos Prabu Menr Srpadno kagaaran nrlng Devl $kentbl, pra,ntla gy" panlt kundur nring paluvon. Kalllsn nunten uundu!. Kacarlta, dunugl lng pakuuon, Prehr Henr Srpadlo gya teta:rosan klayanDltye Merlcl bab nggenya kepengln pln4ggih klayan Devl $kanthl. KaJ.a Merlci ngaturi Sang Nata klnen nallh sarnl da&e gaJsh. bya dandoa narai gaJahrnanglng Kala l,tarlct brvuh gagaeanlpunr ngraoa katdngal kasar nanavL Sang Nata rmjud gaJah. Nu4ten Sang Prabtr kasallnan vunJ. dados SEKAR AlI0gAlIAr deneMarlcL nallh v&nxl dados KUNGKANG. Gya earol napan lng tanan-earl'. CAI{DHS$N r - Ing Peta.nansn llldarba, putrl uarandha tetlga ! Devl $tkanthlrPraneethi Lan Pranunlr sanl mlyaroa Bu&ranlng kungka"ngr elnengguh klangenanJ.pun k4,ng rana suatgl Srl Jayabaya tlnbul nallh, nunten clnaketan. Kadadak unlnga rmnten Sekar Angsana, tlaya-daya arsa kapcthlkr nanglng kqdadak kasdnber pekal nallhardpun ffuang hprtt lnJalar par{ngnislk mrlng putri tetlga bllth sEkal angsana punika kadadosa! erk{6g . duratmaka. Pranlla Devl $tkanthlr Pra.neathl lan Pranunl gya lundur uq! Jlng pura, nboten saestu nEthlk eekar. Sekar Angsana badhar Pratu Monr Slpadno lan kungkang badhar Kala Marlcl, gya nututi nanJlng pura, pln*ngglh klayan Pratu Jaya .An{aya. Prabu l,lenr $.rpadno nuntEn praeaJa bltlh nodya nundhut garya Dsri $rkanth{. Pra-

-Mbu Jaya AnlJaya paring va:rgouLan bfll.h badhe tlnarl langhrng nrntyln. prab,q l'le:rr fupadno gya nundur ngontosl nrlng peluuon.

$rka:rtht ttnantun denlng tcang rayl Jaya AniJaya, bllth kaLanar Prabu Merr fupadno, $rkanthl ngaadlka yen detan purun. Pranlla Sang Nata gya utuoaa patih Bayantara klnen partng unlnga Prahr lrlenr$rpadno bllLh kang nba\ru Deni $kanthf tatr purun kaganra. Kt Patlb eandtka, gya bldhaL. OANDHAKAII : - rng fu}ruuon, Pratu l,{om $rpadno nanpl ahrrlpu:r patlb Bayantara bllth panglanarlpun dhateng Devi gtLanthl tl.nu]at, teuah nuri.ng, mrnten ngarukr dadoo prang lan patlh Bayantara sana$ra. Patth Bayaatara peJah. Katungka praptanlre Raden Angttngda:ma dq1ats panalanan, dupi un{nga panganuhlpun Menr $padnor g'ya nranbul preng ncJahl tadya raleksa. Prab,tr l'{e-

f,acarlt#, dnpl

Sang Devl

nr

$rpadno sangBala nurlngl gya ngauuk punggung. Pra,bu J'aya AnlJaya laprgaken Menr $rpa&lo, dadoe bandayuda. Nanglng dangu-2 Pratu Jaya AnlJaya dlpun-

cokot denlng Pra'nr lleru $,rpadno, Jaya AulJaye peJah. Angllngdanna naJu, dlpun geguyu denlng Prab'u Honr Supadno dono ana bocah vanl napagake yudanlng yakoendra. Drnadakan Hysang Narada turunrn uarlng a-ken sanJata Pasopatt dhateng AngHrgdarnar eanrl karrlglk btllh pusaks punlka duk lug unl t agunganlpun Lang eyanB Raden Jsnaka. Angllnsdsroc uqlu ngl+
paee.ken PaeopatL, kenglng Jangganlpun Prabu l,tenr fupaduo, teua^b pJab.

DLtya Kala l'larLcl keplayu, ngungeokaken putranlpun Prabrr Menr Srpadnoingkang'aanra DIITA H A R T I K I . l{adya raseksa katraJang dent-ng para ha:r-

ya l{ldarba tena,h bubar nauut. Nunten eanl ngnrktl lcrnarpantng Sa:rg Nata Jaya AnlJaya, dslsh Petlb Bg yantara. lfusnya parJ.pur:na, Raden Jaya.nloero Juoeneng nata tng l,lldarba, guusg tl kalengg4han'lng kang ra.na. Dene lngkang nlnengka pepatlh, Reden Tanbakbqya Raden Angltngdanna kaJunenengalen Neta lng NagarL Halarapatl, kanthl pepatlh Raden Batldk Madrl.n.-

TANCEB: KATON. 27 Jult L98t.

197.
NE

$seas$eaec $eeee$esee$saea$aeee*sese$ssss* n N DN DNEDD D[n![D mn nn nll nn

Dnn n! |!! EIEE nnnn nE nE Eql Etl en nil Et nm rprh ntrnm nn Dn nn En llll mm trI0 !!tr ul frTrrrp nm nn nn nm Dn &[ IIIDIDEEN NIlllED t!tD offn BM nn nmnm E H HH ffin"n'HH" Hfr nn nu ffiH nfrffi nm nnmn nn nn nn mm !t m un DNED NEI EnlE . DnDrr EIDIUn! t!t! IDm nn n n Dtr nn nDn llnnnD En DE nE ltEmr4 n! nDnErinnn ENNNE EIIEtr nmnE nnEn rnnnn nnDntrnnnmnE nn nE Enmnnnnn nD ntr nnin nD nn trn nm nn nn HHffi un nn n n nn Er! lrB nn nm nnD Dn Dn nn nmntrn DNEENN trrlEnunnnnnmm lln tD Il Dm Dn nm nn mn nD nn Dnm nD mn DII nu[ !lt! nn nn nnn nnn &n Er lllt nn ultn&n nm nnn nn nn nn rnn NE mD mn nn nnnlll nm Bn nnrullD on r[Dn H$ Hfl EB nn nm nn nn
nn nn

I. @
raraJal patlh
Tanbakbaya.

(tlanenaq/Daha).-

Prabtr Jayanlseno ny4ng kang rana naraaepuh

&EbE,

:-

Sang

Prahr f[ Nata ne(ya nylrarnl kang ganra DerI

lng

TUnggul Malaya

_/+5_
Mastura lngkang satrpun ngsarb{nt, nanging kaLanar d6n{ng RaJa Dltya ing xr,!* hlnantaka Prabu Kala Martlkl. Nunten Sang $ato .lhrmrh ilrrug patLh Tanba]beya klnea pacak barls. Kl Patlh sandlka gya panlt bLdhal r nganthl lbr?a Kacanlrahr llatya NasaeBtyar lbrya trrethauara, I{arya Satdh^lca, Drrasane, Drrakebr, $rtrayu 1an $rtrayu.da.-

II.
RaJa

NAGARI

EIHA-gIMANTAKA.-

Dltya Prabu Kala Martlkl nyaug patlh llemyafsa, K"Itralata, Hltyg kardhar Srbadhara. Re.mbaq : - Sang Nata nedya ngudl Jalaran ualee ulfln sedantng kang rana Prabu Mem $rpadno, pra.nlla garya Nata l{tdarba kalslar. Nunten ufusatr patlh klnen nenpuh prang nr{ng Vldarba. Patth Hemyaksa uahrr eal ctika, gya panlt nbldhalaken ua{ra rasekss. PER.{}{G 0AGAL : - Ua{ya rasekea }[ na-hinantaka kapapag barlsan l,lldarba, da(ya bandayuda. Uaeana uadya rasekeasanl kaooranr Bya lunaJar nanJfuig vanao

I.II.

NACABI

t{

4_

t_4_-tJ-4_El-[_I .

raka patlh Bathlk Madrlnr ilarya Dqyanlngratrflarya lflJanarka. Rernbas ! - Sang Nata parnlt nedya lelana ngupaya putrl lDgkang tlnlttsaD Doul Sr1. Done Lang rayl Dayanlngrat Lan lJiJanarka kinen ngrg nlytnl Jagong alranau mring l,lldarba. Sadaya sanl Eafur eandlka gye panlt bldhal. Sang Nata jengkar kadherekaken Sonar Gareng Petmk. EERtrdQ-EKlCl : Wonten nadyanlng sanar Prabl Angllngdarna kabegal raeoksa vadya ilha-hlnantg ka, tenah dados pancakara. Nanglng denava eanL kaeoran, kat'bah ingk""g psJah
Prabr,r Angltngdarna nya,ng

IV.
Begavan Manlk

PERTAPAI.I

a_-Lq_1__:__{_D_N

ANA

.-

$rtra nyrng putra E dhEng Setyauatl, delah puttut Pravl. Benbaq : - Sang Devl eupena kagawa Neta }laLar.a Prabu Angltrgd&na. Pranilatansah anggegonJeng kang rana Resl Manlk Srtra. l{aaana 56.ng Utiu utuean puthrt Praua klnen nboyongt Prabu .Angltngda:na lngkang sarpun kattngal 6{ng[a-b
eulunLng Arga Kencana. Puthut Prava eandl.kar gya bldhql. lleggrlta, dunugl sukunJ,ng Arga Kenca:ra, Puth,lt Prarra plnanggth Prabu Angllagdanna. Nunten natur bl}l-h kautua Sang Real Mq.n{k futra k{nsa nboyongl

Nata, area kadbaupaken klayan Devl Setyauatl. Naqglng Prahr ADgUngdaF na datan keroa. rq,Jeng dados pancakarar yasana puthrt Prava netak aJi panvirepan. Angltngdama sare kepatlr gya kapondhong nrllcg pertapan. Arggallng carlta, Prabu Angllngdama lnrs dhaup klayan Derl Setyavatl.Nang{ng blbar pondhongan, Sang Nata rrrnaoo gelar aabab klnent,en blllh D6$t Setyavatl punlka sanes titls{.ng Derl Sr1. Pranlla Prabu Ang}tngtlarna gya keSang

sah tanpa

panlt. Prabu Elnalaya

v. uaqA&l HEDHAN0 IUIIt,|AN.Prahr $rranadl nanpl praptardra, kqng rayl 1.ng Uantlpura

