Anda di halaman 1dari 139

1

5I5TEM PENYALURAN KREDIT TERHADAP PETERNAK


5U5U 5API PERAH GUNA MENINGKATKAN
PROFITABILITA5
(5tudI dI UnIt 5Impan PInjam KnpcrasI Agrn NIaga Jabung Ma!ang)


5 K R I P 5 I



OIeh

IKA NURWANTI
NIM : O561O1O4















JURU5AN MANAJEMEN
FAKULTA5 EKONOMI
UNIVER5ITA5 I5LAM NEGERI
MAULANA MALIK IBRAHIM MALANG
2009


2
5I5TEM PENYALURAN KREDIT TERHADAP PETERNAK
5U5U 5API PERAH GUNA MENINGGKATKAN
PROFITABILITA5
(5tudI dI UnIt 5Impan PInjam KnpcrasI Agrn NIaga Jabung Ma!ang)


5 K R I P 5 I

DIajukan Kcpada:
UnIvcrsItas Is!am NcgcrI Mau!ana Ma!Ik IbrahIm Ma!ang
Untuk McmcnuhI 5a!ah 5atu Pcrsyaratan Da!am
Mcmpcrn!ch Gc!ar 5arjana EknnnmI (5E)



O!ch
IKA NURWANTI
NIM : 05610104







JURU5AN MANAJEMEN
FAKULTA5 EKONOMI
UNIVER5ITA5 I5LAM NEGERI
MAULANA MALIK IBRAHIM MALANG
2009


3
SURAT PERNYATAAN


Yang bertanda tangan di bawah ini saya:

Nama : Ika Nurwanti
Nim : 05610104
Alamat : Jl. Raya Bromo No 105 Pakel-Sukapura Probolinggo

Menyatakan bahwa Skripsi yang saya buat untuk memenuhi persyaratan
kelulusan pada jurusan Manajemen Fakultas Ekonomi Universitas Maulana Malik
Ibrahim Malang, dengan judul :

SISTEM PENYALURAN KREDIT TERHADAP PETERNAK SUSU SAPI
PERAH GUNA MENINGKATKAN PROFITABILITAS (Studi di Unit
Simpan Pinjam Koperasi Agro Niaga Jabung Malang)


Adalah hasil karya saya sendiri, bukan duplikasi dari karya orang lain.

Selanjutnya apabila dikemudian hari ada Klaim dari pihak lain, bukan menjadi
tanggung jawab Dosen Pembimbing atau pihak Fakultas Ekonomi, tetapi menjadi
tanggung jawab saya sendiri.

Demikian surat pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya dan tanpa paksaan dari
siapapun.


Malang,29 juli 2009
Hormat saya,




IKA NURWANTI
NIM : 05610104





4
LEMBAR PER5ETUJUAN

5I5TEM PENYALURAN KREDIT TERHADAP
PETERNAK 5U5U 5API PERAH GUNA MENINGKATKAN
PROFITABILITA5
(5tudI dI UnIt 5Impan PInjam KnpcrasI Agrn NIaga
Jabung Ma!ang)


5 K R I P 5 I


O I e h

IKA NURWANTI
NIM : O561O1O4




TeIah diselujui 14 }uIi 2OO9
Dosen Ienlinling,






Umrntu! Khasanah, 5.Ag. M.5I
NIP 150287782





Mengelahui :
Dekan,




Drs. HA. MUHTADI RIDWAN, MA
NIP 150231828


5
LEMBAR PENGE5AHAN

5I5TEM PENYALURAN KREDIT TERHADAP PETERNAK
5U5U 5API PERAH GUNA MENINGKATKAN
PROFITABILITA5
(5tudI dI UnIt 5Impan PInjam KnpcrasI Agrn NIaga Jabung Ma!ang)

5 K R I P 5 I

oIeh

IKA NURWANTI
NIM : 05610104


TeIah Dipeilahankan di Depan Devan Ienguji
Dan Dinyalakan Dileiina Selagai SaIah Salu Ieisyaialan
Unluk MenpeioIeh CeIai Saijana Lkononi (SL)
Iada langgaI 29 }uIi 2OO9


5usunan Dcwan PcngujI Tanda Tangan
1. Kelua
Drs.Agus 5ucIptn, MM :
NII 15O327243 ( )

2. Sekielaiis / Ienlinling
Umrntu! Khasanah, 5.Ag.,M.5I :
NII 15O287782 ( )

3. Ienguji Ulana
Dr. Nur AsnawI, M.Ag :
NII 15O295491 ( )

Disahkan OIeh :
Dekan,




Drs. HA. MUHTADI RIDWAN, MA
NII 15O231828


6
PER5EMBAHAN

Dengan iasa puja puji syukui yang liada leihingga
Kepada AIIah SWT dan junjungan-Nya Nali Muhannad SAW
Segenap kenuinian cinla kasih seila keluIusan hali
Ku peisenlahkan skiipsi ini unluk:
Ayahku leicinla Waisai dan Ilundaku leicinla Saiialin
yang lak peinah IeIah nenleiikan kasih sayangnya
dan seIaIu nenleii nolifasi daIan nenjaIani haii-haiiku sehingga aku
nenjadi oiang yang nenpunyai pengeilian daIan nenjaIani hidup ini.

Unluk leIahan jivaku dan kakak ku leisayang NuiuI Ihsan dan Daisono
yang seIaIu nenleiikanku vaina daIan haii-haiiku. Dan unluk keIuaiga
lesaiku yang seIaIu nenleiiku senangal dan doa. Ayuk, WuIan, IaiieI,
NuiuI, Runi dan lenan-lenan sepeijuangan di naIang, (sunlei saii),
Teiina kasih alas canda lavanu Yang nenleiikan vaina vaini leileda

DaIan peijaIananku Sahalal-sahalal leilaikku Aikesa
Hidayah, Lika, DiIa, Tilik, Lulfa, Indah, Devi, Auioia dII
Sahalal-sahalal IKLI O8 jalung Yang seIaIu nenlava anganku
Unluk kenlaIi nenguIang ceiila Lanaku leisana Iagi. Dan juga lenan-
lenanku angkalan 2OO5 lidak akan peinah kuIupakan nasa-nasa
leisana kaIian senua.
Teiina kasih







7
MOTTO

` `` `. .. . . .. . , ,, , < << < ! !! ! , ,, , . .. . . .. . 1 11 1 . .. . ! !! ! . .. . . .. . > >> > l ll l - -- - > >> > _ __ _, ,, , l ll l > >> > . .. .` `` `. .. . . .. . , ,, , _ __ _ ! !! ! ` `` `. .. . . .. . , ,, ,
` `` ` > >> >. .. . . .. . 1 11 1 . .. . > >> > " "" " > >> > , ,, , , ,, , _


eiinanIah kanu kepada AIIah dan iasuI-Nya dan
nafkahkanIah selagian daii hailanu yang AIIah TeIah
nenjadikan kanu nenguasainya. Maka oiang-oiang yang
leiinan di anlaia kanu dan nenafkahkan (selagian) daii
hailanya nenpeioIeh
pahaIa yang lesai.(AI-Hadiid:7)












8
KATA PENGANTAR

8isni||anirrannaniranin,
AIhanduIiIIah segaIa puja dan puji syukui saya panjalkan kehadiial
AIIah SWT yang leIah neIinpahkan iahnal, laufiq dan hidayah-Nya,
ShaIaval seila saIan senoga aladi leicuiahkan kepada junjungan kila
Nali Muhannad SAW yang leIah leihasiI nenlinling dan nenunlun
unalnya kejaIan yang lenai dan di iidhoi AIIah SWT sehingga penuIis
nanpu nenyeIesaikan lugas akhii leiupa skiipsi yang leijuduI " Sislen
IenyaIuian Kiedil Teihadap Ieleinak Susu Sapi Ieiah Cuna
Meningkalkan IiofilaliIilas (Sludi di Unil Sinpan Iinjan Kopeiasi Agio
Niaga }alung MaIang
Sualu kelanggaan leisendiii lagi penuIis kaiena dapal
nenyeIesaikan penyusunan skiipsi. IenuIis nenyadaii daIan penyusunan
skiipsi ini lidak dapal leiIepas daii uIuian langan leilagai pihak, oIeh
kaiena ilu daIan kesenpalan ini penuIis nenyanpaikan ucapan leiina
kasih yang selesai-lesainya seila penghaigaan yang selinggi-lingginya
kepada yang leihoinal:
1. apak Iiof. Di. H. Inan Supiayogo seIaku Rekloi Univeisilas
IsIan Negeii MauIana MaIik Iliahin MaIang.
2. apak Dis. H.A. Muhladi Ridvan, MA. SeIaku Dekan IakuIlas
Lononi Univeisilas IsIan Negeii MauIana MaIik Iliahin MaIang.


9
3. Ilu UnioluI Khasanah. S.Ag. M.Si SeIaku Dosen Ienlinling,
yang leIah lanyak neIuangkan vaklunya daIan nenleiikan
linlingan dan aiahan sehingga seIesainya penuIisan skiipsi ini.
4. SeIuiuh Dosen IakuIlas Lkononi Univeisilas Univeisilas IsIan
Negeii MauIana naIik Iliahin MaIang yang leIah luIus
nenlagikan iInunya.
5. apak Dis. Ahnad AIi Suhadi seIaku Manajei Kopeiasi Agio
Niaga (KAN) }alung MaIang.
6. Segenap penguius seila kaiyavan Kopeiasi Agio Niaga (KAN)
}alung yang leIah nenleiikan peIayanan yang laik seIana
peneIilian leiulana leiina kasih kepada Mlak Lalifah, Mas
SyaifuI dan Mlak Hidayah yang seIana ini legilu laik kepada
penuIis .
7. Ayah dan Ilu leisayang yang luIus nendoakan dan nenleiikan
doiongan secaia noiiI naupun naleiiiI seIaIu nohon doa ieslu
unluk nenggapai senua cila-cila.
8. Sahalal-sahalal angkalan 2OO5 khususnya }uiusan Lkononi yang
leIah nenleiikan lanyak peIajaian, pengaIanan dan nolivasi.
9. Sahalal-sahalal leidekalku yang leIah nenleiikanku senangal
unluk nenyeIesaikan skiipsi ini dinlaianya: Hidayah, Nia, Lni,
LIok, Heny dan kekasihku Ihsan yang sIaIu nenleiikanku


10
senangal seila dukungan kual unluk nenyeIesaikan penlualan
skiipsi ini.
Senoga lanluan yang leIah dileiikan kepada penuIis
nendapal inlaIan yang lesai daii AIIah SWT dan dicalal selagai
anaI shaIeh. Anin.
IenuIis nenyadaii sepenuhnya lahva penyusunan skiipsi
ini lidak Iepas daii kekuiangan dan nasih jauh daii kesenpuinaan.
Unluk ilu, kiilik dan saian sangal penuIis haiapkan deni
nendapalkan hasiI yang Ielih laik.
Akhii kala, senoga kaiya sedeihana ini dapal leinanfaal
lagi penuIis dan penlaca seila nanpu nenleiikan konliilusi lagi
pengenlangan iInu pengelahuan secaia unun. Aniin.




MaIang,14 }uni 2OO9
IenuIis


Ika Nuivanli



11
DAFTAR I5I
HALAMAN JUDUL ................................................................................. i
5URAT PERNYATAAN ......................................................................... iii
HALAMAN PER5ETUJUAN.................................................................. iv
HALAMAN PER5EMBAHAN............................................................... v
MOTTO...................................................................................................... vi
KATA PENGANTAR............................................................................... vii
DAFTAR I5I.............................................................................................. x
DAFTAR TABEL ...................................................................................... xiii
DAFTAR GAMBAR................................................................................. xiv
DAFTAR LAMPIRAN............................................................................. xv
AB5TRAK.................................................................................................. xvi

BAB I: PENDAHULUAN1
A. Lalai eIakang MasaIah.................1
. Runusan MasaIah ....................5
C. Tujuan IeneIilian....................5
D. alasan MasaIah........................................................................5
L. Manfaal IeneIilian..................6
BAB II: KAJIAN PU5TAKA ................................................................... 7
A. IeneIilian TeidahuIu.............................................................. 7
. Kajian Teoii...................9
1. a. Iengeilian Kopeiasi Sinpan Iinjan............................ 9
l. Tujuan Kopeiasi Sinpan Iinjan.................................. 11
c. Sunlei-sunlei Dana
Kopeiasi Sinpan Iinjan.............................................. 13
d. }enis-jenis Kopeiasi ...................................................... 14
e. Keunlungan Kopeiasi Sinpan Iinjan........................ 16
f. Dasai Hukun Ieikopeiasian.........................................17


12
2. Kajian Tenlang Kiedil
a. Iengeilian Kiedil............................................................17
l. Unsui-unsui Kiedil........................................................2O
c. Tujuan dan Iungsi Kiedil..............................................22
d. }enis-}enis Kiedil.............................................................23
e. }aninan Kiedil.................................................................27
f. Iiinsip-piinsip Ienleiian Kiedil................................28
g. Kiedil daIan syaiiah IsIan......................................3O

c) Kajian Tenlang IiofilaliIilas
a. Iengeilian IiofilaliIilas...................................................37
l. IiofilaliIilas (Iala) daIan konsep IsIan.......................41
c. Keiangka eifikii..............................................................45

BAB III: METODE PENELITIAN ........................................ ...................46
A. }enis dan Iendekalan IeneIilian.....................46
. Lokasi IeneIilian.......................47
C. Sunlei Dala......................47
D. Sulyek IeneIilian......................48
L. Tehnik IengunpuIan Dala..................49
I. Melode AnaIisis Dala................5O

BAB IV : PAPARAN DAN PEMBAHA5AN DATA HA5IL
PENELITIAN......................................................... ...................54
A. Iapaian dala hasiI peneIilian..................................................54
1. Sejaiah Singkal Kopeiasi Agio Niaga }alung.......54
2. Sliuklui Oiganisasi Kopeiasi Agio Niaga }alung.....58


13
3. Ruang Lingkup Kegialan Usaha
Kopeiasi Agio Niaga }alung...............................................69

. Ienlahasan Dala HasiI IeneIilian
1. AnaIisa Teihadap IenyaIuian Kiedil Ieleinak
Susu Sapi Ieiah...................................................................75
2. Upaya-upaya penyaIuian kiedil daIan
neningkalkan iofilaliIilas..............9O
3. AnaIisa Teihadap Lapoian Keuangan.........99
4. Kiedil dan Iala Daii Sudul Iandangan IsIan.....1O1

BAB V: PENUTUP ................................................................. .......1O4
1. KesinpuIan ......................1O4
2. Saian ...........................1O6
DAFTAR PU5TAKA .....................1O8
LAMPIRAN













14
DAITAR TALL

TaleI.1.1: Ieikenlangan IenyaIuian Kiedil Teihadap
IiofilaliIilas KAN jalung................................................................O5
TaleI.2.1: IeneIilian leidahuIu..........................................................................O7
TaleI.4.1: }unIah Ieleinak yang neIakukan penlayaian
secaia kiedil.......................................................................................82
TaleI 4.2 : Ieikenlangan IenyaIuian Kiedil Teihadap
IiofilaliIilas KAN jalung...............................................................88
TaleI 4.3 : Tingkal Ieikenlangan ROI.........................................................92
TaleI 4.4 : HasiI Ieihilungan ROL..................................................................96
TaleI 4.5 : HasiI Ieihilungan NIM..................................................................98




















15
DAITAR CAMAR


Canlai 2.1: Keiangka eifikii....................45

Canlai 4.1: Sliuklui Oiganisasi Kopeiasi Agio Niaga
}alungIeiiode 2OO7-2OO9............................................................68

Canlai 4.2: usiness Design daii Kopeiasi Agio
Niaga (KAN) }alung...................................................................74
































16
DAITAR LAMIIRAN

Lanpiian 1 : Neiaca Kopeiasi Agio Niaga }alung Tahun 2OO5-2OO8
Lanpiian 2 : Lapoian Lala Rugi Kopeiasi Agio Niaga }alung 2OO5-2OO8
Lanpiian 3: Undang-undang peikopeiasian
Lanpiian 4: Iedonan Wavancaia


































17
ABSTSRAK

Ika Nuivanli, 2OO9, Skiipsi Tenlang Sislen IenyaIuian Kiedil Teihadap
Ieleinak Susu Sapi Ieiah Cuna Meningkalkan IiofilaliIilas (Sludi di Unil
Sinpan Iinjan Kopeiasi Agio Niaga }alung)
Ienlinling = UnioluI Khasanah. S.Ag. M.Si
Kala Kunci = IenyaIuian Kiedil, IiofilaliIilas

Ieikenlangan peiekononian devasa ini nenleiikan kesenpalan
kepada nasyaiakal naupun peneiinlah unluk ikul leipeian aklif daIan
penlangunan khususnya daIan dunia ekononi. IengeIoIaan keuangan
didaIan dunia usaha juga senakin konpIeks, akilal daii kiisis yang
neIanda di Indonesia. HaI ini leipengaiuh leihadap peiekononian dunia
usaha sepeili Kopeiasi Unil Desa (KUD) hanya Ieiusahaan-Ieiusahaan
yang nenpunyai nanajenen laik dapal leilahan dan leisaing
dipasaian.DaIan penyaIuian kiedil kopeiasi haius neneiapkan piinsip
kehali-halian yang nenjadi peihalian daIan penlayaian kiedil, nisaInya
kuaIilas kiedil sangal leipengaiuh leihadap efeklifilas pendapalan alau
keunlungan yang dihaiapkan oIeh kaiena ilu kuaIilas kiedil haius dijaga
agai jangan sanpai nenjadi kiedil nacel.yang akilalnya lukan hanya
nenyelalkan lidak efeklif keunlungan lapi Ielih daii ilu dapal
nenyelalkan keiugian kaiena lidak leilayainya kenlaIi dana yang
dilanankan daIan kiedil ilu.
Tujuan daii peneIilian ini Unluk nendeskiipsikan sislen penyaIuian
kiedil leihadap peleinak susu sapi peiah pada unil sinpan pinjan KAN
}alung. Dan Unluk nendeskiipsikan upaya nenigkalkan piofilaliIilas
neIaIui penyaIuian kiedil yang dileiapkan KAN }alung Melode peneIilian
yang digunakan daIan peneIilian ini adaIah deskiiplif kuaIilalif, Dala-dala
yang digunakan daIan peneIilian ini ada dua jenis yailu Dala piinei, yailu
dala yang leiasaI Iangsung daii sunlei peneIilian ini, yang leiasaI daii
hasiI vavancaia Iangsung dengan pihak yang leikail. Dala skundei adaIah
dala yang lukan diusahakan sendiii pengunpuIannya oIeh peneIili
nisaInya daii liio slalislik, najaIah, keleiangan-keleiangan alau pulIikasi
Iainnya. }adi kala skundei leiasaI daii langan kedua, keliga, dan
seleiusnya.
HasiI peneIilian nenunjukkan, lahva sislen penyaIuian kiedil yang
dileiapkan KAN jalung khususnya peleinak sapi peiah daIan sislen
penlayaiannya di angsui dengan nenolong layaian susu yang diseloi
seliap 1O haii sekaIi oIeh peleinak. oIeh kaiena ilu sislen kiedil ini
dileiikan kepada anggola unluk nenenuhi keluluhan dan kesejahleiaan
hidup anggola. Upaya yang dileiikan KAN jalung daIan neningkalkan
piofilaliIilas yailu dileiikan lunga kepada peleinak sangal iingan, yailu
1 peiluIan fIal. HaI yang ingin dicapai oIeh KAN }alung secaia


18
keseIuiuhan lukan hanya piofil lapi juga lenefil. Maka leikadang upaya
yang dileiapkan lidak nenghasiIkan piofil lagi KAN, lelapi
nendalangkan lenefil lagi anggola.










































19

._,_, , - .- . `,, .,- , `,, _ . ,. =
`,-, , , _- -, _ . _,,- , ,, , ,
,`,,' - , , SAg, MSi
`,,, `,-, .. ,.
- `,. _`,= `.- `, , `,,- , _- , ., =,
. - . _ _. ,-, . , ._ : `, , ' _
,, .,. . ,,, -, , `, , . ,', - , KUD ,
`,' , , , , . _ _ `,= `,_, _ . . .=
, .- `, _ ,' . - . ,- . ,, . , _ .
., ,- . .,, . .. , =- , : `,-,' _,, `,
. _,' ' .,- , : _ , ' . , .- ,,
.,, _-` -, .,- , _, . ,. = ,,,. , KAN ,
,' . =,, _,, `,, ,`,, ._,,-KAN _,,- .
., ' ., .`, ,,,. _,' , .- ' .- _,
.- -. . =,, ... .- _ ,.- , `,, .,
,' ,= . - , _ ., .`, ., , -,
,-. ..- . , ,-. . , .,, . ., .-
, . ._ , ., ...
, _ , .- .- , ,' . ,. = KAN ,,- _ `.-
, = . , .,- , _,' ,,.' _ _=, . , , ,
, . ,,- , , ,,-,- _-, ... _ . = : . ,
= KAN ,, ,-, ,, .=, , `,-, `,, _,,- ,, `,,
, _,' . .', KAN _ : , ,, ,.- _ ,., . _,-
' . _,, =, . ,' .,, : KAN ' =,
... .



20
AB5TRACT

Nuivanli, Ika. 2OO9. Thesis TilIe: The Syslen of Ciedil Disliilulion
Tovaid Cov MiIk ieedeis lo Inciease IiofilaliIily (Case Sludy in Saving
and Loan Unil of Agio Niaga }alung Cooipeialion)
Advisoi = UnioluI Khasanah. S.Ag. M.Si
Key voids : disliilulion ciedil, piofilaliIily

The deveIopnenl of econony loday gives lhe oppoilunily lo lolh
lhe sociely and lhe goveinnenl lo have aclive ioIe in nalionaI deveIopnenl
especiaIIy in econony deveIopnenl. The finances nanagenenl in lusiness
voied is noie conpIex. As a iesuIl of lhe ciisis in indonesia. This affecls
lhe econony of lusiness voiId such as a unil of a viIIage coopeialion
(KUD). OnIy lhe conpanies vhich had good nanagenenl can suivive in
conpelilive naikel. In disliiluling ciedil, a coopeialion nusl appIy
caiefuI piincipIes vhich lecone lhe focus of ciedil paynen, as lhe quaIily
lhe ciedil has a sliong infIuence lo effeclivily incone oi lhe expecled piofil.
Theiefoie lhe quaIily of ciedil nusl le caied in oidei lhal il does nol
lecone sluck ciedil iesuIling in lhe effeclive piofil noie lhan lhal il does
nol neel in a financiaI Ioss lecane lha ciedil is nol paid lack.
The puipose of lhis ieseaich lo descule lhe syslen of ciedil
disliilulion appIied lo lhe lieedeis of cov niIk. ( in a saving and Ioan unil
a coopeialive of Agio Niaga }alung), and deseiile lhe effoils lo inciease
piofil lhiough ciedil disliilulion appIyed in lhis coopeialion. The nelhod
of lhis ieseaich is desciiplive quaIilalive. Theie aie lvo kinds of dala in lhis
ieseaich, lhose aie: dala piinaiy, naneIy lhe dala ollained fion diiecl
inleiviev vilh ieIevanl sulleals. And Secondaiy dala. Which aie nol
galheied ly lhe ieseaichei, foi exanpIes fion slalislicaI luieau, nagazine,
olhei pulIicalion. So, lhe void a secondaiy neans lhe second hand, lhiid,
and so on.
The iesuIl of lhe ieseaich shovs, Thal syslen of disliiluling lhe
appIied ciedil in a coopeialion Agio Niaga }alung especiaIIy appIied lo lhe
lieedeis of daiiy callIe is paynenl syslen ly ieducing niIk paynenl give
eveiy 1O days ly lhe lieedeis. Theiefoie lhis ciedil syslen is gives lo lhe
KAN }alungs nenleis lo fuIfiII lhe needs Iife and piospeiily. The effoil
done ly Agio Niaga jalung cooipoialion in inpioving piofilaliIily is ly
giving inleiesl 1 lo lhe lieedeis nonlhIy, vhal vieI le ieached ly Agio
Niaga }alung cooipoialion is nol piofil lul aIso lenefil. Theiefoi,
sonelines lhe effoil appIied give do nol piofil lo Agio Niaga cooipoialion,
lul il give lenefil lo ils nenlei.





