REFERAT DEMAM TIFOID

Disusun Oleh : Sang Ayu Nyoman Yuli Sutarmini ( 05 !0" # $ ( !0 %5% #

&e'anitraan &lini( Ilmu )enya(it Dalam )erio*e " Se'tem+er " No,em+er %0!0

Fa(ultas &e*o(teran -ni,ersitas &risten In*onesia

Demam Ti.oi*

Definisi
Demam ti.oi* ialah 'enya(it yang *ise+a+(an oleh +a(teri Salmonella enterica/ (hususnya turunannya yaitu Salmonella Ty'hi0 )enya(it ini *a'at *itemu(an *i seluruh *unia/ *an *ise+ar(an melalui ma(anan *an minuman yang telah ter1emar oleh tin2a0

Epidemiologi
Demam ti.oi* *an *emam 'arati.oi* en*emi( *i In*onesia0 )enya(it ini termasu( 'enya(it menular yang ter1antum *alam un*ang3un*ang No0 " tahun !4"% tentang 5a+ah0 &elom'o( 'enya(it menular ini meru'a(an 'enya(it3'enya(it yang mu*ah menular *an *a'at menyerang +anya( orang/ sehingga *a'at menim+ul(an 5a+ah0 6alau'un *emam ti.oi* ter1antum *alam un*ang3un*ang 5a+ah *an 5a2i+ *ila'or(an/ namun *ata yang leng(a' +elum a*a/ sehingga gam+aran e'i*emiologisnya +elum *i(etahui se1ara 'asti0 Di In*onesia *emam ti.oi* 2arang *i2um'ai se1ara e'i*emi(/ teta'i le+ih sering +ersi.at s'ora*i(/ ter'en1ar3'en1ar *isuatu *aerah/ *an 2arang menim+ul(an le+ih *ari satu (asus 'a*a orang3orang serumah0 Sum+er 'enularannya +iasanya ti*a( *a'at *itemu(an0 A*a *ua sum+er 'enularan S0 Ty'hi yaitu 'asien *engan *emam ti.oi* *an yang le+ih sering a*alah 'asien 1arrier0 Orang3orang terse+ut menge(s(resi !04 sam'ai !0!! (uman 'er gram tin2a0 Di*aerah en*emi( transmisi ter2a*i melalui air yang ter1emar0 Ma(anan yang ter1emar oleh 1arrier meru'a(an sum+er 'enularan yang 'aling sering *i *aerah nonen*emi(0 7arrier a*alah orang yang sem+uh *ari *emam ti.oi* *an masih terus menge(s(resi S0 ty'hi *alam tin2a *an air (emih selama le+ih *ari satu tahun0 Dis.ungsi (an*ung em'e*u meru'a(an 're*is'osisi untu( ter2a*inya 1arrier0 &uman3(uman S0 ty'hi +era*a *i*alam +atu em'e*u atau *alam *in*ing (an*ung em'e*u yang mengan*ung 2aringan i(at/ a(i+at ra*ang menahun0

Etiologi
Etiologi *emam ti.oi* *an *emam 'arati.oi* a*alah S0 ty'hi/ S0 'araty'hi A/ S0 'araty'hi 8 *an S0 'araty'hi 70