-l-6Renbag

:-

Sattg Nata

kakallh ngrenbag

babagan

ke nungsuhl turun Pandhava. (Prabu KaJ.a Pranlla gya oaeka-kaptt bldhal nrlng l'lld.arba, nedya sablyanhr Prabru Jeyanisg
IlOo'
CANDHAKAN

trnrnlpun Nlrate Kairaca saDslg Martl"kl ngrabaea Prabr.r Jayaraiseno).-

Nagari l{lna-hlnantakn, Prabnr Kala Martlki, nanpi aturlng patlh Hemyaksa blLlh para harya lildarba ea:nL ngekahl kangJ eng ratl Devl Xaa hrra. Sang Nata nurlng, gya ngerlgaken sadya rasokBa nglurug nrlng Nagarl l{idarba. Xgeg5llg, dunugl 1ng narga, Prahr KaJ.a Martlkl pfnanigglh tlyn.g nenggs tltugkuslng bayl , kadangu natur nana ltyal l{lladrasa. Nengga kaag wayah, analr{FunKen $rkL ingkang dlpun reneni denlng DLtya Srbadharia. Ing nrlku Pratu H$tlkl dahat ueLas, nunten bungkus kapondhong. tradadak bungkus pecahr ntjl1 Ja6nng bayl rmngkul. Nunten pS.narlngan nana DIIYA DIUPLRASTHA, oarta ngand{lra blIlh ing tenbe yen vuo dlvasa nedya kagen gulqng-gulang. !fuenya dbarmh n"LA ten, Sang Nata gyq nglajengaken bldhal nrlng Uldarba.

:-

YI.

NAGARI

t{IDARBA.

(xa.nenalg/hha).-

Prabu Jayarn!.seno' nalrpl ramrhnya kang eyang kakall.h Prebu $ranadt lanPrabu Elnalaya, daLah kang raka Prabu Anglrngdama. &g!gg ! - Saday! earL jaCong nggenya Sar:g Nata llldarba arsa nylranl ks4g g&rya Deel MaeturE. Kada-

dak Sary Deyl Mastura su6 babaran ntJt1 kakung, nunteu plnartngan kakaslh
D&{
KUSU]-{A I.IICITRA.

RA

Katun8ka panganulorya Prabu KaIa l'lartlkl aanadlra raookear kapapagakon dsn{ng Prabu Angltngdanna tngkang nuJa barat gedhe. Teneb RaJa Dt.tya aabele-

ne ksaebla.k J-esus, kaupmng.-

@.- 27 198.

JuIl

L987.

nDHHnE Hts HH r HH nHMBn Eeffffln Dr rf,*$r Effitt Hn glE ro$ttH" nst mn Dn nBn Inn Bn trn nn En nm mm ntn oD DnnloHH Hr"'nH nS'!' , HH HH H'H HH HH"HH HH Hfl [I[ NN DIN EN Eltll! NEIN FE EN ND hD ND IDN 'f,.rH' ED

Itmnm dmxonn nn

Iln

Eo nE

nll nn

mn trn

EIn

rlm

rHt"f,r Hfftf," rHttfrt HHn ffi rH"tfrn nn mr! Dr[ nn nn pll nuulDll]E nn mm nn hmnDd nm nn Dn nnm 0m trIln NN NN EN DP ED !!D DA EU nd hn &N hn DE mE mm mn nm nm nm nr mEmn nnBnn llDrn'l lun IIu! DEIIE

I.

.-

Prahr Angllngctama nyang raka patlh Bathik Madrln (Sang Nata klayan Kl Patth, tulm kenbar uarna, kenbar kaprarlranr anug beda evara). Eg3lgg : So-ug Nata prlhatos labot ng-genya doreng car6n Baresni klayan ta''g gaiva Denl Set'yauatl. Pranlla nlnangka pengonggar-nggarlng panggalthr Sang Xate kareng nedys tedbak mrlng Tanan Bagendha, nypongl sato bshulon vana. Gya jong

l+'l

kar nr{'g Tana! Bagendha kadherekaken l{rrrya tllJanerkar lllrr?a \ran{ngtatr 8g rabasata, Sarabaeana, Cltracapa 1aa Cltracapt. hrnugl Tarnan Bagendhar Pata Harya gya tunandang nypengl kewan-2. lfusnya ta gya kundur nanJlng Pu!a.

radl ler:en pangga'l{hlng

Sang Ng

II.

Prablr Kala Werdatl nyong enban Kala l{redu, Renbae r - Sang Nata nentas nbedhah Nagarl ltlayakuzuna, eanengko uu lca.ngge dhdngka kang putra putrl tF tLga : Devl l,lldata, Derl llldatt lan lfldantngsih. Sarta Sang Prabr neqya na--

les nrl-ng Prabu Angltngda:ils nggenya mentas kaeortag Plang fuk rtkal.e rebatan DesL Setyavatl. Gya tata-tata ngerlgaken wa{ya rasekga ngrabaea nrl.ng Malavapatl. PERANC GAGAL : - lladya rageksu Sfurbar Manyura kapapag barlaan sak{ng Malaua, dadya perang canpuh. Nanglng bala buta sapi kasoler gYa qyl-nPang nargs manJlng vana.

IrI.
KangJeng

KADII4!O_!L__ l.l_A

L A ll A .-

ratu Devi setyawatl myang senar Gareng Pettlk. Renbas s - Dv1Sotyavattsa.npunkadugtngJ.adoalkangrakaAng}tngdarrna.@B:Kadarblc gegering nJauL, Sang Nata Prabu An8ungdal:Ee nggonya hrn&rr ngadhnton, durougi ylvara Kaputren kaldbeg, sabab uninga Naga Gl-nl- pepuletan (amnenar) kallyan U1a Tarnpar. Katgada Seng Nataq U1a Tanpar gya Jtnenparl4r pg Naga Gtnl LunaJar i,aduL nrlng kang rrka Naga RaJa. gnng Nets nuaoe le-

Jah. pat Jalaran enget billh Naga RaJe punlka sunltranLpun. Pranlla gya dbaurh nrlng ra.ka patth Bathlk Madrln kinen prayltna. Prabu lngllngdel:na gya Eondbong kaqg garwa Devl SetYavatl. CANDHAKAN : - Ing Guwa Drnungr S8.Irg llaga RaJa nenpl wadullng garra Naga Glnl nggenya wue kaganggu denlng Prabu AngUngdsma. (ltrrlpun sarrL dora). TanFa nanggallh panjangr Naga itaJa nurlng gya nglunrg urlng l,{a1ava. Kg papagaken dening vadya Malava, narglng sanl kasoran. I{a.gana Prabu Angllrgdama plyanba.k lngkarrg nangglhl Sang Naga RaJa sarrd pasrah Jlua raga, Barta ngandharaken bab peJahi-pun Ula Tarnpar haslt dhenenan kl4yan Naga Ginl. Ing nrlku Naga llaja nunten tllth dukanlpun, nalah ngaturaken panusun dhateng prahr Angttngdarna, oaruL suka ganJaran vujud A.II SUIJI{AII' !-ngkang krasane sAcED MANGERTOS CATURING KE1.|AI{. Sang Nata Angltngdama vuenya lebda rrineJalg gya kundur ngadhaton. Done Naga RaJa vangoul nrtng Guwa Dadungt kg11g garea Naga Gtnt dlpun poiabi labet irntndal sedheng (lanpan bdbang) klayqn ULa

Tanpar.
CANDHAKAN

ianpahipun Prabu Kal"a Hredatt ngupaya Prahr AngUngda:nar Plnangglh klayan Patth Bathik Madrln tngkang ngalen Prabu Angrlot6"""". Tenah dados pancakela, vasana Sang naJa Dttya l(gla Werdatl peJab" Kacarita, Sang Nata Prabu AngHngdar:na neubs kamnsih kJ.ayan lngkanggena Devl Sotyavati ing pasareyanr kadadak plrsa vonten cecak Jaler nggre--

:-

l-8

jeg

cecak uadon (Uojontpun) nana Kyal Srepana lan Nyal Sreplni, labet Sreparra- kopergin kados Sang Prahr klayan kfng gartta kang nenbe pulang r6snl. Untnga lelalpaho'' nakaten vaur Prabu Angl'lngdalna gUnuJeng lateb-latah

Setyaratl kllntu tanplr elnengguh nCgeguJeng psnJonenganlpun. Nunten Salg Nata ngandlraraken bl}[h gr:nuJ eng havlt unlaga cahrJ.ng cecak. Ingkaxg nakaten vaup Sang Lleul nunten nyuwn kaveJang AJI fuIeuan nsnglng Sang Nata tan kersa, havit aJrth pltungkaslng Sang Naga RaJa bitth AJt $rlenan mboton kaparong kapar{ngakon ,lhateng slnten kenauon. Adreng panyuvunlng ksng garve, parandene Sang Nata p"nggah drtn kerga Dgarltos Devi Setyavatl panlt ne(ya PEIAH OBONO. Sang Nata ngll]anl, nunten patth Bathik Madrlu yasa gunung Benlr kangge sarana sedanlng Devl Setyaratl. lfusnya nrnantl upacara, sang Nata panlt nrlng kang raka patih BathikMadrtne bllth ne{ya bela kang garya Devl Setyasatl. Na,'glng kadad+k,ronten desa nenba wedlug Jaler ostrl. rang ostrl nyulmn dbatang senahlpun, orrpadookapendhetaken Janur kunlng lngkang vonten peP"r'ggungan upacara badhe kanggt e1ver, Nanglng kang Jaler nboten purun, eabab nanavi vanfun nyaketl Janur lcg nlng ing pepsnggungan upacarap tentu dlpun peJahl para praJurlt. Ing nr:lku uedlnrs eetri nekat, nurugl dabana upacarar nunten nggebyur lng Iafu. Ingkang jalor nbotsn bela peJahl oabab aJrlh rorlng vovalerLng ratu. Ing urdlu Ssng Prabl,r Angllngdarma rutraos plkantuk pasnon soklng wed)ats lanangt nuaten nboten eaestu boLa peJah obong. Ihnung Sang Dovl Setyavatl lngkang nunten nggsbyur dahanar pJab obong. dupt kang garva Devl Setyavatl seda' Prabu Angltngdama ka! I(@, taka. fureng rruB enget gya gandnurg rrcnten lng pepenggungan. fadgdak ksgodha deni-ng Bstbari Uma lan Rs,tlh lngkang nenba Devl Sotyauatl. Sarong area kapog dhong badbar dadya bapsarl knkalJ.h yau sanrl nyabda, bl1lh SanB Nata kedah neropl sesLtu nardhang sargo&ra I walsa dsta! dadl ratu. ldltlodarl kekallh gya slnra. Sanallka Prabu Angllngala::oa nunten ma'l{k panlngaly lajeng kesah k].eTenahan kang garva Devl ya'n panalavan.

