Anda di halaman 1dari 123

1

EL SECRETO DE LOS FLAMENCOS FEDERICO ANDAHAZI

EDITORIAL PLANETA, S.A. Primera Edicin, Enero 2002 Portada por Ada Poppo Impreso en Argentina Para Ada Para Verita

I ROJO BERMELLN I na !r"ma ro#a c"!ra $%orencia. Desde e% Forte da Basso &asta e% de 'e%(edere, desde %a Porta al Prato &asta %a Romana. )omo si est"(iese sostenida por %as gr"esas m"ra%%as *"e rodea!an %a ci"dad, "na c+p"%a de n"!es ro#as tras%"ca %os a%!ores de% n"e(o da. Todo era ro#o de!a#o de a*"e% (itra% de nie!%a carmn, seme#ante a% de% rosetn de %a ig%esia de Santa ,ara de% $iore. La carne de %os corderos a!iertos a% medio *"e se e-&i!an (ertica%es en e% mercado . %a %eng"a de %os perros /am0%icos %amiendo %os c&arcos de sangre a% pie de %as reses co%gadas1 %as te#as de% Ponte Vecchio . %os %adri%%os desn"dos de% Ponte alie Grazie, %as gargantas crispadas de %os (endedores am!"%antes . %as narices ent"mecidas de %os (iandantes, todo era de "n ro#o encarnado, a+n m2s ro#o *"e e% de s" ro#a nat"ra%e3a. ,2s a%%2, remontando %a ri!era de% Arno &acia %a Via della Fonderia, "na modesta procesin arrastra!a %os pies entre %as &o#as secas de% rincn m2s oc"%to de% (ie#o cementerio. Le#os de %os mon"menta%es ma"so%eos, a% otro %ado de% pinar *"e separa!a %os panteones patricios de% raso eria% sem!rado de cr"ces enc%en*"es . %2pidas torcidas, tres
2

&om!res do!%egados por %a congo#a m2s *"e por e% peso e-ig"o de% /0retro des(enci#ado *"e %%e(a!an en (i%o a(an3a!an %entamente &acia e% /oso reci0n e-ca(ado por %os sep"%t"reros. 4"ien presida e% corte#o, cargando 0% so%o con e% e-tremo de%antero de% ata+d, era e% maestro $rancesco ,onterga, *"i32 e% m2s renom!rado de %os pintores *"e esta!an !a#o e% mecena3go, !astante poco generoso por cierto, de% d"*"e de 5o%terra. Detr2s de 0%, "no a cada %ado, camina!an pesadamente s"s propios discp"%os, 6io(anni Din"n3io . 7"!ert (an der 7ans. 8 /ina%mente, cerrando e% corte#o, con %os dedos en%a3ados de%ante de% pec&o, i!an dos re%igiosos, e% a!ate Tomasso 5erani . e% prior Se(ero Setimio. E% m"erto era Pietro de%%a )&iesa, e% discp"%o m2s #o(en de% maestro ,onterga. La Compagnia della Misericordia &a!a costeado %os mdicos gastos de% entierro, &a!ida c"enta de *"e e% di/"nto no tena /ami%ia. En e/ecto, ta% como testimonia!a s" ape%%ido, De%%a )&iesa, &a!a sido de#ado en %os !ra3os de Dios c"ando, a %os pocos das de nacer, %o a!andonaron en %a p"erta de %a ig%esia de Santa ,ara No(e%%a. Tomasso 5erani, e% c"ra *"e encontr e% pe*"e9o c"erpo morado por e% /ro . m". en/ermo, e% *"e %e administr %os primeros sacramentos, era e% mismo *"e a&ora, diecis0is a9os desp"0s, con "n m"rm"%%o !re(e . monocorde, %e a"g"ra!a "n r2pido tr2nsito &acia e% Reino de %os )ie%os. E% ata+d esta!a &ec&o con madera de 2%amo, . por entre s"s #"ntas empe3a!a a escapar e% &edor na"sea!"ndo de %a descomposicin .a entrada en das. De modo *"e e% otro re%igioso, con "na mirada imperati(a, conmin a% c"ra a *"e se a&orrara %os pasa#es m2s s"per/%"os de %a oracin1 /"e "n tr2mite e-pediti(o *"e conc%". con "n premat"ro :am0n;. Inmediatamente, e% prior Se(ero Setimio orden a %os sep"%t"reros *"e terminaran de &acer s" tra!a#o. A #"3gar por s" e-presin, se &"!iera dic&o *"e $rancesco ,onterga esta!a pro/"ndamente desconso%ado e incr0d"%o /rente a% estremecedor espect2c"%o *"e o/reca %a res"e%ta indi/erencia de %os enterradores. )inco das desp"0s de s" s+!ita e inesperada desaparicin, e% cad2(er de Pietro de%%a )&iesa &a!a sido &a%%ado e-tram"ros, en "n depsito de %e9a no %e#os de %a (i%%a donde residan %os a%deanos de% Castello Corsini. Presenta!a %a apariencia de %a esc"%t"ra de Adonis *"e &"!iese sido (io%entamente derri!ada de s" pedesta%. Esta!a comp%etamente desn"do, .erto . !oca a!a#o. La pie% !%anca, tirante . sa%picada de &ematomas, %e proporciona!a "na materia%idad seme#ante a %a de% m2rmo%. En (ida, &a!a sido "n #o(en de "na !e%%e3a in/rec"ente1 . a&ora, s"s restos rgidos %e con/eran "na maca!ra &ermos"ra resa%tada
3

por %a tensin de s" /ina m"sc"%at"ra. Los dientes &a!an *"edado c%a(ados en e% s"e%o, mordiendo "n terrn &+medo1 tena %os !ra3os a!iertos en cr"3 . %os p"9os crispados en actit"d de de/ensa o, *"i32, de resignacin. La mand!"%a esta!a enterrada en "n !arro /ormado con s" propia sangre, . "na rodi%%a %e &a!a *"edado /%e-ionada !a#o e% a!domen. La ca"sa de %a m"erte era "na corta &erida de arma !%anca *"e %e cr"3a!a e% c"e%%o desde %a n"e3 &asta %a ."g"%ar. E% rostro &a!a sido deso%%ado &asta e% &"eso. E% maestro ,onterga mani/est m"c&as di/ic"%tades a %a &ora de reconocer en ese cad2(er &inc&ado e% c"erpo de s" discp"%o1 pero por m"c&o *"e se resisti a con(encerse de *"e a*"e%%os despo#os eran %os de Pietro de%%a )&iesa, %as pr"e!as eran irre/"ta!%es. $rancesco ,onterga %o conoca me#or *"e nadie. )omo a s" pesar, /ina%mente admiti *"e, en e/ecto, %a pe*"e9a cicatri3 en e% &om!ro derec&o, %a manc&a o!%onga de %a espa%da . %os dos %"nares geme%os de% m"s%o i3*"ierdo correspondan, ind"da!%emente, a %as se9as partic"%ares de s" discp"%o di%ecto. Para despe#ar toda posi!%e d"da, a poca distancia de% %"gar &a!an sido encontradas s"s ropas diseminadas en e% !os*"e. Tan a(an3ado era e% estado de descomposicin en *"e se encontra!an s"s despo#os, *"e ni si*"iera &a!an podido (e%ar%o con e% ca#n a!ierto. No so%amente a ca"sa de %a pesti%encia *"e despeda e% c"erpo, sino por*"e, adem2s, e% rigor mortis era tan tena3 *"e, a /in de acomodar%o en e% ata+d, t"(ieron *"e *"e!rar%e %os !ra3os *"e se o!stina!an en permanecer a!iertos. E% maestro ,onterga, con %a mirada perdida en "n p"nto impreciso sit"ado m2s a%%2 inc%"so *"e e% /ondo de% /oso, record e% da en *"e &a!a conocido a% *"e %%egara a ser s" m2s %ea% discp"%o. II n da de% a9o <=>= %%eg a% ta%%er de $rancesco ,onterga e% a!ate Tomasso 5erani con "nos ro%%os !a#o e% !ra3o. E% padre 5erani presida e% Ospedale degli Innocenti. Sa%"d a% pintor con "na e-presin /"%g"? rante, se %o (ea animado como n"nca, incapa3 de disim"%ar "na e"/oria contenida. Desenro%% con aire e-pectante %as &o#as so!re "na mesa de% ta%%er . %e pidi a% maestro s" docta opinin. $rancesco ,onterga e-amin a% principio sin demasiado inter0s e% primero de %os di!"#os *"e e% c"ra &a!a p"esto intempesti(amente /rente a s"s o#os. )on#et"rando *"e se trata!a de "na temeraria inc"rsin de% propio a!ate en %os intrincados mares de s" o/icio, intent ser compasi(o. Sin ning+n
4

ent"siasmo, con "n tono cercano a %a dis"asin, meneando %igeramente %a ca!e3a, dictamin ante e% primer di!"#o@ ANo est2 ma%. Se trata!a de "n car!n *"e representa!a %os n"e(e arcos de% prtico de% or/anato constr"ido por 'r"ne%%esc&i. Pens para s *"e, desp"0s de todo, poda estar m"c&o peor trat2ndose de "n ne/ito. Destac e% saga3 mane#o de %a perspecti(a *"e domina!a %a (ista de% prtico ., a% /ondo, e% !"en tra3o con *"e &a!a di!"#ado %as a%t"ras de% campanario de %a antissima Ann!ziata. E% rec"rso de %"ces . som!ras era "n tanto torpe, pero se a#"sta!a, a% menos, a "na idea !astante precisa de% procedimiento "s"a%. Antes de *"e p"diera en"nciar "na crtica m2s conc%".ente, e% padre 5erani desp%eg e% otro di!"#o so!re a*"e% *"e toda(a no &a!a terminado de e-aminar e% maestro. Era "n retrato de% propio a!ate, "na sang"ina *"e re(e%a!a "n tra3o inocente pero decidido . s"e%to. La e-presin de% c%0rigo esta!a ciertamente %ograda. De c"a%*"ier modo, se di#o para s e% maestro, entre %a correccin *"e re(e%a!an %os di!"#os . e% a/2n de per/eccin *"e re*"era e% ta%ento de% artista, e-ista "n oc0ano insa%(a!%e. ,2s a+n teniendo en c"enta %a edad de% padre 5erani. Intent !"scar %as pa%a!ras adec"adas para, por "n %ado, no &erir e% amor propio de% c"ra ., por otro, no ent"siasmar%o en (ano. A,i *"erido a!ate, no d"do de% esmero *"e re(e%an %os tra!a#os. Pero a n"estra edad... Atit"!eA. 4"iero decir..., sera %o mismo *"e si .o, a mis a9os, aspirara a ser cardena%... )omo si aca!ara de reci!ir e% ma.or de %os e%ogios, a% padre 5erani se %e encendi %a mirada e interr"mpi e% (eredicto@ A8 toda(a no &a!0is (isto nada Adi#o e% c"ra. Tom a $rancesco ,onterga de "n !ra3o ., poco menos, %o arrastr &asta %a p"erta, a!andonando e% resto de %os di!"#os so!re %a mesa. Lo cond"#o esca%eras a!a#o ., antes de *"e e% maestro atinara a &a!%ar, .a esta!an en %a ca%%e camino a% Ospedale degli Innocenti. E% maestro conoca %a (e&emencia de% padre 5erani. )"ando a%go se %e pona entre ce#a . ce#a, no e-istan ra3ones *"e p"dieran dis"adir%o &asta conseg"ir s" propsito. )amina!a sin so%tar%e e% !ra3o, . ,onter? ga, mientras intenta!a seg"ir s" paso res"e%to, masc"%%ando para s, no se perdona!a %a (ag"edad de s" dictamen. )"ando do!%aron en %a Via dei er!i, e% pintor se so%t de %a mano sarmentosa *"e %e oprima e% !ra3o . est"(o a p"nto de gritar%e a% c"ra %o *"e de!i &a!er%e dic&o dos min"tos antes. Pero .a era tarde. Esta!an en %a p"erta de% &ospicio. )r"3aron en diagona% %a Piazza, caminaron !a#o e% prtico . entraron a% edi/icio. Armado de "n esc"do de paciencia . resignacin, e% maestro se
5

dispona a perder %a ma9ana asistiendo a% n"e(o capric&o de% a!ate. E% pe*"e9o c"!c"%o a% *"e %o cond"#o era "n impro(isado ta%%er oc"%to tras e% recndito dispensario1 tan reser(ado era e% %"gar, *"e se &"!iera sospec&ado c%andestino. A*" . a%%2 se amontona!an ta!%as, %ien3os, pape%es, pince%es, car!ones, . se respira!a e% o%or 2spero de% atrament"m . %os e-tractos (egeta%es. )"ando se acost"m!r "n poco a %a osc"ridad, e% maestro a%can3 a (er en "n 2ng"%o de %a &a!itacin %a espa%da men"da de "n ni9o so!re e% /ondo c%aro de "na te%a. La mano de% pe*"e9o i!a . (ena por %a s"per/icie de% %ien3o con %a misma so%t"ra de "na go%ondrina (o%ando en "n cie%o di2/ano. Era "na mano tan dimin"ta *"e apenas poda a!arcar e% di2metro de% car!n. )ont"(o %a respiracin, conmo(ido, temiendo *"e e% m2s mnimo r"ido p"diera estropear e% espect2c"%o. E% padre 5erani, con %as manos cr"3adas !a#o e% a!domen . "na sonrisa !eat/ica, contemp%a!a %a e-presin perp%e#a . mara(i%%ada de% maestro. E% ni9o era Pietro de%%a )&iesa1 toda(a no &a!a c"mp%ido %os cinco a9os. Desde e% da en *"e e% c"ra %o recogi c"ando /"e a!andonado en %a p"erta de %a ig%esia de Santa ,ara pensando *"e esta!a m"erto ., contra todos %os pronsticos, so!re(i(i, s"po *"e no &a!ra de ser como e% resto de %os ni9os de% or/anato. Ig"a% *"e todos s"s &ermanos de in/ort"nio, e% pe*"e9o /"e inscrito en e% precario, i%egi!%e . m"c&as (eces o%(idado Registro da "ascita, con e% ape%%ido De%%a )&iesa. Pero a di/erencia de %os dem2s, c".os nom!res se correspondan con e% de% santo de% da en e% *"e ingresa!an a% Ospedale degli Innocenti, e% padre 5erani decidi romper %a reg%a . !a"ti3ar%o Pietro en &omena#e a s" propia persona, *"e %%e(a!a por nom!re Pietro Tomasso. E% ni9o demostr m". pronto "na c"riosidad in/rec"ente. S"s o#os, negros . (i(aces, e-amina!an todo con e% m2s in"sitado inter0s. Ta% (e3 por*"e era e% protegido de% a!ate, go3 siempre en e% Ospedale de ma.ores atenciones *"e %os dem2s. Pero era "n &ec&o cierto . o!#eti(o *"e, m"c&o m2s temprano de %o &a!it"a%, /i# %a mirada so!re %os o!#etos de s" entorno . empe3 a tratar de representar%os. )on ta% /in, . m". preco3mente, aprendi a "ti%i3ar todo a*"e%%o *"e p"diese ser(ir para de#ar rastros tanto en e% s"e%o como en %as paredes, en s" ropa . &asta so!re s" propio c"erpo. Sor ,ara, "na port"g"esa de te3 morena *"e era %a encargada de s" crian3a, da tras da desc"!ra, es? canda%i3ada, %as n"e(as peripecias de% pe*"e9o. )"a%*"ier cosa era !"ena para de#ar testimonio de s" incipiente (ocacin@ !arro, po%(o, restos de comida, car!n, .eso ara9ado de %as paredes. )"a%*"ier materia *"e ca.era en s"s manos era "ti%i3ada de manera inmisericorde
6

so!re c"anta inmac"%ada s"per/icie est"(iera a s" a%cance. Si %a &ermana ,ara decida encerrar%o en castigo, se %as compona de c"a%*"ier modo para no interr"mpir s" o!ra@ insectos ap%astados, concien3"damente em"%sionados con s"s propias e-creciones, eran para e% pe*"e9o Pietro e% m2s estimado de %os temp%es. E% gran patio centra% era s" m2s e-*"isito a%mac0n de pro(isiones. A*" . a%%2 tena a% a%cance de %a mano %as me#ores ac"are%as@ /r"tas mad"ras, pasto, /%o? res, tierra, !a!osas . po%en de %os m2s (ariados co%ores. La paciencia . %a to%erancia de s" protector parecan no tener %mites. Sor ,ara no se e-p%ica!a por *"0 ra3n e% a!ate, *"e so%a mantener %a discip%ina con mano /0rrea, permita *"e e% pe*"e9o Pietro con(irtiera e% Ospedale en "n (erdadero por*"eri3o. Antes de mandar a *"e %impiaran %as paredes, e% a!ate se *"eda!a e-tasiado mirando %a &edionda o!ra de s" protegido, como *"ien contemp%ara %os mosaicos de %a c+p"%a de% 'aptisterio. En parte para *"e %a &ermana ,ara de#ara de cacarear s" indignacin . terminara de %an3ar imprecaciones en port"g"0s, en parte para a%imentar %a a/icin de s" consentido, e% padre 5erani %e %%e( a% pe*"e9o "n p"9ado de car!oni%%as, "nas sang"inas, "n %2pi3 trado de 5enecia . "na pi%a de pape%es desec&ados por %a imprenta de% Ar3o!ispado. $"e "n (erdadero &a%%a3go. E% %2pi3 se acomoda!a a s" mano como si /"era parte de s" anatoma. Pietro aprendi a di!"#arse a s mismo antes de poder pron"nciar s" propio nom!re. 8 a partir de% momento en *"e reci!i a*"e%%os rega%os e% ni9o se %imit por /in a %a !re(e s"per/icie de %as &o#as, a"n*"e n"nca a!andon s" a/2n de e-perimentacin con e%ementos menos con(enciona%es. Los a(ances eran sorprendentes1 sin em!argo, %as precoces &a!i%idades de% pe*"e9o i!an a encontrarse contra "n m"ro di/ci% de /ran*"ear. Los eno#os de sor ,ara con Pietro eran tan e/"si(os como e/meros, en contraste con e% incondiciona% cari9o *"e %e prodiga!a. 8, ciertamente, s"s /"gaces raptos de irac"ndia no eran nada en comparacin con %a si%enciosa /"ria *"e desperta!a e% ni9o en *"ien &a? !ra de con(ertirse en "na (erdadera amena3a para s" /e%i3 e-istencia en e% &ospicio@ e% prior Se(ero Setimio. Se(ero Setimio era *"ien s"per(isa!a todos %os esta!%ecimientos pertenecientes a% Ar3o!ispado. )ada semana, sin *"e nadie p"diera pre(er da ni &ora, &aca "na sorpresi(a (isita a% Ospedale. )on %os dedos en%a3ados por detr2s de %a espa%da, e% mentn prognatito . a%? ti(o, recorra %os pasi%%os, entra!a en %os c%a"stros . re(isa!a con escr+p"%o, &asta de!a#o de %os camastros, *"e todo est"(iera en orden. Ante %a mirada aterrada de %os internos, Se(ero Setimio se pasea!a
7

/%an*"eado por e% padre 5erani, *"ien roga!a en si%encio *"e nada &"!iera *"e p"diera irritar e% (iperino esprit" de% prior. Pero %as m"das s+p%icas de% c"ra n"nca parecan encontrar a!rigo en %a S"prema 5o%"ntad1 "na arr"ga inopinada en %as co!i#as, "n gesto en e% *"e p"diera adi(inar "n 2pice de irrespet"osidad, e% m2s impercepti!%e m"rm"%%o eran moti(os para *"e, ine-ora!%emente, a%g+n despre(enido e-psito /"era se9a%ado por e% ndice condenatorio de Se(ero Setimio. Entonces %%ega!an %as sanciones s"marias e inape%a!%es@ %os pe*"e9os reos eran condenados a pasarse &oras enteras de rodi%%as so!re granos de a%morta o, si %as penas era m2s gra(es, e% mismo prior se oc"pa!a, persona%mente, de descargar e% rigor de %a (ara so!re e% p"%pe#o de %os dedos de %os #(enes de%inc"entes. La m2s intrascendente min"cia era moti(o para constit"ir "na s"erte de tri!"na% in*"isitoria%1 si, por e#emp%o, d"rante %a inspeccin a%g+n p"pi%o de#a!a escapar "na %e(e risa por traicin de %os ner(ios me3c%ados con e% marcia% patetismo *"e inspira!a %a /ig"ra de% prior, %a si%enciosa /"ria no se &aca esperar. Inmediatamente ordena!a *"e todos se /ormaran en dos /i%as en/rentadas1 a!ri0ndose paso en e% estrec&o corredor in/anti%, e-amina!a cada rostro ., a% a3ar, e%ega "n /isca% de% #"icio s"mario. E% ac"sador de!a se9a%ar a% c"%pa!%e . determinar %a pena *"e &a!ra de ca!er%e. Si e% in/ort"nado e%egido mostra!a "na actit"d de comp%icidad, a%egando *"e desconoca %a identidad de% responsa!%e, entonces pasa!a a ser e% c"%pa!%e de &ec&o . ordena!a *"e otro decidiera %a pena *"e %e corresponda. Si e% prior considera!a *"e e% castigo era demasiado comp%aciente . /"ndado en %a camaradera, entonces tam!i0n e% ind"%gente (erd"go era ac"sado. 8 as, condenando a inocentes por c"%pa!%es, conseg"a *"e a%g"ien con/esara e% de%ito origina%. Pero %os castigos antes en"merados eran piadosos en comparacin con e% m2s temido de todos, . c".a so%a idea desperta!a en %os ni9os "n terror s"perior a% de %a ira de Dios@ la casa dei morti. Bste era e% nom!re con e% *"e se conoca a% (ie#o presidio, e% temido in/ierno a% *"e descendan a*"e%%os c".os de%itos eran tan gra(es *"e signi/ica!an %a e-p"%sin de% Ospedale. La casa de %os m"ertos era "na /orti/icacin en %a cima de% a%to pe9n *"e corona!a "n monte sin nom!re. Rodeada por cinco m"ra%%as *"e se precipita!an a% a!ismo, cercada por "na /osa de ag"as negras *"e se estanca!an a% pie de %a /a%da escarpada, res"%ta!a imposi!%e imaginar, si*"iera, "n modo de /"ga. De manera *"e, por m". cr"e% *"e p"diera res"%tar e% castigo, cada (e3 *"e e% prior dicta!a "na sentencia a c"mp%irse intram"ros de% Ospedale, e% reo so%ta!a "n s"spiro de a%i(io.
8

E% inspector ar3o!ispa% pareca tener "n especia% inter0s por e% pe*"e9o Pietro. O, dic&o de otro modo, e% antig"o encono *"e e% prior %e pro/esa!a a% padre 5erani con(erta a% pre/erido de% c"ra en e% !%anco de todo s" resentimiento. No !ien t"(o noticias de %a temprana (ocacin de Pietro, determin *"e *"eda!a pro&i!ida c"a%*"ier mani/estacin e-presada en pape%es, ta!%as, %ien3os ., m2s a+n, en m"ros, paredes o c"a%*"ier otra s"per/icie de% or/anato. 8, por s"p"esto, con/isc todos %os enseres *"e sir(ieran a ta%es /ines. De manera *"e, cada (e3 *"e sor ,ara esc"c&a!a %a (o3 de% prior Se(ero Setimio, corra a !orrar c"anta &"e%%a *"edara de %a demonaca o!ra de Pietro. E% padre 5erani &aca es/"er3os denodados por distraer a% inspector ar3o!ispa%, con e% /in de dar%e tiempo a %a re%igiosa para *"e %impiara %as paredes, escondiera %os impro(isados "tensi%ios . %a(ara %as manos de% pe*"e9o, c".os dedos m"grientos de%ata!an e% crimen. Sin em!argo, a"n*"e e% prior no siempre consig"iera re"nir %as pr"e!as s"/icientes, sa!a *"e e% padre 5erani apa9a!a %as osc"ras acti(idades de Pietro. Ante %a d"da, de todos modos, siempre &a!a "n castigo para e% pre/erido de% a!ate. E% padre 5erani sa!a *"e si "n esprit" generoso no se apiada!a . toma!a !a#o s" proteccin a% pe*"e9o Pietro, c"ando t"(iera %a edad s"/iciente &a!ra de ser tras%adado, ine-ora!%emente, a %a casa de %os m"ertos. III A*"e% %e#ano da en e% *"e $rancesco ,onterga conoci a% protegido de% a!ate, no poda sa%ir de s" asom!ro mientras (ea con *"0 destre3a e% pe*"e9o !%anda e% car!n so!re e% %ien3o. E% ni9o se incorpor, mir a% (ie#o maestro . %e o/reci "na re(erencia. Entonces e% padre 5erani &i3o "n %e(e gesto a% ni9o, apenas "n impercepti!%e ar*"eo de ce#as. Sin decir pa%a!ra, e% pe*"e9o Pietro tom "n pape%, ordinario . sin prensar, se trep a "na si%%a ., de rodi%%as, a%can3 %a a%t"ra de %a ta!%a de %a mesa. )%a( s"s o#os en %os rasgos de% maestro . %"ego %o e-amin de pies a ca!e3a. $rancesco ,onterga era "n &om!re corp"%ento. S" a!domen, gr"eso . prominente, *"eda!a disim"%ado en (irt"d de s" estat"ra a"g"sta. La ca!e3a, co%osa% . comp%etamente ca%(a, se &"!iera dic&o p"%ida como "n m2rmo%. na !ar!a gris . po!%ada %e con/era "n aspecto !eat/ico . a %a (e3 temi!%e. La apariencia de% maestro /%orentino impona respeto. Sin em!argo, tanto e% tono de s" (o3 como s"s modos contrasta!an con a*"e% porte de %e9ador1 tena "n tim!re %e(emente a/%a"tado . &a!%a!a
9

con "na entonacin "n tanto amanerada. S"s dedos, %argos . de%gados, no de#a!an de agitarse, . s"s gr"esos !ra3os acompa9a!an con "n adem2n amp"%oso cada pa%a!ra. )"ando por a%g"na ra3n se (ea t"r!ado, pareca no poder contro%ar "n parpadeo irritante. Entonces s"s o#os, pardos . pro/"ndos, se con(ertan en dos pe*"e9as gemas tmidas . e(asi(as &ec&as de incertid"m!re. 8 ta% era e% caso a&ora, mientras posa!a inesperadamente para e% preco3 artista. E% pe*"e9o apret e% car!n entre s"s dedos mnimos . se disp"so a comen3ar s" tarea. No sin cierta c"riosidad ma%iciosa, $rancesco ,onterga gir de repente s" ca!e3a en %a direccin op"esta. Pietro tra!a#a!a concentrado en e% pape%, de tanto en tanto diriga "na r2pida mirada a% maestro . pareca no importar%e en a!so%"to *"e &"!iera cam!iado de posicin. En menos tiempo de% *"e tard en cons"mirse e% resto de %a (e%a *"e arda so!re %a mesa, e% ni9o dio /in a s" tra!a#o. Se desco%g de %a si%%a, camin &asta donde esta!a $rancesco ,onterga, %e entreg e% pape% . (o%(i a &acer "na re(erencia. E% maestro contemp% s" propio retrato . se &"!iera dic&o *"e esta!a /rente a "n espe#o. Era "n p"9ado de tra3os *"e res"man con precisin e% gesto de% pintor. A!a#o, en %etras rom2nicas, se %ea@ Francesco Monterga Florentin!s Magister Magistral. E% cora3n %e dio "n ("e%co en e% pec&o ., pese a *"e era "n &om!re de emociones comedidas, se sorprendi conmo(ido. N"nca &a!a o!tenido "n reconocimiento seme#ante1 ning+n co%ega se &a!a mo%estado en &acer "n retrato de% maestro. Ni si*"iera 0% se &a!a permitido e% ntimo &omena#e de "n a"torretrato. Era %a primera (e3 *"e (ea s" rostro /"era de% espe#o res*"e!ra#ado de s" &a!itacin. 8, pese a *"e go3a!a de "n s%ido reconocimiento en $%orencia, n"nca antes %o &a!an &onrado con e% tt"%o de Magister Magistral. 8 a&ora, mientras contemp%a!a e% retrato, por primera (e3 pens en %a posteridad. 5i0ndose en %a %%an"ra de% pape%, p"do con/irmar *"e .a era "n &om!re (ie#o. S" (ida, se di#o, no &a!a sido m2s *"e "na s"cesin de oport"nidades desapro(ec&adas. Podra &a!er !ri%%ado con e% mismo /"%gor *"e e% Dante &a!a atri!"ido a% 6iotto, se crea con e% mismo derec&o a% reconocimiento de% *"e a&ora go3a!a Piero de%%a $rancesca ., ciertamente, mereca %a misma ri*"e3a *"e &a!a ac"m"%ado Can (an E.cD de $%andes. Poda &a!er aspirado como 0ste a %a proteccin de %a )asa 'orgo9a o a %a de %os mismsimos ,edicis, . no tener *"e depender de% a(aro mecena3go de% d"*"e de 5o%terra. A&ora, en e% oto9o de s" e-istencia, empe3a!a a considerar *"e ni si*"iera se &a!a permitido de#ar, en s" /"ga3 paso por este (a%%e de %2grimas, %a simiente de %a descendencia. Esta!a comp%etamente so%o.
10

Se &"!iera dic&o *"e e% padre 5erani poda %eer en %os o#os a"sentes de $rancesco ,onterga. AEstamos (ie#os Adi#o e% a!ate, . consig"i arrancar%e a% maestro "na sonrisa amarga. E% c"ra pos s"s manos so!re %os &om!ros de% pe*"e9o Pietro . %o acerc "n paso m2s &acia e% pintor. )arraspe, !"sc %as pa%a!ras m2s adec"adas, adopt "n s+!ito gesto de circ"nspeccin ., desp"0s de "n %argo si%encio, con "na (o3 entrecortada pero res"e%ta, %e di#o@ ATomad%o !a#o ("estro c"idado. $rancesco ,onterga *"ed petri/icado. )"ando termin de entender e% sentido de a*"e%%as c"atro pa%a!ras, mientras gira!a %entamente %a ca!e3a &acia e% padre 5erani, %a cara se %e i!a trans/ig"rando. 7asta *"e, como si aca!ara de (er a% mismo demonio, con "n mo(imiento espasmdico, retrocedi "n paso. n s"rco *"e %e atra(esa!a e% centro de %as ce#as re(e%a!a "na me3c%a de espanto . /"ria. De pronto cre. entender e% moti(o de tanto &omena#e. $rancesco ,onterga poda pasar de %a ca%ma a %a ira en menos tiempo de% *"e separa e% re%2mpago de% tr"eno. En esas ocasiones s" (o3 se (o%(a a+n m2s ag"da . s"s manos descri!an en e% aire %a /orma de s" /"ria. AEso es %o *"e *"erais de m. Agit e% retrato *"e toda(a sostena entre %os dedos, sin de#ar de repetir@ AEso es %o *"e *"erais... Entonces arro# e% pape% a %as narices de% c"ra, dio media ("e%ta . con paso decidido se disp"so a sa%ir de% impro(isado ta%%er. E% pe*"e9o Pietro, ganado por %a decepcin m2s *"e por e% miedo, recogi e% retrato intentando a%isar %as arr"gas de %a &o#a con %a pa%ma de %a mano. En e% mismo momento en *"e $rancesco ,onterga empe3a!a a desandar e% camino &acia %a ca%%e, e% a!ate, *"e aca!a!a de pasar de %a sorpresa a %a indignacin, %o s"#et de% !ra3o con todas s"s /"er3as, a% tiempo *"e %e grita!a@ AE,isera!%eF $rancesco ,onterga se det"(o, se (o%(i &acia e% padre 5erani ., ro#o de ira, pens "n rosario de ins"%tos e imprecaciones1 #"sto c"ando esta!a por so%tar%os, (io cmo e% ni9o se re/"gia!a as"stado detr2s de% &2!ito p+rp"ra de% c%0rigo. Entonces se %%am a si%encio %imit2ndose a agitar e% ndice en e% aire. Intentando rec"perar %a ca%ma, e% padre 5erani %e e-p%ic *"e era "n pecado ine-c"sa!%e condenar a% pe*"e9o otra (e3 a %a or/andad, *"e esta!a seg"ro de *"e #am2s &a!a (isto seme#ante ta%ento en "n ni9o, %o inst a *"e mirara otra (e3 e% retrato,
11

. %e ad(irti *"e n"nca &a!ra de perdonarse por desa&"ciar ese potencia% *"e Dios &a!a p"esto en s" camino. 5iendo *"e $rancesco ,onterga se acerca!a a %a p"erta disp"esto a sa%ir, e% padre 5erani conc%".@ ANadie *"e no tenga "n discp"%o merece *"e %o %%amen maestro. A*"e%%a +%tima /rase pareci e#ercer "n e/ecto inmediato. Los raptos de irac"ndia de $rancesco ,onterga so%an ser tan a%tisonantes como e/meros1 inmediatamente %as ag"as so%an (o%(er a% ca"ce de s" esprit" . %a /"ria se disipa!a tan pronto como se &a!a desatado. E% pintor se det"(o #"sto de!a#o de% dinte% de% porta%, mir a% pe*"e9o Pietro . entonces no p"do e(itar recordar a s" propio maestro, e% gran )osimo da 5erona. $rancesco ,onterga, con %a ca!e3a gac&a . "n poco a(ergon3ado, %e record a% a!ate *"e era "n &om!re po!re, *"e apenas si %e a%can3a!a e% dinero para s" propio s"stento. Le &i3o (er *"e s" tra!a#o en %a deco? racin de% Palazzo Medid, !a#o %a desptica direccin de ,ic&e%o33o, adem2s de terminar de romper%e %as espa%das, no %e de#a!a m2s *"e "nos pocos d"cados. ANada tengo para o/recer a este po!re &"0r/ano Ase %ament, sin de#ar de mirar a% s"e%o. APero *"i32 s 0% tenga m"c&o para daros Acontest e% a!ate, mientras (ea cmo e% pe*"e9o Pietro !a#a!a %a ca!e3a r"!ori3ado, sinti0ndose responsa!%e de %a disc"sin. Entonces e% padre 5erani %e in(oc /orma%mente a% pintor %os reg%amentos de t"tora, seg+n %os c"a%es se %e otorga!a a% !ene/actor e% derec&o de ser(irse de% tra!a#o de% a&i#ado, . %e record *"e, en e% /"t"ro, poda co!rarse %os gastos de a%imentacin . man"tencin c"ando e% desamparado a%can3ara %a ma.ora de edad. Le &i3o notar asimismo *"e en %as manos de a*"e% ni9o &a!a "na (erdadera /ort"na, %e insisti en *"e !a#o s" sa!ia t"te%a &a!ra de con(ertirse en e% pintor m2s grande *"e &a.a dado $%orencia . conc%". diciendo *"e, de esa /orma, Dios %e retri!"ira s" generosidad con ri*"e3as en %a Tierra ., por toda %a eternidad, con "n %"gar en e% Reino de %os )ie%os. E% padre 5erani, ganado por "na triste3a *"e se %e an"da!a en %a garganta . "n gesto de pena disim"%ado tras "na sonrisa satis/ec&a, (io cmo %a enorme /ig"ra de% maestro se a%e#a!a seg"ida de% paso corto, %igero . /e%i3 de% pe*"e9o Pietro de%%a )&iesa a sa%(o, por /in, de %os designios de% prior Se(ero Setimio. A% menos por "n tiempo. IV
12

8 a&ora, (iendo cmo %os sep"%t"reros termina!an de &acer s" maca!ra tarea, $rancesco ,onterga e(oca!a e% da en *"e a*"e% ni9o de o#os negros . !"c%es dorados &a!a %%egado a s" (ida. La primera (e3 *"e e% pe*"e9o Pietro entr en s" n"e(a casa sinti "na /e%icidad como n"nca antes &a!a e-perimentado. No %e a%can3a!an s"s dos enormes o#os osc"ros para mirar %as mara(i%%as *"e, a*" . a%%2, a!arrota!an %as estanteras de% ta%%er@ pince%es de todas %as /ormas . tama9os, esp2t"%as de di(ersos grosores, morteros de madera . de !ronce, car!ones de tantas (ariedades como #am2s &a!a imaginado, es/"minos, goteros, pa%etas *"e, de tan a!"ndantes, parecan &a!erse generado con %a misma espont2nea nat"ra%idad con %a *"e crecen %as %ec&"gas1 sang"inas . %2pices con mango de crista%, aceites de todas %as tona%idades, /rascos rep%etos de pigmentos de co%ores in0ditos, tintas, . te%as . ta!%as . marcos, e inn"mera!%es o!#etos . s"stancias c".a "ti%idad ni si*"iera sospec&a!a. Desde s" escasa estat"ra, Pietro mira!a /ascinado %os compases, %as reg%as . %as esc"adras1 en p"ntas de pie se asoma!a a %os inmensos ca!a%%etes (ertica%es, girando %a ca!e3a &acia "no . otro %ado mira!a %a cantidad de pape%es . pergaminos, . &asta %os (ie#os trapos con %os *"e e% maestro %impia!a %os "tensi%ios %e parecieron (erdaderos tesoros. Se det"(o, a!sorto, /rente a "na ta!%a inconc%"sa, "n (ie#o retrato de% d"*"e de 5o%terra *"e $rancesco ,onterga se resista a terminar desde &aca a9os. O!ser(a!a cada tra3o, cada "na de %as pince%adas . %a s"perposicin de %as distintas capas con %a ansiedad imposterga!%e de% ni9o *"e era. ,ir de sos%a.o a s" n"e(o t"tor con "na me3c%a de timide3 . admiracin. S" cora3n esta!a inmensamente /e%i3. Todo a*"e%%o esta!a a&ora a% a%cance de s" mano. 7"!iera *"erido tomar "na pa%eta ., en ese mismo instante, empe3ar a pintar. Pero toda(a no sa!a c"2nto /a%ta!a para *"e %%egara ese momento. Esa noc&e e% maestro . s" pe*"e9o discp"%o comieron en si%encio. Por primera (e3 en m"c&os a9os $rancesco ,onterga comparta s" mesa con a%g"ien *"e no /"era s" propia som!ra. No se atre(an a mirarse1 se dira *"e e% (ie#o maestro no sa!a de *"0 manera dirigirse a "n ni9o. Pietro, por s" parte, tema import"nar a s" n"e(o t"tor1 coma intentando &acer e% menor r"ido posi!%e . no de#a!a de mo(er ner(iosamente %as piernas *"e co%ga!an desde %a si%%a sin %%egar a tocar e% s"e%o. 7"!iera *"erido agradecer%e %a generosidad de &a!er%o tomado !a#o s" c"idado pero, ante e% cerrado si%encio de s" protector, no se anima!a a pron"nciar pa%a!ra. 7asta ese momento, Pietro n"nca se &a!a preg"ntado nada acerca
13

de s" or/andad1 no conoca otro &ogar *"e e% Ospedale no sa!a, e-actamente, *"0 era "n padre. 8 a&ora *"e tena "na casa ., por as decir%o, "na /ami%ia, "na triste3a desconocida se insta% de pronto en s" garganta. )"ando terminaron de comer, e% pe*"e9o se desco%g de %a si%%a . recogi %os p%atos, e-amin %a cocina, . con %a (ista !"sc %a c"!eta donde %a(ar%os. Sin %e(antarse, $rancesco ,onterga se9a% &acia "n rincn. Sentado en s" si%%a, . mientras e% ni9o %a(a!a %os p%atos, e% maestro /%orentino mira!a a s" inesperado &"0sped con "na me3c%a de e-tra9e3a . satis/accin. )"ando termin con s" tarea, Pietro se acerc a s" t"tor . %e preg"nt si se %e o/reca a%go. $rancesco ,onterga sonri con %a mitad de %a !oca . neg con %a ca!e3a. )omo imp"%sado por "na inercia incontro%a!%e, e% pe*"e9o camin &acia e% ta%%er ., otra (e3, se det"(o a contemp%ar %os tesoros *"e ati!orra!an %os ana*"e%es. Respir &ondo, %%en2ndose %os p"%mones con a*"e% aroma &ec&o de %a me3c%a de %a a%m2ciga, de% pino . %as n"eces para preparar %os aceites . resinas. Entonces s" triste3a se diso%(i en %os e/%"(ios de a*"e%%a me3c%a de per/"mes &asta des(anecerse. E% maestro decidi *"e era &ora de dormir, de modo *"e %o cond"#o &acia e% pe*"e9o a%ti%%o *"e &a!ra de ser, en ade%ante, s" c"arto. A,a9ana &a!r2 tiempo para tra!a#ar A%e di#o ., tomando "no de %os %2pices de mango de crista%, se %o o/reci. Pietro se d"rmi con e% %2pi3 apretado entre s"s manos deseando *"e %a ma9ana sig"iente %%egara c"anto antes. )"ando se despert t"(o terror de a!rir %os o#os . desc"!rir *"e todo a*"e%%o no &"!iera sido m2s *"e "n grato s"e9o. Tema despegar %os p2rpados . encontrarse con e% repetido paisa#e de% tec&o descascarado de% or/anato. Pero a%% esta!a, en s" mano, e% %2pi3 *"e %e diera $rancesco ,onterga %a noc&e anterior. Entonces s, a!ri %os o#os . (io e% cie%o radiante a% otro %ado de% pe*"e9o (entan"co de% a%ti%%o. Se incorpor de "n sa%to, se (isti tan r2pido como p"do . corri esca%eras a!a#o. En e% ta%%er, de pie /rente a% ca!a%%ete, esta!a s" maestro preparando "na te%a. Sin mirar%o, $rancesco ,onterga %e reproc&, ama!%e pero se(eramente, *"e 0sas no eran &oras para empe3ar e% da. Tena *"e acost"m!rarse a %e(antarse antes de% a%!a. E% pe*"e9o Pietro !a# %a ca!e3a . antes de *"e p"diera intentar "na disc"%pa e% (ie#o maestro %e di#o *"e tenan "na %arga #ornada de tra!a#o por de%ante. Inmediatamente tom "n /rasco rep%eto de pince%es . %o deposit en %as manos de s" n"e(o discp"%o. A Pietro se %e i%"min %a cara. Por /in i!a a pintar como "n
14

(erdadero artista, !a#o %a sa!ia t"te%a de "n maestro. )"ando esta!a por e%egir "no de %os pince%es, $rancesco ,onterga %e se9a% "na tina#a %%ena de ag"a marrn . %e orden@ A4"iero *"e *"eden !ien %impios. 4"e no se (ea ni "n resto de pint"ra. Antes de retomar s" tarea, e% pintor (o%(i a asomarse desde e% (ano de %a p"erta . agreg@ A8 *"e no pierdan ni "n so%o pe%o. E% pe*"e9o Pietro se r"!ori3, a(ergon3ado de s"s propias . desatinadas i%"siones. Sin em!argo, se &inc so!re e% c"!o . comen3 s" tarea poniendo todo s" empe9o. 7a!an sonado dos (eces %as campanas de %a ig%esia c"ando esta!a terminando de %impiar e% +%timo pince%. Antes de *"e p"siera /in a s" tra!a#o, $rancesco ,onterga se acerc a s" aprendi3 . %e preg"nt dnde esta!a e% %2pi3 *"e %e &a!a dado %a noc&e anterior. )on %as manos mo#adas . %as .emas de %os dedos !%ancas . arr"gadas, Pietro re!"sc en %a ta%ega de c"ero *"e %%e? (a!a co%gada a %a cint"ra, e-tra#o e% %2pi3 . %o e-&i!i (ertica% /rente a s"s o#os. A,". !ien Asonri e% maestroA, es &ora de empe3ar a "sar%o. Pietro no se atre(i a a%egrarse1 pero c"ando (io *"e $rancesco ,onterga traa "n pape% . se %o o/reca, s" cora3n %ati con /"er3a. Entonces e% maestro se9a% %a inmensa estantera *"e a%can3a!a %as pen"m!rosas a%t"ras de% tec&o . %e di#o *"e ordenara a!so%"tamente todo c"anto se api9a!a en %os in/initos ana*"e%es, *"e %impiara %o *"e est"(iera s"cio . *"e %"ego, con %2pi3 . pape%, &iciera "n in(entario de todas %as cosas. 8 antes de (o%(er &acia e% ca!a%%ete %e di#o *"e %e preg"ntara por e% nom!re de %os o!#etos *"e desconociera. Sin *"e Pietro p"diera sa!er%o, a*"0% era e% primer pe%da9o de %a empinada esca%era *"e constit"a %a /ormacin de "n pintor. As %o &a!a escrito *"ien /"era e% maestro de $rancesco ,onterga, e% gran )osimo da 5erona. En s" #ratado de pint!ra, indica!a@ $o primero %!e de&e conocer %!ien aspire a ser pintor son las herramientas con las %!e ha&r' de tra&a(ar. Antes de hacer el primer &oceto, antes de trazar la primera lnea so&re !n papel, !na ta&la o !na tela, de&er's )amiliarizarte con cada instr!mento, como si )!era parte de t! c!erpo* el l'piz + el pincel ha&r'n de responder a t! ,ol!ntad de la misma manera %!e lo hacen t!s dedos. -.... Por otra parte, el orden es el me(or amigo del ocio. i, ganado por la pereza, de(ases los pinceles s!cios, ser' m!cho ma+or el tiempo %!e de&as in,ertir l!ego para despegar las costras secas del temple ,ie(o. -.... /l me(or + m's
15

caro de los pinceles de nada ha&r' de ser,irte si no est' en condiciones, p!es arr!inara tanto el temple como la ta&la. -.... #endr's %!e sa&er c!'l es la herramienta m's adec!ada para tal o c!al )in, antes de !sar !n car&0n de&es compro&ar s! d!reza1 !na car&onilla demasiado d!ra podra arr!inar el papel + !na m!+ &landa no hara me2 lla en !na ta&la* !n pincel de pelo rgido arrastrara el material %!e no ha terminado de )rag!ar por completo + otro demasiado )le3i&le no )i(ara las capas gr!esas de temple. Por eso, antes de iniciarte en el di&!(o + la pint!ra, de&es poder reconocer cada !na de las herramientas. 7a!a cado %a noc&e c"ando Pietro, ca!eceando so!re e% pape% . &aciendo es/"er3os so!re&"manos para mantener %os p2rpados separados, termin de &acer %a %ista con cada "no de %os o!#etos de %a estantera. $rancesco ,onterga mir %os a%tos ana*"e%es . desc"!ri *"e no tena memoria de &a!er%os (isto a%g"na (e3 tan ordenados. Los /rascos, pince%es . &erramientas esta!an re%"cientes . disp"estos con "n orden metdico . escr"p"%oso. )"ando e% maestro (o%(i a !a#ar %a (ista (io a% pe*"e9o Pietro pro/"ndamente dormido so!re s"s ano? taciones. $rancesco ,onterga se /e%icit por s" n"e(a in(ersin. Si todo se a#"sta!a a %as pre(isiones de% a!ate, en a%g"nos a9os &a!ra de cosec&ar %os /r"tos de %a tra!a#osa ense9an3a. Siempre sig"iendo %os pasos de s" propio maestro, )osimo da 5erona, $rancesco ,onterga se ce9a a %os preceptos seg+n %os c"a%es %a ense9an3a de "n aprendi3 se comp%eta!a en e% decimotercer a9o. La ed"cacin de% aspirante, en t0rminos idea%es, de!a comen3ar #"stamente a %os cinco a9os. Primero, de pe%!e4o, se necesita !n a4o para est!diar el di&!(o elemental %!e ha de ,olcarse en el ta&lero. $!ego, estando con !n maestro en el taller, para ponerse al corriente en todas las ramas %!e pertenecen a n!estro arte, comenzando por moler colores, cocer las colas, amasar los +esos, hacerse pr'ctico en la preparaci0n de los ta&leros, realzarlos, p!lirlos, dorar + hacer &ien el graneado, ser'n necesarios seis a4os. 5esp!6s, para est!diar el color, decorar con mordientes, hacer ropa(es dorados e iniciarse en el tra&a(o en m!ro, son necesarios toda,a seis a4os, di&!(ando siempre, no a&andonando el di&!(o ni en da de )iesta, ni en da de tra&a(o. -.... 7a+ m!chos %!e a)irman %!e sin ha&er tenido maestros, han aprendido el arte. "o lo creas. #e pondr6 este li&ro como e(emplo1 si lo est!diases da + noche sin ir a practicar con alg8n maestro, no llegaras n!nca a nada* nada
16

%!e p!eda )ig!rar &ien entre los grandes pintores. D"rante %os primeros tiempos, e% pe*"e9o Pietro se resign a s" n"e(a e-istencia *"e consista en %impiar, ordenar . c%asi/icar. Por momentos e-tra9a!a s" (ida en e% or/anato1 sin d"das e% a%egre padre 5erani era "n grato rec"erdo comparado con s" n"e(o t"tor, "n &om!re &osco, se(ero . ma%&"morado. Pietro admita para s *"e a&ora conoca "na cantidad de pigmentos, aceites, temp%es . &erramientas c".a e-istencia &asta &aca poco tiempo ignora!a por comp%eto1 reconoca *"e poda &a!%ar de ig"a% a ig"a% con s" maestro de distintos materia%es, t0cnicas . de %os m2s raros arte/actos, pero tam!i0n se pre? g"nta!a de *"0 &a!ra de ser(ir%e s" n"e(a er"dicin si todo a*"e%%o %e esta!a (edado para otra cosa *"e no /"era %impiar%o, ordenar%o o c%asi/icar%o. Pero $rancesco ,onterga sa!a *"e c"anto m2s postergara %as ansias de s" discp"%o, con tanta m2s /"er3a &a!ra de desatarse s" ta%ento contenido c"ando %%egara e% momento. 8 e% gran da %%eg c"ando Pietro menos %o espera!a. na ma9ana de tantas, e% maestro %%am a s" pe*"e9o aprendi3. De%ante de 0% &a!a "na pe*"e9a ta!%a, tres %2pices, cinco g"!ias !ien a/i%adas . "n /rasco de tinta negra. )omo &omena#e a s" maestro, $rancesco ,onterga encomend a Pietro de%%a )&iesa s" primer e#ercicio. En e% coro de %a capi%%a de% &ospita% de San Egidio &a!a "n pe*"e9o reta!%o, o!ra de )osimo, conocido como /l tri!n)o de la l!z. E% maestro /%orentino dio a s" discp"%o %a tarea de copiar %a o!ra . %"ego ta%%ar %a ta!%a con esas g"!ias resp%andecientes. E% gra!ado era %a m2s comp%eta ., por cierto, %a m2s comp%e#a discip%ina1 com!ina!a e% di!"#o, %a ta%%a . %a pint"ra. Sin tener %as tres dimensiones de %a esc"%t"ra, %a /ig"ra de!a imitar %a misma pro/"ndidad1 sin contar con %a (enta#a de% co%or, de!a o/recer %a impresin de %as tona%idades con e% +nico rec"rso de %a tinta negra . e% /ondo !%anco de% pape%. Los enormes o#os negros de Pietro no ca!an en s"s r!itas c"ando esc"c& a% maestro &acer%e e% encargo. na sonrisa in(o%"ntaria se insta% en s"s %a!ios . e% cora3n p"gna!a por sa%ir de% pec&o. Era, adem2s, toda "na m"estra de con/ian3a .a *"e e% menor desc"ido en e% "so de %as /i%osas g"!ias poda signi/icar "n accidente &orroroso. Sin d"das, era "n premio a %a paciencia m"c&o ma.or de% *"e poda esperar. En pocos das e% tra!a#o est"(o terminado. $rancesco ,onterga esta!a mara(i%%ado. E% res"%tado /"e sorprendente@ e% gra!ado no so%amente &aca entera #"sticia de% origina%, sino *"e se dira *"e, con e% mnimo rec"rso de %a tinta negra, dimana!a "na pro/"ndidad . "na
17

s"ti%e3a a+n s"periores. Pero ni Pietro ni $rancesco ,onterga imagina!an *"e a*"e%%as c"atro ta%%as i!an a cam!iar e% c"rso de s"s (idas.

