Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

Electronic Journal of Social Sciences BAHAR-2009 C.8 S.28 (126-138) ISSN:1304-0278

www.esosder.org info@esosder.org SPRING-2009 V.8 N.28

KTSAT TARH AISINDAN NFUS TEORLER VE POLTKALARI POPULATION THEORIES AND POLICIES IN MEANS OF HISTORY OF ECONOMICS Yrd.Do.Dr.Huseyin Hasimi GUNES Mardin Artuklu niversitesi Meslek Yuksekokulu Mdr
hhgunes@yahoo.com z Gelimi lkelerde nfus art hznn durma noktasna gelmesi ve bileiminde yal nfus orannn artmas, az gelimi ve gelimekte olan lkelerde ise nfus art hznn yksek ve eitimsiz olmas eitli iktisadi problemlere ve sosyal dengesizliklere neden olduundan gnmzde nemli bir konu olarak yer almaktadr. Tarihsel sre iinde klasik ve modern iktisatlar farkl yaklamlar gelitirmiler. Klasikler, iktisadi yap ve nfus arasndaki ilikiye; toplumsal yap, teknolojik gelime, corafi yap ve dini inanlara bal olarak farkl teoriler gelitirmiler. Klasik iktisatlar; sermaye-toprak nfus oran, ulusal savunma, snrlar koruma gibi kayglarla ele alrken, modern iktisatlar; sanayi devriminden sonra teknolojik gelimeler ve insan haklar syleminin glenmesiyle birlikte farkl ekilde ele almlar. Dnyadaki tm topraklarn sahiplerini bulmu olduunu kabul ederek; sermaye-toprak/nfus oran klm olduunu tarma elverili yeni topraklarn retime katlmasnn mmkn olamayacan, ulusal savunma iin kara birliklerine fazla ihtiya duyulmadn buna ek olarak insan haklar ve kadn haklar gibi paradigmalarla birlikte ele alan modern iktisatlar genel anlamda optimum nfus oran yakalamak kaygsnn ne kt nfus teorileri ve politikalar gelitirdiler. Anahtar Szckler: Malthus, Nfus, Iktisadi Yapi, Kalkinma, Tarih Abstract In developed countries, the population growth rate have almost stopped and moreover the population of old people have increased. On the other hand in non-developed and developing countries, the population growth rate is high and uneducated. All these cause various economical problems and social instability, that is why it is considered as an important problem today. Within the historical period, classical and modern economists have developed different approaches. The classical economists have developed different theories related with the relation between economical structure and population, social structure, technological development, geographical structure and religious beliefs. While the classical economists were concerned about capital-land population ratio, national security, while modern economists have considered the issue differently together with the industrial revolution and the strengthening of human rights expression. The modern economists developed population theories and policies where the concern is to reach the optimum population ratio, assuming that all lands in the world have found their owners, capital land / population ratio have been reduced, it is impossible to add new agricultural lands to the production, land units are not necessary for national security and taking human rights and women rights paradigms into consideration. Key Words: Malthus, Population, Economical Structure, Development, History

BAHAR-2009 C.8 S.28 (126-138)

ISSN:1304-0278

SPRING-2009 V.8 N.28

KTSAT TARH AISINDAN NFUS TEORLER VE POLTKALARI Kaynak reten ve kaynak tketen zelliklerinden dolay nfus, iktisat teorilerinin en nemli alma alanlarndan biri olmutur. ktisadi byme ve gelimenin ana unsuru olarak ne kan nfus, Eski Yunan filozof ve din adamlarndan gnmz iktisat ve yazarlarna kadar deiik zamanlarda ele alnm ve zerinde birok alma yaplmtr. Antik Yunan ehir ekonomilerinde, Ortaa Feodal Avrupada, Osmanl ekonomisinde ve Sanayi Devrimi sonrasndan gnmze nfus ve iktisadi yap etkileim iinde olduundan bir ok teori gelitirilmitir. Bu almann amac yunan dnrlerinden gnmz iktisatlarna kadar iktisadi yap ve nfusa ilikin ortaya atlan bu teorik almalarn ve politikalarn tarihsel geliimini ele almaktr. Giri Nfus teorileri; nfusla sosyal, ekonomik, kltrel ve dier faktrlerin deimeleri arasndaki karlkl ilikileri aklamak zere kurulmu fikirler dizisidir. Eski alardan beri filozoflar, yazarlar ve din adamlar nfus sorunlar ile ilgilenmiler ve dier olaylarla ilgisini kendi grlerini aklamlardr. Malthus'un XVIII.yzyl sonlarnda yazd "Nfus lkeleri zerine Bir Deneme" adl alma, modern anlamda nfus zerinde yaplan ilk eser olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle nfus teorileri ele alnrken Malthus ncesi ve sonras olarak ele alnmas bir gelenek olmutur. Bu alma da iki blmden olumaktadr. Birinci blmnde Malthus ncesi nfus teorileri ve politikalar, ikinci blmnde ise Malthus ve sonras nfus teorileri ve politikalar olarak ele alnmtr.