Iqnpablre Prab'u Angllngdarna dunugl lng bauah ttlas Nagarl Mlayakusuna ptnangglh ubok nyal, kadangu uboten uangeuJ-an sabab nandhang budheg lan lamur. Nuntn kadanu glthoklpun, ubok nyai dadoe varas. Nunten natur bl1lh lng mrlku tllas NagarL Mlayakusurna, eanalgke dadog dhangkanlpun Derri Wldata, l{idatl Lan t{ldanlngeih. Pranlla Sang Prabu Angllngdaroa gya nanggltil B8Ig Putr1 tettga, uagana kagana sadaya. Drpl Sang Nata sare, putr{. tetlga uau kesah nrlng Setra Gundhal.a, ssnl nodha ulan nanungsa. Prab'u AngUngdama gya vungu oare, nunten mallh dados peksl dhandhangr nututl para ga31 a. funugl paeetran, dh&dhalg putih ptnarlngan ulan Jantungr atil 1an lirpa. Oya keaali njuJug 1ng kaputr-enr ulan mentah vau kaselobaken lng t'Ig&gglbaalpggn (sasana ngadi busana) kang ganra toilga. Nunten Sang Nata napan eare nallh. Drpl Sang Dewl tetlga kundurr arsa ngsgen llsah uanglr unJnga.frg ka'bersihan uonten ulan nentah, da(ya nuring lan ngortos bilLh kaulyek uepadosipun denlng kang raka Angllngdarua, nunten Dgasta rln tal tlnulie rqJah. Nun ton nggugah Sang Nata A::gllngdalma, neetaka cLnubles mn talr sanrl ll'nry1--

-/'9dhung klayan nggtak, kadadrk AngDngda::na

nallh

dados

peksi HIJ!,fiS PUIIH

gya nLber ngarabara,. Panakassn sanl- nututi. DrnugJ. dhrsun tlanasarl, M}lvle }'rxtlh tllpun kala ttyang nana JAKA CE*DiiUG, nunten katur nrlng kang parnan DE4ANO KUINOSUR. Salajenglpun M[vle natlrr nrlng Kl Denang, kLnen ndtudiuk ktdul kandhang. Sareng kadhrdl'n'kr Jebmliei enas kallh enceh (ancak). Dados lan blngahlpun Kl Demang Klungsur lan Jg ka Gedh:g, nunten pekol MllnLs kaunbar (nboten klnurung). HllrrLe nlber nrtng wanar nlreng reraosa[lpun pekoi Podhalgr btllh lng ngandhap lrlt kenunrng sog ten pendheman ernas kalib trebela. Mllvie nunten natur alateng Kl Denang, sqg

ta 14eng kadhrdtnrkl doe lan suglhlpun Kl


J

saestu nanggih pendhenaa enaa kal.lh trebola, eatenah dg Denang l0ungsur, rgantos kondh4;rg sn{ndhsnglng praJa Eg.

anagara.

Kyai Brenana lan Nyal Brenana ngldhan nyusun nadu. lgal Breaana sagah gya kesah pados nadu. Saperrgkerlpun Kyal Brenanq, uonten gandanrra rnenba dados l(yai Brenana, <ilateng nbskta rnadu kapartngaken NyalBrenane, nunton pondbongsn. Datar dangu f,yal Brenana kang asll dhateng, dupl unlnga vonten Brenana.kang karonelh klayan kang gana, da{ya nurLng. Oya kalabrag, Brenana kenbar dadya pancakara. Penang rane, kapLsah dentng Nyal Brg n&!ra, nunten kabekta dhatang Kraton BoJanagara no(ya r\nlnn pangadllan. Kacarlta, lng Kraton Boj nnag."" Prabtr h:narrasesa myang patth Rrnranagara dupi. narnpl sovanlpun Nyal Brenana lngkary nyumrn pangadLlnn bab senah{pun kang rrujucl Brenana kenbar vau, Sang Nata tan saged nutusl. Mllwls putlh nlreng caturlng dhandhang bLlth rng Kraton BoJanagare r19g ten prakawls gavat lngknng Sang Nata tan oaged nutuaL. Nunten Mll-vla natur dhateng Ki DEsng kinen souan rnrlrg BoJanagara nrantasl nalar, sa::ni karlslk ca.ra-cara[ipun. Kl Denang sanrJuk gya bldhal souan Sang Nata Prabru hr.narasg sa lng BoJanagara. lfuonya nangarea, Kl Denang natur ne(ya eeblysrfu nutugl pralcewis Brenana kenbar punLka. Sang Nata ng1:Llanl, gya Denang Klungsur ngag ta kendhl pretaLa, sarsi dbanth, slnten fngkang oaged nlebet Jronlng kendhl, lngglh punlka ingkang Bronana seJatl. Kadadnk lngkang sagod narfllng leadh{ Brenara palsu. Kendhl gya tlnutup, nunten kabemol, gandanra peJah. Brenaaa lan senahipun ngaturaken panuwunr gya panlt vangsul. Kanthl lela.npahan punlka, Kl Demang Klungour wlalsudha dados patih 1ng BoJ anagara, kakaslh Rekyana Patlh JAKSAIIAOARA. CANDHAKAN : - Ing l(aputren BoJanegara, putra Nata DevL SREI{OGA}IA HATI fnggih DEI.II AIfBARAWATI nenbe aneng-aneng lng tarnan ear{., ouluanlng Devll Setyg vatl nltle. ML1vls putlh nunten nggodha Sang Denl, araa cLnepeng nrucut tansah nlber. l.Iasa:ra Sang Derrl nyurnm nrlng kang rana supados ny* penga^ken pekol nllvie lngkang saged tata J a1na. Prab'u Daruauasesa g]'a dbanrh rnrlng patih Jaksa:ragara kinen ngupaya panyurunlng kang putra Deul Anbaravatl Patih Jakoanagara natuf sandika, gya vangsul urtng dhueun l.fanasart, poksi M1lwls Putih kabekta souarr nrLng BoJqnngaral katur Sang Prabu Da::nasagesa. Nunten nliuis kaparlngaken dhateng kang putra Deui Arabarasatl.
CAIIDHAKAN

:-

-ntreana dhateng klangenanlpun kR'g rmJud pekel nltirle trau.Nunten nllsle kabekta tedhelc nrlng tanan-sarL, konten tlnuhrp, Janburrng peksl Mllrds dlpun Jabut, tenah peksi badhar dados Prabu AngJ.lngdarua. Nunten nondhong Sang Deul Anbaravatl..
Sang Devl dahat

TANCEB - KAION 27 jull 1983.

199.
nnnnm nnEn mmnnrrn nn mn mmnn nnnmn nn nn nn'um mn ull na trD Dlll nn nn nn nn nm En l[tr mn nn xon Dn Etr tnm mut mm nEnn& nnnnnm hm rnn nmEnlnn lDmnnru[ mDnlDn Dm mm nn nm nn mm nm nm mn EIU nmn nn nn nm run nn mn nn nm nn lIrulo' nn mnmmm mm nn nmmnm nn nn nm Dn nm truul
trn
nnnnln
run trm

nnnn
nn
mm

EN t0tn

NDNE DB

nnnnn

nn nn no

NMNETU1

mlt &mnEun nn

nn E! nnn! IIIIE EII IDIT MD


nm nnn nm
[nrnrnnn

nn on
nn

Dmn un nn nB nn nn nn nn nn nn DD tlnlntrl

mn nn MM IuIII mru run nn nn mmnnn nn

tDIt

t!tr

nmDo nmnnn nnmn Dnnn l!!r nD D!0[[u IntDl[lllltl nm llgl mn nm nn nn nn mn nn DtrINDNDNM ilrn tnn nB rln mn mn nn !unnnnEn run nntrnnn rul nnnnnnllll mn num mtn nmn nm nn mntrnnn mmm nn nmn nm nn nm nm nm mm mn nm mm nmillll mn Entr mn nm nn nn mn nn nlu nn nmtrD nm nn nmnn mn mtr

nn

nn

nnmn

tnnmnn

mn nn nm ItnE

nn nnnn nn tllunnnEtrluul

I.

.-

Prabu Damavasesa Eyang patth Punenagara lan patlh Jakeansgsrs. -ReSbag : - Sang Nata nanggalth blIlh Jronlng kaputren sonten uq:11.9 agura ndlnrg tha resni sekar kadhaton Desl .Anbaravatl. Pranlla gya dhavuh nring petlh kakalth kinen nyepng pandung. $sndrka gya bldhal saua{a.

II.

K.APUtRff BoJAlIAlilR

.-

Prebu Angl{ngda:ma nenbe karonslh klayan DewI Anbarawatl lagglU Detrt Srengganavatl. Kadadak nlreng sesunbar saklng va{ya BoJanagarar gYa dadoo pg rang. Waoana Patih Pu:nanagara lan Ki Patlh Jaksanagara oauaqyare kasoral.Patth Jaksanagara nunten bldhal ngupaya sray'n. (pnnAllC ClSRl,1.*

III.