Patogenesis
)enularan (uman Salmonella ty'hi *an Salmonella 'araty'hi ter2a*i melalui ma(anan *an minuman yang ter1emar yang tertelan melalui mulut0 Se+agian (uman/ oleh asam lam+ung/ *imusnah(an *alam lam+ung0 &uman yang *a'at mele5ati lam+ung selan2utnya masu( (e *alam usus *an selan2utnya +er(em+ang +ia(0 8ila res'ons imunitas humoral mu(osa ( IgA # usus (urang +ai( ma(a (uman a(an menem+us sel3sel e'itel ( terutama sel3M # *an selan2utnya (e lamina 'ro'ia0 Dilamina 'ro'ia (uman +er(em+ang +ia( *an *i.agosit oleh sel3sel .agosit terutama oleh ma(ro.ag0 &uman *a'at hi*u' *an +er(em+ang +ia( *i *alam ma(ro.ag *an selan2utnya *i+a5a (e 'lague 'eyeri ileum *an (emu*ian (e (elen2ar getah +ening mesenteri(a0 Selan2utnya melalui *u(tus torasi(us (uman yang ter*a'at *i*alam ma(ro.ag ini masu( (e*alam sir(ulasi *arah ( menga(i+at(an +a(teremia 'ertama yang asim'tomati( # *an menye+ar (e seluruh organ reti(uloen*otelial tu+uh terutama hati *an lim'a0 Di organ3organ ini (uman meninggal(an sel3sel .agosit *an (emu*ian +er(em+ang +ia( *i luar sel atau ruang sinusoi* *an selan2utnya masu( lagi (e *alam sir(ulasi *arah *an menga(i+at(an +a(teremia (e*ua *engan tan*a3tan*a *an ge2ala 'enya(it in.e(si sistemi(0 Di *alam hati/ (uman masu( *alam (an*ung em'e*u/ +er(em+ang +ia(/ *an *ie(s(resi(an (e *alam lumen usus melalui 1airan em'e*u0 Se+agian *ari (uman ini *i(eluar(an melalui .eses *an se+agian lainnya menem+us usus lagi0 )roses yang sama (emu*ian ter2a*i lagi/ teta'i *alam hal ini ma(ro.ag telah tera(ti,asi0 &uman salmonella *i

*alam ma(ro.ag yang su*ah tera(ti,asi ini a(an merangsang ma(ro.ag men2a*i hi'era(ti. *an mele'as(an +e+era'a me*iator ( sito(in # yang selan2ut(an a(an menim+ul(an ge2ala rea(si in.lamasi sistemi( se'erti *emam/ malaise/ mialgia/ sa(it (e'ala/ sa(it 'erut/ insta+ilitas ,as(ular/ gangguan mental/ *an (oagulasi0 Se'sis *an syo( se'ti( *a'at ter2a*i 'a*a sta*ium ini0 Di *alam 'lague 'eyeri ma(ro.ag hi'era(ti. menim+ul(an rea(si hi'er'lasia 2aringan/ S0ty'hi *i *alam ma(ro.ag *a'at merangsang rea(si hi'ersensiti,itas ti'e lam+at yang *a'at menim+ul(an hi'er'lasia *an ne(rosis organ0 )er*arahan saluran 1erna *a'at ter2a*i a(i+at erosi 'em+uluh *arah 'lague 'eyeri yang mengalami hi'er'lasia *an ne(rosis atau a(i+at a(umulasi sel3sel mononu(lear *i *in*ing usus0 )roses 'atologis 2aringan lim.oi* ini *a'at +er(em+ang hingga (e la'isan otot/ serosa usus *an *a'at menga(i+at(an 'er.orasi0 En*oto(sin *a'at menem'el *i rese'tor sel en*otel (a'iler *engan a(i+at tim+ulnya (om'li(asi se'erti gangguan neuro'si(iatri(/ (ar*io,as(ular/ 'erna.asan/ *an gangguan organ lainnya0

Diagnosa
Masa tunas *emam ti.oi* +erlangsung antara !03!9 hari0 :e2ala3ge2ala (linis yang tim+ul sangat +er,ariasi *ari ringan sam'ai *engan +erat/ *ari ti*a( ter*iagnosis hingga gam+aran 'enya(it yang (has *engan (om'li(asi hingga (ematian0 Se1ara umum ge2ala (linis 'enya(it ini 'a*a minggu 'ertama *itemu(an (eluhan *an ge2ala seru'a *engan 'enya(it in.e(si a(ut 'a*a umumnya/ yaitu *emam/ nyeri (e'ala/ 'using/ nyeri otot/ anore(sia/ mual/ muntah/ o+sti'asi atau *iare/ 'erasaan ti*a( ena( *i 'erut/ +atu( *an e'ista(sis0 )a*a 'emeri(saan .isi( hanya *i*a'at(an suhu +a*an mening(at0 Si.at *emam a*alah mening(at 'erlahan3lahan *an terutama 'a*a sore hari hingga malam hari0 Dalam minggu (e*ua ge2ala3ge2ala men2a*i le+ih 2elas +eru'a *emam/ +ra*i(ar*ia relati./ li*ah yang +ersela'ut ( (otor *itengah/ te'i *an u2ung merah serta tremor #/ he'atomegali/ s'lenomegali/ meteorismus/ gangguan mental +eru'a somnolen/ stu'or/ (oma/ *elirium/ atau 'si(osis/