V C"nto a %a /osa rectang"%ar *"e i!a de(orando con cada n"e(a pa%ada de tierra %os restos corrompidos de *"ien &asta &aca poco presenta!a e% aspecto de "n e/e!o, $rancesco ,onterga no poda e(itar "na catica
18

s"cesin de rec"erdos. De %a misma /orma *"e %a e(ocacin de "n &i#o remite a %a rememoracin de% padre, $rancesco ,onterga pensa!a a&ora en s" propio maestro, )osimo da 5erona. De 0% &a!a aprendido todo c"anto sa!a . de 0% &a!a &eredado, tam!i0n, todo %o *"e ignora!a. 8, en e/ecto, $rancesco ,onterga pareca m"c&o m2s o!sesionado por todos a*"e%%os misterios *"e no &a!a podido de(e%ar *"e por e% p"9ado de certe3as de% *"e era d"e9o. Pero %o *"e m2s %o atormenta!a, %o *"e n"nca &a!a podido perdonarse, era e% (ergon3oso &ec&o de &a!er permitido *"e s" maestro m"riera en prisin, a %a *"e /"e %%e(ado por %as de"das. Preso, (ie#o, ciego . en %a m2s a!so%"ta indigencia, ning+n discp"%o, inc%"ido 0% mismo, &a!a tenido %a generosidad de pagar a s"s acreedores . sacar%o de %a c2rce%. Pero e% (ie#o maestro Da 5erona, %e#os de con(ertirse en "n mis2ntropo corrodo por e% resentimiento conser(, &asta e% da de s" m"erte, %a misma /i%antropa *"e siempre %o g"i. 7asta &a!a tenido %a inmensa generosidad de de#ar en manos de% por entonces #o(en $rancesco ,onterga s" m2s (a%ioso tesoro@ e% antig"o man"scrito de% mon#e Erac%i"s, e% tratado 5i,ersar!m Arti!m ched!la. Sin d"das, a*"e% man"scrito de% sig%o IG e-ceda con creces e% monto de s" de"da1 pero n"nca i!a a permitir *"e aca!ara en %as misera!%es manos de "n "s"rero. Antes *"e eso, pre/era morir en s" ce%da. 8 as %o &i3o. Seg+n %e &a!a re(e%ado )osimo da 5erona a $rancesco ,onterga e% da en *"e %e con/i e% tratado, a*"e% man"scrito contena e% secreto m2s !"scado por %os pintores de todos %os tiempos, a*"e% arcano por e% *"e c"a%*"ier artista &"!iese dado s" mano derec&a o, m2s a+n, %o m2s (a%ioso para "n pintor@ e% don de %a (ista. En ese man"scrito esta!a e% preciado ecret!s colors in stat!s p!r!s, e% mtico secreto de% co%or en estado p"ro. Sin em!argo, c"ando $rancesco ,onterga %e. con a(ide3 e% tratado . re!"sc "na . otra (e3 en e% +%timo capt"%o, Colori&!s et Arti&!s, %e#os de encontrarse como espera!a con %a m2s preciosa de %as re(e%aciones, s se top con "na inesperada sorpresa. P"es en %"gar de "na e-p%icacin c%ara . s"cinta de ese secreto no &a!a otra cosa *"e "n %argo /ragmento de $os $i&ros del Orden de San Ag"stn, en c".as %neas se interca%a!an series de n+meros sin arreg%o aparente a orden a%g"no. D"rante m2s de *"ince a9os intent $rancesco ,onterga des? ci/rar e% enigma sin conseg"ir di%"cidar a%g+n sentido. E% maestro atesora!a e% man"scrito !a#o siete %%a(es. E% +nico a% *"e con/i %a e-istencia de% tratado /"e Pietro de%%a )&iesa. S" discp"%o &a!a aprendido e% o/icio m". r2pidamente. La temprana maestra *"e re(e%a!a a*"e% remoto primer gra!ado era "n p2%ido anticipo de s" potencia%. En doce a9os de est"dio #"nto a s" maestro,
19

seg+n todas %as opiniones, &a!a s"perado en ta%ento a Taddeo 6addi, e% m2s reconocido a%"mno de 6iotto, *"ien permaneci (eintic"atro a9os !a#o %a t"tora de% c0%e!re pintor. Pietro se &a!a con(ertido con %os a9os en "n #o(en de%gado, a%egre . discip%inado. Tena "na mirada inte%igente . "na sonrisa a/a!%e . c%ara. S" pe%o ensorti#ado . r"!io contrasta!a con a*"e%%os o#os renegridos, pro/"ndos . %%enos de preg"ntas. 7a!%a!a con "na (o3 s"a(e . "n decir sereno, . &a!a &eredado a*"e% %e(e amaneramiento de s" maestro, despo#ado sin em!argo de toda a/ectacin. )onser(a!a %os mismos rasgos *"e tena de ni9o, a&ora esti%i3ados por %a p"!ertad, . %%e(a!a s" in"s"a% !e%%e3a con cierta timide3. A s" disposicin nat"ra% para e% di!"#o se &a!a s"mado e% est"dio metdico de %a geometra . %as matem2ticas, %as proporciones 2"reas, %a anatoma . %a ar*"itect"ra. Poda a/irmarse *"e era "n (erdadero /%orentino. E% mane#o impeca!%e de %as perspecti(as . %os escor3os re(e%a!an "na per/ecta sntesis entre %a sensi!i%idad nacida de% cora3n . e% c2%c"%o min"cioso de %as /rm"%as aritm0ticas. $rancesco ,onterga no poda disim"%ar "n org"%%o *"e %e &enc&a e% pec&o ante %os e%ogiosos cometarios de doctos . pro/anos acerca de% ta%ento de s" discp"%o. Pero como corresponda a s" a"stera nat"ra%e3a despo#ada de toda arrogancia, Pietro conoca s"s propias %imitaciones1 poda admitir *"e, no sin m"c&os es/"er3os, &a!a %ogrado dominar %as t0cnicas de% di!"#o . e% mane#o de %as perspecti(as. Sin em!argo, a %a &ora de ap%icar %os co%ores s" ap%omo se des(aneca /rente a %a te%a . s" p"%so seg"ro con e% %2pi3 se (o%(a (aci%ante e indeciso !a#o e% peso de% pince%. 8 pese a *"e s"s ta!%as no re(e%a!an s"s ntimas incertid"m!res, e% co%or cons? tit"a para 0% "n misterio indesci/ra!%e. Si todas %as (irt"des de% /"t"ro pintor *"e poda e-&i!ir Pietro eran o!ra de %a paciente ense9an3a de s" maestro, con %a misma #"sticia &a!a *"e admitir tam!i0n *"e %as /i? s"ras en s" /ormacin eran responsa!i%idad de $rancesco ,onterga. 8 a decir (erdad, *"i32 sin ad(ertir%o, e% maestro /%orentino &a!a insta%ado en e% esprit" de s" discp"%o s"s mismas carencias . o!sesiones. 8a era "n &om!re (ie#o, pero $rancesco ,onterga no se resigna!a a morir sin poder de(e%ar e% secreto de% co%or. 4"i32 s" aprendi3, #o(en, inte%igente . pro/"ndamente in*"ieto, p"diera a."dar%o a reso%(er e% enigma. C"ntos, encerrados en %a !i!%ioteca, pasa!an noc&es enteras re%e.endo . est"diando, "na . otra (e3, cada "no de %os dgitos *"e se me3c%a!an con e% te-to de San Ag"stn . *"e no parecan responder a "na %gica inte%igi!%e. En e% momento de %a tragedia, Pietro de%%a )&iesa esta!a a p"nto de
20

comp%etar s" /ormacin . con(ertirse, por /in, en pintor. 8 sin d"das, en "no de %os m2s !ri%%antes *"e &"!iera dado $%orencia. De modo *"e todos podan comprender e% descons"e%o de ,onterga, por momentos ra.ano con e% patetismo. Se dira *"e e% maestro /%orentino (ea cmo se e(apora!an ante s"s o#os %as esperan3as de (indicar s"s propias /r"straciones en %a consagracin de s" &i#o de o/icio. VI ,ientras asista a %a atro3 ceremonia de %os enterradores ec&ando pa%adas de tierra &+meda so!re e% %astimoso ata+d, $rancesco ,onterga mantena %a e-presin a!strada de *"ien se concentra pro/"ndamente en s"s pensamientos. E% prior Se(ero Setimio, %a ca!e3a gac&a . %as manos cr"3adas so!re e% pec&o, con s"s pe*"e9os o#os de a(e mo(i0ndose de a*" para a%%2, escr"ta!a a cada "no de %os de"dos. S" (ocacin siempre &a!a sido %a de sospec&ar. 8 eso era, e-actamente, %o *"e esta!a &aciendo. S" presencia en %os /"nera%es de Pietro de%%a )&iesa no tena por propsito e%e(ar p%egarias por e% a%ma de% m"erto ni rendir%e e% post"mo &omena#e. Si d"rante %os primeros a9os de Pietro e% otrora inspector ar3o!ispa% se &a!a con(ertido en s" m2s temi!%e pesadi%%a, a&ora, diecis0is a9os desp"0s, pareca disp"esto a acosar%o a+n &asta e% m2s a%%2. 4"iso e% a3ar o %a /ata%idad *"e %a comisin d"ca% constit"ida para in(estigar %a osc"ra m"erte de% #o(en pintor *"edara presidida por e% (ie#o in*"isidor in/anti%, Se(ero Setimio. ,2s ca%(o . a%go encor(ado, toda(a conser(a!a a*"e%%a misma mirada s"spica3. E% prior no ma? ni/esta!a pesar a%g"no1 a% contrario, s" antig"o rece%o &acia e% pre/erido de% a!ate 5erani pareca &a!erse a&ondado con e% paso de% tiempo. Ta% (e3 por*"e no &a!a tenido %a dic&a de poder en(iar a% pe*"e9o Pietro a %a casa del morti, a ca"sa *"i32 de este (ie#o an&e%o inc"mp%ido, por parad#ico *"e p"diera res"%tar, todas s"s sospec&as parecan dirigirse a %a propia (ctima. Los primeros interrogatorios *"e &i3o gira!an en torno a "na preg"nta no pron"nciada@ H*"0 terri!%e acto &a!a cometido e% #o(en discp"%o *"e p"diera ocasionar ese desen%aceI A %a derec&a de% prior, con %a (ista perdida en "n p"nto incierto sit"ado por so!re %as copas de %os pinos, esta!an %os otros dos discp"%os, 6io(anni Din"n3io . 7"!ert (an der 7ans. Los o#os &"idi3os de Se(ero Setimio se &a!an posado a&ora so!re este +%timo, "n #o(en %ongi%neo de pe%o %acio . tan r"!io *"e, en("e%to en %a c%aridad de %a ma9ana, presenta!a %a apariencia de %os a%!inos. De &ec&o, e% prior no a%can3a!a a determinar si s" e-presin %acrimgena . congestionada
21

era prod"cto de %a a/%iccin por %a m"erte de s" condiscp"%o o si, mo%esto por e% so% o!%ic"o *"e empe3a!a a dar%e de %%eno en e% rostro, no poda e(itar %a s"cesin de m"ecas acompa9adas de %2grimas . &"mores nasa%es. E% prior Se(ero Setimio, d"rante s"s primeras indagaciones, s"po *"e 7"!ert (an der 7ans &a!a nacido en %a ci"dad de ,aase%D, en Lim!"rgo, cerca de% %mite orienta% de %os Pases 'a#os. S" padre, "n prspero comerciante *"e e-porta!a sedas de $%andes a $%orencia, &a!a desc"!ierto %a temprana (ocacin de% primog0nito por %a pint"ra. De modo *"e decidi presentar a s" &i#o a %os m2s prestigiosos maestros /%amencos, %os &ermanos 6reg . DirD (an ,ander. Siendo "n ni9o de apenas die3 a9os, 7"!ert %%eg a con(ertirse en e% m2s ade%antado de %os aprendices de %os &ermanos de $%andes. S" int"icin para preparar co%ores, me3c%ar %os componentes de% temp%e, %os pigmentos . !arnices, e imitar con precisin %as tona%idades de %as pint"ras antig"as, %e a"g"ra!a "n /"t"ro (ent"roso a% a!rigo de% mecena3go de C"an de 'a(iera. Die3 a9os permaneci 7"!ert en e% ta%%er de %os &ermanos 5an ,ander. Pero %os (ai(enes /inancieros de% negocio de %as sedas o!%igaron a *"e %a /ami%ia 5an der 7ans se tras%adara a $%orencia@ a&ora res"%ta!a m"c&o m2s renta!%e importar %os pa9os (rgenes de $%andes, "ti%i3ar %as n"e(as t0cnicas /%orentinas de te9ido . %"ego e-portar de n"e(o e% prod"cto /ina% a %os Pases 'a#os . otros reinos. na (e3 insta%ados en $%orencia, por recomendacin de% d"*"e de 5o%terra, e% padre de 7"!ert decidi *"e s" &i#o se incorporara como aprendi3 a% ta%%er de% maestro $rancesco ,onterga, para *"e no perdiera %a contin"idad de s"s est"dios. DirD (an ,ander se %amenta!a amargamente ante *"ien *"isiera or%o, a%egando *"e %a desercin de 7"!ert signi/ica!a "na (erdadera a/renta1 no so%amente por*"e e% pintor /%orentino %o despo#a!a de s" discp"%o di%ecto, sino por*"e, adem2s, a*"e% &ec&o constit"a "n n"e(o paso en %a g"erra sorda *"e %i!ra!an desde anta9o. En e/ecto, entre e% maestro ,onterga . e% menor de %os &ermanos 5an ,ander &a!a crecido "na ri(a%idad *"e, de a%g+n modo, sinteti3a!a %a disp"ta por %a s"premaca de %a pint"ra e"ropea entre %as dos grandes esc"e%as@ %a /%orentina . %a /%amenca. No eran %os +nicos. Otros m"c&os esta!an en3ar3ados en "na g"erra c".o !otn %o constit"an %os mecenas, prncipes . d"*"es, %os discp"%os . %os maestros, %os no!%es retratados . %os n"e(os !"rg"eses con (anidades patricias . ansias de posteridad, %os m"ros de %os pa%acios . %os 2!sides de %as ig%esias, %os panteones de %a corte !orgo9ona . %os recintos papa%es. 8 en esa g"erra antig"a, a %a *"e ,onterga . 5an ,ander se &a!an s"mado tiempo
22

atr2s, %os com!atientes perge9a!an a%ian3as . estrategias, recetas de% co%or . t0cnicas secretas, m0todos de espiona#e . sistemas de oc"%tamiento . encriptacin de /rm"%as. Se !"sca!an te-tos antig"os . se atesora!an man"scritos de sa!ios a"t0nticos . a%*"imistas d"dosos. Todo era "n territorio en disp"ta *"e "nos . otros pretendan dominar en "n com!ate en e% *"e %"c&a!an armados con pince%es . esp2t"%as, ma3as . cince%es. 8 *"i32, tam!i0n con otras armas. E% prior Se(ero Setimio no ignora!a *"e tanto en $%orencia como en Roma, en $rancia . en $%andes, t"(ieron %"gar e-tra9os acontecimientos@ ,asaccio m"ri m". #o(en, en(enenado en <=2J, !a#o circ"nstancias n"nca esc%arecidas. ,"c&as s"spicacias &a!a en torno a %a tr2gica m"erte de Andrea de% )astagno ., seg+n a%g"nas (er? siones ra3ona!%emente d"dosas, s" asesino /"e Domenico 5ene3iano, discp"%o de $ra Ang0%ico. Otros r"mores, m2s osc"ros . menos doc"mentados, *"e &a!an %%egado a odos de% prior, &a!%a!an de (arios pintores m"ertos a ca"sa de sospec&osos en(enenamientos atri!"idos a% desc"ido en e% "so de ciertos pigmentos *"e, como e% !%anco de p%omo, podan res"%tar mort/eros. Sin em!argo, %os esc0pticos tenan s"s /"ndamentos para d"dar. En medio de esta si%enciosa !e%igerancia *"e pareca no tener %mites, e% #o(en 7"!ert (an der 7ans se &a!a con(ertido en "na in(o%"ntaria prenda de g"erra. Seg+n &a!a podido esta!%ecer en s"s !re(es inte? rrogatorios e% prior Se(ero Setimio, %as re%aciones entre e% discp"%o /%amenco . Pietro de%%a )&iesa n"nca &a!an sido demasiado ama!%es. Desde e% da en *"e e% n"e(o aprendi3 cr"3 %a p"erta de% ta%%er, e% :primog0nito;, por as %%amar%o, no p"do e(itar "n contradictorio sentimiento. Se dira *"e e-periment %os ce%os nat"ra%es *"e sentira "n ni9o ante e% nacimiento de "n &ermano1 sin em!argo, se encontra!a ante %a parado#a de *"e e% n"e(o :&ermano; era dos a9os ma.or *"e 0%. De modo *"e ni si*"iera %e *"eda!a e% cons"e%o de %a a"toridad a %a *"e tiene derec&o e% primog0nito so!re e% !en#amn. De &ec&o, e% :!en#amn; e-ceda s" modesta estat"ra en casi dos ca!e3as, . s" (o3 gr"esa . s" aire m"ndano, s" acento e-tran#ero, s"s (estid"ras caras . "n poco e-ticas . s" e(idente s"perioridad en e% mane#o de% co%or, &a!an de#ado m". pronto a Pietro en in/erioridad de condiciones a %os o#os de $rancesco ,onterga. S"/ra en si%encio. Lo aterrori3a!a %a idea de perder %o poco *"e tena@ e% amor de s" maestro. De "n da para e% otro s" (ida se &a!a con(ertido en "n sordo ca%(ario. Por otra parte, no poda e(itar sentir *"e e% enemigo &a!a entrado en s" propia casa. Pietro de%%a )&iesa &a!a crecido esc"c&ando %as
23

ma%diciones *"e $rancesco ,onterga %an3a!a contra %os /%amencos. )ada (e3 *"e %%ega!a %a noticia de *"e "n /%orentino se &a!a &ec&o retratar por "n pintor de% norte, e% maestro !rama!a de /"ria. 7a!a ca%i/icado de traidor a% cardena% A%!ergati, e% en(iado de% papa ,artn 5, por &a!er posado en 'r"#as para Can (an E.cD. Rep"dia!a a% matrimonio Arno%/ini por &a!erse &ec&o retratar, tam!i0n, por e% misera!%e /%amenco, . desea!a a s" descendencia %a m2s !oc&ornosa !ancarrota, mientras %e dedica!a %os ins"%tos m2s irac"ndos. Por esta ra3n, %e#os de entender %a n"e(a :ad*"isicin; de $rancesco ,onterga como "na pie3a capt"rada a% enemigo, Pietro de%%a )&iesa no conseg"a e-p%icarse por *"0 peregrino moti(o s" maestro %e re(e%a!a %os m2s preciados secretos de s" arte a *"ien &a!a sido protegido de s" ac0rrimo ri(a%. Lo cierto es *"e, adem2s de% ma%icioso p%acer de e-&i!ir e% tro/eo arre!atado, $rancesco ,onterga reci!a de manos de% padre de 7"!ert "na paga m2s *"e generosa. A% maestro /%orentino no %e a%can3a!an %as pa%a!ras para a!ominar de %os /%amencos. Se desga9ita!a condenando a %os n"e(os ricos de %os Pases 'a#os, c".o mecena3go &a!a re!a#ado %a pint"ra a s"s mis0rrimos criterios est0ticos. Se9a%a!a %a po!re3a de% "so de %a perspecti(a, s"stentada en "n so%o p"nto de /"ga. Dep%ora!a %a tos*"edad en e% emp%eo de %os escor3os, *"e en s" opinin apenas si *"eda!a disim"%ada por "n deta%%ismo tan tra!a#oso como in+ti%, . *"e reemp%a3a!a %a espirit"a%idad propia de %a pint"ra por %a ostentacin dom0stica *"e caracteri3a!a a %a !"rg"esa. Sin em!argo, deca, %os n"e(os mecenas retratados no podan disim"%ar s" origen@ de!a#o de %os %"#osos ornamentos, %os /ast"osos ropa#es . orope%es, poda (erse e% ca%3ado de% &om!re com+n *"e de!a desp%a3arse a pie . no a ca!a%%o o en %itera como %o &aca %a no!%e3a. As %o testimonia!a %a pint"ra de 5an E.cD@ e% marido de% matrimonio Arno%/ini, a"n*"e se &iciera pintar rodeado de !oatos, sedas . pie%es, apareca posando con "nos r+sticos 3apatos de madera. Sin em!argo, detr2s de %a irac"ndia (er!a% de $rancesco ,onterga se oc"%ta!a "n resentimiento constr"ido con %a ca% de %a en(idia . %a argamasa de %a incon/esa!%e admiracin. )ierto era *"e %os n"e(os mecenas eran !"rg"eses con pretensiones aristocr2ticas1 pero no era menos cierto *"e s" no!%e !ene/actor, e% d"*"e de 5o%terra, apenas si %e da!a "nos mseros d"cados para preser(ar %as apariencias. S" :generosidad; no a%can3a!a para impedir *"e e% (ie#o maestro ,onterga se (iera o!%igado a tra!a#ar, casi como "n a%!a9i%, en %as remode%aciones de% Pa%acio ,edici. )ierto era, tam!i0n, *"e $rancesco
24

,onterga posea "n o/icio inig"a%a!%e en e% "so de %as perspecti(as, . *"e s"s t0cnicas de escor3o o!edecan a secretas /rm"%as matem2ticas g"ardadas ce%osamente en %a !i!%ioteca. Por conocer%as, inc%"so e% m2s ta%entoso de %os pintores /%amencos &"!iese dado todo %o *"e tena. Pero tam!i0n era cierto *"e e% me#or de s"s temp%es se (ea opaco /rente a %a %"minosidad de %a m2s torpe de %as ta!%as pintadas por DirD (an ,anden. Las (e%ad"ras de s"s co%egas de %os Pases 'a#os dimana!an "n rea%ismo ta%, *"e se dira *"e %os retratos esta!an animados por e% sop%o (ita% de %os morta%es. $rancesco ,onterga no de#a!a de preg"ntarse con *"0 secreto comp"esto me3c%a!an %os pigmentos para *"e s"s pint"ras t"(ieran seme#ante !ri%%o ina%tera!%e. Kntimamente se deca *"e esta!a disp"esto a dar s" mano derec&a por conocer %a /rm"%a. Pietro de%%a )&iesa %o &a!a esc"c&ado m"sitando esa /rase . no poda menos *"e sonrer amargamente cada (e3 *"e se %a oa pron"nciar@ s" maestro so%a de? cir%e con /rec"encia *"e 0% era s" mano derec&a. $ie% a s" aprendi3a#e en $%andes, 7"!ert no tena "na nocin demasiado s"ti% de %as perspecti(as . %os escor3os. E% aprendi3 /%amenco di!"#a!a sin orden o c2%c"%o matem2tico a%g"no ni p"nto de /"ga *"e p"diera in/erirse en a%g+n %"gar de %a ta!%a. Era d"e9o de "n esprit" de /ina o!ser(acin, pero %os res"%tados de s" tra!a#o eran "nos !ocetos caticos, p%agados de %neas em!orronadas con e% canto de% p"9o, cosa *"e en/"reca a% maestro ,onterga. Sin em!argo, a %a &ora de ap%icar e% co%or, a*"e% es!o3o enredado en s"s propios tra3os i!a co!rando "na grad"a% armona *"e reposa!a en %a %gica de %as tona%idades antes *"e en %a de %as /ormas. A% contrario *"e Pietro de%%a )&iesa, a c".as condiciones nat"ra%es para e% di!"#o se &a!an s"mado e% est"dio sistem2tico . discip%inado de %as ciencias . %a %ect"ra de %os antig"os matem2ticos griegos, 7"!ert (an der 7ans s"p%a s" escaso ta%ento para con e% %2pi3 con s" innata int"icin de% co%or . %a ind"da!%e !"ena esc"e%a de s" maestro de% norte. A%go *"e Pietro no poda m2s *"e en(idiar. Por s" parte, 7"!ert (an der 7ans no mostra!a %a menor estima por s" condiscp"%o. So%a !"r%arse de s" (o3 a/%a"tada . s" escasa estat"ra, . %o atormenta!a %%am2ndo%o la &am&ina. Ro#o de /"ria, con %as (enas de% c"e%%o a p"nto de esta%%ar, a% pe*"e9o Pietro, considerando %as dimensiones de s" oponente, no %e *"eda!a otra a%ternati(a *"e esconderse a %%orar. E% da anterior a %a desaparicin de Pietro de%%a )&iesa, e% maestro
25

$rancesco ,onterga &a!a sorprendido a s"s dos discp"%os disc"tiendo aca%oradamente. 8 p"do esc"c&ar cmo 7"!ert, se9a%2ndo%o con e% n? dice, %o insta!a a g"ardar cierto :secreto; o as"mir %as consec"encias. )"ando %os interrog, no consig"i sacar%es "na pa%a!ra . dio e% as"nto por conc%"ido, en %a con(iccin de *"e a*"e%%o no era m2s *"e "na de %as &a!it"a%es pe%eas in/anti%es a %as *"e .a esta!a acost"m!rado. VII Los in*"ietos o#os de% prior, *"e se mantena en "n discreto seg"ndo p%ano, esta!an a&ora disim"%adamente /i#os so!re e% tercer discp"%o de $rancesco ,onterga. 6io(anni Din"n3io &a!a nacido en 'orgo San Sepo%cro, en %as cercanas de Are33o. Todo &aca pre(er *"e e% pe*"e9o 6io(anni, a% ig"a% *"e s" padre . *"e e% padre de s" padre, &a!ra de ser ta%a!artero, %o mismo *"e s"s &ermanos . *"e todos %os Din"n3io de Are33o d"rante generaciones. Sin em!argo, e% &i#o menor de% matrimonio, desde s" m2s temprana in/ancia, &a!a desarro%%ado "na rep"%sin por %os (a&os de% c"ero *"e pronto &a!ra de deri(ar en "na rara do%encia. E% contacto con %as pie%es c"rtidas %e pro(oca!a "na (ariedad de reacciones *"e i!an desde %a aparicin de ec3emas . pr"ri? tos, *"e %%ega!an a presentar e% aspecto de %a sarna, &asta disneas . ang"stiosos a&ogos *"e %o de#a!an e-&a"sto. S"s primeros pasos en %a pint"ra est"(ieron g"iados por %os ar!itrios de s" /r2gi% sa%"d. Antonio Ang&iari /"e s" m0dico antes *"e s" maestro. Los conocimientos de anatoma de% (ie#o pintor . esc"%tor de Are33o %o &a!an con(ertido, a /a%ta de a%g"ien me#or preparado, en e% +nico m0dico de% p"e!%o. A ca"sa de s"s /rec"entes . pro%ongadas a/ecciones, e% pe*"e9o 6io(anni pasa!a %a ma.or parte de% tiempo en casa de% maestro Ang&iari. E% o%or de %as adormideras . e% de %os pigmentos de cina!rio, e% per/"me de %as &o#as maceradas . %os aceites *"e reina!a en e% ta%%er de Antonio Ang&iari pareca e#ercer "n e/ecto c"rati(o inmediato so!re %a de%icada sa%"d de 6io(anni Din"n3io. De este modo, e% tr2nsito de paciente a discp"%o se prod"#o de "n modo casi espont2neo. 6io(anni Din"n3io esta!%eci con %a pint"ra "na re%acin tan nat"ra% e imprescindi!%e como %a respiracin, dic&o esto en t0rminos %itera%es@ &a!a encontrado en e% aceite de adormideras e% antdoto para todos s"s pesares. Sin *"e nadie p"diese perci!ir%o empe3a!a a germinar, en s" c"erpo . en s" 2nimo, "na incoerci!%e necesidad de respirar %as emanaciones de% %eo *"e se e-traa de %a amapo%a.
26

Seis a9os permaneci 6io(anni Din"n3io #"nto a s" maestro. 5iendo 0ste *"e e% ta%ento de s" discp"%o s"pera!a en potencia% a s"s po!res rec"rsos, Antonio Ang&iari con(enci a% (ie#o ta%a!artero de *"e en(iara a s" &i#o a est"diar a %a (ecina Siena. )"ando 6io(anni %%eg /ina%mente a %a ci"dad, %as tona%idades ocre %e &icieron comprender e% sentido m2s esencia% de% co%or siena. na /e%icidad como n"nca &a!a e-perimentado %e con/irm %a sentencia escrita en %a p"erta )amo%i%%a@ Cor magis ti&i enapandit. - iena te a&re a8n m's el coraz0n.. Sin em!argo, %a dic&a &a!ra de d"rar%e poco. E% maestro *"e %e recomendara Antonio Ang&iari, e% c0%e!re Sassetta, %o espera!a, &ori3onta%, p2%ido . p0treo dentro de "n ca#n. Aca!a!a de morir. ,atteo di 6io(anni, s" a%"mno m2s destacado, se &i3o cargo de %a ense9an3a de% #o(en %%egado de Are33o. Pero apenas oc&o meses pas #"nto a 0%. 6io(anni Din"n3io no p"do s"straerse a %a tentacin de %a a(ent"ra /%orentina. 4"iso e% a3ar *"e diera, casi accidenta%mente, con e% maestro ,onterga. E% #o(en pro(inciano %e prod"#o a $rancesco ,onterga "na s"erte de /ascinacin inmediata. S"s o#os, tan a3"%es como tmidos, s" pe%o negro . desordenado, %a modesta candide3 con %a *"e %e mostra!a s"s tra!a#os, casi a(ergon3ado, consig"ieron conmo(er a% (ie#o maestro /%orentino. Desp"0s de considerar escr"p"%osamente s"s di!"#os . pint"ras, $rancesco ,onterga %%eg a %a conc%"sin de *"e %a tarea *"e tena por de%ante era %a de demo%er primero para %"ego reconstr"ir. E% !re(e paso de 6io(anni Din"n3io por %as tierras de Loren3o de ,onaco &a!a sido s"/iciente para *"e ad*"iriera todos %os (icios de %a esc"e%a sienesa@ %as /ig"ras, /or3adamente a%argadas . pretenciosamente espirit"a%es, %os escenarios cargados . %os /%oreos amanerados a% esti%o /ranc0s, %os pa9os descri!iendo p%ieg"es . c"r(as imposi!%es, e% e-ceso pedaggico *"e re(e%a!an %as escenas, con "na o!(iedad narrati(a irritante, . %os /ondos ingen"os . decorati(os, constit"an para e% maestro ,onterga e% dec2%ogo de %o *"e no de!a ser %a pint"ra. S" n"e(o discp"%o era "na (erdadera pr"e!a. 6io(anni Din"n3io era e% e-acto op"esto a Pietro de%%a )&iesa. Bste era como %a arci%%a /resca, ma%ea!%e . dci%1 e% reci0n %%egado, en cam!io, tena %a tosca mate? ria%idad de %a piedra. No por*"e careciera de ta%ento, a% contrario1 si mantena %a misma disposicin para desem!ara3arse de todos %os (icios *"e &a!a sa!ido asimi%ar en tan poco tiempo, a+n *"eda!an esperan? 3as. Para Pietro de%%a )&iesa, contrariamente a %o *"e poda esperarse, %a %%egada de% n"e(o condiscp"%o de Are33o signi/ic "n (erdadero a%i(io. La timide3 . %a modestia de 6io(anni contrasta!an con e% a%ti(o
27

cinismo de 7"!ert (an der 7ans. 6io(anni Din"n3io acepta!a %as o!ser(aciones crticas de Pietro de%%a )&iesa ., a"n siendo dos a9os ma.or *"e 0%, acceda de !"en grado a seg"ir s"s indicaciones . s"gerencias. Pietro de %a )&iesa . 6io(anni Din"n3io %%egaron a &acerse amigos en m". poco tiempo. A% m2s antig"o discp"%o de% maestro ,onterga no pareca mo%estar%e en a!so%"to %a dedicada atencin *"e 0ste %e presta!a a% n"e(o a%"mno. E% /%amenco, por s" parte, no poda e(itar para con e% reci0n %%egado "n trato ra.ano con e% desprecio. Las cost"m!res pro(incianas, e% at"endo despo#ado . e% esprit" senci%%o de% &i#o de% ta%a!artero, %e pro(oca!an poco menos *"e rep"%sin. na tarde de agosto, mientras 6io(anni Din"n3io se cam!ia!a %as ropas de tra!a#o, Pietro de%%a )&iesa %o desc"!ri accidenta%mente en e% momento en *"e se esta!a desn"dando. Para s" comp%eto est"por, p"do (er *"e a s" condiscp"%o %e co%ga!a entre %as piernas "n !ada#o de "n tama9o *"e se %e anto# seme#ante a% de %a campana de %a catedra%. )ontemp%a!a a*"e%%a s"erte de anima% m"erto, s"rcado por (enas a3"%es *"e se !i/"rca!an como ros, . no poda comprender cmo so!re%%e(a!a a*"e% /enmeno con seme#ante nat"ra%idad. Desde a*"e% da, Pietro de%%a )&iesa no poda e(itar cierta %2stima para con s" propia persona cada (e3 *"e (ea %as e-ig"as dimensiones con *"e Dios %o &a!a pro(isto o, m2s !ien, despro(isto. Pero &"!o toda(a "n seg"ndo &a%%a3go *"e &a!ra de espantar%o a+n m2s. )ierta noc&e, Pietro de%%a )&iesa esc"c& "n r"ido sospec&oso *"e pro(ena de %a !i!%ioteca. Desconcertado, . temiendo *"e &"!iesen entrado %adrones, decidi atis!ar por e% o#o de %a cerrad"ra. Entonces p"do (er cmo $rancesco ,onterga aca!a!a de desc"!rir e% oc"%to prodigio de s" n"e(o discp"%o. 8, seg+n p"do compro!ar, tan asom!rado esta!a e% maestro *"e, descon/iando de% sentido de %a (ista, ape%a!a a% de% tacto ., por si este +%timo tam!i0n %o enga9a!a, rec"rra a% de% g"sto. Ta% era %a ang"stiosa sorpresa de% a&i#ado de $rancesco ,onterga, *"e perdi e% e*"i%i!rio. 8 %o &i3o con tan poca /ort"na *"e trasta!i%% . se desp%om contra %a p"erta, a!ri0ndo%a de par en par. Los tres se miraron &orrori3ados. ,ientras 6io(anni Din"n3io corra a(ergon3ado, e% maestro se incorpor ., con "n gesto desconocido, mir se(eramente a Pietro de%%a )&iesa sin pron"nciar pa%a!ra. $"e "na c%ara sentencia@ #am2s &a!a (isto nada. S"cedi e-actamente e% da anterior a s" desaparicin. Pero e% prior Se(ero Setimio, por m"c&o *"e *"isiera adi(inar en e% si%encio de %os de"dos, nada poda sa!er de estos dom0sticos episodios
28

acaecidos p"ertas adentro. VIII )on/orme e% so% se e%e(a!a por so!re %os montes de )a%(ana, %a !r"ma ro#a empe3a!a a disiparse. La som!ra o!%ic"a de %os pinos se desp%a3a!a, impercepti!%e como e% mo(imiento de %a ag"#a de "n re%o# de so%, &acia e% medioda de %a capi%%a "!icada en e% centro de% cementerio. La !risa de %a ma9ana traa e% remoto per/"me de %as (ides de )&ianti . de %os o%i(ares de Prato. E% prior Se(ero Setimio, rec%"ido !a#o %a cap"c&a p+rp"ra, considera!a a %os de"dos, re"nidos en torno a% sep"%cro, mientras cr"3a!an miradas /"rti(as, !a#ando %a (ista si e(ent"a%mente se sorprendan o!ser(2ndose. Se dira *"e e% cerrado si%encio en e% *"e se re/"gia!an no o!edeca so%amente a %a congo#a. )ada "no pareca g"ardar "na sospec&a impron"ncia!%e o "n secreto recndito c".o depositario, por "n camino o por otro era, siempre, e% m"erto. Pietro de%%a )&iesa, /ie% a% ca%%ado mandato de s" maestro, se %%e(a!a a %a t"m!a e% &orrendo desc"!rimiento de% *"e nadie tena *"e enterarse. En rigor, a*"e%%a postrera . accidenta% (isin en %a !i!%ioteca no /"e "n desc"!rimiento sino "na do%orosa con/irmacin. Se(ero Setimio no ignora!a *"e, desde a%g+n tiempo, circ"%a!an ciertos r"mores so!re %a re%acin de $rancesco ,onterga con s"s discp"%os. )ada (e3 con ma.or insistencia pro%i/era!an &istorias dic&as a media (o3. Pietro de%%a )&iesa #am2s &a!a prestado odos a seme#antes m"rm"raciones *"e, de &ec&o, %o in(o%"cra!an. Sin em? !argo, tan poca era %a importancia *"e %e otorga!a a% as"nto *"e n"nca se %e &"!iese oc"rrido indagar en torno a %as &a!%ad"ras. De &ec&o, si no p"do s"straerse a mirar por e% o#o de %a cerrad"ra, /"e por "na ra3n m". precisa@ pocos das atr2s &a!a sorprendido a 7"!ert (an der 7ans re(isando e% arc&i(o de $rancesco ,onterga e intentando /or3ar e% pe*"e9o co/re donde atesora!a e% man"scrito de% mon#e Erac%i"s, e% tratado 5i,ersar!m Arti!m ched!la. 'ien sa!a Pietro de%%a )&iesa %o *"e signi/ica!a a*"e% %i!ro para s" maestro. En a*"e%%a ocasin Pietro entr intempesti(amente en %a !i!%ioteca . %e record a s" condiscp"%o *"e $rancesco ,onterga %e tena terminantemente pro&i!ido e% acceso a% arc&i(o. Antes de *"e e% /%orentino s"!iera m2s a+n e% tono de (o3, . temiendo *"e e% maestro, ad(ertido por e% !"%%icio, p"diera irr"mpir en e% arc&i(o, 7"!ert (an der 7ans emp"# a Pietro /"era de %a !i!%ioteca . %o arrastr a %o %argo de% pasi%%o &asta e% ta%%er. A%% %o tom por e% c"e%%o ., %itera%mente, %o %e(ant en (i%o de#2ndo%o con %os pies co%gando en e%
29

aire. Nari3 contra nari3, sin de#ar de %%amar%o 9&am&ino,:, se9a%ando con %a *"i#ada "n /rasco *"e contena %imad"ra de -ido de &ierro, %e di#o *"e si tena %a peregrina idea de mencionar%e e% as"nto a $rancesco ,onterga i!a a encargarse persona%mente de con(ertir%o en po%(o para pigmento. $"e en ese momento c"ando entr e% maestro . presenci e% ep%ogo de %a escena. Pidi e-p%icaciones sin demasiada con(iccin, m2s mo%esto por e% esc2nda%o *"e por e% moti(o de %a disc"sin ., ante e% si%encio conseg"ido, sin otorgar%e apenas importancia a% a%tercado, se dio media ("e%ta . (o%(i a s"s oc"paciones. Pietro de%%a )&iesa esta!a disp"esto a contar%e todo a s" t"tor. Pero %a idea de *"e 7"!ert (an der 7ans p"diera enterarse de %a den"ncia %o aterrori3a!a. Se di#o *"e de!a encontrar e% momento oport"no. Por*"e desde ese da Pietro t"(o %a /irme con(iccin de *"e s" condiscp"%o era, en rea%idad, "n espa en(iado por %os &ermanos 5an ,anden Pero %a preg"nta era@ Hcmo se &a!an enterado de %a e-istencia de% man"scrito, *"e s%o 0% . s" maestro conocanI 4"i32 Pietro de%%a )&ie? sa n"nca &"!iese podido responder este interrogante. O, *"i32, en s" e%"cidacin &a!a encontrado e% moti(o de s" m"erte. Lo cierto es *"e, para Pietro, e% recinto de %a !i!%ioteca se &a!a con(ertido, en %as +%timas semanas, en e% %"gar de %as pesadi%%as o, m2s !ien, en s" propia condena. Por otro %ado, /"e en ese mismo %"gar donde tam!i0n 7"!ert &a!a sido /"rti(o testigo de "n e-tra9o episodio. En e% c"rso de %os primeros interrogatorios, Se(ero Setimio t"(o conocimiento de "n &ec&o *"e %%am s" atencin@ a%g"nas semanas atr2s &a!a %%egado a $%orencia "na dama, %a esposa de "n comerciante port"g"0s, con e% propsito de &acerse retratar por e% maestro. Por a%g"na ra3n, $rancesco ,onterga mant"(o s" n"e(o encargo en e% m2s &erm0tico secreto. S" c%iente %%ega!a a %a casa de /orma s"!repticia ., en("e%ta en "n (e%o *"e %e c"!ra %a cara, con %a ca!e3a gac&a, pasa!a r2pidamente &acia %a !i!%ioteca. )ada (e3 *"e %%ama!an a %a p"erta, e% maestro ordena!a a s"s discp"%os *"e se encerraran en "na estancia (ecina a% ta%%er, . s%o %os a"tori3a!a a sa%ir desp"0s de *"e %a enigm2tica (isita se retirara. ,"c&as (eces se &a!a *"e#ado $rancesco ,onterga de %as e-c0ntricas (e%eidades de %os !"rg"eses, pero esto pareca demasiado. na tarde, corrodo por %a intriga, 7"!ert (an der 7ans se des%i3 sigi%osamente &asta %a p"erta de% recinto pri(ado donde tra!a#a!a e% maestro. La p"erta esta!a %e(emente entornada1 ., a tra(0s de% n/imo intersticio, p"do (er a %a m"#er@ %a espa%da, e% medio per/i% de s" !"sto ado%escente, . apenas "no de %os pm"%os de s" rostro &"idi3o. Le
30

