Anda di halaman 1dari 8

A.

Rumus Trigonometri untuk Jumlah dan Selisih Dua


Sudut
1. Rumus Sin ()
Perhatikan gambar dibawah ini !

b
D

A
sin =

BD = BC sin = a sin

cos = CD = BC cos = a cos

sin = AD = AC sin = b sin

sin = CD = AC cos = b cos


1

1
2
2
1
1
Luas segitiga ADC = . AC.CD. sin= .b. a cossin
2
2

Luas segitiga ABC =a.b ( sin .cos+ cossin) .. (1)


1
1
Luas segitiga ABC = . CB.CA sin (+) = . a.b sin (+) (2)
2
2
Luas segitiga BCD = . BC.CD. sin = . a.b cos . sin

Dari persamaan (1) dan (2) di dapat :

. a.b sin (+) = . a.b ( sin .cos+ cossin)

Jadi,

sin (+) = sin .cos+ cossin

Dengan mengingat hubungan () dan yaitu :


Sin () = sin
Cos () = cos
Tan () = tan , maka :
Sin () = sin (+())
= sin .cos() + cossin()
= sin .cos cossin

sin () = sin .cos cossin

Jadi,
Contoh 1 :

Tanpa kalkulator atau tabel, hitunglah nilai dari :


a. sin 15o
Jawab :
a. sin 75o = sin (45 + 30)o
= sin 45o.cos 30o + cos 45o sin 30o
1

= 2 . 3 + 2 .
1

= 6 + 2
2
4
1

= (6 + 2 )
2

2. Rumus Cos ( )
Dengan mengingat hubungan antara (90 ) dan yaitu :
Sin (90 ) = cos
Cos (90 ) = sin
Tan (90 ) = tan, maka :
Cos (+) = sin { ( 90o (+)}
= sin {(90 ) }
= sin (90o ) cos cos (90o ) sin
= cos.cos sinsin

Jadi,

Cos(+) = cos.cos sinsin

Dengan mengingat hubungan () dan yaitu :


Sin () = sin
Cos () = cos , maka :
Cos () = cos (+())
= cos.cos() sinsin()
= cos.cos+ sinsin

Jadi,

Cos() = cos.cos+ sinsin

Contoh : 2
Hitunglah nilai cos 15o tanpa menggunakan tabel dan kalkulator!
Jawab :
Cos 15o = cos(45o 30o)
= cos 45o cos 30o + sin45o sin 30o
=

2 . 2 3 + 2 2 . 2
2
1

= 6 + 2
4
4
1

= (6 + 2 )
4

3. Rumus Tan ()
tan (+) =

sin ( + )
cos ( + )
sin cos +cos sin

cos cos sin sin

( Pembilang dan penyebut kita bagi coscos)

sin cos cos sin


+
cos cos cos cos
= cos cos sin sin

cos cos cos cos

=
Jadi,

tan +tan
1 tan

tan (+) =

Demikian juga untuk tan (-)


tan (-)

sin ( )
cos ( )

sin cos cos sin


cos cos +sin sin
sin cos
cos sin

cos cos cos cos


cos cos
sin sin
+
cos cos cos cos

tan tan
1 +tan tan

tan ()

Jadi,

Jawab :

a. tan 15o = tan (45o 30o)


=

tan 45 tan 30
1 +tan 45 tan 30
1

=
=
=

1 3
3
1

1+1 3
3
3 3
3+ 3

33
3
3 + 3
3

3 3
3 3

963+3
93

= 2 - 3

B. RUMUS RUMUS SUDUT RANGKAP


Dari rumus sin (+) = sin .cos+ cossin

1.