roseolae 2arang *itemu(an 'a*a orang in*onesia0 8ra*i(ar*ia relati. a*alah 'ening(atan suhu ! *era2at 1el1ius ti*a( *ii(uti *engan 'ening(atan *enyut na*i ; (ali 'er menit0 Pemeriksaan laboratorium )emeri(saan Darah )eri.er <eng(a' )a*a 'emeri(saan *arah 'eri.er leng(a' *a'at *itemu(an leu(o'enia/ *a'at 'ula ter2a*i (a*ar leu(osit normal atau leu(ositosis0 <eu(ositosis *a'at ter2a*i 5alau'un tan'a *isertai in.e(si se(un*er0 Selain itu 'ula *a'at *itemu(an anemia ringan *an trom+osito'enia0 )a*a 'emeri(saan hitung 2enis leu(osit *a'at ter2a*i aneosino.ilia mau'un lim.e'enia0 <a2u en*a' *arah 'a*a *emam ti.oi* *a'at mening(at0 )emeri(saan S:OT *an S:)T S:OT *an S:)T sering(ali mening(at/ teta'i a(an (em+ali men2a*i normal setelah sem+uh0 &enai(an S:OT *an S:)T ti*a( memerlu(an 'enanganan (husus0 -2i 6i*al -2i 5i*al *ila(u(an untu( *ete(si anti+o*i terha*a' (uman S0ty'hi0 )a*a u2i 5i*al ter2a*i suatu rea(si aglutinasi antara antigen (uman S0ty'hi *engan anti+o*i yang *ise+ut aglutinin0 Antigen yang *iguna(an 'a*a u2i 5i*al a*alah sus'ensi salmonella yang su*ah *imati(an *an *iolah *i la+oratorium0 Ma(su* u2i 5i*al a*alah menentu(an a*anya aglutinin *alam serum 'en*erita tersang(a *emam ti.oi*0 A(i+at in.e(si oleh S0ty'hi/ 'asien mem+uat anti+o*i ( aglutinin # yaitu : !0 Aglutinin O/ yaitu *i+uat (arena rangsangan antigen O ( +erasal *ari tu+uh (uman # %0 Aglutinin =/ (arena rangsangan antigen = ( +erasal *ari .lagela (uman # >0 Aglutinin ?i/ (arena rangsangan antigen ?i ( +erasal *ari sima'i (uman #

Dari (etiga aglutinin terse+ut hanya aglutinin O *an = yang *iguna(an untu( *iagnosis *emam ti.oi*0 Ma(in tinggi titernya ma(in +esar (emung(inan men*erita *emam ti.oi*0 )em+entu(an aglutinin mulai ter2a*i 'a*a a(hir minggu 'ertama *emam (emu*ian mening(at se1ara 1e'at *an men1a'ai 'un1a( 'a*a minggu (e em'at *an teta' tinggi selama +e+era'a minggu0 )a*a .ase a(ut mula3mula tim+ul aglutinin O/ (emu*ian *ii(uti *engan aglutinin =0 )a*a orang yang telah sem+uh aglutinin O masih teta' *i2um'ai setelah 93" +ulan/ se*ang(an aglutinin = meneta' le+ih lama antara 43!% +ulan0 Oleh (arena itu u2i 5i*al +u(anlah 'emeri(saan untu( menentu(an (esem+uhan 'enya(it0 Fa(tor3.a(tor yang mem'engaruhi u2i 5i*al : !0 Fa(tor yang +erhu+ungan *engan 'en*erita : a0 )engo+atan *ini *engan anti+ioti(/ 'em+erian (orti(osteroi* +0 :angguan 'em+entu(an anti+o*i 10 Saat 'engam+ilan *arah *0 Daerah en*emi( atau non3en*emi( e0 Ri5ayat ,a(sinasi .0 Rea(si anamnesti(/ yaitu 'ening(atan titer aglutinin 'a*a in.e(si +u(an *emam ti.oi* a(i+at in.e(si *emam ti.oi* masa lalu atau ,a(sinasi %0 Fa(tor te(ni( : a0 A(i+at aglutinasi silang +0 Strain salmonella yang *iguna(an untu( sus'ensi antigen