!ast para in/erir *"e se trata!a de "na persona m". #o(en, . con s" ardor #"(eni% %a imagin inmensamente !e%%a. $rente a %a #o(en, de pie #"nto a% ca!a%%ete, esta!a $rancesco ,onterga &aciendo %os primeros ap"ntes a car!n. Las (isitas se pro%ongaron a %o %argo de "na semana. Pero e% +%timo da %a (isitante, tan sigi%osa &asta a*"e% momento, rompi impre(istamente e% si%encio. Los gritos de %a port"g"esa %%ega!an &asta e% ta%%er. Indignada, se *"e#a!a ante e% pintor dando (oces . ma? ni/estando s" discon/ormidad con e% progreso de% tra!a#o. 7"!ert no crea *"e &"!iese nadie capa3 de dirigirse de ese modo a% maestro /%orentino. E% esc2nda%o termin con "n sonoro porta3o. Desde %"ego, ning"no de s"s discp"%os se atre(i a comentar #am2s este !oc&ornoso episodio con $rancesco ,onterga. Este acontecimiento en apariencia intrascendente Ano m2s *"e "na a/renta o%(ida!%eA, &a!ra de encadenarse con "n &ec&o "%terior de consec"encias en a*"e% entonces insospec&adas. )"ando %os sep"%t"reros terminaron de apisonar %a tierra, $rancesco ,onterga rompi en "n %%anto a&ogado . tan ntimo *"e no &"!iera admitido ni si*"iera e% intento de "n cons"e%o. Ta% (e3 por esa ra3n, e% a!ate Tomasso 5erani cont"(o e% imp"%so de acercarse a o/recer%e "na pa%a!ra de a%i(io. Se %imit a mirar s"cesi(amente a cada "no de %os de"dos, como si *"isiera penetrar en %o m2s recndito de s" esprit" . encontrar a%% "na resp"esta a %a preg"nta *"e nadie pareca atre(erse a /orm"%ar@ H*"i0n mat a Pietro de%%a )&iesaI 2 AZUL DE ULTRAMAR I A %a misma &ora en *"e aca!a!an de enterrar a Pietro de%%a )&iesa en $%orencia, en %a e-tensa conca(idad &"ndida entre e% ,ar de% Norte . %as Ardenas, a% otro e-tremo de E"ropa, e% so% era apenas "na con#et"ra tras "n tec&o de n"!es grises. )omo si /"esen ramas (ertica%es en !"sca de "n poco de %"3, %os a%tsimos cim!orrios de %as ig%esias de 'r"#as se perdan entre %as n"!es oc"%tando s"s ag"#as. Era %a &ora en %a *"e de!an sonar, a "n mismo tiempo, %as campanas de %as tres torres *"e domina!an %a ci"dad@ %as de al,ators ;athedraal, %as de %a
31

ig%esia de N"estra Se9ora . %as de %a torre de% 'e%/ort. Sin em!argo, e% cari%%n de %os c"arenta . siete !ronces esta!a m"do. S%o se esc"c& "na so%a . d0!i% campanada, c".a re(er!eracin se perdi con e% (iento. 7aca (arios a9os *"e %a m2*"ina de% re%o# se &a!a detenido. n si%encio sep"%cra% reina!a en %a )i"dad ,"erta. 'r"#as .a no era e% cora3n pa%pitante de %a E"ropa de% norte *"e !ri%%a!a !a#o e% resp%andor de% /%orecimiento de %os gremios. 8a no era %a p0r/ida . a%ti(a dama de $%andes !a#o e% reinado de %os 'orgo9a, sino "n /antasma gris, r"inoso . si%ente. Desde *"e e% ca"ce de% ro LMin se con(irti de "n da para e% otro en "n pantano, %a ci"dad se *"ed &"0r/ana de mar. La ca"da%osa corriente de ag"a *"e "na 'r"#as con e% oc0ano se &a!a trans/ormado en "na ci0naga inna(ega!%e. A*"e% p"erto *"e otrora acoga en s"s /ondeaderos a %os !arcos (enidos a tra(0s de todos %os mares . ros de% m"ndo, a&ora no era m2s *"e "na serie de m"retes en torno a "na ci0naga. Por otra parte, %a a!s"rda m"erte de ,ara de 'orgo9a, ap%astada !a#o %a gr"pa de s" ca!a%%o, &a!a marcado e% /in de% reino de %os d"*"es !orgo9ones. Pero c"ando a% rigor de %a /ata%idad se s"m %a necedad de %os n"e(os go!ernantes, *"e &a!an a"mentado %os im? p"estos inic"amente, %a paciencia de %os ci"dadanos aca! por co%marse, . e% prncipe ,a-imi%iano, (i"do de ,ara, termin encerrado en %a torre de )ranen!"rg a manos de% p"e!%o. Todos %os reinos de E"ropa se so!recogieron ante %a noticia. )"ando e% re. $ederico III, padre de ,a-imi%iano, en(i s"s /"er3as armadas, e% prncipe /"e %i!erado desp"0s de &acer %a promesa de respetar %os de? rec&os de %a poderosa !"rg"esa. Pero %a (engan3a de ,a-imi%iano &a!ra de ser descom"na%, . signi/ic "na sentencia de m"erte para %a org"%%osa ci"dad de 'r"#as@ e% prncipe decidi tras%adar a 6ante %a residencia imperia% . ceder a Am!eres %as prerrogati(as comercia%es . /inancieras *"e detenta!a 'r"#as. Desde esa /ec&a, . d"rante %os cinco sig%os sig"ientes, %a ci"dad &a!ra de conocerse como %a Ville Morte. A*"e%%a ma9ana, !a#o ese s"dario de n"!es grises, 'r"#as se (ea m2s triste *"e n"nca. S%o se oa e% %amento de% (iento a"%%ando contra %a ag"#a de %a c+p"%a *"e corona!a %a torre de )r2nen!"rg. E% centro de %a ci"dad, en %a p%a3a de% Mar;t, e% otrora !"%%icioso mercado, era a&ora "n e-ig"o p2ramo de piedra. ,2s a%%2, so!re e% pe*"e9o p"ente *"e cr"3a!a por so!re %a ca%%e de% Asno )iego, se %e(anta!a e% sing"%ar ta%%er de %os &ermanos 5an ,anden Era "n dimin"to c"!o de crista% constr"ido so!re e% arco e%e(ado, c".as paredes %atera%es eran dos (entana%es en/rentados entre s. E% acceso a% ta%%er era indesci/ra!%e, "n camino
32

%a!erntico *"e se inicia!a en "na p"erta cercana a %a es*"ina de %a ca%%e. Para %%egar a %os a%tos, desp"0s de cr"3ar %a p"erta, estrec&a . de !a#o dinte%, &a!a *"e atra(esar "n pasi%%o en pen"m!ras, s"!ir "na esca%era angosta . tort"osa, . decidirse a% a3ar por "na de %as tres p"ertas *"e aparecan en %a p%anta s"perior. De modo *"e %os (isitantes ocasiona%es pre/eran gritar desde %a ca%%e &acia %os (entana%es de% p"ente. Ta% era e% caso de% mensa#ero *"e, desp"0s de (arios /racasos, entrando . sa%iendo por c"anta p"erta se %e presenta!a a "no . otro %ado de %a ca%%e de% Asno )iego, decidi romper e% si%encio matina%, (oci/erando e% nom!re de DirD (an ,anden. E% maestro esta!a preparando %a imprimacin de "na ta!%a. S" &ermano ma.or, 6reg, sentado #"nto a% /"ego de% &ogar, se%ecciona!a a% tacto %os materia%es *"e %"ego &a!ra de mo%er para e%a!orar %os pigmentos. )"ando esc"c&aron e% grito de% mensa#ero no se so!resa%taron1 esta!an acost"m!rados a ta% procedimiento. DirD se incorpor, de# %a ta!%a, se asom a %a (entana . compro! *"e no conoca a% reci0n %%egado. n poco contra s" (o%"ntad, .a *"e e% /ro de a/"era era tena3 . %a casa se mantena ca%iente, a!ri "na de %as &o#as de %a (entana. n (iento &e%ado %e p"n3 %as me#i%%as. E% mensa#ero %e di#o *"e traa "na carta a s" nom!re. 7a!ida c"enta de %a di/ic"%tad *"e s"pona e-p%icar%e e% camino a %os a%tos, . de %a pere3a *"e %e pro(oca!a a% maestro %a idea de !a#ar a s" enc"entro, DirD (an ,ander desco%g desde %o a%to de% pe*"e9o p"ente "na ta%ega de c"ero s"#eta por "na soga *"e tena preparada para ta%es circ"nstancias. )"ando t"(o %a carta en s"s manos, rompi e% %acre . desp%eg e% !re(e ro%%o con dis? p%icencia. Le. %a nota r2pidamente . no p"do e(itar "n acceso de e"/oria. Cam2s imagin *"e a*"e%%a grata noticia &a!ra de signi/icar "n ("e%co tan enorme en s" resignada e-istencia. II Era (erdaderamente nota!%e %a destre3a de% ma.or de %os &ermanos 5an ,ander para e% preparado de %os co%ores. S"s manos i!an . (enan de /rasco en /rasco, separando e% mo%ido de %os pigmentos, me3c%2ndo%os con %as em"%siones . %os diso%(entes con "na precisin e-? traordinaria. Prescinda para ta%es manip"%aciones de %a a."da de %as !a%an3as, %os goteros o %os t"!os marcados. Se &"!iera podido a/irmar *"e era capa3 de tra!a#ar con %os o#os cerrados, . de &ec&o as era .a *"e 6reg (an ,ander se &a!a *"edado ciego. Precisamente c"ando se
33

encontra!a en e% p"nto m2s e%e(ado de s" carrera &a!a s"/rido %a tragedia. Esto +%timo coincidi en e% tiempo con otro &ec&o. Por a*"e% entonces 6reg (an ,ander esta!a tra!a#ando !a#o %a proteccin de %os d"*"es de 'orgo9a. En <==<, Can (an E.cD, e% m2s grande de %os pintores de $%andes ., a decir de m"c&os, e% *"e me#or conoca %as c%a(es de% co%or, se %%e( s"s /rm"%as secretas a s" sep"%cro en %a ig%esia de San Donaciano. En ese momento e% d"*"e $e%ipe III %e encomend a 6reg (an ,ander %a di/ci% tarea de (o%(er a desc"!rir %as recetas con %as *"e 5an E.cD o!tena s"s co%ores inig"a%a!%es. 8, contra todo pronstico, 6reg (an ,ander no s%o consig"i ig"a%ar per/ectamente %as t0cnicas de s" antecesor, sino *"e %%eg a conce!ir "n m0todo *"e inc%"so %as me#ora!a. A partir de s"s &a%%a3gos, comen3 a pintar $a Virgen del Manto 5orado, %a o!ra maestra con %a *"e pretenda mostrar s" desc"!rimiento a $e%ipe III. 4"ienes t"(ieron e% raro pri(i%egio de (er %as s"cesi(as /ases de% tra!a#o de 6reg atestig"aron *"e, en e/ecto, n"nca &asta entonces &a!an contemp%ado nada seme#ante. No tenan pa%a!ras para descri!ir %a (i(a ca%ide3 de %as (e%ad"ras1 %a pie% de %a 5irgen presenta!a, por "n %ado, %a e-acta apariencia de %a materia (i(iente ., por otro, %a inasi!%e s"stancia de %a santidad. Se &"!iera dic&o *"e %os o#os esta!an &ec&os de% mismo co%or de %os pigmentos *"e ti9en e% iris, . *"e g"arda!an %a %"3 de *"ien &a sido testigo de %a mi%agrosa concepcin. Otros &acan notar *"e inc%"so e% manto dorado esta!a %i!re de% arti/icio p%ano *"e so%a re(e%ar e% "so de% po%(o de oro me3c%ado con !arnices o ap%icado en %a de%gada capa de %os panes. Sin em!argo, c"ando apenas /a%ta!an %os +%timos reto*"es, . sin *"e nada p"diera an"nciar%o, 6reg (an ,ander perdi %a (ista por comp%eto sin %%egar a conc%"ir s" o!ra. Este &ec&o, . otros tan ig"a%mente t"r!ios . poco doc"mentados co? mo a*"e%%a tragedia, rodearon esa 5irgen de 5an ,ander de "n &a%o de osc"rantismo . s"persticin. 8 %o cierto /"e *"e e% propio pintor, /"rioso por &a!er sido (ctima de "n destino tan desdic&ado, decidi destr"ir s" pint"ra antes de *"e p"diera (er%a $e%ipe III. E% &ermano menor, DirD, *"e entonces era m". #o(en, casi "n ni9o, /"e testigo de% irac"ndo descons"e%o de 6reg, . %%eg a o/rec0rse%e para conc%"ir e% tra!a#o. Pero 6reg ni si*"iera %e permiti (o%(er a (er %a o!ra antes de arro#ar%a a% /"ego. DirD, *"e se &a!a iniciado como miniat"rista, &ered r2pidamente e% o/icio de s" &ermano ma.or. 6reg %e ense9 todos %os secretos de% tra!a#o1 sin em!argo, se a!st"(o escr"p"%osamente de re(e%ar%e
34

a*"e%%os atinentes a %a preparacin de %os co%ores, o, a% menos, no m2s *"e %os r"dimentos . %as nociones e%ementa%es. La decisin de %egar%e %a &erencia &a!ra de /"ndamentarse en "na c%2"s"%a inamo(i!%e@ DirD se dedicara +nicamente a %a e#ec"cin de o!ras, mientras *"e 6reg se encargara de preparar %as imprimaciones, %os temp%es, %os !arnices, . %os aceites de adormideras . n"eces con %os *"e se diso%(an %os pigmentos. 8 DirD t"(o *"e #"rar *"e n"nca se inmisc"ira en %a t0cnica *"e s" &ermano ma.or se reser(ara siempre para s. )on %os a9os, %os &ermanos 5an ,ander %%egaron a con(ertirse en %os s"cesores de %os 5an E.cD. S"s pint"ras eran admiradas en %a corte de %os d"*"es de 'orgo9a, . e% reconocimiento de s" o!ra aca! (ia#ando m2s a%%2 de %os %mites de %as ci"dades de 'r"#as . de Am!eres, de 6ante . de 7aina"t, e inc%"so cr"3 %as /ronteras . se di/"ndi m2s a%%2 de %as Ardenas. Desde %os %"gares m2s remotos de E"ropa %%ega!an #(enes *"e s"p%ica!an ingresar a s" ta%%er como discp"%os o aprendices. S"s temp%es so!re ta!%a, s"s %eos . /rescos eran %ogradsimos . conseg"an des%"m!rar a monarcas . !an*"eros de toda E"ropa. S" /ama i!a creciendo con cada n"e(a o!ra terminada1 cardena%es, prncipes . comerciantes prsperos so%icita!an s"s ser(icios . con/ia!an en pasar a %a posteridad retratados por e%%os. Sin em!argo, ning"na de %as pint"ras a%can3 #am2s a ser ni si*"iera "na remota som!ra de %a $a Virgen del Manto 5orado. )iego . si%enciosamente indignado por s" destino, 6reg (an ,ander ren"nci a %a t0cnica per/ecta *"e &a!a %%egado a desc"!rir, . %e &i3o #"rar a s" &ermano pe*"e9o *"e #am2s pretendera si*"iera in(estigar ning"na t0cnica *"e tratara de s"perar %a de s"s antecesores, %os 5an E.cD. En %as postrimeras de% imperio de %os 'orgo9a, c"ando ,a-imi%iano decidi tras%adar %a residencia d"ca% a 6ante, prop"so a 6reg . DirD m"darse a %a n"e(a . prspera capita%. Pero e% ma.or de %os &ermanos no esta!a disp"esto a a!andonar 'r"#as1 n"nca &a!ra de perdonar%e a% d"*"e %a sentencia de m"erte *"e &iciera caer so!re s" ci"dad nata%. )omo por reaccin transiti(a, "n resentimiento sordo i!a poco a poco &oradando e% esprit" de DirD1 as como 6reg a%imenta!a s" rencor &acia ,a-imi%iano c"ando asista a %a progresi(a r"ina de 'r"#as, DirD no poda de#ar de ma%decir e% destino a% *"e %o &a!a condenado s" &er? mano, mientras (ea cmo s" #"(ent"d se i!a cons"miendo en %a negra me%anco%a de %a )i"dad ,"erta. As, a"n*"e aca! con(irti0ndose en "no de %os pintores m2s renom!rados de E"ropa, DirD (an ,ander termin a%!ergando %a
35

desesperante sensacin de estar tra!a#ando con %os !ra3os atados. Por "na parte, pesa!a so!re s"s espa%das e% #"ramento . %a interdiccin de conocer %os ingredientes *"e componan %as pint"ras *"e "ti%i3a!a para rea%i3ar s" o!ra1 por otro, renega!a ntimamente de %o po!res *"e eran s"s conocimientos en %a t0cnica de %a perspecti(a . en %a de% escor3o. 4"i32 ta%es %imitaciones escaparan a %os o#os de %os ne/itos e inc%"so de m"c&os de s"s co%egas /%amencos, pero no poda enga9arse a s mismo1 cada (e3 *"e e-amina!a s"s propias o!ras, ac"da a s" memoria e% rec"erdo de %as *"e &a!a %%egado a contemp%ar d"rante "n /"ga3 (ia#e a $%orencia. Desde a*"e% .a %e#ano da se des(e%a!a pensando en %as /rm"%as matem2ticas *"e regan %a ap%icacin de %a perspecti(a en %as pint"ras de *"ien aca!ara con(irti0ndose en s" m2s detestado ri(a%, en e% m2s ac0rrimo de s"s enemigos, e% maestro $rancesco ,onterga. III Sin a!andonar s" asiento #"nto a% /"ego, 6reg (an ,ander interrog a s" &ermano por %as n"e(as *"e &a!a trado e% mensa#ero. Entonces DirD %e %e. %a carta@ A V!estras /3celencias, los cancilleres Greg ,an Mander + 5ir; ,an Mander1 <!iso la pro,idencia %!e, en el largo derrotero %!e ha sido mi ,ida, la )ort!na p!siera )rente a mis o(os los ancestrales tesoros del Oriente. Vide, tam&i6n, las mara,illas de las Indias + los admira&les mon!mentos de las tierras del "ilo + el /geo. Pero n!nca, como ahora, he cado de rodillas, rendido ante la contemplaci0n de ,!estras pint!ras. O(os n!nca ,ieron arte tan e3celso + prodigioso. 7a poco tiempo, el destino concedi0me la gracia de desc!&rir ,!estra s!&lime An"nciacin de %a 5irgen en el Palacio del 5!%!e da Gama en Porto. 5e&o con)esaros %!e, desde a%!el da, me ,i con,ertido en ,!estro m's )iel de,oto. =, otra ,ez, como si me est!,iese predestinado, la &!ena,ent!ra me concedi0 el m's grato de los regalos. 5!rante !n reciente + )!gaz paso por Gante, lleg0 a mis odos la noticia de %!e en las a)!eras de la ci!dad, el conde de Cam&rai atesora&a !na de ,!estras preciosas ta&las. #anto s!pli%!6 por ,er la pint!ra %!e, a instancias de !n &!en amigo allegado al conde, o&t!,e !na in,itaci0n a s! castillo. >na ,ez m's, mi esprit! se ,io conmo,ido ante la ,isi0n de tan magn'nima o&ra@ La /ami%ia. "!nca antes me )!e dado ,er tanta &elleza* el ,i,ido calor de las ,elad!ras pareca estar hecho del mismo h'lito %!e anima a la materia. ?,ido por ,er toda ,!estra o&ra, recorr
36

cada ci!dad de ,!estra patria. 5e Gante hasta Am&eres, de Am&eres hasta el Valle del Mosa + las Ardenas. eg! las h!ellas de ,!estras ta&las por 7aina!t, Br!selas, $a 7a+a, Amsterdam + Rotterdam seg8n me g!iaran las noticias o la int!ici0n. = ahora %!e los ar&itrios de los negocios, tan seme(antes a los del ,iento, han de lle,arme por )in a Br!(as, me in,ade !na emoci0n seme(ante a la %!e sentira el peregrino al apro3imarse a #ierra anta. Pero en el ent!siasmo por mani)estar mi de,oci0n hacia V!estras /3celencias, he ol,idado presentarme. "o poseo tt!lo de hidalgo + ni si%!iera de ca&allero, no tengo cargo p8&lico ni diplom'tico. "o so+ m's %!e !n modesto armador de na,os. 5e seg!ro, ,!estras Altezas, n!nca ha&6is esc!chado ha&lar de mi ignota persona. Pero %!iz', s, ha+'is ,isto )ondeado en el p!erto de Br!(as el m'stil de alg!no de mis &arcos. #engo mi astillero en $is&oa, %!e es como decir el m!ndo. /n la pe%!e4a ci!dadela %!e se le,anta (!nto a los m!elles del #a(o, p!edo ,er los diamantes trados de Ma!silipatam, el (engi&re + la pimienta de Mala&ar, las sedas de la China, el cla,o de las Mal!cas, la canela de Ce+l'n, las perlas de Manar, los ca&allos de Persia + de Ara&ia + los mar)iles del ?)rica. /n las ta&ernas se esc!cha el grato &!llicio de la mezcla del idioma de los )lamencos + de los germanos, de los ingleses + de los galos. Mi esprit! l!sitano, hecho de la misma madera %!e el casco de los &arcos, no p!ede resistirse al llamado de la mar. = ahora, presto a le,ar anclas, mi coraz0n se conm!e,e por partida do&le. Imagino %!e sospech'is c!'l es el moti,o de esta nota. !plico a V!estras /3celencias %!e acept6is el pedido de ,!estros ser,icios. "ada en este m!ndo me hara m's )eliz. "o aspiro a entrar en la posteridad, p!es nadie so+. Ig!al %!e la )!gaz h!ella %!e a&ren los na,os en las ag!as para l!ego des,anecerse, s0lo espero la parsimonia del ol,ido para el da en %!e mi ,ida se apag!e. o+ !n hom&re ,ie(o + ese da no ha de estar m!+ le(os. Pero creo, s, %!e la &elleza de&e perpet!arse en la propia &elleza. Os s!plico, por )in, %!e retrat6is a mi esposa. Os pagar6 lo %!e ,osotros dig'is. in em&argo, antes de&o haceros !na con)esi0n. "o %!isiera %!e la noticia os lleg!e distorsionada + por &oca de terceros. Mo,ido por la ansiedad de ,er inmortalizada la &elleza de mi esposa en !na ta&la, en n!estro paso por Florencia + a instancias de cierto ca&allero c!+o nom&re deseara ol,idar, me asisti0 la in)eliz idea de contratar los ser,icios de cierto maestro )lorentino c!+a identidad el honor me impide mencionar. = a!n%!e ose llamarse maestro + se (acte de tener discp!los, incl!so !no ,enido desde Flandes, no merecera detentar tal grado. $a il!si0n )!e tan rot!nda como la desil!si0n. Antes de %!e diera
37

por concl!ida la o&ra, ,iendo la d!dosa e,ol!ci0n del retrato + ante la o&ligada comparaci0n con el rec!erdo de ,!estras pint!ras, decid rescindir el contrato. Pag!6 sin em&argo hasta la 8ltima moneda acordada, como corresponde a !n ca&allero. i no ac!d entonces a ,!estros o)icios, no )!e por otra raz0n %!e la del p!dor. "o me atre,a a import!nar a ,!estras e3celencias. i )!era as arro(ad ahora mismo esta carta al )!ego, aceptad mis disc!lpas + ol,idad mi e3istencia. /n pocos das estar6 en Br!(as. /ntonces en,iar6 !n mensa(ero para conocer ,!estra resp!esta. A ,!estros pies 5on Gil&erto G!imaraes 6reg no p"do ser testigo de% gesto (ictorioso de DirD c"ando termin de %eer %a carta. Sin em!argo, %o adi(in. Sin d"da, e% pintor /%orentino *"e menciona!a e% armador port"g"0s no poda ser otro *"e $rancesco ,onterga. S" &ermano menor pa%adea!a e% ntimo . d"%ce sa!or de %a (engan3a. A*"e%%as pa%a!ras de% armador port"g"0s tenan e% (a%or de "na (indicacin. Era e% go%pe m2s do%oroso *"e poda asestar%e a s" enemigo. 6reg (an ,ander, i%"minado por e% /"ego de% &ogar, contin" indi/erente con s" tra!a#o. Pero sa!a *"e DirD aca!a!a de ganar %a +%tima !ata%%a en a*"e%%a g"erra sin sentido. Las pa%a!ras %apidarias *"e 6i%!erto 6"imaraes %e dedica!a a $rancesco ,onterga eran para e% menor de %os 5an ,ander e% m2s (a%ioso de %os reconocimientos. A&ora, %a esposa de% comerciante port"g"0s podra con(ertirse en e% +%timo !otn de g"erra capt"rado a% enemigo. 6reg poda imaginar *"e DirD pensa!a "ti%i3ar %a ocasin para reponerse, con creces, de s" +%tima derrota@ %a desercin de 7"!ert (an der 7ans, e% discp"%o *"e %e &a!a pagado con %a &"ida. Era como cam!iar "n pen por %a reina. IV na tarde, e% estr0pito de %os cascos de %os Nca!a%%os . %as r"edas de %a ga%era go%peando contra e% desig"a% . capric&oso empedrado, rompi !r"ta%mente e% si%encio de %a ca%mosa ca%%e de% Asno )iego. 7aca m"c&o tiempo *"e por de!a#o de% pe*"e9o p"ente no pasa!a m2s *"e a%g+n espor2dico (iandante, "n (ia#ante perdido o %a gi!osa &"manidad de 7esn"t /l $oco, sa%modiando s" so%i%o*"io cont"ma3. DirD (an ,ander, con "n pince% a/errado entre %os dientes . sosteniendo otros dos, "no en cada mano, se so!resa%t de /orma ta% *"e go%pe con %a rodi%%a e% canto de %a !an*"eta, desparramando e% contenido aceitoso de %os /rascos, as
38

como %as esp2t"%as . %os es/"minos. La +%tima (e3 *"e &a!a esc"c&ado e% ga%ope de %os ca!a%%os /"e %a remota . tr2gica ma9ana en %a *"e %as tropas en(iadas por e% emperador $ederico III entraron a degOe%%o para %i!erar a% &i#o de% re., e% prncipe ,a-imi%iano de A"stria, de s" ca"ti(erio en %a torre de )ranen!"rg. )omo imp"%sado por "na catap"%ta, pisando e% !arro o%eaginoso *"e aca!a!a de pro(ocar, DirD corri &asta %a (entana, a tiempo para (er %a ga%era deteni0ndose poco antes de %%egar a% p"ente. E% coc&ero amarr e% /reno . con "na agi%idad simiesca se desco%g desde e% pescante &asta e% estri!o, mir &acia e% p"ente so!re e% c"a% se a%3a!a e% ta%%er e intent ded"cir c"2% sera %a entrada. Entonces di(is %a /ig"ra de DirD tras e% (idrio. Sin a!andonar s" e-presin c"adr+mana, %e &i3o "na se9a con %os !ra3os. DirD a!ri "na de %as &o#as . entonces e% coc&ero pron"nci s" nom!re con tono de interrogacin. E% pintor, go%peado por "na r2/aga de (iento &e%ado, cre. esc"c&ar *"e e% coc&ero an"ncia!a %a %%egada de% matrimonio 6"imaraes. )"ando 6reg, *"e &a!a comen3ado a %impiar e% desastre *"e aca!a!a de pro(ocar s" &ermano, o. %a n"e(a, no p"do menos *"e sorprenderse. Se s"pona *"e e% port"g"0s %es en(iara "n mensa#ero para conocer s" resp"esta. 8, en rigor, toda(a no &a!an terminado de disc"tir e% as"nto. 6reg no se &a!a mostrado demasiado ent"siasmado con %a proposicin de% na(iero. )onoca m". !ien cmo /"nciona!a %a %gica mercanti% de %os n"e(os ricos. 8a en e% ocaso de s" e-istencia, 6reg (an ,ander no esta!a disp"esto a to%erar %os capric&os de "n mercader e-tra(agante. La carta, pese a %os &a%agos desmedidos, era "na s"erte de con/esin de parte *"e anticipa!a "n esprit" ciertamente tormentoso. E% (ie#o pintor era ciego, pero no necio1 por otra parte posea %a s"/iciente ec"animidad como para darse c"enta de *"e s" co%ega /%orentino era "no de %os me#ores retratistas de toda E"ropa. E% modo en *"e 6"imaraes se &a!a re/erido, a"n*"e sin mencionar%o, a% maestro ,onterga %e res"%ta!a, c"anto menos, o/ensi(o . cargado de "n osc"ro 2nimo de intriga. Tena !astantes moti(os para s"poner *"e ig"a%es o/icios &a!a mantenido, en s" momento, con $rancesco ,onterga ., de seg"ro, se &a!a des&ec&o entonces en %os mismos &a%agos *"e a&ora %es prodiga!a a e%%os. Nada impeda s"poner *"e %os mismos desde9osos ad#eti(os *"e 6i%!erto 6"imaraes %e dedica!a arteramente a% maestro ,onterga no &a!ran de recaer, tam!i0n, so!re e% respetado nom!re de %os &ermanos /%amencos. DirD, en cam!io, o!n"!i%ado por e% resp%andor de %a (engan3a inminente, no poda esperar %a &ora de (er consagrado s" nom!re por so!re %a &"mi%%ada persona de s" ri(a% /%orentino. Pero a&ora, /rente a%
39

&ec&o cons"mado *"e constit"a e% inesperado arri!o de% matrimonio, tenan *"e a"nar "n "rgente (eredicto. Sin sa!er a+n c"2% &a!ra de ser %a resp"esta, sin si*"iera detenerse a cons"%tar %a opinin de s" &ermano ma.or, DirD (an ,ander !a# a reci!ir a %os (isitantes. V )"ando e% coc&ero a!ri %a p"erta de %a ga%era . tendi s" mano &acia e% osc"ro interior, DirD (an ,ander p"do (er asomar %os in/initos p%ieg"es de "na /a%da de terciope%o (erde, de!a#o de %a c"a% "n pie en/"ndado en "n c&anc%o de madera p"gna!a por a%can3ar %a s"per/icie de% estri!o. Entonces apareci "na mano p2%ida . de%gada, c".o dedo an"%ar e-&i!a dos pares de ani%%os, "no en %a tercera /a%ange . otro en %a seg"nda, . se ade%ant para apo.arse d0!i%mente en %a diestra de% coc&ero. Inmediatamente s"rgi a %a %"3 "na ca!e3a, toda(a gac&a, con "n tocado *"e remata!an dos c&apirones *"e %e oc"%ta!an e% pe%o. No sin m"c&as di/ic"%tades %a m"#er, /ina%mente, &i3o pie en e% empedrado ., s"spirando "n poco agitada, e%e( %a cara &acia e% cie%o para rec"perar e% aire *"e e% agotador (ia#e %e &a!a arre!atado. DirD (an ,ander *"ed perp%e#o. Era e% rostro m2s &ermoso *"e #am2s &"!iese (isto. La pie%, tersa . #"(eni%, tras%"ca e% co%or de %os o%i(os de %as tierras %"sitanas. Los o#os, tan negros *"e no poda di/erenciarse %a p"pi%a de% iris, contrasta!an con e% pe%o r"!io . ceni? ciento *"e apenas se de#a!a (er por de!a#o de% hennin *"e %e c"!ra %a ca!e3a. DirD se acerc a %a m"#er, &i3o "na re(erencia a s"s pies . %e dio %a !ien(enida. E% sonriente si%encio *"e e%%a g"ard . s" e-presin "n tanto desconcertada, %e re(e%aron a% pintor *"e %a reci0n %%egada no tena moti(os para entender e% /%amenco. 8 entonces, #"sto c"ando e% pintor se dispona a o/recer e% sa%"do /orma% a 6i%!erto 6"imaraes e-tendiendo %a mano &acia e% interior de% carro, e% coc&ero cerr %a p"erta !r"scamente, poco menos *"e en %as narices de% an/itrin. ,irando a tra(0s de %a pe*"e9a (entana, DirD (an ,ander compro!, no sin asom!ro, *"e dentro de% carr"a#e no se encontra!a e% armador sino otra m"#er, "na anciana de rict"s descomp"esto *"e dormita!a casi &ori3onta% en e% asiento. La m"#er m2s #o(en, %a *"e .a &a!a descendido, %e.endo en %os o#os sorprendidos de DirD (an ,ander, %e di#o en "n a%em2n pa"sado, (aci%ante . con "na pron"nciacin in? con/"ndi!%emente port"g"esa, *"e &a!a tenido *"e (ia#ar s%o con s" dama de compa9a por*"e s" marido se &a!a en/ermado en a%tamar, . *"e %as a"toridades de% p"erto de Ostende %e &a!an impedido !a#ar de%
40

!arco. E% rec"erdo reciente de %a de(astadora peste negra *"e se &a!a e-tendido desde ,arr"ecos &acia %as costas de% ,editerr2neo, propag2ndose a tra(0s de 6i!ra%tar por todos %os p"ertos de% At%2ntico, desde e% )ant2!rico &asta %%egar a% ,ar de% Norte, toda(a prod"ca terror. De modo *"e todos %os (ia#eros %%egados desde e% s"r *"e presentaran en/ermedad e(idente eran ca"tamente in(itados a permanecer a !ordo mientras e% !arco se &a%%ara /ondeado. 5iendo %a preoc"pada e-presin de DirD (an ,ander, %a m"#er se ade%ant a e-p%icar%e *"e no &a!a moti(os para a%armarse, *"e no era m2s *"e "na /ie!re a%ta pero inoc"a, . se *"e# ama!%emente de% e-ceso de ce%o de %as a"toridades de Ostende. )"ando termin s" %arga . agotadora e-p%icacin sa%picada de ripios . pa%a!ras incomprensi!%es, %a #o(en dama record *"e toda(a no se &a!a presentado. )on "na sonrisa *"e %e i%"min %a cara, pron"nci s"a(emente s" nom!re@ A$2tima. Tena %a senci%%a ca%ide3 de %os i!0ricos, . "na espont2nea simpata, despo#ada de %a /orma%idad de %os sa#ones. 5iendo e% ca%amitoso estado de s" dama de compa9a Ae% (ia#e %a &a!a de#ado rea%mente e-&a"staA, $2tima %e orden a% coc&ero *"e %%e(ara a %a anciana a )ranen!"rg, donde &a!ran de pasar %a noc&e, . *"e %"ego (o%(iera a recoger%a. )"ando DirD (an ,ander %a in(it a entrar a s" casa compro!, o!ser(ando s" paso %igero . ond"%ante, *"e tena %a gr2ci% simp%e3a de %as campesinas, e-enta de %a a/ectacin *"e a 0% tanto %e mo%esta!a en %as pocas m"#eres *"e toda(a *"eda!an en 'r"#as. En ese momento DirD (an ,ander /"e do%orosamente consciente, adem2s, de *"e &aca m"c&o tiempo *"e no conoca a "na m"#er. VI Si Ata% como s"p"sieron en "n principioA %a inesperada %%egada de% matrimonio 6"imaraes antes de *"e p"dieran de/inir "na resp"esta constit"a "na comprometida sit"acin de &ec&o, %a (isita de $2tima a 'r"#as era a&ora "na c"estin de &onor para %os 5an ,anden. ,2s a+n teniendo a s" esposo en/ermo en "n !arco anc%ado en Ostende. ,ientras %a m"#er re%ata!a con e-trema di/ic"%tad e-presi(a %as peripecias de% (ia#e, 6reg no poda disim"%ar "n agrio gesto de contra? riedad. E% ma.or de %os &ermanos se &a!a con(ertido en "n &om!re &osco. Esta!a acost"m!rado a %a so%edad de 'r"#as . si to%era!a %as (isitas era s%o a /"er3a de "n resignado estoicismo. En rigor, %o *"e %e pro(oca!a "n (erdadero /astidio era %a r"pt"ra de%
41

orden con e% *"e, paciente . sistem2ticamente, &a!a %ogrado constr"ir s" pe*"e9o cosmos. S" casa se &a!a con(ertido en s" "ni(erso. A pesar de %a ceg"era, 6reg poda desp%a3arse por toda e%%a sin ning"na di/ic"%tad1 conoca cada rincn de s" !re(e m"ndo con "na ca%c"%ada e-actit"d. Todo esta!a disp"esto de ta% /orma *"e poda e-tender s" !ra3o . tomar %o *"e *"isiera sin posi!i%idad de e*"i(ocarse. Adem2s de s" condicin nat"ra% para preparar %as me3c%as de %os co%ores con "na min"ciosidad e-trema, conoca e% orden en *"e esta!an disp"estos todos . cada "no de %os /rascos *"e g"arda!an %os pigmentos, . poda desci/rar e% contenido a% tacto seg+n s" consistencia1 precipita!a %os so%(entes, %os aceites, %os emo%ientes . %os secantes so!re %os distintos po%(os en s" proporcin e-acta . %os reconoca sin (aci%ar so%amente con e% o%/ato. Por otra parte, se encarga!a de casi todas %as tareas de %a casa. Por %a ma9ana remo(a %os resco%dos de %as !rasas, se%ecciona!a %a %e9a, encenda e% /"ego de% &ogar . e% de %a esca%/eta de %a cocina1 prepara!a e% a%m"er3o . %a cena. No &a!a nada *"e escapara a s" escr"p"%oso contro%. 7asta %os e(ent"a%es desrdenes *"e pro(oca!a s" &ermano esta!an dentro de s"s c2%c"%os. Todo se mo(a de ac"erdo con "n orden seme#ante a% *"e rige e% mo(imiento de %as estre%%as. Por esa ra3n c"a%*"ier (isita constit"a "n estor!o en s" metdico "ni(erso. Era "n n"e(o (o%"men desp%a32ndose dentro de s" espacio, "n c"erpo e-tra9o e impredeci!%e *"e poda %%egar a ca"sar "n catac%ismo. Adem2s, 6reg no to%era!a %a idea de *"e %a mirada de "n desconocido est"(iera acec&2ndo%o desde %as tinie!%as. Pero, en s"s /"eros m2s recnditos, sa!a *"e %o *"e rea%mente %o atormenta!a no era otra cosa *"e e% p"dor. Odia!a %a idea de *"e a%g"ien p"diera conmiserarse de s" condicin. )asi no recorda!a c"2% era s" propio aspecto. Poda sa!er *"0 apariencia tena s" !ar!a1 de &ec&o se %a recorta!a escr"p"%osamente todos %os das. Poda imaginar e% %argo de% pe%o, *"e siempre conser(a!a a %a a%t"ra de %os &om!ros. )on e% sensi!%e tacto de% p"%pe#o de %os dedos, conta!i%i3a!a cada n"e(a arr"ga *"e, da tras da, i!a apareciendo en s" rostro. Pero no conseg"a &acerse "na imagen genera% de s" persona. Apenas recorda!a (agamente cmo era s" aspecto e% da en *"e &a!a perdido %a (ista. Senta "na enorme (ergOen3a de e-ponerse a %os o#os de "n e-tra9o. 8 m2s a+n si se trata!a de "na m"#er. 7aca rea%mente m"c&o tiempo *"e no respira!a e% grato per/"me /emenino. Ta% era %a nat"ra%idad con %a *"e se mo(a 6reg, *"e se dira *"e
42

$2tima no se &a!a percatado de *"e era ciego &asta *"e %o t"(o /rente a s, c"ando e% maestro %e sir(i "na !e!ida amari%%enta, a%go t"r!ia . esp"mosa. S%o entonces %a #o(en a%can3 a (er e% mr!ido iris m"erto tras %os p2rpados. Posea "n co%or de "na e-tra9a !e%%e3a, "n a3"% t"r*"esa (e%ado por "na cortina ac"osa . p2%ida. Sin em!argo, no presenta!a %a som!ra materia%idad de %os c"erpos *"e &an perdido %a (ida, sino %a ca"ti(ante apariencia de %as piedras preciosas. Si para 6reg %a inesperada presencia de $2tima represent "na se9a% poco menos *"e /"nesta, para DirD, en cam!io, a*"e%%a (isita /"e "na s"erte de !endicin. E% menor de %os 5an ,ander era "n &om!re toda(a #o(en . #am2s &a!a podido acost"m!rarse a %a me%anc%ica ci"dad de(astada por e% o%(ido. Toda(a tena /resco e% rec"erdo de 'r"#as en %a 0poca de s" in/ancia, c"ando %%ega!an %egiones de (ia#eros . comerciantes. En a*"e% entonces %a ci"dad !"%%a !a#o %os pies de %os caminantes *"e i!an de a*" para a%%2, perdi0ndose entre %as ca%%e#"e%as, entrando . sa%iendo de %as ta!ernas, c&oc2ndose en %a p%a3a de% Mar;t, congreg2ndose a centenares para %a procesin de %a Santa Sangre, em!orrac&2ndose . cantando a!ra3ados mientras cr"3a!an e% p"ente de% cana%. Los !arcos traan &om!res, m"#eres e intrigas. )ada na(e *"e %%ega!a (ena cargada de (ientos de a(ent"ras . %e(a!a anc%as de#ando "na tempestad de tragedias pasiona%es. Todos %os das se (ean caras n"e(as, se oa &a!%ar %eng"as indesci/ra!%es . pro%i/era!an %os ata(os e-ticos. )ada da se presenta!a como "na promesa. En cam!io, a&ora, %a e-istencia no era sino "n sopor repetido, opresi(o . pre(isi!%e. 8 mientras (ea a a*"e%%a m"#er #o(en . sonriente, DirD poda compro!ar cmo s" cora3n %ata con "na reso%"cin grata . a %a (e3 pert"r!adora. Desc"!ri *"e se senta pro/"ndamente /e%i3. Esc"c&a!a mara(i%%ado %a (o3 d"%ce . a%go gra(e de $2tima, %as graciosas (aci%aciones . %as /rases ininte%igi!%es en %as *"e se enreda!a intentando &acerse entender. 8 todo %o conc%"a con "na sonrisa s"ti% . "na oc"rrencia %%ena de gracia !"r%2ndose de s misma. Tena %a /resc"ra de %as campesinas . a %a (e3 %a e%egancia espirit"a% de *"ien &a recorrido e% m"ndo. DirD &aca es/"er3os denodados para /i#ar s"s o#os en %os de e%%a, pero "na me3c%a de timide3 . t"r!acin %o o!%iga!a a !a#ar %a mirada. A medida *"e pasa!an %os min"tos se acerca!a e% momento de% (eredicto. DirD o!ser(a!a de sos%a.o a s" &ermano ., (iendo s" gesto se(ero e impert"r!a!%e, empe3a!a a temer %o peor. Sa!a *"e %a +%tima pa%a!ra %a tena 6reg. No e-ista posi!i%idad materia% de *"e /"era de otro modo. $2tima se !e!i e% +%timo sor!o de a*"e%%a !e!ida am!arina
43

. a%go amarga, ., ante %a e(idente e-tra9e3a de %a m"#er, DirD %e e-p%ic *"e se &aca com!inando %+p"%o con ce!ada. Sin a!andonar %a sonrisa pero con "n de#o de gra(edad, $2tima %es &i3o sa!er a s"s an/itriones *"e se senta pro/"ndamente a(ergon3ada por &a!er %%egado de /orma impre(ista, pero %es e-p%ic *"e e% giro inesperado de %os acontecimientos a% en/ermarse s" esposo, &a!a precipitado %as cosas. Les di#o *"e no &a!ra de o/enderse en a!so%"to si dec%ina!an %a prop"esta de s" marido, . a9adi *"e e% so%o &ec&o de &a!er tenido e% pri(i%egio de conocer a %os ma.ores pintores de $%andes &a!a #"sti/icado e% (ia#e, a"n*"e t"(iera *"e regresar a Ostende a% da sig"iente. S"p%ic *"e no se (ieran en %a o!%igacin de responder en ese mismo momento, %es di#o *"e e%%a &a!ra de pasar %a noc&e en )ranen!"rg, *"e %o consideraran serenamente d"rante %a (e%ada, . *"e por %a ma9ana e%%a (o%(era para conocer %a decisin. 6reg asinti en si%encio prestando ac"erdo a %a +%tima mocin de %a m"#er. Entonces $2tima se p"so de pie . DirD p"do (er %a gr2ci% /ig"ra recortada contra e% (entana% a tra(0s de% c"a% entra!an %as +%timas %"ces de% da. E% menor de %os 5an ,ander acompa9 a %a (isitante &asta %a ca%%e, donde %a espera!a e% coc&ero dormitando en e% pescante. DirD sa%"d por +%tima (e3 a $2tima, %e e-tendi %a diestra para a."dar%a a s"!ir . cre. sentir en %a pa%ma ti!ia de %a m"#er "n %e(simo tem!%or *"e re(e%a!a, *"i32, "na in*"iet"d id0ntica a %a s".a. De pie so!re e% empedrado, e% pintor (io cmo e% carr"a#e se perda en %a pen"m!ra, m2s a%%2 de %a ca%%e de% Asno )iego. Aca!a!a de anoc&ecer1 . sin em!argo, DirD (an ,ander .a an&e%a!a *"e %%egara e% n"e(o da. 3 AMARILLO DE NAPOLES I Era noc&e cerrada en $%orencia. na %"na gigantesca, redonda . amari%%enta /%ota!a tem!%orosa en %as ag"as de% Arno. E% aire *"ieto . cargado de &"medad crea!a pe*"e9os crc"%os iridiscentes a%rededor de %os &ac&ones encendidos. E% empedrado de %as ca%%es cercanas a% ro !ri%%a!a como si aca!ara de %%o(er. Los pocos transe+ntes camina!an cerca de %a pared con paso %ento . ca"te%oso por temor a res!a%arse. E% si%encio a%etargado de %a ci"dad era "n a%!"r incierto, "na s"erte de acec&an3a *"e nadie poda precisar. En rigor, c"a%*"ier cosa poda ser
44

"na se9a% de %a presencia inminente de %a em!oscada de% enemigo1 si e% ro creca s+!itamente o si, a% contrario, !a#a!a &asta con(ertirse en "n repti% esc"2%ido, si &a!a %"na %%ena en cie%o despe#ado o %"na n"e(a tras %os n"!arrones, si no %%o(a d"rante semanas o se di(isa!a "na tormenta en ciernes, si e% aire esta!a *"ieto o sop%a!a "n (iento /"rioso, si %as (ides crecan impet"osas o esta!an m"stias . oto9adas, si %os perros a"%%a!an in*"ietos o se recosta!an de espa%das, si %as a(es (o%a!an en !andadas o "n p2#aro so%itario s"rca!a e% cie%o, si e% ag"a se arremo%ina!a en e% sentido de %as ag"#as de% re%o# o en e% contrario, todo poda indicar "n pe%igro en c"rso o e% desen%ace inminente de "na tragedia. En consec"encia, todo esta!a tra3ado de ac"erdo a %as reg%as para %a de/ensa ante e% ata*"e sorpresi(o de% enemigo. Las ci"dades esta!an constr"idas !a#o %as normas de %a s"spicacia. 7a!a m"ra%%as inconmens"ra!%es a%rededor de %os po!%ados1 torres . ata%a.as competan en a%t"ra para di(isar %a %e#ana presencia de %os potencia%es in(asores1 p"entes %e(adi3os, /osos in/estados de a%ima9as, /a%sos portones, (erge%es *"e escondan catap"%tas, ca%%e#"e%as tort"o? sas para encerrar a% intr"so. 8, de p"ertas adentro, %a %gica era %a misma@ %os casti%%os esta!an sem!rados de em!oscadas, de m2*"inas *"e escondan comp%e#os mecanismos de re%o#era, &a!itaciones separadas de% e-terior por (entanas tan estrec&as como e% o#o de "na ag"#a . de% interior por p"ertas do!%es re/or3adas con re#as, cerro#os oc"%tos . candados *"e tenan *"e ser desp%a3ados por m"as, pasadi3os secretos . t+ne%es s"!terr2neos. E% !otn poda ser e% d"cado, e% reino, %a pe*"e9a (i%%a o %a ci"dad. Pero tam!i0n %os tesoros oc"%tos tras %os m"ros. O %as m"#eres. Damas de compa9a, centine%as, (otos de (irginidad o, %%egado e% caso, e% m2s e-pediti(o cint"rn de castidad, c"a%*"ier cosa era !"ena para preser(ar a %a esposa o a %a &i#a. Las !i!%iotecas eran /orti/icaciones interiores, %os %i!ros (erdaderos permanecan oc"%tos tras %os %omos de %os /a%sos, *"e no podan ser a!iertos sino desp"0s de /ran*"ear "n pe*"e9o candado *"e aseg"ra!a %as tapas. 8 e% enemigo poda ser c"a%*"iera@ e% p"e!%o (ecino o e% *"e (ena desde e% otro %ado de% mar, e% &ermano de% prncipe o e% &i#o de% re., e% conse#ero de% d"*"e o e% ministro, e% cardena% *"e &a!%a!a a% odo de% Papa o e% propio S"mo Pont/ice, e% %ea% discp"%o o e% a!negado maestro, todos podan ser o!#eto de %a conspiracin o e#ec"tores de %a traicin. 8 0se era, e-actamente, e% aire *"e se respira!a en e% ta%%er de% maestro ,onterga desde %a m"erte de Pietro de%%a )&iesa.
45