WANA

TUNGGUI,

Patih Bathlk Madrln nyarg Senar Oareng Petruk. Remba.s : - Kl Patlh ng paya nurcaning trang gustl Prabu Angltngdama. Ibtungka praptrn{pun Patth Ja& sanagara, natur nya.raya Patlh Bathlk Madrin klnen nyepeng duratnaka. Sandlka gya sanl bldhal rnrlng PraJa BoJanagara. funugi BoJanagara, Patlh Bathik Madrtn souan ngarsanlng Nata Damauaeg ea natur eagah nyepeng duratmaka, gya kakanthi manjlng pura plnangglh Deui Aobarawati. Prabu Angllngdama na1lh dados peksl lutut kenbang. Bathik Madrin unlngar gya rnallh peksl hrntul. Pekel kekalth gya pancalcara. AngllnCdaE. na nallh dados dabana uunrb, sa::nl sosunbar, saengga patlh Bathlk Madrln tan pangllng swaranlng kang gustl Anglingdama. Pranlla Bathik Madrin gya ngabe! tl. Prabu Anglingdarna laJeng badhar seJatinlng ruJud, nunten soyan nrlng Prabu Darnawasesa lan ngaken blJ-ih Nata Malava Prabr.r AnglLngda:ms. Flrggallng carlta, Prab,u Angllngdarne nunten kadhdupaken klayan Davl ,{nbarauatl.l

-5tlfuatrya dhaupanr Sang Nata Ang}lngdarfia gya panlt mrlng kang rarna EEra6epuh Prabu Da:navasega, nedya nglaJengaken larpalrr KaLllan gya bidhd, korg

r"kn patlh BathJk Madrln Lan panakauan kakanttrt. Kacarila,, dunugi ptnggtr uana, Sang Nata lngllngdarma u?r{nga garnbal pg trl sakfng Nagari Kartanagara. Drpi kang tengga kadangu, uahr bllth.slg pg trl atmaJaning Prabu Basuna.nda na-na Derrl lnrsllasatl gerab, blau, eanarogke H narye eayenbara, slnten bgkang saged naluyet aksn, nedya den guyltan{. Algllngdamoa lan Bathllmadrt-n dal-ah panakauan, gya bldhal nupu oayenbara nr.!.ng Nagarl Kartanagara.

IV. NAGARI K A R T A__-_ N A C A R A .Prabu Bagunanda nyar

patth lfunandokar no,npl praptantra karg rayl saKatmngka *u+n{prrn para raJa 100

king Nagarl. Pumanagara Prabu Baeu Sangara.

nagarL ingkaxg nedya nupu Bayoubara naluyakaken eekarlng kadhaton Devl tms! lavatlr nanglng datan uonten lngk"ng saged nungkaoi. WekasaJr sani nundur rrt-

rarg.
Katlngka sowanlpun Prabu Angll-ngdanna nenba brahnana, natur eagah rgusadanl gerahlpun Sang Putrf, nangi"ng klnen ndunungaken lng purdr Pratu Bagunanda nglilanl, ftnng putra gya kabekta nanJ{ng pura. Angllngdar.oa nuntan el-dhlkarar unlnga bl1lh Derrl 1)rusllawatl katlngal suwuagr pranLla AnglLngdama gya ngraga ouksna, nq,&gL aukananing Deul Tmsllaratl. Kacarl,ta I suksnanlng Angllngdaroa nga.nbara nado sl suksnanlng Trtrsllaug tl, Jetul plnanggih lng Nagarl Slnbar Hanyura, drnunung neng cupu oalebatlng makuthanlpun Pratnr Pancatnyana. S:ksna gya kabekta, earrl nll^er pusts.ka (eerat) hgkang suraosipun nantang Prabu Pancatnyena. hrggaltng kandha, Buksnanlpun Devl lluell-euati gya kalebetaken vangeul tng raganlpun, tenah dadoe ual:rya. Nunten Aagl:tngdaroe dba$rh dhateng patltr Bathlk MadrJ.n kinen mbebeda Sang Devt supadoe ngendlkan, narig{hg Bathlk Hadrfuo natur yen tan saged, Nunten Prabu AngltnU6r-a nyabda tepak ldnen crlta temahan Deui 1lusllauatl purun ngandlka nglereoa.ken renbaglprrr tepak. LaJeng Anglingdama nyabde Janbe suruh ldnen crita, dlyan-dlyan klnen ndongeng, temahan Dewl T:rrsllawatL gunuJeng laJeng dados saged ngandtka kados vlngl unl. Prebu Basunanda dahat lega lng panggallh, nunten ^Ang]ingdarDa kadhaupaken plkantuk kang putra DeuL Trusllevati. lfusnya pondhongan, Sang Nata Angllngda:ma pa.nlt nrlng kang rana nedya kundur. KalLlan gya bldhall kaag garwa kaka:rthl. ' funugi nadyan'lng vana, kang ganra De'rl Tntell,auatl natur nrlng lang rg ka Angllngda:cnar nyu$rn noh siwalan. Angl{ng6arna dbarnrh dhateng kary raka patlh Bathik Madrin kinen Dethikaken uoh eiwalan, nrnglug Bathtk Madrln ruboten purun jalaran pancen no{ya ngalap Dert T:rustlawatl. Malah nunton nedahaken bathang nanyura (nerak).'Angllngdatna gya ngraga ouksna, nanJlng nr{ng bathang nanJrura, tenah gsnng tms nlber nedya metlrtk roh sLralan, BatbLk Mafuin l,aJeng ngraga sukgna, nanJlng raganlng ppabtr Angungdastna, sarta nunton arsa nondhong Deui TnreLlauatl, nanglng Sang Devt datarr pu-

-52ntn, gya kabqirru denlng Angltngdama palou. Saben caket, sLnanber pekel Eaqyg ra. lngllngdarna palsu gya lunaJar nrlng BoJanagara, na:rging peksL nan;rura natur nglancangl.
V.NAGARI

BOJA - NACARA..

Devl Anbarauati (garyanlpun Arrg'l'tngda:na) nrs babaron ntJll kslrttng, pi narlnga:xkakaelhRADEI AN G tI N 0 KU SUM A. Pekel nan)ruraplnanggltr kang ga:rua, Sang Dsrd. Anbarawatt datan pang'l{ng yen lku kang raka Aagrtngdag
lD&o

Dene Angllngdarrna

palsu souan Dgarsanlng Prabu DatnavaBoga, natur ned-

dya nondhong kang garw& Arobaravatl. Sang Deul gadiuh panylrsun, supado.e 41pun vontenaken uedhrs lngkang n'lnpang prarg lan nacan. Ang'lrngda:ma palsu sagah, nunten guksma nanJtng rnrlng nenda, nedal rnrlng alun-alun tandblng klayan nacatr, tenahan nacan peJah. Sang DeuJ- darbe pundhrtan nallhr lngglb punlka ve-

dhrs lngkang saged rnenek vLt Cepaka. Angllngda:ma palou sagahr nurten ngraga Buksna nanjlng nrlng nenda tnre badhe nenek vlt Cepnka, na:rglng 1,16ngglnas peksl nanyura nlbg, gya ngraga zuksna (hgffngaal:na sslL) n8$1ng nring raga ning AngtLngdamg tenah valuya. Menda uninga kadadosan nakaten sau dalat nurln, lajeng persng lauan Angllngdarua. l.ledlans kasoran, nunten kaplkut temah rnatur tobat. IaJeng Sang Nata Anglingdama dhaurh nrLng kang raka ilkonanfig Bathlk Madrln klnon madosl tagatdpun uontn tengah wang. Srkana Bathl-k Maclrln natur sandlkar gya neoat. CAIIDRAKAIf : - Ing Nagari Kartanagara, Prabu Bagunanda nengganl. keng putra D9 wi Tnrsllalatl babaran nljtt kalrung, plnarlngan kakaslh RADEN D H A N U R!JEDHA r Byaglnege da{yadluasa. TruenueulmrlngMalanapatl .

UI.
RaJa

NAGARI

BA

MA

ILY

U.

B,A

.-

Dltya Prabu Pancatnyaru area nondhong kang garya Dovl l'layangearl, nangtng nyusun bebana kauayuh klayan Devt Tmsllauatl. Sang Nata sagah, gyarnbikak cupu lng urakutha, Jebul emksnan{ng Dsvl tntsllawatl datan nonten, hamung kantun manggih nasala sLnerat denlng Prabtr llglingd"arrna lng MaLarapatl. Sang Nata gya dhavuh nrlng para ua{ye ragekga kinen nglurug nrtng Ma3auapati Drpl Prabu Pancatnyana nungkur, tbvi Mayangoari hrmut nlnbnrng kabrt-barisan rageksa mring Malaua. D:utugl nagarl Malauar dadya Prang carpuh kla'yan para. liarya. Raden Wljanarka gya Bunusul kang raka Angllngdalna pflng BoJanagara atur ninga btIlh Malauapatl kaserang mongoah saldttg Slnbar l{an1rura. Prabu Angllngda:ne sagarva putra gya kundur nrlng Malauapatl.. Nang'lng duplnrajang barLsanlng rasekga, Sang Nata nireng sllaranlDg wanlta nangls, tenah Deui Anbarauatl klnen nadooi, vuonya plnangglh ngalcen garuaning Nata SfunberManyura, nana Dewi Mayangdari kepengln surLta Prabrtr Angljngdarma. EirggallngDevi MayangsarS. gya kadhaup denlng Prabru lngllngda::na. $aearita, Prabr,r Basunande lng Kartanegara dupi mldhanget Sang Mantu ks. lumgan mengsah, Bya budhe'l nueul kang putra Dovl Tmstlavatt Ian nayah Ra--

carita,

53den Dhanunedha nring Malauapatl. Drnugl nagart Malavapatl, Rad.en Dbanunre-dha uninga barlsan rasekoa, gya nga.nuk. l.laffa denasa k'athah lngkang peJah.Gegorlug wadya rasekea, DeHi nmsllauatl salah pana.opl , dipun kinten-

nlba sanri gul,rng ngan_ tos gabul avu. Prabu Anglingdarna nltth kreta kluyan kang gama kakat{hr drpi uninga kang gulung-2, Srt l{ata Anglingdarna esnu panglrng laraun ilu knnggarwa hault mts gatuJ. arnr. Rahayr dene kang rarna Prabq Basunanda enggal rauuh, parlng plrsa bllth tngkang gulung punlka kang ganra Dewi trusilasatl. Sarta Raden Dhanuruedha tngkang nganuk punlka kang putra Nata Halara. prabuAngltngda:ma gya nltulungt kang garra Devi Drrsllavatl, kabopong nltth kreta kundur nrlng pura Malava. Raden Dhanumedha, uusn5m, ngra.npungl radya reaoksa ugi nunten souan nring kang rana Angllngda::mat gya ngabektl rana Lbu.sadaya sanya suka lng panggallh, nuntea plota raJa bmJana ngluvarl punagl.-

gang

putra

Dhanumedha lngkang pJahr nunten nangla

TANCEB. KAION.27 Jult 1983,

200.
flH'Hrr HH flH HtrrH'fim HH Hf, HH"" mn EEmn mm mnn mm o EI! ntr InB trn lnnn nm mh

qrnn mmnn mrn nn nn utnlltun EtsnE4 mn nn nn nn nDn bm [th Etr ntr Frn mm nn mn nm nm nun nru[nnn nii Ilunlnmm nnunnun nmnnn nn nm mmm fnm'nn nqm IDsr mtr nm mm mE lun nD hll