21
BAB I
PENDAHULUAN
A. Latar Bc!akang Masa!ah
Keleiadaan anggola didaIan kepeiasi sangal nenenlukan.
Maju nunduinya kopeiasi dilenlukan oIeh pailisipasi anggola,
sedangkan jaluh langunnya kopeiasi dilenlukan penguiusnya. }adi
peianan anggola daIan kehidupan kopeiasi sangalIah penling.
Seliap anggola neniIiki kedudukan selagai peniIik, pengguna
sekaIigus pengeIoIa yang divujudkan daIan Rapal Anggola.
SaIah salu fungsi kopeiasi adaIah nenleiikan kiedil lagi
nasyaiakal. Menuiul vidiyanli (1992:23) kopeiasi kiedil adaIah
kopeiasi yang leigeiak daIan usaha penlenlukan nodaI neIaIui
lalungan paia anggola secaia leialui dan leius neneius unluk
kenudian dipinjankan kepada paia anggola dengan caia nudah,
nuiah, cepal dan lepal unluk lujuan pioduklif dan kesejahleiaan.
Kiedil yang diIakukan kopeiasi neiupakan sualu inveslasi
nodaI keija yang neniIiki iesiko yang cukup linggi. Resiko yang
nungkin linluI daii adanya kiedil adaIah keleiIanlalan daIan
peiIunasan kiedil daIan vaklu yang sudah dilenlukan alau
kenungkinan lidak leilagihnya selagian naupun seIuiuh piulang.
DaIan penyaIuian kiedil kopeiasi haius neneiapkan piinsip
kehali-halian yang nenjadi peihalian daIan penlayaian kiedil,


22
nisaInya kuaIilas kiedil sangal leipengaiuh leihadap efeklifilas
pendapalan alau keunlungan yang dihaiapkan oIeh kaiena ilu
kuaIilas kiedil haius dijaga agai jangan sanpai nenjadi kiedil
nacel. yang akilalnya lukan hanya nenyelalkan lidak efeklif
keunlungan lapi Ielih daii ilu dapal nenyelalkan keiugian kaiena
lidak leilayainya kenlaIi dana yang dilanankan daIan kiedil ilu.
Seliap aklifilas peidagangan alau penliayaan kiedil
kopeiasi leioiienlasi pada Iala alau lisa diselul juga dengan
piofilaliIilas. Menuiul Savii (2OO5:31) piofilaliIilas adaIah
kenanpuan sualu peiusahaan alau lank daIan nenghasiIkan Iala
seIana peiiode leilenlu. DaIan neniIai piofilaliIilas leidapal
leinacan-nacan caia dan leiganlung pada Iala alau akliva nana
yang akan dilandingkan apakah Iala opeiasionaI alau Iala seleIah
pajak dengan opeialing assel alau dengan nodaI sendiii.
eleiapa peneIilian yang neneIili lenlang kiedil dan anaIisis
Iapoian keuangan yailu
a. Yanik (2OO7) nengevaIuasi ApIikasi Manajenen kiedil
leihadap peningkalan RenlaliIilas IT IR Hanindo
Nalanaknui Iaie Kediii.
l. Lni Aguslina (2OO6) Lfeklifilas kelijakan kiedil selagai
saIah salu usaha unluk neningkalkan RenlaliIilas (Sludi
pada unol sinpan pinjan KI-RI Aidi nuslika kaiya


23
kecanalan kaIipuio lanyuvangi)
IeneIilian leidahuIu yang diIakukan oIeh yanik dengan eni
aguslina sana-sana nengunakan Rasio RenlaliIilas denikian
dengan Sedangkan peneIili sekaiang nengunakan Rasio
IiofilaliIilas, lelapi daii leilagai peneIilian yang ada peiledaan
hanya pada pengunaan daIan nenganaIisis Iapoian keuangan.
Kopeiasi Aigo Niaga (KAN) }alung juga neiupakan saIah
salu peiusahaan yang leigeiak dilidang penyaIuian dana alau
kiedil kepada anggola dan nasyaiakal. IenyaIuian Kiedil leihadap
peleinak susu sapi peiah neiupakan haI yang diulanakan oIeh
KAN jalung kaiena sapi peiah adaIah usaha inli KAN jalung.
Kiedil pada anggola khususnya peleinak sapi peiah daIan sislen
penlayaiannya di angsui dengan nenolong layaian susu yang
diseloi seliap 1O haii sekaIi oIeh peleinak.
TaleI 1.1
Ieikenlangan IenyaIuian Kiedil Teihadap
IiofilaliIilas KAN jalung

Tahun IenyaIuian Kiedil IiofilaliIilas
2OO5 1.195.OOO.OOO 312.363.747
2OO6 1.415.OOO.OOO 395.9O5.4OO
2OO7 2.5OO.OOO.OOO 515.989.OOO
2OO8 2.8OO.OOO.OOO 364.699.179
sunlei: dala dioIah KAN jalung

Daii dala laleI dialas dapal disinpuIkan lahva daii lahun


24
2OO5-2OO8 penyaIuian kiedil leihadap peleinak susu sapi peiah
nengaIani peningkalan Ielih daii 1O lelapi pada lingkal
piofilaliIilas pada lahun 2OO5-2OO7 nengaIani peningkalan cukup
linggi, senua ini diselalkan oIeh leilagai fakloi anlaia Iain,
nanajenen yang piofesionaI dengan sislen penleIajaian yang
dileiapkan KAN jalung, SDM yang leikuaIilas dan anggola yang
IoyaIilas sehingga lisa nenjunjung niIai-niIai kopeiasi. sedangkan
pada lahun 2OO8 piofilaliIilas KAN jalung nengaIani keneiosolan.
Adanya penuiunan lingkal piofilaliIilas pada lahun 2OO8
diselalkan kaiena dalangnya pesaing yang nengangu pasai lelapi
seleIah ilu anggola kenlaIi Iagi ke KAN jalung, senua ini
diselalkan kaiena peIayanan KAN jalung Ielih laik daii
seleIunnya dan sanpai akhiinya pesaing lidak leipengaiuh Iagi
leihadap naik luiunnya piofilaliIilas KAN jalung.
Dengan adanya deskiipsi leiselul, peneIili leilaiik unluk
neneIili lagainana: "5Istcm Pcnya!uran KrcdIt Tcrhadap Pctcrnak
5usu 5apI Pcrah Guna McnIngkatkan PrnfItabI!Itas (5tudI DI UnIt
5Impan PInjam KnpcrasI Agrn NIaga Jabung Ma!ang)".



B. Rumusan Masa!ah


25
Daii penjeIasan dialas dapal dianliI iunusan nasaIah selagai
leiikul:
1. againana sislen penyaIuian kiedil leihadap peleinak susu
sapi peiah pada unil sinpan pinjan KAN }alung`
2. againana upaya neningkalkan piofilaliIilas neIaIui
penyaIuian kiedil yang dileiapkan KAN }alung`
C. Tujuan
1. Unluk nendeskiipsikan sislen penyaIuian kiedil leihadap
peleinak susu sapi peiah pada unil sinpan pinjan KAN
}alung
2. Unluk nendeskiipsikan upaya nenigkalkan piofilaliIilas
neIaIui penyaIuian kiedil yang dileiapkan KAN }alung
D. Batasan Masa!ah
Supaya peneIilian ini Ielih leiaiah dan leifokus pada
lujuannya, naka peneIili iasa peiIu adanya lalasan peneIilian
anlaia Iain:
1. Sislen penyaIuian kiedil yang akan dileIili yailu leihadap
peleinak susu sapi peiah pada unil sinpan pinjan KAN
}alung
2. Unluk neneIili piofilaliIilas IeneIilian ini nenggunakan
Iapoian keuangan lahunan kopeiasi Agio Niaga (KAN)
}alung daii lahun 2OO5-2OO8. dinana peneIilian ini hanya


26
nenganaIisis daIan kuiun vaklu enpal lahun dikaienakan
dala dilavah lahun 2OO5 nengaIani keiusakan dan juga
lanyaknya dala yang sudah hiIang. Sehingga peneIili hanya
lisa nenganliI dala daIan enpal lahun leiakhii.
E. Manfaat Pcnc!ItIan
1. agi IeneIili
Unluk nenanlah cakiavaIa dan vavasan iInu
pengelahuan leiulana lenlang penyaIuian kiedil yang
dileiapkan daIan sualu kopeiasi daIan upaya neningkalkan
piofilaliIilas.
2. agi Kopeiasi
Selagai lahan nasukan lagi kopeiasi KAN }alung daIan
nenleiikan peneiapan kelijakan-kelijakan kiedil yang lepal
agai piofilaliIilas kopeiasi lias nengaIani peningkalan.
3. agi Akadenik
HasiI peneIilian ini dapal nenanlah infoinasi dan
pengelahuan lenlang penyaIuian kiedil sualu kopeiasi daIan
usahanya unluk neningkalkan piofilaliIilas.
4. agi AInanalei
HasiI peneIilian ini lisa dijadikan iefeiensi unluk peneIilian
sejenis
BAB II


27
KAJIAN PU5TAKA

Unluk nenleiikan keiangka leoiilis lagi kepenlingan anaIisis
peinasaIahan, naka peiIu adanya leoii-leoii yang leihulungan
dengan peinasaIahan selagai dasai unluk nengadakan pendekalan
leihadap nasaIah yang dihadapi, seila dipeigunakan selagai pedonan
daIan penecahan nasaIah.
A. Pcnc!ItIan Tcrdahu!u
Tab!c 2.1
Pcnc!ItIan tcrdahu!u


No
Nana }uduI VaiialeI Iendekalan,
Melode
AnaIisis Dala
dan AnaIisis
HasiI IeneIilian
1 Nunu
k
Maiia
UIfa
(2OO2)
IeIaksanaan
nanajenen
kiedil daIan
nengalasi
kiedil nacel
(Suivey di IT
IR Cunung
Ringgil
Dinoyo
MaIang)
Manajenen
Kiedil,
Kiedil
nacel
Wavancaia,
olseivasi,
dokunenlasi
deskiiplif
kuaIilalif
dengan
nenggunakan
iasio
IiofilaliIilas
Manajenen
kiedil yang
dijaIankan oIeh
IT IR Cunung
Ringgil Dinoyo
MaIang nanpu
daIan nengalasi
kiedil nacel


28
2 NuiuI
Wahid
ah
(2OO3)
AnaIisis
Sislen dan
piosedui
penleiian
kiedil selagai
upaya
neningkalkan
ienlaliIilas
pada IT IR
Cunung
Ringgil
Dinoyo
MaIang
Sislen dan
piosedui
penleiian
kiedil,
RenlaliIilas
Wavancaia,
dokunenlasi,
anaIisis
kuaIilalif dan
leknik anaIisis
kuanlilalif
dengan
nenggunakan
anaIisis
slalislik
Adanya
pengaiuh yang
signifikan anlaia
syslen dan
piosedui yang
dijaIankan
di IT IR
Cunung Ringgil
leihadap
kenaikan
ienlaliIilas lank
3 Yanik
Rislina
Ningi
un
(2OO7)
ApIikasi
Manajenen
kiedil
leihadap
peningkalan
RenlaliIilas
IT IR
Hanindo
Nalanaknui
Iaie Kediii
Manajenen
Kiedil,
RenlaliIilas
IopuIasi dan
sanpeI,
AnaIisis
KuaIilalif
deskiiplif
dengan dala-
dala
kuanlilalif
nenggunakan
iasio
ienlaliIilas
Manajenen
kiedil yang
dileiapkan oIeh
IT IR
Hanindo
Nalanaknui
leiselul nanpu
daIan
neningkalkan
ienlaliIilas
4 Ika
Nuiv
anli
(2OO9)
Sislen
IenyaIuian
Kiedil
Teihadap
Ieleinak Susu
Sapi Ieiah
Cuna
Meningkalkan
IiofilaliIilas
Di Unil
Sinpan
Iinjan KAN
jalung
IenyaIuian
Kiedil,
IiofilaliIila
s
Wavancaia,
olseivasi,
dokunenlasi
deskiiplif
kuaIilalif
dengan
nenggunakan
iasio
IiofilaliIilas
IenyaIuian
Kiedil yang
dileiapkan KAN
jalung leIun
nanpu
neningkalkan
piofilaliIilas
(Sunlei: Dala Iiinei DioIah)

Ieisanaan peneIilian ini dengan peneIilian leidahuIu adaIah
sana-sana nenlahas lenlang penyaIuian kiedil sedangkan peisanaan


29
peneIilian ini dengan peneIilian nuiuI vahidah adaIah sislen dan
piosedui penleiian kiedil yang dijaIankan oIeh peiusahaan
Sedangkan peiledaan peneIilian ini dengan peneIilian leidahuIu
adaIah daii segi dala yang dileIili, Nunuk Maiia uIfa dan Yanik iislina
ningiun Ielih cendeiung leihadap nanajenen kiedil daIan
neningkalkan ienlaliIilas dan nengalasi kiedil nacel, sedangkan pada
peneIilian ini penuIis nenfokuskan pada penyaIuian kiedil leihadap
peleinak susu sapi peiah yang dileiapkan di unil Sinpan Iinjan KAN
}alung MaIang akan nanpu neningkalkan IiofilaliIilas dengan caia
nenganaIisis keuangan seIana 4 peiiode leiakhii.
B. KajIan TcnrI
1). KnpcrasI 5Impan PInjam
a. PcngcrtIan KnpcrasI 5Impan PInjam
Kopeiasi neiupakan saIah salu lenluk ladan hukun yang
sudah Iana dikenaI diindonesia. IeIopoi pengenlangan peikopeisian
di Indonesia adaIah ung Halla. Dan sanpai saal ini leIiau sangal
dikenaI selagai lapak kopeiasi Indonesia daIan peijaIanannya
kopeiasi yang selenainya sangal sesuai dengan jiva langsa Indonesia
jusliu peikenlangannya lidak nengenliiakan. Kopeiasi yang
dianggap selagai anak kandung dan luIang punggung ekononi
keiakyalan jusliu hidupnya linluI lenggeIan, sekaIipun peneiinlah
leIah leijuang keias unluk nenghidupkan dan nenleidayakan


30
kopeiasi dilengah-lengah nasyaiakal. egilu lanyak kenudahan yang
dipeioIeh oIeh ladan hukun kopeiasi neIaIui leilagai fasiIilas, nanun
lidak lanyak nengulah kehidupan kopeisi ilu sendiii.
Kopeiasi neiupakan sualu kunpuIan daii oiang-oiang yang
nenpunyai lujuan dan kepenlingan leisana. }adi kopeiasi neiupakan
lenlukan daii sekeIonpok oiang yang neniIiki lujuan leisana.
KeIonpok oiang iniIah yang akan nenjadi anggola kopeiasi yang
didiiikanya penlenlukan kopeiasi leidasaikan asas kekeIuaigaan dan
golong ioyong khususnya unluk nenlanlu paia anggolanya yang
neneiIukan lanluan laik lenluk laiang naupun pinjanan uang.
Kopeiasi yang dapal dikalegoiikan selagai Ienlaga penliayaan
adaIah kopeiasi sinpan pinjan selagai Ienlaga penliayaan
dikaienakan usaha yang dijaIankan oIeh kopeiasi sinpan pinjan
adaIah usah penliayaan yailu nenghinpun dana daii paia
anggolanya yang kenudian nenyaIuikan kenlaIi dan leiselul kepada
paia anggolanya alau nasyaiakal unun. DaIan nenjaIankan
kegialannya kopeiasi sinpan pinjan nenungul sejunIah uang daii
seliap anggola kopeiasi uang yang dikunpuIkan paia anggola leiselul
kenudian dijadikan nodaI unluk dikeIoIa oIeh penguius kopiasi,
dipinjankan kenlaIi lagi anggola yang nenluluhkanya.
Keijasana kopeiasi yang leiupaya nengunpuIkan uang,
kenudian uang leiselul diseiahkan IaIu disinpan daIan kopeiasi.


31
Kenudian kopeiasi leiselul neninjankan Iagi uang ilu kepada
anggola-anggolanya. Kopeiasi yang Iahannya sepeili ini diselul
kopeiasi sinpan pinjan alau kopeiasi kiedil.
Chaniago (1985 : 59) nenleiikan pengeilian kopeiasi sinpan
pinjan (kopeiasi kiedil) iaIah kopeiasi yang anggola- anggolanya
seliap oiang yang nenpunyai kepenlingan Iangsung daIan Iapangan
peikiedilan.
Maksud keijasana ini iaIah unluk nenpeioIeh yang selanyak
nungkin nenleii nanfaal dan syaial-syaial yang adiI dan palul.
Dengan denikian neieka dapal leihindai daii peilualan sevenang-
venang paia ienlenii alau Iinlah daial alau yang dikenaI dengan lank
liliI.
eidasaikan pengeilian leiselul nenleii ganlaian lahva
kopeiasi sinpan pinjan pada hakekalnya neiupakan sualu keija sana
anggola kopeiasi unluk nenggaIi sunlei peinodaIan uang laik ilu
leiupa sinpanan vajil, sinpanan suka ieIa naupun sinpanan pokok
yang akan dicapai leisana unluk nenenuhi keluluhan anggolanya
daIan lenluk pinjanan.
b. Tujuan KnpcrasI 5Impan PInjam
Menuiul chaniago (1985 : 59) lujuan kopeiasi sinpan pinjan
(kopeiasi kiedil) adaIah :
1. Menlanlu kepeiIuan kiedil paia anggola, yang sangal


32
nenluluhkan dengan dengan syaial - syaial yang iingan.
2. Mendidik kepada paia anggola, supaya gial nnyinpan
secaia leialui, sehingga nenlenluk nodaI sendiii.
3. Mendidik anggola hidup henal, dengan nenyisihkan
selagian daii pendapalan neieka, dan
4. Menanlah pengelahuan lenlang peikopiasian.
Kopeiasi lenluk ini nenpunyai fungsi yang piaklis dan
nenpunyai dua aspek ekononi yang penling. Pcr|ana, adaIah usaha
nenalung lagi paia anggola. Dengan nenlayai sinpanan vajil dan
iuian, neieka selenainya nenalung seIana leIun neneiIukan
pinjanan. Kcdua, adaIah aspek leisedianya dana liIanana anggola
kopeiasi nenluluhkannya unluk sualu kepeiIuan leilenlu. Maka
anggola yang leisangkulan dapal neninjan uang yang diluluhkan
ladi daii kopeiasi sesuai dengan caia dan peialuian yang leIah
dilelapkan.
Menuiul Saginun (1989 : 7O) agai lujuan kopeiasi sinpan pinjan
leihasiI sesuai dengan lujuan yang hendak dicapai, naka paia
anggolanya haius dileii penyuIuhan seila linlingan agai neninjan
uang hanya unluk kepeiIuan yang leluI-leluI nendesak sifalnya,
neninjan selaiknya unluk neningkalkan seila nenajukan usaha
anggolanya, anggola lidak loIeh neninjan kaIau lidak legilu penling
alau lidak legilu nendesak, dan jangan sekaIi-kaIi neninjan unluk


33
haI-haI yang leisifal penloiosan, nisaInya nenleIi laiang-laiang
nevah yang lidak ada gunanya.
}adi leidasaikan lujuan daii kopeiasi sinpan pinjan leiselul,
nenleiikan ganlaian lahva kopeiasi sinpan pinjan disanping
unluk nenlanlu keluluhan paia anggolanya, kopeiasi sinpan pinjan
pada dasainya juga unluk neIalih anggolanya agai suka dan iajin
nenalung, dan nenghindaikan paia anggolanya agai supaya jangan
suka nenggaIi Iulang unluk nenjeiunuskan diii daIan IiIilan hulang,
dan neIalih unluk nenenlukan vaklu yang lepal kapan hulang ilu
dipeiIukan lagi anggolanya, dan lias nengajak leifikii paia
anggolangnya lagainana caia nenlangun nodaI dan nenajukan
kopeiasi sinpan pinjan.
c. 5umbcr-5umbcr Dana KnpcrasI 5Impan PInjam
Sunlei dana neiupakan haI yang sangal penling lagi
kehidupan kopeiasi sinpan pinjan daIan iangka nenenuhi
keluluhan dana paia anggolanya. agia anggola kopeiasi yang
keIelihan dana dihaiapkan unluk nenyinpan dananya dikopeiasi dan
kenudian oIeh pihak kopeiasi dipinjankan kenlaIi kepada paia
anggola yang nenluluhkan dana dan jika nenungkinkan kopeiasi
juga dapal neninjankan dananya kepada nasyaiakal Iuas.
Seliap anggola kopeiasi divajilkan unluk nenyeloi sejunIah
uang selagai sunlangan pokok anggola, disanping ilu dilelapkan


34
puIa sunlangan vajil kepada paia anggolanya. Kenudian sunlei
dana Iainnya dapal dipeioIeh daii leilagai Ienlaga laik peneiinlah
naupun Ienlaga svasla yang keIelihan dana. Secaia unun sunlei
dana kopeiasi adaIah:
a. Daii paia anggola kopeiasi leiupa:
1) Iuian vajil
2) Iuian pokok
3) Iuian sukaieIa
b. Daii Iuai kopeiasi
1) adan peneiinlah
2) Ieilankan
3) Lenlaga svasla Lainnya
Ienlagian keunlungan dileiikan kepada paia anggola sangal
leiganlung kepada keaklifan paia anggolanya daIan neninjankan
dana. selagai conloh daIan kopeiasi sinpan pinjan senakin lanyak
seoiang anggola neninjan sejunIah uang, naka penlagian
keunlungan akan Ielih lesai dilandingkan dengan anggola yang lidak
neninjan denikian puIa selaIiknya.
d. JcnIs-JcnIs KnpcrasI
SaIah salu lujuan pendiiian kopeiasi didasaikan kepada
keluluhan dan kepenlingan paia anggolanya. Masing-nasing
keIonpok nasyaiakal yang nendiiikan kopeiasi neniIiki kepenlingan


35
alaupun lujuan yang leileda. Ieiledaan kepenlingan ini nenyelalkan
kopeiasi dilenluk daIan leleiapa jenis sesuai dengan keluluhan
keIonpok leiselul.
Menuiul (Kasnii.2OO5:275) jenis-jenis kopeiasi yang ada dan
leikenlang devasa ini adaIah:
1. Kopeiasi Iioduksi
2. Kopeiasi Konsunsi
3. Kopeiasi sinpan pinjan
4. Kopeiasi seilaguna
Yang nenledakan jenis kopeiasi leiselul adaIah usaha yang
neieka jaIankan. Selagai conloh unluk kopeiasi pioduksi diulanakan
dileiikan kepada paia anggolanya daIan iangka leipioduksi unluk
nenghasiIkan laiang dan jasa. Iioduksi dapal diIakukan daIan
leilagai lidang sepeili peilanian alau induslii dan jasa. Kenudian
kopeiasi konsunsi daIan kegialan usahanya adaIah nenyediakan
keluluhan akan laiang-laiang pokok sehaii-haii sepeili sandang,
pangan, dan keluluhan yang leilenluk laiang Iainnya. Kopeiasi
sejenis ini lanyak diIakukan oIeh kaiyavan sualu peiusahaan dengan
nenyediakan leilagai keluluhan lagi paia anggolanya.
Sedangkan kopeiasi sinpan pinjan neIakukan usaha
pinyinpanan dan peninjanan sejunIah uang unluk kepeiIuan paia
anggolanya. Kopeiasi sejenis ini seiing diselul kopeiasi kiedil yang