I- MALTHUS NCES NFUS TEORLER VE POLTKALARI 1. lk alardan Malthusa Nfus teorileri ve Politikalar lk alarda toplumlarn belli bir nfus politikasnn olmadn ileri sren yazar Harold Wright, insanlarn igc ihtiyacn arz ve talebe gre dengelediini, nfus/toprakgda ve savalarn artlarna gre ayarladn belirtmitir (Duncan 1929,p.197). Nfus dengesini salamak iin tarihte ilk olarak politikalar gelitiren Eski Msrllardr. Yaklak olarak 4000 yl nce Msr rahipleri tarafndan hazrlanm olan papirslerde nfus dengesinin salanmas iin doum kontrol ile ilgili metinler bulunmaktadr. Bu metinler, dnya tarihinde nfusla ilgili hazrlanm ilk metin olarak kabul edilmektedir (Sara 1992,s.20).

127

BAHAR-2009 C.8 S.28 (126-138)

ISSN:1304-0278

SPRING-2009 V.8 N.28

Bilindii gibi eski alardan beri din adamlar, filozoflar ve dnrler yazdklar eserlerle bulunduklar toplumun iktisadi, siyasi ve sosyal yapsn derinden etkilemilerdir. Bunlardan bir ksm iktisadi yap ve nfus etkileimleri zerinde de durmular. Deiik zaman ve mekanlarda yaam olmakla birlikte nfus ve iktisadi yap zerinde benzer bazende farkl dnceler dile getirmiler. rnein nl filozoflardan Konfys, Eflatun ve Aristo eserlerinde nfusla ilgili dncelerini iktisadi, askeri ve idari adan farkl arlkta ele alm ve deerlendirmilerdir. Konfys(M..551-479), ar nfus artnn igc verimliliini drerek hayat standardn drecei ve toplumsal atmaya neden olacan iddia etmitir. Kendi gibi inli filozof olan Mo Tzu(M.. V.y.y.) ise devletin uygulad ar vergi ve ar alma artlarna insanlarn dayanamayp lmeye baladn bu yzden nfusun azalarak kontrol altna alnabildiini belirterek, insanlarn erken yata evlenmelerine izin verildii takdirde ksa zamanda nfusun ikiye katlanacan, bunlara yetecek yeterli gdann olamayabileceini sylemitir (Abrams 1997,p.27). srafa ve elenceye kar olan Mo Tzu, devlet hazinesinin parayla dolu olmasnn da lks tketime ve israfa neden olacan, insanlar tembelletirerek alma isteini kaybedecei fikrindedir. Dengeli ve kontroll nfustan yana olan Mo Tzu, nfus artna kar nlemler alnmas gerektiini de belirtmitir (Shun 1991,p.207). 1.1. Eski Yunan Dnemi

Eski Yunan ehir devletlerinde bireyler devlet iin var olduklarndan, kiisel arzularn devlet iin feda etmeleri gerektii dncesinden hareketle politikalar belirlenmekteydi. Eski Yunan devlet ynetimi, srekli evresiyle sava iinde bulunduundan gl bir nfusa/askere ihtiya duymu ve nfus art iin baz tevikler salamtr. Ynetimler, genel anlamda ayn politikalar uygulamakla birlikte bazen kendi ihtiyalarn gz nnde bulundurarak farkl birtakm politiklar da gelitirmiler. Spartallar, gl savalara ihtiya duyduundan nfus art iin evlenmeyi ve ocuk sahibi olmay zorunlu klmlard. Buna kar kan bekarlar iin; toplumdan dlama, zor ilerde istihdam etme gibi cezalandrma yolunu aan yasalar koymulard. Sparta devlet ynetimi, vatandalarnn evlilik-aile messesesiyle ilgilenmekten ok, bu evlilikten meydana gelen verimlilie yani salkl ocuk sahibi olmalarna bakard. -drt ocuklu kalabalk aile babasn ise dllendirirdi. Atina devlet ynetiminde de Spartallarda olduu gibi evlilii zorlayc yasalar getirilmiti. Bar zamanlarnda ise fazla askere ihtiya duyulmadndan bu yasalarn tam

128

BAHAR-2009 C.8 S.28 (126-138)