Jika diganti dengan maka didapat :


sin (+) = sin .cos+ cossin
sin 2= 2 sin .cos

Jadi ,
sin 2= 2 sin .cos

2. Dari rumus cos(+) = cos.cos sinsin


Jika diganti dengan maka didapat :
cos(+) = cos.cos sinsin
cos 2= cos2 sin2

Jadi,

cos 2= cos2 sin2


Dari sin2+ cos2= 1 cos2= 1 sin2maka didapat pula :
cos 2= 1 sin2 sin2
= 1 2 sin2
Jadi,

cos 2= 1 2 sin2

atau

sin2a = (1 cos 2a )

sin a = (1 cos 2 ) 2 (1 2)
2

22

1
2

= (1 cos )
2

= (1 cos )
2

Dari sin2+ cos2= 1 sin2= 1 cos2maka didapat pula


cos 2= cos2 sin2
= cos2 (1 cos2)
= 2 cos2 1

Jadi,

cos 2= 2 cos2 1

sin2a = (1 + cos 2a )

Atau

sin a = (1 + 2)
2

22 = (1 + cos )
2

2 = (1 + cos )
2

3. Dari Rumus Tan (+) =

tan +tan
1tan tan

Jika diganti dengan maka didapat :


Tan (+) =

Tan 2 =

tan +tan
1tan tan

2 tan

Atau tan =

12

1
2
1
12
2

2 tan

C. RUMUS RUMUS UNTUK ( SIN A SIN B) DAN (COS A


SIN B)
Dari rumus :
sin (+) = sin .cos+ cossin....... (1)
sin () = sin .cos cossin................ (2)
+
sin (+) + sin () = 2 sin .cos... (3)

sin (+) = sin .cos+ cossin (1)


sin () = sin .cos cossin.... (2)
sin (+) sin () = 2 cos .sin. (4)

Jika : += P
= Q

+= P
= Q
+

2= P Q

2= P + Q
1

= (P + Q)

= (P Q)

Maka bentuk persamaan (3) dan (4) menjadi :


1

2
1

2
1

Sin P + sin Q = 2 sin (P + Q ) cos (P Q)


Sin P - sin Q = 2 cos (P + Q ) sin (P Q)

Demikian pula dari rumus :


cos(+) = cos.cos sinsin . (1)
cos() = cos.cos+ sinsin.. (2)
+
cos(+) + cos() = 2 cos.cos. (3)

cos(+) = cos.cos sinsin.. (1)


cos() = cos.cos+ sinsin.. (2)
cos(+) cos() = 2 sin.sin . (4)
jika :
+= P
= Q

+= P
= Q
+

= P Q

2= P + Q 2
1

= (P + Q)

= (P Q)

Maka bentuk persamaan (3) dan (4) menjadi :


1

2
1

2
1

cos P + cos Q = 2 cos (P + Q ) cos (P Q)


cos P - cos Q = 2 sin (P + Q ) sin (P Q)

Jadi, untuk rumus ( sin P sin Q ) dan ( cos P cos Q ) diperoleh


1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

Sin P + sin Q = 2 sin (P + Q ) cos (P Q)


Sin P - sin Q = 2 cos (P + Q ) sin (P Q)
cos P + cos Q = 2 cos (P + Q ) cos (P Q)
cos P - cos Q = 2 sin (P + Q ) sin (P Q)

D.RUMUS-RUMUS PERKALIAN SINUS DAN


COSINUS
1. Dari rumus :
sin (+) = sin .cos+ cossin
sin () = sin .cos cossin
sin (+) + sin () = 2 sin .cos

jadi : 2 sin .cos= sin (+) + sin

()
2. Dari rumus :
sin (+) = sin .cos+ cossin
sin () = sin .cos cossin

-
sin (+) sin () = 2 cos .sin

jadi : 2 cos .sin= sin (+) sin


()
3. Dari rumus :
cos(+) = cos.cos sinsin
cos() = cos.cos+ sinsin

+
cos(+) + cos() = 2 cos.cos

jadi : 2 cos.cos= cos(+) + cos()

4. Dari rumus :
cos(+) = cos.cos sinsin
cos() = cos.cos+ sinsin

cos(+) cos() = 2 sin.sin

jadi : 2 sin.sin = cos(+)


cos()
2 sin.sin = cos() cos(+)

atau

Anda mungkin juga menyukai