10 Te(ni( 'emeri(saan antar la+oratorium &ultur *arah =asil +ia(an *arah yang 'ositi. memasti(an *emam ti.oi*/ a(an teta'i hasil negati. ti*a( menying(ir(an *emam ti.oi*/ (arena mung(in *ise+a+(an +e+era'a hal : !0 Telah men*a'at tera'i anti+ioti(0 8ila 'asien se+elum *ila(u(an (ultur *arah telah men*a'at anti+ioti(/ 'ertum+uhan (uman *alam me*ia +ia(an terham+at *an hasil mung(in negati.0 %0 ?olume *arah yang (urang ( *i'erlu(an (urang le+ih 5 11 *arah #/ +ila *arah yang *i+ia( terlalu se*i(it hasil +ia(an +isa negati.0 Darah yang *iam+il se+ai(nya se1ara +e*si*e langsung *imasu((an (e *alam me*ia 1air em'e*u ( o@gall # untu( 'ertum+uhan (uman0 >0 Ri5ayat ,a(sinasi0 ?a(sinasi *i masa lam'au menim+ul(an anti+o*i *alam *arah 'asien0 Anti+o*i ( agluinin # ini *a'at mene(an +a(teremia hingga +ia(an *arah *a'at negati.0 90 Saat 'engam+ilan *arah setelah minggu 'ertama/ *i mana 'a*a saat itu aglutinin sema(in mening(at0

Tatalaksana
Pengobatan Sam'ai saat ini masih *ianut trilogi 'enatala(sanaan *emam ti.oi* yaitu :

!0 Istirahat *an 'era5atan/ *engan tu2uan men1egah (om'li(asi *an mem'er1e'at 'enyem+uhan %0 Diet *an tera'i 'enun2ang ( sim'tomati( *an su'orti. #/ *engan tu2uan

mengem+ali(an rasa nyaman *an (esehatan 'asien se1ara o'timal >0 )em+erian antimi(ro+a/ *engan tu2uan menghenti(an *an men1egah 'enye+aran (uman0

A0 Istirahat *an 'era5atan Tirah +aring *an 'era5atan 'ro.esional +ertu2uan untu( men1egah (om'li(asi0 Tirah +aring *engan 'era5atan se'enuhnya *i tem'at se'erti ma(an/ minum/ man*i/ +uang air (e1il/ *an +uang air +esar a(an mem+antu *an mem'er1e'at masa 'enyem+uhan0 Dalam 'era5atan 'erlu se(ali *i 2aga (e+ersihan tem'at ti*ur/ 'a(aian/ *an 'erleng(a'an yang *i'a(ai0 )osisi 'asien 'erlu *ia5asi untu( men1egah *e(u+itus *an 'neumonia ortostati( serta higiene 'erorangan teta' 'erlu *i'erhati(an *an *i2aga0 80 Diet *an tera'i 'enun2ang Diet meru'a(an hal yang 1u(u' 'enting *alam 'roses 'enyem+uhan 'enya(it *emam ti.oi*/ (arena ma(anan yang (urang a(an menye+a+(an menurunnya (ea*aan umum *an giAi 'en*erita a(an sema(in turun *an 'roses 'enyem+uhan a(an men2a*i lama0 70 )em+erian antimi(ro+a O+at3o+at antimi(ro+a yang sering *iguna(an untu( mengo+ati *emam ti.oi* a*alah : a0 &loram.eni(ol +0 Tiam.eni(ol 10 Am'isilin *an amo(sisilin *0 &otrimo(saAol e0 Se.alos'orin generasi (e >