II Nada /"e ig"a% desde e% da en *"e encontraron e% #o(en c"erpo m"ti%ado de Pietro de%%a )&iesa en a*"e% co!erti3o de %e9a a!andonado en %as cercanas de% Castello Corsini. $rancesco ,onterga . s"s dos discp"%os, 7"!ert (an der 7ans . 6io(anni Din"n3io, se &a!an con(ertido en tres a%mas en pena. D"rante %os +%timos das e% maestro se (ea intran*"i%o1 si %%ama!an a %a p"erta, no poda e(itar a%armarse, como si temiera "na noticia /atdica. Ante c"a%*"ier r"ido impre(isto se so!resa%ta!a dando "n respingo, como %o &iciera "n gato. Las inesperadas . /astidiosas (isitas de% prior Se(ero Setimio %o a%tera!an a% p"nto de no poder disim"%ar s" incomodidad. na . otra (e3 %e &a!a re%atado a% antig"o inspector ar3o!ispa% %as circ"nstancias de %a desa? paricin de Pietro. )on estoica paciencia, a"n*"e sin oc"%tar cierta pendiente in*"iet"d, permita *"e %os &om!res de %a g"ardia d"ca% re(isaran s" casa. Los interrogatorios . re*"isas so%an e-tenderse d"rante &oras ., c"ando /ina%mente se retira!an, $rancesco ,onterga caa e-&a"sto. )on "na /rec"encia irritante, e% maestro camina!a &asta %a !i!%ioteca, compro!a!a *"e todo est"(iese en s" %"gar . (o%(a a sa%ir, no sin antes (eri/icar *"e %a p"erta *"edara !ien cerrada. )"ando se propona concentrarse en "na tarea, inmediatamente se e-tra(ia!a en "n a!strado %etargo1 . as, con "na e-presin conge%ada, %a mirada /i#a en "n p"nto incierto, perdido en s"s propias . secretas ca(i%aciones, poda *"edarse d"rante &oras enteras, sosteniendo in+ti%mente "n pince% entre %os dedos. Si cas"a%mente se cr"3a!a con 6io(anni Din"n3io en %a angosta esca%era *"e com"nica!a %a ca%%e con e% ta%%er, am!os !a#a!an %a (ista con "na s"erte de (ergOen3a c"%posa, cedi0ndose e% paso m"? t"amente &asta e% ridc"%o, para e(itar e% m2s mnimo roce. Apenas si se atre(an a dirigirse %a pa%a!ra. Por %as noc&es, $rancesco ,onterga se encerra!a en %a !i!%ioteca . no sa%a &asta e% a%!a. Tena %os o#os irritados . "nas gr"esas !o%sas rep%etas de s"e9o atrasado %e &a!an !rotado !a#o %os p2rpados. 7"!ert (an der 7ans, por s" parte, se mostra!a comp%etamente a#eno a %os acontecimientos. Sin em!argo, "na e-ageracin casi teatra% en s" indi/erencia re(e%a!a, ciertamente, "na pro/"nda preoc"pacin *"e 0% dis/ra3a!a de desidia. Desde e% a%!a &asta e% anoc&ecer tra!a#a!a sin pa"sa1 mientras espera!a *"e secara e% temp%e de "na ta!%a, prepara!a %a desti%acin de %os pigmentos de 3inc, . d"rante e% tiempo *"e demanda!a %a coccin *"e separa!a %as imp"re3as !a#o e% /"ego de% ca%dero, inicia!a e% !oceto a car!n de "na n"e(a ta!%a. )"ando seca!a
46

e% temp%e, (o%(a para ap%icar %a seg"nda capa ., "na (e3 &ec&o esto, corra a sacar e% preparado de% /"ego antes de *"e e% %*"ido aca!ara pegado a% /ondo de %a marmita. )on s" /ig"ra, *"e de tan p2%ida se dira transparente, da!a "nos trancos %argos . desgar!ados, seme#antes a %os de "n a(e 3anc"da, .endo de a*" para a%%2, siempre ena#enado en s"s m+%tip%es /aenas. Sin em!argo, seme#ante desen/reno tam!i0n pareca *"erer disim"%ar otro &ec&o@ tantas (eces como $rancesco ,onterga i!a . (ena a %a !i!%ioteca para compro!ar *"e %a p"erta est"(iese cerrada, e% discp"%o /%amenco espera!a a *"e e% maestro se a%e#ara ., c"ando nadie %o (ea, se des%i3a!a s"!repticiamente por e% estrec&o corredor . mo(a e% picaporte "na . otra (e3 con %a e(idente esperan3a de *"e %a p"erta &"!iera *"edado a!ierta. Si perci!a a%g+n r"ido, (o%(a con s" paso %"engo ., como si nada &"!iese oc"rrido, retoma!a s"s /ren0ticas tareas. En e% 2ng"%o m2s osc"ro de% ta%%er, #"nto a "na decena de ta!%as inconc%"sas . pint"ras /a%%idas *"e espera!an ser repintadas, se poda (er, en primer %"gar, e% retrato sin terminar de "na #o(en dama. Por a%g"na e-tra9a ra3n nadie atina!a a (o%(er a pintar so!re %a s"per/icie de a*"e%%a ta!%a a!andonada. No era m2s *"e "n !oceto di!"#ado a car!n . co%oreado con "nas pocas capas a+n tentati(as. A pesar de *"e ni si*"iera se disting"an demasiado %os rasgos, era "na pint"ra de "na in*"ietante !e%%e3a. $2tima apareca de pie en e% centro de "n c"arto c".as proporciones eran, e(identemente, %as de% ta%%er. Sin em!argo, ni e% mo!i%iario ni %os o!#etos *"e decora!an %a escena se correspondan con e% %"gar de tra!a#o de $rancesco ,onterga. E% !oceto &a!a sido &ec&o, en e/ecto, en e% ta%%er de% maestro, pero, a pedido de 6i%!erto 6"imaraes, e% recinto de!a parecer e% dormitorio de% matrimonio. E% p"nto de (ista de% o!ser(ador no esta!a sit"ado en e% centro, sino %e(emente desp%a3ado &acia %a i3*"ierda de %a ta!%a. So!re %a pared de% /ondo se destaca!a e% marco de "n espe#o o(a% *"e, a pesar de %a precariedad de% !oceto, re/%e#a!a "na /ig"ra !orrosa *"e !ien poda ser %a de 6i%!erto 6"imaraes. La %"3 pro(ena de "na (entana emp%a3ada en %a pared de %a derec&a, c".as &o#as aparecan entornadas. En e% a%/0i3ar &a!a "nas dimin"tas /%ores amari%%as. De!a#o de% espe#o se (ea "n esca!e% so!re e% c"a%, como a% desc"ido, &a!a *"edado "na cesta rep%eta de /r"tas. )ontra %a pared de %a i3*"ierda se (ea parte de %a cama, c".o capite% se a%3a!a &asta %as a%t"ras de% tec&o . de% c"a% penda "na cortina de co%or p"rp+reo. $2tima %%e(a!a p"esto "n (estido de terciope%o (erde c".a %arga /a%da se desp%ega!a so!re "n
47

piso de %arg"eros de ro!%e /ormando c"adros, id0ntico a% de% ta%%er. En %as manos sostena %o *"e pareca ser "n rosario. E% peinado de $2tima esta!a rematado en "n so%o c&apirn cnico, tr"ncado en e% e-tremo . c"!ierto por "n t"% transparente *"e %e caa &asta %os &om!ros, erg"idos . (igorosos. E% escote de% (estido se cons"ma!a en "na or%a de pie%, a% ig"a% *"e %as mangas. E% !"sto *"eda!a ce9ido por "n %a3o *"e, parad#icamente, %o rea%3a!a a %a (e3 *"e %o comprima. E% !oceto pareca e#ercer en todos "na s"erte de e-tra9e3a di/ci% de e-p%icar. 7"!ert recorda!a s" /"ga3 (isin de $2tima a tra(0s de %a p"erta entornada mientras $rancesco ,onterga %a retrata!a. Le sorprenda %a generosidad con %a *"e e% maestro &a!a representado s" !"sto, siendo en rea%idad m"c&o m2s a"stero de %o *"e se (ea en %a pint"ra. 6io(anni Din"n3io g"arda!a "na si%enciosa admiracin por %a pint"ra. )ada (e3 *"e (ea cmo e% maestro ,onterga contemp%a!a e% !oceto condenado a m"erte antes de nacer, crea adi(inar en %os o#os de% (ie#o pintor "na me3c%a de descons"e%o e incred"%idad1 pareca no poder comprender por *"0 ar!itraria ra3n %a port"g"esa &a!a desde9ado e% retrato antes de *"e p"diera, si*"iera, empe3ar%o. Acaso %a m"#er, en s" ignorancia s"pina, imagina!a *"e %a apariencia /ina% de "na pint"ra *"eda!a p%asmada en %a e#ec"cin de %a primera ag"ada. Por m"c&o *"e intent con(encer%a de *"e a*"e%%o no era m2s *"e "n !os*"e#o, no t"(o /orma de dis"adir%a. Apenas "nos pocos das &a!a posado $2tima para e% maestro. Era como pensar *"e e% es*"e%eto de "n !arco constit"a e% aspecto /ina% de "n ga%en e% da en *"e es !otado a% mar. Pero %a paciencia de $rancesco ,onterga para con %a esposa de% armador %"sitano aca! por co%marse c"ando e%%a pron"nci e% nom!re de %os 5an ,ander como e#emp%o de e-pediti(a !e%%e3a. S" discp"%o /%amenco esc"c& %os gritos de% maestro mientras disc"ta con s" c%iente . %a reaccin indignada de %a m"#er *"e conc%". con "n estr"endoso porta3o. 7a!a conseg"ido &"ndir s" de%icado e inocente ndice en %a %%aga a!ierta de s" o!sesin. Para e% maestro ,onterga /"e %a &"mi%%acin m2s grande *"e p"diera reci!ir de s" enemigo, DirD (an ,ander. III E% &"mi%%ante episodio de% matrimonio 6"imaraes no era so%amente "no de %os ma.ores agra(ios *"e &"!iera reci!ido $rancesco ,onterga, sino *"e encerra!a %a (erdadera m0d"%a de %a antig"a disp"ta *"e man? tena con s" enemigo /%amenco@ %a secreta /rm"%a de% mtico preparado de s"s %eos. Pese a *"e 6reg (an ,ander &a!a ren"nciado a% Ole!m
48

Pretios!m, %as pint"ras a% %eo *"e prepara!a eran m". s"periores a %as *"e "ti%i3a!an %os /%orentinos. Se destaca!an por e% partic"%ar !ri%%o . %a per/ecta te-t"ra, a!so%"tamente "ni/orme . e-enta de !arnices transparentes ap%icados so!re %a +%tima capa. Pero %o m2s sorprendente era %a rapide3 de% secado, siendo *"e no tra!a#a!an a% temp%e de &"e(o, sino a% aceite. $rancesco ,onterga pinta!a a% temp%e o a% aceite de adormideras, seg+n %o re*"irieran %as circ"nstancias. Pero %a ap%icacin de "na " otra t0cnica esta!a siempre s"#eta a "na dis."nti(a inape%a!%e@ e% temp%e permita "n secado r2pido entre "na capa . otra, a"n*"e #am2s, ni a"n ap%icando !arnices inco%oros a% /ina%, podan a%can3ar e% !ri%%o . %a ca%ide3 de %as (e%ad"ras tra!a#adas a% aceite. Los pigmentos %igados a% %eo, en cam!io, permitan "na ma%ea!i%idad i%imitada ., so!re todo, "na resistencia ina%tera!%e /rente a %a %"3, %a &"medad, e% ca%or . e% paso de% tiempo1 sin em!argo, e% secado entre capa . capa tarda!a das ., en a%g"nos casos, meses enteros &asta terminar de e(aporar %os &"mores o%eaginosos. Nadie poda sa!er cmo %os &ermanos 5an ,ander &a!an conseg"ido reso%(er este di%ema en apariencia irre(oca!%e. En $%andes todos %os secretos parecan *"edar entre &ermanos . e-ting"irse con %a m"erte de e%%os. Entre %os pro/anos e-ista %a creencia de *"e %os &ermanos 5an E.cD &a!an in(entado e% %eo. Pero eran pocos %os pintores *"e ignora!an *"e e% "so de %os aceites era casi tan antig"o como %a pint"ra misma. S%o *"e, por a%g"na e-tra9a ra3n, eran m". pocos %os *"e consig"ieron componer %as distintas /rm"%as *"e aparecan, de /orma m2s o menos crptica, en %os (ie#os tratados, . *"e %ogra!an %a per/eccin de% co%or as como %a rapide3 de% secado con /rm"%as ignotas. $rancesco ,onterga sa!a *"e se &a!an emp%eado aceites de %ino . de esp%iego en %as anti*"simas pint"ras *"e decora!an %os tesoros de %os p"e!%os de% Ni%o. P%inio &a!a a/irmado en e% capt"%o GI5 de s" 7istoria >ni,ersal *"e :todas %as resinas son so%"!%es en aceites;, pre(iniendo *"e no era e% caso de% o!tenido de %a o%i(a. Aecio, en e% sig%o 5I, escri!i *"e e% de n"eces era "n !"en aceite secante, apto para /a!ricar !arnices *"e protegieran %os dorados . %a pint"ra de enca"sto. En e% man"scrito de L"cca de% sig%o 5III se &aca mencin, tam!i0n, a %as %acas transparentes o!tenidas de% aceite de %ina3a . %as resinas. En e% Man!al del Monte Athos se descri!a %a misma t0cnica, ap%icando e% pesen o e-tracto de %ino &er(ido . me3c%ado con resinas, &asta con(ertirse en !arni3. Se recomenda!a para e% "so en (e%ad"ras, com!inada con temp%es o ceras para %os at"endos, %os /ondos . %os
49

accesorios. E% misterio de %as (rgenes negras &a%%adas en Oriente encontra!a s" e-p%icacin, #"stamente, en e% "so de %os aceites1 inn"mera!%es e-0gesis se &a!an te#ido en torno a% desc"!rimiento de %as e/igies. )%0rigos, te%ogos, er"ditos . msticos &a!an e-p"esto %as &iptesis m2s esot0ricas. Sin em!argo, e% misterio tena s" e-p%icacin en "n pro!%ema m"c&o m2s terrena%, a% c"a% so%an con/rontarse todos %os pintores@ %a o-idacin de% ag%"tinante de %os pigmentos. Las (rgenes negras eran im2genes !i3antinas c".as carnes &a!an sido pintadas a% %eo, mientras *"e para %a s"per/icie de %os ropa#es se ap%icaron otros procedimientos. De modo *"e e% rostro . %as manos se &a!an ennegrecido a ca"sa de% contacto con %a %"3 . e% aire, mientras *"e %as partes pintadas a% temp%e conser(a!an s" co%or origina%. Bste /"e "no de %os moti(os *"e &a!an desanimado a %os antig"os pintores a emp%ear %a t0cnica de% %eo, en %"gar de intentar per/eccionar%a. En e% tratado de Te/i%o, e% 5i,ersar!m Arti!m ched!la, e% mon#e a%em2n e-p"so con %a ma.or senci%%e3 e% "so de %os aceites para di%"ir %os co%ores mo%idos, en especia% e% de %ina3a, . a/irma!a *"e este procedimiento era ap%ica!%e a casi todos %os pigmentos. Esta!a especia%mente indicado en %a pint"ra so!re ta!%a, :p"esto *"e %a pint"ra de!e ponerse a secar a% so%;, in opere lig!eo... tant!m in re&!s %!ae sol6 siccari poss!nt, escri!i. En e% #ratatto de )ennino )ennini tam!i0n apareca "na mencin c%ara de% "so de distintos aceites como (e&c"%o de %os pigmentos . da!a %a /rm"%a emp%eada por 6iotto@ :E% aceite de %ino de!e me3c%arse a% so% con e% !arni3 %*"ido en %a proporcin de "na on3a de !arni3 por "na %i!ra de aceite, . en este medio se de!en p"%(eri3ar todos %os co%ores. )"ando *"ieras pintar "n ropa#e con %as tres gradaciones, di(ide %os tonos . co%ca%os cada "no en s" posicin con t" pince% de pe%o de ardi%%a /"ndiendo "n co%or con otro, de modo *"e %os pigmentos *"eden espesos. Desp"0s de (arios das mira cmo &an *"edado %os co%ores . retoca %o *"e sea necesario. De esta manera pinta %as carnaciones o %o *"e *"ieras . %as monta9as, 2r!o%es . todo %o dem2s;. En otro capt"%o, )ennino indica!a *"e so!re determinadas partes de "na pint"ra &ec&a a% temp%e de &"e(o se ap%i*"e %eo, a"n*"e pre(ena *"e este +%timo demora!a m"c&o en secar. La com!inacin de %eo . temp%e era, #"stamente, "n rec"rso a% *"e m"c&as (eces &a!a ape%ado $rancesco ,onterga para *"e, de esta manera, /"esen menores %as s"per/icies de %eo, ace%erando e% secado. As . todo, a+n e-ista otro pro!%ema@ %os co%ores di%"idos en aceite res"%ta!an demasiado espesos. 8 %os escritos no eran m". espec/icos a
50

este respecto1 en 5e re aedi)icatoria, A%!erti a%"de a% pro!%ema pero no menciona %a so%"cin@ :Para *"e e% %eo res"%te menos espeso p"ede re/in2rse%o1 no s0 cmo, pero p"esto en "na (asi#a se c%ari/ica por s mismo. No o!stante, s0 *"e e-iste "na manera m2s r2pida de mane#ar%o;. Otro te-to contempor2neo de% anterior, e% Man!scrito de /stras&!rgo, esta!%ece "n procedimiento casi id0ntico a a*"e% de% *"e de#a!a constancia e% gran )ennino@ :Se de!er2 &er(ir aceite de %ina3a o de n"eces, me3c%2ndo%os %"ego con determinados secantes como %a caparrosa &lanca. La me3c%a o!tenida, !%an*"eada a% so%, ad*"iere "na s"stancia no m". espesa . se &ace tan di2/ana como e% aire. 4"ienes &an podido (er%o, a/irman *"e es de "na transparencia m2s p"ra *"e %a de% diamante. Este aceite posee %a partic"%aridad de secar r2pidamente . tornar todos %os co%ores &ermosamente c%aros . !ri%%antes. Pocos pintores %o conocen, . a"n conoci0ndo%o, pocos &an podido preparar%o1 por s" e-ce%encia se %o denomina Ole!m Pretios!m. )on 0% p"eden mo%erse . temp%arse todos %os co%ores. Sin em!argo, a"n*"e no es (enenoso, antig"os man"scritos se9a%an s" pe%igrosidad, pero ning"no dice en *"0 reside esta preca"cin;. Esta +%tima /rm"%a era %a *"e %e *"ita!a e% s"e9o a $rancesco ,onterga, .a *"e re"na %as propiedades &asta entonces irreconci%ia!%es@ !ri%%o . (ersati%idad, ina%tera!i%idad a% paso de% tiempo . secado r2pido. Sin em!argo, %a pr2ctica se resista a %a /rm"%a. En inn"mera!%es ocasiones $rancesco ,onterga sig"i paso por paso e% procedimiento indicado, pero siempre e% res"%tado era e% mismo@ a% e-poner %a ta!%a a% so%, e% ca%or torca %a madera &asta e% p"nto de *"e!rar%a. 7a!a e-perimentado con todos %os aceites secantes *"e se menciona!an en %os antig"os man"scritos1 diso%(i %os pigmentos en aceite de %ina3a, de adormideras, de n"eces, de c%a(e%, de esp%iego . &asta en a*"e%%os /rancamente contraindicados como e% de o%i(a. Los res"%tados eran siempre m2s !ien desa%entadores1 c"ando %os pigmentos no a%tera!an s" co%or (irando &acia tona%idades inc%asi/ica!%es, %a me3c%a res"%ta!a tan espesa *"e apenas si poda despegarse de% /ondo de% ca%dero1 si en cam!io s" consistencia era s"ti% . se de#a!a esparcir s"a(emente por %a ta!%a, e% secado poda demorar &asta medio a9o. Las (eces *"e consig"i a"nar "na me3c%a en %a *"e %os co%ores no (ariaran, a% mismo tiempo *"e s" consistencia /"era de%icada . /rag"ara en "n tiempo ra3ona!%e, %os desen%aces /"eron siempre ig"a%es@ a %os pocos das %a pint"ra empe3a!a a c"artearse &asta des&acerse por
51

comp%eto. Estos e-perimentos %e demanda!an "n precioso tiempo materia% e inte%ect"a%. Derrotado, (o%(a a %a preparacin de %os (ie#os temp%es ., mientras parta %os &"e(os des%igando %as c%aras de %a .emas, no poda e(itar sentirse "n triste cocinero. Rodeado de c2scaras, espantando %as moscas *"e so!re(o%a!an %a me3c%a, se preg"nta!a "na . otra (e3 c"2% era %a /rm"%a de %os 5an ,anden Por otra parte, de!a ser s"mamente ca"te%oso con s"s ensa.os . &acer%os /"era de %a (ista de e(ent"a%es testigos, .a *"e e-istan se(eros reg%amentos *"e regan %as aso? ciaciones, gremios, corporaciones . a %os partic"%ares. E% artc"%o I5 de% reg%amento, inspirado en %a carta de maestra de 6ante, deca@ #odo pintor admitido en la corporaci0n tra&a(ar' con &!en color de carne, so&re piedra, tela, trpticos en madera + otros materiales, + si se le enc!entra en )alta pagar' diez d!cados de m!lta. E% artc"%o 5I se9a%a!a@ /n toda o&ra %!e de&a ser realizada con az!r + sinople )ino, si el decano + los (!rados compr!e&an %!e ha cometido )ra!de con los materiales, el delinc!ente tendr' %!e pagar %!ince li&ras de m!lta. E% artc"%o G prescri!a@ $os (!rados est'n o&ligados a hacer ,isitas domiciliarias en c!al%!ier tiempo + l!gar, como &!enos + escr!p!losos inspectores, para sa&er si alg!no de los artc!los precedentes ha sido ,iolado, o si c!al%!ier otra in)racci0n no ha sido cometida, + las ,isitas ser'n hechas sin %!e ning!na persona p!eda impedirlo. Los estat"tos eran tan rgidos con %os artistas *"e se dira *"e c"ida!an %a p"re3a de %as pint"ras con e% mismo ce%o con e% *"e %os doctores de %a Ig%esia perseg"an %a !r"#era. 8, ciertamente, e-perimentar con materia%es poco con(enciona%es ., m2s a+n, con res"%tados r"inosos, pona en pe%igro s" prestigio, s" escaso capita% ., so!re todo, %a pr2ctica de% o/icio . e% e#ercicio de %a ense9an3a. E% +nico con/idente de $rancesco ,onterga en todas estas acti(idades . espec"%aciones &a!a sido Pietro de%%a )&iesa. )on s" m2s antig"o discp"%o, #"nto a %a ca"ta %"3 de "na (e%a, se pasa!an noc&es enteras &ir(iendo aceites, me3c%ando resinas . espo%(oreando toda s"erte de %imad"ras. )"a%*"ier testigo e(ent"a% &"!iera #"rado *"e esta!a pre?
52

senciando %os preparati(os de "n a*"e%arre. A&ora, sin s" m2s %ea% aprendi3, e% maestro ,onterga no tena con *"i0n con/rontar s"s &iptesis . conmiserarse de s"s /racasos. Pero si %a consec"cin de %a /rm"%a de% Ole!m Pretios!m oc"pa!a !"ena parte de %a e-istencia cotidiana de $rancesco ,onterga, no era 0ste ni e% +nico ni e% m2s importante de %os des(e%os de% maestro /%orentino1 e% pro!%ema *"e rea%mente %e *"ita!a e% s"e9o era e% enigma de% co%or. IV Las sospec&as de Pietro de%%a )&iesa so!re %a persona de s" condiscp"%o 7"!ert (an der 7ans tenan s"s /"ndamentos. De &ec&o, &a!a sorprendido a% r"!io a%"mno &"smeando en %a !i!%ioteca de% maestro. Las amena3as de% #o(en /%amenco ., poco m2s tarde, %a m"erte de% propio Pietro, &a!an &ec&o imposi!%e *"e e% discp"%o di%ecto in/ormara a $rancesco ,onterga so!re %as osc"ras acti(idades de 7"!ert. Pero no &aca /a%ta. $rancesco ,onterga a%!erga!a %a sospec&a *"e 5an der 7ans p"diera ser "n espa en(iado por DirD (an ,ander. A&ora !ien, H*"0 poda tener 0% *"e p"diera interesar%e a %os &ermanos /%amencosI 4"i32, se deca, /"era e% secreto de %as /rm"%as matem2ticas de %as perspecti(as . %os escor3os. Sin em!argo, en s" ense9an3a cotidiana e% maestro perci!a "n escaso inter0s de 7"!ert a este respecto. De%i!eradamente &a!a de#ado a %a (ista de% a%"mno /%amenco "nas anotaciones Apor cierto apcri/asA *"e a%"dan a% pro!%ema de %as perspecti(as, . p"do compro!ar *"e no mani/est %a menor c"riosidad. Si &a!a a%g"ien interesado en conocer, a c"a%*"ier precio, "n secreto, 0se era $rancesco ,onterga. 8 ese secreto esta!a en manos de %os 5an ,ander. A&ora !ien, Hpor *"0 moti(o e% maestro /%orentino to%era!a %a presencia de "n espa en s" propio ta%%erI HPor *"0 %e /ran*"ea!a %a p"erta de s" casa a% enemigoI E-istan (arias ra3ones. E% discp"%o /%amenco era e% (e&c"%o, en primer %"gar, para sa!er *"0 podan estar !"scando %os 5an ,ander. 4"i32, se deca $rancesco, 0% mismo /"era d"e9o de "n secreto *"e desconoca poseer. En seg"ndo %"gar, co!i#a!a %a esperan3a de *"e e% propio 7"!ert, &a!ida c"enta de *"e &a!a sido discp"%o de %os &ermanos /%amencos, conociera, a"n*"e /"era en parte, %a /rm"%a de% Ole!m Pretios!m. Se trata!a de #"gar, pacientemente, a% #"ego de% ca3ador ca3ado.
53

$rancesco ,onterga no ignora!a e% indisim"%a!%e inter0s de 7"!ert (an der 7ans por %a !i!%ioteca. 8 sa!a *"e e% ma.or tesoro *"e g"arda!a e% recinto era e% man"scrito *"e &a!a &eredado de s" maestro, en e% c"a% se re(e%a!a, #"stamente, e% enigma de% co%or@ e% maestro ,onterga se &a!a de(anado %os sesos d"rante a9os tratando de desci/rar e% #erog%/ico *"e s"ceda a% re(e%ador tt"%o. Sin em!argo, %as ard"as noc&es #"nto a Pietro de%%a )&iesa intentando penetrar %a roca in/ran*"ea!%e de %os misteriosos n+meros *"e se interca%a!an en e% te-to de San Ag"stn, &a!an res"%tado siempre por comp%eto est0ri%es. Inesperadamente, sin em!argo, a&ora *"e .a no poda contar con %a co%a!oracin pr-ima de Pietro, $rancesco ,onterga &a!a encontrado "n s"cesor *"e %o a."dara a de(e%ar e% enigma. Sin *"e 0% mismo %o s"piera, 7"!ert (an der 7ans i!a a ser e% ne-o *"e %o cond"cira a esc%arecer e% crptico capt"%o de% man"scrito. Pero H*"0 era, e-actamente, e% ecret!s colors in stat!s p!r!s@ V E% %"gar donde /"e &a%%ado e% c"erpo m"ti%ado de Pietro de%%a )&iesa se encontra!a en "na 3ona *"e no era desconocida para $rancesco ,onterga. En %as (astas posesiones de% Castello Corsini, m2s a%%2 de %os o%i(ares *"e se e-tendan so!re %a %adera de% ,onte A%!ano . escondida entre e% /o%%a#e agreste donde competan %as encinas con %os ene!ros, %os !re3os . %as retamas, se encontra!a "na ca!a9a r"inosa *"e e% maestro (isita!a con /rec"encia. S" (et"sto tec&o de pa#a no so!re? pasa!a %a a%t"ra de %a (egetacin *"e %a circ"nda!a. Eran pocos %os *"e sa!an de s" e-istencia, inc%"idos %os &a!itantes de %a (ecina (i%%a. Si a%g+n caminante perdido se a(ent"ra!a a ascender por e% estrec&o . tort"oso sendero *"e atra(esa!a e% !os*"e, era inmediatamente dis"adido de seg"ir s" marc&a por "na #a"ra *"e sa%a a s" paso &ostig2ndo%o con gr"9idos /eroces. La /orma!an media docena de perros grandes como %o!os *"e e-&i!an todos s"s dientes, a %a (e3 *"e se %es eri3a!a e% pe%a#e de% %omo. A&ora !ien, si e% caminante era reconocido por e% m2s (ie#o de %os mastines, *"e tam!i0n era e% m2s temi!%e . a*"e% a% *"e o!edeca e% resto de% gr"po, de inmediato todos %os perros %e /ran*"ea!an e% paso. Entonces, como "n gr"po de mansos cac&orros, se disp"ta!an %a mano de% (isitante rec%amando caricias, a %a (e3 *"e %o esco%ta!an t"m"%t"osamente a tra(0s de% sendero. Bste era e% caso de $rancesco ,onterga. Todos %os (iernes, antes de% medioda, e% maestro se pro(ea de "n ca.ado *"e %e con/era "n aspecto /ranciscano . acompa9ado por
54

s" discp"%o Pietro, emprenda %a sa%"da!%e caminata %adera arri!a, a tra(0s de %os !os*"es *"e c"!ran %a /a%da de% ,onte A%!ano. N"nca toma!an e% mismo camino. )omo si se tratara de "n ntimo desa/o, e%egan a (eces %a c"esta m2s escarpada . otras ascendan inter? n2ndose por %"gares &asta entonces desconocidos. )on /rec"encia oc"rra *"e perdan e% r"m!o1 sin em!argo, sa!an *"e no tenan moti(os para preoc"parse1 siempre, . de manera ine%"di!%e, desde e% %"gar m2s inesperado, a!ri0ndose paso entre %a espes"ra, aparecan %os perros *"e %os cond"can &asta e% recndito sendero *"e %%ega!a &asta %a c&o3a. )"a%*"iera pensara *"e se trata!a de perros sa%(a#es. Sin em!argo, tenan "n amo. En e/ecto, de pie #"nto a %a entrada de %a r"inosa ca!a9a, ad(ertido por %os %adridos, "n &om!re espera!a %a %%egada de %os (isitantes a/errando "n !2c"%o amena3ador. Tena e% aspecto de "n mon#e ermita9o1 %%e(a!a "na toga de pie% roda de "n co%or impreciso, ce9ida a %a cint"ra por "na soga ra%a . marc&ita. nas sanda%ias atadas con "nas &i%ac&as des/%ecadas apenas si %e protegan %os pies de %os cardos . de% /ro. La !ar!a gris . enredada se meca a% (iento como "n co%ga#o *"e %e /"era a#eno. Sin em!argo, si !ien tena %a cara de "n anciano, s" c"erpo era tan ro!"sto . erg"ido como e% de "n &om!re *"e toda(a no &a!a entrado en %a (e#e3. Los pocos *"e sa!an de s" recndita e-istencia %o %%ama!an Il Castigliano. Pero s" (erdadero nom!re era C"an Da3 de Lorri%%a. La impresin agreste . &osti% *"e da!a a %os o#os de "n desconocido no coincida con s" disposicin para con %os (isitantes. 4"ien %o /rec"enta? !a poda dar /e de *"e era "n &om!re ama!%e . &ospita%ario, a"n*"e de "na con(ersacin recatada . d"e9o de "n esprit" ciertamente parco. Res"%ta!a e(idente *"e pre/era %a si%enciosa compa9a de s"s perros a %a de s"s propios cong0neres. E% moti(o de %as /rec"entes (isitas de $rancesco ,onterga era "no . !ien p"nt"a%. De modo *"e %a re"nin d"ra!a tanto como e% tr2mite e-pediti(o *"e demanda!a e% pe*"e9o negocio *"e, (iernes tras (iernes, tena %"gar en %a ca!a9a perdida en %a espes"ra. Il Castigliano prepara!a . se%ecciona!a %os me#ores pigmentos *"e p"dieran conseg"irse en todos %os reinos de %a penns"%a it2%ica. )on e% metdico escr+p"%o de "n &er!o%ario, e% (ie#o ceno!ita, cargando "n cesto so!re %as espa%das . (arias ta%egas a %a cint"ra, recoga races de r"!ia para preparar %a garan3a rosa . %os tonos (io%etas. $rancesco ,onterga ignora!a cmo %o conseg"a1 era sa!ido *"e %os co%ores o!tenidos de %a r"!ia, tan /"%g"rantes como e/meros, primero empa%idecan . a %os pocos das se deco%ora!an por comp%eto. Sin em!argo, %as races de esa misma p%anta, desp"0s de pasar por e% mortero de Il Castigliano . tras
55

ser com!inadas con otro po%(o de origen indesci/ra!%e, o/recan "na /irme3a perenne. Era incansa!%e en s"s recorridos. En %as ta%egas *"e %%e(a!a s"#etas a% cinto, . en %os 3"rrones *"e co%ga!a a s" espa%da, e% eremita so%a %%e(ar piedras de a3"rita . ma%a*"ita, tierras (erdes . ocres, . en s" c&o3a g"arda!a montones de ciertos caraco%es marinos *"e i!a a recoger en s"s inc"rsiones &asta %a costa, . con %os *"e /a!rica!a e% me#or ro#o p+rp"ra *"e &"!ieran (isto o#os &"manos. Los a3"%es constit"an "n a"t0ntico tesoro. E% eremita recorra %as %aderas rocosas de %os montes *"e se e-tendan entre %os A%pes Ap"anos a %o %argo de% )&iana . a %os %ados de %a c"enca de% Arno, &asta %a ,aremma . %a Toscana ,eridiona%. En %as co%inas meta%/eras, cerca de %os sa))oni A%as /"maro%as !%ancas de (apor cargado de !oro *"e !rotan de %a rocaA &a!a encontrado (erdaderos .acimientos de a3"rita. na de %as grandes di/ic"%tades *"e presenta!a esta piedra era se? parar%a de %os otros componentes /irmemente ad&eridos. Los antig"os tratados consigna!an %as /atigosas operaciones de trit"racin . %a(ado *"e %a &acan e-cesi(amente cara . n"nca res"%ta!a de% todo p"ra. Na? die se e-p%ica!a cmo e% anacoreta espa9o% o!tena "n pigmento despo#ado de toda imp"re3a. $rancesco ,onterga sa!a *"e cada d"cado *"e gasta!a era "na (erdadera in(ersin, c".os /r"tos *"eda!an p%asmados en "nos cie%os di2/anos . "nos ropa#es sin ig"a%. Los amari%%os eran %"minosos como e% so%, . pe%igrosos como e% in/ierno. E% p%omo *"e contena s" !e%%simo amari%%o de N2po%es %e da!a a% co%or "n aspecto tan !ri%%ante como (enenoso era s" e/ecto. 7a!a *"e manip"%ar esos amari%%os con e% ma.or de %os c"idados. La ingestin accidenta% prod"ca %a m"erte inmediata1 %a a!sorcin por %a pie% pro(oca!a "n en(enenamiento %ento . progresi(o *"e, %"ego de "na do%orosa agona, aca!a!a con %a (ida de %a (ctima *"e se &"!iese de#a? do acariciar por ese %"minoso co%or. $rancesco ,onterga %e tena terminantemente pro&i!ido e% "so de este pigmento a s"s discp"%os. E% negro de mar/i% %o o!tena de %as astas de% cier(o. Il Castigliano era "na ca3ador imp%aca!%e. Sec"ndado por s"s perros, se interna!a en e% !os*"e armado con "na !a%%esta de s" propia in(encin, . no &a!a #ornada de montera *"e no rindiera s"s /r"tos. Se trata!a de "n tra!a#o metdico . paciente. La #a"ra toma!a %a a(an3ada con %os &ocicos pegados a% s"e%o . %as ore#as erg"idas . atentas. )"ando o%an e% rastro de% anima%, corra cada c"a% en "na direccin distinta /ormando "n crc"%o de &asta tres acres. Ladrando . gr"9endo, sin si*"iera &a!er%o (isto, i!an arriando a% cier(o &asta e% %"gar donde esta!a e% amo, cerrando cada (e3 m2s %a circ"n/erencia.
56

)"ando %a (ctima, aterrori3ada . acorra%ada, *"eda!a a %a (ista de% &om!re, antes de *"e p"diera emprender %a /"ga reci!a "na /%ec&a entre %os o#os. )ada *"ien reci!a s" parte. Los c"ernos, e% %omo, %os c"artos traseros . %a pie% eran para e% amo. Las entra9as, %as tripas . todas %as (sceras, para %os perros. Las ore#as eran "na o/renda para Dios1 cada (e3 *"e (o%(a de ca3a, arranca!a %as ore#as de% cier(o . %as de#a!a a% pie de "na cr"3 de madera *"e &a!a c%a(ado cerca de %a ca!a9a. Las astas eran c"idadosamente separadas de% cr2neo . %"ego ca%cinadas so!re %as !rasas en "na (asi#a cerrada. ,2s tarde %as diso%(a en %os 2cidos ., a% ca%entar %a me3c%a, arda de#ando m". pocas ceni3as. E% res"%tado era e% pigmento m2s negro . !ri%%ante *"e se &"!iese (isto. Sin em!argo, estos preparados %os /a!rica!a con e% +nico propsito de comerciar%os. Para pro(eerse a s mismo ec&a!a mano de otras t0cnicas, por cierto m"c&o menos con(enciona%es. A!so%"tamente nadie conoca s"s pint"ras. 8 tena s"s moti(os. C"an Da3 de Lorri%%a pinta!a con %a so%a determinacin de e-piar s"s /antasmas. Los pigmentos *"e "ti%i3a!a s"rgan de "na partic"%ar concepcin de% ni(erso, (isto a tra(0s de %a pint"ra. Sostena *"e, para *"e %a pint"ra no /"ese m2s *"e "n torpe . de/ect"oso sim"%acro, e% co%or de!a ser inmanente a% o!#eto representado. En rigor, so%a re/%e-ionar, si e% ni(erso sensi!%e est2 comp"esto de materia . a cada s"stancia %e es dado "n co%or, %as %e.es de %a pint"ra no de!eran ser di/erentes de %as %e.es de %a nat"ra%e3a. Apartarse "n 2pice de 0stas signi/ica!a a%terar e% orden "ni(ersa% de% m"ndo sensi!%e. En t0rminos pr2cticos, esto se trad"ca de %a sig"iente /orma@ si, por e#emp%o, decida representar s" ca!a9a . e% !os*"e *"e %a circ"nda!a, e%a!ora!a %os pigmentos con %as mismas s"stancias *"e componan cada "no de %os e%ementos *"e se propona representar. As, de %a madera con %a *"e esta!a &ec&a s" casa e-traa s" e-acto co%or. E% temp%e con e% *"e &a!ra de pintar e% tec&o de pa#a re*"era de %as propias &e!ras *"e %o constit"an . no de otras. Para pintar %os 2r!o%es, e% /o%%a#e, %os /r"tos . %as /%ores, des%iga!a %os e-tractos de cada "no de %os comp"estos. Si tena *"e pintar "n cier(o, %os !arnices para cada e%emento representado esta!an &ec&os de %a misma materia de %a *"e esta!a constit"ido e% anima%. Nadie sa!a con *"0 ag%"tinante conseg"a %igar %os co%ores sin *"e perdieran s" e/mero /"%gor. Pero si e% ni(erso, adem2s de s" constit"cin sensi!%e, oc"%ta!a a %a (e3 *"e re(e%a!a "n s"strato idea%, %a pint"ra no poda ser "na !ana% representacin de %a representacin. Esto es, adem2s de %a apariencia e-terna, e% o!#eto caracteri3ado re*"era necesariamente a%go de %a idea *"e %o s"stenta!a.
57

As, para representar %a idea de (ita%idad en "na /ig"ra no !asta!a %a per/ecta percepcin dada por %as /ormas. Se necesita!a ins"/%ar%e e% esprit", impercepti!%e a %a (ista. As, Il Castigliano &a!a e%a!orado "na c"idadosa c%asi/icacin de ideas a %as c"a%es %es correspondan determinados e%ementos *"e transporta!an, en s" s"stancia, %os esprit"s *"e animan %a materia. De ac"erdo con ta% nomenc%at"ra, e% esperma de ca!a%%o, por e#emp%o, contena %a idea de %a (ita%idad, %a e-"!erancia, %a 0pica, %a %ea%tad . %a no!%e3a. Si tena *"e e-presar s"/rimiento, a!negacin, %a!oriosidad o sacri/icio, agrega!a a %a me3c%a gotas de s"dor. Las %2grimas di%"idas en e% temp%e presta!an %a esencia de %a piedad, %a misericordia, %a in#"sticia . %a c"%pa!i%idad. La sangre era "no de a*"e%%os preciosos e%ementos *"e re"nan, a "na (e3, e% co%or de %a materia, %a idea . %os esprit"s. Para %as carnaciones, no (aci%a!a en emp%ear s" propia sangre di%"ida en aceite de adormideras. A%g"na (e3, en "n e-ceso de %oc"acidad mstica, e% pintor espa9o% %e &a!a comentado a%go de todo esto a $rancesco ,onterga. A% maestro /%orentino, adem2s de parecer%e c"anto menos "n procedimiento tene!roso, %e con/irm %a idea de *"e s" co%ega &a!a perdido de/i? niti(amente %a ra3n. D"rante e% c"rso de "na de %as +%timas (isitas *"e %e &icieran $rancesco ,onterga . s" discp"%o, Il Castigliano, sentado en e% rincn m2s osc"ro de %a ca!a9a, esta!a gara!ateando "na ta!%a con "n car!n. A% maestro ,onterga %e pareci *"e esta!a tomando "n ap"nte de% rostro de Pietro de%%a )&iesa. Interesado por conocer e% tra3o de s" co%ega espa9o%, e% maestro /%orentino se incorpor con e% propsito de (er m2s de cerca e% di!"#o. Pero Il Castigliano inmediatamente dio ("e%ta %a ta!%a. 6"arda!a "n ce%o en/ermi3o de s" o!ra. $rancesco ,onterga no %e dio ning"na importancia a este &ec&o, p"es sa!a *"e s" co%ega esta!a "n poco %oco. Ning"na de %as personas *"e conocan s" e-tra9o comportamiento &i3o apenas caso de %as rare3as de% &"ra9o espa9o%. 7asta *"e apareci, m". cerca de% %"gar donde esta!a s" recndita ca!a9a, e% cad2(er de% discp"%o de ,onterga con e% rostro deso%%ado. VI Nadie tena moti(os para sospec&ar *"e a*"e% ermita9o (estido con "n &arapo de pie% rada, apenas "n poco menos sa%(a#e *"e %os perros con %os *"e con(i(a, &a!a sido protegido de Isa!e%, %a reina de )asti%%a, . de s" marido $ernando, e% re. de Aragn. Nadie &"!iese imaginado *"e esa som!ra entre e% /o%%a#e *"e re&"a a %os &om!res . dorma en
58