ISSN:1304-0278

SPRING-2009 V.8 N.28

tersine uygulamalar getirilerek nfusu azaltmak iin kolonizasyonla vatandalarn ge tabi tutmu, hamile kadnlarn krtaj benzeri yollarla dk yapmalarna gz yummutur. Spartallar nfusun nitelik (salkl,gl, sava) ynleriyle ilgilenirken, Atinallar daha ok nicelik ynleriyle ilgilenmitir (Reuter 1923, p.41-42). nl Yunan filozofu Eflatun, devletin iktisadi ynden kendine yeterli olmas iin toplumun-ne fazla ne de eksik-belli bir nfus byklne sahip olmas gerektiini belirtmitir (Republic 1994, p.173). Ona gre aile, igc arz-emek ve nfus dengesi iin bir aratr. Nfus dengesini salarken sava ve salgn hastalklar da hesaba katmak gerekir. Gl, sava ve toplumda aktif olan erkeklerin daha fazla ocuk sahibi olmalar faydal olacaktr (Republic 1994, p.174). En uygun ya periyodunu; kadnlar iin 20-40, erkekler iin ise ergenlik a ile 55 aras olduundan, insanlar bu yalarda ocuk sahibi olmalar uygundur (Republic 1994, p.175). Artan nfusu dengelemek iin; yurttalarn kolonilerine ge zorlama(zorunlu tehcir), ocuk drme, evlilii ve ocuk sahibi olmay yasalarla snrlandrma gibi tedbirler sralamtr. Azalan nfusu karlamak iin devlet, vatandalarnn ocuk sahibi olmasn salayacak tedbirler almaldr. Acil durumlarda ise dardan g alarak nfus dengelenmelidir (Reuter 1923, p.183). Eflatun gibi Aristo da iktisadi yap ile nfus dengesi arasnda balant kurmaktadr. Nfusun veba salgnyla yarya den ehir devletinde, iktisadi refahta da ayn oranda d tespit ettiini sylemektedir (Politics 1999, p.130). Eserlerinde nfusun nicelik/nitelik yaps, iklim artlarnn insan rklar zerindeki etkileri gibi konulara da yer veren Aristo, ekonominin dengede olmas ve yasalarn tatbiki ve dzenin korunmas iin devletin belli bir nfusa sahip olmas gerektii grndedir. Topluma fayda salamayan fazla nfusun kolonilere gnderilmesi gerekmektedir(Barker 1959, p.408). Aristo, iktisadi faaliyetler ve sanatsal almalar iin aileye Eflatundan daha ok nem vermektedir. Sonu olarak genel anlamda Eski Yunan dncesinde nfus konusu iktisadi, siyasi ve sosyal kayglarla ele alnm ve dengenin bozulmamas iin politikalar gelitirilmitir. Eflatun, nfus fazlasnn yeni kolonilere gnderilmesiyle optimal nfusun salanabileceini dnmektedir. Aristo bu gr kabul etmekle beraber daha ok nfusun snrlandrlmas gerektii zerinde durmutur (Barker 1959, p.397). 1.2. Romallar

Romallarn nfus politikalar ve uygulama biimleri eski yunanlardan daha farkl ve belirgindir. VI.yya kadar Romallarda aile zengin-aristokrat snfn sahip olabilecei

129

BAHAR-2009 C.8 S.28 (126-138)

ISSN:1304-0278

SPRING-2009 V.8 N.28

bir ayrcalkt. Hristiyanla getikten sonra katolik inancn etkisiyle bu dnce krlm ancak fazla da etkili olmamtr. Byk bir imparatorluk olmas hasebiyle srekli savata olan Romallar, ordusunda saysal ounluu salamak iin srekli askere ihtiya duymu ve igal ettii topraklara yerletirmek iinde belli bir nfusa sahip olmas gerekmitir. Bu nedenle Sezar zamannda ok ocuklu aileler dllendirilmekteydi. Evlilikten imtina edenlere bir takm cezalar uygulanmaktayd. rnein evli olmayan kadnlarn zel kabul edilen baz giyim-kuam trn giymeleri yasaklamt. Kadnlar Roma yasalarnda miras hukukunda erkeklerle eit haklara sahip olduklarndan bir ok Romal zengin kadn bulunuyordu. Keza Roma yasalarnda kadnlar evlilik szlemesinde de eit haklara sahip olduklarndan kocalarndan boanmak iin mahkemelere resen bavurabiliyordu. Evliler rahatlarna dkn veya mali klfet getirecei kaygsyla ocuksuz veya az ocuklu kalmay tercih etmitir. Ancak imparatorluun tm teviklerine/tecziyelerine ramen nfus istenen seviyeye ulamamtr. (Coontz 1957,p.153-162). Dogmatik dncelerin hakim olduu ortaa avrupasnda belli bir nfus politikasndan sz etmek mmkn deildir. Ancak stanbulun fethiyle birlikte aydnlanma dnemine geebilen avrupallar bu dnemden sonra sistematik politikalar gelitirmeye baladlar. 1.3. Merkantilistler

