B- Modernitenin Endstriyalizm Boyutu ve Demokratik Modernite

amzn (modern yaam tarzmzn) endstriye misli grlmemi oranlarda baml olduu bir gerektir. amzn (modern yaam tarzmzn) endstriye misli grlmemi oranlarda baml olduu bir gerektir. 19. yzyl endstri devriminin tarm devriminden sonra gerekleen ikinci byk toplumsal devrim olduu da inkr edilemez. Tpk sermaye birikiminde olduu gibi, endstrilemenin modernitemizin bir benzersizlii olduu ideas ise abartmadr. Belki 19. yzyl ayarnda olmasa da, genelde toplumsal doada ve zelde neolitik tarm toplumuyla uygarlk dnemi toplumlarnda ok sayda endstriyel hamle gerekletirilmitir. Tm teknik gelimelerin bir nevi endstri admlar olmalar itibariyl e gelime sreklidir. Hamle dnemlerinde olan ise niteliksel sramalardr. lk anak mlek endstrileri, el deirmenleri, dokuma tezghlar, tekerlek, saban, eki -rs, balta, bak, kl, deirmen, papirs, kt, eitli madeni aletler vb. gibi binlerce endstri icad saymak mmkndr. Ama en byk endstri devriminin 19. yzyl balarnda ngiltere nderliinde byk bir hamle yapt tartma gtrmez. Bu, modernitenin nemli bir fark olmakla birlikte, tekilliini garanti etmez; farkn ortaya koyar . Endstriden endstriyalizme gei daha farkl bir durumdur. Endstriyalizm endstrinin ideolojik mahiyet kazanmasn ifade eder. Tarm ve kyn aleyhine gelien, ayrca geleneksel ehir zanaatln da karsna alan endstricilik, gnmze doru geliiminde bata ekolojik felaketler olmak zere modernitenin tm hastalklarnn kkeninde yatar. Elbette endstricilik sermaye tekellerinin ideolojisidir. 18. yzyl sonlarnda ellerinde byk miktarlara ulaan para-sermayenin kulanm alanlar (geleneksel halleriyle) daralnca sanayiye ynelmeleri, kr oranlarnn dmesini nleme, hatta daha da ykseltme eiliminden (kr kanunu) kaynaklanmtr. zellikle dokuma sanayi byledir. Mekanik retim yeni enerji kaynaklaryla (kmr-buhar-elektrik) buluunca patlama gsteren retim bir anda kr oranlarn azamiye kard. Ulus-devlet olgusu ve aralarndaki iddetli rekabet de bu yeni kr oranlaryla ilgilidir. Sanayileme yani endstriyalizm her eyin nne geti. Kendisi ulus-devletin en kutsal inanc oldu. Gnmze kadar bu yar hzndan hibir ey kaybetmeden devam etmektedir. Sonularnn daha imdiden korkun boyutlara ulat ortak bir kanaattir. Sadece dar anlamda ekolojik ykmlar deil, daha kkl ve kapsaml kltrel ve fiziki soykrmlar, tarihin hibir dnemiyle karlatrlamayacak denli kresel, blgesel ve yerel boyut kazanan savalar, giderek ideolojik-metafizik ve iktidar oaltm yntemleriyle ahlaki ve politik kimliinden kopartlan toplum, dolaysyla toplumkrmlar endstriyalizm eilimi veya diniyle yakndan balantldr. Endstrinin kulland bilim ve teknik bu nedenle tarihin hibir dnemiyle karlatrlamayacak denli ideolojik bir mahiyet kazanmtr. Modernitenin benzersizlii olarak endstriyalizm, toplumun hem barndaki hem de nndeki en byk tehdidi oluturmaktadr. Tarm ve ky ykan, kenti kanser gibi byten, toplumu tmyle gzetim ve denetim altnda tutan, szmad bir gzenek

brakmayan iktidarlarn lama eiliminde endstriyalizm temel etken konumundadr. Ulus-devlet, endstriyalizmin iktidar ve ideolojik hegemonyasnn temel formu olarak, tm bu srelerde baroldedir. Toplumsal doa olarak insanlk, modernitenin benzersizlii olarak oktan bu endstriyalizmin gerek maheri tehdidi altna girmitir. U veren felaketler tehlikenin iaret fiekleridir. Bunda kr kanunu ad verilen sermayenin srekli birikme ve byme arzusunun ne denli toplum kartlyla zde olduu ok aktr. Toplum doasna srekli birikim kanununu dayatmak, toplumkrmn ta kendisidir. Maddi ve kltrel soykrmlar bu srecin ilk admlar olmutur. Tedbir alnmazsa dosdoru mahere gidildii, akl banda ve biraz vicdan olan her bilim insannn vard bir ortak sonutur. Dolaysyla modernitenin benzersizlii olarak ikinci tekil olan endstricilik, Siyam ikizi olduu kapitalizmle birlikte sadece moderniteye damgasn vurmakla yetinmiyor; modernite araclyla sadece ekonomik bunalmlara yol amakla kalmayp, toplumun tm hayati dokularnda ve unsurlarnda kanserlemesinde barol oynuyorlar. Tam bu noktada, kapsamda demokratik modernitenin toplumsal varolutaki konumu btn akl ve gerekirliiyle ortaya kmaktadr. Toplum ya drtnala mahere kousunu devam ettirecektir, ya da demokratik moderniteye sarl, ycelti ve yeniden ina hamlesiyle dur diyecektir. Orta