HH*Hff ffifl,Hf;

"'H*S"

&IuBEIDIID

$fi*mHfi'fiH$fi.ffi

fifi..,frfr ffi-ffimffin H$-ffi$$,.$H

$il#ffi_ffiHfi ilH'ffiHffitrH

$s

I.NAoARI M.-ALAl.JA - FATI,.k.ng rana maraoepuh kakali b Prabu hmgvagesa lng BoJanagara. 1on Prabu Basunand.a 1ng Kartansgara. Rembae :- Sang Nata narrg gali.h vontonlpun nengsah saklng Nagarl Sfunbar Manyura Prabu Pancatnyana. SaX, ta nanggallh kang raka patlh Bat'hik Madrln nggenys nadosi raganlpun ing vana seengga finten Mbgke dereng wangsul. Prarolfa Sang Prabr"r gya dlramh nrlng pg ra llarlya 3 L. Harya l.liJanarka. 2. lh:ya Dayanlngrat. 3. sarabasata. /+. sarabasana. 5. Tunenggung Cltracapa. 6. Citracapll sadaya kinen pacak barls napagalcen neng6ah. sadaya natur sandllca gya panlt nedal nJant. sang Nata Anclingdarna gya lundur ngadhatou, plnapag garua kangJeng ratu tetiga : 1. Deui Arnbaravati putraalpun Prabu Darnauasesa lng BoJanagara. 2. Derl tnreilavatlatnaJanipun Pratm Basuna:rda lng Kartanagara. 3. Dewl Mayangsari tllas garuanipun Prabu Kala Pancatnyana lng Sinbar Manlua.
Prabru Angttngcla::n& nyang

rr.

ri4qrru., q

r M.,q..{ R -

l,t-A .N

r u R A.-

Prab'u Kala Pancatnyana myang

patih Kala Darga, Kala Garba, Kala Rang-

gah, Kala Thenger, Ditya Kalangldnentang. Reurbag : - sang RaJa Ditya nedya ngrebat vangoul kang garwa kakallh Dewl I\ruellauatl lan Mayangoad saklng ap

-5lrnrJrg patth Kala Darga Eyang rrara Garba kJnen nenpuh prdmg mrl-ng Nagari Mal-avapatl. Sandlka gya sanl bebtdhalan eauadya rasekba. PERANG GACAL 3 - l.la{ya rasekea sakllg Slrobar Manyura kapapag barlsa:r eaklng Mn'lnvaptlr da{ya preng carnpuh. Na:rglng va{a raaekea eanl kasoran, gya roundur nanjlng uana.
fingrJngda::ma. oya dhanrh

tanl.g Pratnr

III.

I(ASATRTYAN KANO{AI{. }4A.LAt{epAT-r.

4o]qh Senar Gareng Potnrk. Rembae : - Sarg Kusuna kakalrh nedya sablyantu napagaken Dngsahl gya bldhal sarlnbJ.t ngantlrt psnalcavan. PERANG SMAR : - lrlonton lrg uana Raden AngUngkusuroa 1an Dlranrurrreriha kabegal densra-aLsanlng bala Slnbar Man;rurar dadoo bandayude. Raseksa kasoran, oanl peJah^ Sasimanl.ng vadya rase! sal Raden Angllnglusuna lan panakauaa tms nglaJengaken lelana brata.
Raden Ang'l{ng}alsuna nynng kang Raden Dhanuryerlha

rayt

IV.

PERTAP_AN KARAIIG PAIiIDIKAN.

Resl Dltya Pdnl tlDanglsan kang putra fudhqng Pandhnngar"l supna kagel ua Raden AngDngl$suna. Sa:rg I'lllo nunten sl.lh{kara natak qjl puter 811 {ngrna-den Anglrngkusuna prapta sapanakauane. &tggal"Jlg carital Salg Beguo gya \A dhaupaken klayan Deri Pandhamsarl. lfusnya poDdhongaal Raden .AryI-ngkueutra lg Jeng pa"nit lerndur,nrlng Malauapatl.

v.

x4c4Bl___s__9_,r(l

RUMEMBE.-

Prabu Sektlsura nyang patlh Ekadfava. Renbas : - Sa:rg Nata orngkaua sg bab slrnantng kang putra Deul Mayangsarl. Mangka wouten wEngolt sa}lng Jauata bill"h kinen ngupaya dh4teng Nagarl Malavapatl. Pra-olla Sang Nata gya ka6L"1s1rnkeD ki patlh Ecadrasa todha-k mrlng Nagarl Malevapatl. Wonten tng nargl Sang Nats Soka lirnenSs knFapag RqJa Dltya Prabu Par> cat4la:oa1 suJayaning renbag dados panea-kara. Prahr Soktlsura kasora! gya ksplayu nrlng Malawapatl, done Prabu Par.catnyana nutut'l. CANDHAKAN : - S.rksnaning patih Bathlk Madrin vus na-nggih ragadpun sonten ng dyan{ng uana, gya nanltla, d.a{ya waluya, nunten bldhal ngupaya kang a! nuwun Prabu AngUngdsr:ma. (Karana Bath.tk Madrln data! unlnga blllb Prg hr AngHngdarna sanpun laandur nri.ng praJa MalavapatL).-

VI. I.IAOARI

MA

L A l.l A P A T I

.-

Prabu r\nglingdama nanpl souanipun lsqng rayl lng I'lldarba (Uanenaq/naha) Prabu Jayarnlseno lnglong nedya sablyantu napagakon nengsah. Nunten kaausul sowanipun kang putra Angttnglilsuna myang panaksvan, hrvln Prabu Sektlsura ingkang pitaken bab putranlpun ingkang nana Derd Hqyangsarl. i,Ilnangoulan denlng Prabu Angltngdarua blLih Mayangsari mrs kagama. Prabu Sektiguia da-

lng panggallh. Kaeam panganukipun Pre,bu Kala Pancatnyana, tenah dg dos prang rane. Srl Angltngda::na nglepasaken oarlJata Paoopatl, Pancatnyana pej ah. l,la{ya raseksa kablbaraken den{-rrg para harya lng Malavapatl.hat
J.ega
$nnnn$mnnn$mmmn$nnnn$nnnn$

TNcrts

KAYON

. (

z?

.iult

198q

$nnrun$n"'$nnn$

201.

-55nEEn annn lnnnn nn E!! E!| En EU EE4_48 !!n ltE nn--dn ___, m4 pm nBnnrun tnn rut ltn m NEE EE EE N4 N4E U! IIE DM M nn 4E Irts uE En pm Dm h4 hfir"hm nn im tffttHt tnrrfrt Hf, EH Hf;*f,d
14tr gts

nn umDn nE En ntll nnluln hn ltE nn|nnn Inm nn mn Inn Dm ED nn mn mn nn nn nn nn rut mtr mn ruu[mmm n&mmnm nn nnnnn mnnn trID IID IIID IDID IDID IDN Mrul NN nm hn nn mn nn nn mmnn mn nnnnn IDll mm nn mn nm run nnn nnmEln

nn rtmEnr4

DNEDEtr

nn nnn nn nn nn E[l H$ nBilll Hfl Hfl ffi'H H'ffi H$*f;H mnmn nn H$ E4 nnmnn Dn B0 @[ n B ftb tit! itufi nn mn nn mm H$#f,,E#n HH,#H ffi ffi$ HH HH,,Hf, mn nnm

I.

NAGART

BARAT - MADIA.-

Prahr Jaya Sangara nyang putra Raden lliJangkara ?arr lftnnngkara, 4a1ab. kl patlh WiJnna Sedya. -Renbas s - llontenLpun parangmuka saklng Nagarl Gl}ing uaJa RaJa Dltya Prabl KaJ.a llredatl nedya rtglanar sekar kadhaton DerrL lasnalg uati nyang Devl Puspavatj.. Nunten Sang Nata dhanrh nring kang putra kakal{hr ktnen pacak barls napagaken nengoah. +ndik" gy8 pa.!!lt neda'l nJarl. Sang Nata lundur ngadhaton pinapag gatra kangJeng rafu Deyl SrL laenL. 0ya buJane.

rr.
RaJa

NAGARI__0_I

C-

lt

LJ A.-

Dltya Prabu Kala Wredatl myang patih Kala KrLdhqgoa. @hgg : - Sa"rg laleendra nrntlk tng nanah sabab tlnarptk panglanadra denLng putrt lne Baratraadya. Prarnlla gya dhamh nrlng patlh Krldhagsa klnen neupuh prang nrlng Nagar{- Baratroa{ya. Sandika gya nbldbalaken uadya denasa. PERAI{G GAGALI l,ladya raseksa Glllngvaja kapapag barlsan srk{ng Baratma{yar da{ye prang rsno Na.ngtng vadya Baratma{ya kasesor, gya nundur. Rsden WiJangk&ra luroaJar rupg

yesraya. Slggq-

III.

I,,ANA

CENDHANA.Petnrk.
RenbaE

Raden Angllnglalsuna nyang Senar Gareng

:-

Seng Kusuna-

linggar saklng praja Malasa datan panit nrl-ng ka:rg lbu Dewl- Anbarauatl, karg na Do{ya le]q.a bratal nglras ngupaya nurcanlng kang uva patlh Bathtk Madrin
Katungka praptnn{3s Raden WiJangkarar natur nyu!run btyantu nyl"rnnlrnlren
nengoah ua{ya raseksa saklng

Gllrngvaja.