Merkantilizm politik iktisat sistemi olarak yaklak 300 yl (1450-1750) ulusal devletlerin iktisat politikas ilkelerini belirlemitir. Modern avrupann iktisadi, siyasi ve sosyal hayatnn temelden ekillenmesini salayan bu dnce akmnda belli baz nfus politikalar da gndeme gelmitir. Merkantilizm ismi ilk defa Adam Smith tarafndan kullanlmtr. Bu dneme zaman zaman ticari sistem ya da snrlayc sistem de denmektedir. Avrupa, bu dnemde uyguladklar merkantilist politikalarla sermaye birikimini salam ve ardndan sanayi devrimini gerekletirmitir. Ticaret hadlerinin bymesiyle biriken sermaye sanayilemeyi hzlandrmtr. Merkantilist dnce genel olarak korumac bir ulusal ekonomi anlay zerine kurulmutur. Merkantilistler iin ulusal zenginliin lt, devlet hazinesinde bulunan deerli maden miktardr. Bu yzden lkeye maden girii iin kolaylklar salanmas ama kn snrlanmas taraftardrlar. Bu dnceye gre yeni ulusal devletler iin d ticaret nemli gelir kaynadr. Bu dnemde para birimi altn ve gm gibi kymetli madenlerdi. Bu artlar altnda lke iinde deerli maden arzn arttrmann tek yolu deerli madenler lke

130

BAHAR-2009 C.8 S.28 (126-138)

ISSN:1304-0278

SPRING-2009 V.8 N.28

iinde retilmedii srece ticaret bilanosu fazlas sayesinde lkeye deerli maden giriini salamakt. retimin emek olduu bu ada ihracat fazlas salanmas iin retim artnn dk cretle gereklemesi gerekmektedir. Bu dnce sistemine gre nfus art, emek arzn artrarak cretler zerinde aa doru bask oluturacaktr. Bu nedenle nfus artn zendiren Merkantilistler, bir lkenin en byk hazinesinin iyi beslenmi insan says olduu fikrini savunmulardr. Merkantilist dnceyi kesin bir ereve iinde tanmlamak mmkn deildir. Bu konuda dnce retmi birok ismin birbirinden ok farkl ve bazen birbiriyle elien yaklamlar dnda, farkl uluslarn da farkl merkantilist anlaylar olmutur. rnein ngiliz merkantilizmi hzla loncalar ve devlet mdahalesi gibi ortaa kurumlarndan kurtulma eilimi gsterirken Fransada ortaa milliletirme eilimi grlmtr. Fransz merkantilizmi Colbertism olarak isimlendirilirken spanyol merkantilizmi Bulyonizm, Alman merkantilizmi ise Kameralizm ismini almtr. Aada bu akmlarn ncln yapan bu dnrlerin nfus ve iktisadi yap zerindeki fikirlerini aklayacaz. ngiliz Merkantilistlerinden olan ve milli gelir kavramn ilk kez ortaya atan William Petty(1623-1687), iktisadi bymenin yatrmdan ok nfus artyla salandn dnm ve bir nfus-gelir ilikisi kurmutur. Kendi gelitirdii yntemlerle baz saysal byklklerin ortalama deerlerini incelemi ve gelecee dnk nfus artlar tahminlerinde bulunarak Londra nfusunun krk yl iinde ikiye katlanacan iddia etmitir (Petty 1976, p.406). rlandadaki nfus artn lkedeki ihracat art oranyla lme gibi almalar da yapmtr.. Pettyde servet, sermaye stoku ya da ulusal varlk, nceki veya gemi emein bir sonucudur. Bu gr emekdeer teorisinin temelini oluturur. Ama Petty yalnzca emein deil topran da nemli olduunu savunmutur. nk emek arznn art cretleri dreceinden sanayi retimi ve ihracat artar. Nfus artyla retim ve vergi gelirlerinde art salanaca dncesindedir (Brewer 1992, p.36). Yine Petty nfustaki azaln yoksullua neden olacana inanmaktadr. James Harrington(1611-1677), 25 ya stnde evlenmemi olanlarn iki kat vergilendirilerek cezalandrlmalar gerektii ve on ocuklu babalarn ise vergiden muaf tutulmalar gerektiini sylemitir (Bonar 1931, p.86; Coontz 1957, p.87-89). Yine nfus hareketleri ve tarmsal retim ilikisini irdeleyen King Kanunu ilk kez bu dnemde ortaya atlmtr. Bu dnceye gre, tarmsal retimin artt dnemlerde toplam tarmsal gelirin der (Aspromourgos 1996, p.21-22).