yerde srkleniin maliyetleri her geen gn gibi bymektedir. Bu tespitler endstrinin tmyle olumsuz olduunu sylemiyor. Kr peindeki endstriyalizmin felaketine dikkat ekiyor. Endstri de, tpk analitik akl ilikisinde olduu gibi, ahlaki ve politik toplum dorultusunda kullanldnda cennet rnei yaama da gtrebilir. Ekoloji ve tarmla el ele veren bir endstri hamlesinin sadece en temel ekonomik sorunlar zmekle kalmayaca, sorunlarn dier tm yan etkilerini olumlulua evirebilecei de belirtilebilir. Sadece otomobil hurdacl (ar) durduunda, petrolden tama yollarna, evre kirlenmesinden insan biyolojisine kadar ok sayda alanda devrim niteliinde sonularn doacan kestirmek zor deildir. Hatta deniz endstricilii bu hzla giderse, deniz ve karadan hayr kalmayaca gz nnde tutulduunda, kesin bir tat snrlamasnn hayati nem tad daha iyi anlalr. Tabii bata nkleer endstricilik olmak zere, kltrel endstri de dhil, binlerce daldaki endstricilie getirilecek snrlamalarn yol aaca kkl deiimlerin sonularn uzun boylu incelemenin yeri bu satrlar olamaz. Sadece dikkat ekmenin bile devrimsel boyutlarn kavramak, konunun byk nemini ortaya koymaktadr. Kr kanununu durdurmak elbette byk toplumsal eylemlilii gerektirir. Demokratik modernitenin ana gds ve srkleyici unsuru kr olmadndan, en uygun uygarlk seenei olmas bu nedenle hayati nem kazanmaktadr. Snf-sermaye-kr sistemine dayanmayan ahlaki ve politik toplum sisteminin ana kaygs kendi kimliini zgr tutmak, bunun iin demokratik siyaset aralarn yaamsal klmaktr. Bireyin nne snrsz kazan ve kr tutkusu koyan liberalizm, bunun iin kapitalist ve endstriyalist moderniteyi yegne yaam tarz olarak srekli mutular. Bir nevi ilka dinleri gibi sistemi kutsama ihtiyac duyar. Kltrel endstricilik, bu kutsamann snr tanmaz yeni biimidir. Ekonomik snf mcadelesi, her trl iktidar savalar, kendi bana ekolojik ve feminist hareketler bu denli devasa boyut kazanm moderniteyi ancak alternatif moderniteyle durdurabilir. Kapitalist hegemonyacln drt yz yl bu gerei yeterince

aklamaktadr. Sadece reel sosyalizmin zlnn bile alternatif moderniteyi gelitiremeyiin den kaynaklandn kavramak iin byk bir sosyal bilimci olmak gerekmez. Reel sosyalizmin endstriyalizme zm getirmesi halinde bile stnln koruyabileceini rahatlkla kestirebilmekteyiz. En az kapitalist hegemonyacln peinde kotuu ve damgasn vurmak iin her eyini ortaya koyduu modernite savan kazanmak iin, bata reel sosyalist izgidekiler olmak zere ana muhalif gruplar (topyaclar, anaristler, ulusal kurtuluular, ekolojistler ve feminist hareketler) kendi modernite mcadeleleri iin teori ve pratikte ana bir dorultu tutturmu olsalard, herhalde dnyann bugnk modernite grnm ok daha farkl olurdu. Kaybettikleri tek ve ortak nokta, Hangi modernite? sorusunu sormamalar ve cevap iin sistematik teorik ve pratik bir hat peinde birlikte komamalardr; ezici biimde kapitalizmin ve endstriyalizmin sunumunu yaptklar yaam biimini grtlaklarna kadar yaamakta beis grmemeleridir. Dahas ve en nemlisi, devlet-ulusuluunu bir modernite unsuru olarak eletirmek yerine, yaam biiminin ana formu olarak benimsedikten sonra genelde muhalefetin, zelde sol muhalefetin kazanaca bir ana davasnn grnrlk kazanmas elbette mphem ve zor olacaktr. Hayret ettiim bir nokta, Baka bir dnya mmkndr sloganna ilikin olandr. Bu slogann sanki nemli bir keif, mesaj veya zihniyetmi gibi sunulmas hayretimi daha da arttrmaktadr. Orta yerde uvala smayan dev gibi modernite sorunlar aa kmken, sistem her taraftan su almken ve pul pul dklrken, yerin alt ve st bile isyan ederken, bylesi bulu insana pes dedirtir. Adama sormazlar m? Mevcut hkim modernite (kapitalizm ve endstriyalizmin damgasn vurduu modernite) tm sorunlar ve lgnlklaryla (kastedilen, yaam tarzdr) orta yerdeyken, sen hangi a lternatifinle, tm ana unsurlarda eletirinle yetinmeyip cevap olacaksn, oluturabileceksin? Tarihte din, felsefe ve ahlaki retiler, tm erdemli bilgelikler, dnemlerindeki modernite sorunlarna yant olmak iin gelitirilmilerdir. Yeterli olup olmamalar tartlabilir. nemli olan, ahlaki ve politik toplum adna abalarn hi eksik olmaddr. Demokratik modernite tm bu deneyimlerin nda, kapitalist moderniteyi ona zg sorunlaryla birlikte kapsaml zmleme ve yantlarla karladnda ancak anlam ifade edebilir. Tarih