36
khusus nenyediakan dana lagi paia anggolanya yang neneiIukan
dana dengan liaya nuiah.
c. Kcuntungan KnpcrasI 5Impan PInjam
Keunlungan daii kopeiasi adaIah lunga yang dilelankan
kepada peninjan, senakin lanyak uang yang disaIuikan akan
nenpeilesai keunlungan kopeiasi. Disanping ilu keunlungan Iainya
adaIah nenpeioIeh liaya-liaya adninisliasi yang dilelankan kepada
peninjan. Kenudian keunlungan juga dapal dipeioIeh daii hasiI
inveslasi Iain yang diIakukan diIuai kegialan peninjanan nisaInya
penenpalan uang daIan lidang suial-suial leihaiga.
Ienlagian keunlungan didaIan kopeiasi sinpan pinjan
dileiikan leiulana lagi peninjan yang lidak peinah IaIai nenenuhi
kevajilanya. Keunlungan akan dileiikan sesuai dengan junIah yang
dipinjan daIan sualu peiiode. Senakin lesai pinjanan, naka
penlagian keunlungannya pun senakin lesai puIa, denikian puIa
selaIiknya.
Dapal disinpuIkan lahva keunlungan kopeiasi adaIah:
1. liaya lunga yang dilelankan kepeninjan
2. liaya adninisliasi seliap kaIi liansaksi
3. hasiI inveslasi diIuai kegialan kopeiasi




37
f. Dasar Hukum PcrknpcrasIan
Dasai hukun kopeiasi dapal diIihal pada Undang-Undang
RepulIik Indonesia nonoi 25 lahun 1992 lenlang peikopeiasian A 1
kelenluan unun peikopeiasian pasaI 1 daIan undang-undang ini yang
dinaksud dengan :
1. Kopeiasi adaIah ladan usaha yang leianggolakan oiang seoiang
alau ladan hukun kopeiasi dengan neIandaskan kegialannya
leidasaikan piisip kopeiasi sekaIigus selagai geiakan ekononi
iakyal yang leidasai alas asas kekeIuaigaan.
2. Ieikopeiasian adaIah segaIa sesualu yang nenyangkul kehidupan
kopeiasi.
3. Kopeiasi piinei adaIah kopeiasi yang didiiikan oIeh dan
leianggolakan oiang-seoiang.
4. Kopeiasi sekundei adaIah kopaiesi yang didiiikan oIeh dan
leianggolakan kopeiasi.
5. Ceiakan kopeiasi adaIah keseIuiuhan oiganisasi kopeiasi dan
kegialan peikopeiasian yang leisifal leipadu nenuju leicapainya
cila-cila leisana kopeiasi.
2). KajIan Tcntang KrcdIt
a. PcngcrtIan krcdIt
DaIan lahasa sehaii-haii kala kiedil seiing diailikan
nenpeioIeh laiang dengan nenlayai dengan ciciIan alau


38
angsuian dikenudian haii alau nenpeioIeh pinjanan uang yang
penlayaiannya diIakukan kenudian haii dengan ciciIan alau
angsuian sesuai dengan peijanjian. }adi dapal diailika lahva kiedil
dapal leilenluk laiang alau leilenluk uang. aik kiedil leilenluk
laiang naupun kiedil uang daIan haI penlayaiannya adaIah
dengan nengunakan nelode angsuian dan ciciIan leilenlu. Kiedil
daIan lenluk uang Ielih dikenaI dengan isliIah pinjanan. Devasa
ini pengeilian penleiian kiedil disanping dengan isliIah pinjanan
oIeh lank yang leidasaikan piinsip konvensionaI adaIah isliIah
penliayaan yang digunakan oIeh lank leidasaikan piinsip syaiiah.
DaIan lahasa Ialin kiedil diselul ciedeie yang ailinya
peicaya. Maksudya si penleii kiedil peicaya kepada si peneiina
kiedil, lahva kiedil yang disaIuikannya pasli akan dikenlaIikan
sesuai peijanjian. Sedangkan lagi si peneiina kiedil leiaili
neeiina kepeicayaan, sehingga nenpunyai kevajilan unluk
nenlayai kenlaIi pinjanan leiselul sesuai dengan jangka
vaklunya.oIeh kaiena ilu unluk neyakinkan lank lahva si nasalah
lenai-lenai dapal dipeicaya naka seleIun kiedil dileiikan leiIelih
dahuIu lank nengadakan anaIisis kiedil. AnaIisis kiedil nencakup
Ialai leIakang nasalah alau peiusahaan, piospek usahanya, janinan
yang dileiikan seila fakloi-fakloi Iainnya. Tujuannya anaIisis ini


39
adaIah agai lank yakin lahva kiedil yang dileiikan lenai-lenai
anan.
Iengeilian kiedil nenuiul Undang-Undang peilankan
nonoi 1O lahun 1998 adaIah penyediaan uang alau lagihan yang
dapal dipeisanakan dengan ilu, leidasaikan peiselujuan alau
kesepakalan pinjan neninjan anlaia lank dengan pihak Iain yang
nevajilkan pihak peninjan neIunasi ulangnya seleIah jangka
vaklu leilenlu dengan penleiian lunga. Sedangkan pengeilian
penliayaan adaIah penyediaan uang alau lagihan yang dapal
dipeisanakan dengan ilu, leidasaikan peiselujuan alau
kesepakalan anlaia lank dengan pihak yang diliayai unluk
nengenlaIikan uang alau lagihan leiselul seleIah jangka vaklu
leilenlu dengan inlaIan dan lagi hasiI.
Daii pengeilian dialas dapalIah disinpuIkan lahva kiedil
alau penliayaan dapal leiupa uang alau lagihan yang niIanya
diukui dengan uang, seleIun neIakukan kiedil leiIelih dahuIu ada
kesepakalan anlaia lank (kiedilui) dengan nasalah peneiina kiedil
(delilui), lahva neieka sepakal sesuai dengan peijanjian yang
leIah dilual, daIan peijanjian kiedil leicakup hak dan kevajilan
nasing-nasing pihak, leinasuk jangka vaklu seila lunga yang
dilelapkan leisana.



40
b. Unsur-unsur KrcdIt
DaIan kala kiedil nengandung leilagai naksud. Alau
dengan kala Iain daIan kala kiedil leikandung unsui-unsui yang
diiekalkan nenjadi salu, sehingga jika kila leilicaia kiedil naka
leinasuk nenlicaiakan unsui-unsui yang leikandung di
daIannya.
Adapun unsui-unsui yang leikandung daIan penleiian
sualu fasiIilas kiedil adaIah selagai leiikul:
1. Kepeicayaan
Kepeicayaan neiupakan sualu keyakinan lagi si
penleii kiedil lahva kiedil yang dileiikan (laik leiupa
uang, laiang da jasa) lenai-lenai dileiina kenlaIi dinasa
yang akan dalang sesuai jangka vaklu kiedil.
2. Kesepakalan
Disanping unsui peicaya di daIan kiedil juga
nengadung unsui kesepakalan anlaia penleii kiedil dengan
peneiina kiedil. Kesepakalan ini diluangkan daIan sualu
peijanjian dinana nasing-nasing pihak nenendalangani hak
dan kevajilannya nasing-nasing. Kesepakalan ini kenudian
diluangkan daIan akad kiedil dan dilandalangani kedua
leIah pihak seleIun kiedil dikucuikan.



41
3. }angka vaklu
Seliap kiedil yang dileiikan neniIiki jangka vaklu
leilenlu jangka vaklu ini nencakup nasa pengenlaIian
kiedil yang leIah disepakali. }angka vaklu leiselul lisa
leilenluk jangka pendek (dilavah 1 lahun), jangka
nenengah (1 sanpai 3 lahun) alau jangka panjang (dialas 3
lahun). }angka vaklu neiupakan lalas vaklu pengenlaIian
angsuian kiedil yang sudah disepakali kedua leIah pihak.
Unluk kondisi leilenlu jangka vaklu ini dapal dipeipanjang
sesuai keluluhan.
4. Resiko
Akilal adanya lengag vaklu, naka pengenlaIian
kiedil akan nenungkinkan sualu iesiko lidak leilagihnya
alau nacel penleiian sualu kiedil. Senakin panjang sualu
jangka vaklu kiedil naka senakin lesai iesikonya, denikian
puIa selaIiknya.
5. aIas jasa
agi lank laIas jasa neiupakan keunlungan alau
pendapalan alas penleiian sualu kiedil. DaIan lank jenis
konvensioanaI laIas jasa kila kenaI dengan nana lunga.
Disanping laIas jasa daIan lenluk lunga lank juga
nenlelankan kepada nasalah liaya adninisliasi kiedil


42
yang juga neiupakan keunlungan lank.lagi lank yang
leidasaikan piinsip syaiiah laIas jasanya dilenlukan dengan
lagi hasiI.
c. Tujuan dan fungsI krcdIt
Ienleiian sualu fasiIilas kiedil nenpunyai leleiapa
lujuan yang hendak dicapai yang lenlunya leiganlung daii lujuan
lank ilu sendiii. Tujuan penleiian kiedil juga lidak leiIepas daii
nisi lank leiselul didiiikan, daIan piakleknya lujuan penleiian
sualu kiedil selagai leiikul:
1) Mencaii keunlungan
Tujuan ulana penleiian kiedil adaIah unluk
nenpeioIeh keunlungan. HasiI keulungan ini dipeioIeh
daIan leniluk lunga yang di leiina oIeh lank selagai
laIas jasa dan liaya adninisliasi kiedil yang dilelankan
kepada nasalah.keunlungan ini penling unluk
keIangsungan hidup lank, disanping ilu keunlunhan juga
dapal nenlesaikan usaha lank. agi lank yang leius
neneius nendeiila keiugian naka lesai kenungkinan
lank leiselul akan di Iikuidil (dilulaikan) oIeh kaiena ilu
sangal penling lagi lank unluk nenpeilesai
keunlungannya nengingal liaya opeiasionaI lank juga
ieIalif cukup lesai.


43
2) Menlalu usaha nasalah
Tujuan seIajunya adaIah unluk nenlanlu usaha
nasalah yang neneiIukan dana, laik dana inveslasi
naupun dana unluk nodaI keija, dengan dala leiselul
naka pihak delilui akan dapal nengenlangkan dan
nenpeiIuas usahanya, daIan haI ini laik lank naupun
nasalah sana-sana di unlungkan.
3) Menlanlu peneiinlah
Tujuan Iainya adaIah nenlanlu peneiinlah daIan
leilagai lidang. agi peneiinlah senakin lanyak kiedil
yang disaIuikan oIeh pihak peilangkan, naka senakin
laik, nengingal senakin lanyak kiedil yang disaIuikan
oIeh pihak peilankan, naka senakin laik, nengingal
senakin lanyak kiedil leiaili adanya kucuian dana daIan
iangka peningkalan penlangunan dileilagai sekloi
leiulana sekloi iiiI.
d. JcnIs-JcnIs KrcdIt
eiagannya jenis usaha, nenyelalkan leiagan puIa
keluluhan akan dana. Keluluhan dana yang leiagan
nenyelalakan jenis kiedil juga nenjadi leiagan. HaI ini
disesuaikan dengan keluluhan dana yang diinginkan nasalah.


44
DaIan piakliknya kiedil yang dileiikan lank unun dan
lank peikiedilan iakyal unluk nasyaiakal leidiii daii leilagai
jenis. Secaia unun jenis-jenis kiedil dapal diIihal daii leilagai
segi anlaia Iain:
1. DI!Ihat darI scgI kcgunaan
a. Kiedil Inveslasi
Kiedil inveslasi neiupakan kiedil jangka
panjang yang liasanya yang digunakan unluk
kepeiIuan peiIuasan usaha alau nenlangun pioyek
alau paliik laiu unluk kepeiIuan iehaliIilasi.
l. Kiedil ModaI Keija
Kiedil nodaI keija neiupakan kiedil yang
digunakan unluk kepeiIuan neningkalkan pioduksi
daIan opeiasionaInya.
2. DI!Ihat darI scgI tujuan krcdIt
a. Kiedil pioduklif
Kiedil yang digunakan unluk peningkalan
usaha alau pioduksi alau inveslasi. Kiedil ini
dileiikan unluk nenghasiIkan laiang dan jasa.
l. Kiedil konsunlif
Kiedil yang digunakan unluk dikonsunsi secaia
piiladi. DaIan kiedil ini lidak ada peilanlahan


45
laiang dan jasa yag dihasiIkan, kaiena nenang unluk
digunakan alau dipakai oIeh seseoiang alau ladan
usaha.
c. Kiedil peidagangan
Meiupakan kiedil yang dileiikan kepada
pedagang dan digunakan unluk nenliayai aklivilas
peidagangannya sepeili unluk nenleIi laiang
dagangan yang penlayaianya dihaiapkan daii hasiI
penjuaIan laiang dagangan leiselul.
3. DI!Ihat darI scgI jangka waktu
a. Kiedil jangka pendek
Meiupakan kiedil yang neniIiki jangka vaklu
kuiang daii salu lahun alau paIing Iana salu lahun
dan liasanya digunakan unluk kepeIuan nodaI keija.
l. Kiedil jangka nenengah
}angka vaklu kiedilnya leikisai anlaia salu
lahun sanpai dengan liga lahun dan liasaya kiedil ini
digunakan unluk neIakukan inveslasi.
c. Kiedil jangka panjang
Meiupakan kiedil yang nasa pengenlaIiannya
paIing panjang kiedil jangka panjang vaklu
pengenlaIiannya dialas liga lahun alau Iina lahun


46
liasanya kiedil ini unluk inveslasi jangka panjang
sepeili peikelunan kaiel.
4. DI!Ihat DarI 5cgI JamInan
a. Kiedil dengan janinan
Meiupakan kiedil yang dileiikan dengan sualu
janinan. }aninan leiselul dapal leilenluk laiang
leivujud alau lidak leivujud alau janinan oiang.
Ailinya seliap kiedil yang dikeIuaikan akan
diIindungi nininaI seniIai janianan alau unluk kiedil
leilenlu janinan haius neIelihi junIah kiedil yang
diajukan caIon delilui.
l. Kiedil lanpa janinan
Meiupakan kiedil yang dileiikan lanpa
janinan laiang alau oiang leilenlu. Kiedil jenis ini
dileiikan dengan neIihal piospek usaha, chaiaklei
seila IoyaIilas alau nana laik caIon delilui seIana
leihulungan dengan lank alau pihak Iain.
5. DI!Ihat DarI 5cgI 5cktnr Usaha
a. Kiedil peilanian,
Meiupakan kiedil yang diliayayai unluk sekloi
peikelunan alau peilanian. Sekloi usaha peilanian
dapal leiupa jangka pendek alau jangka panjang.


47
l. Kiedil peleinakan,
Meiupakan kiedil yang dileiikan unluk sekloi
peleinakan laik jangka pendek naupun jangka
panjang. Unluk jangka pendek nisaInya peleinakan
ayan dan jangka panjang leinak kanling alau leinak
sapi.
c. Kiedil induslii,
Meiupakan kiedil yang dileiikan unluk
nenliayai induslii laik induslii keciI, nenegah, alau
induslii lesai.
c. JamInan KrcdIt
Unluk neIindungi uang yang dikucuikan Ieval kiedil daii
iesiko keiugian, naka pihak peilankan nenlual pagai
pengananan daIan kondisi selaik apapun alau anaIisis selaik
nungkin, iesiko kiedil nacel lidak dapal dihindaii. Iagai
pengananan yang dilual liasanya leiupa janinan yang haius
disediakan delilui. Tujuan janianan adaIah unluk neIindungi
kiedil daii iesiko keiugian, laik yang disengaja naupun lidak
disengaja. Lelih daii ilu janinan yang diseiahkan oIeh nasalah
neiupakan lelan sehingga sinasalah akan sungguh-sungguh
unluk nengenlaIikan kiedil yang dianliInya


48
Sepeili sudah dilahas dialas lahva kiedil dapal dileiikan
dengan janinan alau lanpa janinan. Kiedil lanpa janinan sangal
nenlahayakan posisi lank, nengingal jika nasalah nengaIani
sualu kenacelan akan suIil unluk nenulupi keiugian leihadap
kiedil yang disaIuikan. SelaIiknya dengan janinan kiedil ieIalif
Ielih anan nengingal seliap kiedil nacel akan dapal dilulupi
oIeh janinan leiselul.
f. PrInsIp-PrInsIp PcmbcrIan KrcdIt
}aninan kiedil yang dileiikan nasalah kepada lank
hanyaIah neiupakan lanlahan, leiulana unluk neIindungi
kiedil yang nacel akilal sualu nusilah. Akan lelapi apaliIa sualu
kiedil dileiikan leIah diIakuakan peneIilian secaia nendaIan,
sehingga nasalah sudah dikalakan Iayak unluk nenpeioIeh
kiedil, naka fungsi janinan kiedil hanyaIah unluk leijaga-jaga,
oIeh kaiena ilu daIan penleiian kiedilnya lank haius
nenpeihalikan piinsip-piinsip penleiian kiedil yang lenai.
Iiinsip penleiian kiedil dengan anaIisis 5C kiedil dapal
dijeIaskan selagai leiikul:
1. Cnarac|cr
pengeilian chaiaclei adaIah sifla alau valak seseoiang
daIan haI ini diselul dengan caIon delilui. Tujuannya
adaIah unluk nenleiikan keyakinan pada lank lahva sifal


49
alau valak daii oiang-oiang yang akan dileiikan kiedil
lenei-lenei dapal dipeicaya keyakinan ini leiceinin daIan
Ialai leIakang sinasalah laik yang leisifal Ialai leIakang
pekeijaan naupun yang leisifal piiladi.
2. Capaci|q (Capaoa|i|q)
Unluk neIihal kenanpuan caIon nasalah daIn
nenlayai kiedil yang dihulungkan dengan kenapuannya
nengeIoIa lisnis seila kenanpuannya nencaii Iala sehingga
pada akhiinya akan leiIihal kenanpuannya daIan
nengenlaIikan kiedil yang disaIuikan.
3. Capi|a|
CapilaI adaIah unluk nengelahui sunlei-sunlei
penliayaan yang diniIiki nasalah leihadap usaha yang akan
diliayai oIeh lank.
4. Cc||c|cra|
Meiupakjan janinan yang dileiikan caIon nasalah
laik yang leisifal fisik naupun non fisik. }aninan
hendaknya neIelihi junIah kiedil yang dileiikan janinan
juga haius dileIili kealshannya. Iungsi janinan adaIah
selagai peIindung lank daii iesiko keiugian.




50
5. Ccndi|icn
DaIan neniIai kiedil hendaknya juga diniIai kondisi
ekononi sekaiang dan unluk dinasa yang akan dalang
sesuai sekloi nasing-nasing.
g. KrcdIt Da!am pandangan Is!am
kiedil daIan peispeklif isIan adaIah pengeIoIaan kiedil
yang dialui secaia laik dan lenai unluk nenghindaii kesaIahan,
keiugian dan nenegakkan kelenaian. kiedil dinaksud unluk
kepenlingan dan kesejahleiaan senua nasyaiakal secaia adiI, laik
dan lidak neiugikan kedua leIah pihak laik ilu kiedilui naupun
delilui. kiedil daIan isIan leidiii daii:
1.) Ana!IsIs KrcdIt
Kiedil yang dileiikan kepada nasyaiakal haius
dianaIisis leiIelih dahuIu, lagainana valaknya, apakah
oianganya jujui apa lidak. Iacloi-fakloi yang nenpengaiuhi
iesiko peniIaian kiedil anlaia Iain: (1). Cnarac|cr, (2). Capaci|q,
(3). Capi|a|, (4). Ccndi|icna|, (5). Cc||a|cra|
Ada leleiapa sifal yang nenlual Nali Muhannad
leihasiI daIan neIakukan lisnis anlaia Iain :
a). }ujui alau lenai (Sniddiq)
DaIan leidagang, Nali Muhannad seIaIu dikenaI
selagai seoiang naikelei yang jujui dan lenai daIan


51
nenginfoinasikan pioduknya. iIa ada pioduknya yang
neniIiki keIenahan alau cacal, naka lanpa dilanyakan nali
nuhannad Iangsung nenyanpaikannya dengan jujui dan
lenai, lak ada sedikilpun yang disenlunyikan.
Maksud daii niIai shiddiq daIan kegialan penasaian
dapal divujudkan dengan penleiian infoinasi yang lenai
akan pioduk yang dipasaikan oIeh naikelei. Tidak ada
infoinasi yang disenlunyikan nengenai olyek yang
dipasaikan. Tidak nenguiangi dan lidak nenanlahi. Ailinya
seseoiang yang lekeija selagai naikelei dilunlul unluk
leikala dan leilindak secaia lenai, sesuai dengan kondisi iiII
pioduk yang dilavaikan.
l) Dapal dipeicaya (Ananan)
Seoaiang pelisnis haiusIah dapal dipeicaya sepeili yang
leIah diconlohkan Nali Muhannad daIan nenegang
ananah. Saal nenjadi pedagang, Nali Muhannad seIaIu
nengenlaIikan hak nIikik alasannya, laik ilu leiupa hasiI
penjuaIan naupun sisa laiang yang dpasaikan.
NiIai ananah lagi pekeija naikeling adaIah sosok yang
jujui dan dapal dipeicaya. agi peiusahaan, sosok pekeija yang
ananah akan nenlava keunlungan yang lesai. Disanping
kaiena neieka lidak akan leilohong, peiusahaan akan


52
nendapal keunlungan daii inagc yang leilangun oIeh
cuslonei akan ke-ananah-an daii naikelei peiusahaan
leiselul. Sehingga lanyak cuslonei yang leipikal dengan
sosok naikelei yang ananah.
c) Aigunenlalif dan Konunikalif (Tao|ign)
iIa anda seoiang naikelei, naka anda haius nanpu
nenyanpaikan keungguIan-keungguIan pioduk dengan
nenaiik dan lepal sasaian lanpa neninggaIkan kejujuian dan
kelenaian (|ransparcncq and fairncss). Lelih daii ilu, anda haius
nenpunyai gagasan-gagasan segai dan nanpu
nengkonunikasikannya secaia lepal dan nudah dipahani
oIeh siapapun yang nendengaikannya. Dengan legilu,
peIanggan dapal nudah nenahani pesan lisnis yang ingin
disanpaikan.
Seoiang naikelei nesliIah sosok konunikaloi yang
uIung, yang nanpu nenjenlalani anlaia pihak peiusahaan
dan pihak cuslonei. MasaIahnya akan sangal kiusiaI jika
seoiang naikelei lidak dapal nenleiikan infoinasi yang
dihaiapkan oIeh cuslonei. isa jadi lanyak cuslonei yang Iaii
ke pioduk peiusahaan Iain gaia-gaia seoiang naikelei yang
lidak dapal nenjeIaskan pioduknya ke cuslonei.