131

BAHAR-2009 C.8 S.28 (126-138)

ISSN:1304-0278

SPRING-2009 V.8 N.28

Richard Cantillon(1680-1734), nfus ile gelir arasnda dorudan bir balant kurarak; nsanlar snrsz geim kaynana sahip olursa ambardaki fareler gibi oalrlar demitir (Thomlinson 1976, p.35). Cantillona gre toprak ne kadarsa nfus ta o topran geindirebilecei sayya kadar artar. Topran ileni tarzda toprak sahibinin talep yapsna baldr. iftiler ayn birim toprakta ayn yntemle retime devam ederlerse bin yl gese de nfusta bir art olmayacaktr. Cantillon, nfus artnn emek talebindeki artla mmkn olacan dnmektedir (Cantillon 1992, p.36). Eer toprak sahibi daha ok at sahibi olmak isterse retime ayrlan toprak azalacandan daha az yiyecek retir ve bu nfusu etkiler. Cantillonun nfus zerindeki bu gr Malthusa temel oluturacaktr. Sonu olarak Ortaa ve Fizyokrasi arasndaki dnemde gelien dncelerin btn olan merkantalizmin sanayileme anlay, nfus artn da beraberinde getirmitir. 1.4. Fizyokratlar

XVIII. yzyln ikinci yarsnda Merkantilizme reaksiyon olarak Fransada ortaya kan Fizyokrasi(1760-1780) dncesine gre zenginliin kayna sadece toprak, yani tarmdr. Ticaret ve finansman alannda alanlarn says, bunlarn retken olmayan (ksr) snflar olmalarndan dolay, mmkn olduunca dk tutulmaldr. Ksacas, retken snf iftiler olduundan, onlarn daha fazla artk rn yaratabilmeleri iin her trl yasal dzenlemelerin yaplmas gerekiyordu. Fizyokratlara gre, retken olan emek, toprakla uraan iftinin emeidir. nk, ifti bir artkdeer yaratmaktadr. Bu nedenle, iyi ileyen bir ekonomide tarma ncelik verilmelidir. Tarmda alacak yeterli miktarda emek arz olmas iin nfus art desteklenmelidir. Ancak toprak/nfus dengesinin bozulmamas iin toplumlarn dikkatli olmas gerekir. Toprak ve gda yeterli olduu srece nfus art desteklenmelidir diyen fizyokrat Mirabeauya nl fizyokrat 1774)de destek vermitir (Reuter 1923, p.53). Rousseau, Locke, William Godwin ve Marquis de Condorcet nfusla ilgili grleri Malthustan ok farklyd. Tabiatta insanlar iin snrsz kaynaklarn mevcut olduunu iddia etmilerdir (Brown 1926, p.165). Bilgi ve teknolojik ilerlemeyle insanlarn dnyay cennete evireceine inanan Godwin'e gre ''insanlar akln stnln kabul etmekle faziletli olabilirler. Akl da bilgiye dayanr ve bilgi alannda sahip olunacak ilerlemenin de snr yoktur''. Bylece, nfus basks akln nderliindeki yeryz cenneti iin herhangi bir bask ve tehdit oluturmaz. Nfus, yaam iin gerekli olan aralarn daima altnda kalr. Buna karn eer bir nfus basks ortaya karsa, bu doann gerekli rnleri vermeyi acmaszca Franois Quesnay(1694-

132

BAHAR-2009 C.8 S.28 (126-138)

ISSN:1304-0278

SPRING-2009 V.8 N.28

reddetmesi deil, yanl politikalar uygulayan kurumlar nedeniyle olur. Bu gibi kurumlar yznden Avrupa'da tarmsal retimin ''lkesel monopoller'' tarafndan snrlandrldn belirtir. Zira monopol, ksa ve uzun dnemde ortalama masraflar azalmaya devam ettii halde, fiyat yksek tutmak ve karn arttrmak amacyla retimini suni olarak ksar ve ar kapasiteye neden olur. Bu nedenle kaynaklarn bir ksmnn atl kalmasna neden olarak ar kapasiteye yol aar (Trkbal 1997, p.257). Godwin, artan tarmsal verimin yzyllarca artmaya devam edecek olan nfusu besleyebileceini ifade etmitir. Ona gre toprak, ne zaman daha fazla bir nfusu kabul etmezse, insan da o zaman sayca artmay durduracaktr. Zaman ierisinde yiyecek maddeleri retimi artarken doum orannn azalacan belirtir. Ayrca insan olunun gelecekte suni yiyecekler retebileceini ve makinenin tarmda kullanlarak verimliliin arttrlabileceini belirtmitir. Godwin gibi, Morquis de Condorcet, Bilim ve teknolojiyle gelimenin snrsz olacana inanmtr. Eitimin nemini vurgulayarak, bilim ve teknolojinin eitimle gerekleeceini belirtmitir. Bu sayede mevcut topraklarn daha ok insan barndrmakla kalmayp ayn zamanda herkesin daha az alarak ve daha fazla reteceini ifade etmitir. Bu nedenle, Condorcet'e gre nfus art bu yeryz cennetinin oluumunu engellemeyecektir. Nfus artyla e anl olarak artan insan bilgisi (beeri sermaye) daha ok sayda insann geimini salayabilecek yeni yntemler gelitirecektir. Bununla birlikte insan akl nfus artn nleyici tedbirler alacaktr (Sava 1997, p.341-342). Ancak, David Ricardo ve Thomas Robert Malthus bunlarn tam tersine doal kaynaklarn snrl olduu fikrindedirler (Brown p.165). Modern iktisadn kurucusu olarak kabul edilen Adam Smith, cret haddinin nfusun bykln belirlediini emek arzndaki artn gda maddelerindeki artla doru orantl olduunu sylemitir. Geli menin ilk dnemlerinde en verimli topraklar ilendiinden mteebbis kar maksimum dzeydedir. Nfus artyla talep ykselir yatrmlar artar. Bu dnemde emek sahiplerine yksek cret denecei iin refah seviyesi ykselir. Bu dnemde nfus art hzl olacaktr. Ancak bir sre sonra ilenebilir marjinal topraklarn tarmda kullanlmasyla azalan verim ortaya kacaktr. gc bana verimin dmesi ve karlarn azalmasyla yatrmlar decek emee denen cret azalacaktr. Azalan cretle nfus art duracak ekonomik byme sekteye urayacaktr (Smith 1976, p.566).