Raden Anglinglueuna sagah, nunton

uragut 1ruda. PERd$G-SH(AR : - Anglingkusuna nraJang barlsa[ yakqa, taoah katbah denaya J-ngkang peJah. Prabu Kala l,tredatl nurlngr nunten naJeng lng pg

tms

lagaa. Nanglng Raden Angllngkusuroa nglepasaken sarrJata Paoopati, sanallka Rg ja Dltya Kala l.lredati peJahr tatas Janggane. Sasl:raaning Raj a Dltyar Rad.en Angllngkusuna kagusul kang rayl naden I.]g nurvedha, gya kakanthl sosan ngarsanlng Prabu Jaya Sangata. lfusnya DgadheprRaden dngltngdarma kadhaupakon klayan Dewl Lesnaneuati-, dene Raden Dhanunredha kadhaupaken klayan Dewi Puapauatl. Bakda pondhongan, satrlya kakr'llh ygu nunten parnlt nglaJengaken la1ana brata. Kal[Ian gya btdhs'l sapana.kasano. CANDHAXAN t - Ing Portapan Arca Manik, Begawan Sentanu Murtl nyang putra kakalih Devi Srenggana Retna (Watf; Lan Devl Srengga.na Sarl. Katlngka prapt'anira Raja saking Nagari Parang SlmbarJa Prabu $rrawasosa ne{ya -

'56nglanar Sang h,rtri kakaLlh, naDging Sang }Iihr Sentanu datan auka, tenah dados pernng. Regl Sentanu kaooran, gya keplayu ngungsekaken kang putra. Prabu $rravasesa nututL. Kadadak plajengtng Sang lJihr plnanggih Raden Angl{ngkueune 1an Dhanurwedha, nunten Ssng !'|iku nyuun blyantu Sang Bagus kakallh ldnenngunduraken Prabu $trawasesa. Angllngkudulra nyang Dhanumedha Bagahr gya napaga.ken nengsah" Da{ya prattg !ane, vaaana Prabu $travassoa kasoranr kaplklrt^

laJeng sanbat teluk. Resl Sentanu gye ndhaupaken karrg putra Derl Srenggana Retna klayan Raden Anglingkusuna, dene Derri Srenggana Sart kadbaupaken kalayan Raden Dlranu3 Hsdba. Sananten ugi Prabu Slravasesa gya ngaturakea ploulgsung ruJud putre-putri kekallhr Devi Arabara Retna katur dhateng Raden AngUngkusuna, turdn I)q ui Rrrlicnawatl kadhaupaken plkantuk Raden Dhanursedha. Bakda pondbonganl oatrl ya kal<allh Hau nuntn panlt no{ya nglaJengalcen Lelana. KaLllan gya bldhql sg
panakalt&ne

lelanar Raden Dhanunredha nlsah 84k{ng ka:rg raka. lJasana Dbanumedha dumugl lng Pertapaa Ardi I\lron, plnangglh klayan pandhlta Naga peparab Resl BINDI RAIA. Raden Dhanuruetlba kadhaupa.ken klayan lngkang putra hdhang MANIKARA. Salebetipun mapan sare klaya:r kang garral Raden Dhanuruedha supena anggartra putrl saklng Nagarl Tabela Retna. Prsll1e wungu sare nunten natur nrlng kang rana narasepuh Resl Blndl RaJa bab peguPDdr uau. Sang Wlku Naga gya mlturut! kang putra nantu, ka-kanthl nrlng Nagarl Tabelaj!g.ggr!!C,
nggeqya Retnq.
qALDHAKAI

nggarblnl kang putra kakalLh, temah sa.nye babaran. Dowl Srenggana Ratna ganantpun Raden AnglLngkusunar babaran ulJll kalmngr pfiarJ-ngan @ kaslhRADB{ G0 N D0 KU SUM0. Nunten Doul Srenggana Sar:l garuanipun Raden Dhanurwedha babaran nlJil putrl, plnarlngan nani DEHI S g T I K N A l.I A T I .- -LX.l-gj.CANDHAKAI'I : - Ing Pertepan Panldlkan, ReoJ. Dltya Rlnl myang kang putra DewiPandharosari, narpi raruhnya Raderr Angltngkusuna dalah panakavan. Rnbas : - Sa33g Kusuna paring unlnga nrlng k4ng rnma narasepuh 1an gana, bllih ne{ya. nglamar putrl ing Tabe1a Retna" Ssng Wlku Dltya FU-ni saruCAI.IDHAKAN

: - Pertapan Arca Manlk, Bogawan

Sentanu

Murtl

anggege nggenye

tatlga : DeuL Anbarawatl, Dewl tnrsllar.ratl 1an Deul Mayangsarl. SggDig : - Sang Nata dahat prlhatoo nurcardng lcng putra kakaLth Angllnglosuna Ian Dlp
nuryedha sangga dinten nangke dereng vangsuL. Prarnila Prabu AngHngdarna gya Jengkar ngupaya murcanlng putra kantht nallh varnl dados pek si Kedhall Putlhr nlber nganbara nggegana. Kacarlta, lampahira Kedhall Putlh nJuJug lng pertapan Arca Manlk, nang

Juk,

na1ah nunten ndherekaken tedhabrya sang nantu. I - Ing Nagari.Malawapatl, Prabu Angllngdarma Dyang gart|a

gihl

besan Begawan Sontanu'Murti. Dene Sang tllku rrue tanggap la.nun peksl ke-

dhali putih punika Prabu Angllngda:ma lngglh besanlpun. Pranlla gya nafur bl tih kang uayah kakalih lngglh punlka Gondokusuna atmaJenlpun Raden fugllngkg suma klayan Dewl Srenggana Retna. tbpln Dewl Sltllrravati ataaJanlpun Raden -

-57Sarl. Pekel Kedhall Putlh Angllngdarma dabat karenan ing panggallh, nunten natur dhateng Sang Wiku Ssntanr, b1lih kang wayah Jaler estrl lngkang salrpun dLwasa purdka kinen ndbaupaken. Sang l.llku sandika, nunten peksl niber ngmbara. Dene Resl Sentanu nunten nusul para putra nantu nring Nagarl Tabela Retna.
Dhanurvedha patutan klayan Devl Srenggana

IV.

NACART

aABllI.f,-EXTNA.-

Prattr Mqyq.na Kendra naropl sovanlpun RaJ a sakl4g Nagarl t'{andrava PrabuSurya Ratnuka. Rgnbaq : - Prab'u Srrya Ratmuka nedya nyuuun gang putra sekarkadhaton kakalt-h Dewl Mqyanauatl 1an Devl Rantansari aroa kagarua. Dereng 4 nugl vosing ualgculan, kadadak praptanira Raden lnS]{ngluouna, Raden Dhanurvedha, panakavan, Resi BlndiraJar Resi illtya Rlnl. Satriya kgknl{h uau ugi nyumn putrl eekar kadhaton Tabels Retna. Prabu Surya Ratnuka murlng, tenabdados prang ralle. Kacarlta, Jronlng prang rano, Patlh Bathtk Madrln praptar gya oablyantu para putra Malasa. Kl Patlh maJeng mapagaken Prabu $trya Ratnukar nangfng nuJu apes ing ju::lt, katanan sanJat anprh pusakanlpun Prabu $rrya Ratnuks'-

@.
Resl Blndi Raja nunten partng puoska BINDI dhateng kang putra nantu 8g den Dhanuruedha. Iajerg blndi katanakaken Prabu Surya Ratmukar pecah neetakg ne, peJah kaplsanan. Satrlya kalcalth AngLlnglusuna 1an Dhanunredha nuntsn souan ngaraanlngPrabtt Mayana Kendra nyuwun lqang putra kakal1h. Nanglng Saqg Deul Mayanauatl-Ian Rantansari nyuwun bebana sasrahan Peksl KXDHAIJ PIlTItt tngkang Baged tata ja}na. Satrlya kakallh uau gya manungku puJa neng ta.aan-sarlr kada.rEk peksLkedhall putih (malihan'lFun kang rana Prabu lngl'lngdarroa) prapta. Ngaken yenkang rana, lan sagah nlnangka saslahan, gya katur nrlng Prabu Mayana Kendra. Srggql{ng carital Radon firgltng)rusurna kadhaupakon klayan Deul Mayanavg tle dene Raden Dhanurvedha pikalfuk Devi Bantanearl. Wusnya pondhongan, Batriya kakallh parntt kundur nrlng Malar.rapatl-, para garua kalcanthl. Kaltlan, nunten mo'lah segung marasepuh eani bidhsl saearengan.

MALLI,IA-PATI. Prabu Angllngda:ma narnpl para besan : 1. RaJa Baratna{ya Prabu Jaya fu ngara. 2. RaJa Parang-SlmbarJa Prabu $rrarasesa. l. Resi Sentsxunurtl lng Ag ca Manlk. 4. Resl Dltya Rlnl lng Karang Panldikan. i. Begauan Blndl RaJa ing
luq1{ll

v.

Ardl tunon. 6.

P::abu Mayana Kendra

ing Tabela Retna. Ingkarg rlnonbaq 3

1).

Raden Angtlngkuouna kaJunenengaken Nata {nB BoJanagara. Dene garira -

cacah Sa"g:r1 r.rlnlsudha dados kangJeng

ratu. Ingglh puntka

a).
l

b).

Devl Srenggana Retna ibunipun Gondo}usuns. (putranipun.Resl Ssntanu Murtl lng Arca Manlk). Dewi Ambara Retna. (Putrantpun Prabru Surawagesa ing Parang-Sig

I I

-58barJ a) .

c),
d). e). 2).

Oewi Lesnanavatl. (I'r.rtrantpun irrabu Jaya Sangara

ing Baratna-

{va).
Devt Mayanavatl. (Putranlpun Prabnr Maye'a Kendra lng labela Retna).

Devl Pandansarl. (zutrantpun Reel Dltya R1nl lng Karang ParnLdikan)

Raden Dlraiurr,redha kaJurnenengaken Neta

lng Nagarl lbrtanagara. 0ar-

va cacah gangoal ugl- vinisudha dadoe k.ngJeng

!atu.

Inggth punlka:
Bg

a). b). c). d).


e). 3).

Desi Srenggana Sarl, ltnrnlpun Dewt Srirknavatt. (futranlpun si Sntanu Murti lng Arca l'{anlk.
Deui

hrloavatl. (hrtrantpun Prabu $rravasesa


Purpauatl. (hrtrantpun
Prabrtr

1ng Parang-gfunbag

Je).Dewl

Jaya Sangara 1ng Baratnadya)

Devl Rantansarl. (Rrtranlpun Prabu Mayana Kendre lng Tabel-a Retna).Deut Manikara putranlpun Rest Naga BtnaH RaJa lne ArdI I\non.-

Raden Gondolmeumo

ginar{ar

Jumeneug Pangera:r

patt ing

Nagert t'lal-e-

uapati.-

@. 2?

Jult

1983.