53
d) Ceidas dan lijaksana (|a|ncnan)
DaIan haI ini, pelisnis yang falhonah neiupakan
pelisnis yang nanpu nenahani, nenghayali dan nengenaI
lugas dan langgung javal lisnisnya dengan sangal laik.
Dengan sifal ini, pelisnis dapal nenunluhkan kiealivilas dan
kenanpuan daIan neIakukan leilagai inovasi yang
leinanfaal lagi peiusahaan. Kila peiIu nenggunakan sifal ini
agai lisa nenjadi seoiang pelisnis yang sukses. Teiulana
daIan nenghadapi peisaingan yang lidak sehal, koloi,
ccrrup|cd, ccnp|ica|cd, cnacs (kacau laIau) dan scpnis|ica|cd.
NiIai falhonah juga sanagl nendukung lagi peiusahaan
yang neIakukan kegialan penasaian. }ika seluah peiusahaan
leiselul nenpunyai Sunlei Daya Insani (SDI) yang falhonah
akan nenlanlu peiusahaan neiaih piofilaliIilas yang
naksinaI. Ieiusahaan lidak akan diiugikan oIeh naikelei
yang ceidas. SelaIiknya, naikelei yang ceidas akan
nenleiikan senluhan niIai yang efeklif dan efisien daIan
neIakukan kegialan penasaian.
(hllp://hadypiadipla.lIog.ekonomisyariah.nel/2OO9/O4/
24/nenggaIi-polensi-marketing-syaiiah-di-lengah-peisaingan-
lisnis-gIogaI. 4 juni 2OO9)


54
DaIan anaIisis ini dipeiIukan anaIisis kaiaklei daii
oiang yang akan nengajukan permohonan kiedil, lank haius
nenganaIisis lenlang kaiaklei daii caIon nasalah leiselul
saIah salunya adaIah oiang leiselul haius jujui sepeili fiinan
AIIah SWT.
l! !..>| ,!., :>:.`. _| ,> _. ,>:.`. _1l _,. __
Ar|inqa. Sa|an sccrang dari |cdua uani|a i|u ocr|a|a. 'Ya oapa||u
anoi||an ia scoagai crang qang oc|crja (pada |i|a), |arcna
Scsunggunnqa crang qang pa|ing oai| qang |anu anoi|
un|u| oc|crja (pada |i|a) ia|an crang qang |ua| |agi dapa|
dipcrcaqa'.

Ayal dialas nenjeIaskan lahva liIa leidapal seseoiang
pedagang yang jujui, naka lanyak pedagang Iain yang
leisedia lekeija sana, dengan nenilipkan laiang dilokonya
dan dilayai seleIah laiang ilu Iaku. Alau juga neninjankan
nodaI unluk nengenlangkan usahanya dengan syslen yang
lidak leilenlangan dengan syaiiah, sepeili syslen lagi hasiI.
Sehingga pedagang yang jujui akan nendapal lanyak
keunlungan dan juga nendapal kesenpalan unluk
nengenlangkan usahanya.




55
2.) Prnscs pcmbcrIan KrcdIt
DaIan pioses penleiian kiedil lidak nenpeisuIil lapi
jusliu haius nenlual senang sehingga leicipla sualu
kesepakalan yang diluangkan daIan akad peijanjian kiedil.
Kesepakalan ini haius diluIis dengan lujuan unluk
neneIihaia haI dan nencegah leijadinya peiseIisihan
dianlaia keduannya (delilui dan kiedilui) seila deni
kedanain dan keananan.
Ayal yang nenjeIaskan agai dicalalnya sualu akad
adaIah suial AI-aqaiah 282.

!,!., _ `.., :| ,..,.. _., _|| _> _,.. :,.! .>,l
>.`, .! _.-l!, ,!, .l .>, !. .ls < `.,l
_l.`,l _ ,ls _>l _`.,l < .`, `_>,, .. !:,: | l _
,ls _>l !,. !,-. _,L.`. .. ___

Ar|inqa. Hai crang-crang qang ocrinan, apaoi|a |anu ocrnu'ana|an
|ida| sccara |unai un|u| ua||u qang di|cn|u|an, ncnda||an
|anu ncnu|is|annqa. dan ncnda||an sccrang pcnu|is di an|ara
|anu ncnu|is|annqa dcngan ocnar. dan jangan|an pcnu|is
cnggan ncnu|is|annqa scoagainana A||an ncngajar|annqa,
nc|a ncnda||an ia ncnu|is, dan ncnda||an crang qang
ocrnu|ang i|u ncngin|a||an (apa qang a|an di|u|is i|u), dan
ncnda||an ia ocr|a|ua |cpada A||an Tunannqa, dan jangan|an ia
ncngurangi scdi|i|pun daripada nu|angnqa. ji|a qang


56
ocrnu|ang i|u crang qang |cnan a|a|nqa a|au |cnan
(|cadaannqa) a|au Dia scndiri |ida| nanpu ncngin|a||an,

3.) Jangka waktu Pcmbayaran
Menleii langguh alau nenleii vaklu jangka lenpo
laiu penlayaian sanpai pihak delilui lias nenlayainya
dan leisikap ianah leihadap delilui juga sangal dianjuikan
oIeh IsIan sepeili ayal dilavah ini:
| _l : :.`s :L. _|| :.. ... ,> `l
| `.. _.l-. __

Ar|inqa. Dan ji|a (crang qang ocrnu|ang i|u) da|an |csu|aran, Ma|a
ocri|an |anggun sanpai Dia ocr|c|apangan. dan ncnqcdc|an|an
(scoagian a|au scnua u|ang) i|u, |coin oai| oaginu, ji|a |anu
ncngc|anui.

Ayal dialas nenjeIaskan lahva apaliIa ada seseoiang
yang leiada daIan siluasi yang suIil nenlayai hulangnya
naka leiiIah langguhan sanpai oiang yang leihulan
leiselul Iapang. IsIan lidak neIaiang seseoiang leihulang
lahkan saal ia neiasa kesuIilan, lelapi langgung javal haius
dipenuhi jika oiang yang leihulang sudah Iapang.
4.) Pcngawasan KrcdIt
Iengavasan diIakukan secaia hoIislic yailu
pengavasan secaia nenyeIuiuh segaIa aspek laik ilu


57
pengavasan delilui / kiedilui dan leiIelih Iagi pengavasan
daii AIIah SWT.
Suial AI-Hujaial 46:6
!!., _ `.., | `,l> _.! |,., `.,. ,,.. !. .>
>,`.. _ls !. `.l- _,.... _

Ailinya: nai crang-crang qang ocrinan ji|a da|ang |cpadanu crang
fasi| ncnoaua sua|u ocri|a na|a pcri|sa|an dcngan |c|i|i agar
|anu |ida| ncninpa|an sua|u nusioan |cpada sua|u |aun
|anpa ncngc|anui |cadaannqa qang ncnqcoao|an |anu
ncnqcsa| a|as pcroua|annu i|u. (QS. A|-Hujara|. 6).

c). KajIan Tcntang PrnfItabI!Itas
1. PcngcrtIan PrnfItabI!Itas
agi sualu peiusahaan pada ununya Ielih nengaiahkan
usahanya unluk nendapalkan lingkal piofilaliIilas naksinaI
daii pada lingkal Iala naksinaI kaiena piofilaliIilas
nenceininkan kenanpuan nodaI sualu peiusahaan daIan
nenghasiIkan keunlungan naka lingkal piofilaliIilasnya yang
linggi neiupakan ceininan efisiensi yang linggi puIa. Daii uiaian
dialas jeIas lahva nasaIah piofilaliIilas Ielih penling daii
nasaIah Iala, selal Iala yang lesai leIunIah neiupakan ukuian
lahva peiusahaan leiselul leIah dapal lekeija secaia efisien.
Lala yang lesai leIun lenlu diseilai piofilaliIilas yang linggi.


58
Dengan denikian naka yang haius dipeihalikan oIeh
peiusahaan lidak hanya lagainana usaha nenpeilinggi
piofilaliIilasnya.
Rasio piofilaliIilas adaIah hasiI leisih daii leilagai
kelijakan dan kepulusan lenlang seleiapa efeklif peiusahaan
dikeIoIah. Rasio piofilaliIilas adaIah keunlungan yang
nenunjukkan hasiI akhii daii sejunIah kelijaksanaan dan
kepulusan-kepulusan yang dilual oIeh nanajenen peiusahaan
(Riyanlo, 2OO1:331). Rasio ini digunakan unluk nengukui
seleiapa efeklif peiusahaan leiopeiasi sehingga nenghasiIkan
keunlungan. Rasio piofilaliIilas ini dapal disajikan ke leleiapa
lenluk, yailu:
a) Grcss Prcfi| Margin
Grcss prcfi| nargin neiupakan piosenlase daii Iala
koloi (saIes-ccs| cf gccds sc|d) dilandingkan dengan saIes.
Senakin lesai Grcss prcfi| nargin senakin laik keadan
opeiasi peiusahaan, kaiena haI ini nenunjukkan lahva ccs|
cf gccds sc|d ieIalif Ielih iendah dilandingkan dengan saIes.
Denikian selaIiknya senakin iendah Grcss prcfi| nargin
senakin kuiang laik opeiasi peiusahaan . Rasio ini, unluk
nengukui efisiensi kegialan pioduksi dan hulungan anlaia
haiga pokok dengan penjuaIan yang leIah dicapai.


59
Grcss prcfi| nargin = Pcnjua|an-HPP 100
Pcnjua|an

o) Opcra|ing Prcfi| Margin
Opcra|ing Prcfi| Margin nengukui lingkal Iala opeiasi
dilandingkan dengan voIune pcnjua|an. Rasio ini
nengganlaikan apa yang diselul dengan voIune penjuaIan.
Rasio ini nengganlaikan apa yang diselul dengan purc
prcfi| yang dileiina alas seliap iupiah daii penjuaIan yang
diIakukan. Kenapa diselul nuini kaiena junIah leiselulIah
yang lenai-lenai di peioIeh daii opeiasi peiusahaan dengan
nengalaikan kevajilan-kevajilan finansiaI leiupa lunga
seila kevajilan leihadap peneiinlah leiupa penlayaian
pajak (Syansuddin, 2OO4:61)
Opcra|ing Prcfi| Margin = |aoa Opcrasi
Pcnjua|an

c) Nc| Prcfi| Margin
Nc| Prcfi| Margin digunakan unluk nenghilung
kenanpuan peiusahaan daIan nenghasiIkan Iala leisih
pada lingkal penjuaIan leilenlu. Senakin linggi Nc| Prcfi|


60
Margin naka senakin laik opeiasi sualu peiusahaan
(syansuddin,2OO4:62)
Nc| Prcfi| Margin = |aoa 8crsin Scsudan Paja| 100
Pcnjua|an

d) Rc|urn On |ntcsncn| (RO|)
Rasio ini digunakan unluk nengukui kenanpuan
peiusahaan daIan nenpeioIeh Iala dengan nenggunakan
aklivannya. Dan nengukui lingkal kenlaIian inveslasi yang
leIah diIakukan oIeh peiusahaan dengan nenggunakan
seIuiuh akliva.
Rc|urn On |ntcsncn| = |aoa 8crsin Scsudan Paja| 100
Tc|a| A||ita

e) Rc|urn On |qui|q (RO|)
Rasio ini nenunjukkan kenanpuan peiusahaan
daIan nenghasiIkan Iala leisih alas nodaI yang di
inveslasikan daIan peiusahaan.
Rc|urn On |qui|q = |aoa 8crsin Scsudan Paja| 100
Mcda| scndiri




61
2. PrnfItabI!Itas (!aba) da!am knnscp Is!am
Menuiul AI-Quian ,as-sunah dan pendapal-pendapal
uIana fiqh disinpuIkan lahva Iala/piofilaliIilas iaIah
peilanlahan pada nodaI pokok peidagangan alau dapal puIa
dikalakan selagai lanlahan niIai yang linluI kaiena lailei alau
ekspedisi dagang
Aili Iala daIan isIan leicanlun daIan suial AI-aqaiah 16,
aIIah leifiinan :
,.l` _ `.: .l.l _.l!, !. > ..> !. .l _..`.
_
Ar|inqa. ncrc|a i|u|an crang-crang qang ncnocri |cscsa|an dcngan
pc|unju| na|a |ida||an ocrun|ung pcrniagaan ncrc|a dan |ida||an
ncrc|a ncndapa| pc|unju|(QS,AI-aqaiah:16)

Ayal di alas nenjeIaskan lahva paia pedagang seIaIu
neiasakan keunlungan dan keiugian daIan daganganya, dan
lujuan paia pedagang adaIah nenyeIanalkan nodaI pokok dan
neiaih Iala, sedangkan daIan ayal di alas nenconlohkan oiang-
oiang yang nenyia-nyiakan nodaI neieka dan oiang sepeili ini
dikalakan selagai oiang yang lidak leiunlung. Aluian lenlang
Iala daIan konsep isIan adaIah selagai leiikul: (syahalah,
2OO1:149)


62
1. Adanya haila (uang) yang dikhususkan unluk
peidagangan
2. Mengopeiasikan nodaI leiselul secaia inleiaklif dengan
unsui-unsui Iain yang leikail unluk pioduksi, sepeili
usaha dan sunlei-sunlei aIan
3. Menposisikan haila selagai olyek daIan penulaianya
kaiena adanya kenungkinan peilanlahan alau
penguiangan junIahnya
4. SeIanalnya nodaI pokok yang leiaili nodaI lisa
dikenlaIikan
a). Kiileiia penenluan Iala daIan IsIan
Daii sludi fiqh jeIas lidak ada piosenlasi
leilenlu lagi Iala, lelapi leiganlung pada keadaan
sifal haiga peininlaan dan siluasi pasai, unluk ilu
isIan nenelapkan dasai-dasai dan kaidah-kaidah
hukun syaii unluk neIaiang nonopoIi, ekspIoilasi,
penipuan kelohongan, dan segaIa sesualu yang
nengkilalkan penganliIan haila oiang Iain secaia
lalhiI
Secaia unun kiileiia-kiileiia isIani daIan
peneluan lalas Iala yang di inginkan pedagang yilu:
(Syahalah,2OO1:158)


63
l). KeIayakan daIan penelapan Iala
IsIan nenganjuikan agai paia pedagang lidak
leiIelihn daIan nenganliI Iala, Ilnu KhaIdun
peinah leikala, sesunguhnya Iala ilu hendakIah
keIelihan keciI daii nodaI avaI kaiena haila lidak
lanyak, senakin lesaiIah Ialanya.kaiena junIah
yang sedikil jika dinasukkan kedaIan junIah yang
lanyak, ia akan nenjadi lanyak
c). Keseinlangan anlaia lingkal kesuIilan dan Iala
IsIan nenghendaki adanya keseinlangan
anlaia slandai Iala dan lingkal kesuIilan peipulaian
seila peijaIanan nodaI ilu, senakin linggi lingkal
kesuIilan dan iisiko, naka senakin lesai puIa Iala
yang diinginkan pedagang
d). Masa peipulaian nodaI
ModaI juga leipengaiuh pada slandaiisasi
Iala yang diinginkan oIeh pedagang yailu dengan
senakin panjangnya nasa peipulaianya dan
leilanlahnya lingkal iisiko, naka senakin linggi
puIa slandaid Iala yang diinginkan oIeh si pedagang
e). Caia nenulupi haiga penjuaIan


64
Ada dua nacan caia penlayaian haiga yailu
penlayaian haiga, yailu penlayaian lunai dan
penlayaian yang di lunda (sislen penlayaian
kiedil). }uaI leIi yang penlayaianya sanpai lalas
vaklu leilenlu, hukunnya loIeh apaliIapad juaI
leIiilu leiIengkapi syaial-syaial yang leIah disepkali,
jadi penlayaianya secaia ciciIan (kiedil) dianggap
sah jika ciciIan ilu dikenaI dengan jeIas seila nasa
vaklunya leilenlu.







65
5I5TEM PENYALURAN KREDIT TERHADAP PETERNAK
5U5U 5API PERAH GUNA MENINGKATKAN
PROFITABILITA5
"5tudI DI UnIt 5Impan PInjam knpcrasI agrn nIaga Jabung".
Runusan MasaIah
1. Sislen penyaIuian kiedil leihadap peleinak susu sapi peiah
pada unil sinpan pinjan KAN }alung`
2. Upaya neningkalkan piofilaliIilas neIaIui penyaIuian
kiedil yang dileiapkan KAN }alung`
Kajian leoii:
Kajian lenlang kopeiasi
sinpan pinjan
Kajian lenlang kiedil
Kiedil daIan peispeklif
isIan
Kajian lenlang
piofilaliIilas
IiofilaliIilas peispeklif
isIan

Data :
Data Primer : dala
hasiI vavancaia
Iangsung dengan
Koi. Adninisliasi
dan Maikeling
Sinpan Iinjan
KAN jalung
Data Sekunder: dala
Lapoian Keuangan
dan IiofiI yang
dipeioIeh diunil
Sinpan Iinjan
KAN }alung
AnaIisis :
AnaIisis kuaIilalif deskiiplif
AnaIisis iasio : ROL ,ROI dan NIM
HASIL
Kesimpulan
Gambar 2.1
KERANGKA BERFIKIR


66
BAB III
METODE PENELITIAN

A. JcnIs dan Pcndckatan Pcnc!ItIan
DaIan peneIilian ini peniIis nenggunakan pendekalan kuaIilalif
dinana dala yang dikunpuIkan leiupa kala-kala dan lukan angka.
dan juga peneIilian yang peneIili gunakan daIan peneIilian ini yailu
peneIilian kuaIilalif dengan anaIisis deskiiplif, paiadigna peneIilian ini
neiupakan yang Ielih nenekankan pada penahanan nengenai
nasaIah-nasaIah daIan kehidupan sosiaI leidasaikan kondisi ieaIilas
alau naluiaI selling yang hoIislik, konpIeks dan iinci
(Indiianloio,dkk:12)
IeneIilian deskiiplif leilujuan unluk nendeskiipsikan, nencalal
anaIisis dan nenginleipielasikan kondisi-kondisi yang sekaiang ini
leijadi. Dengan kala Iain peneIilian deskiiplif leilujuan unluk
nenpeioIeh infoinasi-infoinasi nengenai keadaan saal ini, dan
neIihal kailan vaiialeI-vaiialeI yang ada.(MaidaIis,1999:26)
IeneIilian deskiiplif neiupakan peneIilian leihadap nasaIah-
nasaIah leiupa fakla-fakla sal ini daii sualu popuIasi. DaIan peneIilian
ini peneIili hanya nendeskiipsikan lenlang anaIisis penyaIuian kledil
daIan neningkalkan piofilaliIilas, nengenai adanya nasaIah daIan
peIaksanaannya seila nenleii soIusi dan aIleinalif penecahan nasaIah
yang dihadapi. Daii segi dala yang dianliI peneIili adaIah kuaIilalif


67
dan dala-dala kuanlilalif. Dala kuaIilalif daIan peneIilian ini sepeili
dala-dala yang leikailan dengan penyaIuian kiedil yang dijaIankan
oIeh kopeiasi, dokunen-dokunen yang leikailan dengan peneIilian,
jco dcs|rip|icn, sliuklui oiganisasi dII.
B. LnkasI Pcnc!ItIan
Lokasi peneIilian neiupakan lenpal sunlei dala leiada,
sunlei dala alau Iokasi peneIilian dapal dianggap selagai sualu
popuIasi sehingga lisa dianliI sanpeInya selagai olyek yang akan di
leIili, daIan peneIilian ini di Kopeiasi Agio Niaga KAN }alung yang
leiIokasi di }In. Suiopali No 4-6 Kenanlien }alung MaIang. IeniIihan
Iokasi leidasaikan alas peilinlangan lahva Iokasi Kopeiasi Agio
Niaga KAN }alung MaIang sangal slialegis unluk leiopeiasi kaiena
dekal dengan viIazah pasai dan penukinan penduduk sehingga
nudah dijangkau oIeh nasyaiakal zang nenluluhkan jasanya.
Kopeiasi KAN }alung neiupakan Kopeiasi zang leikenlang pesal
daii kopeiasi yang Iainnya.
C. 5umbcr data
Yang dinaksud sunlei dala adaIah sulyek daii nana dala
dipeioIeh. ApaliIa peneIili nenggunakan kuesionei alau vavancaia
daIan pengunpuIan dalanya, naka sunlei diselul iesponden, yailu
oiang yang neiespon alau nenjaval peilanyaan-peilanyaan peneIili
laik peilanyaan leiluIis naupun Iisan.


68
Sunlei dala daIan peneIilian ini adaIah suljek daii nana dala
yang kila peioIeh, apaliIa peneIili nenggunakan koisionei alau
vavancaia daIan pengunpuIan dalanya, naka sunlei dala leiselul
iesponden yailu oiang yang neiespon alau nenjaval peilanyan-
peilanyaan peneIili laik peilanyaan leiluIis naupun peilanyaaan Iisan.
Dala-dala yang digunakan daIan peneIilian ini ada dua jenis yailu:
1. Dala piinei, yailu dala daii hasiI vavancaia Iangsung dengan
pihak Koi. Adninisliasi dan Maikeling Sinpan Iinjan Kopeiasi
Agio Niaga }alung.
2. dala skundei adaIah dala yang lukan diusahakan sendiii
pengunpuIannya oIeh peneIili nisaInya dala Iapoian keuangan
(neiaca, Iala iugi, dan piofiI) Kopeiasi Agio Niaga }alung.
D. 5ubyck pcnc!ItIan
Sulyek peneIilian daIan peneIilian ini adaIah:
1. Ieison/iesponden, adaIah oiang-oiang yang neiespon alau
nenjaval peilanyan-peilanyaan alau sunlei dala yang lisa
nenleiikan dala leiupa javalan Iisan neIaIui vavancaia.
Adapun yang nenjadi iesponden daIan peneIilian ini adaIah Kalag
opeiasionaI daii Kalag kiedil
2. Iapei/ dokunen adaIah sunlei dala yang peneIili peioIeh yang
leiupa calalan, dengan caia nencalal dala-dala yang sesuai dengan
peinasIahan


69
3. Iioses adaIah sunlei dala yang nenyajikan lanpiIan keadaan,
daIan haI ini sunlei dala yang leinasuk pioses adaIah pioses
peihilungan lingkal Ralio IiofilaliIilas.
E. TcknIk pcngumpu!an data
Pcngumpu!an InI mc!a!uI:
1. Inleiviev
Menuiul MaidaIis (2OO2:64), inleiviev adaIah leknik yang
digunakan unluk nendapalkan keleiangan-keleiangan Iisan neIaIui
leicakap-cakap dan leihadapan nuka dengan oiang yang dapal
nenleiikan keleiangan.
Dilinjau daii peIaksanaanya, nenuiul Aiikunlo (2OO2: 132)
inleiviev diledakan alas:
a) inleiviev lelas, dinana pevavancaia lelas nenayakan apa
saja, lelapi juga nengingal akan dala apa yang akan
dikunpuIkan. Kelaikan nelode ini adaIah lahva iesponden
lidak nenyadaii sepenuhnya lahva ia sedang di inleiviev.
KeIenahan penggunaan leknik ini adaIah aiah peilanyaan
kadang-kadang kuiang leikendaIi.
l) Inleiviev leipinpin, yailu inleiviev yang diIakukan oIeh
pevavancaia dengan nenlava sedeiel peilanyaan Iengkap
dan leipeiinci sepeili yang dinaksud daIan inleiviev
leisliuklui.