"n co!erti3o, &a!a reci!ido de e%%os s"s principa%es encargos. C"an Da3 de Lorri%%a &a!a nacido en Paredes de Na(as, en )asti%%a. $"e condiscp"%o de s" coterr2neo, Pedro 'err"g"ete, padre de A%onso, *"ien a9os m2s tarde &a!ra de ser considerado e% padre de %a pint"ra espa9o%a. C"an . Pedro /"eron como &ermanos. A %a m"erte de% maestro, s"s destinos se separaron. C"an Da3 de Lorri%%a se tras%ad a Ita%ia . reca% en %a m!ra. S" ta%ento se &i3o notar inmediatamente, . teniendo apenas catorce a9os reci!i "na c2%ida recomendacin de manos de% mismsimo Piero de%%a $rancesca@ :E% portador de 0sta ser2 "n #o(en espa9o% *"e (iene a Ita%ia a aprender a pintar . *"e me &a rogado *"e %e permita (er mi cartn *"e empec0 en %a Sa%a. As, p"es, es necesario *"e t+ proc"res, sea como /"ere, &acer%e dar %a %%a(e, . si p"edes ser(ir%e en a%go, &a3%o por amor mo, por*"e es e-ce%ente m"c&ac&o;. Los primeros signos de "n esprit" di/ci% t"(ieron %"gar por estos a9os1 no *"eda constancia de c"2% /"e, e-actamente, e% episodio *"e &i3o cam!iar de parecer a s" protector, pero en otra carta contradice a!iertamente s" recomendacin@ :4"edo enterado de *"e e% espa9o% no &a conseg"ido %a gracia de entrar en %a Sa%a1 %o agrade3co . r"ega de mi parte a% g"ardador c"ando %e (eas *"e o!re de% mismo modo con %os dem2s;. Desp"0s de "n in/r"ct"oso perip%o *"e comen3 en Roma . termin en $%orencia, regres a Espa9a. En Larago3a, por encargo de% (icecanci%%er de Aragn, %a!r e% reta!%o . e% sep"%cro de "na capi%%a de% monasterio de %os /rai%es Cernimos de Santa Engracia. D"rante todos estos a9os se desempe9 como esc"%tor, principa%mente en Larago3a, &asta *"e Isa!e% de )asti%%a %o %%am a s" ser(icio, nom!r2ndo%o pintor . esc"%tor de c2mara. $"e entonces c"ando %e /"eron encargados (arios pro.ectos *"e &"!ieran podido consagrar%o para siempre. Sin em!argo, n"nca pasaron de% !oceto. Las a"toridades consideraron s" o!ra e-cesi(amente osc"ra, som!ra . cargada de a%egoras indesci/ra!%es. Pese a *"e nadie ignora!a s" ta%ento ., so!re todo, s" t0cnica, %os !ocetos eran e-tra9as iconogra/as enmarcadas en paisa#es aterradores. S" (ersin de %a Decapitacin de San C"an e% 'a"tista era tan estremecedora *"e s" (isin res"%ta!a para m"c&os into%era!%e. Sea por irona de s"s s"periores o por p"ro a3ar, reci!i %a merced de "na escri!ana en e% crimen, "na modesta renta *"e %e permita (i(ir con a"stera dignidad. $"e en esta 0poca c"ando empe3 a pintar secretamente. Ig"a% *"e %os nigromantes *"e se encerra!an a conce!ir /"rti(os con#"ros, C"an Da3 de Lorri%%a, enc%a"strado en "n recndito
59

stano, desterra!a %os demonios de s" esprit" con/in2ndo%os a% encierro de% temp%e so!re ta!%as. Pero /"e desc"!ierto. Tan pa(orosos de!ieron de ser %os /antasmas *"e e-orci3a!a en s"s pint"ras, *"e /"e conminado a a!andonar %a corte caste%%ana. En %a (ecina Soria conoci a Ana In0s de %a Serna, con *"ien contra#o matrimonio. Ana era %a &i#a ma.or de "n prspero comerciante en especias. S" matrimonio /"e tan in/e%i3 como /"ga3. C"an Da3 de Lorri%%a se rec%"a a pintar d"rante das enteros. En esos perodos no pro!a!a !ocado ni (ea %a %"3 de% so%. 8 ni si*"iera s" esposa poda interr"mpir s"s retiros. 8 desde entonces, para *"e nadie desc"!riera s"s pint"ras, ni !ien %as termina!a %as destr"a o repinta!a so!re %a misma ta!%a. na so%a ta!%a poda oc"%tar &asta (einte pint"ras s"perp"estas. $"e en esta 0poca c"ando comen3 a e-perimentar con pigmentos de s" propia in(encin . a e%a!orar s"s propias recetas. Necesita!a *"e %as pint"ras secaran tan r2pido como e% dictado de s"s demonios, para, entonces, poder (o%(er a pintar encima de %a o!ra conc%"ida. En "n con/"so episodio *"e #am2s /"e esc%arecido, %o con/inaron a prisin1 s" esposa apareci m"erta . %a ca"sa &a!ra sido en(enenamiento. E% estado de% cad2(er presenta!a %os &orrorosos signos *"e de#a %a caricia pon3o9osa de% amari%%o de N2po%es. Sin em!argo, e% tri!"na% no p"do compro!ar %as circ"nstancias de% en(enenamiento . e% pintor /"e a!s"e%to. E% premat"ro ascenso . %a !r"ta% cada de C"an Da3 de Lorri%%a esta!an imp"%sados por "na /"er3a in(ersamente proporciona% a %a *"e g"ia!a e% destino de s" antig"o condiscp"%o, Pedro 'err"g"ete, *"ien se &a!a con(ertido en "no de %os m2s preciados pintores de s" tierra. Por s" parte, o%(idado, desprestigiado . cada (e3 m2s a3"3ado por s"s ntimos demonios, C"an decidi retirarse de% m"ndo de %os &om!res . marc& a s" sa%(a#e re/"gio en %a Toscana. )on %a e-c"sa de comprar pigmentos, $rancesco ,onterga se encamin a %a casa de Il Castigliano. )"ando se intern en e% !os*"e, %e sorprendi *"e %os perros no sa%ieran a s" enc"entro. na (e3 en %a ca!a9a p"do con/irmar s"s sospec&as. C"an Da3 de Lorri%%a &a!a a!andonado e% %"gar. E% depsito de %e9a donde &a!a aparecido e% cad2(er de Pietro de%%a )&iesa *"eda!a a "na %eg"a de %a casa de% pintor espa9o%. 4
60

VERDE DE HUNGRA I na %%"(ia /ina . &e%ada caa so!re %os te#ados ennegrecidos de 'r"#as. )omo si *"isiera remo(er e% mo&o de% o%(ido . sacar a re%"cir e% antig"o esp%endor, e% ag"a perc"ta contra %as costras de% a!andono con %a in+ti% por/a de "na g"!ia sin /i%o. Las gotas repica!an so!re %a s"per/icie estancada de% cana% /ormando !"r!"#as *"e, a% re(entar, de#a!an escapar "n &edor p"tre/acto1 era como si "n en#am!re de insectos ro.era %a carne de "n cad2(er %argamente descomp"esto. Los 2r!o%es oto9ados . %os m2sti%es &"0r/anos de !anderas o, peor a+n, e-&i!iendo %as &i%ac&as de %os pendones *"e recorda!an %as (ie#as 0pocas de g%oria, %e con/eran a %a ci"dad "n aspecto deso%ador. No era a*"0%%a %a triste imagen de "na ci"dad des&a!itada, sino *"e, a% contrario, esta!a po!%ada de memorias *"e presenta!an %a materia%idad de %os espectros. Se dira *"e %as ca%%e#"e%as *"e !rota!an de %a p%a3a de% mercado no esta!an desiertas, sino atestadas de espanta#os s%o (isi!%es para a*"e%%os *"e resistieron e% 0-odo. 8, #"stamente, para %os pocos *"e se &a!an *"edado, %a %%egada de "n e-tran#ero constit"a "n raro acontecimiento. 7a!a pocos moti(os para (isitar a*"e% po3o pesti%ente, de modo *"e, de inmediato, empe3a!an a correr %os m2s (ariados r"mores en torno a% reci0n %%egado. 8 m"c&o menos /rec"ente a+n res"%ta!a %a (isita de "na m"#er #o(en sin m2s acompa9amiento *"e e% de s" dama de &onor. Pero si, adem2s, %a m"#er en c"estin se %i!era!a de s" dama de compa9a ., a% anoc&ecer, entra!a so%a a %a casa de dos &om!res so%teros, %a c"riosidad se con(erta en ma%icioso regodeo. )ada (e3 *"e $2tima sa%a a %a ca%%e poda compro!ar *"e %as miradas /"rti(as tenan e% peso condenatorio de "na %apidacin p+!%ica. A s" paso esc"c&a!a cmo se a!ran %as (entanas ., por e% ra!i%%o de% o#o, o!ser(a!a %as ca!e3as /isgoneando a medio asomar. De manera *"e, mientras espera!a %a resp"esta de %os 5an ,ander, $2tima se (ea o!%igada a pasar %a ma.or parte de% da encerrada en s" c"arto en %os a%tos de% edi/icio de )ranen!"rg. La misma noc&e de %a (isita de $2tima, %os &ermanos &a!an mantenido "na aca%orada disc"sin. 6reg se opona a aceptar e% pedido de 6i%!erto 6"imaraes. Arg"menta!a *"e, por m". generosa *"e pareciera %a paga, #am2s i!a a compensar %os do%ores de ca!e3a pos? teriores1 sa!a cmo pensa!an %os comerciantes, se crean con derec&o a c"a%*"ier cosa a cam!io de "na ta%ega rep%eta de monedas de oro.
61

Nada %os de#a!a con/ormes ., adem2s, eran d"e9os de "na ignorancia tan inmensa como s" so!er!ia. 8 e% me#or e#emp%o era e% o/ensi(o desp%ante *"e %e &a!an &ec&o a $rancesco ,onterga. DirD, en cam!io, opina!a *"e necesita!an ese dinero1 desde *"e (irt"a%mente se &a!an des(inc"%ado de %a )asa 'orgo9a a% decidir *"edarse en 'r"#as, e% estado de s"s /inan3as era preoc"pante. Deca esto +%timo con "n tono *"e ma% poda disim"%ar (ie#os reproc&es. Senta *"e s" &ermano ma.or, con s" o!stinacin, %o &a!a condenado a anc%arse en a*"e%%a ci"dad *"e no o/reca ning+n &ori3onte. Pero c"antos m2s arg"mentos en s" /a(or %e da!a DirD, tanto m2s irred"ci!%e pareca ser %a posicin de 6reg. E% ma.or de %os &ermanos %e record *"e nada %o ata!a a 0%, %%eg a decir%e *"e, si as %o *"era, tena p%ena %i!ertad de m"darse a 6ante, a Am!eres o a donde *"isiera1 *"e no tena moti(os para preoc"parse por 0%, p"es, como !ien %o sa!a, poda !astarse por s mismo. 8 en esos momentos de %a disp"ta DirD tena *"e &acer ingentes es/"er3os para se%%arse %a !oca . no recordar%e *"e era "n po!re ciego, *"e si toda(a poda dedicarse a %a pint"ra era por e% so%o &ec&o de *"e 0% se &a!a con(ertido en s"s o#os . en s"s manos. 8 por si /"era poco, %e paga!a con %a moneda de %a me3*"indad@ ni si*"iera &a!a tenido %a generosidad de re(e%ar%e e% secreto de% preparado de s"s pint"ras, conden2ndo%o, de ese modo, tam!i0n a 0% a %a ceg"era. No poda ignorar *"e am!os constit"an "na "nidad. E% "no sin e% otro no poda (a%erse por s so%o. 7asta *"e &"!o "n momento en e% *"e 6reg /"e terminante@ sin rodeos, %e preg"nt a s" &ermano menor c"2% era e% moti(o de tanta (e&emencia, si %as ansias de retratar a s" c%iente o %a c%iente misma. E% %argo si%encio de DirD /"e considerado como "na resp"esta. S%o entonces, . sin a9adir ning"na e-p%icacin *"e #"sti/icara s" repentino asentimiento, e% ma.or de %os 5an ,ander accedi a %a peticin de 6i%!erto 6"imaraes. En ese mismo instante am!os p"dieron esc"c&ar e% casco de %os ca!a%%os *"e aca!a!an de entrar en %a ca%%e de% Asno )iego. II Tras sa%"dar a %a dama, . ganado por %a c"riosidad, 6reg (an ,ander *"iso conocer %os moti(os de% e-traordinario ent"siasmo *"e mostra!a s" &ermano por %a (isitante. )on "na actit"d s+!itamente paterna%, e% (ie#o pintor se acerc a %a m"#er . %e rog *"e %e permitiera &acerse "na composicin m2s precisa de s" persona. Antes de *"e $2tima p"diera comprender e% pedido, 6reg estir s"a(emente %a diestra . des%i3 s" ndice por e% per/i% de% rostro de $2tima. En %a n/ima pero
62

sensi!%e e-tensin de% p"%pe#o de s" dedo p"do sentir %a pie% tersa de s" /rente a%ta . %"ego e% dimin"to contorno de s" nari3, recta . de%icada. La m"#er, *"e permaneca inm(i%, ni si*"iera se atre(a a parpadear . no p"do e(itar "n estremecimiento c"ando %a mano de% pintor se det"(o en %a s"per/icie de s"s %a!ios apretados. $2tima se (ea aterrada, como si temiese *"e "n ntimo secreto /"era a re(e%arse en (irt"d de a*"e% ac? to. n /insimo (e%o de s"dor /ro c"!ri de pronto e% !orde s"perior de s" !oca. 8 mientras recorra, a&ora en sentido &ori3onta%, %os %a!ios de $2tima &asta e% %mite de %as comis"ras crispadas, 6reg p"do &acerse "na representacin e-acta de a*"e% rostro #o(en e inmensamente &ermoso. $"e "na inspeccin !re(e. Sin em!argo, a $2tima %e pareci "na eternidad. Para 6reg, en cam!io, se trat apenas de "n /"ga3 (ia#e a %a remota patria de %os rec"erdos. Desde e% %e#ano da en e% *"e perdi %a (ista, %%e(ado por e% p"dor . e% amor propio, se &a!a prometido ren"nciar a %as m"#eres. Pero a&ora, a% so%o contacto con a*"e%%os %a!ios c2%idos, todas s"s con(icciones parecan a p"nto de desp%omarse. n tem!%or, me3c%a de !ros (iri%es . c"%posos pensamientos, conmo(i s" (ientre . a+n m2s a!a#o. Desde ese momento, e% ndice de 6reg (an ,ander, marcado por e% estigma im!orra!%e de %a pie% de $2tima, &a!ra de se9a%ar para siempre e% camino de %os #"ramentos rotos. DirD presenci %a escena sin otorgar%e ning"na importancia. De &ec&o, se a%egr ante e% des"sado gesto de &ospita%idad de 6reg para con s" &"0sped. Pero ta% (e3 &"!iese e-perimentado "na emocin di/erente si &"!iera podido ser testigo de% si%encioso sismo *"e aca!a!a de desatarse en e% esprit" de s" &ermano. $2tima no mani/esta!a ning"na preoc"pacin por %a sa%"d de s" marido. A DirD (an ,ander no de#a!a de sorprender%e e% !"en &"mor de% *"e siempre &aca ga%a %a m"#er. En todo momento . !a#o c"a%*"ier circ"nstancia, $2tima mostra!a "na %igera sonrisa *"e se dira ad&erida a s"s %a!ios, carnosos . ro#os. En "n tono /orma% *"e, sin em!argo, oc"%ta!a "na interesada c"riosidad, DirD interrog a s" &"0sped so!re a%g"nos as"ntos, m2s !ien genera%es, atinentes a s" esposo. $2tima, sin poder e(itar "na notoria incomodidad, contesta!a de "n modo e(asi(o . esc"eto e inmediatamente cam!ia!a e% c"rso de %a con(ersacin. Entretanto 6reg, toda(a o!n"!i%ado, esconda s" at"rdimiento tras %a cortina ac"osa *"e c"!ra s"s o#os, e intenta!a mostrarse menos interesado en %a persona de s" c%iente *"e en %as c"estiones de orden pr2ctico, concernientes a% tra!a#o *"e tenan por de%ante. Desp"0s de
63

todas s"s resistencias anteriores, a&ora, incomprensi!%emente, *"era poner manos a %a o!ra c"anto antes. 8 *"iso sa!er con c"2nto tiempo conta!an. La m"#er e-p%ic *"e e% !arco permanecera en e% p"erto de Ostende d"rante treinta das, para %"ego regresar a Lis!oa. A% or%o, e% rostro de 6reg se trans/ig"r en "na m"eca amarga. Se p"so de pie ., /i#ando s"s p"pi%as m"ertas en %os o#os de %a #o(en, sentenci@ AImposi!%e. En treinta das es imposi!%e. $2tima *"ed petri/icada a ca"sa de% miedo *"e %e &a!a pro(ocado %a e-presin de 6reg, tan parecida a "na mirada. E% (ie#o pintor gir %a ca!e3a en direccin a s" &ermano con "n gesto e%oc"ente, como si as %e con/irmara todos %os reparos *"e %e &a!a mani/estado momentos antes. DirD, consternado, !a# %a ca!e3a. Sa!a *"e era materia%mente imposi!%e terminar e% tra? !a#o en apenas treinta das. $2tima no tena por *"0 sa!er%o1 de modo *"e e% menor de %os &ermanos, intentando poner "n poco de ama!i%idad, %e e-p%ic *"e era m". poco tiempo para &acer "n tra!a#o digno de s" persona. $2tima no atina!a a mo(erse de s" si%%a. Se mostra!a /rancamente atnita. Se dira *"e no aca!a!a de reso%(erse entre %e(antarse . retirarse corriendo de% %"gar o &acer (otos para *"e %a tierra se a!riera . se dignara a sep"%tar s" a(ergon3ada &"manidad. Tit"!eando en s" a%em2n p%agado de ripios . p"dor, . dirigi0ndose a 6reg, di#o@ ATena entendido *"e %os temp%es . %os %eos de 5"estras E-ce%encias, adem2s de ser %os m2s mara(i%%osos *"e #am2s se &"!iesen (isto, os permitan tra!a#ar con m2s rapide3 *"e c"a%*"ier otro en este m"ndo... A(aci% "nos seg"ndos como si intentara !"scar %as pa%a!ras menos o/ensi(as . contin"A@ En menor tiempo, cierto maestro /%orentino &a!a comprometido s" pa%a!ra para terminar e% retrato... Sin poder a!andonar s" tono irreso%"to, $2tima de# %a /rase inconc%"sa, re/%e-ion "n momento m2s, . /ina%mente, con "na /irme3a *"e pona de mani/iesto "n 2nimo o/endido, sentenci@ ALamento &a!er e*"i(ocado mi #"icio so!re ("estras artes. ,e &a!an &a!%ado de ciertas t0cnicas n"e(as, de ciertas (irt"des de ("estros %eos, !ri%%antes . capaces de secar como ning"no. Las +%timas pa%a!ras de %a m"#er parecieron e#ercer e% e/ecto de dos p"9a%es certeros ap"ntados a% centro de% cora3n de cada "no de %os &ermanos. Tanto *"e no t"(ieron tiempo de sorprenderse de %os conoci? mientos de pint"ra *"e aca!a!a de poner en e(idencia $2tima. Para DirD /"e "na n"e(a dec%aracin de g"erra1 e% /antasma de s" enemigo, $rancesco ,onterga, &a!a ("e%to a &"ndir s" dedo en %a %%aga do%iente. 6reg cre. adi(inar e% pensamiento de s" &ermano@ si %a traicin de s" discp"%o 7"!ert, comparada con e% tro/eo *"e signi/ica!a %a (isita de
64

$2tima %"ego de s" decepcionante paso por e% ta%%er de% maestro /%orentino, era como cam!iar "n pen por %a reina, no aceptar a&ora e% reto &"!iese representado %a p0rdida de/initi(a de %a partida. E% con("%sionado esprit" de 6reg arda a&ora como "na &og"era@ a %a pira *"e se aca!a!a de encender por o!ra de %a /riccin de %a pie% con %a pie%, se agrega!a %a %e9a de %a pasin por e% o/icio a% *"e &a!a decido ren"nciar. S"s antig"os #"ramentos tam!a%ea!an a% !orde de% e-tremo de s" ndice, toda(a ardiente. 6reg poda sentirse org"%%oso de s"s pint"ras1 ta% como %o aca!a!a de decir $2tima, s"s preparados eran, en e/ecto, ins"pera!%es en !ri%%o, te-t"ra . pigmentacin . adem2s, poda, si as %o *"era, /a!ricar %os %eos m2s p"ros . pro(istos de "n poder de secado *"e s"pera!a a% m2s r2pido de %os temp%es. La resp"esta a% desa/o, en apariencia tri(ia%, *"e aca!a!a de p%antear $2tima no se &i3o esperar. DirD /i# s"s o#os en %os de s" &ermano . p"do compro!ar en %o m2s recndito de s" si%encio medita!"ndo *"e esta!a pensando en %o mismo *"e 0%. 8 ese pensamiento poda res"mirse en dos pa%a!ras@ Ole!m Pretios!m. DirD sa!a *"e 6reg se &a!a #"rado no (o%(er a preparar n"nca m2s %a /rm"%a *"e %o &a!a p"esto so!re e% mismo pedesta% *"e Can (an E.cD . a% c"a% &a!a decidido ren"nciar por misteriosas ra3ones. Pero tampoco desconoca *"e %a /irme3a de% #"ramento era proporciona% a %a tentacin de (o%(er a preparar%o. Si &"!iese sido de otro modo, no &a!a moti(os para #"rar. E% menor de %os 5an ,ander sa!a c"2nto tra!a#o %e demanda!a a s" &ermano s"straerse a% acicate de %a /ascinacin *"e e#erca en s" esprit" e% Ole!m Pretios!m. Las pint"ras *"e prepara!a todos %os das, siendo *"e eran de %as me#ores, no se apro-ima!an ni por m"c&o a %as *"e sa!a &acer. Era como si /"ese d"e9o de %as a%as de "n 2nge% *"e, p"diendo (o%ar a cie%o a!ierto, se condenara por decisin propia a %a pedestre condicin. Por otra parte, DirD #am2s &a!a tenido e% pri(i%egio de cargar s" pa%eta con %a pint"ra m2s apreciada por c"a%*"ier pintor1 inn"mera!%es (eces &a!a cedido a "n d"%ce ens"e9o en e% *"e %ogra!a acariciar con s"s pince%es %a s"a(e s"per/icie de% Ole!m Pretios!m. Se imagina!a a s mismo esparciendo so!re "na ta!%a e% rastro s"ti% de %a /rm"%a, c".o conocimiento %e era negado por s" propio &ermano. Pero n"nca, como a&ora, %os &ermanos /%amencos se &a!an (isto tan cerca de %a tentacin. )ierto era *"e, desde e% da en *"e 'r"#as se &a!a con(ertido en "na ci"dad m"erta, no se %es &a!a presentado %a ocasin ni si*"iera de imaginar %a posi!i%idad de (o%(er a preparar %a secreta /rm"%a. Sin em!argo, DirD tena %a ntima esperan3a de *"e ese da &a!ra de %%egar. 8 en ese momento no t"(o d"da de *"e por /in ese da
65

&a!a %%egado. )"anto m2s mira!a e% enigm2tico rostro de s" &"0sped, menos poda e(itar DirD %a i%"sin de retratar%a con %as pint"ras *"e s" &ermano se o!stina!a en negar%e. No &i3o /a%ta *"e %os 5an ,ander mant"(ieran "na con(ersacin en pri(ado1 cada "no sa!a, e-actamente, *"0 esta!a pensando e% otro. 6reg se re(o%(i en e% si%%n, acarici %a /e%pa con %a .ema de %os dedos, cerr %os o#os, *"e se &a!an %%enado de "na (ita%idad in0dita, como si de pronto se &"!iesen animado por %a %"3 *"e e% destino %es &a!a arre!atado ., /ina%mente, sentenci@ ASi *"eremos tener e% tra!a#o %isto en treinta das, de!eramos comen3ar de inmediato. III n ra.o de so% atra(es "n intersticio a!ierto en a*"e% s"dario de n"!es grises, e-tendiendo "n cortinado de t"% amari%%ento &ec&o de gotas de %%"(ia *"e di(idi %a ci"dad en dos1 &acia e% s"r de% cana% reina? !a "na pen"m!ra acent"ada m2s a+n por e% contraste de %a mitad i%"minada. En %os crista%es mo#ados de% (entana% de% ta%%er so!re e% p"ente de %a ca%%e de% Asno )iego se /orma!an pe*"e9os crc"%os en c".o centro %a %"3 se /ragmenta!a en s"s componentes, imitando a% tmido arco iris *"e de pronto rasg e% cie%o. A"n*"e toda(a %%o(a con /"ria, &aca m"c&o tiempo, ta% (e3 a%g"nos meses, *"e no se (ea e% so% !ri%%ando so!re 'r"#as. Era "na se9a% a"spiciosa1 si a*"0% era e% inicio de% !"en tiempo, %os (a&os de% aire empe3aran a des(anecerse . %as ta!%as e-"daran %a &"medad ac"m"%ada d"rante e% oto9o1 %as te%as se &aran m2s permea!%es a %os preparados de co%a de pescado . ti3a, . %a imprimacin se de#ara a!sor!er m2s /2ci%mente. Por otra parte, e% so% res"%ta!a (ita% para apres"rar e% secado comp%eto de% Ole!m Pretios!m "na (e3 terminada %a pint"ra. De pronto %a %%"(ia de# de repicar so!re e% te#ado . %as n"!es se a!rieron de par en par. Si *"eda!a a%g+n resto de d"da en e% esprit" de %os 5an ,ander, se despe# s+!itamente, ig"a% *"e e% cie%o a3"% *"e se (ea tras %a (entana. DirD, sin perder tiempo, %e pidi a $2tima *"e se preparara para posar, a %a (e3 *"e e-tendi "n %ien3o en e% a%/0i3ar de% (entana%. 6reg acomod a%g"nos %e9os *"e ardan en e% /"ego . /"e &asta "n rincn de% c"arto donde se api%a!an, (ertica%es, "na cantidad de ta!%as de distintas /ormas . tama9os. )on %as .emas de %os dedos recorri %a s"per/icie de %as maderas, toc e% canto de %os !astidores . %as separ en dos gr"pos, descartando en "no %as *"e presenta!an a%g"nas /a%%as.
66

E% cora3n de% ma.or de %os 5an ,ander %ata con "na /"er3a in0dita. No %o anima!a e% sentimiento pecaminoso de *"ien aca!a de romper "n #"ramento, sino e% ent"siasmo de *"ien reemp%a3a %os t0rminos de "na promesa. Se deca a s mismo *"e si permita a DirD tra!a#ar con e% preciado Ole!m Pretios!m, *"i32 de esa /orma &a!ra de dis"adir s" c"riosidad . n"nca m2s (o%(iera a insistir con conocer %a /rm"%a. $2tima mira!a e% s+!ito mo(imiento con %a c"riosidad nacida de% desconcierto1 ni si*"iera poda imaginar *"e s" persona &a!a sido %a ca"sa de %a ec%osin de% antig"o . s"!terr2neo magma *"e !"%%a en e% esprit" de %os &ermanos, . *"e a&ora, desp"0s de a9os, s"rga a %a s"per/icie con "na /"er3a %argamente contenida. ,ientras se arreg%a!a e% tocado /rente a% espe#o, por e% ra!i%%o de% o#o intenta!a desci/rar e% moti(o de tanta e-citacin. DirD se aseg"r de *"e %a te%a est"(iese comp%etamente seca, %a desco%g de% (entana% . %a present so!re %a ta!%a *"e &a!a se%eccionado 6reg. )on %a pericia de "n pasamanista, DirD cort %a te%a, %a e-tendi so!re %a s"per/icie de %a madera ., %%e? n2ndose %a !oca con "n p"9ado de c%a(os, empe3 a marti%%ar so!re e% re(0s de %a ta!%a. )"ando e% %ien3o *"ed !ien tenso, tendi "na s"a(e capa de co%a &aci0ndo%a /i%trar a tra(0s de %a trama de %a te%a. De# %a ta!%a e-p"esta a% so%, mientras prepara!a "n engr"do /ino . a%go &ediondo. En "n ca%dero de co!re p"so a &er(ir &"esos de aren*"e &asta *"e %os cart%agos perdieron consistencia, a% p"nto de con(ertirse en "na pasta ac"osa. $2tima, sin de#ar de arreg%arse, mirando en e% re/%e#o de% espe#o, preg"nta!a con ingen"a c"riosidad so!re cada "no de %os metdicos pasos *"e seg"a DirD. )on 2nimo pedaggico . con cierta a/ectacin de importancia, e% pintor %e e-p%ic *"e %a co%a de pescado ser(a para dar%e ad&erencia a %a te%a. L"ego se%eccion "nas (a.as de ene!ro. Retir e% ca%dero de %as !rasas . %o de# en/riar. Tom "no de %os a3"%es /r"tos ., con "n c"c&i%%o de &o#a /i%osa, %e a!ri "na incisin. De% interior sa%ieron "nas semi%%as, . se %as ense9 a $2tima1 %"ego %e e-p"so *"e e% aceite esencia% *"e o!tena con e%%as, agregado a %a me3c%a, %e o/reca a% %ien3o "na ad&erente /%e-i!i%idad *"e %o protega de %a &"medad . e(ita!a posteriores /is"ras. Tom "n /rasco de crista% . (erti "na pe*"e9a porcin de% %*"ido (iscoso en s" mano a!ierta. $2tima e-tendi e% ndice . toc %as gotas *"e descansa!an so!re %a pa%ma de %a mano de DirD1 con "na me3c%a de aprensin . di(ertida sens"a%idad, e-amin e% aceite, se preg"nt c"2% sera s" sa!or, . %"ego se acerc %a gota a s"s %a!ios. DirD p"do (er cmo %a %eng"a de %a m"#er acaricia!a %a s"per/icie de s" propio dedo. )omo si no &"!iese arri!ado a "na conc%"sin so!re e% sa!or de% %*"ido, &i3o "n gesto de d"da, tom %a mano de DirD . %a acerc a s" cara. E% menor de %os 5an
67

,ander tem!% como "na &o#a. So!re %as %neas de s" pa%ma, como "n pe*"e9o ro, roda!a toda(a otra gota de% (iscoso aceite1 contra toda pre(isin, $2tima cerr %os o#os . recorri con s" %eng"a e% rastro o%eaginoso so!re %a mano de% pintor. 6reg, por comp%eto a#eno a% reciente episodio, a m". poca distancia re(o%(a e% ca%dero. DirD, con %a diestra e-tendida . rodeada por %as manos ti!ias de %a m"#er, mir a s" &ermano como si temiera *"e aca!ara de ser testigo de %a si%enciosa escena. Entonces $2tima gir so? !re s"s ta%ones de#ando a DirD con e% !ra3o tieso . "na e-presin anonadada, a% tiempo *"e sentencia!a@ ADemasiado amargo. HNo ten0is /r"taI E% 2nimo de DirD se %%en de a*"e%%a %"3 prima(era% . cre. (er a %a ci"dad como en %as 0pocas de esp%endor1 todo co!r, s+!itamente, "n sino de optimismo. ,ir a $2tima, erg"ida . %ista para mode%ar . %a (io m2s &ermosa *"e n"nca. T"(o %a in*"ietante certe3a de *"e esta!a comp%etamente enamorado. En %o m2s pro/"ndo de s" a%ma sa!a *"e a*"e%%a a%egra casi p"eri% encerra!a e% germen de %a tragedia. IV Antes de *"e ca.era %a tarde, e% !oceto /ina% esta!a casi terminado. Las manos de DirD i!an . (enan so!re %a s"per/icie de% %ien3o "rgentes pero precisas. L%e(a!a "na t+nica impro(isada *"e %e en(o%(a %a ca!e3a . caa so!re s"s &om!ros. Tra!a#a!a con "n car!n d"ro . !ien a/i%ado . con "n pince% mediano de pe%o de marta. )on "no de/ina %as %neas de contorno . con e% otro !os*"e#a!a %os (o%+menes esparciendo s"ti%simas %a(adas. )"ando "ti%i3a!a "no, sostena e% otro entre %os dientes . as, como "n ma%a!arista, en "n r2pido mo(imiento, a%ternati(amente pasa!a e% pince% a %a diestra . e% car!n a %a !oca. Si necesita!a a!%andar %as %neas, /rota!a s"a(emente %a .ema de% p"%gar so!re e% tra3o. $i#a!a s"s o#os en e% per/i% de $2tima . di!"#a!a casi sin mirar %a te%a. En "n c"aderno pe*"e9o *"e descansa!a so!re s"s rodi%%as gara!atea!a !re(es anotaciones i%egi!%es . tra3a!a %neas c".a geometra s%o 0% era capa3 de comprender. $2tima permaneca inm(i% sentada so!re "n ta!"rete. Se &"!iera dic&o *"e &a!a dedicado s" (ida a posar. 7a!a adoptado "na posicin cmoda, e% gesto distendido . %a e-presin /resca *"e siempre %a acompa9a!a. Posa!a con %os &om!ros %e(emente erg"idos, de manera *"e %a espa%da recta resa%ta!a e% pe*"e9o (o%"men de% !"sto, . man? tena %as manos en%a3adas so!re e% rega3o . %as piernas /irmemente
68

"nidas en %as rodi%%as . ta%ones. Se dira *"e poda adi(inar c"ando e% pintor esta!a tra!a#ando en e% entorno, entonces apro(ec&a!a para mo(er "n poco e% c"e%%o . re%a#ar %a co%"mna. DirD ni si*"iera t"(o *"e dar%e indicaciones. Por momentos $2tima se a!straa o!ser(ando %as tareas de 6reg, . seg"a cada mo(imiento de% ma.or de %os 5an ,ander como si *"isiera penetrar en e% sentido de s"s e-tra9as %a!ores. No de#a!a de admirarse de %a &a!i%idad con *"e manip"%a!a cada o!#eto1 se mo(a como si rea%mente p"diera (er. 6reg era "n &om!re a%to de mand!"%a decidida . /rente res"e%ta. S" estat"ra era nota!%emente s"perior a %a de s" &ermano ., siendo (arios a9os ma.or, posea "n porte . "na actit"d m2s %o3ana. DirD, en cam!io, tena %a espa%da do!%ada . e% sem!%ante a!atido, como si cargara con "n peso tan gra(oso como antig"o. $2tima mira!a %os !ra3os /"ertes de 6reg tens2ndose cada (e3 *"e manip"%a!a %os pesados %e9os, s"s m+sc"%os . %as (enas in/%amadas *"e contrasta!an con s"s dedos de%gados . tan sensi!%es como a%g"na (e3 %o &a!an sido s"s o#os. DirD se &a!a percatado de %a /orma en *"e %a m"#er o!ser(a!a a s" &ermano ., por "n instante, no p"do e(itar e-perimentar a%go seme#ante a %os ce%os. Pero inmediatamente se %i!er de a*"e%%a idea peregrina como *"ien espanta "na mosca. 7aca "n momento $2tima &a!a dado m"estras de c"2% era e% o!#eto *"e oc"pa!a s" inter0s. Por otra parte, se di#o, s" &ermano era poco menos *"e "n anciano ., por a9adid"ra, ciego. Sin em!argo, DirD &a!a notado *"e, desp"0s de% !re(e . /"rti(o episodio de% aceite esencia% de ene!ro, $2tima no &a!a ("e%to a dirigir%e %a pa%a!ra. Ni si*"iera %o &a!a mirado. De pronto &a!a adoptado "na actit"d de per/idia o ta% (e3 de arrepentimiento. Desp"0s de todo, se di#o, era "na m"#er casada. En rigor, DirD se (io in(adido por "n a%"d de con#et"ras encontradas. 4"i32 e% contacto /sico /"era "n &ec&o com+n entre %os port"g"eses . no re(istiera ning+n otro car2cter ni seg"ndas intenciones. O acaso %a actit"d indi/erente de %a m"#er responda a "n #"ego de ast"cia o a "na estrategia de sed"ccin. Lo cierto es *"e DirD t"(o *"e admitir *"e, desde %a %%egada de $2tima, no poda pensar en otra cosa. 8 mientras %a retrata!a, a %a (e3 *"e /i#a!a %a mirada en s" per/i% ado%escente, intenta!a penetrar en %o m2s recndito de s" a%ma para adi(inar *"0 pensamientos se escondan tras esos o#os negros . enigm2ticos. Entre e% a%"(in de &iptesis, %%eg a pensar *"e e% reciente episodio no &a!a sido sino "n in(ento de s" imaginacin t"r!ada por %a %arga a!stinencia de %a carne. De modo *"e decidi tomar, a&ora 0%, %a iniciati(a. En a*"e% #"sto momento e% p"%so %e tem!% a% p"nto de *"e!rar e% car!n entre s"s dedos1 e% cora3n ga%opa!a en s" pec&o
69

como "n ca!a%%o enca!ritado. )on %a e-c"sa de ir a !"scar "na n"e(a car!oni%%a, camin &acia e% otro e-tremo de% c"arto. $2tima apro(ec& para distenderse mo(iendo %a ca!e3a a derec&a e i3*"ierda. A% pasar por detr2s de e%%a, DirD se det"(o "n momento . pos s" mano s"a(emente en e% c"e%%o de %a m"#er. Sinti p2nico por s" atre(imiento. Pero como (iera *"e $2tima g"arda!a "n si%encio cmp%ice, des%i3 %a pa%ma &asta e% &om!ro. $2tima de#a!a &acer. DirD &a!a encontrado *"e %as /"rti(as caricias %e pro(oca!an "n ma%icioso p%acer *"e i!a m2s a%%2 de %a (o%"pt"osidad1 en rigor, desc"!ri *"e %o *"e rea%mente %e res"%ta!a pro/"ndamente e-citante era %a a"sente presencia de 6reg. Era como pro(ocar "n si%encioso catac%ismo en s" "ni(erso metdico . contro%ado /rente a s"s o#os inertes. Pero mientras pensa!a todo esto, tam!i0n not *"e %a pasi(idad con *"e $2tima permita *"e acariciara s" c"e%%o no re(e%a!a ning"na disposicin a %a %asci(ia ni tampoco a %a tern"ra. En rigor, s" indi/erencia se pareca m2s a "n rec&a3o *"e a "n asentimiento. De modo *"e DirD, ante %a ine-p%ica!%e apata *"e mostra!a $2tima, retom e% camino &acia %a pe*"e9a despensa donde se adocena!an %2pices, car!ones, sang"inas . p%"mas min"ciosamente ordenados. '"sca!a entre %as car!oni%%as "na *"e t"(iera %a misma d"re3a *"e %a *"e aca!a!a de romper1 (isi!%emente contrariado, re(o%(a ner(iosamente, desparramando todo so!re %a ta!%a. A!ra . cerra!a %os ca#ones r"idosamente, . c"anto m2s re!"sca!a menos poda encontrar. Import"nado por tanto a%!oroto, 6reg gir %a ca!e3a en direccin a %a despensa . con "n tono parsimonioso *"e en rea%idad denota!a s" mo%estia, %e preg"nt a s" &ermano *"0 esta!a !"scando. DirD, !%an? diendo e% car!n roto, contest no sin cierta &osti%idad. Le /astidia!a pro/"ndamente *"e s" &ermano t"(iera *"e inmisc"irse en todo. Pero sa!a *"e 6reg %%e(a!a "n pro%i#o in(entario de c"anto &a!a en e% ta%%er, tra!a#o *"e, ciertamente, 0% n"nca se &a!a tomado. 6reg no t"(o *"e pensar demasiado para decir%e *"e a*"0%%a era %a +%tima car!oni%%a *"e *"eda!a, reproc&2ndo%e, de paso, %a indo%encia *"e imp%ica!a &a!er%a roto . %a desidia de no &a!er &ec&o %a compra de %a semana. Le di#o *"e si *"era contin"ar con e% tra!a#o, toda(a %e *"eda!an *"ince min"tos para acercarse &asta %a p%a3a de% mercado, atra(esar%a en diagona%, cr"3ar e% cana% . %%egar &asta %a !otica para comprar car!ones. DirD resop% s" /astidio, tom "nas monedas de %a pe*"e9a ta%ega, gir so!re s"s ta%ones ., sin decir pa%a!ra, se encamin &asta %a p"erta r"m!o a %a ca%%e. En e% mismo momento en *"e DirD sa%i, $2tima se incorpor, mo(i
70

%a ca!e3a en /orma circ"%ar . ar*"e %a co%"mna. Desc"!ri *"e tena %a espa%da cansada . %as piernas "n poco ent"mecidas. De pie #"nto a %a (entana, sinti %a necesidad de prodigarse "nos masa#es en %as piernas. De modo *"e se %e(ant e% pesado /a%dn ., posando e% pie so!re %a !an*"eta, desn"d s"s piernas %argas, de%gadas . /irmes. Por "n momento sinti p"dor ante %a presencia de 6reg, *"e esta!a m". cerca de e%%a, pero a% /in . a% ca!o, se di#o, no tena /orma de ser testigo. Primero se /rot %os m"s%os descri!iendo pe*"e9os crc"%os, %"ego !a# &asta %as pantorri%%as . sig"i por %os to!i%%os. En esa misma posicin, %e preg"nt a 6reg si s" &ermano &a!ra de demorarse m"c&o. ANo %o s"/iciente Arespondi enigm2ticamente 6reg. E% ma.or de %os 5an ,ander p"do sentir e% a%iento cercano de $2tima . &asta se dira *"e int". %a pro-imidad de %a carne desn"da. Los o#os de% pintor, m"ertos . sin em!argo %%enos de "na (i(acidad in*"ietante, esta!an /i#os so!re %os de e%%a. Tan seme#ante a "na mirada era s" e-presin *"e $2tima %%eg a d"dar de *"e /"era rea%mente ciego. n poco para compro!ar esta +%tima impresin . otro poco a ca"sa de "na imposterga!%e inercia, %a m"#er apro-im s"s %a!ios a %os de 6reg %o s"/iciente para sentir e% %e(e roce de s" !igote entre r"!io . p%ateado. 8 as permaneci, re/renando e% imp"%so de tocar %os %a!ios. 6reg e-tendi s" mano ., tomando a %a #o(en por %a n"ca, %a apro-im toda(a m2s a s" !oca. Pero no %a !es. 4"era sentir e% ca%or de %a pie% contra %a pie%. Entonces $2tima reemp%a3 s" propia mano, a*"e%%a con %a *"e no de#a!a de acariciarse %os m"s%os, por %a de 0%. 6reg permaneca con %os o#os a!iertos, seme#antes a dos piedras t"r*"esas so!re e% %ec&o de "n %ago t"r!io. A $2tima se %e anto# *"e as, como ese %ago osc"ro, era e% esprit" de 6reg, . como a*"e%%as piedras c%aras %a esencia *"e se oc"%? ta!a. Se di#o *"e !asta!a con &"ndir e% !ra3o en a*"e%%as ag"as %!regas para a%can3ar e% a3"% (erdadero de s" cora3n. Entonces tom /irmemente %as manos de 6reg . con e%%as se /rot %os m"s%os, d"ros como %a piedra pero s"a(es . ti!ios como e% terciope%o de s" (estido. Por momentos $2tima se a%e#a!a "n poco ., sin so%tar %as m"9ecas de% pintor, g"ia!a s"s manos &acia a%g+n %"gar de s" c"erpo, como inst2ndo%o a *"e adi(inara de *"0 parte se trata!a. 8 as, transitando poco a poco por cada 2pice de pie%, arrastr e% ndice de 6reg &asta s" !oca, %o &"medeci con s" sa%i(a, !a# apenas e% escote de% (estido . %o cond"#o &asta e% pe3n, dimin"to . crispado, de% tama9o . %a consistencia de "na per%a. $2tima tra3a!a s"ti%simas %neas so!re %a s"per/icie de s" c"erpo con %a .ema de% dedo de 6reg, c".o rastro &+medo pareca %a %e(e &"e%%a de
71

"n caraco%. Si e% pintor pretenda tocar m2s a%%2 de %os %mites *"e %e impona $2tima, entonces e%%a presiona!a con /"er3a a%rededor de %as m"9ecas de 6reg . cond"ca s" ndice adonde *"era. Las manos de 6reg se de#a!an domesticar . se a!andona!an a %os ar!itrios de s" n"e(a d"e9a. De pronto, e% creador de a*"e% pe*"e9o "ni(erso arreg%ado a s" imagen . seme#an3a, e% ciego omnisciente a%rededor de% c"a% todo se mo(a con %a precisin de "n cosmos, e% todopoderoso a c".o contro% nada escapa!a, &a!a *"edado a merced de "na ni9a. ,eci0ndose candorosamente en %a te%a de %a ara9a, 6reg se &"nda en e% postergado s"e9o de %a (o%"pt"osidad. $2tima p"do (er %a creciente prot"!erancia, resa%tada por e% cinto *"e ce9a %as ca%3as por %a cint"ra . se en%a3a!a por de!a#o de %as ing%es. $2tima apro-im s" mano a a*"e% promontorio *"e p"gna!a por escapar de% permetro de% tri2ng"%o /ormado por e% cinto de c"ero. Pero no %o toc. Le s"s"rra!a en port"g"0s a% odo todo %o *"e sera capa3 de &acer de tener%o entre s"s manos. 8 as, sin tocar%o, recorra con s" pe*"e9a pa%ma e% contorno de %a prominencia cada (e3 m2s (ertica%. La mano de $2tima pareca e#ercer "n c"rioso e/ecto magn0tico@ sin *"e e-istiera contacto, c"ando e% e-tremo de %os dedos se mo(a sig"iendo %a /orma de% (o%"minoso anima% en ca"ti(erio, 0ste pareca agitarse, como "n pe3 !o*"eando, de ac"erdo a% (ai(0n de %a mano. Los m"s%os . %as pantorri%%as de $2tima se tensa!an con/orme meca s"s caderas . recorra con s" entrepierna e% contorno de %a rodi%%a de 6reg. En e% mismo momento en *"e e% pintor &a!a %ogrado %i!erar "na de s"s m"9ecas de %a tirana de %as manos de %a m"#er . empe3a!a a trepar m"s%o arri!a, %os dos p"dieron esc"c&ar %os pres"rosos pasos de DirD a(an3ando por %a ca%%e de% Asno )iego. Entonces $2tima se incorpor despacio, pos s" !oca so!re %a de% pintor . des%i3 s" %eng"a s"a(emente so!re %a s"per/icie de s"s %a!ios, se acomod %as /a%das . %entamente (o%(i a sentarse so!re %a !an*"eta. En ese instante se a!ri %a p"erta . entr DirD. E% panorama con e% *"e se encontr era e-actamente ig"a% a% *"e &a!a de#ado min"tos antes, sa%(o por e% %igero r"!or en %as me#i%%as de $2tima . e% sordo catac%ismo *"e aca!a!a de desatarse en e% esprit" de s" &ermano. 5 BLANCO DE PLOMO I
72

A esa misma &ora, en %as a/"eras de $%orencia, %a comisin de %a g"ardia d"ca% presidida por e% prior Se(ero Setimio re(isa!a min"ciosamente %a c&o3a a!andonada de C"an Da3 de Lorri%%a. La sorpresi(a desaparicin de% pintor espa9o% se &a!a prod"cido c"ando .a e-ista en toda %a 3ona "n e-tenso rastro de sospec&as en torno a "na serie de acontecimientos tan gra(es como ine-p%ica!%es. Primero &a!a sido %a m"erte (io%enta de Pietro de%%a )&iesa . e% &a%%a3go de s" cad2(er en %os a%eda9os de% Castello Corsini. )oincidiendo con ese &ec&o, se t"(o noticia de %a desaparicin de otros dos &om!res #(enes *"e (i(an en %a a%*"era de% casti%%o. Pocos das desp"0s, "no de e%%os /"e encontrado m"erto, tam!i0n en medio de% !os*"e cercano, apenas oc"%to !a#o "n montn de ramas. 7a!a sido asesinado de %a misma /orma *"e e% discp"%o@ e% rostro deso%%ado . "n pro/"ndo corte de c"c&i%%o en %a garganta. De% otro m"c&ac&o desaparecido, nada se sa!a. na o%a de miedo e indignacin se &a!a apoderado de %a pe*"e9a (i%%a *"e se e-tenda en %a /a%da de% monte en c".a cima se a%3a!a e% casti%%o. na %%orosa de%egacin de ancianos, m"#eres . /ami%iares de %as dos (ctimas %e &a!a s"p%icado a% d"*"e *"e %a comisin presidida por e% prior encontrara, de "na (e3, a% asesino. Se(ero Setimio, masc"%%ando s" indignacin a% *"edar en e(idencia s" propia inoperancia compareca, ro#o de (ergOen3a . de ira, ante e% d"*"e. Si a+n no &a!a desc"!ierto a% c"%pa!%e, entonces, como en s"s (ie#os tiempos de in*"isidor in/anti%, tena *"e ape%ar a %os antig"os rec"rsos. 8 "no de %os principa%es sospec&osos, a"n*"e no e% +nico, era e% e-tra9o pintor eremita. Entre %a m"%tit"d de o!#etos a!andonados por C"an Da3 de Lorri%%a, %os &om!res de %a g"ardia d"ca% encontraron n"merosas sang"inas *"e representa!an a "n &om!re #o(en. ,e3c%ados entre %os /rascos *"e g"arda!an aceites, di%".entes . pigmentos, &a%%aron !ote%%as *"e contenan sangre. En "n pe*"e9o co/re &a!a gre9as de ca!e%%o &"mano . restos de "9as pro%i#amente cortadas. )"ando $rancesco ,onterga /"e interrogado por %a g"ardia d"ca%, no d"d en reconocer %os rasgos de Pietro de%%a )&iesa en %os di!"#os a!andonados por e% pintor espa9o%. Sin em!argo, no p"do a/irmar categricamente *"e e% ca!e%%o . %as "9as pertenecieran a s" discp"%o. En c"anto a %a sangre, tampoco poda aseg"rarse *"e /"ese &"mana. E% maestro /%orentino e-p"so a% prior %as e-tra9as /rm"%as *"e ap%ica!a Da3 de Lorri%%a para preparar s"s pint"ras. Le re(e% *"e e% espa9o%, seg+n %e &a!a con/esado, so%a "ti%i3ar sangre de anima%es entre %os di%".entes . %os di/erentes pigmentos. Pero no %e consta!a *"e a%g"na
73