202.

u$u$u$u$s$u$r$*$e$u$#u$u$*$ufu Cu$u$u$B$

rnnnrntn nnnn nmnmn nm nn nm nruln& Dm nm nn nn mn mn mmD nm IDm nn mm nn nm mm mn nn rnBBnnn trEl mnmmn nnnnDrn Inmnnm nm nm nnn nnnn nnm nn Dm nn mD nn nm mn nn nn un nm unnn nn Dn rln nnn nn nn nn nn Dmnnn nn run nn nn lDnntut

on Enn DEnn nn nm mll nn mm nn nn nm nn ntr nm mm rDE nn Inm mn nu nE nun HH'HE nH Hn'*HB Hm IDr[ nE nn nn nin nn nh HH fnm InID IDInn nmrnn mnlDm ntnEn
Hhtil, r$t"Ht n nnmn nn mrutD mnlnnDn mm mn onm mm nn nm n nnn nn Do

nEEur

trnDm nDnm Bmnn nn nn Dn nEDn nD nlnnnmmmn mnmnmnmm mnmn r0 nm mn mn nm nm n n nm DIII nm mn mDm nn mn nn nm l[n nn mn n n nn nmDntun mn mnrn nn nm nn nn nmmnnmmmm nmmmmonmmmnm mm nm mn nilfit mrn mm nm nmm nmn mrn nm nm nm mm mn mn nn nn nm nm nn ommn nn mE

mlll lUn nnr Dn;l:IillD

I.
Prabru

I,IAGARI K E D H

I .

(Manenang/Wtaarta/nana).

Prabu Jayarnisena nanpt ravuhnya kang rana narasepuh lrrg nrnggul Malaya

Prabu mrasena ndangu nrlng kang putra Jayanlsena bab lngkang vayah Raden Kusuna Wicltra nggenya kapundlut putra nantu klayaakang rayi ing Nagari l"latalmn Prabu Jayaluouna plkantuk Devl Sona, nangtng kg tlah,rng nengsah kang eyang piya"ubak inggth punLka RaJa Medhang lir\van Prabu

lllrasena. Renbac

:-

Suranadi. Prabu Jayanlsena matur bflih kabar nakaten uau pancn nyata, 1an mitrmt varta, Prabu $rranadi Banpun ng1-urugi Nagar{. Mata}un. Prabu l.Iirasena dahat muring, gya panlt bldhal nedya nganpah kang rayl ing Medbang Trrlyvan.-

-59Prabru Wirasena gya blclha'l kadherekalon

llarya Kacanlrah, thrya furasana lan

D:rakotu.

II.

NACARI

MEDHANG-TULIl{A}I.-

arl Nata lng l{antlpure Prabu illnalayal dalah putra Raden SenareJa lan lhrya Partaka.- Dalah patth Ecandrlya. Renbap r -sa.g Nate kakalrh ne{ya males ukun sedaning kang raJDa srargi Prahr KUlng l,lahanedening leng uwa Prabr Jayabaya ing l.lidarba. Pranlla oanangke Prabu S\ranadllan Prabu Hlmalaya arsa nylrnakaken trah Jayabaya lng Kedhkl, yeku Prabtr Jg yamlsena nyang putra Raden Kuguna lll-eltra, kanthl sarana, ne(ya ngrebat DewlSona lng Matahln lngkang BaDpun kaganra denlng Raden Kueuna Ul.cltra.
Prabtr Srranadl tryang
Nunten kang putra Raden Partaka kLnen nempuh prnng nrlng Nagarl Matahun, plnarlngan kanthl kang rayl Raden SenaraJa nyang patih EkandrLya. Sandi kar gya b14ha1. Drmugl tengah merga, va{ya Medhang Trrlyua.n kapapag ua{ya eg king Tunggul Malaya lan para harya lng Kedhiri. fulayanlng rembag dadoe bardayuda. Prabu l.llrasena nuJa barat gedhe, neryuh Raden Partaka lan Raden Seng
PERAI{G GAGAI

:-

rda

sauadyane temah karnpnrng.

III.

NAGARI

MAI,AI'APATI.-

Prabu Angllngdama nyang garya tetlga, Devl Anbarawatl, DewL TrusllarJg tl 1an Der.rl Mayangsari. @bgg : - Sang Nata dehat prlhatos !g! dehrrunlng jagad, dene turun Pandhava tunggal- darah sanye pazulayan, l{asana, Prebu Ang_llngdarma pa.ntt jengkar nganthl Somar Gareng Petmkr,nedya nleah kang sarnl pasulayan. Kal11an gya bldhal sapanakavaa. S@98@'s - Wonton 1ng uana Angllngdarna kabegal gaJah lan nacann tenah dadog pancakara. GaJah neeen pejah, badbar ilyvary Basuki lan Hyuang Bayt Sangarar {ngkang han'tng ne{ta nyobl sunyatanlng titis lllsnu. lfusnya prtrna lng gatl, Jawata kakallh gla afuna.

IV.

NAGARI

M_X_!_jL,A N G

T U L Y l,l A N

.-

Prabu furanadi. myang arl Pratu llinalaya, na:ipl eouanipun kang rayl Nata saking Purwanagara Prabu Deuastungkara nganthl punggaua sekevaa. Renbag : Prab,r Devaahrngkara natur kang raka angrorepa nganpah se{ya sanpun tralaJen$aken nggenya ne{ye nyfu:nakaken trah Jayabaya. Prabu $rranadL datan nauplr ng lah dahat nurlngl truo nyaraya Jathasurap EndraJayal &rdraJanu lan Jathayu -

klnen mrartasa trah Jayabaya.


Katungka eowanl-pun kang putra lbrya Partaka lan thrya SenaraJar naturnring kang rarna bllth mentas bandayuda klayan kang uua Prabu !{lraeenar Jalaf an rebatan DewL Sorna. Prabu Suranadl dahat dukar gya ngerlgaken va{ya budhal-

Nagarl Tahunan. ilegggllgr dumugl nargi Prabu $:ranadi kapangglh kang vayalt Prabu Angllngdarna. Ifusnya Jarva-Jlnaruan, Prabu AngJ.lngda::na atur pepenget nrlng kang eyang Srranadi supadoe nganpah duka dhateng trah Jayabaya, ngengetakennempuh prang mring

60trr1ng Prabu Srranadl yen !flrs kaladuk sspuhr oupadoo ulah kasabaran. Prabu
S.1

ranadl datan kengguh malah &rka. Pranlla Pratu Angltngdama nunten ngat{ngal aken pratandha, lngglh punlka pusaka PasopatL lan Sesupe psnrrnggul Manlk Prg nasa, kaunbulaken ing nkaaa. fupl pusalca kal<allh dhayah lng sLt1, Pasopatl nurnpnng lng Sesupo. Punike pratandha blllh kang eyang $ranadi lan lllnalayabadhe kasoring prang. Pratandha nakaten vau eanl kallyan Janan eya:rg snarglPrabnr KlJlng Wahana ne{ya nempuh prang dhateng Prabu Jayabaya lnggth ua.npl pralanbang kados nalcaten. Dlpun pratandha nakaten uau, Prabu $uanadl lan El roalaya rnalah sangsaya murLng, pusaka kakallh Paeopatl 1an Seeupe arsa lcobantlng, kadadak pusaka nallh dados rasekea ageng arsa nangsa para rdar tenabsarnl keplayu. Prabru Devaetungkara gl-lar gya lunaJar uangoul nrlng praJanira.

v.

NAq4gI

MATAHUN.-

Prabu Jayahrouna nFnpl ravuhnya kang parnarr tng 1\mggul Malaya Prabu !I! ragng r daLah besan Prabu Jayanisena, tuuJ.n Prabu Angllngdama, punapa dene sang nantu Raden- Kusuna Hicitra. Rembas : - Sanya ngrenbag panonpuhya pata-

eyang. l,Iasa.na Raden Kusuna Wicl-tra pantt ne{ya ngeda}l- paprengan napagaken krtd.hantng kang eyang furanadL lan llfuna1aya. KalLlan gya bidhel kglrld pararaja lan para barya. llonten lng palagan, Raden Ktrauna lllcl-tra nglepaea.kan pusaka Brena K-dhall, tenah kenging Prabu $tranadl lan Pratu Hlmal.aya drnugl paJah. fhraa Partaka nyang iiarf,a SenaraJa teluk. Nunten Raden Kusuna Hicit'ra aarinblt gar
wa Devl- Soma kakanthl denlng kang rana Prabu Jayanleena, lundur urlng Kedhl-

ri.
Prabu Jaya.nloena gya ealeh kaprabon, gunantl- kang putra Raden Kusuma WicLtra kaJunenengaken Narendrar plnar{ngar JeJuluk PRABU AJ I P AM AS A.- Gantl warsar Prabru ADgUlgdartnanyarg PrabuJayanl.oeCANDHAKAN

: - lng Kedtrlrl,

na sasarengan eoda nuksra. K.acarlta, sa-nuksvane Sang Nate Prabu Angfhgdsrma, hlAiilU KARAT0N katanpl dening PRABU &II PAMASA.-

@.

203
nnntHnn HHt'H' nri nn EE 6fr Ed rH"$'

21 Jull

1983.

nnmnn HHttf,H

#A
f;H,-

ilff Hm f,H

fift

ii ffHu-Hff ffH'"t HH Hfr'SffH HHrn


nm EE! ts!! pu HH HH

nEntnrnr

nf,

fis"'
HH..HH

frfr HH--Hfi

mfi.:n- H$'*n;

HH HH HH'H H"f,fl rH'Sn Hil-ffi Hm HH Hn H H HB nE [lE nn Dn run nnn mn mm mm mmn nn nn mm *5:;ffi mn En Inn ilm nrnru nn

nn

!rEl

I. M
Prabnr

(Manenang/wraarua,/naU).

lngglh Prabu Kusuna l.l{eltra, ingglh Prabu Al[ Dravar' lngglh Prabu Klswara, nyang puJangga Resl Sucltra dalah Pa.tih Ta.nbakbaya.-

djl

Pa.nasa

61
Renbae

prlhatoar labet nonbe B&-Harga ngggnya nadeg narendra tdg Kedhirl, sarnpun katempuh sanbekala, lnggth punlka kang rana Earasepuh Narendra 1ng Matalrun Prabu Jayakuouua oeda kenging utsa. No"tlng SangNata wue plkantuk sislk melik slnten ingkang nanaka.ken vlsa nau. Nuntan dhquuh nrlng patlh Tanbakbayar Sang Nata arsa totlhalc pspara nring vana nglras lelana brata. lfusnya mnantl Sang Prabu {Jl Paroasa gya Jengkar kadherekakenHarya $rnaba fng lsarpura, llrrya SenaraJa {.ng Wanti-pura, Harya $rdarea ingBanJarJungut, ilarya Saranba, Harya Iongkawa nyeng Tunenggung lllrapraba.
Sang Nata dahat

:-

II.

