Te uLUOAG UNIVERSITES! ILAHIVAT FAKULTES! Sayr: 4, Gilt: 4, Yi 4, 1992 ARAP DILINDE SART KiPi Osman ASCIOGEU OzET Arap dilinde climleler ya ihbéridir ya da ingai. Konumuzu ilgilen- dirmesi bakumindan ikinci las ele aldigunizda bu citmle tiirit aynen bi- rincisi gibi bir takum alt bashklara aynlarak incelenir. Emir Kipleri, Dilek Kipleri, Gereklilik Kipleri ve Sart Kipleri gibi. Biz bu makalemizde One- mine binaen bunlardan san kipini ele alarak bu kipin it¢ ana unsurunu sinir bir makalenin cercevesi igerisinde acklamaya calisacagtz. Redhill AU coe Wing VS) g kta) g AUS) taped oll a yall Ai) gh Abas Lgday Laz gary ap byiey Apatls on pie cpl gih he Abie pladl pl) paid LaLisny lh Shag Ae poi Jap A rclany GS gel dept eke Lays y Sb pill pil 9a Willie Gf Ula coh Manley de pil all AGU 5a gl Gob Lgcighle 9 da ull ch gal oh SS Sao. Cag AS dial) Quah gall Lag sl GB y Uae el jadl gh cya) ledl ARN fa 9 stl gall 5 yal Atap Dilinde meveut olan gesitli kiplerden bir tanesi de gart kipidir, Bu kip Arapgada oldukea cok rastlanan bu bakimdan da dnemi fazla olan bir konn- dur. Bu nedenle makalemizi bu kipe tabsis etmeyi uygun bulduk, * Dr; Uludag Univ. lahiyat Fak. Arap Dili ve Edebiyan Opretim Gér. ~ 189 -Sart Kipi: Bir ig ya da eylemin meydana gelmesi igin bir baskasiam vuku bulmasinin art oldugunu ifade eden bir kiptir!, Tirkgernizde *se, sa’ ekleriyle ifade edilea bu kipin olmazsa olmaz fig eleman: vardir. Bunlar: Sart edatlan, Sart fili ile Cevap ya da cezadir. iste bu sebepien dolays biz de makalemizde bu ig unsuru ayri ayrt ana bashk edinmeyi uygua bulduk. i-SART EDATLARI Sart Kipinin en basta gelen bir unsurudur. Bu edatlar, baz ézelliklerde miisterek iken bazi 6zelliklerde de ayrsbk gésterirler. Bu nedenle bizde bu edat- lant bu iki alt bashikta incelemenin uygun olacagum diisiindik. A- Sart Edatlarimn Misterek Olduklar: Gzelilkler Bazi bakumiardan farkh dzeliikler gisterscler de tiim gart edatlarinin mut- laka miigterek olduklar dzellikler gunlardir: 1- Fiillerin baslannda kullamlar. Bir baka ifade ile mutlaka bu edatlar- dan sonra ya zahiren ya da takdiren bir fiil gelir?, Bu nedenle bu cdatlardan - bzellikle "in" ve "iza” dan - sonra sayet bir isim bulunursa o isimden Snce ma- naya uygun bir fiilin takdir edilmesi gerckir. 3 all) QS qauy epi o yal ulated Cys ptiall Gu sol of y Orneyinde "in" den sonra. “AU latul” fills a pad gill cust cal Gh y 458L pS cua sh call 13) Grnefinde “iza" dan sonraki zamiri fille bitistirerek ca "in" den sonraki zamiri de aym sekilde fille bitistirerck Casi gelinde takdir edilerck bu edatlarla isimlerin arast agilmis ve edatlarm ismin defi bir filin basina gelmis olduklan gériilir. Zira bu ve benzeri yerlerde sonraki fiillerin varlgs sebebiyle sart fiillerinin hazfedilmis olduklar: diigiiniiliir. 