(e3 &"!iera "sado sangre &"mana. La comisin no tard en e-pedirse1 por /in Se(ero Setimio tena a% asesino. Disp"so %a inmediata !+s*"eda . capt"ra de% espa9o%. 5i(o o m"erto. $rancesco ,onterga %e rog a% prior *"e %e concediera a s" (ie#o co%ega e% /a(or de %a #"sta d"da. Pero era "na decisin tomada. 'ast *"e corriera %a (o3 para *"e %os &a!itantes de %a a%*"era sa%ieran en t"r!am"%ta, armados de tridentes, &oces . pa%as, a &acer tronar e% escarmiento. II Desde %a m"erte de Pietro de%%a )&iesa e% ta%%er de $rancesco ,onterga se &a!a con(ertido en "n si%encioso nido de s"spicacias. La sorpresi(a condena s"maria *"e pesa!a so!re C"an Da3 de Lorri%%a pareca no terminar de con(encer a a%g"nos. Ni si*"iera a% prior Se(ero Setimio *"e, a"n*"e necesita!a dar e% caso por cerrado para (indicar s" a%icada imagen ante e% d"*"e, a%!erga!a in pectore a%g"nas d"das. D"rante %os +%timos das de s" !re(e e-istencia, e% #o(en discp"%o /"e testigo in(o%"ntario de m"c&os acontecimientos som!ros. E% prestigio de $rancesco ,onterga &a!a sido p"esto en d"da por a%g"nos r"mores *"e Pietro, contra toda s"posicin . para s" entera desi%"sin, termin por con/irmar. 8 *"i32 e% discp"%o di%ecto de% maestro no &"!iese sido e% +nico *"e presenci %os /"rti(os enc"entros Asi es *"e &"!o m2s de "noA entre $rancesco ,onterga . 6io(anni Din"n3io. De &ec&o, e% /%amenco &a!a de#ado des%i3ar a%g+n comentario /i%oso, a"n*"e %o s"/icientemente am!ig"o como para sem!rar %a d"da. En a%g+n %"gar de% insidioso esprit" de 7"!ert (an der 7ans pareca anidar "na sospec&a. En rigor, detr2s de s" mirada siempre encandi%ada, a tra(0s de a*"e%%os o#os de a%!ino *"e re&"an %a %"3, no &a!a deta%%e *"e p"diera escapar a s" (e%ada c"riosidad. No e-ista "n so%o 2pice en e% ta%%er *"e no &"!iese sido min"ciosamente e-aminado por e% /%amenco. En s"s /"rti(as e-c"rsiones noct"rnas a %a !i!%ioteca %o &a!a re(isado todo. De modo *"e no sera "na &iptesis e-tra(agante *"e, tam!i0n 0%, &"!iera sido testigo de a%g+n otro enc"entro entre e% maestro . 6io(anni Din"n3io. Se dira *"e 7"!ert a%!erga!a %a sospec&a de *"e $rancesco ,onterga &"!iera *"erido cegar %a (ergOen3a . e% des&onor a c"a%*"ier precio. Tampoco 6io(anni pareca escapar a %a rece%osa mirada de 7"!ert1 s" condiscp"%o no era e% transparente #o(en de pro(incias *"e aparenta!a. Detr2s de s" !"c%ica inocencia se oc"%ta!a "n esprit" (o%c2nico, som!ro . dado a %a de!i%idad de %a carne. 5arias (eces &a!a sorprendido 7"!ert a Din"n3io sosteniendo desesperadamente entre %as manos e% /rasco *"e contena e% e-tracto
74

de adormideras, in&a%ando %os (apores narcoti3antes de% so%(ente. Sa!a *"e no poda prescindir de %os e/%"(ios o!tenidos de %a /%or de %a amapo%a, . *"e %a mansed"m!re de s" esprit" no o!edeca a otra cosa *"e a s"s e/ectos %eniti(os. En "na ocasin, "n poco para saciar s" c"riosidad . otro poco por p"ra ma%icia, 7"!ert &a!a escondido de%i!eradamente e% preciado /rasco de modo *"e 6io(anni no p"diera encontrar%o /2ci%mente. E% desc"!rimiento /"e sorprendente1 n"nca &a!a (isto e% /%amenco tanta desesperacin . /"ria contenida. 5i0ndo%o deam!"%ar como "na /iera en ca"ti(erio, !"scando . re!"scando /ren0ticamente, ganado por tem!%ores . en("e%to en "n t"% de s"dor &e%ado, no t"(o d"das de *"e a*"e% dci% campesino &"!iese sido capa3 de matar. Pero 7"!ert tam!i0n sa!a *"e $rancesco ,onterga, *"ien se oc"pa!a escr"p"%osamente de *"e n"nca /a%tara e% aceite de adormideras, &aca "so de %a desesperacin de s" discp"%o. Ta% (e3 %os enc"entros secretos /"eran propiciados por e% maestro a cam!io de %a preciada pcima, *"e con /rec"encia era ap%icada en %a di%"cin de %os pigmentos, so%o o com!inado con e% de %ina3a, por s"s propiedades de secado. 7"!ert (an der 7ans a%!erga!a %a con#et"ra de *"e %a m"erte de Pietro de%%a )&iesa &a!a sido o!ra de $rancesco ,onterga o de s" discp"%o, o !ien de "na secreta sociedad entre am!os. Sin em!argo, se &"!iera dic&o *"e no %e conceda a todo esto "na gran importancia. E% o!#eto m2-imo de s" c"? riosidad, e(identemente, esta!a p"esto en otra parte. Por otro %ado, %os rece%os de% /%amenco parecan ser e-actamente sim0tricos a %os de 6io(anni Din"n3io. No escapa!a a %a (ista de nadie %a e-cesi(a c"riosidad de 7"!ert. Sin sa!er e-actamente de *"0 se trata!a, e% discp"%o de 'orgo San Sepo%cro no ignora!a *"e en %a !i!%ioteca se oc"%ta!a "n secreto ine-p"gna!%e. 8 tampoco era a#eno a %as inc"rsiones de s" compa9ero en a*"e% recinto *"e %e &a!a sido e-p%citamente pro&i!ido. Adem2s, e% &ondo desprecio *"e so%a prodi? gar%e a 0%, era e% mismo con e% *"e trata!a a Pietro c"ando, !"r%2ndose de s" pe*"e9o c"erpo %ampi9o, %o &"mi%%a!a %%am2ndo%o la &am&ina. Pero 6io(anni tam!i0n sa!a c"2ntos ce%os g"arda!a e% cora3n de 7"!ert. Pietro era d"e9o de "na t0cnica de% di!"#o . %a composicin *"e m2s de "n pintor consagrado &"!iese *"erido para s. Sa!a *"e %os o#os entrea!iertos de% /%amenco mira!an con "na en(idia ina!arca!%e %as ta!%as pintadas por e% predi%ecto de% maestro. Por m"c&o *"e se #actara de &a!er est"diado #"nto a %os me#ores pintores de $%andes, 7"!ert ma% poda disim"%ar *"e no &a!ra de a%can3ar%e %a (ida para ig"a%ar a la &am&ina en s" mane#o de %as /ormas. 6io(anni tampoco ignora!a *"e entre %os tres e-ista "na sorda competencia. no de e%%os, s%o "no,
75

poda aspirar a ingresar como pintor a %a )asa ,edici. 8 por cierto, &asta e% da de %a tragedia, &a!a "n /a(orito. E% maestro ,onterga, por s" parte, pareca estar s"mido en "n pro/"ndo po3o de me%anco%a. I!a . (ena por e% ta%%er como "n /antasma agostado. Era %a som!ra de s" som!ra. )"ando /ina%mente se prod"#o %a sentencia so!re s" co%ega espa9o% termin de derr"m!arse. Se encerra!a en %a !i!%ioteca . a%% permaneca d"rante &oras. En pocos das &a!a en(e#ecido die3 a9os. 8 c"ando sa%a de s" retiro en %a !i!%ioteca, .a ni si*"iera toma!a %a preca"cin de poner%e %%a(es. 5arias (eces esc"c& cmo se a!ra %a p"erta . %%eg a (er entrar /"rti(amente a 7"!ert. Pero /"e como si no %e diera ning"na importancia. ,ira!a a s" discp"%o de $%andes con "na me3c%a de temor dis/ra3ado de indi/erencia. Sin *"e nadie %o ad(irtiera, 7"!ert (an der 7ans, cada (e3 *"e entra!a en %a !i!%ioteca, esta!a &aciendo "n tra!a#o mon"menta%. III D"rante a%g"nos das $rancesco ,onterga pareca &a!er perdido todo inter0s en %a o!sesin *"e, desde &aca a9os, oc"pa!a %a ma.or parte de s" e-istencia. Pero "na ma9ana, como si se &"!iese despertado de "n !re(e %etargo, reco!r %os (ie#os !ros. 7acia %a medianoc&e so%a encerrarse en %a !i!%ioteca ., como %o &ara "n e-egeta de %as Escrit"? ras, pasa!a &oras interpretando %as p2ginas de% tratado *"e %e %egara s" maestro )osimo da 5erona, a %a %"3 de "na (e%a *"e aca!a!a por cons"mirse antes *"e s" a/2n ded"cti(o. E% antig"o escrito de% mon#e Erac%i"s, e% 5i,ersar!m Arti!m ched!la era, en t0rminos genera%es, "n man"a% de orden pr2ctico. )onsta!a de (einticinco capt"%os, cada "no de %os c"a%es aporta!a "na s"ma de conse#os a% pintor, despro(istos de c"a%*"ier consideracin terica, espec"%ati(a o &istrica. En"mera!a %os distintos pigmentos conocidos . %a /orma de o!tener%os, mo%er%os . asociar%os1 menciona!a %os so%(entes, di%".entes . ag%"tinantes1 c%asi/ica!a %os di(ersos tipos de aceites . e% modo de conseg"ir !arnices. Aconse#a!a cmo o!tener temp%es /irmes . d"raderos, cmo &acer imprimaciones so!re ta!%as, de *"0 manera preparar %os m"ros para pintar /rescos en interiores . decorar paredes e-teriores. )onsigna!a &erramientas . s"s ap%icaciones adec"adas, "sos . /ormas de /a!ricacin de %os di/erentes tipos de pince%es, esp2t"%as . car!ones. 7a!a a%g"nas !re(es consideraciones so!re %a copia de %a /ig"ra &"mana . de cmo apre&ender %os distintos o!#etos de "n paisa#e, seg+n (o%+menes . distancias.
76

A%g"nos de %os conse#os eran amp%iamente conocidos por %a ma.ora de %os pintores, pero otros constit"an (erdaderas re(e%aciones, por cierto ce%osamente g"ardadas por $rancesco ,onterga, ., adem2s, se menciona!an ciertas /rm"%as c".a ap%icacin en %a pr2ctica pareca imposi!%e. A% +%timo capt"%o seg"a "na s"erte de ane-o o %i!ro aparte, tit"%ado Colori&!s et Arti&!s+ en %a p2gina sig"iente apareca "n s"!tt"%o@ ecret!s colors in stat!s p!r!s. Pero c"ando e% %ector se apresta!a a saciar s" c"riosidad . da!a ("e%ta a %a &o#a, se encontra!a con e% /ragmento de $os $i&ros del Orden de San Ag"stn, entre c".as %etras se interca%a!a "na s"cesin de n+meros disp"estos sin arreg%o a a%g+n orden inte%igi!%e.
)redite.si PQ=2RJ("%tis nani *"omodo idPQ2SJJe-p%icem nescio.Ego>JSRQniira!ar et tacc!amTr.g <JPRQ e%itis a"ter "!i (idit RQJ2QRP= &omincm pa"%"%"m RQJ2QRP=*"asi dig estae2QRPRPSJ>JS<0R!rietatea//a!JQRPRPSJ>JJP0<%ma2QJ> S<=20RPS=22F2P>ct"mre2=JQR2<=20RPS=22<2ddE>>>PR<F <RQP= <=Q= <R2R<<QPQPQP2R202QQPRQ=R2R==JS<2T 2t"m*"e co%%o*"io@A!s"rd=PR"niin*"itmi& (idet"r, t.i2 Rcienti. et p%a"e a%ien"m QJS a (eritate *"od dicis@ sed R =*"acsopatiarc me pa"%"%"=J>m. nec pert"r!es c%atnitan= Qdo. Dc *"o (isait E%ie1 PS> non cntcm met"o nc me aQ P "/eras a! eo *"od (ideo aRQ= c pene teneo. Itinamn* P >"Eia! eo *"em de/endis oRPSrdine de(i"s non sis. non > J tanta n Dc"m /eraris U"t Q2RmttE"s io*"arV in ma%a ordJ Sine contineriI)erte enim PQ=De"s amat ordinem.5ere aS Omatat E7e1 a! ipso manRQ>at et c"m ipso est.Et si *"O<id potest de re tant"m a%%2WQ< con(ennienti"s dici. )ogit%2a, *"aeso, ipse tec"m, Nc2Q=ccnim s"m idonc"s *"i te 2R ista n"nedo cea. 4"id co>J< gitemIn*"ii Tr" geti"sAR =ceipio prors"s *"od dicis R2R satis*"e mi&i est in eo *"= Qod inie%%igo.)erte enim etSPP ma%a di-isn ordi em manaSP re a s"mmo Deo ata*"e a PQR !c /madmod"m *"od respon =>dcnd"m era% promeretrNon 2 RdiIiigit,De"s ma%ain*"itQJS. nec o! a%i"d, nisi, *"a oR =rdinis non et ma%a diIgat.=J>Et ordinem ideom"%t"m di= QdiFigit *"ia per e"n non dPSQi%%igit ma%a.At (ero psa mQ Pa%a *"i poss"m non esse oRQ2rdine.c"m De"s i%%a non dP >E%%igatI Nam Este ets ma%o2PSr"m ordo "t non di%%igant"> Jr a Deo. An par("s rer"m QJRordo ti! (idet"r. "% e% !otJ A.! Dc"s di%%igat ct not di%iiJQ= gat ma%aI Ita nec praeter S Oordinem s"nt. RQJ2QRmata /it "t ma%a etiam ==Pcsse necesse sit. It2 *"asiQ Pc- antit&etis *"adomodo, RR2*"od no!is ctiam in oratioP de2QJ>S<=20RPS=22F2P>ret. sed 2=JQR2<=20RPS=22<2 *"X <=Q=<R2R<<QPQPQP2R202QQPRQ=R2R==JSC2=>>>PR<<<RQPY
77

Z%amen ordinem d%Ogit@ &cSQ i c ips"m enim di%%igit di%ig% 2ere><=Q=<R2R<<QPQPQP2R202QQPRQ=R2R==JS<2=>>>PR<<I RQX*""i=Q=<R2R<<QPQPQP2R202QQPRQ=R2R==JS<2=>>>PR<< <RQP= a sint a s"Q2RS>Jmma Dea et ma %a De"J2P>=Js di%igat. %n *"a conQ>S2Q c&istone tm" LEcentioQJPRQAt E7e inge miscens!ona, et non di%tgere PQ=ma%a. *"od est magni ordH2 RnEs, et di(inae disposition>J%s. 4"i ordo at*"e dtsposit) =o *"ia "ni(ersitatis congrR2 XGiciitiani ipsa distinctione e% S"siodit *"id r JQRPRPSJ>JJP0< espon *"ae RQ0non di%&Tgit, , De"s,e%ips"nOodiE-di//ic"%tate(er!RQJ2QRP=necomnino*"2QR PRPSJ>JS<0Raerens o

IV D"rante a9os, $rancesco ,onterga &a!a intentado encontrar %a c%a(e oc"%ta en a*"e%%a serie intermina!%e de n+meros. )ada (e3 *"e cre. apro-imarse a "na interpretacin de s" signi/icado, e% %a!orioso edi/icio de sentido *"e &a!a %ogrado constr"ir termina!a &aciendo ag"a en %a sig"iente serie n"m0rica . se derr"m!a!a como "na torre de naipes. S"ma!a, resta!a, m"%tip%ica!a . di(ida1 s"stit"a cada n+mero por s" %etra correspondiente en todos %os a%/a!etos conocidos, de atr2s para ade%ante . de ade%ante para atr2s. Rec"rri a %a )a!a%a, a %a n"mero%oga . a %os osc"ros post"%ados de %a a%*"imia. )re. encontrar "na posi!%e re%acin con %a s"cesin a%/an"m0rica *"e rega e% orden de% Antig"o Testamento, pero siempre, "na . otra (e3, por "n camino o por otro, %%ega!a a% mismo sitio@ e% m2s deso%ador de %os ceros. Entonces (o%(a a empe3ar. Por otra parte, e% te-to de San Ag"stn no &aca mencin, ni e-p%cita ni t2cita ni meta/rica, de nada *"e t"(iese a%g"na re%acin con e% co%or. Por momentos ,onterga perda %a nocin de %o *"e esta!a !"scando. 8, en rigor, se dira *"e no aca!a!a de sa!er *"0 entidad onto%gica poda tener e% co%or en estado p"ro. En rea%idad, ni si*"iera termina!a de e-p%icarse *"0 era e-actamente e% co%or. $rancesco ,onterga, como todos %os pintores, era "n &om!re pr2ctico. Sostena para s *"e %a pint"ra no era sino "n o/icio, . *"e s" e#ercicio no dista!a en m"c&o de% tra!a#o de% carpintero o e% de% a%!a9i%. Por m"c&o /asto *"e re(istiera %a /ig"ra de% artista, s" de%anta% sa%picado . m"griento, s"s manos po!%adas de ca%%os, %os p"%mones *"e#"m!rosos, e% ta%%er p%agado de c2scaras de &"e(o . de moscas ., so!re todo, s" magro patrimonio, eran e% m2s terminante testimonio de s" condicin. De m". poco podra ser(ir%e e% est"dio de %as %e.es de% ni(erso si no
78

sa!a me3c%ar %as .emas de &"e(o con %os pigmentos. No %e ser(a de nada conocer %os teoremas de %os antig"os griegos si no poda esta!%ecer "na perspecti(a o "n escor3o para pintar "n modesto pese? !re. No era necesario recitar de memoria a P%atn para representar "na ca(erna. Sin em!argo, e% entendimiento de% concepto de% co%or en estado p"ro %o &a!a %%e(ado m2s a%%2 de% cotidiano tra!a#o de% artesano. )ada (e3 *"e prepara!a "n co%or en %a pa%eta, no poda de#ar de preg"ntarse por s" nat"ra%e3a. HEra e% co%or "n atri!"to de% o!#eto, poda e-istir independientemente de a*"0%I Si ta% como a/irma!a P%atn, e% m"ndo sensi!%e no era sino "n p2%ido re/%e#o de% m"ndo de %as ideas, Hacaso e% co%or con e% *"e tra!a#a!a todos %os das no era "n po!re remedo de% co%or esencia%, de% co%or en estado p"roI Si %a rea%idad sensi!%e era "na msera copia de% m"ndo de %as ideas, entonces %a pint"ra, como representacin arti/iciosa de %a nat"ra%e3a, era apenas "na copia de %a copia. De modo *"e si e-istiera e% co%or en estado p"ro, *"i32 %a pint"ra de#ara de ser "na de/iciente reprod"ccin . a%can3ara a con(ertirse en "n arte (erdaderamente s"!%ime. HPero acaso podan /"ndirse en "n %ien3o %a m"ndana% materia de% "ni(erso sensi!%e con %a inasi!%e idea de% co%or en estado p"roI La resp"esta de a*"e%%a preg"nta cond"#o a $rancesco ,onterga a %a metdica %ect"ra de Aristte%es. Lea . re%ea %os pasa#es de 5e Anima, 5e ens! et ensi&ili . 5e Colori&!s, . todas %as re/%e-iones parecan coincidir en "na misma de/inicin@ :La esencia de% co%or est2 en %a propiedad de %os c"erpos de mo(er a% di2/ano en acto;, es decir, e% di2/ano, /orma *"e emp%ea!a Aristte%es para denominar a% 0ter %"mnico, en s mismo in(isi!%e, se mani/iesta so!re %os c"erpos, . son %as propiedades partic"%ares de cada c"erpo %as *"e determinan "no " otro co%or, seg+n se ded"ce de% capt"%o 5II de 5e Anima. En ens! et ensi&ili, Aristte%es agrega!a otra de/inicin@ :E% co%or es %a e-tremidad de %o perspic"o en e% %mite de% c"erpo;1 esto es, e% co%or representa %a /rontera e-acta entre e% 0ter %"mnico U:%o perspic"o;V . %a materia. $rancesco ,onterga ded"ca, entonces, *"e %a %"3, e% 0ter, era de nat"ra%e3a enteramente meta/sica, en %a medida en *"e no era percepti!%e a %os sentidos por s misma, sino mediante %os c"erpos so!re %os c"a%es .aca. As como e% a%ma se mani/iesta a tra(0s de% c"erpo . se torna impercepti!%e c"ando 0ste se corrompe . m"ere, de %a misma manera %a %"3 es apre&ensi!%e s%o c"ando se posa so!re "n o!#eto. E% co%or es e% %mite e-acto entre %a %"3, de orden meta/sico, . e% o!#eto, de orden /sico. Para $rancesco ,onterga, e% pro!%ema de %a pint"ra resida en e% car2cter enteramente materia% de %os e%ementos *"e %a constit"an1 %os co%ores eran tan perecederos como e% c"erpo condenado a %a co?
79

rr"pcin, %a m"erte ., /ina%mente, %a e-tincin. Entonces, Hcmo capt"rar ese %mite . separar%o de% o!#etoI Int"a *"e %a resp"esta esta!a en e% pro!%ema de %a %"3. E% maestro /%orentino, desp"0s de sop%ar %a %%ama de %a (e%a c"ando se dispona a dormir, . "na (e3 en("e%to en %a pen"m!ra de s" c"arto, no poda e(itar preg"ntarse si e% co%or seg"a e-istiendo c"ando %a %"3 se a"senta!a. Preg"nta *"e so%an &acerse %os antig"os griegos. ,"c&as (eces, %"ego de pasarse &oras tra!a#ando en %a me3c%a de "n co%or, o desp"0s de &a!er terminado "n c"adro, a% apagar e% cande%a!ro, %o asa%ta!a %a desesperante idea de *"e, #"nto con %a e-tincin de %a %"3, p"diera &a!erse e-ting"ido tam!i0n e% co%or. Encenda . apaga!a e% cande%a!ro tantas (eces como %o acicatea!a %a d"da. $rancesco ,onterga a!riga!a %a idea de *"e %a %"3 era inmanente a Dios, *"e Dios era %a p"ra %"3 . Dios no poda (erse sino a tra(0s de %os o!#etos de s" creacin. E% co%or era entonces %a /rontera entre Dios . e% m"ndo sensi!%e. 8 era "na /rontera c".a esencia esta!a separada de c"a%*"ier concepto. n &om!re *"e &a nacido ciego p"ede entender e% teorema de Pit2goras, p"ede imaginar "n tri2ng"%o . comprender e% concepto de %a &ipoten"sa1 pero no e-iste concepto ni /orma de e-p%icar%e a "n ciego, a /"er3a de de/iniciones, *"0 es "n co%or. Pero %a misma incertid"m!re, se deca $rancesco ,onterga, era e-tensi(a a *"ienes go3a!an de% don de %a (ista. )on /rec"encia %e preg"nta!a a Pietro de%%a )&iesa@ AH)mo sa!er si esto, *"e .o %%amo (erde, t+ %o (es ro#o a"n*"e %o denominaras (erde . cre.0ramos estar de ac"erdoI A%e deca sosteniendo en %a diestra "na co%. Por otra parte, %os pigmentos, a"n %os me#ores . %os m2s (a%iosos, no de#a!an de ser meras imitaciones. Por m". rea%ista *"e p"diera parecer "na (e%ad"ra, no era sino "na me3c%a de (egeta%es . minera%es *"e a%can3a!an %a apariencia de %a carne. La so%"cin *"e propona C"an Da3 de Lorri%%a, esto es, apre&ender %os co? %ores de %os mismos o!#etos a representar, adem2s de res"%tar cr"enta, so!re todo si %os o!#etos en c"estin eran personas, era para $rancesco ,onterga "na mera s"stit"cin de %"gar, consistente en tras%adar %a materia de% o!#eto a %a ta!%a. Es decir, por ese camino no se o!tena e% co%or in&erente a% o!#eto, sino s" propia materia. E% maestro /%orentino esta!a con(encido de *"e e% #erog%/ico de s" (ie#o man"scrito re(e%a!a, ta% como %o indica!a e% tt"%o, e% modo de o!tener e% co%or despo#ado de s" e/mero s"stento materia%. E% arco iris era %a pr"e!a de *"e, !a#o determinadas circ"nstancias, e% co%or no precisa!a de o!#eto a%g"no . poda permanecer p"ro en e% 0ter. De manera *"e si rea%mente e-ista e% colors in stat!s p!r!s, s%o !asta!a
80

desc"!rir %a /orma de /i#ar%o so!re "na ta!%a o "n %ien3o. E% Santo S"dario de T"rn poda constit"ir "na m"estra de cmo e% co%or, por o!ra de %a %"3 Di(ina, poda /i#arse so!re "na te%a. A #"icio de $rancesco ,onterga, e-istan inn"mera!%es pr"e!as de *"e e% co%or poda separarse de% o!#eto. 'asta!a con cerrar /"ertemente %os o#os para (er "na in/inita s"cesin de co%ores, deste%%os c".as tona%idades no e-istan en %a nat"ra%e3a . no se a/erra!an a o!#eto a%g"no. Las crnicas de %os (ia#eros *"e &a!an na(egado &acia e% norte, &asta %os con/ines de% m"ndo, #"ra!an &a!er sido testigos de a"roras en medio de %a noc&e, cortinados de co%ores *"e se mecan so!re e% cie%o noct"rno, so!re e% 0ter p"ro . sin reposar en ning+n astro. $rancesco ,onterga acaricia!a %a idea de poder pintar prescindiendo de %os pedestres rec"rsos de% aceite . %a .ema de &"e(o, de %as po%(orientas arci%%as . e% pedreg"%%o mo%ido, de %as pringosas resinas . %os minera%es (enenosos. 4"era, como e% poeta *"e separa %a cosa de s" esencia, tra!a#ar e% co%or con %a misma %impia p"re3a con *"e se escri!e "n (erso. As como Dante p"do descender a %os in/iernos, na(egar por %os pesti%entes ros de )aronte, narrar %os tormentos m2s espantosos . emerger %impio . p"ro por o!ra de %a pa%a!ra, tam!i0n 0%, $rancesco ,onterga, aspira!a a con(ertir %a pint"ra en "n arte s"!%ime, despo#ado de %as corrompidas contingencias de %a materia. As como %a pa%a!ra es %a idea misma . prescinde de% o!#eto *"e designa, de %a misma manera e% co%or en estado p"ro &a!ra de prescindir de "n (e&c"%o materia%, de "n pigmento . de "n di%".ente. 8 tena %a certe3a de *"e a*"e%%a s"cesin de n+meros esconda %a c%a(e de% secreto de% co%or en estado p"ro. V Si %as primeras inc"rsiones de 7"!ert (an der 7ans en %a !i!%ioteca de $rancesco ,onterga eran s"!repticias . tan espor2dicas como %as escasas ocasiones *"e se %e presenta!an, a&ora *"e Pietro de%%a )&iesa &a!a m"erto . e% maestro (aga!a por %a casa como "n a%ma en pena, e% discp"%o /%amenco tena e% camino comp%etamente a%%anado. La tmida presencia de 6io(anni Din"n3io no constit"a para 0% ning+n o!st2c"%o1 se dira *"e 7"!ert g"arda!a "n t2cito pacto de si%encio con s" condiscp"%o. Lo cierto es *"e c"ando caa %a tarde . e% maestro ,onterga se retira!a a descansar, %a p2%ida . %ongi%nea /ig"ra de 7"!ert (an der 7ans se esc"rra por e% pasi%%o ., sin *"e mediara !ice, entra!a en %a !i!%ioteca. Poda permanecer &oras enteras cmodamente sentado en e% si%%n de s" maestro. $rancesco ,onterga no s%o &a!a
81

o%(idado de/initi(amente ec&ar %%a(e a %a p"erta, sino *"e e% co/re *"e atesora!a e% man"scrito esta!a &"0r/ano de toda proteccin1 7"!ert &a!a conseg"ido (io%ar %a cerrad"ra de% candado ., cada (e3 *"e comp%eta!a s" diaria tarea, a/irma!a e% arete en e% pasador de#ando %a apariencia de *"e esta!a todo en s" %"gar. E% discp"%o /%amenco pasa!a %as primeras p2ginas de% man"scrito . a!ra e% %i!ro en e% #erog%/ico. 7"!ert (an der 7ans corra con "na (enta#a so!re $rancesco ,onterga@ todo e% tra!a#o ac"m"%ado . desec&ado por e% maestro /%orentino d"rante a9os esta!a pro%i#amente anotado en "n gr"eso c"aderno de tapas de pie% de cordero *"e g"arda!a con e% man"scrito. A%% se consigna!an %as di/erentes &iptesis, %as c%a(es *"e podan cond"cir &acia a%g+n camino, %as posi!%es concordancias entre n+meros . a%/a!etos ., a"n*"e todos %os intentos res"%taron 2ridos, a 7"!ert %e a&orra!an a9os de d"ro tra!a#o. A% menos %e indica!an *"0 senderos no cond"can a ning"na parte. Apart2ndose %os mec&ones !%an*"ecinos *"e caan so!re s"s o#os de m"rci0%ago, e% /%amenco tra!a#a!a con tesn. Lea . re%ea de arri!a &acia a!a#o, de a!a#o &acia arri!a, de i3*"ierda a derec&a . de derec&a a i3*"ierda como %os &e!reos. 7"!ert (an der 7ans pareca estar sig"iendo "na c%a(e precisa . se dira *"e cada da se &a%%a!a m2s cerca de encontrar, a% menos, "n camino posi!%e. 7a!a "n deta%%e *"e %e otorga!a "na inesperada . parad#ica (enta#a@ s" miopa pertina3. Las di/ic"%tades para (er de cerca e% te-to, %e da!an "n panorama m2s o menos distorsionado . genera%. Las %etras por momentos se !orronea!an /rente a s"s o#os, . no perci!a m2s *"e /ormas inciertas, ne!"%osas, como a*"e% *"e adi? (ina anima%es mito%gicos en %as n"!es o e% *"e disting"e rostros en %as manc&as de &"medad de %as paredes. 8 c"anto menos rig"roso era s" m0todo, tanto m2s pro(ec&osos parecan ser %os res"%tados. A s" condicin c"asi a%!ina se s"ma!a e% temprano aprendi3a#e, c"ando era a%"mno de %os &ermanos 5an ,ander, de% o/icio de miniat"rista. La %a!oriosa tarea de pintar /ig"ras a (eces tan pe*"e9as como %a ca!e3a de "n c%a(o &a!a da9ado seriamente s"s o#os. A %a (aci%ante %"3 de "na (e%a, 7"!ert toma!a notas . tra3a!a comp%e#as coordenadas *"e s%o 0% era capa3 de entender. La misma preg"nta *"e so%a &acerse Pietro de%%a )&iesa acerca de% moti(o *"e p"diera tener $rancesco ,onterga para tomar como discp"%o a *"ien &a!a sido a%"mno de s" m2s tena3 enemigo, era %a *"e e% propio 7"!ert se /orm"%a!a cada (e3 *"e entra!a en %a !i!%ioteca. No termina!a de e-p%icarse %a candida &ospita%idad con *"e %o &a!a acogido en s" ta%%er, %a inocente generosidad con *"e %e
82

re(e%a!a s"s m2s preciados secretos . %a ciega con/ian3a *"e %e prodiga!a a% de#ar cada rincn de s" propia casa a s" entera disposicin. Se dira *"e 7"!ert desconoca e% concepto de %a %ea%tad. Sin em!argo, *"ien act+a por e% principio de %a traicin, no p"ede ignorar s" par antinmico. 8 ta% (e3, por "n camino insospec&ado . parado#a%, sin si*"iera perci!ir%o, en %a misma medida en *"e cons"ma!a %a traicin, por primera (e3 %e esta!a siendo /ie% a s" maestro. En rigor, empe3a!a a preg"ntarse *"i0n era, en rea%idad, s" (erdadero maestro. VI Siete /ig"ras /antasma%es se mecan contra e% cie%o crep"sc"%ar &acia e% *"e se precipita!a %a tarde. na !risa /resca *"e !a#a!a desde %os ,ontes de )a%(ana %as &amaca!a s"a(emente, &aci0ndo%as girar so!re s" e#e &acia "no . otro %ado. )o%gadas de %a ramas de "n ro!%e marc&ito, %as siete /ig"ras parecan /r"tos maca!ros. Rodeadas desde e% cie%o por "na !andada de c"er(os impacientes, . (igi%adas por %a m"c&ed"m!re desde e% pie de% ro!%e de c".as ramas pendan, %os c"erpos pend"%antes de Il Castigliano . s"s seis %ea%es mastines eran e-&i!idos como tro/eos de ca3a por "na t"r!am"%ta enardecida. 8, %itera%mente, &a!an sido ca3ados por %os /"riosos &a!itantes de% !"rgo perteneciente a% Castello Corsini. Desp"0s de dos das de !+s*"eda sin treg"a, a"-i%iados por %os sa!"esos . %os /eroces dogos atigrados de N2po%es *"e e% propio d"*"e &a!a p"esto a s" disposicin, C"an Da3 de Lorri%%a /"e encontrado por %a t"r!a, e-&a"sto . con "n to!i%%o *"e!rado, en %as cercanas de $ieso%e. La #a"ra de% espa9o% present !ata%%a a %os mastines napo%itanos, pero (iendo *"e esta!an destro3ando a dente%%adas a %os s".os, e% pintor %es orden a!andonar %a %"c&a. Por otra parte, %os a%deanos %os *"eran (i(os. Pretendan o!tener "na con/esin . sa!an *"e s"s perros eran s" /ami%ia. no a "no /"eron en%a3ados . atados a "n 2r!o%. 4"eran a(erig"ar, adem2s, *"0 &a!a &ec&o e% eremita con e% #o(en *"e a+n permaneca desaparecido . c".o cad2(er ni si*"iera &a!an podido encontrar. Primero /"e !r"ta%mente interrogado por e% prior. A% padre de% m"c&ac&o m"erto t"(ieron *"e s"#etar%o entre c"atro miem!ros de %a comisin d"ca% para *"e no atra(esara con e% tridente a% pintor espa9o%. Las preg"ntas %%ega!an en trope%, (oci/eradas . acompa9adas de p"ntapi0s . g"ada9a3os *"e pasa!an m". cerca de %a cara de Il Castigliano. 5iendo *"e a*"e%%o i!a a terminar en "n in/r"ct"oso a#"sticiamiento pop"%ar, %a madre de% #o(en desaparecido s"p%ic *"e no
83

%o mataran &asta no sa!er *"0 &a!a &ec&o con s" &i#o. E% crc"%o irac"ndo se a!ri . entonces "n &om!re (ie#o, a"n*"e de e-presin temi!%e, se con(irti en e% (ocero de %a t"r!a enardecida. Por cada preg"nta *"e *"eda!a sin resp"esta, cada "no de s"s perros era dego? %%ado. Los 2nimos de %a p%e!e eran a%ternati(amente e-a%tados . %"ego morigerados por %as !re(es arengas de% prior Se(ero Setimio. )e!ados de m"erte, %os mastines de N2po%es o%an e% per/"me de %a sangre . %adra!an con %a !oca re!osante de esp"ma. C"an Da3 de Lo? rri%%a s%o se pron"nci para s"p%icar por %a (ida de s"s perros. En e% mismo momento en *"e i!an a descargar e% /i%o de %a g"ada9a so!re e% m2s (ie#o de %a #a"ra, *"e desa/ia!a a s" agresor mostr2ndo%e todos %os dientes, e% espa9o% an"nci s" disposicin a con/esar. Pero con %a +nica condicin de *"e no mataran a% perro. )on %a (o3 *"e!rada . (aci%ante, reconoci *"e 0% &a!a asesinado a %os #(enes para e-traer s" sangre . con e%%a preparar pigmentos. Di#o *"e e% c"erpo de% otro &om!re esta!a enterrado de!a#o de "n pe9asco #"nto a s" ca!a9a. 'ast *"e di#era esto +%timo para *"e e% crc"%o e-pectante se cerrara so!re C"an Da3 de Lorri%%a1 Se(ero Setimio se a%e# "nos pasos . o!ser( desde "na distancia imparcia%. $"e "na m"erte &orrorosa@ &oces, g"ada9as, tridentes, pa%as . p"9eta3os ca.eron todos de "na (e3 so!re s" &"manidad .acente. En "n promontorio coronado por "n gran ro!%e impro(isaron "n cada%so . %o co%garon ca!e3a a!a#o, por as decir%o, .a *"e esta!a pr2cticamente decapitado. S"s perros corrieron %a misma s"erte. La t"r!a !a# de %a monta9a con %a sed de (engan3a /ina%mente saciada. E% a!ate cr"3 %as manos por de!a#o de% a!domen . dio e% caso por cerrado. VII )"ando $rancesco ,onterga se enter de %a noticia de %a m"erte de s" co%ega espa9o% no p"do contener "n %%anto a&ogado. No %o "na a 0% "na estrec&a amistad1 no compartan "n mismo criterio de %a e-is? tencia, ni tampoco a%g"no acerca de %a pint"ra. A s"s discp"%os no de# de sorprender%es *"e g"ardara seme#ante piedad para con e% asesino de s" protegido, Pietro de%%a )&iesa. Le#os de (er s" esprit" con/ortado por %a m"erte de a*"e% *"e &a!a segado %a (ida de s" m2s %ea% a%"mno . arrancado de c"a#o %a i%"sin de (er tri"n/ar a *"ien esta!a destinado a ser "no de %os me#ores pintores de $%orencia, $rancesco ,onterga no poda disim"%ar s" amarg"ra. 4"i32 para morigerar s" triste3a, e% maestro se imp"so "na tarea tan sistem2tica como in+ti%. na ma9ana
84

desempo%( e% (ie#o !oceto *"e meses atr2s %e encargara . %"ego rec&a3ara 6i%!erto 6"imaraes. )o%oc %a ta!%a en e% ca!a%%ete . se disp"so a conc%"ir e% retrato de $2tima, %a esposa de% na(iero port"g"0s. La misma o!sesi(a comp"%sin *"e, &asta pocos das atr2s, oc"pa!a %a ma.or parte de s" tiempo c"ando se encerra!a en %a !i!%ioteca, a&ora &a!a cam!iado de o!#eto. )omo en %os (ie#os tiempos, c"ando pintar era "na pasin "rgente e imposterga!%e, c"ando preparar "n %ien3o o imprimar "na ta!%a era e% perentorio pr%ogo para entregarse, por /in, a %a enso9acin de %a pa%eta, a&ora &a!a ("e%to a pintar con a*"e% mismo /er(or #"(eni%. 7aca m"c&os a9os *"e e% maestro ,onterga (ea en %a pint"ra apenas "na /"ente de s"stento. Los n"merosos tra!a#os *"e &a!a &ec&o por encargo de s" a(aro mecenas no eran m2s *"e !ana%es capric&os decorati(os *"e, por cierto, ni si*"iera %e aseg"ra!an "n pasar m2s o menos decoroso. S" nom!re a%g"na (e3 &a!a tenido e% mismo !ri%%o *"e e% de a*"e%%os c".as pint"ras en#o.a!an %os pa%acios de %os ,edicis1 pero a&ora, cado en e% o%(ido, derrotado como pintor, como maestro . como digno discp"%o de )osimo da 5erona, (iendo impro!a!%e *"e e% tiempo restante de (ida %e a%can3ara para de(e%ar e% secreto de% colors in stat!s p!r!s, (o%(a a a/errarse a %a pint"ra como s" +nica redencin. La ren"ncia a s"s o/icios por parte de 6i%!erto 6"imaraes &a!a sido "na &"mi%%ante o/ensa. Se dira *"e, apro(ec&ando s" encargo, ,onterga se &a!a prop"esto demostrar, a"n*"e s%o /"era para s mismo, *"e toda(a era "no de %os me#ores pintores de $%orencia. Pero a&ora, a"n*"e %a tarea /"ese en (ano . e% c"adro m"riera en e% o%(ido, esta!a disp"esto a conc%"ir e% retrato de $2tima. Seg+n %e con/es a 7"!ert, nada &a!ra de ca"sar%e m2s p%acer *"e a%g"na (e3 e% a3ar *"isiera *"e 6i%!erto 6"imaraes (iera terminada %a pint"ra *"e os despreciar. Entonces, ni a"n*"e %e s"p%icara de rodi%%as, ni a"n*"e %e o/reciera &asta %a +%tima de s"s ri*"e3as, &a!ra de acceder a (end0rse%a. )on %as primeras %"ces de% a%!a, c"ando e% so% era "na ti!ia (irt"a%idad tras %as monta9as, $rancesco ,onterga, con e% 2nimo s+!itamente rec"perado, comen3a!a s" tarea. Ata(iado con "n mandi% de %as 0pocas de est"diante . "na gorra *"e data!a de %os tiempos en *"e toda(a tena pe%o, pinta!a a%egre . apasionadamente. Pareca o!sesionado por e% rostro de $2tima1 ni !ien aca!a!a de "%timar %as agotadoras (e%ad"ras, antes de *"e secara e% temp%e, des&aca e% tra!a#o . (o%(a a comen3ar. Poda pasarse &oras contemp%ando e% sem!%ante de %a port"g"esa. En esas ocasiones se %o (ea e-tasiado, . a%g"na (e3 %os discp"%os *"e %e *"eda!an presenciaron cmo acaricia!a %as me#i%%as
85

sonrosadas de% retrato, como si &"!iese perdido %a ra3n. O como si "n (nc"%o secreto %o "niera a $2tima. E-aminando %a pint"ra . %a e-presin de% maestro, 7"!ert (an der 7ans no p"do e(itar *"e "na idea esca%o/riante pasara por s" !%anca ca!e3a. Esa misma noc&e escri!i "na carta c".o destinatario esta!a en 'r"#as. No era %a primera (e3 *"e esto oc"rra1 $rancesco ,onterga, sin *"e %o s"piera s" discp"%o /%amenco, &a!a encontrado n"merosas cartas oc"%tas entre %as pertenencias de 7"!ert. Sa!a e-actamente %os das en *"e s" a%"mno /%amenco se %%ega!a &asta e% >))icio Postale, con %as cartas oc"%tas entre %as ropas. Pero e-"%tante como esta!a desde *"e &a!a retomado e% (ie#o retrato, e% maestro ,onterga pareca a#eno a todo c"anto s"ceda a s" a%rededor. )omo si e% destino de am!os est"(iera siendo escrito con %a misma p%"ma, como si e% a3ar o %a /ata%idad *"isiera "nir%os sin *"e e%%os mismos %o s"pieran, en ese e-acto momento $rancesco ,onterga . s" ac0rrimo enemigo /%amenco, DirD (an ,ander, otra (e3 se !atan a d"e%o. A"n*"e "no . otro %o ignoraran, am!os esta!an pintando a %a misma persona. E% destino de am!os a&ora tena "n so%o nom!re@ $2tima. 6 NEGRO DE MARFIL I A %a misma &ora en *"e $rancesco ,onterga retoca!a por en0sima (e3 e% rostro de $2tima, tan %e#ano como "n rec"erdo, DirD (an ,ander, con "n pince% de pe%o de came%%o, di/"mina!a so!re %a te%a de s" est"dio e% r"!or de s"s me#i%%as tan cercanas . es*"i(as. 7a!an pasado m2s de tres semanas desde %a %%egada de $2tima a 'r"#as. Seg+n e% p%a3o esta!%ecido, *"eda!an s%o tres das para terminar e% retrato. Pese a %os denodados es/"er3os de DirD para con(encer a s" c%iente de *"e e% tra!a#o, en e/ecto, i!a a *"edar conc%"ido en %a /ec&a *"e &a!an acordado, $2tima no poda (er en %a ta!%a a%go di/erente de "n !oceto. Por m"c&o *"e se des&iciera en e-p%icaciones t0cnicas . %e per#"rara *"e e% %eo *"e &a!ra de emp%ear tena %a propiedad de /rag"ar en c"estin de min"tos, %a port"g"esa tena !"enos moti(os para d"dar. De ac"erdo con "na !re(e es*"e%a *"e &iciera %%egar 6i%!erto 6"imaraes desde Ostende, s" sa%"d me#ora!a nota!%emente, a"n*"e (o%(a a mani/estar s" indignacin para con %as a"toridades de% p"erto,
86

p"es 0stas insistan en s" negati(a a *"e p"diera desem!arcar. Deca, adem2s, *"e en tres das e% !arco de!a %e(ar anc%as . emprender e% regreso a Lis!oa. DirD reci!i %a noticia con "na me3c%a de a%egra . desa3n. Se a%egra!a /rente a% an"ncio de *"e 6i%!erto 6"imaraes no &a!ra de %%egarse &asta 'r"#as, pero no poda m2s *"e %amentar *"e en tan poco tiempo t"(iera *"e irse $2tima. A%!erga!a %a esperan3a de *"e e% p%a3o se e-tendiera a"n*"e /"ese por "nos pocos das m2s. De%i!eradamente, esta!a retrasando %a conc%"sin de %a pint"ra con e% propsito de /or3ar "na prrroga ., de ese modo, pro%ongar %a estada de %a port"g"esa. Sa!a *"e con e% preparado de% Ole!m Pretios!m, %a pint"ra poda estar terminada en poco tiempo1 pero DirD se &a!a prop"esto "n tra!a#o m"c&o m2s ard"o . c".a materia era m2s di/ci% de dominar *"e e% m2s (enenoso de %os pigmentos@ e% cora3n de $2tima. Sa!a *"e %a consistencia espirit"a% de %a #o(en port"g"esa era de "na s"stancia seme#ante a %a de% Ole!m Pretios!m1 tan %"minosa . ca"ti(ante, como osc"ra . misteriosa s" secreta composicin1 tan /irme en s" car2cter, . a %a (e3 tan inasi!%e como %os aceites m2s preciosos. La #o(en senci%%a . ama!%e, de sonrisa radiante . /resca, d"e9a de %a simp%e3a de %os campesinos, por momentos se trans/orma!a en "na m"#er a%ti(a, de e-presin d"ra . amarga. La m"c&ac&a apasionada, %a misma *"e !"sca!a /"rti(amente %a !oca de DirD . %e o/reca "n !eso /"giti(o, a (eces tierno, a (eces %asci(o, sin *"e mediara moti(o se con(erta de pronto en "n t0mpano de per/idia. Pero e% cora3n de $2tima era m"c&o m2s t"r!io a+n de %o *"e poda perci!ir DirD. E% menor de %os &ermanos ni si*"iera sospec&a!a *"e, en s" a"sencia, $2tima mantena con 6reg "n romance osc"ro, t"r!"%ento . por momentos sa%(a#e. Para DirD, $2tima era "na tort"osa esperan3a de amor asc0tico. Para 6reg, en cam!io, era "na (o%"pt"osa promesa carna%, "na %"#"riosa . m"ndana% "rgencia. A DirD %e cerra!a s" cora3n tan pronto como se %o a!ra. A 6reg %e o/reca s" c"erpo como "na /r"ta #"gosa ., en e% momento de% an&e%ado mordisco, %a aparta!a de %a !oca. D"rante %os +%timos das 6reg pasa!a %a ma.or parte de% tiempo encerrado en e% +nico sitio reser(ado s%o para 0% . a% *"e s" &ermano menor tena (edado acceder. Los c"atro m"ros de a*"e% /ro recinto oc"%ta!an %os e%ementos *"e componan %a /rm"%a de% Ole!m Pretios!m. Ta% era e% ce%o *"e pona 6reg en mantener e% secreto, so!re todo a %os o#os de DirD, *"e a nadie permita %a entrada en s"s osc"ros dominios. )on %a so%a e-cepcin de $2tima. La #o(en port"g"esa &a!a %ogrado en pocos das %o *"e nadie d"rante a9os@ *"e e% propio pintor %e /ran*"eara e% acceso. La primera (e3 *"e $2tima entr en e% recinto
87

