DISTICHA CATONIS

Liber I 1. Si deus est animus, nobis Hic tibi praecipue sit pura mente colendus. 2. Plus vi ila semper nec Nam diuturna "uies vitiis alimenta ministrat. #. $irtutem primam esse puto Pro&imus ille deo est, "ui scit ratione tacere. '. Sperne repu nando tibi Conveniet nulli, "ui secum dissidet ipse. (. Si vitam inspicias )ominum, Cum culpant alios, nemo sine crimine vivit. *. +uae nocitura tenes, "uamvis ,tilitas opibus praeponi tempore debet. -. Constans et lenis, ut res Temporibus mores sapiens sine crimine mutat. .. Nil temere u&ori de servis Saepe enim mulier, "uem coniu& dili it, odit. /. Cum"ue mones ali"uem, Si tibi sit carus, noli desistere coeptis. nec se tu si sint ut somno carmina deditus dicunt, esto! lin uam% esse% mores% relin"ue% esto% "uerenti! moneri, verbis% amicus! )aberi, locutum. noli!

compescere contrarius deni"ue cara, e&postulat, crede velit ille

10. Contra verbosos noli Sermo datur cunctis, animi sapientia paucis.

contendere carus auctor esse promittere esse

11. Dili e sic alios, ut sis tibi Sic bonus esto bonis, ne te mala damna se"uantur. 12. Nam 1umores nulli 2u e, ne incipias novus tacuisse nocet, nocet

1#. 1em tibi promissam certam 1ara 2ides ideo est, "uia multi multa lo"uuntur. 1'. Cum te ali"uis laudat, iude& Plus aliis de te, "uam tu tibi, credere noli. 1(. O22icium alterius multis At"ue aliis cum tu bene 2eceris ipse, sileto. 1*. 3ultorum cum 2acta sene& 4ac tibi succurrant, iuvenis "uae 2eceris ipse. 1-. Ne cures, si "uis tacito Conscius ipse sibi de se putat omnia dici. 1.. Cum 2ueris 2eli&, "uae Non eodem cursu respondent ultima primis. 1/. Cum dubia et 2ra ilis In morte alterius spem tu tibi ponere noli. sunt sit tuus

memento! memento, recenses, lo"uatur! caveto! tributa,

narrare et dicta sermone adversa, nobis vita

20. 5&i uum munus cum dat Accipito placide, plene laudare memento. 21. In2antem nudum cum Paupertatis onus patienter 2erre memento. 22. Ne timeas illam, "uae +ui mortem metuit amittit audia vitae, 2#. Si tibi pro meritis Incusare deum noli, sed te ipse coerce.

tibi te

pauper natura est ultima

amicus, crearit, 2inis% amicus parce, ulli, amicus, probare! illos putato! ipse%,

vitae nemo

respondet utere promiseris 2idus

2'. Ne tibi "uid desit, "uaesitis ,t"ue, "uod est, serves, semper tibi deesse putato. 2(. +uod praestare potes, ne Ne sis ventosus, dum vis bonus esse videri. 2*. +ui simulat verbis nec corde Tu "uo"ue 2ac simules% sic ars deluditur arte 2-. Noli )omines blando nimium 4istula dulce canit, volucrem dum decipit auceps. 2.. Cum tibi sint nati nec opes, Instrue, "uo possint inopem de2endere vitam. 2/. +uod vile est, carum, "uod Sic tibi nec cupidus nec avarus nosceris ulli. #0. +uae culpare soles, ea tu Turpe est doctori, cum culpa redar uit ipsum. #1. +uod iustum est, petito, vel "uod Nam stultum est petere, "uod possit iure ne ari. #2. I notum tibi tu Co nita iudicio constant, inco nita casu. noli bis est

sermone tunc carum, ne

artibus vile 2eceris

videatur praeponere vita cede impendere ratia ur et vince parta,

)onestum notis! periclis, sodali! parva% est! iram, 2erendo! labore!

##. Cum dubia incertis versetur Pro lucro tibi pone diem "uicum"ue laboras. #'. $incere cum possis, interdum Obse"uio "uoniam dulces retinentur amici. #(. Ne dubites, cum ma na His etenim rebus coniun it ratia caros. #*. 6item in2erre cave, cum "uo Ira odium enerat, concordia nutrit amorem. #-. Servorum culpis cum te Ipse tibi moderare, tuis ut parcere possis. petas, tibi dolor

iuncta in

#.. +uem superare potes, interdum 3a&ima enim morum semper patientia virtus. #/. Conserva potius, "uae sunt iam Cum labor in damno est, crescit mortalis e estas.