.0 :olongan .luoro(uinolon &loram.eni(ol Dosis *i+eri(an 9 @ 500 mg 'er hari *a'at *i+eri(an se1ara 'er oral atau intra,ena0 Di+eri(an sam'ai *engan B hari +e+as 'anas0 )enyunti(an intramus(ular ti*a( *i an2ur(an oleh (arena hi*rolisis ester ini ti*a( *a'at *iramal(an *an tem'at sunti(an terasa nyeri0 Tiam.eni(ol Dosis *an e.e(ti.itas tiam.eni(ol 'a*a *emam ti.oi* ham'ir sama *engan (loram.eni(ol/ a(an teta'i (om'li(asi hematologi se'erti (emung(inan ter2a*inya anemia a'lasti( le+ih ren*ah *i+an*ing(an *engan (loram.eni(ol0 Dosis tiam.eni(ol a*alah 9 @ 500 mg/ *emam rata3rata menurun 'a*a hari (e 5 sam'ai hari (e "0 &otrimo(saAol E.e(ti,itas o+at ini *ila'or(an ham'ir sama *engan (loram.eni(ol0 Dosis untu( orang *e5asa a*alah % @ % ta+let ( ! ta+let mengan*ung sul.ameto(saAol 900 mg *an ;0 mg trimeto'rin # *i+eri(an selama % minggu0 Am'isilin *an amo(sisilin &emam'uan o+at ini untu( menurun(an *emam le+ih ren*ah *i+an*ing(an *engan (loram.eni(ol/ *osis yang *ian2ur(an +er(isar antara 503!50 mg$&g88 *an *iguna(an selama % minggu0 Se.alos'orin generasi (e > =ingga saat ini golongan se.alos'orin generasi (e > yang te+u(ti e.e(ti. untu( *emam ti.oi* a*alah se.tria(son/ *osis yang *ian2ur(an antara >39 gram *alam *e(strosa !00 11 *i+eri(an selama C 2am 'er in.us se(ali sehari/ *i+eri(an selama > hingga 5 hari0 :olongan .luoro(uinolon !0 Nor.lo(sasin *osis % @ 900 mg$hari selama !9 hari %0 Si'ro.lo(sasin *osis % @ 500 mg$hari selama " hari >0 O.lo(sasin *osis % @ 900 mg$hari selama B hari

90 )e.lo(sasin *osis 900 mg$hari selama B hari 50 Flero(sasin *osis 900 mg$hari selama B hari Demam 'a*a umumnya mengalami lisis 'a*a hari (e > atau men2elang hari (e 90 =asil 'enurunan *emam se*i(it lam+at 'a*a 'enggunaan nor.lo(sasin yang meru'a(an .luoro(uinolon 'ertama yang memili(i +ioa,aila+ilitas ti*a( se+ai( .luoro(uinolon yang *i(em+ang(an (emu*ian0 &om+inasi o+at antimi(ro+a &om+inasi % anti+ioti( atau le+ih *iin*i(asi(an hanya 'a*a (ea*aan tertentu sa2a antara lain to(si( ti.oi*/ 'eritonitis atau 'er.orasi/ se'ti( syo(/ *imana 'ernah ter+u(ti *itemu(an % ma1am organisme *alam (ultur *arah selain (uman salmonella0 &e'e(aan salmonella terha*a' anti+ioti( : !0 Am'isilin / amo(sisilin/ sul.ameto(saAol/ trimeto'rin (e'e(aannya 45/!% D %0 Sisanya se'erti (loram.eni(ol (e'e(aannya !00 D