cre. sa!er e-actamente *"0 signi/ica!a ser ciego. Ni si*"iera &"!iese podido descri!ir a*"e% sitio cerrado c".as (entanas &a!an sido tapiadas, por %a senci%%a ra3n de *"e no entra!a "n 2pice de %"3 desde e% e-terior ., desde %"ego, 6reg no necesita!a i%"minarse. No s%o *"e no &a!a ni "na msera (e%a, sino *"e %a condicin *"e &a!a p"esto e% (ie#o pintor para *"e %a m"#er p"diese ingresar era *"e se a!st"(iera de encender /"ego. n intenso per/"me a pino contrasta!a con %a pen"m!ra . e% encierro. A $2tima se %e anto# *"e era "n %"gar grato . a %a (e3 aterrador. En medio de %a m2s cerrada osc"ridad, tena %a impresin de estar perdida en "n %a!erntico !os*"e de pinos. 8, de no ser por %a mano de 6reg, *"e %a cond"ca a cada paso, sin d"das &"!iera sido incapa3 de encontrar %a sa%ida por s misma. A*"0% era a&ora e% %"gar de %os enc"entros /"rti(os. )omo dos ciegos, a tientas . g"iados por e% mapa +nico de %a /orma de s"s c"erpos, se recorran m"t"amente con s"s manos, con %a !oca, con %a %eng"a, con e% p"%pe#o de %os dedos. Enredados en a*"e%%a noc&e de "na negr"ra in/inita, se a/erra!an a %a +nica certe3a de %as respiraciones agitadas, de %as pa%a!ras entrecortadas dic&as a media (o3. En medio de a*"e% oc0ano tene!roso en e% c"a% no &a!a arri!a ni a!a#o, ni Oriente ni Occidente, $2tima se a/ian3a!a a %a so%a certid"m!re de %a !r+#"%a /irme . en&iesta *"e %e o/reca 6reg. Siempre, %a *"e %%e(a!a e% c"rso de% timn era e%%a. Pero, in(aria!%emente, cada (e3 *"e 6reg se dispona a tomar e% mando . %%e(ar %a tra(esa a !"en p"erto, cada (e3 *"e s"s manos pretendan a(an3ar so!re e% an&e%ado est"ario, $2tima se incorpora!a, se acomoda!a %as ropas . %e s"p%ica!a *"e %a cond"#era &asta %a sa%ida. AToda(a no As"spira!a $2tima, antes de perderse tras e% (ano de %a p"erta . emerger a %a %"3. II So%o en %a pro/"nda so%edad de s" ceg"era. So%o en %a ine-p"gna!%e so%edad de %as pen"m!ras intram"ros. So%o en %a &onda so%edad de %os carna%es an&e%os postergados, 6reg (an ,ander, desp"0s de a9os, (o%(a a preparar %a /rm"%a de% Ole!m Pretios!m. E% (ie#o pintor ciego era, por as decir%o, %a demostracin pa%pa!%e de *"e e% co%or e-ista independientemente de %a %"3. En a*"e%%a negr"ra inconmens"ra!%e o%iente a pinos, 6reg, sin *"e nadie p"diera testi/icar%o, se mo(a sorteando m"e!%es, (igas de madera *"e s"rca!an %as !a#as a%t"ras de% tec&o . %os desni(e%es *"e comp%ica!an %a s"per/icie de% s"e%o. I!a . (ena %%e(ando . tra.endo distintos /rascos, mo%iendo pe*"e9as piedras
88

en "n mortero de !ronce, me3c%ando aceites . resinas. Era "na s"erte de a*"e%arre ntimo e in(isi!%e. Tra!a#a!a con %a misma destre3a . o/icio con %os *"e, (einte a9os atr2s, c"ando toda(a (ea, &a!a &ec&o por primera (e3 e% magistra% preparado por encargo de $e%ipe III, c"an? do e% no!%e /ranc0s %e &a!a encomendado %a tarea de desc"!rir %a /rm"%a de Can (an E.cD. Todo e% m"ndo s"po *"e no so%amente %ogr 6reg (an ,ander reprod"cir %as t0cnicas de% gran maestro, sino *"e s"s %eos res"%taron a+n s"periores. Sin em!argo, e% propio e#ec"tor de %a mara(i%%osa receta apenas %%eg a conocer s" in(encin, e% Ole!m Pretios!m, .a *"e perdi %a (ista d"rante s" preparacin. Desde a*"e% entonces, 6reg se &a!a #"rado no (o%(er a e%a!orar e% preciado %eo por e%e(adas *"e /"esen %as /ort"nas *"e %%egaran a o/recer%e. As p"es, s" secreta acti(idad de a*"e%%os das /"e para 6reg como retrotraerse a %a #"(ent"d. La %%egada de $2tima &a!a pro(ocado "na (erdadera a%teracin no s%o en e% "ni(erso cotidiano de% (ie#o pintor, sino tam!i0n en s" recndito in/ierno am"ra%%ado. En e% i%"minado ta%%er de% p"ente so!re %a ca%%e de% Asno )iego, otra tormenta pasiona% se a(ecina!a. ,ientras DirD "%tima!a %os deta%%es para dar %a primera capa de %a pint"ra *"e esta!a preparando s" &ermano, $2tima, posando resp%andeciente de%ante de% (entana%, p"do esc"c&ar %as inesperadas pa%a!ras de% #o(en pintor. Las o. per/ectamente, pero no esta!a seg"ra de &a!er entendido. Sin em!argo, s" c"erpo se conmo(i en "n tem!%or. ,ir a DirD con "nos o#os %%enos de a3oramiento, como conmin2ndo%o a *"e repitiera s"s pa%a!ras. 8 s%o entonces p"do con/irmar %o *"e &a!a credo no entender. AEscap0monos Arepiti DirD con %a (o3 entrecortada. E%%a %e mir incr0d"%a. A7".amos &o. mismo Aimp%or 0% por tercera (e3. $2tima, conge%ada en e% ta!"rete, %o mira!a sin pron"nciar pa%a!ra. Entonces DirD, posando e% pince% so!re %a !ase de% ca!a%%ete, se *"it e% t"r!ante, camin &asta %a m"#er . mir2ndo%a a% centro de %os o#os, con "na e-presin desconocida, inici "n encendido mon%ogo. Le di#o *"e sa!a *"e no ama!a a s" esposo, poda darse per/ecta c"enta de *"e a*"e% anciano de% c"a% #am2s &a!%a!a . c".a sa%"d, e(identemente, ni si*"iera %e importa!a, %e pro(oca!a "n &ondo rec&a3o. Le &i3o (er *"e era "na m"#er #o(en . !e%%a . *"e no tena derec&o a condenarse a %a in/e%icidad o, peor a+n, a% %ento remordimiento de esperar e% dic&oso da de %a m"erte de a*"e% *"e, de seg"ro, ni si*"iera poda dar%e &i#os. Sin
89

medir %as consec"encias de %a o/ensa *"e p"diera estar cons"mando, DirD %e di#o a $2tima *"e a*"e% (i% comerciante *"e tena por marido no poda o/recer%e m2s *"e dinero . *"e e%%a mereca m"c&o m2s *"e eso. Le imp%or *"e &".eran #"ntos ese mismo da, %e aseg"r *"e am!os esta!an presos de "n destino tan cr"e% como in#"sto1 /ina%mente, %e di#o *"e tam!i0n 0% era (ctima de %os tir2nicos ar!itrios de s" &ermano ma.or, pero .a no %o ata!a ni si*"iera %a piedad por s" ceg"era. As como e%%a misma esta!a ca"ti(a entre %as or%adas paredes de s" pa%acio de Lis!oa, 0% esta!a preso en a*"e%%a pesti%ente ci"dad m"erta *"e nada tena para o/recer%e. Le di#o *"e no esta!a disp"esto a (er cmo se cons"man %os +%timos a9os de s" #"(ent"d en %a /+ne!re so%edad de %a Ville Morte. E-ento de toda modestia, pero &a!%ando desde %o m2s pro/"ndo de s" con(iccin, no (aci% en a/irmar *"e sa!a *"e era "no de %os me#ores pintores de E"ropa . *"e s" /"t"ro #"nto a s" &ermano se esta!a ma%ogrando1 %e e-p%ic *"e e% conocimiento de %a /rm"%a de a*"e%%as mismas pint"ras *"e i!a a emp%ear para retratar%a %e &a!a sido negado siempre por 6reg, %e #"r *"e no poda seg"ir pintando atado de manos. De rodi%%as, %e s"p%ic a $2tima *"e escaparan ese mismo da. Podan ir a c"a%*"ier %"gar de% reino de $%andes1 en Am!eres o en 'r"se%as, en 6ante o en %as Ardenas, en Nam"r, 7aina"t o Amsterdam, sera reci!ido como "n prncipe. Si e%%a as %o *"era, podan ir m2s a%%2, a 5enecia, a $%orencia o a Siena. A 5a%%ado%id o a c"a%*"ier ci"dad de Espa9a. 7asta esta!a disp"esto a *"e &".eran a Port"ga%, a %a c"idad de Oporto. E% sa!a *"e pocos pintores tenan s" o/icio . ta%ento, . *"e por %o tanto podra tra!a#ar en c"a%es*"iera de %as cortes de% continente. Rendido a %os pies de $2tima, %e tom %a mano ., por +%tima (e3, %e imp%or@ A5a.2monos esta misma noc&e. La m"#er %e pidi *"e se p"siera de pie ., atra.0ndo%o &acia s" pec&o, %o a!ra3 como a "n ni9o. En ese mismo momento se a!ri %a p"erta . entr 6reg. Por /in &a!a terminado de preparar e% %eo. En %a diestra traa "n /rasco de (idrio en c".o interior poda (erse "na s"erte de diamante en estado %*"ido, d"e9o de "n /"%gor *"e pareca irradiar %"3 propia. $2tima apart %entamente a DirD ., presa de "n encantamiento seme#ante a% *"e prod"ce %a mirada de %a serpiente en s"s (ctimas, se incorpor . camin a% enc"entro de% (ie#o pintor. )ontemp%a!a a*"e%%a s"stancia *"e no aparenta!a pertenecer a este m"ndo . *"e, siendo *"e no presenta!a co%or a%g"no, emita resp%andores *"e parecan contener todas %as tona%idades de% "ni(erso. $2tima (o%(i %a mirada &acia DirD . p"do (er *"e %as %2grimas *"e corran por s" me#i%%as, comparadas con
90

a*"e% n0ctar, eran como gotas opacas de ag"a estancada. III Por primera (e3 en m2s de (einte a9os 6reg (an ,ander tena otra (e3 entre s"s manos e% n0ctar *"e &a!a #"rado no (o%(er a preparar, a*"e%%a s"stancia *"e &a!a %%egado a con*"istar "na /ama ra.ana con e% mito@ e% Ole!m Pretios!m. 8, por m". parado#a% *"e p"diera res"%tar, s" propio art/ice n"nca &a!a podido (er%o. En tres das de tra!a#o, &a!a &ec&o "na cantidad apenas s"/iciente para %a primera capa. Sin em!argo, e% m2s rico de %os pintores &"!iese dado toda s" /ort"na a cam!io de ese e-ig"o /ondo *"e !ri%%a!a en e% /rasco. 6reg se %o entreg a s" &ermano1 a DirD %e tem!% e% p"%so . por "n momento temi *"e p"diera caer de s" mano, c".a pa%ma se &a!a empapado con "n s"dor /ro. No &a!a e% m2s mnimo margen para e% error. Pero inc%"so des%"m!rado por %a (isin de a*"e% !arni3 m2s c%aro *"e e% aire . *"e irradia!a re/"%gencias iridiscentes, no poda a!straerse de% !ri%%o de %os o#os de $2tima. ,ira!a a tras%"3 a*"e% diamante ac"oso por e% *"e c"a%*"ier pintor &"!iese estado disp"esto a dar s" mano derec&a, pese a %o c"a% no poda escapar a% ensa%mo de %os %a!ios de $2tima. Intenta!a desci/rar en ese %*"ido %a materia secreta de s" com? posicin pero, antes, se %e impona conocer %a resp"esta *"e $2tima toda(a no %e &a!a dado. 8 mientras se de!ata entre a*"e%%os dos tesoros, DirD t"(o %a con(iccin de *"e poda sin d"da &"ir de s" &ermano, pero *"e n"nca %o &ara de% Ole!m Pretios!m. na idea cr"3 por s" mente ., por "n momento, t"(o terror de s" propia persona. na idea de %a c"a% tema no poder %i!erarse. 8 "n terror *"e &a!ra de insta%arse, para siempre, en s" esprit". ,ir a $2tima . cre. *"e %a m"#er aca!a!a de %eer%e e% pensamiento. Sinti (ergOen3a . rep"gnancia, pero t"(o %a impresin de *"e en %os o#os de e%%a &a!a "na se9a% de apro!acin. Ta% (e3, se atre(i a pensar DirD, /ina%mente podra tener am!os tesoros. E% so% (ertica% de% medioda &a!a despo#ado a %as cosas de s" som!ra. La )i"dad ,"erta se &a!a animado de "na rara a%egra, seme#ante a% si%encio roto por e% canto de "n p2#aro en "n cementerio. E% tiempo &a? !a me#orado en proporcin in(ersa a% 2nimo de DirD, ensom!recido a&ora por "na n"!e *"e torna!a t"r!ios todos s"s pensamientos. $2tima no poda despegar %a (ista de a*"e% %eo in0dito. na (e3 *"e e% menor de %os 5an ,ander %e con/irm a s" &ermano %o *"e .a sa!a, *"e %a preparacin &a!a res"%tado per/ecta, 6reg se disp"so para %a
91

tarea cr"cia%@ dar%e co%or a% Ole!m Pretios!m. )omparado con e% tra!a#o *"e imp%ica!a %a e%a!oracin de %a /rm"%a de% !arni3, e% seg"ndo paso res"%ta!a, en apariencia, senci%%o. Sin em!argo, se corra e% riesgo de e*"i(ocar %as proporciones o de "ti%i3ar pigmentos de/icientes, en c".o caso todo e% tra!a#o &a!ra sido en (ano. E% %eo o!tenido de% aceite de n"eces o de %ino to%era!a !ien %a di%"cin de "n pigmento a%go de/ect"oso, pero %a per/ecta %ic"e/accin de% Ole!m no admita e% m2s mnimo (icio en ning"no de s"s componentes. 6reg, con %a misma nat"ra%idad . precisin con *"e manip"%a!a %os temp%es a% &"e(o, (erti "na mnima cantidad so!re %a pa%eta. E% de%gado &i%o *"e caa desde e% /rasco presenta!a %a apariencia de "n dimin"to . (ertica% arco iris. Tom de %a a%acena "n negro de mar/i% *"e 0% mismo &a!a preparado ca%cinando "n co%mi%%o de e%e/ante trado de% Oriente, compro! s" consistencia entre %as .emas de% ndice . e% p"%gar, separ "na cantidad en e% interior de "n deda% ., /ina%mente, %o espo%(ore so!re e% !arni3. E% %*"ido se apoder comp%etamente de% pigmento, atra.0ndo%o &acia s como si se tratara de "n organismo (i(o. No &aca /a%ta, si*"iera, me3c%ar%o. E% Ole!m Pretios!m tra!a#a!a, por as decir%o, ama%gam2ndose a% mar/i% ca%cinado como %o &iciera "na med"sa con %a sangre de s" (ctima. En pocos min"tos *"ed preparada "na (erdadera porcin de :nada; en estado p"ro. Si ta% como sostena Aristte%es, e% negro era %a a"sencia de co%or, eso mismo &a!a s"cedido en %a pa%eta@ se &a!a prod"cido "na s"erte de ag"#ero en %a materia so%amente compara!%e a %a idea imposi!%e de %a nada. A*"e% negro poda de/inirse no por a%g"na de s"s c"a%idades, sino e-actamente por %a a"sencia a!so%"ta de c"a%idad a%g"na. 8 decir negro era, en s, "na a!straccin para denominar %o innom!ra!%e, .a *"e en rigor, si a%go poda (erse en ese sector de %a pa%eta, era nada. $2tima . DirD asistan atnitos a %a trans/ormacin de %a materia en s" contrario. Pese a *"e se poda tocar con "n pince%, pese a *"e parte de s" consistencia esta!a &ec&a con %a s"stancia de %a *"e se compone e% co%mi%%o de "n e%e/ante, a*"e% negro indescripti!%e era %a p"ra a"sencia. No emita re/%e#o a%g"no ni poda a/irmarse *"e presentara (o%"men. No tena pro/"ndidad ni s"per/icie. No se poda ded"cir s" peso ni decir *"e /"era et0reo. Nada. Senci%%amente nada. Se p"ede tener "na nocin concept"a% de% in/inito1 se p"ede aceptar %a ra3ona!%e idea de %os griegos acerca de *"e en "na recta e-isten in/initos p"ntos. Pero nadie n"nca &a :(isto; "n in/inito. De %a misma manera, ante e% cotidiano concepto de :ente; se p"ede ded"cir s" contrario@ e% no ente, es decir, %a nada. Sin em!argo, nadie se atre(era a a/irmar *"e a%g"na (e3 &a (isto :nada;. E-cepto $2tima . DirD, *"e esta!an presenciando
92

cmo a*"e%%a nada se e-tenda en %a s"per/icie de %a pa%eta. IV En e% principio /"e e% Ole!m Pretios!m, . %"ego 6reg &i3o %as tinie!%as *"e se a!ran en e% &a3 de% a!ismo, . %o %%am Negro. E% Esprit" de 6reg se mo(a so!re e% &a3 de% a!ismo. 8 di#o 6reg@ sea e% A3"%@ . /"e e% A3"%. 8, sin (er%o, s"po *"e e% A3"% era !"eno. 8 apart 6reg %a %"3 de %as tinie!%as. 8 di#o 6reg@ &2gase e% Amari%%o. 8 /"e e% Amari%%o. 8 as cre, tam!i0n, e% Ro#o. 8 e% Ro#o era !"eno. 6reg, otra (e3 d"e9o . se9or de s" "ni(erso, &aca . des&aca seg+n s" (o%"ntad ., ciego como era, en("e%to en s"s ntimas tinie!%as, crea!a co%ores *"e ni si*"iera poda (er. Sentado en s" trono, %a !ar!a ca.endo so!re s" pec&o anc&o, con e% ndice e-tendido toca!a esto o a*"e%%o . todo %o trans/orma!a en co%or. )omo "n ,idas de %a %"3, con(erta %os m2s toscos minera%es, %as tierras m2s pisoteadas, %as osamentas ca%cinadas de %as !estias, en co%ores n"nca (istos, a% so%o contacto de% m2gico Ole!m Pretios!m. 8 di#o 6reg@ &a.a '%anco. 5erti %a +%tima parte *"e *"eda!a en e% /ondo de% /rasco so!re %a pa%eta, . %e agreg e% /ino mo%ido de% !%anco de p%omo. Entonces, a% me3c%arse con e% !arni3, *"e se dira mi%agroso, se prod"#o %o indeci!%e. $2tima . DirD p"dieron compro!ar %a a/irmacin de Aristte%es acerca de *"e e% !%anco era %a s"ma de todos %os co%ores . todas %as sensaciones. Si e% negro era %a a"sencia p"ra, e% !%anco era %a s"ma to? ta%. )on/orme e% Ole!m Pretios!m se apodera!a de% po%(o de p%omo, "na cantidad in/inita de deste%%os de inconta!%es tona%idades empe3 a s"rgir de %a me3c%a. )on %os o#os a%"cinados, DirD . $2tima (ieron cmo a*"e%%as re/"%gencias i!an /ormando im2genes concretas . a %a (e3 inapre&ensi!%es. Esta!an (iendo Todo. Esta!an siendo testigos de %a 7istoria de% ni(erso. Si e% !%anco era %a %"3, si %a %"3 se eterni3a!a en s" derrotero por e% )osmos, a*"e% !%anco era %a sntesis de todas %as im2genes de% m"ndo so!re %a acotada s"per/icie de %a pa%eta. )on/irmando e% testimonio de% mon#e 6iorgio L"igi di 'orgo, *"e aseg"ra!a &a!er (isto e% mtico A%ep&, ig"a% *"e 0%, en ese !%anco *"e atesora!a %a %"3 de todos %os acontecimientos, $2tima . DirD p"dieron (er a*"e%%o mismo *"e escri!iera e% poeta de 'orgo@ 9Vi e% p"%poso mar, (i e% a%!a . %a tarde U...V, (i "n %a!erinto roto Uera LondresV, (i intermina!%es o#os inmediatos escr"t2ndose en m como en "n espe#o,
93

(i todos %os espe#os de% p%aneta . ning"no me re/%e#. U...V (i ca!a%%os de crin arremo%inada, en "na p%a.a de% mar )aspio en e% a%!a, (i %a de%icada osat"ra de mi mano U...V sent (0rtigo . %%or0, por*"e mis o#os &a!an (isto ese o!#eto secreto . con#et"ra%, c".o nom!re "s"rpan %os &om!res, pero *"e ning+n &om!re &a mirado@ e% inconce!i!%e "ni(erso;. V '%anco, negro, ro#o, a3"%, amari%%o. Si as p"dieran de/inirse %os in"sitados co%ores *"e 6reg &a!a preparado en %a pa%eta, todo esta!a disp"esto . %isto para *"e DirD e-tendiera %a primera capa so!re %a ta!%a. A% menor de %os 5an ,ander no de#a!a de tem!%ar%e e% p"%so a %a &ora de tener *"e me3c%ar %os co%ores seg+n s" entero criterio. A&ora *"e no poda contar con otro a"-i%io *"e e% de s" propio o/icio, siendo *"e 6reg .a &a!a &ec&o s" parte, tena %a ine/a!%e impresin de *"e era %a primera (e3 *"e se con/ronta!a a "na ta!%a. Le(anta!a %a (ista de %a pa%eta . no poda e(itar %a sensacin de *"e %a rea%idad no era m2s *"e "na po!re /a%si/icacin &ec&a de som!ras comparada con %os co%ores *"e descansa!an so!re s" mano. Desp"0s de tres das de tra!a#o, 6reg esta!a e-&a"sto. )"ando se retir a descansar, de# tras de s "na a"sencia . "n si%encio tan s%idos *"e se diran tangi!%es. DirD, sosteniendo "n pince% (aci%ante entre %os dedos, tema *"e a% me3c%ar %os co%ores e% Ole!m Pretios!m se corrompiera. Pero e% temor *"e go!erna!a s"s manos era e% mismo *"e se &a!a insta%ado en s" esprit"1 es*"i(a!a %os o#os de $2tima, . e% encendido mon%ogo *"e &a!a emprendido "n momento atr2s pareca &a!er%o de#ado sin pa%a!ras. Espera!a "na resp"esta. Pocas (eces en %a (ida A. ta% (e3 n"ncaA "n &om!re se enc"entra con e% o!#eto de s"s m2s codiciados an&e%os1 para DirD, tener en s" diestra e% %eo con e% *"e todo pintor so9 a%g"na (e3 signi/ica!a %%egar a %a m2s a%ta am!icin de s" e-istencia. Pero si, adem2s, e% tan deseado Ole!m Pretios!m coincida en "n retrato con a*"e%%a *"e oc"pa!a e% centro de s" cora3n, se deca DirD, ese mi%agro no poda ser sino %a o!ra de% destino. Esta!a disp"esto a armarse de paciencia. Sentada so!re e% ta!"rete, $2tima permaneca con %a ca!e3a gac&a . en si%encio. Tom %a es*"e%a *"e %e &a!a en(iado s" esposo . %a contemp% %argamente1 no %a esta!a %e.endo. Ner(iosamente, apreta!a %a carta entre s"s dedos, %a p%ega!a, %a desp%ega!a . (o%(a a p%isar%a so!re %os do!%eces como si, en rea%idad, est"(iera tratando de decidir e% /"t"ro de s" marido en %a materia de% pape%. DirD seg"a atentamente
94

%os mo(imientos de $2tima . &"!iese deseado *"e arro#ara %a carta a% /"ego *"e empe3a!a a cons"mir, %entamente, e% +%timo %e9o. La m"#er resop% como si *"isiera romper e% si%encio . (o%(i a de#ar %a carta en e% pe*"e9o scriptori!m, so!re %as *"e parecan ser otras cartas. )on %a misma disp%icencia con *"e se &a!a des&ec&o de %a nota de 6i%!erto 6"imaraes, tom de %a ta!%a "na de %as cartas. Se dira *"e %o &i3o como "n acto in(o%"ntario, . DirD ni si*"iera pareci percatarse. A!strada en apariencia, $2tima recorra con %os o#os a*"e%%a escrit"ra para e%%a incomprensi!%e Aesta!a escrita en /%amencoA sin prestar%e %a menor atencin. Sin em!argo, c"ando %%eg a% /ina% . (io %a /irma, %e cam!i %a e-presin. La r+!rica re3a!a 7!&ert ,an der 7ans. DirD not e% gesto de $2tima, ote %a carta *"e sostena entre %os dedos . %e preg"nt c"2% era e% moti(o de %a sorpresa. S%o entonces %a port"g"esa ca. en %a c"enta de% atre(imiento. Se disc"%p, r"!ori3ada, . como des&aci0ndose de% arma "ti%i3ada en "n crimen, %a de(o%(i a %a ta!%a. DirD, (iendo *"e &a!a sido "n acto espont2neo . candoroso, no p"do menos *"e sonrer . e-c"sar%a. Sin em!argo, (o%(i a preg"ntar%e por e% moti(o de% so!resa%to. $2tima no p"do disim"%ar "n de#o de incomodidad por m2s *"e intentara restar%e importancia a% as"nto. Entonces DirD de# %a pa%eta . tom %a carta para (er de c"2% de e%%as se trata!a. Sin de#ar de sonrer, e% menor de %os &ermanos *"iso sa!er si a*"e% nom!re *"e %e &a!a cam!iado e% gesto %e era conocido. La m"#er se encogi de &om!ros. Desp"0s de (aci%ar "n momento, $2tima reconoci *"e %e pareca (agamente /ami%iar, a"n*"e no recorda!a e-actamente de dnde ni por *"0. A DirD se %e !orr %a sonrisa ., como si est"(iera &aci0ndo%e "na imp"tacin, %e espet@ AP"es me consta *"e %o conoc0is. De &ec&o, 0% me &a &a!%ado de (os. $2tima empa%ideci, e% cora3n %e dio "n ("e%co en e% pec&o . sinti *"e e% ta%%er gira!a en torno s".o. APero *"0 /r2gi% memoria Aagreg DirD desa/i2ndo%a. na ine-p%ica!%e e-presin de p2nico in(adi e% rostro de %a m"#er, *"e en %a con/"sin no acerta!a a pron"nciar pa%a!ra. Desp"0s de mantener "n enigm2tico si%encio, DirD (o%(i a% ca!a%%ete, tom %a pa%eta . e% pince% . mientras, /ina%mente, se decida a %igar %os co%ores, con "n tono socarrn, m"rm"r@ AH$%orencia os dice a%goI 8 c"anto m2s creca %a intriga, en %a misma proporcin, m2s espantada pareca $2tima, a% p"nto de *"e, si %e &"!iesen respondido %as piernas, se &"!iera dic&o *"e &a!ra sa%ido corriendo de %a casa. Pero s%o atin a preg"ntar tmidamente@ AHOs &a &a!%ado 0% de mI
95

DirD asinti con %a ca!e3a . a9adi@ ANo imagin2is si*"iera c"2nto me &a contado so!re ("estra persona. $2tima sac"da %a ca!e3a de i3*"ierda a derec&a, como si *"isiera encontrar "na e-p%icacin ., a %a (e3, como si est"(iera intentando &a%%ar %as pa%a!ras m2s adec"adas para "na de/ensa. AOs cono3co tanto... tanto Ainsisti DirD. E% pintor &a!%a!a oc"%to tras e% ca!a%%ete. Entretanto, $2tima, atrapada en "n tem!%or irre/rena!%e, mir en derredor ., aseg"r2ndose de *"e DirD no %a (iera, si%enciosamente tom de %a repisa de %a c&imenea e% /i%oso c"c&i%%o *"e "sa!a 6reg para separar %a corte3a de %os %e9os. )on e% p"9o crispado, apretando e% mango con "na /"er3a casi masc"%ina, $2tima a(an3 %entamente &acia e% atri%. VI La ca%%e de% Asno )iego era "n desierto. E% so% aca!a!a de ponerse en e% medio de %as c+p"%as geme%as de %a Onze $ie,e Vro!Be;er;, %a ig%esia de N"estra Se9ora. Era %a &ora en *"e %a %"3 !a9a!a %os te#ados enne? grecidos de %a ci"dad con "nos re/%e#os dorados *"e, a"n*"e por pocos min"tos, %e de(o%(an a 'r"#as parte de s" antig"o esp%endor. Era %a &ora en *"e de!an sonar %as campanas de %a !as%ica de %a Santa Sangre, condenadas desde &aca a9os a% si%encio. A esa misma &ora, "na gr"esa gota ro#a res!a%a!a, descendente, por %a pie% de DirD (an ,ander, sig"iendo e% c"rso de %as (enas . %os accidentes de% c"e%%o. na gota sang"nea *"e se !i/"rca!a !"scando e% ca"ce de %os tendones in? /%amados e intenta!a a!rirse paso a tra(0s de% se%(2tico (e%%o de% pec&o de% pintor. $2tima emp"9a!a e% c"c&i%%o en %a diestra . (ea, en e% re/%e#o de %a &o#a, %a &"e%%a ro#a c".a /"ente era %a !oca apretada de DirD. ,2s precisamente, %a comis"ra de %os %a!ios. Era "na gota de "n ro#o tan (i(o *"e recorda!a %a /atdica marca *"e de#a %a m"erte. E% menor de %os &ermanos sinti cmo caa e% %e(e goteo so!re %a pie%, . se %%e( %a mano a% c"e%%o. Entonces p"do compro!ar *"e de% pince% *"e sostena entre %os dientes mientras prepara!a %a me3c%a, esta!an ca.endo "nas pocas gotas de pint"ra, ma%gastando e% (a%ioso Ole!m Pretios!m. )omo si a*"e% derramamiento de ro#o c2rdeno /"era "na s"erte de (aticinio, $2tima seg"a a(an3ando sigi%osamente &acia e% ca!a%%ete. ,ientras se %impia!a e% rastro de% %eo, . sin (er%a toda(a, DirD retom %a pa%a!ra para re/rescar %a memoria de %a m"#er. De% otro %ado de %a ta!%a, a#eno a %os propsitos de %a port"g"esa, %e record *"e
96

7"!ert (an der 7ans, e% /irmante de %a carta, era "n #o(en discp"%o s".o *"e, desde &aca a%g+n tiempo, esta!a c"mp%iendo "na :misin; A 0se /"e e% t0rmino *"e emp%e A en $%orencia, m2s precisamente en e% ta%%er de $rancesco ,onterga. $"e a& donde se &a!an conocido, %e record a $2tima. 7"!ert %e escri!i dici0ndo%e *"e "na !e%%a m"#er port"g"esa &a!a %%egado a $%orencia para retratarse con e% maestro ,onterga, *"e %a dama &a!a permanecido "nos pocos das en %a ci"dad ., discon/orme con e% progreso de% retrato, &a!a decidido prescindir de %os ser(icios de% (ie#o pintor. )"ando esc"c& estas pa%a!ras, $2tima, *"e .a &a!a %e(antado e% !ra3o con e% ind"da!%e propsito de descargar%o so!re s" inter%oc"tor, de pronto respir a%i(iada, de# caer %2ng"idamente %a mano con %a *"e sostena e% c"c&i%%o ., tan si%enciosamente como &a!a %%egado &asta e% ca!a%%ete, desand s"s pasos . (o%(i a sentarse so!re e% ta!"rete. AA&ora %o rec"erdo Adi#o sonriente $2tima e, intentando con(ocar %a imagen a s" memoria, agregA@ n #o(en m". r"!io, a%to . a%go desgar!ado, s... Am"sit como para s, entrecerrando %os o#os. DirD asinti animado. No sin cierto asom!ro, como si %e costara terminar de entender, $2tima %e di#o a DirD *"e e%%a &a!a pensado *"e 7"!ert era discp"%o de% maestro $rancesco ,onterga. DirD ri con ganas. Picada por %a c"riosidad . e% desconcierto, %a m"#er %e preg"nt a% pintor si se poda sa!er c"2% era %a :misin; de 7"!ert en $%orencia. A&ora /"e e% pintor *"ien se p"so en pie, camin &asta %a &a!itacin en %a c"a% esta!a descansando s" &ermano, se aseg"r *"e est"(iera dormido, dio media ("e%ta, regres a% ta%%er, . cerr %a p"erta. $2tima se disp"so a esc"c&ar "na inesperada con/idencia. Antes prometi g"ardar e% secreto. DirD (an ,ander &a!%a!a en "n s"s"rro. Le mostr a %a m"#er %a pa%eta *"e sostena en %a diestra . %e e-p%ic *"e desconoca c"2% era %a ra3n *"e &a!a tenido 6reg para #"rarse a s mismo *"e n"nca (o%(era a preparar e% Ole!m Pretios!m* desde &aca a9os se preg"n? ta!a por *"0 s" &ermano &a!a resignado %a g%oria, ri*"e3as . "n %"gar a %a diestra de $e%ipe III. 8 no s%o se resisti a %a proteccin de %a )asa 'orgo9a. 7a!a reci!ido o/ertas inconmens"ra!%es, ri*"e3as . promesas de poder de otros poderosos se9ores. E% mismsimo Santo Padre %e &a!a &ec&o %%egar "n mensa#ero o/reci0ndo%e %a regencia de %os artistas de% 5aticano a cam!io, no .a de %a /rm"%a, sino de %a e#ec"cin de "n pe*"e9o m"ra% en %a Santa Sede pintado con e% %eo mi%agroso. Pero 6reg se o!stina!a en s" negati(a. DirD %e deca a $2tima *"e %o *"e n"nca &a!ra de perdonar%e a s" &ermano era e% misera!%e &ec&o de
97

negar%e s" con/ian3a. No se e-p%ica!a cmo no &a!a sido capa3 de con/iar%e a 0%, sangre de s" sangre, e% secreto de %a /rm"%a. Se *"e# amargamente de *"e %o &a!a condenado a ser s" %a3ari%%o, s" mero !ra3o e#ec"tor. B% apenas si sa!a *"e %a /rm"%a no era "na in(encin de 6reg, sino *"e %a &a!a copiado de cierto man"scrito, pro!a!%emente de "n antig"o cdice de% mon#e Erac%i"s *"e a%g"na (e3 est"(o en poder de )osimo da 5erona, e% *"e /"era gran pintor . maestro de $rancesco ,onterga. 8 DirD tena !"enos moti(os para sospec&ar *"e e% man"scrito a&ora esta!a en manos de% maestro /%orentino. 7"!ert (an der 7ans, e% #o(en *"e e%%a &a!a conocido en e% ta%%er de $%orencia, era s" +%timo . m2s ta%entoso discp"%o. 4"iso e% a3ar *"e e% padre de% m"c&ac&o, "n prspero comerciante, se (iera o!%igado a esta!%ecerse en $%orencia con s" /ami%ia. $"e a% enterarse de esta circ"nstancia c"ando se %e oc"rri %a idea@ apro(ec&ar %a partida de 7"!ert para *"e 0ste se presentase ante e% maestro ,onterga . so%icitara ser aceptado en s" ta%%er como discp"%o. Era "na #"gada riesgosa, .a *"e e-ista "na antig"a enemistad entre 0%, DirD, . e% (ie#o maestro /%orentino. Ta% (e3 $rancesco ,onterga se negara a acoger en s" casa a *"ien &a!a sido aprendi3 de s" m2s ac0rrimo contrincante. A"n*"e, ta% (e3, a ca"sa de esta misma ri(a%idad, se a(iniera a tomar a 7"!ert como "n tro/eo arre!atado a% ad(ersario. 8 as /"e. DirD %e con/es a $2tima *"e e% #o(en 7"!ert, con *"ien mantena "na secreta . /%"ida correspondencia, &a!a conseg"ido penetrar %a entra9a misma de% enemigo. DirD i!a a seg"ir con s" re%ato, pero de pronto ca. en %a c"enta de *"e esta!a &a!%ando m2s de %o *"e de!a. En rea%idad, %a inesperada con/esin de% menor de %os 5an ,ander pareca esconder "na seg"nda intencin. 4"i32, a!riendo s" cora3n ante $2tima, s%o pretenda a!%andar "n poco e% de e%%a. La m"#er se *"ed ca%%ada, como si est"(iera esperando %a conc%"sin de% n"e(o so%i%o*"io de% pintor. Ante s" cerrado si%encio s%o atin a preg"ntar@ AHPor *"0 ir a !"scar tan %e#os, a $%orencia, "n secreto *"e se oc"%ta tan cerca, en esta misma casaI DirD mo(i %a ca!e3a de i3*"ierda a derec&a . contest@ APor*"e %e &e #"rado a mi &ermano #am2s entrar en s"s negros aposentos. $2tima no poda creer estar esc"c&ando "na resp"esta tan p"eri% . senci%%a. 8 adi(in *"e menta. Poda imaginar, sin e*"i(ocarse, c"2ntas (eces se &a!ra des%i3ado s"!repticiamente DirD a% recinto de s" &ermano1 poda (er%o, re(o%(iendo a*" . a%%2, !"scando "na . otra (e3,
98

sin /ort"na, e% secreto *"e g"arda!a 6reg. Entonces no p"do e(itar %a r0p%ica *"e se impona@ AHAcaso 6reg no aca!a de romper s" propio #"ramento a% (o%(er a preparar %a /rm"%aI DirD s"spir &ondamente . se tom %a cara entre %as manos. Entonces $2tima /"e toda(a m2s a%%2@ AHAcaso (os mismo no &a!0is co%a!orado con %a /a%ta de 6reg a% aceptar e#ec"tar con ("estras propias manos e% *"e!ranto de% #"ramentoI DirD (aci% "n instante, !"sc %as pa%a!ras m2s adec"adas, . /ina%mente di#o@ ASi "n crimen &e cometido, &a sido e% de pretender re"nir en "na %as dos cosas en %as *"e se de!ate mi cora3n@ %a pint"ra m2s an&e%ada . %a m"#er *"e amo, ta% (e3 a mi pesar. Antes de *"e e% Ole!m Pretios!m empe3ara a /rag"ar so!re %a pa%eta, DirD regres a% atri% . se disp"so a p%asmar en %a ta!%a %o *"e aca!a!a de con/esar. Toda(a espera!a "na resp"esta de $2tima. 7 SIENA NATURAL I E% retrato de $2tima esta!a casi terminado. $rancesco ,onterga se a%e# "nos pasos de% atri% . consider %a pint"ra a %a distancia. Esta!a ntimamente satis/ec&o. Pens en %a cara *"e pondra s" enemigo, DirD (an ,ander, crispada por %a en(idia, si t"(iera %a oport"nidad de (er %a ta!%a conc%"ida. Pero no %%eg a imaginar %a e-presin de ese rostro .a *"e, en rea%idad, e% pintor /%orentino . e% /%amenco, por c"rioso *"e p"diera res"%tar, #am2s se &a!an (isto. S" %arga ri(a%idad siempre &a!a estado mediada por "na s"erte de cadena c".os es%a!ones, por "n moti(o " otro, termina!an siendo %os o!#etos en disp"ta. Ta% &a!a sido e% m2s reciente caso de $2tima . e% de 7"!ert. $rancesco ,onterga camina!a de "n %ado a otro de %a &a!itacin considerando e% retrato desde todos %os 2ng"%os posi!%es. Sin ning"na modestia pens para s@ :Per/ecto;. 8 no se e*"i(oca!a. En e/ecto, ta% (e3 /"era "na de s"s me? #ores o!ras. 8 %a m2s in+ti%. No &a!ra de representar%e "na so%a
99

moneda. Sin em!argo, pocas (eces se sinti tan recon/ortado en s" esprit". Desc"!ri *"e e% resentimiento era "n acicate m"c&o m2s poderoso *"e e% m2s a%entador de %os &a%agos. 7a!a pintado desde e% m2s pro/"ndo de %os odios, desde e% m2s amargo de %os /racasos. 8 e% res"%tado &a!a sido asom!rosamente !e%%o. As como para &acer e% m2s de%icioso de %os (inos era menester %a p"tre/accin de %as "(as, as como e% rep"gnante g"sano prod"ca %a m2s preciada de %as sedas, as, con %os e%ementos m2s r"ines de s" esprit", e% maestro ,onterga &a!a conseg"ido %a *"e /"era, *"i32, s" o!ra m2s e-ce%sa. )"a%*"ier entendido &"!iese #"rado *"e era "na pint"ra &ec&a a% %eo. Sin em!argo, no &a!a en e%%a "na so%a gota de aceite. As %o testimonia!an %as c2scaras de &"e(o diseminadas a*" . a%%2. 8 %as moscas. Era "n temp%e de "na te-t"ra per/ecta. Poda e-aminarse %a ta!%a con "na %"pa . ni as encontrar e% rastro de "na pince%ada. La s"per/icie era tan %impia . pare#a como %a de "n crista% o "n remanso de ag"a *"ieta. Los co%ores eran tan !ri%%antes como %os de#an (an E.cD, e% rostro de $2tima pareca sa%ido de% pince% de% 6iotto, . %os escor3os . %as perspecti(as podan &a!er sido perge9ados por %a matem2tica in(encin de 'r"ne%%esc&i o de ,asaccio. $rancesco ,onterga se %%en %os p"%mones con e% aire &ec&o de s" propio org"%%o . pens *"e a*"e%%a pe*"e9a ta!%a podra tener "n %"gar en e% incierto in(entario de %a posteridad. Entonces, en("e%to en s" mandi% manc&ado de .ema de &"e(o, %a ca!e3a c"!ierta por "na gorra rada, tom %a ta!%a de% ca!a%%ete, compro! *"e se &"!iera secado s" s"per/icie, %a contemp% %argamente, gir so!re s"s ta%ones . %a arro# a% /"ego. E% rostro de $rancesco ,onterga, i%"minado por %as %%amas a(i(adas con %a madera, tena %a e-presin serena de *"ien ce%e!ra "n tri"n/o. Esta!a tratando de imaginar e% rostro de DirD (an ,ander descomp"esto por %a en(idia. 4"ien tam!i0n pareca estar /este#ando "na si%enciosa (ictoria era 7"!ert (an der 7ans. Apro(ec&ando e% encierro de s" maestro en e% ta%%er, &a!a pasado %a ma.or parte de% da en %a !i!%ioteca. 7asta *"e, conc%"idas por parte de am!os sendas tareas rea%i3adas a espa%das de% otro, %os dos coincidieron en %a esca%era. No se dirigieron %a pa%a!ra ni se miraron a %os o#os, pero tanto e% "no como e% otro tenan e% rostro i%"minado por "na e"/oria ntima, por "n grato cansancio. Antes de perderse m2s a%%2 de% (ano de %a p"erta, 7"!ert %e an"nci a% maestro *"e i!a a sa%ir . %e preg"nt si necesita!a a%g"na cosa de% mercado. $rancesco ,onterga neg con %a ca!e3a . sig"i s" camino. De pronto %o asa%t "na d"da1 "na espina d"ra, /i%osa como "n ma% presagio, se insta% en s" esprit". Pres"roso, !a# %a esca%era . se asom a% otro
100