'0. Dapsilis interdum notis Cum 2ueris 2eli&, semper tibi pro&imus esto. Liber II

et

carus

amicis,

II. prae2. Telluris si 2orte velis co noscere cultus, $ir ilium le ito! "uod si ma e nosse laboras Herbarum vires, 3acer tibi carmina dicit. Si romana cupis et punica noscere bella, 6ucanum "uaeras, "ui 3artis proelia di&it. Si "uid amare libet, vel discere amare le endo, Nasonem petito! sin autem cura tibi )aec est, ,t sapiens vivas, audi, "uae discere possis, Per "uae semotum vitiis deducitur aevum! 5r o ades et, "uae sit sapientia, disce le endo. l. Si potes, i notis etiam ,tilius re no est meritis ad"uirere amicos. 2. 3itte arc)ana dei caelum"ue Cum sis mortalis, "uae sunt mortalia cura. #. 6in"ue metum leti! nam stultum Dum mortem metuis, amittere audia vitae. '. Iratus de re incerta Impedit ira animum, ne possit cernere verum. prodesse in"uirere est tempore contendere memento! "uid in sit! omni, noli! ipsa!

(. 4ac sumptum propere, cum res desiderat Dandum etenim est ali"uid, dum tempus postulat aut res. *. +uod nimium est, 2u ito, parvo Tuta ma e puppis est, modico "uae 2lumine 2ertur. -. +uod pudeat, socios prudens Ne plures culpent id, "uod tibi displicet uni. .. Nolo putes pravos )omines Temporibus peccata latent, sed tempore parent, /. Corporis e&i ui vires Consilo pollet, cui vim natura ne avit. l0. Cui scieris non esse parem $ictorem a victo superari saepe videmus. 11. Adversum notum noli 6is minimis verbis interdum ma&ima crescit. 12. +uid deus intendat, +uid statuat de te, sine te deliberat ille. noli audere celare peccata contemnere te, tempore

memento! memento! lucrari! noli! cede! verbis! sorte! memento, ini"ue!

contendere per"uirere

1#. Invidiam nimio cultu vitare +uae si non laedit, tamen )anc su22erre molestum es1 1'. 5sto animo 2orti, cum Nemo diu audet, "ui iudice vincit ini"uo. sis damnatus

1(. 6itis praeteritae noli Post inimicitias iram meminisse malorum est. 1*. Nec te collaudes nec Hoc 2aciunt stulti, "uos loria ve&at inanis. te

maledicta culpaveris sumptus postulat et vitare credere tu committe 2erre casus esse submittere dimittere ante parcior tibi

re2erre! ipse! abundat, aut res!

1-. ,tere "uaesitis modice, cum 6abitur e&i uo, "uod partum est tempore lon o. 1.. Insipiens esto, cum tempus Stultitiam simulare loco prudentia summa est. 1/. 6u&uriam 2u ito, simul Crimen avaritiae! nam sunt contraria 2amae,

memento semper! noli! sodali! moleste! 2erendos! noli! noli! videto! esto! unus, salutis! optat,

20. Noli tu "uaedam re2erenti 5&i ua est tribuenda 2ides, "uia multa lo"uuntur. 21. +uae potu peccas, i noscere Nam crimen nullum vini est, sed culpa bibentis. 22. Consilium arc)anum tacito Corporis au&ilium medico committe 2ideli. 2#. Noli successus indi nos Indul et 2ortuna malis, ut laedere possit, 2'. Prospice, "ui veniant, )os Nam levius laedit, "uid"uid praevidimus ante.

2(. 1ebus in adversis animum Spem retine! spes una )ominem nec morte relin"uit. 2*. 1em, tibi "uam noscis 4ronte capillata, post )aec occasio calva. aptam,

2-. +uod se"uitur specta, "uod"ue imminet Illum imitare deum, partem "ui spectat utram"ue. 2.. 4ortius ut valeas, Pauca voluptati debentur, plura saluti. interdum

2/. Iudicium populi num"uam Ne nulli placeas, dum vis contemnere multos. #0. Sit tibi praecipue, "uod primum Tempora nec culpes, cum sis tibi causa doloris.