&orti(osteroi* )enggunaan steroi* hanya *iin*i(asi(an 'a*a to(si( ti.oi* atau *emam ti.oi* yang mengalami syo( se'ti( *engan *osis > @ 5 mg0

Komplikasi
!0 &om'li(asi intestinal : 'er*arahan usus/ 'er.orasi usus/ ileus 'araliti(/ 'an(reatitis %0 &om'li(asi e(straintestinal : a0 &ar*io,as(ular : &egagalan sir(ulasi 'eri.er/ mio(ar*itis/ trom+osis/ *an trom+o.le+itis +0 Darah : Anemia hemoliti(/ trom+osito'enia/ &ID 10 )aru : )neumonia/ em'iema/ 'leuritis

*0 =e'ato+ilier : he'atitis / (olesistitis e0 :in2al : glomerulone.ritis/ 'ielone.ritis/ s'on*ilitis/ artritis .0 Neuro'si(iatri( $ ti.oi* to(si(

)er*arahan intestinal )a*a 'lague 'eyeri usus yang terin.e(si ( terutama ileum terminalis # *a'at ter+entu( tu(a( $ lu(a +er+entu( lon2ong *an meman2ang terha*a' sum+u usus0 8ila lu(a menem+us lumen usus *an mengenai 'em+uluh *arah ma(a ter2a*i 'er*arahan0 Selan2utnya +ila tu(a( menem+us *in*ing usus ma(a 'er.orasi *a'at ter2a*i0 Selain (arena .a(tor lu(a 'er*arahan 2uga *a'at ter2a*i (arena gangguan (oagulasi *arah (&ID# atau ga+ungan (e*ua .a(tor0 Se(itar %5 D 'en*erita *emam ti.oi* *a'at mengalami 'er*arahan minor yang ti*a( mem+utuh(an trans.usi *arah0 Teta'i 'er*arahan yang he+at *a'at ter2a*i hingga 'en*erita mengalami syo(0 8ila trans.usi yang *i+eri(an *a'at mengim+angi 'er*arahan yang ter2a*i +iasanya 'er*arahan ini meru'a(an suatu 'roses yang sel. limiting/ ma(a tin*a(an 'em+e*ahannya ti*a( *i'erlu(an0 )er.orasi usus Ter2a*i 'a*a se(itar > D *ari 'en*erita yang *ira5at0 8iasanya tim+ul 'a*a minggu (etiga namun *a'at 'ula ter2a*i 'a*a minggu 'ertama0 Selain ge2ala umum *emam ti.oi* yang +iasa ter2a*i ma(a 'en*erita *emam ti.oi* *engan 'erorasi mengeluh nyeri 'erut yang he+at terutama *i *aerah (ua*ran (anan +a5ah yang (emu*ian menye+ar (e seluruh 'erut *an *isertai *engan tan*a3tan*a ileus0 8ising usus melemah 'a*a 50 D 'en*erita *an 'e(a( hati ter(a*ang ti*a( *itemu(an (arena a*anya u*ara +e+as *i a+*omen0 Tan*a3tan*a 'er.orasi lainnya a*alah na*i 1e'at/ te(anan *arah turun/ *an +ah(an *a'at syo(0 <eu(ositosis *engan 'ergeseran (e (iri *a'at menyo(ong a*anya 'er.orasi0 8ila 'a*a gam+aran .oto 'olos a+*omen > 'osisi *itemu(an u*ara 'a*a rongga 'eritoneum/ ma(a hal ini meru'a(an nilai yang 1u(u' menentu(an ter*a'atnya 'er.orasi usus 'a*a *emam ti.oi*0