70
c) Inleiviev lelas leipinpin, yailu konlinasi anlaia inleiviev
lelas dan leipinpin. DaIan neIaksanakan inleiviev
pevavancaia nenlava pedonan yang hanya neiupakan gaiis
lesai lenlang haI-haI yang akan dilanyakan
DaIan peneIilian ini, peneIili nenggunakan nelode inleiviev
lelas leipinpin. IeneIili neIakukan inleiviev kepada pihak kiedil
pada unil sinpan pinjan KAN }alung.
2. Dokunen
Teknik pengunpuIan dala ini diIakukan dengan
nengunpuIkan Iileialui-Iileialui yang ieIevan dengan penlahasan
peneIilian, nenuiul Idiianloio, dkk (2OO2:146)
Dala ini leiupa: faklui, juinaI, suial-suial, noluIen dan hasiI
iapal, iapal alau daIan lenluk Iapoian piogian. Daii dokunen-
dokunen yang ada peneIili akan nenpeioIeh dala lenlang: sejaiah
leidiii, sliuklui oiganisasi, jol disciiplion, visi dan nisi, kegialan
opeiasionaI, Iapoian keuangan seila apIikasi penyaIuian kiedil.
F. Mndc! Ana!IsIs Data
AnaIisis dala dinuIai dengan neneIaah seIuiuh dala yang
leisedia daii leilagai sunlei sepeili dala olseivasi dan dala
vavancaia yang leikunpuI. Langkah seIanjulnya yang akan dilenpuh
oIeh peneIili seleIah dala leikunpuI adaIah dengan nenganaIisis dala
leiselul. Maka dengan anaIisis dala leiselul akan dipeioIeh ganlaian


71
yang jeIas lenlang olyek selagai hasiI peneIilian dan apa yang dianliI
oIeh penuIis selagai lahan ajai kajian daIan penuIisan skiipsi ini. Dala
yang dipeioIeh peneIili daIan peneIilian ini akan disajikan secaia
deskiiplif kuaIilalif, adapun yang dinaksud deskiiplif kuaIilalif
nenuiul agon dan TaiIoi adaIah piosedui peneIilian yang
nenghasiIkan dala deskiiplif leiupa kala-kala leiluIis alau Iisan daii
oiang-oiang dan peiiIaku yang leIah dianali.
Mendefinisikan anaIisis dala selagai lagian daii pioses
pengujian dala yang hasiInya digunakan selagai lukli yang nenadai
unluk nenaiik kesinpuIan.
eidasaikan haI leiselul dapal dikenukakan lahva anaIisa
dala adaIah pioses nencaii dan nenyusun secaia sislenalis dala yang
dipeioIeh daii hasiI vavancaia, calalan Iapangan, dan dokunenlasi
dengan caia nengoiganisasikan dala kedaIan kalegoii, nenjalaikan ke
daIan unil-unil, neIakukan sinlesa, nenyusun kedaIan poIa, neniIih
nana yang penling dan yang akan dipeIajaii, dan nenlual kesinpuIan
sehingga nudah dipahani oIeh diii sendiii naupun oiang Iain.
Tahapan-lahapan anaIisis dala daii peneIilian ini adaIah:
1) AnaIisa penyaIuian kiedil yang dileiapkan oIeh kopeiasi
agio Niaga KAN }alung MaIang.
2) AnaIisa upaya-upaya penyaIuian kiedil daIan neningkalkan
piofilaliIilas.


72
a. Rasio IiofilaliIilas
Rasio piofilaliIilas adaIah hasiI leisih daii leilagai
kelijakan dan kepulusan lenlang seleiapa efeklif
peiusahaan dikeIoIah. Rasio piofilaliIilas adaIah
keunlungan yang nenunjukkan hasiI akhii daii
sejunIah kelijaksanaan dan kepulusan-kepulusan yang
dilual oIeh nanajenen peiusahaan (Riyanlo, 2OO1:331).
1). Rc|urn cn intcsncn|
Rasio ini nenunjukkan peisenlase Iala leisih yang
dinyalakan daii lolaI akliva seleIah dikuiangi akliva
lelaplak leivujud yang diniIiki peiusahaan.
(Rivai,2OO6:354)
Unluk nenghilung Rc|urn On |ntcsncn| dapal
digunakan iunus selagai leiikul :
RO| = |aoa 8crsin Sc|c|an Paja| x1OO
Tc|a| A||ita
2). Rc|urn On |qui|q
Rasio ini nenunjukkan peisenlase Iala leisih yang
dinyalakan daii |c|a| cqui|q (nodaI sendiii) pada langgaI
neiaca seleIah dikuiangi akliva lelap lak leivujud.
(Rivai,2OO6:355)


73
Unluk nenghilung Rc|urn On |qui|q dapal
digunakan iunus selagai leiikul :
RO| = |aoa ocrsin |AT x1OO
Mcda| scndiri
3). Nc| Prcfi| Margin
Nc| Prcfi| Margin digunakan unluk nenghilung
kenanpuan peiusahaan daIan nenghasiIkan Iala
leisih pada lingkal penjuaIan leilenlu. Senakin linggi
Nc| Prcfi| Margin naka senakin laik opeiasi sualu
peiusahaan (syansuddin,2OO4:62)
NPM= |aoa 8crsin Scsudan Paja| 100
Pcnjua|an












74
BAB IV
PAPARAN DAN PEMBAHA5AN DATA HA5IL PENELITIAN

A. Paparan Data HasI! Pcnc!ItIan
1. 5cjarah 5Ingkat KnpcrasI Agrn NIaga Jabung
Kopeiasi ini leidiii selagai anaIganasi (peiulahan yang
Ielih laik) daii UUD }AUNC nenjadi KOILRASI UNIT DLSA
}AUNC (KUD }AUNC) pada langgaI 28 feluaii 198O. dengan
keleilalasan kenanpuan sunlei daya nanusia seila lidak adnya
visi yang jeIas, naka keleiadaan KUD }AUNC leIun lisa di
iasakan nanfaal oIeh anggola dan nasyaiakal. eleiapa kaIi
peigalian penguius dan nanajenen, leIunIah nanpu nenghasiIkan
peilaikan yang leiaili. ahkan leijadi nisnanajenen yang
leikepanjangan sanpai nencapai kIinaksnya pada lahun 1984, di
nana KUD }AUNC pada vaklu ilu sudah lidak nanpu Iagi
nenlayai kevajilan-kevajilan kepada anggola dan ank. Hulang
yang lanyak seila lunggakan kiedil yang lak nanpu di layai,
nevainai kondisi KUD }AUNC vaklu ilu. (Sunlei Dala KAN
jalung)
Iada lahun 1985 dengan nanajenen laiu vaIaupun dengan
kuaIilas dan kuanlilas SDM yang leilalas, KUD }AUNC nuIai
leilenah diii dan nuIai langun daii keleipuiukan. Di nuIai dengan
upaya nenlangun kenlaIi kepecayaan anggola nanajenen laiu


75
lidak segan -segan daling daii iunah ke iunah unluk nenyakinkan
anggola. egilu juga kevajilan-kevajilan dan lunggakan kiedil
kepada ank di susun kenlaIi lahapan penlayaannya secaia
ieaIilies sesuai dengan kenanpuan yang ada. Unil Telu Rakyal,
yailu salu-salunya usaha yang lisa di langun kenlaIi, sekual lenaga
di leidayakan. Keija sana dengan ank dan Ialiik CuIa nenjadi
fokus ulana di sanping pendekalan dan peIayanan kepada pelani
lelu yang leius di peilaiki.
AIhanduIiIIah dengan konilnen yang kual penguius dan
nanajenen, di dukung oIeh segeIinlii kaiyavan seila paia pelani
lelu, kepeicayaan peilankan, paliik guIa, peneiinlah seila anggola
lunluh kenlaIi. Monenlun ini lidak di sia-siakan oIeh nanajenen
unluk leius neIakukan peilaikan dan pengenlangan, agai KUD
}AUNC lisa di iasakan nanfaalnya oIeh Ielih lanyak anggola.
Unluk iluIah pada lahun 1989 akhii, KUD }AUNC nuIai
nengenlangkan Usaha Sapi Ieiah, nenyusuI Usaha Sinpan Iinjan
dan Ieilokoan yang juga sana-sana daIan pioses peiinlisan.
Dengan peikenlangan yang leIah di capai leiselul KUD
}AUNC sanpai neiaih peihaigaan selagai KUD TLRAIK
NASIONAL lahun 1997. pada lahun 1998, KUD }AUNC leiulah
nenjadi KOILRASI ARCO NIACA }AUNC alau KAN }AUNC
seleIah neIaIui pieses penggodokan dengan anggola dan lokoh


76
nasyaiakal. KenlaIi peneiapan NiIai-NiIai dan Iiinsip-Iiinsip
Kopeiasi nenjadi Iandasan ulana pengenlangan KAN }AUNC
pada lahap leiikulnya.
Ieilaikan dan Iengenlangan yang leius neneius
(ccn|inicus |nprctcncn| dan Dctc|cpncn|) nenjadi lekad yang di
pegang leguh oIeh penguius, nanajenen dan Iengavas. Iada lahun
2OO1 upaya ini secaia leiencana gencai di Iakukan, nuIai daii
peulahan di lidang oiganisasi, yailu peiulahan AD/ART, sliuklui
oiganisasi, ievilaIisasi TUIOKSI penguius, heiegisliasi anggola
sanpai penlenahan oiganisasi keIonpok anggola. Di lidang
nManajenen juga di Iakukan peiulahan-peiulahan, yailu nenala
kenlaIi desain lisnisnya. Unluk keleihasiIan upaya ini KAN
}AUNC lidak segan-segan lekeija sana dengan Ienlaga Iain yang
neniIiki konpelensi di lidang nasing-nasing. Sesuai AD/ART
yang laiu, viIayah keija KAN }AUNC neIipuli viIayah RepulIik
Indonesia, sedangkan viIayah ke anggolaan neIipuli.
Kopeiasi Agio Niaga }alung leiIokasi di jaIan Suiopali No.
4-6 Kenanlien }alung MaIang Iokasi ini didukung oIeh keadaan
liogiafis selagai leiikul :
Lahan keiing : 3.493.O46 Ha
Lahan Savah : 1.169. 1O2 Ha
Lahan Hulan : 7.931.8OO Ha


77
Lahan peikanpungan : 934.545 Ha
Lahan Iekaiangan : 31.O77 Ha
Maka lolaI Iuasnya 13.568.57O Ha dan kelinggian Iahan iala-
iala 6OO Melei di alas peinukaan Iaul, dengan suhu iala-iala 85 C
keadaaan leiselul sangal cocok unluk pengenlangan usaha sapi
peiah, sehinga kondisi leiselul dinanfaalkan oIeh pihak Kopeiasi
Agio Niaga }alung selagai unil usaha inli (Coie usiness).
a. Visi, Misi, dan Tekad KAN }AUNC
Visi
Menjadikan Kopeiasi Aigolisnis yang konpelilif daIan
nengenlangkan kuaIilas hidup angglan dan nasyaiakal
yang leidasaikan NiIai-NiIai KOILRASI
Misi
1. Meningkalkan laiaf hidup anggola dan nasyaiakal
dengan caia nenenuhi keluluhan neieka daIan aili
ekononi, sosiaI, dan ludaya dengan piinsip-pinsip
KOILRASI selagai dasai alas senua kegialan.
2. MeIakukan peilaikan dan pengenlangan secaia leius
neneius leihadap Sunlei Daya Manusia dan Manajenen
Sislen nenuju leilenluknya ludaya oiganisasi leielika,
guna neningkalkan enefil dan Iioduklifilas



78
Tc|ad
Tunluh dan leikenlang leisana anggola nenuju haii
esok yang Ielih laik
2. 5truktur OrganIsasI
Oiganisasi kopeiasi adaIah sualu caia alau sislen
hulungan keijasana anlaia oiang-oiang yang nenpunyai
kepenlingan yang sana unluk nencapai lujuan yang sana puIa.
Keijasana yang eial daii fungsi yang salu dengan yang Iainnya
sangal dihaiapkan unluk dilina leius deni peikenlangan
kopeiasi seIanjulnya. eilagai fungsi daii oiang-oiang leiselul
dipeisalukan daIan hulungan yang hainonis sehingga
kepenlingan nasing-nasing dipeisalukan daIan sualu
kepenlingan leisana. Unluk ilu dipeiIukan kooidinasi yang laik
sehingga kevajilan dan lugas daii nasing-nasing oiang dapal
seinlang daIan seIuiuh kegialan kopeiasi.( Sunlei Dala KAN
}alung)
Unluk neIaksanakan lujuan dan naksud leiselul
dipeiIukan sualu sliuklui oiganisasi yang jeIas dan lepal. Sliuklui
oiganisasi kopeiasi adaIah neiupakan nekanisne unluk nencapai
lujuan kopeiasi yang leIah dilelapkan dan diiencanakan. Yang
nana didaIannya diIelakkan penlagian keija daii nasing-nasing
fungsi yang ada nenuiul sualu sislen yang cocok dengan naksud


79
dan lujuan yang akan dicapai vevenang, langgung javal,
kevajilan daii nasing-nasing fungsi yang ada daIan sliuklui
oiganisasi diIaksanakan secaia konsekuen dan keijasana di daIan
pengeliapannya sehaii-haii.
Sualu oiganisasi yang laik haius legas dan jeIas
nengganlaikan sualu peilanggung javalan alas pekeijaan,
vevenang, peianan dan lalas-lalas kepulusan yang dapal dianliI
oIeh seliap pegavai daIan seliap susunan oiganisasi. Sesuai
dengan Undang-Undang No. 12 Tahun 1967 lenlang pokok-pokok
peikopeiasian, al VIII pasaI 19 yang nenyelulkan lahva aIal
peiIengkapan oiganisasi kopeiasi leidiii daii :
Rapal Anggola
Rapal anggola neiupakan Ienlaga leilinggi daIan
kopeiasi. MeIaui iapal anggola dapal dilelapkan haI-haI
nendasai yang nenyangkul kehidupan peikopeiasian dan
dikelahui sejauh nana langgung javal yang leIah dilelankan
penguius dan pengavas yang leIah dijaIankan.
Tugas dan langgung javal (Rapal Anggola) sesuai
dengan UU No. 25 lahun 1992 lenlang peikopeiasian pasaI 23
nenelapkan :
a. Anggaian Dasai.


80
l. Kelijakan unun dilidang kopeiasi, nanajenen dan usaha
kopeiasi.
c. IeniIihan, pengangkalan, penleihenlian penguius dan
pengavas.
d. Rencana keija, iencana anggaian pendapalan dan leIanja
kopeiasi seila pengesahan Iapoian keuanggan.
e. Iengesahan peilanggung javalan penguius dan peIaksana
lugas.
f. Ienlagian Sisa HasiI Usaha (SHU).
g. Ienggalungan, peIeluian, penlagian dan penlulaian
kopeiasi.
Ienguius
HasiI peniIihan penguius secaia Iangsung pada Rapal
Anggola Tahunan pada langgaI 7-8 naiel 2OO7 dihasiIkan
susunan selagai leiikul :
Kelua I : Wahyudi, SH.
Kelua II : Suvendi, SH.
Kelua III : YuIisliana
Sekielaiis : Sanloso
endahaia : SyansuI achii
Iengavas
Kooidinaloi : H. ZainaI Ianani


81
Anggola : 1. Suliisno Nugioho
2. Mishaii
Managei : Dis. Ahnad AIi Suhadi
a. Kelua I leilugas :
1. Mengkooidinii dan nengendaIikan peIaksanaan lugas
anggola Ienguius dan Managei.
2. MeIaksanakan pengendaIian oiganisasi dan usaha
leidasaikan peialuian yang leiIaku.
3. Meninpin iapal-iapal.
4. Menandalangani suial kepulusan, suial peijanjian, suial
keIuai dan suial-suial Iain leseila sekeilaiis.
5. Mendisposisi suial nasuk.
6. MeIakukan penlinaan, pengavasan dan pengendaIian
leihadap unil sapi peiah dan sapionak (CI).
l. Kelua II leilugas :
1. Mengenlangkan oiganisasi kopeiasi
2. Menpeikual keIenlagaan
3.Menlenluk dan nenlina keIonpok usaha dan keIonpok
oiganisasi anggola.
4. Mengkooidinasikan leivujudnya luku sinpanan anggola
dan kailu landa anggola.


82
5.Menandalangani suial-suial yang nenuiul sifal dan
keluluhannya peiIu dilanda-langani.
6. MeIakukan penlinaan, pengavasan leihadap unil usaha
lelu iakyal (TR) dan sapiolan.
7. MeIaksanakan lugas Iain yang dileiikan oIeh kelua I alau
oiganisasi.
c. Kelua III leilugas :
1. Meningkalkan Sunlei Daya Manusia (SDM).
2. Menginvenlaiisii peIalihan-peIalihan yang dipeiIukan laik
oIeh anggola, penguius, kaiyavan dan pengavas.
3. Mengooidinasikan peIaksanaan peIalihan alau penyuIuhan
dengan pihak-pihak leikail.
4. Menandalangani suial-suial yang nenuiul sifal dan
keluluhannya peiIu dilanda langani.
5. MeIakukan penlinaan, pengavasan dan pengendaIian
leihadap Unil Usaha SvaIayan.
6. MeIaksanakan lugas Iain yang dileiikan oIeh kelua I alau
oiganisasi.
d. Sekeilaiis
Tugas pokok sekeilaiis adaIah :


83
1. Mendanpingi kelua daIan kegialan iapal-iapal dan
nencalal seIuiuh hasiI kepulusan daIan luku noluIen iapal
dan leiila acaia liIa dipeiIukan.
2. Menlina iunah langga kanloi.
3. Menpeisiapkan lahan-lahan iapal penguius, iapal anggola
alau iapal dengan pihak Iain.
4. MeIaksanakan suial nenyuial laik kedaIan naupun keIuai
oiganisasi.
5. Menghinpun aisip lugas keIuai/nasuk dan segaIa nacan
dokunen, slenpeI seila luku-luku oiganisasi unluk
dipeIihaia dengan leilil dan leialui.
6. eisana kelua nenandalangani suial-suial.
7.MeIakukan penlinaan, pengavsan dan pengendaIian
leihadap unil usaha sinpan pinjan.
8.MeIaksanakan lugas Iain yang dileiikan kelua I alau
oiganisasi.
e. endahaia
Tugas lendahaia adaIah :
1. Meiencanakan anggaian leIanja kopeiasi leisana nanagei
dan lagianl keuangan.
2. eisana kelua dan nenagei nengaIi sunlei peinodaIan
Kopeiasi.


84
3. MengendaIikan keuangan/anggaian kopeiasi dan
nenyesuaikan dengan iencana anggaian pada lahun
leijaIan.
4. eisana-sana kelua dan nanagei nenandalangani senua
lukli-lukli pengeIuaian kas dialas lalas kevenangan
nanagei.
5. Menlina dan nengavasi penyeIengaian adninisliasi
keuangan kopeiasi.
6. Mengkooidinii penagihan piulang kopeiasi.
7. MeIakukan penlinaan, pengavasan dan pengendaIian
leihadap unil usaha angkulan.
8. MeIaksanakan lugas Iain yang dileiikan oIeh kelua I aalau
oiganisasi.
9. Menandalangani Iapoian keuangan, neiaca dan
penghilungan Iala iugi leisana kelua dan nanagei.
f. Managei
Tugas pokok nanagei adaIah :
1. nenlangun dan nenjaIankan visi, nisi, slialegi, fiIosofi dan
niIai-niIai kopeiasi.
2. Menlual agenda fungsi nanajeiiaI daIan iangka O-12 luIan
jangka nenengah (1-15 lahun) dan jangka panjang (5-2O
lahun).


85
3. Meiencanakan SDM dan penenpalannya sehingga dapal
neIahiikan kineija yang oplinaI.
4. Menyediakan fakla, dala dan ganlaian yang dapal
nenlanlu keIancaian keija kaiyavan daIan peIaksanaan
slialegi, kelijakan, piosedui dan selandai.
5. Konilnen leihadap nanajenen kuaIilas dan peilaikan
leius neneius agai dapal nenuaskan peIanggan.
6. MeIaksanakan efesiensi, efeklifilas dan kuaIilas opeiasionaI
yang neIipuli liaya, kuaIilas kaiyavan, keunlungan dan
hulungan dengan kopeiasi
7. Menlangun jaiingan dengan pihak inleinaI dan eksleinaI
8. nenyusun selandai dan jaiingan kononikasi yang
dipeiIukan unluk nenjanin lahva kopeiasi (nanjenen)
leiupaya neIaksanakan peiencanaan yang leIah dilual.
g. LegaIilas
Sualu Ienlaga usaha yang leigeiak daIan Iingkungan
penleidayaan ekononi iakyal KAN }alung leIah diIengkapi
dengan peijanjian yang dipenuhi, yailu :
1. adan Hukun Nonoi : 4427/H/198O
2. SIUI :123/1O25/IIM/XII/9O
3. TDUI : 132426OOO28
4. NIWI : O1.426.O21.623.OOO


86
5. IKI : 623.O23.14O295
6. TDI : 132526OOO28
Devan pengavas
Tugas pokok Iengavas :
1. Kooidinaloi pengavas leilugas daIan lidang keuangan
yang neIipuli :
a. Mengkooidinii seIuiuh kegialan kepengavasan
l. Meneiiksa keuangan
c. Ieneiiksaaan leihadap lukli-lukli keuanagan
d. Ieneiiksaaan Iapoian keuangan yang dilual oIeh
penguius
2. Anggola pengavas I leilugas daIan lidang oiganisasi yang
neIipuli:
a. Meneiiksa kegialan kopeiasi dan keadaan
adninisliasi
l. MeIakukan pengavasan dan peneiiksaan leihadap
kelijakan yang dianliI
c. MeIakukan pengavasan leihadap hak dan kevajilan
anggola.
3. Anggola pengavas II leilugas daIan lidang usaha dan
peinodaIan yang neIipuli :
a. Meneiiksa kegialan usaha


87
d. Mengadakan peneiiksaan dan peIaksanaan senua
sinpanan anggola dan nasalah
e. Mengadakan pengavasan dan peneiiksaan leihadap
nodaI penyeloian yang diniIiki




















88
Gambar 4.1
Struktur Organisasi
KnpcrasI Agrn NIaga Jabung
PcrIndc 2007-2009





































Sumber : KAN Jabung Jaya Abadi Unggul




RAPAT ANGGOTA
Pengurus
Pengawas
H. zainal Fanani
Sutrisno Nugroho
Mishari
Manajer
Drs. Ahmad Ali Suhadi
Internal AUDIT
Unit-unit
Otonom &
Kolaborasi
Kabag
Saprotan
Sri harini
Kabag
Keuangan
Hj. Ainin
Hasanah
Kabag CBP
Sugeng
Widodo
Kabag
Tebu Rakyat
Sri harini
ANGGOTA


89
3. Ruang LIngkup KcgIatan Usaha KAN Jabung
Sesuai dengan visi daii pada KAN }alung yailu nenjadi
Kopeiasi Agiilisnis yang konpelilif, naka pengenlangan usaha
lelap pada sekloi agio nanun denikian lidak nenulup
kenungkinan pengenlangan ke sekloi Iainnya sepanjang leilujuan
unluk nenpeikual dan nenunjang peilunluhan sekloi agio
lisnisnya. HaI ini diselalkan kaiena selagian lesai anggola
leiusaha dilidang agio. Yailu usaha sapi peiah dan usaha lelu
iakyal. Dengan denikian naka lusines kan jalung adaIah selagai
leiiku:
a. Usaha inli (usaha sapi peiah)
Usaha ini neiupakan usaha yang leikail Iangsung dengan
selagian lesai anggola KAN }alung. OIeh kaiena ilu vajai jika
usaha ini dijadikan Ccrc ousincss (usaha inli). Di dukung oIeh 11OO
oiang peleinak yang leiselai dikecanalan jalung dan sekilainya,
laiu nanpu nenghasiIkan 15.OOO Iilei susu pei haii. Meskipun
laiu sekeciI ilu lapi leIah nanpu nenlangkilkan peiekononian
viIayah ini. Daii polensi viIayah yang ada, usaha ini nasih lisa
dikenlangkan hingga liga kaIi Iipal kondisi sekaiang. Didukung
dengan saiana pendinginan yang leiselai di senlia pioduksi susu,
kuaIilas susu KAN }alung kalegoii cukup lagus.