contempseris est, cura "uod

#1. Somnia ne cures! nam mens )umana, Dum vi ilat, sperat! per somnum cernit id ipsum. Liber III IlI.prae2. a Hoc "uicum"ue velis carmen Cum praecepta 2erat, "uae sunt ratissima vitae% l. Instrue praeceptis animum, nec Nam sine doctrina vita est "uasi mortis ima o. prae2. b Commoda multa 2eres, Non me doctorem sed te ne le&eris ipse sin autem

co noscere discere spreveris

lector, cesses! illud,

2. Cum recte vivas, ne cures Arbitrii non est nostri, "uid "uis"ue lo"uatur. #. Productus testis, salvo tamen +uantumcum"ue potes, celato crimen amici. '. Sermones blandos blaesos"ue Simplicitas veri 2ama est, 2raus 2icta lo"uendi. (. Se nitiem 2u ito, "uae vitae Nam cum animus lan uet, consumit inertia corpuC. *. Interpone tuis interdum ,t possis animo "uemvis su22erre laborem. -. Alterius dictum aut 2actum 5&emplo simili ne te derideat alter. 3e

verba ante cavere i navia audia carpseris suprema in 2ine despice "uod

malorum! pudore, memento! 2ertur! curis, un"uam, notato! senectae servi! ante, dotis, se"uaris, pressu tacere, ro ato! memento, multa! modestus, timere! abuti!

.. +uod tibi sors dederit tabulis Au endo serva, ne sis, "uem 2ama lo"uatur. /. Cum tibi divitiae superant 3uni2icus 2acito vivas, non parcus amicis. 10. ,tile consilium dominus Nullius sensum, si prodest, tempseris un"uam.

ne

11. 1ebus et in censu si non est, 4ac vivas contentus eo, "uod tempora praebent., 12. ,&orem 2u e ne ducas Nec retinere velis, si coeperit esse molesta. 1#. 3ultorum disce e&emplis, +uae 2u ias! vita est nobis aliena ma istra. sub "uae ne

2uit

nomine 2acta pondere nolito le e 2erre ne le e

1'. +uod potes, id tempta, operis Succumbat labor et 2rustra temptata relin"uas. 1(. +uod nosti )aud recte Ne videare malos imitari velle tacendo. 1*. ludicis au&ilium sub Ipsae etiam le es cupiunt, ut iure ro entur.

2actum, ini"ua

1-. +uod merito pateris, patienter Cum"ue reus tibi sis, ipsum te iudice damna. 1.. 3ulta le as 2acito, perlectis Nam miranda canunt, sed non credenda poetae. 1/. Inter convivas 2ac sis Ne dicare lo"ua&, cum vis urbanus )aberi. 20. Coniu is iratae noli tu Nam lacrimis struit insidias, cum 2emina plorat. 21. ,tere "uaesitis, sed ne +ui sua consumunt, cum deest, aliena se"uuntur.

sermone verba videaris

22. 4ac tibi proponas mortem non +uae bona si non est, 2inis tam7n illa malorum est. 2#. ,&oris lin uam, si 2ru i est, Nam"ue malum est, non velle pati nec posse tacere. 2'. Dili e non ae ra caros Nec matrem o22endas, dum vis bonus esse parenti. Liber IV

esse 2erre pietate

timendam, memento, parentes.

I$. prae2. Securam "uicum"ue cupis perducere vitam, Nec vitiis )aerere animos, "uae moribus obsint. Haec praecepta tibi semper rele enda memento! Invenies, "uo te possis mutare, ma istrum. 1. Despice divitias, si vis animo +uas "ui suscipiunt, mendicant semper avari. 2. Commoda naturae nullo Si contentus eo 2ueris. "uod postulat usus. tibi esse tempore ratione dili e curare ali"uando vitare concede discute, damnosa cuncta in corpore 2orte victima beatus, deerunt, ubernes, 2ormam, memento! ma istri, memento ro anti! "uid sit!

#. Cum sis incautus nec rem Noli 2ortunam, "uae non est, dicere caecam. '. Dili e denarium, sed parce +uam nemo sanctus nec )onestus captat )abere. (. Cum 2ueris locuples, corpus Ae er dives )abet nummos, se non )abet ipsum. *. $erbera cum tuleris discens 4er patris imperium, cum verbis e&it in iram. -. 1es a e, "uae prosunt, rursus In "uibus error inest, nec spes est certa laboris. .. +uod donare potes, ratis Nam recte 2ecisse bonis in parte lucrosum est. /. +uod tibi suspectum est, con2estim Nam"ue solent, primo "uae sunt ne lecta, nocere. 10. Cum te detineat $eneris Indul ere ulae noli, "uae ventris amica est. 11. Cum tibi proponas animalia ,num praecipue tibi plus )ominem esse timendum. 12. Cum tibi praevalidae 2uerint 4ac sapias! sic tu poteris vir 2ortis )aberi.