ve gncellik, sanldnn aksine, uygarlk glerinin mutlak hkimiyet sahas deildir. Tarih byle olduuna dair propaganda ykldr. Yazlan her tarih gerek olmad gibi, gnmz modernitesi iin sosyal bilimin syledii her ey de gerek deildir; byk oranda ideolojik hegemonyann artma, krletirme, dogmalatrma retoriidir. Demokratik siyaset dar anlamyla politik toplumu ilevselletiren ara deildir; tarihsel toplumu tm ynleriyle aklama eylemidir de. Kapitalist ve endstriyalist moderniteyi demokratik siyasetle aklama ancak hakikatle btnletiinde ahlaki ve politik toplumun byk karar ve eylem gc ortaya kar. O zaman Nasl bir modernite ve acl yaam? sorusu laykyla cevabn bulur. Bakaca hibir yntemin yeterli ve baarya gtren cevaplar retmediini, kapitalist hegemonyann son drt yz yllk deneyimi kantlamaktadr. Demokratik modernite bu tarihsel deneyime idea uygulamalaryla yetkin yanttr. C- Ulus-Devlet, Modernite ve Demokratik Konfederalizm

Modernitenin nc ve en nemli sreksizlii olarak ulus-devlet, kapitalizmin toplumu fethetme ve smrgeletirme eyleminin en temel arasal formudur. Liberalizm kendini amalar btn (idealar toplumu) olarak sunarken, ulus-devlet temel iktidar formu olarak anlam bulur. Toplumun tarihinde rastlad ite ve dta en kapsaml fethi ve smrgeletirilmesi ulus-devlet formu olmadan gerekletirilemez. Sosyal bilimlerin zerinde en ok kreltme, saptrma ve dogmalar yn gelitirdii konu yine ulus-devlettir. Halen devletin kapsaml bir zmlemesinin yapldn sylemek zordur. Lenin gibi bir Marksist bile tarihin en byk toplumsal devrimlerinden birine giderken, devlet ve iktidar sorununun zmlenmesini modernitenin ulus-devlet ayandan kurtarmay baaramaz. Baarmay bir yana brakn, tm eletirilere ramen demokratik toplum rgtlenmesi olan Sovyetlerin bile ulus-devlete dntrlmesini devrimin salamlatrmas olarak deerlendirmekten kendini alkoyamaz. Bugn dnya kapitalizmine en byk hizmeti sunan in ulus-devleti ayn yaklamn devasa rneidir. Anthony Giddensn ulus-devletin tekilliine ilikin yaklam gereklik pay tamasna ramen, tarihsel kmltif iktidar tekelleriyle zincirleme ball asndan ok yetersiz bir anlatmdr. Ulus-devleti nceki ciltlerde kapsamlca tanmlamaya altm iin burada tekrarlamayacam. Farkl alardan konuyu aydnlatarak, karlmas gereken sonular belirtmekle anlatm yetkinletireceim. Her eyden nce, ulus-devlet, iktidarn azami formu olarak dnlmelidir. Hibir devlet biimi ulus-devlet kadar (Devlet-ulusu demek daha doru olabilir) iktidar kapasitesinde deildir. Bunun en temel nedeni, orta snfn st kesiminin artan oranda tekelleme srecine balanmasdr. Ulus-devletin kendisinin en gelimi komple tekel olduunu hi akldan karmamak gerekir. Ulus-devlet aamasnda ticari, sna ve finans tekelcilii, iktidar tekelcilii ile azami ittifak kurmu durumdadr. Toplam tekellerin en gelimi birliidir. deolojik tekeli de iktidar tekelinin ayrlmaz bir paras olarak bu kapsamda dnmek gerekir. Sosyal bilimlerin en artma yaptklar alanlardan birisi tekellere ilikin olandr. ktidar aygtlarn ekonomi st olarak ticari, snai ve finansal tekellerden ayr konumlandrmaya byk zen gsterirler. Bylelikle genelde iktidar, zelde devleti tekel olgusundan farkl olgularm gibi sunmak isterler. Sosyal bilimleri sakat brakan temel noktalardan biri budur. Ekonomi st tekellerle iktidar tekelleri arasndaki fark, ancak iblm anlamnda izah edilebilir. Bunun dnda aralarndaki btnlk tarihseldir ve kesindir. Fernand Braudelin ok etkili bulduum bir cmlesini buraya almak durumundaym. Braudel, ktidar da sermaye gibi biriktirilir der. Aralarndaki btnl yakalam gibidir. Kald ki, konuya birok adan aklk getiren bilge bir kiidir. ktidar sadece sermaye gibi biriktirilmez. Sermayenin en homojen, rafine edilmi, tarihsel olarak biriktirilmi halidir. Byk harflerle yazarsam, KTDAR SERMAYENN EN HOMOJEN, RAFNE EDLM, TARHSEL OLARAK BRKTRLM HALDR. Ekonomi st dier sermayeler daha farkl biriktirilerek el deitirme, rgtlenme konumundadr. Hepsine tekel olarak bakma ve anlam vermenin temelinde ekonomi st olma ve genelde toplumsal deerlere, zelde toplumsal art -deerlere el koyma (el koyma = tekel) mahiyetinde olmaldr. ster vergi, ister iletme kr, ister apak talan biiminde olsun, tm toplumdan szdrmalar tekel mahiyetindedir. Bu nedenle tekel kavram yerinde ve iyi anlalmaldr.