 )enatala(sanaan Anti+ioti( *i+eri(an se1ara sele(ti. +u(an hanya untu( mengo+ati (uman S0ty'hi teta'i 2uga untu( mengatasi (uman yang +ersi.at .a(ultati. *an anaero+i( 'a*a .lora usus0 -mumnya *i+eri(an anti+ioti( s'e(trum luas *enga (om+inasi (loram.eni(ol *an am'isilin intra,ena0 -ntu( (ontaminasi usus *a'at *i+eri(an gentamisin$metroni*aAol0 7airan harus *i+eri(an *alam 2umlah yang 1u(u' serta 'en*erita *i'uasa(an *an *i'asang nasogastri1 tu+e0 Trans.usi *arah *a'at *i+eri(an +ila ter*a'at (ehilangan *arah a(i+at 'er*arahan intestinal0 Se+ai(nya se+elum *ila(u(an tin*a(an 'em+e*ahan ma(a (ea*aan umum 'en*erita *i'er+ai(i *ahulu0 Se1ara (linis 'er*arahan a(ut *arurat +e*ah *itega((an +ila ter*a'at 'er*arahan se+anya( 5 ml$&g88$2am *engan .a(tor hemostasis *alam +atas normal0 Ei(a 'enanganan terlam+at/ mortalitas 1u(u' tinggi se(itar !03>% D +ah(an a*a yang mela'or(an sam'ai ;0 D0 =ematologi( &om'li(asi hematologi( +eru'a trom+osito'enia/ hi'o.i+rinogenemia/

'ening(atan 'rotrom+in time/ 'ening(atan 'artial trom+o'lastin time/ 'ening(atan .i+rin *egra*ation 'ro*u1ts sam'ai (oagulasi intra,as(ular *iseminata ( &ID # *a'at *itemu(an 'a*a (e+anya(an 'en*erita0 Trom+osito'enia sa2a sering *i2um'ai 'a*a 'en*erita *emam ti.oi*0 =al ini mung(in ter2a*i (arena menurunnya 'ro*u(si trom+osit *i sumsum tulang selama 'roses in.e(si atau mening(atnya *estru(si trom+osit *i sistem reti(uloen*otelia0 O+at3o+atan 2uga memegang 'eranan0 )enye+a+ &ID 'a*a *emam ti.oi* +elum 2elas0 =al3hal yang sering *i(emu(a(an a*alah en*oto(sin menga(ti.(an +e+era'a sistem +iologi(/ (oagulasi/ *an .i+rinolisis0 )ele'asan (inin/ 'rostaglan*in/ *an histamin menye+a+(an ,aso(onstri(si *an (erusa(an en*otel 'em+uluh *arah *an selan2utnya menga(i+at(an 'erangsangan me(anisme (oagulasi/ oleh (arena itu &ID *a'at +ermani.estasi se1ara (linis atau hanya se(e*ar 'enemuan hasil la+oratorium0 Tan*a3tan*a 'er*arahan a(i+at &ID : !0 )er*arahan F > hari/ +erlangsung le+ih he+at *an +er5arna le+ih segar %0 A*anya 'ete(ie/ e(imosis/ hematoma/ *an *arah yang meleleh 'a*a tem'at in.us

>0 )a*a 'emeri(saan la+oratorium *i*a'at(an trom+osito'enia/ .i+rinogen/ 'lasma menurun/ FD) mening(at0 8ila ter2a*i &ID/ *a'at *i+eri(an trans.usi *arah/ su+stitusi trom+osit *an atau .a(tor3.a(tor (oagulasi0 A*a yang mengata(an +ah5a he'arin (urang +erman.aat 'a*a *emam ti.oi*0 Mani.estasi he'ato+ilier =e'atitis ti.osa *an 'an(reatitis ti.osa Mani.estasi (ar*io,as(ular Mani.estasi neuros'i(iatri( $ ti.oi* to(si(

Pencegahan
)re,enti. *an (ontrol 'enularan Se1ara garis +esar a*a > strategi 'o(o( untu( memutus(an transmisi ti.oi* : !0 I*enti.i(asi *an era*i(asi Salmonella ty'hi +ai( 'a*a (asus *emam ti.oi* mau'un (asus (arier ti.oi* %0 )en1egahan transmisi langsung *ari 'en*erita terin.e(si S0ty'hi a(ut mau'un (arier >0 )rote(si 'a*a orang yang +eresi(o terin.e(si ?a(sinasi In*i(asi ,a(sinasi : !0 =en*a( mengun2ungi *aerah en*emi(/ resi(o terserang *emam ti.oi* sema(in tinggi untu( *aerah +er(em+ang ( ameri(a latin/ asia/ a.ri(a # %0 Orang yang ter'a'ar *engan 'en*erita (arier ti.oi* >0 )etugas la+oratorium $ mi(ro+iologi (esehatan Eenis ,a(sin :