133

BAHAR-2009 C.8 S.28 (126-138)

ISSN:1304-0278

SPRING-2009 V.8 N.28

II- MALTHUS ve SONRASI NFUS TEORLER VE POLTKALARI Thomas Robert Malthus (1766-1834) XIX. yzyl iktisadi, siyasi ve sosyal dnce sistemlerini byk apta etkileyen nl bir ngiliz dnrdr. Malthusun dneminde sanayilemenin etkisiyle yn retim, grlmemi bir ekilde artarak emee olan talep azalm cretler dmt. 1790larda ngiltere, tarihinde grlmemi ekilde hzl nfus art olmutu (Blaug 1962, p.62). Sanayiciler, birok yetikin isiz dolarken birim maliyeti drmek iin kadn ve ocuklar fabrikalarnda istihdam ederek ar ilerde altryorlard. ehirler isiz, a ve sefalet iinde yaayan insanlarla dolup tayordu. Byle bir dnemde Malthus, "An Essay on the Principle of Population"adl eserinin ilk basksn yapt(1798) (Wallace 1998, p.21). leri srd teoriye gre nfus 1, 2, 4, 8, 16, 32... eklinde geometrik dizi halinde artarken, gda maddeleri 1, 2, 3, 4, 5, 6 ... olarak aritmetik dizi biiminde artmaktadr. zellikle Amerika'daki nfus artn rnek alan Malthus, nfusun serbest brakld takdirde, her yirmi be ylda bir kat artacan ileri srmtr (Malthus 1978,p.2025). Ona gre bu durum, nfusla gda maddeleri arasndaki dengeyi bozmaktadr. Malthus daha sonra 1803te ayn eserinin ikinci basksnda eklemeler yaparak dengeyi salamak iin insanlarn ge evlenerek ve doum saysn azaltarak nne geebileceini ancak, bunun ahlak d nlemler olduunu sylemektedir Her halkarda gelimemi toplumlarn nfus artnn devam edeceini ve dengesizliin artacan syleyerek; gda ktl, sava, doal afetler, ocuk lmleri ve hastalklarla fazla nfusun telef olacan belirtmitir (Glass 1953, p.27-30). Malthusa gre bunlar doa yasalarndan kan kontrollerdir. Gda maddelerinin artnn nfus artna yetimeyecei teorisini "Azalan Verimler Yasas"na dayandrarak gelitirmitir. Bu yasaya gre topran verimi, kullanlan sermaye mallar ve yeni retim yntemleri ile belli bir dzeye kadar artrlabilir. Marjinal seviyeye ulatktan sonra yeni sermaye mallarnn kullanm verimi daha fazla artrmayacaktr. Malthus, nfus ile cret dzeyi arasnda da iliki bulunduunu ne srer. Nfus art, emek arzn artrd iin cretlerin dmesine yol aacaktr. cretler iilerin dayanabilecekleri maksimum dzeye kadar decektir. cret dzeyinin "Asgari Geim Dzeyi"nin altna dmesiyle sefalet ve hastalk artacak, dolaysyla emek arz azalacak, cretler ise yeniden ykselecektir. Malthus, yiyecek arz zerinde teknolojinin etkisini tam olarak deerlendirememitir. Malthus'tan gnmze, nfusun nemli lde artmas, yaam sresinin neredeyse iki katna kmas, teknolojik yenilikler, ekonomik, sosyal ve kltrel etkenlere bal olarak nfus art hznn deimesi, ktlk ve aln daha ok siyasal karklklar nedeniyle gndeme gelmesi Malthus'un nfus ile ilgili teorisinin etkisini azaltmtr.