Ulus-devletin tarih iindeki yeri, tm bu tekelleri iyi bir biimde kendi kapsamnda birletirmesidir. Sermayenin azami btnl oluyor ve gcn de bu konumundan alyor. Sermaye birikiminin en etkili arac olmas da bu konumundan gelir. Bolevik Partisinin ulus-devlet inasnn yetmi yl aradan sonra dev csseli bir sermaye btnl olarak karmza kmas hepimiz iin ok artcyd. Hlbuki konuya ulus-devlet zmlemesi asndan baktmzda, bu durum son derece anlalrdr. nk ulus-devlet rgtlenmesi sermayenin devlet olarak rgtlenmesinin tipik ve en kestirme halidir. Ulusdevlet ile sosyalizm deil, en has kapitalizm rgtlenebilir. Katr at yapmak ne kadar mmkn ise, ulus-devleti sosyalist yapmak veya saymak da o denli mmkndr. Buna ramen, ulus-devlet tekilliini tarihsel formlardan kopararak izah etmek mmkn deildir. Farkllamas ne denli gelimi olursa olsun, belirleyici olan iktidarn tarihsel birikimidir. Ulus-devleti rgtleyen ilk lke olan ngiltereye bakalm: ngiltere 16. yzyl balarnda spanya, Fransa ve Normanlarn iktidar kskacndadr. Eer kendini ulus -devlet olarak rgtleyemezse, tasfiye olma tehlikesi aktr. Kendisi krallktr. Pe pee hanedanlar gelip gitmektedir. Ekonomisi neolitikten beri Avrupa zerinden gelen glerle ina edilmektedir. Dier Avrupallardan fark, esas olarak ada konumudur. Ulus-devletini bu tarihsel ve somut koullara dayanarak ina etti. Tarih bu sreci, Sterlinin gcnn artmasnn borlanma ve ekonominin stnde azami tekellemeyle nasl el ele yrdn btn somutluu iinde anlatmaktadr. Sanayi devrimine de hegemonik k iin yneldii bilinmektedir. Demek ki ngiliz tarihi, zellikle hanedanlk tarihi ve bizzat hanedanlk olmadan, ngiliz-ulus devletinin mmkn olmas urada kalsn, asla dnlemeyecei aktr. Hanedanlk tarih boyunca en kapsaml ve uzun sreli devlet formudur. ngilterenin halen hanedanlk forsunu brakmamas tarihin bu yanyla balantldr. Demokrasiler ve cumhuriyetler ok snrldr. mparatorluklar daha deiik bir formdur. Binlerce yl en rafine tekel olarak szlp gelmi olan iktidar birikimleri olmadan, genelde devletler, zelde ulus-devletler oluamaz. Ulus-devletin teolojik kaynaklarla bana pek az deinilmitir, ama bu konu son derece nemlidir. Karl Schmitt, tm ada siyasal kavramlarn teolojik (tanr bilimi) kaynakl olduunu belirtirken, gerei bir ynyle aydnlatmtr. Dikkatli bir sosyolojik younlama, dinin ve balantl olarak tanr imgesinin, toplumsal kimliin en eski biimi olduunu tespit etmekte zorlanmaz. Din ve tanr bilinli birer imgesel kimlik olmalarndan ziyade, zihniyet alarnn bir gerei olarak anlalmaldr. Toplumsal kolektif tasavvur kendini en kutsal kavramlarla kimliklendirmeyi, ayakta kalmann yollarndan biri olarak dnmektedir. Tanrsalln kkeninde toplumsal varoluun kutsanmas yatmaktadr. Sre iinde iktidar, devlet ve toplum ayrmas hzlandka, kutsallk ve tanrsallk payeleri tm toplumun kolektif kimlii olmaktan kp, iktidar ve devlet sahiplerine mal edilir. deolojik hegemonya burada nemli rol oynar. ktidar ve devletin tanr kaynakl olduu belirtilir; dolaysyla iktidar ve devlet sahipleri olarak kendilerinin de kutsal ve tanrsal olduklarn idea etmenin yollar alm olur. Tanr-kral, tanrnn devleti kavramlarna ulamak artk zor deildir. Tanr elilii, tanr glgesi kavramlar da pei sra gelimekte gecikmeyecektir. Laik devlet kavram kendini her ne kadar bu srecin dnda tutmak istese de, bu do ru deildir. Kilisenin etkisinden rahatsz ve arlkl Yahudi kkenli olan Mason cemaatinin temel ilkesi olan laikliin, zaten ruhani ilkenin kar kutbu olarak da varoluunu byk

lde bu kavramdan almas doas gereidir. Aka belirtmek gerekir ki, ne laiklik sanld kadar dnyasal-seklerdir, ne de ruhanilik sanld kadar ahiretsel ve uhrevidir. Her iki kavram da dnyaldr, toplumsaldr. deolojik dogmalar ikisi arasndaki fark amlardr. Dolaysyla tm alar boyunca grlen iktidar ve devletin tanrsal kaynakl imgesinin olduu gibi amza yansmas beklenebilir. ada devletin de bu yansmadan etkilenmemesi dnlemez. Kavram tarih boyunca byle yorulmutur. Laik devlet veya iktidar kavram elikili ve mphemdir. Ulus-devlet sanldndan daha fazla tanrsal kavramlarla ykldr. Tarihin hibir dneminde grlmedii kadar kutsanma trenlerine tabidir. Dayand ve imge setii vatan, bayrak, niter, bamszlk, kutsallk, mar-mzik, ykleme anlatm gibi kavramlar, tanr-krallklardan daha fazla tanrsal payeye sahiptir. Hibir devlet biimi ulus-devlet kadar ideolojik, hukuki, siyasi, ekonomik ve dini zrhlara brnmemitir. Bunun temel nedeni, yine ok kalabalklam bir sivil -askeri brokrasiye temel geinme kaps olmasdr. Brokrasinin altndan devlet koltuklar ekilsin, hepsi sudan kan bala dner. Devlet onlar iin lm kalm meselesidir. Devletin en ar tanrsallk payesine brndrlmesi, brokrasinin bu zelliiyle yakndan balantldr. Hibir mod ernitede olmad kadar, kapitalist modernitede devlet zerinde bu kadar ok durulmas ve frtna kopartlmasnn nedeni de yine bu snfsal yapsndaki deiimdir. Modernite, ulus -devlet, zellikle birlikilik-niterlik vurgusu ile tanr birlii kavram arasnda da yakn bir iliki vardr. Tarihte nasl dier kabile ve kavim tanrlar kabile ve kavimleriyle birlikte tasfiye edilip hkim kabile veya kavim iinde eritilmi ise, tanrlar