NAGART

dalsh patlh S.rg9ara. Rembag ; - Sang Nata esnu cuva labet nggonya Dggekqlrgl trlea mrlng Prabu Ajl Panasa, nlturut attring abtli Sanbarta}a nleset kenglng ranamarasepuhlpun Nl Panasas yelu Prabu Jayaluouna lng I'latalunr tenah katlvaean l./asana Sang Nata AnglLng)ruourna nlrer:g narta btLlh Prabu AJI Panaea nedheng lelana brata nrlng vana, prarnlla gya utusan lhrya fuanJayar SvanJata'MarJaya, kLnen ueJahl Prabtr AJI Parnasa. Sandlka gya sarll pa.nlt bldhaL. saktng Kedhirl, tonahdados bandayuda. lladya BoJanagara kaaoran, nalah utueanlng Prabu Angl$gh,tag na sa.nl peJah lng rananggana. Prabu {Jl Panaea gya }undur.
PERANO

Prabr Angllngkusura

BOJANAGARA.nyang arl Prabru Dhalurdedha ing Kartanagala,

GAQIL

:-

Wadya BoJanagu.ra kapapag uadya

III.
Raden Gondotrilsumo myang garwa

Dasl $ttlnauatll dalah S6nar Gareng Petruk. Rembaq : - Raden Gondokusueo dahat sungkaua nariggalth kareanlng kang rana Prabu Angllrgkusrlna lngkang bantreg engkare. Mlnangka pangenggar-enggsJlng nanah, Sang Bagus gya kapareng tedbak lelana, kadherekaken panakavan. PERA-I{Q SUTAR : - funugl na{yanj-ng vana, Raden Condokueuno kabegel necan, tenah dadoe pancakara. Macan pejah, badhar Wvang $rngkarar parlng vlslk zupadog Gondokusumo manut nrlng Prabtr AJL Penasa,lug Kedhirl. lfusnya ulsik, Hyvang $rngkara gya nesat sitna.

IV. NAGARI P U R }TA N AC A R A.


Prabu Dewastungkara llyaltg punggasa sekavan, Ilarya Jathasural Earya Jathayq, Ilerya IhdraJaya J.an llarya &rdraJanu. Renba.e : - Sang Nata nangga[h kang putra kepuJ-unan Srl Angllngicusuna nggenya hanbeg angkara. llasana Prabudewastungkara nganthl punggava sekavan vaur bldhal. nrlng BoJa::agara arsa nganpah sodyaning Srl Angllngkusura. CANDHAKAN : - Ing Nagarl BoJanagara, Prabu Angll-ngh.rouna nanpl ranuhnya kang

Prabu Dewastlngkara, ngendhak karsanlng kang putra nggonya aroamenungsuhan klayan Prabu ffl Panaoa. Nanglng Srl Angllngkusuna datan paxnan

nggega, nalah nganptL punggasa sekavan kautus nganteb Pratu AJI Parasa mrLng Kedhlrl. Jathasura, Jathayu, DrdraJaya lan hdraJanu sandlka gya

_62_
pa.nlt bldhal.-

V.

NAOARI __K

EDHI RI.

(Ma.nenang/l{ldarbar/hha).-

Frabu .\Jl Panasa nenpl utusan punggava sekawan bok.l.ng BoJah.garar 1ngkang nakyenaken antebl-ng nanah Prabu .AJL Panasa babagan panantanglng Prabu A4ttnghrsuna. lllnangoulan btl-lh Prabu AJi Panasa nboten nulak perantnng sa1{ng slnten kenayon. Ibr:fa Jathasura uurlng, gya ngrangsa.ng Sang Nata, na-

nglng tan klyat kenglng ps,ngari.balrs. l"enah kantaka. tlrrya kang tiga lnggth ng katen, sadaya sanl dhasah datan enget, vasrna eanl'natur tobat. lfuanya kaearasakenr utuEan gekasan uau gya kaltlan vangsul nrlng BoJanagare, lclnn natur
Angllngkusuna. CANDHAKAN ' - Ing BoJanagara, Pratu Ang[ngknsuna na-npl aturlpun Jathasura sakadang bltth Prab'u AJI Pauasa nanakaken kaaekten, narnpi panantanglng Prabnr Angllngdarna. Sang Nata dahat ntntlk, gya ngerLgaken vad5ra nglumrLng

Srl

rug mrtng Kedhlri. Xgggrltar prang carnpuh wadya Bojanagara lavan Kedhfui., Resl Slcltra rnagut pg pub kapapagaken denlng,Prabu AnglLngkuouna, katanan pueaka -anpuh, Resl $rcltra peJah. Para raJa Eanl naJeng, nanglng tnggth ka6oran. Prab'u AJL Panaea nuntn sidhlkara, kadadak llywang Kela raurh parlng nugraha .A,lI BERAUA irrgka.ng kwasane larnun vltatakr saged nallk panlngallng nengaah. Ilrrln paflrrg AJI PAIIUNGKAS, lngkang kwasane lanun vfutatak, uengsah lngkang k6nglng kagrayang tentu luluh bayu otote. lfitanya parfu nugrahe kasekten, i$uang KA'l! gya sirna. Prabu 41i lanaaa nunten neJeng lng paprangan, sarvl natak aJt Barava. Prabu Angltngkueurna katanan .AJ1 Eeraua, tenah bingung }reeana nalLk pallngall ra, gya nempuh prang mrlng kang rayl Prabu Dbaaurvedha. Ngantos dados prnngnrket, dangu-dangu AngtLngkrrsuna Lan Dlranurvedha peJah sa:npyrb. Prabr Desastungkara nyang kang putra kepulunan Raden Gondolmsuno natur teluk. Katungka praptanlra garvanipun Prabu Angl{ngkuouna, Devl Srenggana Reg na (lbunipun Gondolusuno) lan kadang nanr sekavan, nasrahaken prqJs a1{ng Prabu di L Pamasa. Sananten ugi gar:r'anlpun Prabu Dhanurveclha, hnl SrengganaSari lan kadnng ma:rr gekavan nasrahaken praJa uring Srl AJI Pamasa. Prabtr AJI Panasa narpt- aadaya ploungsungl Barte nunten ngavontenaken upacara ngruktl kunarpanl.ng para raJa lngkalg oan! gugur {ng pa'lagan.-

@.-

2'l JuIl

L983.

-63En n[uon nn DrpnlnDn nn lon nn nm nn nm lln n!} nm nrD Et[nnn nm run nn


mnmn

nDr|mn BnDn DnDnE nn Dn D! nn Et[ nrD nn nE mn nD

DEnlrnn nm nn
EII

nn

EN mn

ENNII NNND D IDNMII En n n n!! n nn m nn En tn I! trD IOIDDNDD N

mnn mnnn nEllm mn nnt n ntn mn n n n mnrnmnnnmn nn nnnrn nnnn nnrlD n mn m nn nn !l n nn n nn n


m m

nnnn nnmn nnnn nmnn nnE&tr N INN D n M NID IT ND DI N D

ntr EE nnDn t!! -PnnI_ EE 4g EEilnn[E n[ -nn nn Inn nn DI Fll nn mu lumuDlln nilunn mE DnDDtrD !!E nm E[l uBtn nn nn Dll mlD Dlt uuult lln n[l ln.u nnl nE Ea Entr nn En nnnn IIID nnEn m E nEnn nmrrnlt| ndnn n nn nrnmm n nm n h Dnrnnn ul ul nE nD rnD n n n n8tulnl Iu rD n Ell nDEnm nnnr0n E! nnrm nnnnnnut Ell t[ B n m nn n D n n BDN!I tu trnnn nnErn n n n n Fnn n

nnn D trnn
E

tr q

HH HfiilH H n's HHHH .'fi H,,H $"", Hr" H H Jrud

'n', ,"""
I

_"r"'f,acar

Hfi
H fi

H H

Noner

urut
181. 182. 183.
78/r.

Narnl le.npaban :

Rablne Tudayaka
Babad
Ma.nenang

aaaaaaaaaaata

L 3

185. 186. 187. 188. 189. 1go. 191. 192.

L93. Lg4. Lg5.

l)6.
19?. 19g.
100

. . . . . . I,ahLre J4yabaya . . . . . . ., Rablne Dltya Sarslhara . . . . . Lahtre Menr $rpadno o o . . . . o...... $tdargoronuksga ... Rabtne.Tayabaya ........ Lahlre Jaya AnlJay& r . . . . . Patlne KfJhC l.Iahono . . . . . . ........... Hayangkara Rablne tr'aya AnJ.Jaya . . . . . . Lahlro Angl{ngdarmb . . . . . . Jtayabaya nuk8wa . ., . . . . . Rablne Jayaniseno . | . . . . . Ment Srpadno r . . . o . . . . Lahire Kuguna llicitra r . . . .
Latdre KlJing llahono

. . . .

. . . .

. . . .

' f .. . . . . . . . . . r . . . . . . . . . .

. . | . . . . . r '
?

7 10

L3
16 19 22 24

.
.

27

. . o. . . . . . . . .

30

35
?7 40

.
.
.

12
/+1

200.

20L, 202. 203.

Setyavatl obng Badhare Angllngdamo o o r . . . r . . . r Rablng Angllngloslllto r r . . . . . . . . . Iahlre Gondo!:ueuno . . o . . . . . . . . . Rabtne Kugula lJlcltra . . . . . . . . . . Patlne Angllnglrusuna r r . t . . . . . . .

L6

n
5)
55 58

60

KalaJengaken lng Serat Plrstalca RaJa Purva JlLld IX lsl 22 lanpahanr vlvl.t sa^klng AJI PAMASA RABI PUIRI BANrul,lANAI ngantos dunugl lanpaban PEIAIIIPUN DANESWARA.-

Purna ing dinten Rebo .Wage, tanggal

27

- Jull -

1983.

Anda mungkin juga menyukai