Anda di halaman 1dari 6

17 PUPUH SUNDA: PERPADUAN ANTARA SENI SASTRA DAN SENI SUARA

Apakah itu Pupuh? Pupuh adalah karya sastra berbentuk puisi yang termasuk bagian dari khazanah sastra Sunda. Pupuh itu terikat oleh patokan (aturan) pupuh berupa guru wilangan, guru lagu, dan watek. Guru wilangan adalah jumlah engang (suku kata) tiap padalisan (larik/baris). Guru lagu adalah sora panungtung (bunyi vokal akhir) tiap padalisan. Sedangkan watek adalah karakteristik isi pupuh. Jumlah pupuh semuanya terdapat 17 jenis pupuh yang terbagi ke dalam dua kategori, yaitu 4 jenis pupuh termasuk ke dalam Sekar Ageung dan 13 jenis pupuh lainnya termasuk ke dalam Sekar Alit. Pupuh Sekar Ageung bisa ditembangkan (dinyanyikan) dengan menggunakan lebih dari satu jenis lagu, sedangkan pupuh Sekar Alit hanya bisa ditembangkan dengan satu jenis lagu saja. Di bawah adalah ke-17 jenis pupuh yang dimaksud: Sekar Ageung Pupuh Kinanti Pupuh Sinom Pupuh Asmarandana Pupuh Dangdanggula Sekar Alit Pupuh Balakbak Pupuh Durma Pupuh Gambuh Pupuh Gurisa Pupuh Jurudemung Pupuh Ladrang Pupuh Lambang Pupuh Magatru Pupuh Maskumambang Pupuh Mijil Pupuh Pangkur Pupuh Pucung Pupuh Wirangrong Setiap pada (bait) ke-17 jenis pupuh di atas memiliki jumlah padalisan yang tidak sama, begitupun dengan patokan pupuh berupa guru wilangan, guru lagu, dan watek ke-17 jenis pupuh di atas itu pun berbeda. Di bawah selengkapnya bisa dilihat perbedaannya: KINANTI Watek: Menggambarkan perasaan sedang menanti (nungguan), khawatir (deudeupeun), atau rasa sayang (kanyaah).

Guru Wilangan dan Guru Lagu: 8-u, 8-i, 8-a, 8-i, 8-a, 8-i Contoh Pupuh: Budak leutik bisa ngapung Babaku ngapungna peuting Nguriling kakalayangan Nangan nu amis-amis Sarupaning bungbuahan Naon ba nu kapanggih SINOM Watek: Menggambarkan rasa gembira (gumbira) atau rasa sayang (kadeudeuh). Guru Wilangan dan Guru Lagu: 8-a, 8-i, 8-a, 8-i, 7-i, 8-u, 7-a, 8-i, 12-a Contoh Pupuh: Warna-warna lauk mpang Aya nu sami jeung pingping Pagulung patumpang-tumpang Ratna Rengganis ningali Warnaning lauk cai Lalawak patingsuruwuk Sepat patingkarocpat Julung-julung ngajalingjing Sisi balong balingbing sisi balungbang ASMARANDANA Watek: Menggambarkan rasa asmara (kabirahian), cinta kasih (deudeuh asih), atau rasa sayang (nyaah). Guru Wilangan dan Guru Lagu: 8-i, 8-a, 8-/o, 8-a, 7-a, 8-u, 8-a Contoh Pupuh: ling-ling mangka ling Rumingkang di bumu alam Darma wawayangan ba Raga taya pangawasa Lamun kasasar lampah Nafsu nu matak kaduhung Badan anu katempuhan DANGDANGGULA Watek: Menggambarkan rasa kedamaian (katengtreman), keindahan (kawaasan), keagungan

(kaagungan), atau kegembiraan (kagumbiraan). Guru Wilangan dan Guru Lagu: 10-i, 10-a, 8-/o, 7-u, 9-i, 7-a, 6-u, 8-a, 12-i, 7-a Contoh Pupuh: Sing aringet ulah salah harti Ngomongkeun batur th penting pisan Ngomong-ngomong tong polontong Kabh ngomongkeun batur Keur muru hirup nu walagri Diajar ngalalampah Napak hirup batur Maca kana pangalaman Lngkah nu hade keur picontoeun diri Nu gorng mah singkahan BALAKBAK Watek: Menggambarkan lelucon (heureuy) atau komedi (banyol). Guru Wilangan dan Guru Lagu: 15-, 15, 15- Contoh Pupuh: Aya warung sisi jalan ram pisan, Citamng Awwna luas-luis los ka dapur, ngagorng Lalakina los ka pipir nyoo monyt, nyanggrng DURMA Watek: Menggambarkan rasa marah (ambek), besar hati (ged hat), atau semangat (sumanget) Guru Wilangan dan Guru Lagu: 12-a, 7-i, 6-a, 7-a, 8-i, 5-a, 7-i Contoh Pupuh: Di mamana penjajah pada marudah Lantaran dikiritik Ku ahli nagara Yn ta lampah jahat Tapina kalah mudigdig Ambek-ambekan Dasar nu buta-tuli GAMBUH Watek: Menggambarkan rasa sedih (kasedih), susah (kasusah), atau sakit hati (kanyeri). Guru Wilangan dan Guru Lagu: 7-u, 10-u, 12-i, 8-u, 8-o Contoh Pupuh:

Tuh itu beurit lintuh Mani rendey anakna sapuluh Arilikan gambarna masing taliti Anakna kabh ngariung Saregep hormat ka kolot GURISA Watek: Menggambarkan orang yang sedang melamun (ngalamun) atau melamun kosong (malaweung) Guru Wilangan dan Guru Lagu: 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a Contoh Pupuh: Hayang teuing geura beurang Geus beurang rk ka Sumedang Nagih ka nu boga hutang Mun meunang rk meuli soang Tapi najan henteu meunang Mo rk buru-buru mulang Rk terus guguru nembang Jeung diajar nabeuh gambang JURU DEMUNG Watek: Menggambarkan rasa bingung, susah dengan apa yang harus dilakukan (pilakueun). Guru Wilangan dan Guru Lagu: 8-a, 8-i, 8-a, 8-i, 8-a, 8-i Contoh Pupuh: Mun pinanggih jeung kasusah Omat ulah rk nguluwut Pasrahkeun ka Gusti Ihtiar ulah tinggal Neda kurnia Nu Agung LADRANG Watek: Menggambarkan rasa lelucon (banyol) dengan maksud menyindir (nyindiran) Guru Wilangan dan Guru Lagu: 10-i, 4-a (2x), 8-i, 12-a Contoh Pupuh: Coba teguh masing telek telik ta gambar, ta gambar Sugan nyaho, Ujang nyai Sato naon reujeung di mana ayana

LAMBANG Watek: Menggambarkan rasa lelucon (banyol) tetapi banyol yang mengandung hal yang harus dipikirkan. Guru Wilangan dan Guru Lagu: 8-a, 8-a, 8-a, 8-a Contoh Pupuh: Riab anu lalumpatan Lumpat bari tatanggahan Tingalasruk susurakan Rk ngarucu langlayang MAGATRU Watek: Menggambarkan rasa sedih, penyesalan (handeueul) oleh perilaku sendiri, atau menasehati (mapatahan). Guru Wilangan dan Guru Lagu: 12-u, 8-i, 8-u, 8-i, 8-o Contoh Pupuh: Coba teguh naon nu sukuna tilu Panon opat henteu galib Leumpangna rumanggieung laun stuning ku matak watir Dongko bari oho-oho MASKUMAMBANG Watek: Menggambarkan rasa kesedihan (kanalangsaan), sedih dengan sakit hati. Guru Wilangan dan Guru Lagu: 12-i, 6-a, 8-i, 8a Contoh Pupuh: Duh manusa mana teungteuingeun teuing Nyangsara pohara Naha naon dosa kuring Anu matak dikurungan MIJIL Watek: Menggambarkan rasa bersedih (kasedih) tetapi dengan penuh harapan. Guru Wilangan dan Guru Lagu: 10-i, 6-o, 10-, 10-i, 6-i, 6-u Contoh Pupuh: Aduh Gusti Anu Maha Suci Sim abdi rumaos

Pangna abdi dumugi ka kesrek Rhna sepuh parantos ngusir Takabur sareng dir Tga nundung sepuh PANGKUR Watek: Menggambarkan rasa marah (ambek) yang tersimpan dalam hati atau menghadapi tugas yang berat. Guru Wilangan dan Guru Lagu: 8-a, 11-i, 8-u, 7-a, 12-u, 8-a, 8-i Contoh Pupuh: Bapa Doblang pada terang Kumis baplang nuruban biwir nu jeding Pipi kemong, irung mancung Panon buringas hrang Gorng omong gawang-geuweung harung gampung Pantrang mayar kana hutang Licik sarta sok curaling PUCUNG Watek: Menggambarkan rasa marah (ambek) terhadap diri sendiri, atau benci (keuheul) karena tidak setuju hati. Guru Wilangan dan Guru Lagu: 12-u, 6-a, 8-/o, 12-a Contoh Pupuh: Hayu batur urang dialajar sing suhud Ulah lalawora Bisi engk henteu nak Batur seuri, urang sumegruk nalangsa WIRANGRONG Watek: Menggambarkan rasa malu (kawiwirangan), malu oleh perilaku sendiri. Guru Wilangan dan Guru Lagu: 8-i, 8-o, 8-u, 8-i, 8-a, 8-a Contoh Pupuh: Barudak mangka ngalarti Ulah rk kadalon-dalon Enggon-enggon nungtut lmu Mangka getol, mangka tigin Pibekeleun sarra Modal bakti ka nagara

Anda mungkin juga menyukai