da hkim kabile ve kavim tanrsnn iinde eritilerek tekletirilir. Tanr birlii kavramna bu sosyolojik gereklik iinde baktmzda, anlamna daha kolay varrz. inde smrgecilik, asimilasyon vardr. Ulus-devlet niterliinin tarihi ok youn bir ekilde tanrsaldr. Tbiiyetindeki toplumun tamamen silahszlandrlmas, tm silah tekelinin modern devlete aktarlmas niterlie yol aarken, znde gerekleen mthi bir smr, smrgecilik ve tekelciliidir. Egemenlik teorisyenleri (Bata Hobbes ve Machiavelli olmak zere) bilimcilik adna modern devleti tanmlarken, kapitalist tekelcilie en nemli hizmeti sunmulardr. Toplumun huzuru iin tm silahlarn teki bir yapda younlamas, tarihin hibir dneminde grlmedii kadar toplumun politik gten, dolaysyla ekonomik varlndan soyulmas anlamna gelecektir. Devlet ve iktidar, son tahlilde bir tekel olarak hareket edeceklerine gre, ellerinde bu kadar younlam silah gcyle ele geiremeyecekleri hibir toplumsal deer kalmayacaktr. stedikleri biimde topluma biim verecekler, istediklerini ortadan kaldracaklardr. Nitekim tarihte olanlar da bu minval zerinde geliti. Olmadk soykrmlar gerekleti. Ulus-devlet, tm tekellerin ortak paydas olarak, toplumsal maddi kltrn gasp, fethetme ve smrgeletirilmesi zerine kurulmakla yetinmez; manevi kltr n asimilasyonunda da belirleyici rol oynar. Ulusal kltr ad altnda ounlukla hkim bir etnisite veya dini cemaatin kltr normlarn resmiletirip, geriye kalan tm kltrel varlklara kar sava aar. Ulusal btnle zararldr deyip, binlerce yl dan beri varln koruyan ne kadar din, etnisite, kavim ve ulus dil ve kltr varsa, ya zorla ya da maddi teviklerle hepsinin sonunu hazrlar. Tarihin hibir dneminde olmad kadar dil, din, mezhep, etnik kabile ve airetlerle kavim ve uluslar bu politikann, daha dorusu

soykrmn kurban olmulardr. Maddi soykrmlar (fiziki imha) manevi soykrmlarn yannda devede kulak bile deildir. Binlerce yldan beri szlp gelen dil ve kltr deerleri gruplar ile birlikte ulusal birlik lgnl altnda kutsal bir eylemmi gibi kurban edilirler. Ulus-devletin vatan anlay ok daha problemlidir. Her naslsa devletin hkimiyeti, yani tekeli altna alnan corafi snrlar kutsal vatan olarak imgeletirilir. Vatan aslnda tekel ittifaklarnn ortak mlkiyeti haline getirilmitir. zerlerine kurduklar sistem, eski koloni smrgeciliinden ok daha derinlikli bir smrgeciliktir. Eskiden bir smrgeci lke var idiyse, modern ulus-devletin kendi kutsal vatan zerinde tekel says kadar smrgecilik eidi vardr. Smrge halklar nasl silahszlandrlmlarsa, kutsal vatan halk da yle silahszlandrlp her tr smrye kar direnmesiz hale getirilmitir. Bata igleri olmak zere, tm maddi ve manevi kltrel varlklar katmerli bir smrye tabi tutulur. Baka trl ur gibi bym brokrasi tekellerini doyurmak mmkn olmaz. Ulus-devlet diplomasisi, d tekeller olan dier ulus-devletlerle koordinasyonu, dnya ulus-devletler sisteminin ilerini takip iin oluturulur. Eer dta ulus-devletlerin tanmas olmazsa, tek bir ulus-devleti yirmi drt saat ayakta tutmak mmkn deildir. Bunun nedeni dnya kapitalist sisteminin mantnda gizlidir. Hegemonik gcn rzas olmadan, hibir ulus-devletin varl kalc olamaz. Hepsinin yks hegemonun defterinde yazldr. Kuraln dna kan ya Saddamn akbetine uratlr, ya da ambargolarla iflas ettirilerek devrilir. Ya kurulurken ya sonralar, hegemon gcn izni olmadan, hibir ulus-devletin varlnn kalc olamayacan ok iyi bildii varsaylr. Sovyetler Birlii ve in devletleri bile bu kuraln dnda kalamamlardr. Ulus-devletin en temel zelliklerinden biri de, oulcu ve farkl siyasi oluumlara olabildiince kapal yapda olmasdr. Bunun nedeni anlalrdr. oulcu ve farkl siyasi oluumlar mevcut snrlar dhilinde tekelin smrs nnde engel tekil edeceklerdir. Doas gerei, ahlaki ve politik toplum farkl bir siyasi oluum, zellikle demokratik siyasi oluumlarla varolu kazanrsa, tekelcilerin alan fena halde daralr. Egemenliin paylalmazl, lke btnl, niter yap vb. kavramlar bu amala tretilmitir. Maksat, lke deerlerini kendi halk ve toplum gruplar ile paylamamaktr. Manevi kltrn imhasnda bile bu gereke temel rol oynar. Siyasal demokratik oulculuk hem zgrlk hem de farkllklar temelinde eitlik iin en uygun rejim olduu halde, lke btnln ve rejimini tehlikeye dren kanun d grler ve eylemler olarak yanstlr. Ulus-devlet, en ok iledii millici kimlikle, tarihte belki de hegemonik gcn en ibirliki temsilcisidir. Millici kisve altnda dnya kapitalist sisteminin en sadk ibirlikisidir. Hibir kurum ulus-devlet kadar hegemonik gce, dnya kapitalizminin merkezi gcne baml ve hizmetkr deildir. smrge olmalar bu karakterleri nedeniyledir. Bir ulus-devlet ne kadar milliyeti geiniyorsa, o denli dnya sisteminin hegemonik gcne hizmet ediyor demektir. Hegemonik gcn drt yzyldr zenle hazrlayp biimlendirdii ve kendi eliyle sistemletirdii ulus-devletilii en millici devlet sanmak, kapitalist dnya sisteminin mthi hegemonik g savalarndan hibir ey anlamamak demektir. Ulus-devlet kavram zmlenirken, dier baz konularla kartrp hatal sonulara varmamak nemlidir. ncelikle ulus-devlet kavramn iyi tanmlamak gerekir. Devletler tarihte genelde rgt olarak kendilerini mensuplaryla snrlandrr ve yle tantrlard.