90
l. Usaha Telu Rakyal
Usaha ini secaia hisloiies nenpunyai peian penling adaIah
pioses kelangkilan Kopeiasi ini seleIah nengaIani kelepuiukan
pada lahun 1984. disaal kepeicayaan anggola dan pihak leikail
leiada daIan lilik leiendah, jusliu pelani lelu dengan kesadaian
dan pengeilian yang linggi leisedia neneiina penjadvaIan
penlayaian yang nenjadi hak neieka. Unil usaha ini senpal
nenjadi unil usaha yang doninan sanpai lahun 199O. kenudian
secaia leilahap digesei oIeh unil sapi peiah.
c. eleiapa usaha penunjang
Cuna nenpeikual usaha inli seila nenenuhi keluluhan
anggola, naka KAN }alung nenluka usaha-usaha penunjang.
SeIain unluk nenenuhi keluluhan anggola, usaha penunjang ini
juga dinaksudkan unluk nenliayai oveihead cosl kopeiasi agai
lidak leiIaIu nenlelani anggola.
Usaha-usaha ini leilagi nenjadi dua yailu :Usaha penunjang
Iangsung dan usaha penunjang lidak Iangsung.
1. Usaha penunjang Iangsung
Yailu usaha yang leifungsi selagai penunjang
Iangsung leihadap usaha inli, yailu :
a). Unil usaha sapionak


91
DaIan iangka nenenuhi keluluhan paka leinak
dan saiana leinak yang Iain.
l). Unil Usaha Angkulan
Unil usaha ini sangal doninanl peiannya daIan
nenpeikual usaha inli, nengingal keluluhan
lianspoilasi susu dan Iainnya dilopang oIeh unil
angkulan.
c). Unil Usaha SvaIayan
Unil usaha svaIayan ini leinasuk penunjang
Iangsung lagi usaha sapi peiah, nanun denikian unil
ini lukan hanya neIayani anggola, leilukli daii dala
yang ada voIune usaha ini yang leiasaI daii anggola
peleinak hany leikisai 4O, dan sisanya adaIah
leiasaI daii pasai unun.
d). Unil Usaha Sinpan Iinjan
Unil usaha ini neniIiki peian penling daIan
nenunjang secaia Iangsung usaha inli. Keluluhan
dana lagi peleinak unluk penleIian sapi, peilaikan
kandang, seila Iahan iunpul dan juga keluluhan
konsunsi keija sepenuhnya diIayani oIeh unil ini.
Disanping nenleiikan pinjanan kepada anggola,
unil ini juga leipeian selagai ninal nenalung dan


92
nenyinpan lagi anggola neIaIui pioduk Sigalia
(Sinpanan KeIuaiga Sejahleia), Sijaka (Sinpana
eijangka Waklu), Si Tila (Sinpanan Tilian Cila-
cila)seila Suleia (Sinpana Unluk Telu Rakyal).
2. Usaha Ienunjang Tak Langsung
Yailu usaha yang lidak secaia Iangsung
leihulungan dengan usaha inli, akan lelapi sisa hasiI
usaha yang dipeioIeh dipeigunakan selanyak-lanyaknya
unluk neningkalkan peIayanan kepada anggola di usaha
inli anlaia Iain adaIah :
a) Unil usaha sapiolan
Usaha ini leigeiak daIan lidang pioduksi unluk
peilanian, khususnya pupuk yang di luluhkan unluk
lananan lelu.
l) Unil usaha loko langunan
Usaha ini leigeiak daIan lidang peidagangan
naleiiaI alau lahan-lahan yang diluluhkan unluk
langunan.
c) Unil koIaloiasi
Usaha ini adaIah usaha keijasana anlaia kopeiasi
dengan pihak Iainnya yailu : Slasiun Ionpa ahan
akai (pon lensin), ank Ieikiedilan Rakyal dan


93
DikIal (Tiaining Cenlie). Usaha-usaha leiselul
nenyunlangkan SHU yang sangal penling unluk
nenyangga lelan opeiasionaI KAN }alung. Sehingga
lelan kepada anggola lisa jauh Ielih iingan.






94
Gambar 4.2
usiness Design daii Kopeiasi Agio Niaga (KAN) }alung.









Sunlei dala KAN jalung





usara
perurjarg
|argsurgr
(uP0L)

Core 8us|res
Prograr (C8P)
0A|RY 6ATT|LE
usara
perurjarg
l|da|
|argsurgr
(uPT0L)
Agricultural
Input
Business Unit
Collaboratioan
Business Unit

Sugar Cane
Business Unit

Bulilding
Materials
Business Unit
Lifestock
Farming
Business Unit
Savings and
Loans
Business Unit
Self-Service
Shop
Bussiness Uinit
Transportation
Business Unit


95
B. Pcmbahasan Data HasI! Pcnc!ItIan
1. Ana!Isa Tcrhadap Pcnya!uran KrcdIt Pctcrnak 5usu 5apI Pcrah
a. 5Istcm Pcnya!uran KrcdIt
DaIan sislen penyaIuian kiedil dikopeiasi Sinpan Iinjan
KAN }alung, anggola khususnya peleinak dapal nenggunakan
fasiIilas leiupa pinjanan kecuaIi pinjanan dengan noninaI linggi
haius diseilai janinan leiupa IK, haI ilu unluk nenganlisipasi
kenanan kiedil. DaIan pioses penlayaian angsuian, pihak
Kopeiasi dengan olonalis nenolong layaian susu secaia peiiodik
seliap 1O haii sekaIi sesuai konliak yang sudah disepakali. Sepeili
yang dijeIaskan nlak Ialifah koi. Adninisliasi lgI 17 }uni 2OO9, jan
O9.OO Unil Sinpan Iinjan KAN jalung:
Pc|crna| dapa| ncninjan uang |anpa ncngguna|an janinan
ocrupa 8PK8. Krcdi| pada anggc|a |nususnqa pc|crna| sapi pcran
da|an sis|cn pcnoaqarannqa di angsur dcngan ncnc|cng oaqaran
susu qang disc|cr sc|iap pcricdi| 10 nari sc|a|i c|cn pc|crna|.

Daii peinyalan yang leIah disanpaikan oIeh nlak Ialifah
Koi. Adninisliasi dialas di alas, dapal di sinpuIkan lahava
Kegialan peleinak seliap haii nenyeloikan susu kepada kopeiasi
yang di kooidinei oIeh unil CI (Ccrc 8isncss Prcduc) yang dileIi
dengan haiga sesuai kuaIilas susu pada seliap peleinak. Dengan
sislen liansaksi sepeili ini peleinak dapal neIakukan liansaksi
kiedil ke sinpan pinjan selagai unil penunjang. Adapun kelenluan


96
alau peisyaialan peleinak yang neIakukan kiedil di sinpan pinjan
junIah pinjanan lidak neIelihi junIah layaian susu yang
dikeIuaikan oIeh unil CI. Dan apaliIa kondisi sapi keiing alau
nali, naka sislen penlayaian angsuian kiedil lisa dianliI daii
lalungan peleinak.
b. Prnscdur pcnya!uran krcdIt dI unIt 5Impan pInjam Jabung
Iioses penyaIuian kiedil di sinpan pinjan sepeili yang
dikalakan Koi. Adninisliasi Sinpan Iinjan KAN }alung, lgI 17
}uni 2OO9, jan 11.OO selagai leiikul:
Sis|cn c|crisasi pcncn|uan ocsarnqa |rcdi| di Uni| Sinpan Pinjan
KAN ]aoung ocr|apis-|apis. Un|u| pcngajuan |rcdi| sanpai dcngan
450.000 cu|up di sc|ujui oagian cus|cncr scrtis, un|u| 500.000-
1.000.000 di sc|ujui Ka. Uni| Sinpan Pinjan, un|u| |rcdi| |coin dari
1.000.000 narus disc|ujui c|cn Ka. Kcuangan pusa|, dan dia|as 5
]u|a narus ada pcrsc|ujuan dari Manajcr. Kcgia|an pcr|ana qang
di|a|u|an da|an prcscdur pcnqa|uran |rcdi| ada|an ncncrina
pcngajuan |rcdi| dari nasaoan c|cn oagian cus|cncr scrticc. Dcngan
|c|cn|uan c|crisasi |rcdi| qang sudan di|c|ap|an di a|as. (un|u|
|rcdi| scgncn pc|crna| sc|a|u diupaqa|an 1 nari cair).

Daii peinyalan yang leIah disanpaikan oIeh Koi.
Adninisliasi dialas di alas, Adapun unluk nasalah alau peleinak
yang neIakukan kiedil dengan noninaI yang linggi naka
dihaiuskan unluk nenyeloikan janinan leiupa IK (lukli
peniIik kendaiaan leinoloi) laik sepeda noloi alau ioda enpal.
SeleIun kiedil diieaIisasi pihak Kopeiasi haius neIakukan suivey
yang diIakukan oIeh lenaga naikeling unil Sinpan pinjan. Suivey


97
ini leilujuan unluk nengelahui kondisi alau Ialai leIakang
ekononi daii caIon delilui. apakah nasalah leiselul Iayak unluk
nendapalkan pinjanan noninaI linggi alau lidak. SeIaian ilu IK
(lukli peniIik kendaiaan leinoloi) yang dileiina haius naikelelIe
(Iaku dipasaian) seIain ilu janinan dilalasi nininaI penlualan
lahun 199O kealas. HaI ini dinaksudkan unluk nenghindaii haI2
yang lidak diinginkan alau nenininaIisii leijadinya kiedil nacel,
dengan ini pihak KAN }alung nudah daIan nenangani nasaIah.
Iiosedui daIan pengajuan kiedil, peleinak haius nenenuhi
kelenluan yang sudah dilelapkan oIeh kopeiasi yailu nenyeilakan
layaian leiakhii, nenunjukkan kailu seloian leijangka,
nenunjukkan kailu anggola, nengisi foinuIii pengajuan unluk
Iinil dialas 5OO iilu.KaIau seloian susu yang dihasiIkan Iinil naka
haius nenyeilakan janinan. IasiIilas kiedil khusus anggola
peleinak ini hanya dekenai lunga 1.
c. Prnscs pcrtImbangan KrcdIt dI UnIt 5Impan PInjam
Di lavah ini adaIah conloh pioses peilinlanagan kiedil
yang diajukan oIeh peleinak di unil sinpan pinjan KAN jalung
Nana : Wasis
AIanal : endiong Aigosaii }alung
Iekeijaan : Ieleinak + Tani
Iinjn. Yang diajukan : Kiedil Konsunlif Rp 3.OOO.OOO,-


98
}aninan : IK/ liIa dipeiIukan
}angka Waklu Iinjanan ke: 12 lIn / 4
Talungan No., SaIdo : OOOO Rp...................
Iendapalan:
- Idpl Susu Rp 3.000,- x 250 x 3 x 12 bl Rp 27.000.000,-
- Pdpt lani Rp 6.000.000,-
Total Pdpt Rp 33.000.000,-
IengeIuaian :
- IengeIuaian Rp 500.000,- x 12 bln Rp 6.000.000,-
- Listrik, Tlp Rp 300.000,- x 3 x 12 bln Rp 10.800.000,-
- By Tani Rp 2.500.000,-
- Lain-Lain Rp 400.000,- x 12 bln Rp 4.800.000,-
Rp 24.100.000,-
Rp 8.900.000,-

Sisa Idpl Rp 8.9OO.OOO,- : 12 lIn Rp 742.OOO,-
-Iinjanan yang di ajukan Rp. 3.OOO.OOO,-
-unga 12 lIn ( 1 /luIan) Rp 36O.OOO,- = Rp. 742.OOO,
- DSC =2,6%
Rp. 3.360.000,- = Rp. 280.000,-
-Angsuian seliap luIan Rp 28O.OOO,-
-Agunan :
}enis }aninan Suial
ukli
IeniIaian LM NiIai/
Iinil
Alas
nana
IK Honda NI
1OO / 2OO4
8459322 } 5.000.000,- 50 2.500.000,- Dcoi|ur


99
JamInan atas nama dan mI!Ik AdIk DcbItur
- KeIenahan/KeIelihan agunan :
1. Agunan niIainya sekilai 5.OOO.OOO,-
2. Kondisi agunan leiaval laik 75
3. Agunan leigoIong nudah dipeijuaI leIikan (naikelalIe)
RIwayat dan KcgIatan Usaha
1. Sdi Wasis seoiang peleinak sapi peiah viIayah endiong.
2. Yls nenuluskan nengajukan pinjanan unluk kepeiIuan
lanlahan penleIian noloi unluk saiana usaha, dengan
lujuan unluk nenekan liaya lianspoilasi.
3. Iinjanan adaIah keenpal kaIinya, seleIunnya pinjanan Rp
O,8 - 1 jl leIah Iunas dengan kalegoii angsuian cukup Iancei
(angsuian pol susu).
4. }aninan kiedil salu unil nkoloi Honda Supia Iil lh 2OO4
kondisi janinan cukup leiaval 8O .
KesinpuIan :
Kondisi Usaha aik
Jml.
Pinjaman
Rp.
Sisa Pinjaman
Rp.
Pinjaman Di Peroleh di
- - BRI BPR KAN
- - - - V

Rekonendasi :


100
eidasaikan peilinlangan leiselul dan lanpa nengalaikan
iesiko yang akan linluI, naka kani akan neiekonendasikan
delilui unluk nenpeioIeh peiselujuan nendapalkan fasiIilas kiedil
Konsunlif selesai Rp. 3.OOO.OOO,-
Mengenai pioses peilinlagan kiedil di unil sinpan pinjan
nenuiul Menuiul Koi. Adninisliasi Sinpan Iinjan KAN }alung,
lgI 17 }uni 2OO9, jan 11.OO nenyanpaikan,
Prcscs pcr|inoangan |rcdi| di uni| sinpan pinjan ncrupa|an
prcscdur qang narus pc|crna| pcnuni |cru|ana ncngcnai janinan
ocrupa 8PK8 ji|a dipcr|u|an, |c|api scnua i|u |crgan|ung ocrapa
ocsar pinjanan qang pc|crna| rc|cncndasi|a, |a|au |coin dari
5.000.000 na|a a|an di|cnai janinan ocrupa 8PK8 qang |anunnqa
dioa|asi ninina| pcnoua|an |anun 1990 Ha| ini dina|sud|an un|u|
ncngnindari na|-na| qang |ida| di ingin|an a|au ncninina|isir
|crjadinqa |rcdi| nacc|.

Daii peilinlagan kiedil di unil sinpan pinjan dialas dapal
dianaIisa lahva lenluk pinjanan yang diajukan adaIah kiedil
konsunlif selesai Rp. 3.OOO.OOO dengan janinan IK liIa
dipeiIukan ciileiia jangka vaklu pinjanan seIana 12 luIan/4 kaIi
penyeloian susu. }unIah kiedil yang diajukan haius sesuai dengan
pendapalan susu yang dihasiIkan, junIah pendapalan yang dapal
dikuiangi dengan junIah pengeIuaian seliap luIannya. Kenudian
sisa pendapalan dilagi 12 luIan sehingga akan nenghasiIkan sisa
pendapalan.


101
enluk pinjanan yang diajukan dikaIikan dengan lunga 12
luIan selesai 1 peiluIan, dengan penanlahan hasiI lunga naka
lisa dilenlukan leiapa angsuian yang haius dilayai seliap
luIannya. Kenudian sisa pendapalan dilagi dengan junIah yang
diangsui sehingga nenghasiIkan niIai DSC. Adapun lenluk
angsuian yang leileia dialas neiupakan conloh janinan, apaliIa
pengajuan kiedil dialas 5.OOO.OOO naka akan dikenai janinan
leiupa IK yang lahunnya dilalasi nininaI penlualan lahun
199O kealas. HaI ini dinaksudkan unluk nenghindaii haI-haI yang
lidak di inginkan alau nenininaIisii leijadinya kiedil nacel.
Dengan ini pihak KAN }alung nudah daIan nenangani nasaIah.
Rivayal hidup dan kegialan usaha anggola sangal
dipeiIukan sepeili nana dan aIanal peleinak, leiapa junIah yang
akan dipinjan, dana yang dipinjan dipeigunakan unluk apa,
leiapa kaIi seoiang anggola neninjan, apakah pinjanan
seleIunnya sudah diIusasi alau selaIiknya, seleIah ilu pihak
kopeiasi di unil sinpan pinjan lisa neiekonendasikan
leidasaikan peilinlangan leiselul akhiinya kopeiasi
neiekonendasikan delilui.
Ieilinlangan pengajuan kiedil ini lisa dileiapkan pada 5C
lagainana sifaly seoiang anggola, kondisi peiekononiannya,
lenluk janinan yang diajukan, dipeigunakan unluk apa janinan


102
leiselul dan unluk neIihal caIon nasalah daIan nenlayai kiedil,
senua ciileiia ini sudah nasuk daIan peilinlangan dialas.
d. Jum!ah Pctcrnak yang mc!akukan pcmbayaran sccara krcdIt.
Adapun junIah peleinak yang neIakukan penlayaian
secaia kiedil di sinpan pinjan sepeili yang dikalakan SaifuI,
Maikeling Sinpan Iinjan TgI 24 }uni 2OO9. pukuI 13.OO adaIah
selagai leiikul:
Dari 1600 pc|crna| qang ncnjua| susu sapi pcran di C8P |coin dari
80 pc|crna| qang nc|a|u|an |rcdi| disinpan pinjan, scnua ini
di|arcna|an |cou|unan princr qang |ida| ncncu|upi scningga
oanqa| dari pc|crna| qang nc|a|u|an |rcdi| di sinpan pinjan.

TaleI. 4.1
Ieisenlase peleinak yang neIakukan penlayaian secaia kiedil

Ienlayaian secaia kiedil 8O
Ienlayaian secaia non kiedil 2O
Sunlei dala KAN jalung
Daii peinyalan yang leIah disanpaikan oIeh saifuI dialas di
alas, 16OO peleinak yang nenjuaI susu sapi peiah di CI. Maka
peleinak yang neIakukan penlayaian secaia kiedil selanyak 8O
di unil sinpan pinjan KAN jalung, senua ini dikaienakan
keluluhan piinei yang lidak nencukupi sehingga lanyak daii
peleinak yang neIakukan kiedil di sinpan pinjan,lelapi kiedil
yang dileiikan oIeh unil sinpan pinjan ke peleinak haius


103
dipeigunakan selagai usaha alau unluk nencukupi keluluhan
sehaii-haii .seIelihnya hanya 2O peleinak yang yang nenlayai
lanpa dipolong layaian susu alau Iangsung daii uang sendiii.
c. 5Istcm Pcmbayaran 5usu sctc!ah krcdIt
1. Dengan Cash
Ienlayaian peipeiiode sesuai dengan hasiI pioduksi susu
peleinak, Dinana penlayaian ini diIakukan secaia lunai. ApaliIa
lidak nenpunyai langgungan. penlayaian cash lidak dipolong
daii penlayaian susu lelapi daii uangnya sendiii,
2. Dengan Iolongan ayaian Susu.
Ienlayaian seleIah polongan layaian susu ini diIakukan
pada 1O haii sekaIi.dinana polongan diIakukan leiganlung junIah
susu yang diseloikan.
f. KrItcrIa pctcrnak yang dIpcrbn!chkan krcdIt dI unIt sImpan
pInjam.
1. Sudah nenjadi anggola kopeiasi. KaIau IK (Ieleinak Konliak)
dan CA (CaIon anggola) lidak dipeiloIehkan kiedil.
2. Seloian alau pinjanan yang dianjuikan sesuai dengan seloian
susu.
3. MininaI sudah nenyeloikan susu 1 lahun.
4. Kiedil yang seleIunnya haius segeia di Iunasi alau lidak punya
langgungan di sinpan pinjan.


104
g. 5yarat-syarat yang harus dIpcnuhI scbc!um mcngajukan pInjaman
kc unIt sImpan pInjam.
1. Haius nenlava kailu anggola.
2. Haius nenlava nola layaian susu.
3. Haius nenlava kailu seloian.
4. Mengisi foinuIii pengajuan.
5. Seloian susu nenenuhi syaial (ieIevan dengan pengajuan
kiedilnya), slalus peleinak sudah anggola penuh lukan CA
(caIon anggola), dapal nenunjukkan (Kailu Anggola, Kailu
Seloian Susu, Kailu ayaian Susu leiakhii) jika keliga
peisyaialan leiselul leipenuhi, naka diIanjulkan ke pioses
leiikulnya. }ika lidak leipenuhi, nisaInya slalusnya nasih CA
lapi liack iecoid yang leisangkulan lagus, naka lin Sinpan
Iinjan neninla iekonendasi daii Unil Sapi Ieiah alas anggola
leiselul. (}adi kiedil lelap lisa diIuncuikan)
6. IeniIaian leihadap 5C neskipun kadang ada juga nasaIah.
Kadang ada juga yang lidak dapal nenenuhi senua ciileiia 5C
leiselul. Tapi dengan leleiapa peilinlangan Iain, kiedilpun
lelap kila Iuncuikan. Akan lelapi nasaIah yang sepeili ini jaiang
sekaIi leijadi.
7. vavancaia dengan caIon delilui lapi lidak leiIaIu foiniI, hanya
diajak ngolioI oIeh lagian cuslonei seivis unluk nengelahui


105
sejauh nana iasa langgung javal caIon delilui, leiapa
pioduksinya peihaii, nolivasinya neninjan uang, dII.
h. Pcnyc!csaIan KrcdIt Macct da!am pcnya!uran krcdIt
IenyeIesaian kiedil nacel daIan penyaIuian kiedil sepeili
yang dijeIaskan saifuI naikeling sinpan pinjan KAN jalung TgI 24
}uni 2OO9. pukuI 13.OO selagai leiikul:
Kcnacc|an |arcna uanprcs|asi dcoi|ur jarang |crjadi, |arcna sc|iap
nari pc|crna| ncnqc|cr|an susunqa |c KAN. Scring|a|i |cnacc|an
discoao|an c|cn nasa |cring oun|ing sapi pcrannqa. Karcna sapi
pada nasa i|u |ida| dapa| dipcran. A|an |c|api sc|c|an sapi
nc|anir|an dan pc|crna| sudan sc|cr |cnoa|i, na|a |rcdi| dapa|
diangsur |cnoa|i dcngan |anoanan ounga a|as |cnunduran jang|a
ua||u pc|unasan |rcdi|.