134

BAHAR-2009 C.8 S.28 (126-138)

ISSN:1304-0278

SPRING-2009 V.8 N.28

Malthus, nfus art nedeniyle uzun vadede yiyecek ve mal arznda nfusa oranla belirli bir azalmann olacan ngrmekle birlikte ksa vadede genel bir arz fazlasnn olabileceine inanmaktayd. Malthus, daha fazla nfus artnn kanlmaz bir ekilde yaam standartlarn dreceini vurgulayarak kaynaklara ve varolmas gereken teknolojik dzeye ilikin bir optimum nfusu iaret etmitir (Aktan 1999, s.570-595). Knut Wicksell(1851-1926), Optimum Nfus Teorisinin sahibi olarak kabul edilmektedir. Bu sveli iktisat, kii bana gelirin maksimum olduu noktada nfus artnn kontrol altnda tutulmas gerektiini sylemitir. Wickselle gre gnll ve devlet destekli politikalar uygulanarak doum kontrol salanmaldr. lkede alkol bamll nfus artndan kaynaklanmaktadr. Bu nedenle aileler iki ocukla snrlanmaldr. Pesimist bir yaklamla o dnemdeki svein durumuna bakarak bu sonuca varan K.Wickselle gre btn Avrupa optimal nfusun zerindedir. 1881de Stokholmde verdii bir konferansta sveten ylda 50.000 kiinin g ettiini sylemektedir. Eer ocuklarmz gelecekte gmen olacaklarsa neden onlar dnyaya getirelim? diyerek kayglarn dile getirmitir (Wicksell, Lindahl 1958, p.11,35). Sosyalistler Malthusun fikirlerine kardrlar. Bu dnceye gre sefalet, nfusun fazlalndan deil iinin hak ettii creti almasn nleyen kapitalist rejimden kaynaklanmaktadr. Karl Marx, ktisadi byme iin nfus artnn bir sorun olmadn kapitalist sistemden kaynaklanan bir sorun olduunu belirtmitir. Malthusun retken olan ve olmayan nfus ayrm yaparak byk hataya dtn, burjuva politikalarna uyumlu dncelerini zayf ve sama bulduunu sylemektedir (Bkz.: Marx 1952, p.111,153,177,322). Malthusun Sismondi ve Ricardodan armalar yaptn sonu olarak orijinal bir fikre sahip olmadn da iddia etmektedir (Coontz 1957, p.102-103). Yine nl Merkantilist dnrlerinden Keynes, I.Dnya Sava sonras ngilteredeki isizlii ksmen 20-30 yl nceki doum orannn yksekliine balam, nfus artna paralel olarak mevcut nfusun geinebilmesi iin alma alanlar yaratlmas gerektiini, bunun iinde yatrmlara ihtiya olduunu, yatrmlar yapabilmek iinde gerekli sermayenin kolayca salanamayacana iaret etmitir. Malthustan sonraki gelimelerin fikirlerini yalanlar nitelikte olmas onun nfus konusundaki teorisine kar tepkiler dourmutur. zellikle o dnemlerde nfus artnn yannda kii bana milli gelirde azalma yaanmas beklenirken tersine art gstermesi, gelir artna ramen dourganln azalmas ve nfus artnn yavalamas tepkileri douran

135

BAHAR-2009 C.8 S.28 (126-138)