Yani kadro devleti olarak benimsenme, birbirlerini ikna etme, yceltme, soylulatrma, hatta tanrsallatrma durumundaydlar. Ulus-devletle birlikte bu yaklam deiti. Sadece devlet kadrolarna deil, vatanda dedikleri tabiiyetlerindeki tm topluma kendini ulus devlet tanrs byklnde, yceliinde ve kutsallnda sunup benimsetme durumuna geildi. Tm toplum ulus-devlet iinde adeta eritildi. Demir kafese kapatlma denen olay budur. Bu gerek kavranmadka, ne ulus-devleti ne de moderniteyi anlamak mmkndr. Birincisi, ulus-devletin cumhuriyet ve demokrasi ile birlikte deerlendirilmesidir. Ulus-devlet cumhuriyet olmad gibi, cumhuriyetin felsefesi, temel kurumlar ve ileyii ile kartlk zerinde geliti. Ulus-devlet cumhuriyetiliin inkrdr. Solda hla etkili olan ve yz elli yl reel sosyalist solun resmi gr olan Merkezi ulus devlet olmadan demokrasi ve sosyalizm olamaz gr korkun bir kendini aldatmadr. Bunun vahim sonular zellikle Almanyada bata Rosa Luxemburg olmak zere ok sayda sosyalistin ve demokratn imhasnda grld; reel sosyalizm sisteminin zlnde yaand. Hibir aldanma sosyalizme ve demokrasiye bu denli zarar vermemitir. Cumhuriyet ve demokrasi ancak ulus-devlet tekelciliine kar oulcu demokratik siyaset oluumlaryla gerek anlamlarna kavuurlar. Ancak o zaman anlaml bir yurtseverlik, farkllk iinde birlikte yaam demokratik cumhuriyetin oulcu demokratik siyaset rejimiyle gerekleebilir. Gnmzn kresel finans kapital tekellerinin hegemonya peinde kotuu koullarda eski yapdaki ulus-devletleri yeniden ina etmek istedikleri grlmektedir. NeoLiberalizmin bu eilimi farkl, baka amalar da tasa (zellikle demokratik maske aldatcl) anlalrdr. Ulusal tekelcilik birok adan kresel tekelcilie adm uyduramamakta, kresel politikalarn gereini hzla uygulama safhasna koyamamaktadr. Dolaysyla sistemin btnl iin tkayc neden olmaktadr. Yeniden ina ulus-devletin tasfiyesi iin deil, yeni kresel hegemonyac finans kapitalin istemlerine tabi klmak iindir. Ulus-devlet, topluma szdrd ideolojik hegemonyada belli bal drt ideolojik formu i ie ve eklektik olarak kullanmaktan ekinmez. Ulus-devletin temel ideolojik formu olan milliyetilik tamamen dinsel bir ze brndrlmtr. Ulus-devlet ne kadar kapitalist modernist ise, milliyetilik de o denli modernist dindir. Pozitivist felsefenin toplumsal dini olarak hazrlanmtr. Yurtseverlii, toplumsal doa olarak, ulus toplumunun zdd olarak dnmek gerekir. Milliyetilik bu anlamda en anti-ulus ideolojidir. Demokratik bir olgu olan ulusu milliyetilikle kapitalist ideolojik hegemonya altna al mak suretiyle smr tekellerine en byk hizmeti yapar. Btn ulusu ardna kadar ittifak halindeki (ticaret, sanayi, finans ve iktidar tekelleri) tekellerin ortak mlk ve smrgesi haline getirir. zellikle bu ilevini en pozitivist millici din kisvesi altnda yerine getirir. Ulus-devlet dini olarak milliyetilik, bu ynyle eliik gibi grnse de, temelde ayn olan iki fenomen (olgu) halinde kendini gsterir. Bunlardan birincisi, niter devlet tanrsall biimindedir. Ulus iinde tek tanr devleti olarak ok hassastr. Uluslararas alanda bu tek tanr biimi kendini Sper Hegemon olarak yanstr (Sper Hegemon ABD Bakan G. W. Bushun kendisinin tanr adna grevlendirildiini sylemesi bunun kantdr). Sper Hegemon, Hegelin deyiiyle (Geri kendi dnemindeki Napolyon ve Fransa iin sylemiti) yeryzne inmi tanrnn yry halidir. kincisi, her ulus-devlet, tanr olarak Sper Hegemonun ulus putudur. Bu biimde

kendini oaltmas, birliinin paralanmas ve ok tanrl bir sisteme gei anlamna gelmez; put olarak oaltlmas anlamna gelir. Bunun felsefedeki kayna pozitivizmdir. Ulus-devletin ikinci sradaki eklektik ideolojisi pozitivist bilimciliktir. Milliyetilie en yakn ideolojik kaynaktr. kisi birbirinden beslenir. Kurucusu Auguste Comte, pozitivizmi sekler evrensel din olarak bizzat ina etmek istemiti. Marksizm kadar tutunamad. Yine de laisizmin temel dini konumundadr. Nietzsche, ok yerinde olarak, kart olduunu idea etmesine ramen pozitivizmi en kaba vulger metafizik olarak deerlendirirken, nemli bir tespitte bulunmu oluyor. Modernitenin gzde ideolojik varyasyonlarndan (trevlerinden) biri olarak, sosyal bilimi en ok saptran, krletiren, putlatran hegemonik ideoloji konumundadr. Bilim gibi pozitivizm (bilimcilik) de en kaba olguculuk felsefesidir. Olgu, gerein grntsdr; pozitivizmde ise gerein kendisidir. Olgu olmayan hibir ey gerek deildir. Kuantum fizii, astronomi ve biyolojiden, hatta dncenin z olarak kendisinden biliyoruz ki, gerek, azami olarak gze grnen olaylarn tesindeki lemlerde