Daii peinyalan yang leIah disanpaikan oIeh saifuI dialas di
alas, dapal disinpuIkan lahva kenacelan kiedil di unil sinpan
pinjan jaiang sekaIi leijadi dikaienakan peleinak seliap haii
nenyeloikan susu sapi peiah ke KAN jalung. Kadang kenacelan
seiing diselalkan kaiena sapi lunling sehingga sapi leiselul lidak
lisa dipeiah susunya. Telapi seleIah sapi leiselul neIahiikan naka
peleinak haius nenyeloikan kenlaIi susu sapi peiah leiselul ke
KAN jalung dengan lanlahan lunga alas kenunduian jangka
vaklu peIunasan kiedil.
I. Cara pcnanganan rcsIkn apabI!a ada kcmacctan krcdIt.
Ada leleiapa caia penanganan iesiko apaliIa ada kenacelan
yang dileiapkan oIeh peiusahaan anlaia Iain :


106
1. Sisa pinjanan di covei.
ApaliIa daIan liansaksi penlayaian peleinak nengaIani
kenacelan naka kaIau nasih nenpunyai lalungan di unil
sinpan pinjan dan kaIau lalungannya ilu nasih ada Iangsung di
delel, kaIau lalungannya sudah halis sedangkan pinjanannya
leIun Iunas pelugas Iapangan daii unil sinpan pinjan yang akan
luiun langan. MeIakukan penagihan keoiangnya Ianggsung.
2. Sislen penlalasan.
Ieiusahaan nenelapkan kelijakan unluk nenlalasi
lesainya kiedil yang dileiina oIeh sualu nasalah.sehingga
apaliIa ada kenacelan peiusahaan dapal nenagguIangi dengan
cepal.
J. Prnduk-Prnduk KrcdIt Yang DIsa!urkan Tcrhadap Pctcrnak.
Kiedil selagai usaha penyaIuian dana kepada nasyaiakal
dengan jenis selagai leiikul:
1. KrcdIt KnnsumtIf
Kiedil yang digunakan unluk dikonsunsi secaia piiladi.
DaIan kiedil ini lidak ada peilanlahan laiang dan jasa yag
dihasiIkan, kaiena nenang unluk digunakan alau dipakai oIeh
seseoiang alau ladan usaha. Anlaia Iain :


107
a) Kiedil Renovasi adaIah kiedil yang dileiikan unluk
penliayaan neienovasi iunah alau langunan dengan
syaial-syaial leilenlu.
l) Kiedil Runah langga adaIah fasiIilas yang dileiikan
leihadap anggola alau peleinak yang leilujuan unluk
nenliayai kepeiIuan aIal-aIal iunah langga. Sepeili leIi
peiaIalan iunah langga, nanlu dII
2. KrcdIt PrnduktIfItas
Kiedil yang digunakan unluk lanlah nodaI usaha alau
inveslasi. Kiedil ini dileiikan unluk nenghasiIkan laiang dan
jasa. Anlaia Iain: kiedil penanlahan sapi, peiIuasan kandang,
leIi kaipel sapi, dII dan juga ada kiedil nodaI keija dinana kiedil
yang dileiikan oIeh KAN }alung kepada nasyaiakal Iuas laik
pelani, peleinak naupun anggola Iain leiupa nodaI keija.
k. Pcrkcmbagan Pcnya!uran KrcdIt
Dilavah ini adaIah laleI peikenlangan penyaIuian kiedil
KAN jalung daIan kuiun vaklu 4 lahun.







108
TaleI 4.2
Ieikenlangan IenyaIuian Kiedil Teihadap
IiofilaliIilas KAN jalung

Tahun IenyaIuian Kiedil IiofilaliIilas
2OO5 1.195.OOO.OOO 312.363.747
2OO6 1.415.OOO.OOO 395.9O5.4OO
2OO7 2.5OO.OOO.OOO 515.989.OOO
2OO8 2.8OO.OOO.OOO 364.699.179
sunlei: dala dioIah KAN jalung
Daii dala laleI dialas dapal disinpuIkan lahva daii lahun
2OO5-2OO8 penyaIuian kiedil leihadap peleinak susu sapi peiah
nengaIani peningkalan Ielih daii 1O lelapi pada lingkal
piofilaliIilas pada lahun 2OO5-2OO7 nengaIani peningkalan cukup
linggi, senua ini diselalkan oIeh leilagai fakloi anlaia Iain,
nanajenen yang piofesionaI dengan sislen penleIajaian yang
dileiapkan KAN jalung, SDM yang leikuaIilas dan anggola yang
IoyaIilas sehingga lisa nenjunjung niIai-niIai kopeiasi. sedangkan
pada lahun 2OO8 piofilaliIilas KAN jalung nengaIani
keneiosolan. Adanya penuiunan lingkal piofilaliIilas pada lahun
2OO8 diselalkan kaiena dalangnya pesaing yang nengangu pasai
lelapi seleIah ilu anggola kenlaIi Iagi ke KAN jalung, senua ini
diselalkan kaiena peIayanan KAN jalung Ielih laik daii
seleIunnya dan sanpai akhiinya pesaing lidak leipengaiuh Iagi


109
leihadap naik luiunnya piofilaliIilas KAN jalung. (Wawancara
Dcngan 5aIfu!, MarkctIng 5Impan PInjam tangga! 24 junI 2009.
Puku! 13.00)
!. Ana!Isa Pcnya!uran KrcdIt tcrhadap pctcrnak
AnaIisa peniIaian penyaIuian kiedil di KAN jalung
nenggunakan konsep 5C (Cnarac|cr, Cc||a|cra|, Ccndi|icn, Capaci|q,
Capi|a|). Iada dasainya konsep ini dapal nenleiikan infoinasi
nengenai elika laik pada kenanpuan nenlayai peleinak unluk
neIunasi kenlaIi pinjanan kiedil seila lunganya.
eidasaikan hasiI vavancaia dengan pihak KAN jalung (Koi.
Adninisliasi, lgI 27 juni 2OO9, jan 1O.OO) dipeioIeh dala lahva kiedil
yang nencakup anaIisa yailu neIipuli anaIisa dala dan infoinasi
hasiI vavancaia dan suivey. Akan lelapi daIan haI ini pihak kopeiasi
sangal peicaya kepada nasalah alau peleinak kaiena sudah ada
ikalan keanggolaan. naka anaIisa 5C haius diIaksanakan sepenuhnya
laik infoinasi Iangsung daii nasalah alau pihak Iain yang dekal
dengan nasalah.
IeniIaian dengan nelode 5C lidak 1OO leipenuhi, Tapi
dengan leleiapa peilinlangan Iain, kiedilpun lelap di Iuncuikan.
Akan lelapi nasaIah yang sepeili ini jaiang sekaIi leijadi.




110
2. Upaya-upaya pcnya!uran krcdIt da!am mcnIngkatkan prnfItabI!Itas
a). unga yang dileiikan kepada peleinak sangal iingan, yailu 1
peiluIan fIal. Senua keluluhan peleinak dapal dipenuhi dengan
neninjan uang di Unil sinpan pinjan. aik ilu keluluhan
konsunlif (leIi peiaIalan iunah langga, peilaikan iunah, nanlu,
dII) naupun keluluhan yang leisifal pioduklif (penanlahan sapi,
peiIuasan kandang, leIi kaipel sapi, dII). Senua disediakan oIeh
Unil Sinpan Iinjan KAN }alung. Sehingga anggola lidak peiIu
pinjan uang di lenpal Iain.
l). HaI yang ingin dicapai oIeh KAN }alung secaia keseIuiuhan
lukan hanya piofil lapi juga lenefil. Maka leikadang upaya yang
dileiapkan lidak nenghasiIkan piofil lagi KAN, lelapi
nendalangkan lenefil lagi anggola. HaI ilu Ielih diulanakan
kaiena kila adaIah KOILRASI. MisaInya, jika dihilung lunga 1
ilu lidak lanyak nendalangkan keunlungan (prcfi|). Akan lelapi
lujuan KAN adaIah nenleiikan nanfaal (lenefil) lagi anggola,
naka diIuncuikan saja kiedil dengan lunga 1 leiselul kepada
anggola.
C). Mengadakan seIeksi leihadap nasalah dengan peniIaian 5C
SeIeksi kiedil yang dileiikan nasalah kepada hanyaIah
neiupakan lanlahan, leiulana unluk neIindungi kiedil yang
nacel akilal sualu nusilah. Akan lelapi apaliIa sualu kiedil


111
dileiikan leIah diIakukan peneIilian secaia nendaIan, sehingga
nasalah sudah dikalakan Iayak unluk nenpeioIeh kiedil, Iiinsip
penleiian kiedil dengan anaIisis 5C kiedil dapal dijeIaskan
selagai leiikul:
1. Cnarac|cr
SeleIun nenjadi anggola di KAN }alung leiIelih
dahuIu haius dipeihalikan leihadap sifal alau valak caIon
delilui lujuannya unluk nengelahui sifal yang diniIiki
caIon anggola sehingga pihak KAN jalung nenpunyai
keyakinan unluk neIuncuikan kiedil.
2. Capaci|q (Capaoa|i|q)
KAN jalung haius nenpeihalikan kenanpuan
anggolanya daIan nenlayai kiedil dengan penyeloian
susu seliap peiiode 1O haii. Sehingga pada akhiinya akan
leiIihal kenanpuan anggola daIan nengenlaIikan kiedil
yang disaIuikan.
3. Capi|a|
Olseivasi Iapangan di KAN jalung sangal
dipeiIukan lujuannya unluk nengelahui apakah pengajuan
pinjanan yang diIakukan oIeh nasalah lenai-lenai
digunakan unluk nenliayai usaha alau selaIiknya.



112
4. Cc||c|cra|
Iungsi janinan yang diIuncuikan KAN jalung
digunakan unluk nenghindaii leijadinya haI-haI yang lidak
diinginkan alau kiedil nacel, dan juga lenluk janinan
haius leIili leiIelih dahuIu kealsahannya sehingga lenluk
janinan leilujuan unluk nenghindaii iesiko keiugian lagi
KAN jalung.
5. Ccndi|icn
Kondisi caIon anggola haius dipeihalikan apakah
lenai-lenai panlas dileiikan pinjanan alau selaIiknya.
Unluk ilu pihak KAN jalung haius neIakukan suivei
leiIelih dahuIu.
Adapun upaya yang diIakukan unluk neningkalkan
piofilaliIilas dengan nenggunakan anaIisis ROI, ROL dan NIM
selagai leiikul:
A. RasIn prnfItabI!Itas
IiofilaliIilas adaIah kenanpuan peiusahaan alau lank
daIan nenganliI Iala seIana peiiode leilenlu.
1). Return on lntesment
Rasio ini nenunjukkan peisenlase Iala leisih yang
dinqa|a|an daii lolaI akliva seleIah dikuiangi akliva lelaplak
leivujud yang diniIiki peiusahaan. (Rivai,2OO6:354)


113
Un|u| nenghilung Rc|urn On |ntcsncn| dapal
digunakan iunus selagai leiikul :
RO| = |aoa 8crsin Sc|c|an Paja| x1OO
Tc|a| A||ita
Tingkal pcr|cnoangan ROI pada kopeiasi Agio Niaga
jalung dapal diIihal pada laleI leiikul:
TaleI 4.5
Tingkal Ieikenlangan ROI lahun 2OO5-2OO8

Tanun |aoa ocrsin sc|c|an paja| Tc|a| a||ita RO|
2005 312,363,747 2.706.923.207

0.11 = 11
2006 395,905,400 3.839.810.267

0.10 = 10
2007 515,989,000 5.270.944.989 0.9 = 9
2008 346,699,179 6.993.178.009.00

0. 4 = 4
Sunlei dala KAN }alung, DioIah IeneIili

Ciafik 4.1
Iiesenlase Ieikenlangan ROI

Grafik ROI
11%
10%
9%
4%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
2005 2006 2007 2008
Tahun
P
e
r
s
e
n
t
a
s
e

R
O
I

Sunlei dala KAN }alung, DioIah IeneIili



114
Daii peihilungan dialas, ROI pada lahun 2OO5 seniIai
O.11 yang ailinya kenanpuan nodaI sendiii daIan
nenghasiIkan Iala opeiasi KAN jalung selesai 11.
IengenlaIian alas lolaI akliva pada lahun 2OO5 cukup linggi
yailu 11. HasiI ini neiupakan hasiI yang leilinggi seIana
enpal lahun peneIilian. Nanun jika kila ceinali dengan
seksana hasiI yang didapal pada lahun 2OO5 leidapal ceIa alau
kekuiangan didaIannya. HasiI ilu selenainya nasih akan Ielih
linggi Iagi jika peipulaian lolaI akliva lisa Ielih laik Iagi.
Iada lahun 2OO6 sanpai dengan 2OO7, nengaIani
penuiunan, penyelalnya adaIah naijin Iala yang cukup
iendah dan dipeipaiah Iagi oIeh peipulaian lolaI akliva yang
sangal iendah yailu O.1O hingga O.9 haI ini nenjadikan
pengenlaIian alas lolaI akliva nenjadi nenuiun.
Adapun yang leijadi pada lahun 2OO8 Ielih luiuk Iagi
yailu nengaIani penuiunan secaia diaklis, lahkan lisa
dikalakan leiluiuk seIana enpal lahun peneIilian, dinana
pengenlaIian lolaI akliva hanya nencapai 4 saja. HaI ini
diselalkan lingginya lolaI akliva diakilalkan oIeh iendahnya
lelan usaha dan cepalnya peipulaian lolaI akliva yang
diakilalkan adanya penunpukan dana pada leleiapa akliva


115
nenjadikan pengenlaIian alas lolaI akliva nenjadi sangal
iendah.
Daii penapaian dialas nenunjukkan lahva lingkal ROI
daii lahun 2OO5 sanpai dengan 2OO8 nengaIani penuiunan,
adanya penuiunan ini diselalkan kaiena lolaI akliva Kopeiasi
Agio Niaga }alung leIun nanpu nenghasiIkan Iala dengan
laik. OIeh kaiena ilu lesainya lolaI akliva yang diniIiki lidak
diseilai Iala yang lesai. Dengan denikian Kopeiasi Agio
Niaga Jabung peiIu neningkalkan Iala dengan
nengoplinaIkan penyaIuian kiedil. sehingga neningkalnya
Iala akan neningkalkan piofilaliIilas puIa.
2). Return On Eqult
Rasio ini nenunjukkan peisenlase Iala leisih yang
dinyalakan daii |c|a| equily (nodaI sendiii) pada langgaI
neiaca seleIah dikuiangi akliva lelap lak leivujud.
Unluk nenghilung Rc|urn On |qui|q dapal digunakan
iunus selagai leiikul :
Rc|urn On |qui|q = |aoa ocrsin |AT x1OO
Mcda| scndiri





116
TaleI 4.6
HasiI Ieihilungan ROL

Tanun |aoa ocrsin sc|c|an paja| Mcda| scndiri RO|
2005 312,363,747 1.192.115.O43

0.26=26
2006 395,9O5,4OO 1.548.2O5.738

0.25=25
2007 515,989,OOO

1.694.6OO.22O

0.30=30
2008 346,699,179 1.955.258.1O3.OO

0.17=17
Sunlei dala KAN }alung, DioIah IeneIili

Ciafik 4.2
Iiesenlase Ieikenlangan ROL

Grafik ROE
26%
25%
30%
17%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
2005 2006 2007 2008
Tahun
P
e
r
s
e
n
t
a
s
e

R
O
E

Sunlei dala KAN jalung, DioIah IeneIili
Menunjukkan pada lahun 2OO5 seliap nodaI sendiii
selesai Rp.1,- KAN }alung nenghasiIkan Iala leisih selesai
26. Tahun 2OO6 seliap nodaI sendiii Rp.1,- KAN }alung
nenghasiIkan Iala leisih selesai 25. Tahun 2OO7 seliap
nodaI sendiii Rp.1,- KAN }alung nenghasiIkan Iala leisih


117
selesai 3O. egilu juga dengan lahun 2OO8 seliap nodaI
sendiii Rp. 1,- KAN }alung nenghasiIkan Iala leisih selesai
17.
eidasaikan lingkal ROL dialas nenunjukkan lahva
nodaI sendiii pada lahun 2OO7 cukup linggi yailu 3O. ini
leiaili junIah nodaI yang disaIuikan nenluahkan hasiI yang
laik. kondisi ini leileda dengan lahun seleIunnya dinana
leijadi penuiunan pada lahun 2OO5-2OO6. iendahnya Iala leisih
nengakilalkan kuiang efeklifnya KAN }alung daIan
nengeIoIa nodaI yang lesai sehingga nenlual lingkal
keuanlungan yang dipeioIeh nenjadi keciI. Sepeili pada lahun
2OO8 yang neiupakan lahun yang nengaIani penuiunan
diaklis. HaI ini dapal disinpuIkan lahva nodaI sendiii leIun
nanpu nenghasiIkan Iala dengan laik. Sehingga Iala yang
dipeioIeh KAN }alung peiIu dilingkalkan dengan
nengoplinaIkan pendapalan.
3). Net Proflt Margln
Nc| Iiofil Margin digunakan unluk nenghilung
kenanpuan peiusahaan daIan nenghasiIkan Iala leisih pada
lingkal penjuaIan leilenlu. Senakin linggi Nc| Prcfi| Margin
naka senakin laik opeiasi sualu peiusahaan.



118
Nc| Iiofil Maigin = |aoa 8crsin Scsudan Paja| 100
Pcnjua|an
TaleI 4.7
HasiI Ieihilungan NIM

|anun |aoa ocrsin sc|c|an paja| pcnjua|an NPM
2005 312,363,747 72O.15O.OOO O.43= 43
2006 395,9O5,4OO 969.435.000 O.4O= 4O
2007 515.989.OOO 1.133.248.OOO O.45 = 45
2008 346,699,179 984.000.000 O.35 = 35
Sunlei dala KAN jalung, DioIah peneIili

Ciafik 4.2
Iiesenlase Ieikenlangan NIM

Grafik NPM
43%
40%
45%
35%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
50%
2005 2006 2007 2008
Tahun
P
e
r
s
e
n
t
a
s
e

N
P
M

Sunlei Dala KAN jalung, dioIah peneIili
Maigin Lala KAN }alung nengaIani pasang suiul daii
lahun ke lahun. Daii lahun 2OO5-2OO6 leijadi penuiunan
selesai 3 daii 43 sanpai dengan 4O, haI ini dikaienakan


119
adanya liaya yang leiIaIu linggi nenandakan kenanpuan
KAN }alung nengahasiIkan Iala yang linggi pada lingkal
penjuaIan leilenlu. Nanun haI ini dapal dialasi kaiena pada
lahun 2OO7 naijin Iala KAN jalung nengaIani kenaikan 5.
Kenaikan ini diselalkan oIeh lingginya naigin Iala yang
diselalkan keciInya penggunaan ulang. Iada lahun 2OO8
leijadi penuiunan naijin Iala yang cukup diaklis yailu selesai
45 nenjadi 35. Iada lahun 2OO8 ini naijin Iala yang
didapal KAN }alung leikeciI seIana enpal lahun peneIilian
ini. HaI ini diselalkan pendapalan usaha yang dijadikan
penyelul nengaIani peningkalan dan lelan usaha alau liaya
leilanlah lesai sehingga nengakilalkan Iala leisih nenjadi
senakin keciI.
Daii hasiI peihilungan dialas dapal dikelahui
lagainana upaya-upaya pcning|a|an piofilaliIilas di unil
sinpan pinjan KAN jalung dengan hasiI peihilungan ROI,
ROL dan NIM :
1. Daii Ieihilungan ROI lahun 2OO5-2OO8 nengaIani
penuiunan yang diselalkan adanya peipulaian akliva
yang leIun naksinaI sehingga upaya yang haius
dilenpuh unluk neningkalkan piofilaliIilas dengan


120
nengoplinaIkan penyaIuian kiedil sehingga
peipulaian lolaI akliva akan slaliI.
2. eidasaikan lingkal ROL dialas nenunjukkan lahva
nodaI sendiii pada lahun 2OO7 cukup linggi yailu 3O.
ini leiaili junIah nodaI yang disaIuikan nenluahkan
hasiI yang laik. kondisi ini leileda dengan lahun
seleIunnya dinana leijadi penuiunan pada lahun 2OO5-
2OO6. iendahnya Iala leisih nengakilalkan kuiang
efeklifnya KAN }alung daIan nengeIoIa nodaI yang
lesai sehingga nenlual lingkal keuanlungan yang
dipeioIeh nenjadi keciI. Upaya yang diIakukan KAN
jalung daIan neningkalkan nodaI dengan
nengoplinaIkan pendapalan dan nengefeklifkan
nodaI sendiii sehingga akan neningkal puIa
piofilaliIilas KAN jalung.
3. Upaya unluk neningkalkan NIM di KAN jalung
diIakukan dengan nengefeklifkan pendapalan usaha
yang dijadikan penyelul sehingga lidak nengakilalkan
peningkalan pada lelan usaha alau liaya leilanlah
lesai upaya ini unluk nenunjang agai Iala leisih yang
dihasiIkan nenjadi leilanlah dan nengoplinaIkan
pada lingkal penjuaIan.


121
4. KrcdIt dan Laba DarI 5udut Pandangan Is!am
DaIan IsIan, nanusia divajilkan unluk leiusaha agai
ia nendapalkan iezeki guna nenenuhi keluluhannya, IsIan
juga nengajaikan kepada nanusia lahva AIIah Maha Ienuiah
sehingga iezeki-nya sangal Iuas. ahkan AIIah lidak
nenleiikan iezeki ilu kepada kaun nusIinin saja, lelapi
kepada siapa saja yang lekeija keias. anyak ayal-ayal AI-
Quian dan hadils Nali sav. Yang neneiinlahkan nanusia
agai lekeija, nanusia dapal lekeija apa saja, yang penling lidak
neIangai gaiis-gaiis yang dilenlukannya. Ia lisa neIakukan
aklivilas pioduksi, sepeili peilanian, peikelunan, peleinakan,
pengeIoIaan nakanan dan ninunan dan selagainya. Unluk
nenenuhi usaha sepeili ini dipeiIukan nodaI, seleiapa pun
keciInya, (SyafiI Anlonio:)
DaIan anaIisis ini dipeiIukan anaIisis kaiaklei daii
oiang yang akan nengajukan peinohonan kiedil, lank alau
kopeiasi haius nenpeihalikan leihadap 5C 1 Cnarac|cr, 2
Capaci|q, 3 Capi|a|, 4 Ccndi|icna|, 5 Cc||a|cra| nenganaIisis
lenlang kaiaklei daii caIon nasalah leiselul saIah salunya
adaIah oiang leiselul haius jujui, dapal dipeicaya,
aigunenlalive (konunikalif) dan ceidas (lijaksana). Ini adaIah
selagian sifal yang diniIiki oIeh RasuIuIIah SAW. Dinana


122
seoiang nasalah yang laik haius nenenuhi leihadap ciileiia
dialas.
Dilavah ini leidapal fiinan AIIah SWT daIan suial (AI-
Hadiid:11) yang leilunyi:
_. : _ `_1`, < !. !..> .-..`, .l .` "> ',
Ar|inqa . Siapa|an qang nau ncninjan|an |cpada A||an pinjanan
qang oai|, Ma|a A||an a|an nc|ipa|-ganda|an (oa|asan)
pinjanan i|u un|u|nqa, dan dia a|an ncnpcrc|cn pana|a qang
oanqa|.