2- Bu edatlar, daima gart ve cevaptan nce geiir, sart ve cevap ciim- Ielerinden hig bir sey bu edatlardan dnce gelemez. Ayn zamanda bu edatlar, vlal Qalai ga sie climlesindeki gibi muzaf yada Gadi Gali Gs yl ‘refindcki gibi harfi cer diginda higbir amilin mamulleri de olamaziar’. Ancak Abbas Hasan, en-Nahvi'l-Vati, C: 4, $: 396, Abbas Hasan, age, C: 4, S: 415. “ Tevbe: 6. Abbas Hasan; a..g¢., C: 4, S: 399. Ancak cevap merfu muzari olursa mefulliniin bu edatlardan dnce geimesi caiz gorilmistir. Bakmmz: Abbas Hasan; a.ge., C: 4, $:422, wrens abu edatlarin sadaret haklarim ihlal etmeyen atif ve istidrak harflerinin bunlardan nce gelmesinde bir salanca yoktur®, - Muteber ve makbul olarak kabul edilen goriige gore higbir art edate- nin hazfi de caiz degildir. 4- Bu edatlanin hepsi de - Sart Kipinin yapssinda da var oldugu iizere - ce- vap ya da cezadaki eylemin meydana gelmesinin gart fiilinin vakuuna bagh o- dugiunu ifade eder. B- Sart Edatlarinin Farkh Olduklars Qzellikler Bu edatlar, hepsi de sart ifade edip yukanda belirtilen miisterek 6zcllik- ere sahip olmalarmn yannda bir kisminin sahip oldugu, digerlerinde bulun- mayan baz dzellikler de bulunmaktadr, Biz bunlara farkh dzellikler dedik, Bun- Jan da séylece stralamak miimkindiir. 1- Kelime gesidi yéniinden: Bu edatlar iginde fil olam yoktur. Béyle olun- ca geriye iki ihtimal kalmaktadir ki bu da isim ya da harf olmalandir. Bu agidan incelemeye aldifinizda bu edatlarin bir kasmnm isim olduklarinda ittifak edil- migtir, Bunlar; Ldaa ~yii -Ghl-orl-gl- ie chr, Bir Jasmmin isiea mi; harf mi olduklarmda ihtilaf edilmekle birlikte isim olmast goriisi ator basenakta- dir kibuedat Lega dir, Bu edatin isim oldugu gériisiind savunantarin delilleri daha gegerlidir. Bir kisenun harf oldugunda ittifak hasil olmustur. J gibi; bir Jasmin ise isim oldugu iddia edilse de harf oldugu goriisii air basmakta- dir, "Lai!" gibi’. 2- Amel etmesi igin zaid bir "ma" ya bitisip bitismemesi yniindes. Bu agidan ele aldigumuzda edatlar arasinda tig ayri durum gézlemekteyiz: a) Sart edatt olarak degerlendirilebilmesi icin mutlaka adi gegen harfe bi- tigmek zorunda olaniar. Bunlar: “Lajj-Ldua’ dir. Bu harfe bitismezlerse amel etmezler. b) Sart edatr olarak kullanilabilmeleri igin "ma" ya bitigmemesi gerekli olanfar, Bunlar ise: “jpii-Laga UG? dir. Bu saytlan dért edatm cezm eden sart edatlarindan olmalart bu "maya bitismemeleriyle miimktindiir, ©) Sézi gegen harfe bitisip bitismemesi caiz olanlar. Bunlari da cgi ghey! olarak saymak miimkiindtir. 3- Ifade ettikleri mana yéniinden: Yukarida belirtmis oldugumuz gibi bu edatlar, sart manast ifade ctmekle birlikte kendi manalart ya da delalet eitikleri anlamlar agisindan gu farklihklart gésterirler: “ole 6 Makbul goriige gre bu edatlardan nce “hel" edats da gelemez. 7 Geng bilgi igin bakiniz, Abbas Hasan; ag.e., C: 4, $: 401, ~191-