cereyan eder. Gzlemlenen ve gzleyen ilikisinde gerek (hakikat) en srl bir mahiyete brnmtr ki, hibir fiziki lee ve tarife smama noktasndadr. Pozitivizm bu derinliin inkr olarak, en ok ilkadaki putulua (paganizm) benzemektedir. Put bir olgu olarak grnm kazand iin, paganizm ile pozitivizm arasndaki ortak ba yanstr. Bu nedenle ulus-devlet iinde milliyeti dinle ykanm btn zihinler, dnyay basit grnglerden (fenomenlerden) ibaret sanarak, bir nevi tapnma olarak alglarlar. Tketim toplumunun nesneye dknl, bu tapnmann kendisidir. Bu ynyle tketim toplumunun ulus-devlet ortamnn bir rn olarak ekillenmesi son derece nemli ve anlalrdr. Bylelikle bir yandan toplumun tm bireyleri, meta tutsa (Ulus-devlet ile tketim toplumunda meta tamamen putlamtr) ar tketici olarak kapitalist tekellere ar kr frsat sunarlar; dier yandan bir nevi din grnmn kazanan tketicilikle esir alnm toplum, en uysal, asimile edilmi ve en kolay ynetilir toplum durumuna getirilir. Korkun milliyeti, sloganc zihne kaplm toplum bu gerei ok aka ifade eder. nc nemli ideolojik form toplumsal cinsiyetiliktir. Cinsiyetilik tarih boyunca da uygarlk sistemlerinin en ok kulland (ahlaki ve politik topluma kar) silah olmutur. Kadnn ok amal smrgeletirilmesi bunun en arpc rnek anlatmdr. Zrriyet retir, cretsiz iidir, en kahrl ilerin sahibidir, en uysal kledir. Cinsel arzunun srekliletirilmi nesnesi durumundadr. Reklm aracdr. En deerli metadr, metalarn kraliesidir. Erkein srekli tecavz arac olarak iktidarn gerekletiren fabrikas grnmndedir. Gzellik, ses (ss) nesnesi olarak, erkek egemen toplumun manevi olarak da srdrcsdr. Kadn tm bu ynleriyle erkek toplumun iindeki konumuna azami olarak ulus-devlet yaps iinde kavuur. lahe olarak ulus-devlet toplumundaki imge kadn (ortak kadn kimlii, tasavvuru), grnte bir tapn malzemesidi r. Fakat ilahe sfat burada en aalatrlm, genelevlik anlamndadr. lahe olarak kadn, en hakarete uram ve alaltlm kadndr. Ulus-devlet toplumundaki cinsiyetilik bir yandan erkei azami iktidarlatrrken, (Her egemen erkek cinsel iliki yi, rtk olarak Fahienin iini bitirdim, becerdim anlamnda beynine iler), kadn ahsnda toplumu en dipteki smrge haline dntrr. Bu anlamda kadn ulus-devlette en gelitirilmi, tarihsel-toplumun smrge ulusu konumundadr! Ulus-devlet, modernite ncesi gelenek olarak dini de milliyeti ideolojiyle i ie

kullanmaktan geri durmaz. Bunun nedeni dinin toplumlarda halen gl olan etkileridir. zellikle slam bu konuda halen ok canldr. Fakat modernitedeki kullanmyla dini gelenek artk eski din deildir. ster radikal ister lml halleriyle olsun, modernite ve ulus devletin kullanmndaki din, gerek toplumsal ilevinden (ahlaki ve politik toplumdaki byk rol) koparlp idi edilmi haliyle sunulur. Toplumdaki rol, ulus -devletin izin verdii ldedir. Ahlaki ve politik toplumdaki olumlu ilevini srdrmesinin nne sert engeller konulur. Laiklik bu konuda bata gelen engel konumundadr. Dolaysyla ikisi arasnda zaman zaman mcadelelerin patlak vermesine amamak gerekir. Ulus-devletin dinden (eski gelenek olarak) tamamen vazgememesi, dinin toplum stndeki byk arlnn yan sra, kullanlmaya ve milliyetiletirilmeye ok elverili yapsndan trdr de. Bazen dinin kendisi milliyetilik roln oynar. randa sunumda olan iilik, gnmzde ran ulus-devletinin en gl hegemonik ideolojik silahdr. iilik en gelitirilmi dinin milliyetilik rneidir. Benzeri oktur. Trkiyede Snnilik snrl da olsa milliyetilie en yakn ve kolay kayan dini ideoloji konumundadr. Ulus-devlet stlendii drt katl (ticari, sanayi, finans ve iktidar tekeli) birleik tekelci smry gerekletirmek iin yalnzca zorun en korkun biimi olan faizmi kullanmakla yetinemez. En az sistemik faist rejim zoru kadar, drt eklektik ideolojinin hegem onik kullanmn art klar. deolojik hegemonyasz faist rejim srdrlemez. Demokratik modernite, modern ulus-devletin evrenselci, dz, ilerlemeci ve kesinliki (olaslklar ve alternatiflere kapal yntem anlay) yntemle izdii yolda gerekletirmek istedii homojen (tek tipli) insan, sr ve kitle toplumuna oulcu, olaslk, alternatiflere ak ve demokratik toplumu grnr klan yntemlerle cevap verir. Farkl siyasi oluumlara ak, ok kltrl, tekellemeye kapal, ekolojik, feminist ve temel toplumsal ihtiyalara cevap veren, topluluk tasarrufuna dayal ekonomik yapsyla alternatifini gelitirir. Kapitalist modernitenin ulus-devletine kar, demokratik modernitenin siyasi alternatifi Demokratik Konfederalizmdir. Demokratik Konfederalizm: a- Farkl ve ok katmanl siyasi oluumlara aktr. Yatay ve dikey farkl siyasi oluumlar