Daii ayal dialas disinpuIkan lahva laiang siapa yang
neIakukan pinjan neninjan dan diseilai dengan sifal jujui,
dapal dipeicaya, aigunenlalive (konunikalif) dan ceidas
(lijaksana) naka akan diIipal gandakan pahaIanya pinjanan ilu
oIeh AIIah SWT dan dia akan nendapalkan pahaIa yang
lanyak.
Dianlaia lujuan neIakukan usaha yang leipenling
adaIah nendapalkan keunlungan alau daIan isliIah
ekononinya adaIah Iala yang neiupakan penceininan
peilunluhan haila. Lala nuncuI daii peipulaian nodaI dan
pengopiasiannya daIan dunia usaha. DaIan lahasa aial leiaili
peilanlahan daIan dagang (Syahalah. 2OO1:144)


123
Selagainana fiinan AIIah SWT suial (AI-aqaiah ayal
16) yang leilunyi:
,.l` _ `.: .l.l _.l!, !. > ..> !. .l _..`. _
Ar|inqa. Mcrc|a ||u|an crang qang ncnoc|i |cscsa|an dcngan pc|unju|,
Ma|a |ida||an ocrun|ung pcrniagaan ncrc|a dan |ida||an
ncrc|a ncndapa| pc|unju|.

Daii laafsiian dialas disinpuIkan lahva pengeilian Iala
daIan AI-Quian leidasaikan ayal leiselul keIelihan alas
nodaI pokok alau peilanlahan pada nodaI pokok yang
dipeioIeh daii pioses dagang iaIah neIindungi dan
nenyeIanalkan nodaI pokok dan nendapalkan Iala.













124
BAB V
KE5IMPULAN DAN 5ARAN


A. KcsImpu!an
eleiapa kesinpuIan yang dapal dianliI daii peneIilian ini
adaIah :
1). Sislen penyaIuian kiedil di KAN jalung diangsui dengan sislen
penolongan layaian susu peleinak secaia peiiodik 1O haii sekaIi.
pada layaian susu peleinak sapi peiah disesuaikan dengan
noninaI pinjanan peleinak. Dinana peleinak nenjuaI alau
nenyeloi susu sapi peiah ke unil CI (Ccrc 8isncss Prcduc)
Kenudian neIakukan liansaksi kiedil ke sinpan pinjan. DaIan
penyaIuian kiedil leihadap peleinak susu sapi peiah. Kopeiasi
Agio Niaga }alung. Dihadapkan kepada sedikil nasaIah anlaia
Iain. Menungaknya penlayaian kiedil peleinak daIan
penyeloian susu dikaienakan SeiingkaIi diselalkan oIeh nasa
keiing lunling sapi peiahnya. Kaiena sapi pada nasa ilu lidak
dapal dipeiah. Daii siluIah penlayaian kiedil peleinak leihadap
KAN jalung sedikil leihanlal hingga nenunggu sanpai sapi
leiselul neIahiikan. Akan lelapi seleIah sapi neIahiikan dan
peleinak sudah seloi kenlaIi, naka kiedil dapal diangsui
kenlaIi dengan lanlahan lunga alas kenunduian jangka vaklu
peIunasan kiedil.


125
2) unga yang dileiikan kepada peleinak sangal iingan, yailu 1
peiluIan fIal. Senua keluluhan peleinak dapal dipenuhi dengan
neninjan uang di Unil sinpan pinjan. aik ilu keluluhan
konsunlif (leIi peiaIalan iunah langga, peilaikan iunah, nanlu,
dII) naupun keluluhan yang leisifal pioduklif (penanlahan sapi,
peiIuasan kandang, leIi kaipel sapi, dII). HaI yang ingin dicapai
oIeh KAN }alung secaia keseIuiuhan lukan hanya piofil lapi juga
lenefil. Maka leikadang upaya yang dileiapkan lidak
nenghasiIkan piofil lagi KAN, lelapi nendalangkan lenefil lagi
anggola. HaI ilu Ielih diulanakan kaiena kila adaIah KOILRASI.
eidasaikan peihilungan Iapoian keuangan naka posisi keuangan
KAN }alung seIana peiiode lahun 2OO5-2OO8 dapal diIihal selagai
leiikul :
a. IiofilaliIilas adaIah kenanpuan sualu peiusahaan daIan
nenghasiIkan Iala seIana peiiode leilenlu. Adapun hasiI daii
anaIisis iasio piofilaliIilas selagai leiikul:
1. ROI = Daii penapaian dialas nenunjukkan lahva lingkal
ROI daii lahun 2OO5 sanpai dengan 2OO8 nengaIani
penuiunan, adanya penuiunan ini diselalkan kaiena lolaI
akliva Kopeiasi Agio Niaga jalung leIun nanpu
nenghasiIkan Iala dengan laik.


126
2. ROL = Upaya yang diIakukan KAN jalung daIan
neningkalkan nodaI alau ROL dengan nengoplinaIkan
pendapalan dan nengefeklifkan nodaI sendiii sehingga
akan neningkal puIa piofilaliIilas KAN jalung.
3. NIM= Upaya unluk neningkalkan NIM di KAN jalung
diIakukan dengan nengefeklifkan pendapalan usaha yang
dijadikan penyelul sehingga lidak nengakilalkan
peningkalan pada lelan usaha alau liaya leilanlah lesai
upaya ini unluk nenunjang agai Iala leisih yang
dihasiIkan nenjadi leilanlah dan nengoplinaIkan pada
lingkal penjuaIan.
B. 5aran
eidasaikan peneIilian dan anaIisis dala yang leIah diIakukan
naka penuIis nenleiikan saian daIan upaya neningkalkan dan
nengenlangkan usahanya, leleiapa saian yang penuIis leiikan
unluk kopeiasi anlaia Iain:
1) DaIan nenleiikan kiedil kepada nasalah naupun caIon anggola
nasalah hendaknya kopeiasi nenpeihalikan 5C lidak hanya
nenpeihalikan fakloi kuanlilalif saja yailu dengan janinan
(cc||a|cra|) akan lelapi juga haius Ielih nenpeihalikan fakloi
kuaIilalif daii nasalah yang leisangkulan yailu lenlang keadaan
piiladi nasalah (cnarac|cr), kenanpuan ekononinya (capi|a|)


127
peikenlangan usaha nasalah dan kenanpuan nasalah unluk
nenlayai hulangnya (capaci|q), dan keadaan ekononi saal ini dan
sanpai jaluh lenpo (ccndi|icn cf cccncnic). Supaya usaha kopeiasi
dapal leijaIan Iancai senua anaIisis ini dapal dipeihalikan dan
dijaIankan dengan laik dan lenai oIeh KAN }alung supaya usaha
KAN }alung leijaIan Iancai dengan nenpeikeciI iesiko yang
leijadi seleIun kiedil leiselul lenai-lenai Iayak unluk dileiikan
kepada nasalah.
2) IeiIu adanya peningkalan SHU alas lolaI akliva yang diniIiki oIeh
KAN }alung. DaIan haI ini pihak Kopeiasi peiIu neIakukan
peiencanaan yang nalang leihadap pengeIoIaan lolaI akliva yang
diniIikinya dengan neningkalkan SHU, naka akan neningkalkan
piofilaliIilas pada kopeiasi. Ieningkalan SHU diIakukan laik
dengan caia peningkalan pada unil-unil usaha alau nenluka
usaha Iain. Dan juga Ielih neningkalkan penyaIuian kiedil
sehingga senakin lanyak peleinak yang neIakukan kiedil naka
akan neningkal puIa piofilaliIilas KAN jalung.







128
DAFTAR PU5TAKA

Anlonio.M. Syafii, 2OO1.ank Syaiiah: Daii Teoii ke Iiaklek. }akaila:
Cena Insai Iiess.


Aiikunlo. Suhaisini. 2OO2, Prcscdur Pcnc|i|ian Sua|u Pcndc|a|an Pra||c|.
Ieneilil IT Rineka Cipla. }akaila


Hanafi Manduh dan HaIin AlduI. 2OO5. Ana|isis |apcran Kcuangan, UII
AMI YKIN. Yogyakaila


Indiianloio Nui dan Supono, anlang. 2OO2. Mc|cdc Pcnc|i|ian 8isnis
Un|u| A|un|ansi Dan Manajcncn, Ieneilil IIL. Yogyakaila


Kasnii,Se. 2OO5. 8an| dan |cnoga Kcuangan |ainqa. IT Raja Ciafindo
Ieisada: }akaila


Kasnii,Se. 2OO65. Dasar-Dasar Pcroan|an. IT Raja Ciafindo Ieisda: }akaila


MaidaIis, 1999. Mc|cdc pcnc|i|ian sua|u pcndc|a|an prcpcsa|. Ieneilil uni
Aksaia. }akaila


Iachla Andjai, dkk. 2OO5. nu|un |cpcrasi |ndcncsi. IakuIlas Hukun
Univeisilas Indonesia: }akaila


Iailono Tiklik Sailik, dkk. 2OO2. ||cncni S|a|a Kcci|/Mcncngan dan
Kcpcrasi. ChaIia Indonesia. }akaila


Rivai, VeilhzaI dan Andiia. Ieinala. 2OO6. Crcdi| Managcncn| Hand 8cc|.
IT. Ciafindo Ieisada. }akaila




129
Riyanlo, anlang. 1995. Dasar- Dasar Pcnoc|anjaan Pcrusanaan. IIL.
Yogyakaila


Syahalah, Husein. 2OO1. Pc|c|-Pc|c| Pcni|iran A|un|ansi |s|an. Aklai
Media Lka Saiana. }akaila


Syansuddin, Luknan. 2OO4. Manajcncn Kcuangan Pcrusanaan. Raja
Ciafindo Ieisada. }akaila


Tiiandu Sigil dan udisaloso lolok. 2OO6. 8an| dan |cnoaga |cuangan
|ain.}akaila: Wijaya giand Cenlei Iok D-7.


Undang-Undang RepulIik Indonesia Nonoi 25 Tahun 1992 Tenlang
Ieikopeiasian Ieneilil AikoIa Suialaya.


Wahidah. NuiuI. 2OO3. Ana|isis Sis|cn dan Prcscdur Pcnocrian Krcdi| Scoagai
Upaqa Mcning|a||an Rcn|aoi|i|as Pada PT 8PR Gunung Ringi|. Skiipsi
lidak dileililkan. }uiusan Manajenen Keuangan. IakuIlas Lkononi
MaIang.


hllp://yuaii.voidpiess.con/2OO8/O1/21/kopeiasi-sapi-peiah-dan-
peidagangan-susu/


hllp://pulIicopinion.con/lopic.aspx`l=Iengeilian+IiofilaliIilas








130
KAN JABUNG
JL. 5urnpatI 4-6 Kcmantrcn, Tc!p 0341-791227
Jabung-Ma!ang

Neiaca
Ieiiode Lapoian = Desenlei 2OO5
Akliva
Iassiva
Akliva Lancai
Kas/ank 125.2OO.2O3
Iiulang Usaha 2.675.36O.628
Ienyisihan piulang ( 12O.341.O38)
2.555.O19.793
2.68O.219.793
Akliva lelap leivujud
IeiaIalan 27.585.415
AKM. Ienyusulan IeiaIalan (8.782.OO1) 18.8O3.414
Kendaiaan 11.7OO.OOO
AKM. Ienyusulan Kendaiaan (3.8OO.OOO) 7.9OO.OOO
TolaI Akliva lelap leivujud 26.7O3.414




TolaI Akliva 2.706.923.207
Kevajilan Lancai
Sinpanan Unil SI 1.393.7O4.664
TolaI Kevajilan Lancai 1.393.7O4.664

Kevajilan jangka panjang
Hulang kepada kanloi pusal 121.1O3.5OO
TolaI kevajilan hulang Iancai 121.1O3.5OO

ModaI
Cadangan Khusus 2OO.O51.118
ModaI Diseloi 5OO.OOO.OOO
ModaI lelap lanlahan 172.352.683
SHU lahun leijaIan 267.68O.5O1
SHU lahun ini 52.O2O.741
TolaI ModaI 1192.115.O43

TolaI Iassiva 2.706.923.207






131
KAN JABUNG
JL. 5urnpatI 4-6 Kcmantrcn, Tc!p 0341-791227
Jabung-Ma!ang

Neiaca
Ieiiode Lapoian = Desenlei 2OO6
Akliva Iassiva

Akliva Lancai
Kas/ank 152.155.497
Iiulang Usaha 3.782.39O.7O3
Ienyisihan piulang ( 124.896.553)
3.657.4O4.15O
3.8O9.559.647
Akliva lelap leivujud
IeiaIalan 3O.647.752
AKM. Ienyusulan IeiaIalan (9.872.132) 2O.775.62O
Kendaiaan 13.675.OOO
AKM. Ienyusulan Kendaiaan (4.2OO.OOO) 9.475.OOO
TolaI Akliva lelap leivujud 3O.25O.62O









TolaI Akliva 3.839.810.267

Kevajilan Lancai
Sinpanan Unil SI 1.983.897.432
TolaI Kevajilan Lancai 1.983.897.432

Kevajilan jangka panjang
Hulang kepada kanloi pusal 155.551.600
TolaI kevajilan hulang Iancai 155.551.6OO

ModaI
Cadangan Khusus 230.021.116
ModaI Diseloi 5OO.OOO.OOO
ModaI lelap lanlahan 372.533.682
SHU lahun leijaIan 362.570.502
SHU lahun ini 83.080.438
TolaI ModaI 1.548.205.738

TolaI Iassiva 3.839.810.267





132
KAN JABUNG
JL. 5urnpatI 4-6 Kcmantrcn, Tc!p 0341-791227
Jabung-Ma!ang


Neiaca
Ieiiode Lapoian = Desenlei 2OO7
Akliva Iassiva

Akliva Lancai
Kas/ank 1.597.681.316
Iiulang Usaha 3.889.42O.778
Ienyisihan piulang ( 249.973.1O6)
3.639.447.672
5.219.128.988
Akliva lelap leivujud
IeiaIalan 4O.543.375
AKM. Ienyusulan IeiaIalan (11.327.374) 29.216.OO1
Kendaiaan 28.25O.OOO
AKM. Ienyusulan Kendaiaan (5.65O.OOO) 22.6OO.OOO
TolaI Akliva lelap leivujud 51.816.OO1




TolaI Akliva 5.270.944.989
Kevajilan Lancai
Sinpanan Unil SI 3.265.241.569
TolaI Kevajilan Lancai 3.265.241.569

Kevajilan jangka panjang
Hulang kepada kanloi pusal 311.1O3.2OO
TolaI kevajilan hulang Iancai 311.1O3.2OO

ModaI
Cadangan Khusus 28O.O21.116
ModaI Diseloi 5OO.OOO.OOO
ModaI lelap lanlahan 477.673.853
SHU lahun leijaIan 374.864.519
SHU lahun ini 62.O4O.732
TolaI ModaI 1.694.6OO.22O

TolaI Iassiva 5.270.944.989





133
KAN JABUNG
JL. 5urnpatI 4-6 Kcmantrcn, Tc!p 0341-791227
Jabung-Ma!ang


Neiaca
Ieiiode Lapoian = Desenlei 2OO8
Akliva Iassiva

Akliva Lancai
Kas/ank 3.OO7.2O7.135.OO
Iiulang Usaha 3.996.45O.853.OO
Ienyisihan piulang 69.973.1O6.OO
3.926.477.747.OO
6.933.684.882.OO
Akliva lelap leivujud
IeiaIalan 5O.438.998.OO
AKM. Ienyusulan IeiaIalan 22.47O.871.OO 27.968.127.OO
Kendaiaan 42.825.OOO.OO
AKM. Ienyusulan Kendaiaan 11.3OO.OOO.OO 31.525.OOO.OO
TolaI Akliva lelap leivujud 59.493.127.OO




TolaI Akliva 6.993.178.009.00
Kevajilan Lancai
Sinpanan Unil SI 4.876.816.7O6.OO
TolaI Kevajilan Lancai 4.876.816.7O6.OO

Kevajilan jangka panjang
Hulang kepada kanloi pusal 161.1O3.2OO.OO
TolaI kevajilan hulang Iancai 161.1O3.2OO.OO

ModaI
Cadangan Khusus 51O.O21.116.OO
ModaI Diseloi 5OO.OOO.OOO.OO
ModaI lelap lanlahan 552.814.O24.OO
SHU lahun leijaIan 387.158.536.OO
SHU lahun ini 5.264.427.OO
TolaI ModaI 1.955.258.1O3.OO

TolaI Iassiva 6.993.178.009.00






134
Koperasi Agro Niaga Jabung
Perhitungan Laba-Rugi
Per 31 desember




Uraian 2005 2006 2007 2008
A. Pendapatan
Penjualan 720,150,000 969,435,000 1,133,248,000 984,000,000
bunga dari anggota 43.400.000 90.765.908 10.589.426 82.251.000
pendapatan 66.500.000 186.751.227 250.369.258 199.172.115
bunga bank 17.394.000 78.430.210 85.256.324 59.800.458
pendapatan PKPRI 9.733.000 87.900.123 90.147.789 25.682.000
lain-lain (108.394.000) (403.091.332) (395.581.586) (355.045.000)
Jumlah pendapatan 748.783.000 1.010.191.136 1.174.029.211 995.860.573

B. Beban
pembelian barang swalayan 7.173.190. 9.836.454 9.898.750 948.787,75
pembelian barang elektro 3.227.607 7.219.900 8.289.250 779.192,50
beban pembinaan anggota 7.094.825 8.438,225 8.309.000 1.073.038,25
beban bunga perusahaan 5.100.437 6.011.211 6.998.000 768.416,50
biaya operasional 407,786,253 573,529,600 617,259,000 629.101.683
beban penyusutan peralatan 0 0 0 8,199,138
jumlah beban 430.382.312 605.035.400 650.754.000 640.871.256

SHU sebelum pajak 318.400.688 405.155.736 523.275.211 354,898,317
(EBIT)
beban pajak (6.036.941) (9.250.336) (7.286.211) (8.199.138)
SHU setelah pajak 312,363,747 395,905,400 515,989,000 346,699,179
(EAT)














135
A II
Landasan, Asas Dan Tujuan
IasaI 2

Kopeiasi leiIandaskan pancasiIa dan undang-undang dasai 1945
alas asas kekeIuaigaan.
agian Kedua
Tujuan
IasaI 3

Kopeiasi leilujuan nenajukan kesejahleiaan anggola pada
khususnya dan nasyaiakal pada ununnya seila ikul nenlangun
lalanan peiekononian nasionaI daIan iangka nevujudkan nasyaiakal
yang naju, adiI dan naknui leiIandaskan pancasiIa dan undang-undang
1945.
A III
Iungsi, Ieian, Dan Iiinsip Kopeiasi
(agian peilana )
Iungsi dan peian
IasaI 4

Iungsi dan peian Kopeiasi adaIah:
a) Menlangun dan nengenlangkan polensi dan kenanpuan
ekononi anggola pada khususnya dan nasyaiakal pada ununnya
unluk neningkalkan kesejahleiaan ekononi dan sosiaInya.
l) eipeian seila secaia aklif daIan upaya nenpeilinggi kuaIilas
kehidupan nanusia dan nasyaiakal.
c) Menpeikokoh peiekononian iakyal selagai dasai kekualan dan
kelahanan peiekononian nasionaI dengan kopeiasi selagai
sokoguiunya.


136
d) eiusaha unluk nevujudkan dan nengenlangkan peiekononian
nasionaI yang neiupakan usaha leisana leidasai alas asas
kekeIuaigaan dan denokiasi ekononi.
agian Kedua
Iiinsip Kopeiasi
IasaI 5

1. Kopeiasi neIaksanakan piinsip kopeiasi selagai leiikul :
a. Keanggolaan leisifal sukaieIa dan leiluka.
l. IengeIoIaan diIakukan secaia denokialis.
c. Ienlagian sisa hasiI usaha diIakukan secaia adiI selanding
dengan lesainya jasa usaha nasing-nasing anggola.
d. Ienleiian leIas jasa yang leilalas leihadap nodaI.
e. kenandiiian
2. DaIan nengenlangkan kopeiasi, naka kopeiasi neIaksanakan puIa
piinsip kopeiasi selagai leiikul:
a. pendidikan peikopeiasian
l. keijasana anlai kopeiasi.









137
PEDOMAN WAWANCARA

NAMA : IKA NURWANTI
NIM : O61O1O4
}UDUL : SISTLM ILNYALURAN KRLDIT TLRHADAI ILTLRNAK
SUSU SAII ILRAH CUNA MLNINCKATKAN
IROIITAILITAS (Sludi di Unil Sinpan Iinjan Kopeiasi
Agio Niaga }alung MaIang)

1) Runusan nasaIah peilana
a. againana sislen penyaIuian kiedil leihadap peleinak yang
dileiapkan di unil sinpan pinjan KAN jalung`
l. Apakah daIan penyaIuian kiedil leihadap peleinak susu sapi
peiah leiIelih dahuIu diIakukan peniIaian leihadap 5C`
c. MeIipuli Apa Saja Iiosedui penyaIuian kiedil di KAN jalung`
d. Syaial-syaial apa saja yang haius dipenuhi daIan nengajukan
peinohonan kiedil` Dan lagainan jika saIah salu syaialnya
lidak leipenuhi`
e. SeleIun kiedil dileiikan apakah peiIu diIakukan vavancaia
dengan caIon delilui` eiapa kaIi`
f. Ieninjaun keIokasi caIon delilui apa peiIu diIakukan`
g. Apakah daIan penyaIuian kiedil ada peiledaan anlaia anggola
Iain dengan peleinak susu sapi peiah`


138
h. Apakah ada peiledaan alau kelenluan daIan penleiian kiedil
unluk leilagai janinan` leiapa lesai janinan unluk nasing-
nasing kelenluan`
i. againana jika leijadi kiedil nacel daIan penyaIuian kiedil
leihadap peleinak susu sapi peiah`
2) Wavancaia iunusan nasaIah kedua.
a. againana upaya KAN jalung daIan neningkalkan
piofilaliIilas neIaIui penyaIuian kiedil leihadap peleinak
susu`
l. Daii senua upaya yang dileiapkan Kopeiasi Agio Niaga
}alung, apakah senua leihasiI daIan neningkalkan
piofilaliIilas`













139
DEPARTEMEN AGAMA
UNIVERSITAS ISLAM NEGERI
MAULANA MALIK IBRAHIM MALANG
FAKULTAS EKONOMI
Terakreditasi A SK BAN-PT Depdiknas Nomor : 005/BAN-PT/ Ak X/S1/II/2009
Jl.Gajayana 50 65144 Malang Telepon (0341) 558881Faksimile (0341) 558881
E-mail : feuin@yahoo.com

Bukti Konsultasi

Nama : Ika Nurwanti
NIM / Jurusan : 05610104 / Manajemen
Dosen Pembimbing : Umrotul Khasanah.S.Ag. M.Si.
Judul Skripsi : Sistem Penyaluran Kredit Terhadap Peternak Susu Sapi
Perah Guna Meningkatkan Profitabilitas (Studi di Unit
Simpan Pinjam Koperasi Agro Niaga Jabung Malang)


No Tanggal Materi konsultasi Tanda tangan pembimbing
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8
9.
10.
23 April 2009
10 Mei 2009
14 Mei 2009
16 Mei 2009
20 Mei 2009
24 Juni 2009
11 Juli 2009
12 Juli 2009
13 Juli 2009
14 Juli 2009
Pengajuan Proposal
Revisi Proposal Skripsi
ACC Proposal
Pengajuan BAB I, II,III
Revisi BAB I, II, III
ACC BAB I, II, III
Pengajuan BAB IV, V
Revisi BAB IV, V
ACC BAB IV, V
ACC Keseluruhan
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Malang, 14 juli 2009
Mengetahui:
Dekan,



Drs. HA. MUHTADI RIDWAN,. MA
NIP. 15023828

Anda mungkin juga menyukai