voluptas, timere, vires, labores! pro te8

1#. Au&ilium a notis petito, si Nec "uis"uam melior medicus "uam 2idus amicus. 1'. Cum sis ipse nocens, moritur Stultitia est morte alterius sperare salutem. cur

1(. Cum tibi vel socium vel 2idum Non tibi 2ortuna est )ominis sed vita petenda. 1*. ,tere "uaesitis opibus, +uid tibi divitiae prosint, si pauper abundes8 2u e

"uaeris nomen vivis, ridere 2ortuna "uis"ue perceperis tempora ipse vivere

amicum, avari! )onestam senectam! recessit lo"uatur! artem, 2ati! doceto! sanus! probaris, timeto, crescit! probaris, doceri! voluptas! memento! tuarum remis noli!

1-. Si 2amam servare cupis, dum 4ac 2u ias animo, "uae sunt mala audia vitae. 1.. Cum sapias animo, noli Nam "uicum"ue senet, sensus puerilis in illo est. 1/. Disce ali"uid! nam cum subito Ars remanet vitam"ue )ominis non deserit un"uam. 20. Prospicito cuncta tacitus, "uid Sermo )ominum mores celat et indicat idem. 21. 5&erce studium, "uamvis ,t cura in enium, sic et manus adiuvat usum. 22. 3ultum venturi ne cures Non metuit mortem, "ui scit contemnere vitam, 2#. Disce, sed a doctis! indoctos Propa anda etenim est rerum doctrina bonarum. 2'. Hoc bibe "uod possis, si tu 3orbi causa mali nimia est "uaecum"ue voluptas. 2(. 6audaris "uodcum"ue palam, Hoc vive, ne rursus levitatis crimine damnes. 2*. Tran"uillis rebus semper 1ursus in adversis melius sperare memento. 2-. Discere ne cesses! 1ara datur lon o prudentia temporis usu. cura tu te vis

"uodcum"ue adversa sapientia saepe velle iuncta vitare 2ortuna litus carpere contendere

2.. Parce laudato! nam "uem ,na dies "ualis 2uerit ostendet amicus. 2/. Non pudeat "uae nescieris Scire ali"uid laus est, culpa est ni)il discere velle.

#0. Cum $enere et 9acc)o lis est et +uod lautum est animo complectere, sed 2u e lites. #1. Demissos animo et tacitos +uod 2lumen placidum est, 2orsan latet altius unda. #2. Cum tibi displiceat Alterius specta, "uo sis discrimine peior. rerum

##. +uod potes id tempta! nam Tutius est multo "uam velum tendere in altum. #'. Contra )ominem iustum Semper enim deus iniustas ulciscitur iras. prave

#(. 5reptis opibus noli Sed potius aude, si te contin at )abere.

maerere amittere

dolendo, damnis! vitae! aratro! potenti! subinde! amicum, esto, )oris, usus, prima, malorum%

#*. 5st iactura ravis "uae sunt Sunt "uaedam, "uae 2erre decet patienter amicum.

#-. Tempora lon a tibi noli promittere +uocum"ue in rederis se"uitur mors corporis umbra. #.. T)ure deum placa, vitulum Ne credas placare deum, cum caede litatur. sine crescat cede ipse tempus carior, omnibus in

#/. Cede locum laesus 2ortunae, 6aedere "ui potuit, prodesse ali"uando valebit. '0. Cum "uid peccaris, casti a $ulnera dum sanas, dolor est medicina doloris. '1. Damnaris nun"uam post lon um 3utavit mores, sed pi nora prima memento. '2. :ratior o22iciis, "uo sis Ne nomen subeas "uod dicitur o22iciperdi. '#. Suspectus caveas ne sis Nam timidis et suspectis aptissima mors est. ma e miser te

''. Cum 2ueris proprios servos mercatus 5t 2amulos dicas, )omines tamen esse memento. '(. +uam primum rapienda tibi Ne rursus "uaeras "uae iam ne le&eris ante. '*. 3orte repentina noli 4elices obeunt "uorum sine crimine vita est. '-. Cum tibi sit coniu&, ne $itandum ducas inimicum nomen amici. '.. Cum tibi conti erit 4ac discas multa, vita nil discere velle. res est

occasio

audere et 2ama

laboret, multa, versus8

studio

co noscere scribere

'/. 3iraris verbis nudis me Hoc brevitas 2ecit, sensus coniun ere binos.