ISSN:1304-0278

SPRING-2009 V.8 N.28

balca nedenler olmutur. Tarihsel srece baktmzda klasik ve modern grte nfus ve iktisadi byme etkileimine farkl yaklamlar getirmiler. Klasik grte iktisadi bymede temel girdiler; emek ve topraktr. Beeri sermaye(nfus) emek faktr ierisinde ele alndndan ayr bir faktr olarak deerlendirilmemitir. Modern grte ise retim yaklamnda beeri sermaye(nfus) ayr bir faktr olarak ele alnm ve iktisadi bymenin temel unsuru olarak kabul edilmitir. Modern iktisatlara gre nfus hacmindeki art, beeri sermeyeyi artrarak yeni fikirlerin ve yeni teknolojilerin domasn salayacaktr. Yeni fikir ve teknolojiler sayesinde kii bana gelirde de artlar olacaktr (Jones 1999, p.139-141). SONU Tarihsel srete klasik ve modern iktisatlar, iktisadi yap ve nfus arasndaki ilikiye; toplumsal yap, teknolojik gelime, corafi yap ve dini inanlara bal olarak farkl teoriler gelitirmi, ynetimler de gnn artlarna gre politikalar uygulamtr. Klasik iktisatlar nfus konusunu; sermaye-toprak/nfus, ulusal savunma, snrlar koruma gibi kayglarla ele almlar. Modern iktisatlar; sanayi devriminden sonra teknolojik gelimeler ve insan haklar syleminin glenmesiyle birlikte farkl ekilde ele almlar. dnyadaki tm topraklarn sahiplerini bulmu olduunu kabul eden modern iktisatlar, sermaye-toprak/nfus oran klm olduunu tarma elverili yeni topraklarn retime katlmasnn mmkn olamayacan, ulusal savunma iin kara birliklerine fazla ihtiya duyulmadn buna ek olarak insan haklar ve kadn haklar gibi paradigmalarla birlikte ele almaktadrlar. Genel anlamda optimum nfus oran yakalamak kaygsnn ne kt nfus teorileri gelitirmektedirler. Gnmz iktisatlar ; her biri siyasi ve hukuki sonular da douran; Beeri Sermaye Oluumu, Gelir ve Blm, alma Koullar, stihdam, sizlik, Kadn ve ocuk gc, Eitim ve Geliim, Ekonomik Gelime, Gelir Dalm, Yoksulluk, nsani Gelime, Kadn, Yaam Kalitesi.. gibi nfusu ilgilendiren kavramlar zerinde ayrntl almalar yapmaktadrlar.

136

BAHAR-2009 C.8 S.28 (126-138)

ISSN:1304-0278

SPRING-2009 V.8 N.28

KAYNAKA Adam Smith, An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, Volume: 2, Oxford: Clarendon Press,1976. Anthony Brewer, Richard Cantillon: Pioneer of Economic Theory, New York: Routledge,1992. Aristotle, Politics(Books V and VI), Transltr. David Keyt, Oxford: Clarendon Pres,1999. Aydn TRKBAL, ktisada Giri, Erzurum,1997. C.C.Aktan vd. Liberalizme Katkda Bulunan Dnrler Yeni Trkiye Dergisi, 1999, Say 25, Ocak-ubat 1999. Charles JONES,''Growth: With or Without Scale Effects?'', American Economic Review, Vol.89,No.2, May,1999. D. V. Glass, Introduction to Malthus, London: Watts, 1953. E. Barker,The Political Thought of Plato and Aristotle, New York: Dover, 1959. Edward Byron Reuter, Population Problems, Philadelphia: J.B. Lippincott Company, 1923. Ford K. Brown, The Life of William Godwin, London: J. M. Dent & Sons, Ltd., 1926. Hannibal Gerald Duncan, Race and Population Problems, New York: Longmans, Green and Co., 1929. Hseyin Sara, Nfus Politikalar ve lahi Dinlerdeki Uygulama, Yksek Lisans Tezi(..S.B.E) stanbul, 1992. James Bonar, "Theories of Population from Raleigh to Arthur Young", London,1931. Karl Marx, Theories of Surplus Value. New York: International Publishers, G. A. Bonner transltr, Emile Burns 1952. Knut Wicksell, Erik Lindahl Selected Papers on Economic Theory. Cambridge:Harvard University Press.,1958. Kwong-Loi Shun, "Mencius' Criticism of Mohism: An Analysis of Meng Tzu 3a: 5," Philosophy East & West 41.2 Dergisi, 1991. M. Blaug, Economic Theory in Retrospect, Homewood :Contributors: Richard D. Irwin, 1962. Sydney H. Coontz, Population Theories and the Economic Interpretation. London: Contributors: Routledge & Kegan Paul, 1957. Paul Wallace, The Rebirth of Malthusian Gloom, New Statesman. Volume, 127. Issue: 4367.,January 9, 1998. Paula Abrams, "Population Control and Sustainability: It's the Same Old Song but with a Different Meaning," Environmental Law Dergisi ,1997, 27.4. Plato, Republic, (Transltr: Robin Waterfield) Oxford: Oxford University Pres, 1994. Ralph Thomlinson, Population Dynamics: Causes and Consequences of World Demographic Change, New York: Random House, 1976. Richard Cantillon, Pioneer of Economic Theory, New York: Routledge, 1992. Sydney H. Coontz, Population Theories and the Economic Interpretation, London: Routledge & Kegan,1957.
137

BAHAR-2009 C.8 S.28 (126-138)

ISSN:1304-0278

SPRING-2009 V.8 N.28

Thomas Robert Malthus, First Essay on Population, London: Macmillan, 1798. Tony Aspromourgos, On the Origins of Classical Economics: Distribution and Value from William Petty to Adam Smith, New York: Routledge,1996. Vural SAVA ,ktisatn Tarihi, Liberal Dnce Topluluu, stanbul,1997. William Petty, Politicall Arithmetick: London, 1676, Aktaran: Ralph Thomlinson, Causes and Consequences of World Demographic Change, New York: Random House, 1976.

138