!0 ?a(sin oral Ty%!a ( ,i,oti. 8erna #/ +elum +ere*ar *i in*onesia %0 ?a(sin 'arenteral ?I7)S ( Ty'him ?i $ )asteur Merieu@ #/ ,a(sin (a'sul 'olisa(ari*a &ontrain*i(asi : !0 Orang yang memili(i alergi %0 Orang yang memili(i imunitas yang ren*ah E.e(sam'ing : !0 ?a(sin oral Ty%!a : *emam ( 035D # *an sa(it (e'ala ( 035D # %0 ?a(sin 'arenteral ?i7)S : *emam ( 0/%5D #/ malaise ( 0/5D #/ sa(it (e'ala ( !/5D #/ rush ( 5D #/ nyeri lo(al ( !BD #0 E.e(ti,itas : Sero(on,ersi ( 'ening(atan titer anti+o*i 9 (ali # setelah ,a(sinasi *engan ?i7)S ter2a*i se1ara 1e'at yaitu se(itar !5 hari *aerah hi'eren*emi(0 > minggu *an 40 D +ertahan selama > tahun0 &emam'uan 'rote(si se+esar BBD 'a*a *aerah en*emi( ( Ne'al # *an se+esar "0D untu(

Prognosis
)rognosis *emam ti.oi* tergantung *ari umur/ (ea*aan umum/ *era2at (e(e+alan tu+uh/ 2umlah *an ,irulensi Salmonella serta 1e'at *an te'atnya 'engo+atan0 Ang(a (ematian 'a*a ana(3ana( %/"D *an 'a*a orang *e5asa B/9D/ rata3rata 5/BD0

DAFTAR )-STA&A

!0 Tim Ilmu )enya(it Dalam 2ili* III E*isi I?0 Ea(arta: 8alai )ener+it F&-IG %00B: !B5%3!B5"0 %0 htt':$$55502e,us(a01om$%00;$05$!0$*emam3ti.oi*3ty'hoi*3.e,er

>0 htt':$$5550google01o0i*$imagesHhlIi*J1lientI.ire.o@3aJrlsIorg0moAilla:en -S:o..i1ialJ1hannelIsJKI*emam D%0ti.oi*JumI!JieI-TF;Jsour1eIogJsaINJta+I5iJ+i5I!0%9J+ihI9!0 90 htt':$$5550google01o0i*$imagesHumI!JhlIi*J1lientI.ire.o@aJrlsIorg0moAilla D>Aen-SD>Ao..i1ialJ1hannelIsJ+i5I!0%9J+ihI9!0Jt+sIis1h D>A!JsaI!JKIsalmonellaLti'hyJaKI.JaKiIJaKlIJoKIJgsMr.aiI 50 htt':$$5550google01o0i*$imagesHumI!JhlIi*J1lientI.ire.o@aJrlsIorg0moAilla D>Aen-SD>Ao..i1ialJ1hannelIsJ+i5I!0%9J+ihI9!0Jt+sIis1h D>A!JsaI!JKI'emeri(saanL5i*alJaKI.JaKiIJaKlIJoKIJgsMr.aiI "0 htt':$$5550google01o0i*$imagesHumI!JhlIi*J1lientI.ire.o@aJrlsIorg0moAilla D>Aen-SD>Ao..i1ialJ1hannelIsJ+i5I!0%9J+ihI9!0Jt+sIis1h D>A!JsaI!JKI(ulturL*arahJaKI.JaKiIJaKlIJoKIJgsMr.aiI