mevcut toplumun karmak yaps nedeniyle zorunludur. Merkezi, yerel ve blgesel siyasi oluumlar denge iinde bir arada tutar. Her biri somut koullara cevap verdiinden, oulcu siyasi yap, toplumsal problemlerin en doru zm yollarn bulmaya daha yakndr. Kltrel, etnik, ulusal kimliklerin kendilerini siyasi oluumlarla ifade etmeleri en doal haklardr. Daha dorusu, ahlaki ve politik toplumun gereidir. ster ulus-devlet, ister cumhuriyet, ister burjuva demokrasileri biimlerinde olsun, devlet gelenekleriyle ilkesel uzlamalara aktr. lkeli bar temelinde bir arada yaayabilir. b- Ahlaki ve politik topluma dayanr. Kapitalist, sosyalist, feodal, end striyalist, tketimci, toplum mhendislerine dayal benzer ablonist proje toplum abalarn kapitalist tekellerin kapsamnda grr. Bu tip toplum znde yoktur, propagandas vardr. Toplumlar esas olarak politik ve ahlakidir. Ekonomik, siyasi, ideolojik ve askeri tekeller toplumun bu temel doasn kemirerek art-deer, hatta toplumsal hara peinde koan aygtlardr. Kendi balarna bir deerleri yoktur. Devrim bile yeni toplum yaratamaz. Devrimler ancak toplumun andrlan, kadk braklan ahlaki ve politik dokusunu asl ilevine kavuturmak iin bavurulan operasyonlar olarak olumlu rol oynayabilirler. Gerisini ahlaki ve politik toplumun zgr iradesi belirler.

c- Demokratik siyasete dayanr. Ulus-devletin kat merkezli, dz izgili, brokratik ynetim ve idare anlayna karlk, tm toplumsal gruplar ve kltrel kimliklerin kendilerini ifade eden siyasi oluumlarla toplumun zynetimini gerekletirirler. eitli dzeylerde atamayla deil, seimle baa gelen yneticilerle iler grlr. Asl olan meclisli, tartmal karar yeteneidir. Bana buyruk ynetim geersizdir. Genel merkez koordinasyon kurulundan (meclis, komisyon, kongre) yerel kurullara kadar her grup ve kltrn bnyesine uygun, ok yapl, farkllklar iinde birlik arayan kurullar dem etiyle toplumsal ilerin demokratik ynetimi ve denetimi gerekletirilir. d- z savunmaya dayanr. Askeri tekel olarak deil, toplumun i ve d gvenlik ihtiyalarna gre demokratik organlarn sk kontrol altnda z savunma birlikleri temel gtr. Grevleri, ahlaki ve politik toplumun zgr ve farkllklar temelinde eitliki karar yaps olarak, demokratik siyaset iradesini geerli klmaktr. ten ve dtan bu iradeyi boa karan, engelleyen, yok eden glerin mdahalesini etkisiz klmaktr. Birli klerin komuta yaps hem demokratik siyaset organlarnn, hem de birlik yelerinin ifte denetiminde olup, gerek grlrse karlkl neri ve onaylamalarla rahatlkla deitirilebilir. e- Genelde hegemonyacla, zelde ideolojik hegemonyacla yer yoktu r. Hegemonik ilke klasik uygarlklarda geerlidir. Demokratik uygarlklarda ve modernitede hegemonik glere ve ideolojilere hogryle baklmaz. Farkl ifade ve demokratik ynetim snrlarn anca, zynetim ve ifade zgrlyle etkisiz klnrlar. Toplum ilerinin kolektif ynetiminde karlkl anlay, farkl nerilere sayg ve demokratik karar esaslarna ballk arttr. Bu konuda genel klasik uygarlk ve kapitalist modernite ynetim anlayyla ulus devletin anlay akmasna ramen, demokratik uygarlk ve modernitenin ynetim anlaylaryla aralarnda byk farklar ve aykrlklar vardr. Farklar ve aykrlklarnn temelinde brokratik, keyfi ynetimle demokratik ahlaki ynetim tarz yatar. deolojik hegemonya sz konusu olamaz. oulculuk, farkl gr ve ideolojiler arasnda da geerlidir. Ynetimin kendini ideolojik kamuflajla glendirmesine ihtiyac yoktur. Dolaysyla milliyeti, dinci, pozitivist bilimci, cinsiyeti ideolojilere ihtiya duymad gibi, hegemonya kurmaya da kardr. Toplumun ahlaki ve politik yapsn andrmadka, hegemonya peinde komadka, her gr, dnce ve inan serbeste ifade edilme hakkna sahiptir. f- Sper hegemonik g denetimindeki ulus-devletlerin BMli birlik anlayna karlk, ulusal toplumlarn Dnya Demokratik Konfederal Birliinden yanadr. Gerek saysal gerek niteliksel olarak, ok daha geni topluluklar demokratik siyaset kriterlerince Dnya Demokratik Konfederasyonunda birletirmek, daha gvenlikli, barl, ekolojik, adil ve retimsel bir dnya iin arttr. Sonu olarak ok daha kapsamlca karlatrabileceimiz kapitalist ve demokratik modernite farkllklar, kartlklar sadece bir idea deil, somutta yaanan kocaman iki dnyadr. Tarih boyunca bu iki dnya diyalektik kartlklar halinde bazen birbirleriyle amanszca savaan, ama aralarnda barlar da eksik olmayan bir yolculukla gnmzde de benzer biimde iliki ve elikileriyle bazen atmakta, bazen barmaktadrlar. Sonucu phesiz entelektel, politik ve etik olarak mevcut sistemik yapsal bunalmdan doru, iyi ve gzel k yapanlar belirleyecektir.