%ado de %a p"erta. )"ando compro! *"e s" discp"%o, con paso a%egre, se a%e#a!a camino a% mercado, (o%(i a s"!ir %a esca%era tan r2pido como se %o permita s" edad, . sig"i camino &acia %a !i!%ioteca. La p"erta esta!a sin %%a(e. Entr . /"e directo &acia e% ca#n donde g"arda!a e% man"scrito. Lo p"so so!re %a mesa . !"sc %a dimin"ta %%a(e de% candado *"e aseg"ra!a %as tapas. 4"iso a!rir%o pero, prod"cto de% ner(iosismo, %as manos %e tem!%a!an a p"nto de no acertar %a !re(e cerrad"ra. Entonces, sin *"erer%o, tir de% arete . p"do compro!ar *"e e% candado &a!a sido (io%ado . a&ora se a!ra sin necesidad de %a %%a(e. Recorri r2pidamente %as p2ginas de% antig"o cdice . desp"0s, animado por %a misma /ren0tica inercia, sa%i de %a !i!%ioteca r"m!o a% pe*"e9o a%ti%%o !a#o e% te#ado. A%% esta!an %as pertenencias de 7"!ert. )"ando se acost"m!r "n poco a %a osc"ridad de% c"!c"%o, !"sc con e% e-tremo de %os dedos de!a#o de "na de %as ta!%as rotas de% piso, &asta *"e tante "na s"per/icie de c"ero. Le(ant %a ta!%a /%o#a . e-tra#o "na a%/or#a gastada. En s" interior &a!a "n /a#o de cartas . "n c"aderno. Acercando %as &o#as a% pe*"e9o (entan"co, separ %a carta de /ec&a m2s reciente ., con s" precario conocimiento de% a%em2n . e% /ranc0s, ded"#o di/ic"%tosamente e% te-to /%amenco. $rancesco ,onterga empa%ideci de terror. Sa%i de% a%ti%%o . !a# %a esca%era en !"sca de s" discp"%o. Tema *"e .a /"era tarde. II 8 /"e demasiado tarde. La comisin d"ca% presidida por e% prior se present en casa de $rancesco ,onterga. 6io(anni Din"n3io, tem!%oroso . p2%ido, e-p%ica!a *"e, desde &aca dos das, no tena noticias de s" condiscp"%o 7"!ert ni de s" maestro. E% prior apart con e% !ra3o a 6io(anni, *"ien permaneca de pie, inm(i% en e% (ano de %a p"erta, . orden a %os g"ardias *"e re(isaran %a casa. n p"9ado de c"riosos se api9a!a en %a ca%%e. Sin sa!er *"0 !"sca!an e-actamente, %os g"ardias a!ran . cerra!an ca#ones, re(isa!an a%acenas, re(o%(an entre %a in/inidad de /rascos deteni0ndose en a*"e%%os c".o contenido era ro#o, escr"ta!an %as ta!%as, %as te%as . separa!an todo a*"e%%o *"e consideraran re%e? (ante. S"!an . !a#a!an %a esca%era, entra!an en %a !i!%ioteca . trepa!an a% a%ti%%o. 6io(anni, parado de!a#o de% dinte%, mira!a por so!re s" &om!ro con o#os incr0d"%os e% gento *"e se re"na en %a p"erta de %a casa ., adentro, e% pe*"e9o e#0rcito *"e aca!a!a de in(adir e% ta%%er. Si %a desaparicin de s" maestro . %a de s" condiscp"%o %o &a!an s"mido
101

en "n miedo para%i3ante, %a s+!ita . (io%enta irr"pcin de %a g"ardia d"? ca% %o %%en de p2nico. De pronto t"(o de%ante de s "n gr"po de &om!res *"e no de#a!a de interrogar%o1 con gesto /iero . manos gestic"%antes, con gritos . emp"#ones, 3arande2ndo%o de %os !ra3os, %e e-igan "na (erdad *"e #"ra!a no tener. Nada indica!a *"e e% pintor . s" discp"%o se &"!ieran a"sentado (o%"ntariamente. Todas s"s ropas esta!an en %a casa . no &a!a indicios ni noticias *"e an"nciaran "n (ia#e. De nada parecan ser(ir %as (aci%antes e-p%icaciones de 6io(anni, *"ien, con "n gesto ra.ano en e% %%anto, %e recorda!a a% prior *"e 0% mismo &a!a sido *"ien %e dio a(iso de %a desaparicin. En ese mismo momento "n #inete *"e %%ega!a a todo ga%ope o!%ig a% gr"po de c"riosos *"e se amontona!a en %a ca%%e a dispersarse caticamente. E% ca!a%%o, !a9ado en "n s"dor /+%gido *"e den"ncia!a "n (ia#e %argo . "rgente, se det"(o /rente a %a p"erta de %a casa. )on "n sa%to 2gi% . perentorio e% #inete, *"e (esta %as mismas ropas *"e %os miem!ros de %a g"ardia d"ca%, se ape . sin detenerse corri . s"!i %os esca%ones de% pe*"e9o atrio de %a casa. E% prior sa%i a s" enc"entro . a%%, en e% (est!"%o, reci!i %a tr2gica a"n*"e predeci!%e noticia. Dos g"ardias tomaron por %os !ra3os a 6io(anni Din"n3io . %o cond"#eron &asta "no de %os carr"a#es. Sig"iendo a% #inete *"e aca!a!a de %%egar, en /ormacin marcia%, %a cara(ana parti con r"m!o a %a Porta Romana + trasp"so %a m"ra%%a /orti/icada &acia %as a/"eras de %a ci"dad. 6io(anni Din"n3io, %as manos s"#etas por "na c"erda *"e se en%a3a!a a%rededor de s" c"e%%o de manera ta% *"e c"a%*"ier intento de "ti%i3ar %os !ra3os signi/icara s" propio a&orcamiento, rompi en "n %%anto in/anti%. III Los &a!itantes de %a (i%%a perteneciente a% Castello Corsini parecan condenados a no tener pa3. 8 tampoco e% atri!"%ado prior Se(ero Setimio *"ien t"(o *"e con(encer a% d"*"e de *"e 0% nada &a!a tenido *"e (er con %a !r"ta% e#ec"cin de% pintor espa9o%1 a% contrario, arg"ment *"e &i3o %o imposi!%e por contener %a /"ria de %a t"r!a. )omo si %a m"erte /"era poco, a&ora %os a%deanos tenan *"e %idiar, adem2s, con e% peso de s"s propias conciencias. A%g"nos das desp"0s de% a#"sticiamiento s"mario de C"an Da3 de Lorri%%a, c"ando %a sed de (engan3a se saci . as se ca%maron "n poco %os 2nimos, "n n"e(o . maca!ro &a%%a3go t"(o %"gar en e% !os*"e de %a a%*"era. E% remordimiento por %a cr"e% in#"sticia se trans/orm en "n miedo s"persticioso. Ig"a% *"e %os de Pietro de%%a )&iesa . de% #o(en cam?
102

pesino, otro c"erpo desn"do, p%agado de &ematomas, dego%%ado . con e% rostro des/ig"rado, /"e encontrado m". cerca de% /atdico co!erti3o de %e9a. Los padres de% m"c&ac&o desaparecido g"arda!an %a do%orosa esperan3a de reencontrarse con s" &i#o, a"n*"e s%o /"era para dar%e cristiana sep"%t"ra. )orrieron desesperados a% %"gar /atdico. Sin em!argo, e% m"erto era otro. La g"ardia d"ca% cond"#o a 6io(anni Din"n3io &asta e% 2r!o% de!a#o de c".a som!ra .aca e% cad2(er m"ti%ado. No t"(o d"das1 a*"e% c"erpo tendido c"an %argo era, despro(isto de co%or . c".a ca!e%%era, de tan r"!ia, pareca a%!ina, perteneca a s" condiscp"%o, 7"!ert(an der 7ans. A% miedo . e% desconcierto de 6io(anni se s"m e% &orror. A di/erencia de %os anteriores asesinatos, 0ste pareca &a!er sido &ec&o con cierto ap"ro. No s%o por*"e esta (e3 e% asesino no se &a!a tomado e% tra!a#o de oc"%tar e% c"erpo, sino por*"e %a cr"e%dad con %a *"e %e &a!a arrancado %a pie% de% rostro den"ncia!a %a !r"ta% torpe3a prod"cto de %a "rgencia. 8 a&ora, otra (e3, %%ega!a e% s"p%icio para 6io(anni. Amarrado como "n cordero, de rodi%%as a %os pies de% prior, "no de %os g"ardias %e preg"nt *"0 &a!a &ec&o con $rancesco ,onterga . con e% #o(en c".o cad2(er permaneca desaparecido. Ante e% si%encio de% aprendi3, e% &om!re tira!a de %a soga consig"iendo no s%o oprimir %a garganta sino, adem2s, %e(antar %as m"9ecas, atadas por detr2s de %a espa%da, &asta %a a%t"ra de %os omp%atos. E% prior Se(ero Setimio diriga e% tormento, . en s"s o#os se re(e%a!a %a /"ria por s" propia impericia, des(iada a&ora &acia s" e-piatorio prisionero. Era "n do%or indeci!%e c".a /"ente pareca estar en %os g%o!os oc"%ares, como si /"eran a sa%irse de s"s c"encas . re(entar c"a% "(as. Desde %os o#os ascenda &asta %a /rente, ta% como si "na corona de espinas %e /"era a atra(esar e% cr2neo, no desde %a pie% &acia e% &"eso, sino desde e% interior de %os sesos &acia a/"era. A% mismo tiempo, %a !r"ta% presin so!re %as m"9ecas %e prod"ca "na *"ema3n en e% p"%pe#o de %os dedos a% p"nto de de#ar de sentir%os, como si se %os &"!ieran cercenado. E% mo(imiento ascendente de %os !ra3os m2s a%%2 de %o *"e permita e% radio de %as artic"%aciones &aca tronar %os &"esos con "n sonido desgarrador, seme#ante a% *"e &acen %as ramas a% *"e!rarse. 6io(anni Din"n3io, a% !orde de %a as/i-ia, intenta!a &a!%ar pero era en (ano. Las (enas de% c"e%%o a p"nto de esta%%ar, morado como "na cir"e%a, mo(a %a !oca, como %o &iciera "n pescado atrapado en "n red, sin poder pron"nciar pa%a!ra. No %o consider como "na parado#a, de &ec&o ni si*"iera podra decirse *"e en ta%es circ"nstancias go3ara .a de% don de% ra3onamiento, pero de &a!er sido testigo de %a escena . no
103

protagonista, 6io(anni se &"!iera preg"ntado cmo a%g"ien sera capa3 de responder "na preg"nta a% mismo tiempo *"e %e impedan &a!%ar. 8 en esta parado#a resida %a e/icacia de% tormento. Ning"na otra cosa de? sea!a m2s *"e %e permitieran decir a%go. En e% momento en *"e e% p2#aro de %a m"erte descenda &asta tocar con s"s espo%ones e% des/a%%eciente cora3n de 6io(anni, s" (erd"go dismin"a %a presin de %a soga . permita *"e tomara "n poco de aire. )"ando (ea *"e e% #o(en, desp"0s de "n acceso de toses . espasmos, se dispona a &a!%ar, entonces, como en "na pesadi%%a, (o%(a a tensar %a c"erda . comen3a!a, otra (e3, e% tormento. E% prior repeta %a preg"nta a% tiempo *"e e% (erd"go c%a"s"ra!a %a posi!i%idad de toda resp"esta. A di/erencia de %a e#ec"cin s"maria de Il Castigliano, esta (e3 %os po!%adores de %a (i%%a permanecan en si%encio . a "na distancia e*"i(a%ente a s"s propios pr"ritos. No se esc"c&a!an pedidos de (engan3a a (o3 en c"e%%o, ni (oci/eradas imprecaciones. A% contrario, a%g"nas m"#eres, (iendo a% #o(en a&og2ndose en s" propio si%encio, no podan e(itar "n gesto de piedad. 8a &a!a sido demasiada m"erte. 8 demasiada in#"sticia. E% /antasma de% pintor espa9o% ma%amente a#"sticiado, C"an Da3 de Lorri%%a, so!re(o%a!a %a escena de% tormento . c%a(a!a s"s o#os in#"stamente cegados en %a remordida conciencia de cada "no de %os po!%adores. E% padre de% m"c&ac&o desaparecido, e% mismo *"e &a!a pedido %a m"erte de II Castigliano, a(an3 tres pasos ., apo.ado so!re e% tridente a modo de ca.ado, %e s"p%ic a% prior Se(ero Setimio *"e de#ara &a!%ar a% #o(en. E% (erd"go %o mir indignado, como si se op"sie? ra a *"e %e aconse#aran cmo &acer s" tra!a#o, . descarg s" /"ria apretando a+n m2s e% n"do de %a soga. 5iendo *"e, a&ora s, 6io(anni se esta!a m"riendo, e% prior orden *"e %o so%tara. E% g"ardia d"ca% resop% /astidiado ., con "n empe%%n !r"ta%, %o de# caer &aciendo *"e %a cara de% reo se &"ndiera en e% !arro. E% campesino %o dio ("e%ta con e% pa%o de% tridente . c"ando compro! *"e toda(a esta!a (i(o, %e preg"nt *"0 &a!a &ec&o con s" maestro. 6io(anni se %%en %os p"%? mones como si /"era %a primera (e3 *"e respira!a, . se disp"so a &a!%ar. N"nca dese tanto poder &a!%ar. IV La +%tima (e3 *"e 6io(anni Din"n3io (io a $rancesco ,onterga /"e %a tarde en *"e presenci cmo e% maestro sa%i corriendo tras 7"!ert (an
104

der 7ans. A"n*"e %"ego de "na o dos &oras, antes de *"e ca.era e% so%, esc"c& *"e se a!ra %a p"erta . disting"i e% paso de $rancesco s"!iendo %a esca%era. 6io(anni permaneca en e% ta%%er preparando "na ta!%a ., desde a%%, o. %as pisadas, primero en %a !i!%ioteca . %"ego, so!re s" ca!e3a, en e% a%ti%%o. No %%eg a (er%o, pero cre. perci!ir *"e recorra %a cocina . desp"0s (o%(a a !a#ar %a esca%era &acia %a ca%%e. Aseg"r &a!er esc"c&ado cmo se cerra!a %a p"erta. N"nca m2s (o%(i a sa!er de 0%. Lo *"e n"nca s"po 6io(anni /"e e% desc"!rimiento *"e &iciera $rancesco ,onterga en e% a%ti%%o. L"ego de% !oc&ornoso episodio *"e protagoni3ara con s" maestro en %a !i!%ioteca, a*"e% *"e accidenta%mente presenciara Pietro de%%a )&iesa antes de s" m"erte, 6io(anni *"ed s"mido en "na (ergOen3a de %a *"e n"nca se p"do %i!erar. De &ec&o, a partir de ese da se prometi no entrar #am2s en ese recinto . e(itar c"a%*"ier sit"acin *"e %o en/rentara, a so%as, con $rancesco ,onterga. Sin em!argo, s" ingo!erna!%e comp"%sin &acia %os narcoti3antes e/%"(ios de% aceite de adormideras %o o!%iga!a a ceder a %as rep"%si(as apetencias de s" maestro. En esas ocasiones $rancesco ,onterga, %"ego de someter%o a pro%ongadas a!stinencias *"e %o de#a!an a% !orde de %a desesperacin, . s"mergido en "n m"ndo tene!roso &ec&o de tem!%ores, s"dores &e%ados, insomnios intermina!%es . pensamientos aciagos, %e prometa e% ansiado e%i-ir a cam!io, desde %"ego, de a*"e%%os /a(ores *"e &a!a presenciado Pietro. 6io(anni senta "na pro/"nda rep"gnancia por s" (ie#o maestro. 8 m"c&as (eces &"!iese *"erido (er%o m"erto. Pero, para s" propia desgracia, no poda e(itar depender de s" ne/asta persona. O, m2s !ien, de a*"e%%o *"e 0% %e pro(ea. 6io(anni &a!a %%egado a sentir "n sincero a/ecto por s" condiscp"%o, Pietro de%%a )&iesa. 8 no termina!a de comprender cmo a*"e% m"c&ac&o /r2gi%, sensi!%e . ta%entoso poda g"ardar "n sentimiento de cari9o /i%ia% &acia ese anciano desprecia!%e. No se e-p%ica!a cmo no poda (er c"2nta a!omina!%e miseria g"arda!a s" som!ro cora3n. T"(o *"e compro!ar%o con s"s propios o#os e% da *"e %os desc"!ri en %a !i!%ioteca. Dios sa!a c"2nto %amenta!a 6io(anni %a m"erte de% pe*"e9o Pietro. 8 c"ando (ea cmo $rancesco ,onterga derrama!a s"s &istrinicas %2grimas de descons"e%o /rente a %os o#os de *"ien *"isiera (er%o, no poda entender cmo ca!a tanta &ipocresa en "n so%o c"erpo. Nadie m2s interesado *"e $rancesco ,onterga en *"e a*"e% episodio se mant"(iera en si%encio, m2s a+n %"ego de %os crecientes r"mores *"e empe3a!an a esc"c&arse en torno a s"s inc%inaciones. 6io(anni no tena d"das de *"e $rancesco ,onterga
105

&a!a matado a Pietro de%%a )&iesa. 7"!iera *"erido den"nciar%o1 sin em!argo, s" maestro %o tena prisionero de s" propia e irre/rena!%e necesidad. De modo *"e, a s" pesar, decidi %%amarse a "n co!arde si%encio. No *"era enterarse de nada m2s. Reso%(i cerrar %os o#os, taparse %os odos . c%a"s"rar s" !oca. Acepta!a s" triste destino con e% +nico cons"e%o *"e signi/ica!a pintar. Si a%go toda(a %o mantena a/errado a% !orde de %a cornisa era %a pasin por %a pint"ra. Por 7"!ert (an der 7ans no senta m2s *"e "na &onda indi/erencia. Reci!a %as o/ensas de% /%amenco con estoica impasi!i%idad. Las (e%adas a%"siones a s" origen pro(inciano, a% raso %ina#e de s" /ami%ia . s" m"stio 2r!o% genea%gico %o tenan sin c"idado. No tena nada de *"e a(ergon3arse. Pero no poda e(itar "na interna re!e%in cada (e3 *"e (ea con *"0 &irientes modos se diriga e% /%amenco a Pietro de%%a )&iesa. Esc"c&a!a con c"2nta imp"ne ma%icia %o %%ama!a la &am&ina, apro(ec&2ndose de s" /r2gi% constit"cin . de s" inde/ensa estat"ra. )"2ntas (eces &a!a estado 6io(anni a p"nto de tomar por e% c"e%%o a 7"!ert . s"gerir%e *"e t"(iera %a (a%enta de en/rentar a a%g"ien de s" tama9o. Pero sa!a *"e sera ma.or %a &"mi%%acin para e% pe*"e9o Pietro. Por otra parte, 6io(anni no ignora!a %a sospec&osa c"riosidad de 7"!ert por %os recnditos meandros de %a !i!%ioteca. 5ea cmo i!a . (ena a espa%das de $rancesco ,onterga . cmo se esca!"%%a &acia e% recinto cada (e3 *"e e% maestro se distraa. Pero todo esto %e era por comp%eto indi/erente. Nada %e importa!an ni %a misera!%e e-istencia de $rancesco ,onterga ni %as osc"ras intrigas de 7"!ert. Lo +nico *"e *"era 6io(anni era pintar. 8 *"e no %e /a%tara a*"e%%o de %o c"a% no poda prescindir. E intenta!a so!re%%e(ar %os amargos tragos de %os /a(ores *"e %e e-iga s" maestro a c"enta de s" in/inita !ondad. 8 a eso se %imita!a s" e-istencia. E% da en *"e desaparecieron $rancesco ,onterga . 7"!ert (an der 7ans, s"po *"e esta!a en pro!%emas. Sa!a *"e &aca /a%ta "n c"%pa!%e . *"e e% c"%pa!%e esta!a en e% ta%%er. De modo *"e, siendo 0% e% +nico so!re(i(iente de %a ine-p%ica!%e tragedia, no *"eda!a otra a%ternati(a. )"ando decidi dar a(iso a %a comisin d"ca%, tena %a certe3a de estar ca(ando %a /osa *"e &a!ra de sep"%tar%o. V Lo *"e ignora!a 6io(anni Din"n3io era e% moti(o *"e &a!a %%e(ado a $rancesco ,onterga a correr detr2s de 7"!ert (an der 7ans. Sa!a, s, *"e %a c"riosidad *"e g"arda!a 7"!ert por %a !i!%ioteca era propor? ciona% a %a *"e tena e% maestro por %as pertenencias de 7"!ert. )on e%
106

mismo /"rti(o empe9o con e% *"e e% /%amenco &"rga!a entre %os pape%es, e% (ie#o /%orentino re(isa!a %os ordenados enseres de s" discp"%o. Lo *"e 6io(anni no s"po #am2s /"e *"e am!os tenan s"s ra3ones. De &ec&o, c"ando e% maestro ,onterga decidi aceptar como aprendi3 a 7"!ert (an der 7ans /"e por "n do!%e moti(o. E% primero tena e% d"%ce sa!or de %a (ictoria so!re s" enemigo. No p"do s"straerse a %a enorme dic&a de arre!atar%e a DirD (an ,ander s" +nico a%"mno. E% seg"ndo moti(o poda mens"rarse en contante . sonante@ e% padre de 7"!ert %e o/reca "na paga an"a% m". s"perior a% magro dinero *"e reci!a de manos de s" !ene/actor, e% d"*"e de 5o%terra. Sin em!argo, para s" comp%eta decepcin, no tard en desc"!rir *"e e% destino no poda ser tan generoso con s" desa/ort"nada persona. Poco tiempo demor en comprender *"e, en rea%idad, s" n"e(o discp"%o era "n oc"%to emisario de s" enemigo, DirD (an ,ander. La primera (e3 *"e %o (io merodeando en %as cercanas de %a !i!%ioteca adi(in c"2% era %a ra3n de s" %%egada a %a casa@ e% (ie#o man"scrito *"e %e %egara s" maestro )osimo, e% tratado de% ,on#e Erac%i"s, s" atesorado 5i,ersar!m Arti!m ched!la. A*"e% da $rancesco ,onterga se ma%di#o por s" in/inita candide3 . se prometi (engar s" ingen"idad en %a a%!ina persona de% #o(en /%amenco. Se preg"nta!a cmo p"do &a!er sido tan est+pido ante "na manio!ra tan e(idente. )egado por %a /"ria, a p"nto est"(o de ec&ar a p"ntapi0s de s" ta%%er a% impostor. Pero en "n s+!ito rapto de cord"ra entendi *"e *"i32 /"era me#or de#ar *"e %a /arsa sig"iera s" c"rso . esperar *"e %a #"gada "rdida por e% enemigo rindiera a%g+n /r"to para, %%egado ese momento, "sar%a en s" propio pro(ec&o. Desp"0s de todo, se di#o, en tantos a9os de inconta!%es intentos 0% no &a!a podido conseg"ir "n so%o res"%tado. 7a!a /racasado, "na (e3 tras otra, en s"s tentati(as por desci/rar e% enigma oc"%to en e% man"scrito. A&ora i!a a de#ar e% tra!a#o en manos de s" enemigo. 4"i32 0% t"(iera me#or s"erte. A partir de a*"e% da decidi /aci%itar%e "n poco %a tarea &aciendo %a (ista gorda cada (e3 *"e 7"!ert entra!a en %a !i!%ioteca. Sa!a *"e e% #o(en /%amenco era inte%igente . tra!a#a!a con tesn. Si ap%ica!a en %a reso%"cin de% #erog%/ico e% mismo o!stinado es/"er3o *"e pona en e% aprendi3a#e de %os escor3os . %as perspecti(as, ta% (e3 &"!iera esperan3as. Para /aci%itar%e %as cosas, 7"!ert %%e(a!a escr"p"%osas anotaciones, ap"ntes . diagramas. A $rancesco ,onterga no %e /"e di/ci% encontrar e% %"gar donde oc"%ta!a %os progresos de s" tra!a#o. Toda (e3 *"e poda, e% maestro se esca!"%%a a% a%ti%%o, %e(anta!a %a ta? !%a /%o#a de% piso . re(isa!a %os a(ances de 7"!ert. A% principio compro! *"e e% /%amenco deri(a!a en "n mar de con/"sin .
107

termina!a na"/ragando en e% is%ote 2rido de% m2s a!so%"to /racaso. Sin em!argo, (ea cmo se a(ent"ra!a en &iptesis /rancamente a"daces *"e a 0% n"nca se %e &"!ieran oc"rrido . *"e, por cierto, no esta!an despro(istas de a%g"na %gica. Nada se perda con dar%e tiempo1 desp"0s de todo, $rancesco ,onterga seg"a co!rando %a generosa paga de% padre de% discp"%o. Era "na sit"acin in0dita e inme#ora!%e@ *"e a%g"ien tra!a#ara para 0% ., por a9adid"ra, en %"gar de pagar, co!rara. 4"0 m2s poda pedir. Adem2s de %as c"idadosas anotaciones, 7"!ert, "na (e3 por mes, escri!a "na carta a s" (erdadero maestro, DirD (an ,ander. De todas e%%as g"arda!a ce%osas copias. En esas misi(as %e re%ata!a, p"nt"a%mente, e% estado de %a pes*"isa . a%g"nos pormenores de %os m0todos de preparacin de ta!%as, %a "ti%i3acin de pigmentos . e% "so de %os aceites *"e emp%ea!a en s"s %eos e% maestro /%orentino. Tam!i0n %e re(e%a!a %as /rm"%as *"e ap%ica!a en s"s perspecti(as . %os rec"rsos para %os escor3os. E% maestro ,onterga no ca!a en s de org"%%o c"ando %ea /rases ta%es como@ :Los paisa#es desp%egados a partir de dos, tres . &asta c"atro p"ntos de /"ga son "n &a%%a3go mara(i%%oso. N"nca &a!a (isto nada seme#ante;. n %"gar destacado en %as cartas de% #o(en espa %o oc"pa!a e% "so . %a preparacin de %os temp%es a% &"e(o. $rancesco ,onterga tampoco poda e(itar "na ntima (anidad cada (e3 *"e %ea@ :Son "n (erdadero prodigio %os temp%es *"e consig"e, tienen e% !ri%%o . %a consistencia de% m2s p"ro de %os %eos.; Pero, en %o *"e concerna a %a reso%"cin de% enigma de% co%or en estado p"ro, todo se %imita!a a "na (aga promesa@ :No p"edo a/irmar &a!er a%can3ado grandes a(ances, pero con/o en *"e pronto &a!remos de (er a%g"nos res"%tados.; 8 no eran promesas (anas. En menos tiempo de %o *"e espera!a, sorprendido por s" !"ena estre%%a, 7"!ert (an der 7ans %%eg a di%"cidar, /ina%mente, e% enigma. B% mismo no sa%a de s" asom!ro1 %a reso%"cin siempre &a!a estado tan cerca *"e, a ca"sa de s" misma pro-imidad, nadie &a!a podido (er%a. VI A*"e%%a tarde en %a *"e 6io(anni Din"n3io (io por +%tima (e3 a $rancesco ,onterga . a 7"!ert (an der 7ans, e% maestro /%orentino &a!a desc"!ierto *"e, m"c&o antes de %o esperado, s" discp"%o de $%andes &a!a res"e%to e% enigma de% tratado. 8 no so%amente eso.
108

)"ando desp%eg %a copia de %a +%tima carta de 7"!ert, ,onterga comprendi *"e e% #o(en /%amenco &a!a sa%ido, con %a e-c"sa de s" ida a% mercado, a /in de con/iar%a a% >))icio Postale. En rea%idad %a carta .a de!a de estar en (ia#e a 'r"#as. $rancesco ,onterga %e. con (oracidad . "rgencia@ :Los es/"er3os no &an sido (anos. )reo &a!er de(e%ado, por /in, %a c%a(e de% man"scrito.; E% maestro /%orentino, *"eriendo e(itar %as /rases de /orma%idad . %os pre2m!"%os, %ea catica . 2(idamente1 pero c"anto m2s tiempo *"era ganar tanto m2s se enreda!a en "n idioma *"e no era e% s".o. 8 entonces (o%(a a% principio. 8 as, con %as manos tem!%orosas, %a /a%ta de %"3 *"e %o comp%ica!a todo, i!a . (ena por %a s"per/icie de% te-to sin poder penetrar en s" sentido. Se %%am a %a ca%ma, tom "na !ocanada de aire . comen3 n"e(amente. A mi caro Maestro, 5ir; ,an Mander1 Me honra in)ormaros %!e el tra&a(o parece ha&er dado s!s )r!tos. 5esp!6s de errar sin r!m&o + ha&iendo temido (am's encontrar el norte en este la&erinto, me atre,o a a)irmar %!e la )ort!na me ha mostrado s! sonriente )az. $os es)!erzos no han sido ,anos. Creo ha&er de,elado, por )in, la cla,e del man!scrito. "o os apres!r6is a cele&rar mi ingenio, p!es la o&ra ha sido hecha por el azar antes %!e por mi modesta perspicacia. = en homena(e a la ,erdad de&o con)esaros %!e )!e mi torpe condici0n la %!e me cond!(o a resol,er el (erogl)ico %!e, por momentos, pareca no tener sol!ci0n. Os reprod!zco a%! la ho(a del man!scrito.

109

Como pod6is apreciar, el te3to corresponde a !n )ragmento del #ratado del Orden, del gran an Ag!stn. 5e seg!ro, os de&6is preg!ntar %!6 relaci0n p!ede ha&er entre /l A)ricano + !n tratado de pint!ra. #am&i6n +o lo he hecho. =, como &ien sa&6is por mis in)ormes, por m!chas e36gesis %!e intent6 aplicar a las pala&ras, ning8n res!ltado encontr6. 7a&r6is ad,ertido tam&i6n las series n!m6ricas %!e se intercalan en el te3to + %!e, desde l!ego, no corresponden a 6l. "o imagin'is si%!iera la cantidad de c'lc!los %!e ensa+6 sin llegar a esta&lecer !na sola ci)ra %!e pareciera indicar alg!na cosa. >na noche, e3ha!sto por la in)r!ct!osa &8s%!eda, con los o(os rendidos ante la e3igencia, c!ando crea perdida toda posi&ilidad de
110

llegar a p!erto alg!no, en medio de a%!ella osc!ridad cre perci&ir de pronto la l!z. a&6is %!e mis o(os no son &!enos, %!e poco ,eo si )alta la l!z + peor a8n si so&ra* %!e mal distingo !n o&(eto si est' m!+ le(os + menos toda,a si est' demasiado cerca. !mad a mi nat!ral condici0n cegata la )atiga )sica + mental. $leg0 !n momento en %!e no poda disting!ir las letras, no ,ea m's %!e n!&ladas )ormas + el te3to se con,irti0 en !n mont0n de lneas + col!mnas sin signi)icado legi&le. F!e precisamente entonces c!ando, desde la llan!ra con)!sa del papel, s!rgi0 !na )orma re,eladora. F!e como si de pronto, en ,irt!d del desorden imp!esto a mis o(os, se desprendieran las letras de los n8meros como dos )ig!ras independientes. Como si el propio tt!lo de la o&ra de an Ag!stn, Orden, )!ese !na apelaci0n a la armona, sepa2 r6 a%!ellas dos entidades de nat!raleza di)erente1 ci)ras + pala&ras, en tanto )ormas p!ras + no en c!anto a s!s signi)icados. /n !n papel reprod!(e el di&!(o %!e )orma&an los n8meros, s!primiendo el te3to del Gran Ag!stn. /l res!ltado )!e sorprendente. Os presento ahora lo %!e se )orm0 en el Pape%@

Como +a ha&r6is desc!&ierto, es !na )orma geom6trica m!+ par2 tic!lar. "i &ien se me hizo presente record6, de inmediato, a %!6 o&edeca esta )ig!ra. /l man!scrito del mon(e /racli!s, como &ien lo
111

sa&6is, est!,o d!rante a4os en manos de Cosimo da Verona, maestro de Francesco Monterga + a %!ien le legara s! m's preciado tesoro antes de morir en prisi0n. P!es &ien, os a)irmo %!e el secreto del color en estado p!ro es !n agregado del gran Cosimo al man!scrito original. /3iste en la capilla del 7ospital de an /gidio, m!+ cerca de a%!, !n pe%!e4o reta&lo %!e se de&e (!stamente a Cosimo da Verona. /s !na talla tan e3tra4a como hermosa %!e se conoce como E% tri"n/o de %a %"3. Varias ,eces me det!,e a ,erla* s! contemplaci0n siempre ha e(ercido en mi esprit! !n e)ecto tan in%!ietante como grato. /s !na serie de c!atro im'genes en las c!ales se destaca la l!minosa presencia de /l "i4o + la Virgen so&re las otras tres, %!e son som&ras + t6tricas representaciones del mal. O al menos es lo %!e pareca ser. P!es &ien, la )orma %!e se origina desprendiendo las letras de los n8meros coincide, e3actamente, con el dise4o del reta&lo de Cosimo. Me he tomado la tarea de reprod!ciros a%! la talla de la capilla de an /gidio

Os sorprender6is al ,er lo %!e s!rge del reta&lo. Ver6is c!an e32 traordinariamente )amiliares os res!ltar'n los signi)icados %!e de 6l &rotar'n. $a primera )ig!ra m!estra a la Virgen + al "i4o montados
112

so&re el &orrico de la nati,idad. i os )i('is en detalle, ,er6is %!e el "i4o no se agarra del c!ello o de las crines del animal, sino %!e se a&raza a s! cara, c!&ri6ndole los o(os. Imagino %!e a esta alt!ra sospech'is el signi)icado. Por si )!era poco, en la le+enda %!e aparece en la &ase p!ede leerse claramente 5ia )r"cis. Adem's de la e3tra4eza %!e prod!ce la le+enda en relaci0n con la )ig!ra, p!esto %!e no se compadece !na con otra, la pala&ra 9Via: se destaca so&re 9Cr!cis:. = +a ha&6is adi,inado el signi)icado %!e aparece de )orma transparente1 9Via: es 9Calle:* el &orrico con los o(os c!&iertos es el Asno Ciego, es decir, la calle del Asno Ciego. $a misma por donde pasa el p!ente so&re el c!al est' ,!estro taller. Por si e3istiera alg!na d!da acerca de %!e se trata de !na indicaci0n de l!gar, la seg!nda imagen no de(a l!gar a e%!,ocos. $a representaci0n presidida por el dia&lo, en torno del c!al !n gr!po de m!(eres parece estar o)iciando !na osc!ra ceremonia, representa claramente !n a%!elarre. i o&ser,'is, en la parte s!perior aparece el esc!do del reino de Castilla. = en castellano Br!gge signi)ica Br!(as. 5e modo %!e hasta a%! el reta&lo nos dice %!e ha+ algo en la ci!dad de Br!(as, m's precisamente en la calle del Asno Ciego. Imaginar6is mi sorpresa1 llegar hasta Florencia para encontrar %!e el crc!lo se cierra en el l!gar de partida. $a tercera representaci0n, el c!adro del hom&re ca,ando !na )osa hacia lo pro)!ndo de la tierra, hacia el reino de $!ci)er, parece ser, en primera instancia, otra indicaci0n de l!gar. $a )ig!ra de la Parca %!e so&re,!ela la escena os res!ltar' )amiliar1 ha&6is de recordar %!e esa misma )ig!ra se enc!entra tallada en !na de las ,igas de los aposentos pri,ados de ,!estro hermano, e3actamente la ,iga central %!e sostiene el te(ado. Ah ha de estar la cla,e* tal ,ez se trate de !n mecanismo sim!lado para a&rir !na p!erta secreta %!e, tal como s!giere el gra&ado, cond!zca a !n s0tano. Por 8ltimo, el c!arto c!adro aparenta representar !na ,isi0n de los in)iernos1 pecadores tort!rados h!ndi6ndose en el pestilente ro de Caronte. in em&argo, las n!&es %!e aparecen en la parte s!perior indican %!e ha+ !n )irmamento. = si ha+ cielo, entonces mal podra tratarse del a,erno. i mir'is con detenimiento, ,er6is %!e la )ig!ra principal de este c!adro tiene las c!encas de los o(os ,acas* ha perdido la ,ista. /n este momento es c!ando hemos de preg!ntarnos por a%!el o&(eto l!minoso, a%!ella es)era incandescente %!e, con ma+or o menor preponderancia, aparece en las c!atro escenas. "o es di)cil ded!cir %!e se trata del o&(eto en c!esti0n, el color en estado p!ro. = la es)era parece ser lo %!e ha ca!sado la ceg!era del pecador. /l mensa(e aparenta encerrar !na ad,ertencia1 si miras a%!ello %!e te est' prohi&ido, la ceg!era ser'
113

t! castigo. = otra ,ez, todo se torna )amiliar. V!estro hermano Greg, a%!el %!e parece ser el d!e4o del secreto, a%!el %!e, conociendo el Secret"s )o%ors in Stat"s P"r"s, es el 8nico capaz de hacer el O%e"m Pretios"m, se ha %!edado ciego c!ando esta&a preparando la )0rm!la. "o p!de e,itar %!e !n escalo)ro corriera por mi espalda c!ando record6 %!e tam&i6n Cosimo da Verona ha&a m!erto ciego. $a sentencia %!e s!rge del reta&lo parece irre,oca&le1 al %!e intente desenterrar el secreto del color, lo ha&r' de esperar la m!erte de la ,ista, esto es, la ceg!era, seg8n se con)irma otra ,ez en la representaci0n de la Parca, en c!+a g!ada4a lle,a los o(os cercenados al pecador. Os digo !na ,ez m's1 a%!ello %!e me en,iasteis a &!scar a Florencia est' en Br!(as, en los s!&s!elos de la casa de la calle del Asno Ciego, e3actamente de&a(o de ,!estros pies. Pero est'is ad,ertido de c!'l es el precio del conocimiento. "o %!isiera %!e la tragedia sea con ,os. A!n%!e ha+ algo m's de lo %!e de&o in)ormaros. $rancesco ,onterga respir pro/"ndamente . prosig"i con %a %ect"ra de %a carta. E% maestro /%orentino sinti *"e e% m"ndo se desmorona!a de!a#o de s"s pies. La primera parte de %a carta era %a re(e%acin de a*"e%%o *"e n"nca &a!a podido (er por estar, precisamente, /rente a s"s narices, . comprendi *"e e% momento m2s esperado de s" e-istencia &a!a %%egado tarde. A*"e% instante de g%oria *"e &a!a an&e%ado %a ma.or parte de s" (ida se %e &a!a escapado por "nos pocos min"tos. Pero si por %o %edo &asta ese momento no sa%a de s" asom!ro, %as %neas *"e seg"an %o %%enaron de p2nico. 4"i32 toda(a est"(iera a tiempo, se di#o. $"e entonces c"ando corri esca%eras a!a#o con %a esperan3a de encontrar a 7"!ert antes de *"e en(iara %a carta. VII Entre e% gento de% mercado encontr a 7"!ert. Pero /"e demasiado tarde. A&ora !ien, si $rancesco ,onterga &a!a perdido %a carrera contra e% re%o# en %as !re(es ca%%es *"e %o separa!an de% >))icio Postale, toda(a poda %%egar a 'r"#as antes *"e %a carta. S%o *"e a+n %e *"eda!a "n tra!a#o por de%ante. 8 %o &i3o. )on ap"ro . cierta despro%i#idad. Pero %o &i3o. E% (ia#e /"e %argo . contrariado. )on %a misma perse(erante (o%"ntad *"e go!ierna a %as !r+#"%as, $rancesco ,onterga emprendi camino &acia e% norte. Siempre &acia e% norte. A pie, a %omo de m"a, a ca!a%%o,
114

por ag"a . por tierra, remontando ros . monta9as, sig"iendo %a r"ta tort"osa . escarpada de %os A%pes, con e% /0rreo . o!stinado empe9o *"e m"e(e %os sa%mones contra %a corriente, e% maestro /%orentino se prop"so %%egar a 'r"#as antes *"e %a carta. De $%orencia %%eg a 'o%onia . de 'o%onia a 5erona, donde se encontr con e% m"ro de %os A%pes. )"ando a%can3 e% (a%%e de% Adige %%eg &asta Inns!r"cD. En Estras!"rgo a%can3 %as an&e%adas m2rgenes de% R&in. A !ordo de "n pa*"e!ote moroso . cr"#iente *"e pareca siempre a p"nto de enca%%ar, "na !arca3a enc%en*"e a!arrotada de a%mas *"e &"an de %a %e. o de %a g"erra, de% &am!re o de %a in#"sticia o simp%e? mente de% tedio, $rancesco ,onterga a(an3a!a &acia e% norte. Siempre &acia e% norte. Si %a carta seg"a %a r"ta martima *"e "na e% co%%ar de per%as *"e se inicia!a pasando antes por 60no(a . por ,arse%%a, por 'arce%ona, )artagena . desde a%%, por %a estrec&a p"erta de 6i!ra%tar, a%can3ar e% At%2ntico, si %a nota de!a acariciar e% !orde ama!%e de Port"ga%, do!%ar %a es*"ina recta de %a )or"9a ., r"m!o a% norte, a%? can3ar Normanda, . &acerse de% )ana% de %a ,anc&a para, por /in, arri!ar a %os Pases 'a#os, $rancesco ,onterga gana!a terreno a tra(0s de %os (a%%es interiores, %as monta9as . %os ros, siempre en %nea recta. Siempre &acia e% norte. Acompa9ado de a*"e%%os *"e &a!%a!an e% idioma de% si%encio o e% de %as armas, se contagi e% do%or . %a desesperan3a, %a /ie!re . %a 0pica, se c"r . (o%(i a en/ermarse. )ontra#o /ie!res de todos %os co%ores conocidos . tam!i0n de %as otras. T"(o *"e de/ender s" &onor a p"nta de c"c&i%%o en compa9a de %adrones . desterrados. 8 desc"!ri *"e no era m2s ni menos *"e e%%os. Lo &irieron . tam!i0n 0% &"ndi e% meta% en %a carne. 8 por primera (e3 no se sinti "n co!arde. Por primera (e3 mat con &onra, dando %a p"9a%ada /ranca, cara a cara con s" con? tendiente. Por primera (e3 no mata!a a traicin . por sorpresa. Por primera (e3 no asesta!a e% go%pe artero en e% centro de %a candide3 de "n #o(en inde/enso. Por primera (e3 no tena *"e oc"%tar %a marca de s" a"tora, ni deso%%ar e% rostro, ni derramar %2grimas de sim"%ado do%or. 8 as $rancesco ,onterga %%eg por /in a 'r"#as, %impiando con sangre %a sangre *"e &a!a en s"s manos. 8 COLORIS IN STATUS PURUS I
115

E% retrato de $2tima esta!a conc%"ido. Se &"!iera dic&o *"e %a pint"ra esta!a animada por e% &2%ito de %a (ida. Tena %a misma %"minosa (ita%idad *"e irradia!a %a port"g"esa. 8 %a misma osc"ridad *"e esconda s" esprit". Ese da e-pira!a e% p%a3o estip"%ado por 6i%!erto 6"imaraes. 8 ese da termina!a, tam!i0n, e% tiempo para %a resp"esta *"e DirD espera!a. Toda(a esta!an a tiempo de &"ir #"ntos. $2tima, sin em!argo, no poda prestar atencin a otra cosa *"e a s" propio retrato. Se contemp%a!a en %a s"per/icie de %a ta!%a como si an&e%ara ser a*"e%%a m"#er . no %a *"e era. DirD, de pie /rente a% (entana%, mirando sin (er %a )i"dad ,"erta desde %as !re(es a%t"ras de% pe*"e9o p"ente de %a ca%%e de% Asno )iego, imp%ora!a en si%encio *"e e%%a pron"nciara "na resp"esta antes de *"e ca.era %a tarde. ,2s temprano de %o *"e espera!a, esc"c& %os cascos de %os ca!a%%os acerc2ndose. DirD (io, derrotado, cmo se apro-ima!a e% carr"a#e *"e &a!ra de cond"cir a $2tima a% p"erto de Ostende. Sin em!argo, para a(i(ar %os resco%dos de s"s +%timas esperan3as, e% menor de %os 5an ,ander desc"!ri *"e e% &om!re *"e a&ora se acerca!a &asta s" p"erta no era e% coc&ero, sino "n mensa#ero. )on paso moroso, DirD sa%i a s" enc"entro. La m"#er, desde %o a%to, (io *"e %e entrega!a "na carta. E% pintor (o%(i a entrar a% ta%%er tam!ori%eando e% ro%%o %acrado so!re %a pa%ma de s" mano. $2tima no tard en comprender *"i0n era e% remitente. Sin demasiada impaciencia, DirD se disp"so a *"e!rar e% %acre. Entonces $2? tima rompi e% si%encio. Apro-im2ndose a% pintor, a %a (e3 *"e %e tenda %a mano, %e con/es *"e no sa!a si tendra %a (a%enta s"/iciente para a!andonar%o todo, de#ar a s" esposo . s" casa de Lis!oa. DirD se conmo(i, . de pronto s" cara se (io i%"minada. $2tima !"sca!a s"s manos. E% menor de %os 5an ,ander de# %a carta so!re %a ta!%a . estrec& a %a m"#er en "n a!ra3o tan pro%ongado como contenido. Se apro-ima!a %a &ora. Tenan *"e pensar con c%aridad . "rgencia. E% modo en *"e $2tima se &a!a entregado a s"s !ra3os, %a-a . dci%, como si est"(iera %i!er2ndose de "na opresin tan antig"a como do%orosa, era %a resp"esta *"e DirD esta!a esperando. E% pintor &"!iera permanecido as por toda %a eternidad. Pero a&ora &a!a *"e ser e-pediti(o. La separ %entamente de s" pec&o ., sin so%tar%e %as manos, %e di#o *"e i!a a disponer%o todo para s" &"ida. Le &a!% como si no se est"(iese re/iriendo a %os pr-imos min"tos sino a% resto de s" (ida. )on %a (o3 *"e!rada por %a conmocin, %e s"s"rr *"e a&ora mismo &a!ra de preparar %os ca!a%%os . todo %o necesario para e% (ia#e, . *"e antes de *"e ca.era %a tarde estara todo %isto para %a partida. 5o%(i a
116

a!ra3ar%a ., entonces s, cr"3 %a p"erta r"m!o a %a ca%%e. Desde %as a%t"ras de% (entana% %a m"#er (io cmo e% pintor se a%e#a!a ca%%e a!a#o. )"ando %o perdi de (ista, gir so!re s"s ta%ones ., presa de "na "rgencia imposterga!%e, corri &asta donde esta!a %a carta, %a tom entre s"s manos ., con e% p"%so t"r!ado, rompi e% %acre. La "na por e% %argo pero sereno camino de %os mares, . e% otro por %a m2s !re(e pero tort"osa r"ta interior, am!os, %a carta . $rancesco ,onterga, &a!an %%egado a 'r"#as a% mismo tiempo. $2tima desp%eg e% ro%%o . (io ante s, c%aro . transparente, e% mapa de% tesoro. E% tiempo apremia!a. Sosteniendo %a carta entre s"s manos, a% mismo tiempo *"e %ea, i!a sig"iendo paso a paso %as indicaciones, a&ora pst"mas, a"n*"e e%%a no %o s"piera, de 7"!ert. Atra(es e% ta%%er . corri &asta e% osc"ro re/"gio de 6reg. Entr a% &a!it2c"%o sin an"nciarse, ta% como %o &aca cada (e3 *"e DirD se a"senta!a de %a casa, a%%anando e% camino de %os enc"entros /"rti(os con 6reg. Pero %os propsitos de $2tima en esta ocasin eran otros1 de &ec&o, a%!erga!a %a esperan3a de *"e e% (ie#o pintor no est"(iese en s" ntima /orta%e3a de tinie!%as. Sin em!argo, c"ando e% ma.or de %os &ermanos perci!i e% paso %igero de %a port"g"esa entrando en %a sa%a, t"(o %a e*"i(ocada certid"m!re de *"e a*"0%%a &a!ra de ser %a despedida, e% m2s ansiado de %os enc"entros. )"ando $2tima (io *"e 6reg se incorpora!a ., a tientas, i!a &acia e%%a, retrocedi "n paso . peg s"s espa%das a %a pared. Apret %a carta en s" mano ., mientras e% &om!re a(an3a!a, se crisp como %o &iciera "na gata acorra%ada, (is%"m!rando "n camino de /"ga entre 6reg . %a pared op"esta. )omo /"ere, tena *"e sortear %a (o%"minosa &"manidad *"e se acerca!a, . a%can3ar %a a%ta (iga o!%ic"a *"e indica!a %a carta, a*"e%%a en c".a s"per/icie esta!a %a ta%%a de %a Parca. En e% momento en *"e esta!a por dar e% primer paso, con %a rapide3 de "n predador e% (ie#o pintor se a!a%an3 so!re s" persona. $orce#earon. $2tima intenta!a con desesperacin %i!erarse de% acoso, pero 6reg, con s"s manos acromeg2%icas, tena s"#etas s"s m"9ecas por detr2s de %a espa%da. La m"#er comprendi *"e gritar s%o poda empeorar %as cosas. Intenta!a de/enderse "ti%i3ando %as rodi%%as, %a ca!e3a . %os dientes. Pero c"anto m2s %"c&a!a por %i!erarse, tanto m2s se comp%ica!a . perda /"er3as. )ada n"e(o intento de $2tima %e resta!a a%iento . *"eda!a a %a entera merced de% ma.or de %os 5an ,ander. A p"nto ta%, *"e 6reg consig"i s"#etar %as m"9ecas de %a m"#er con "na so%a mano ., con %a diestra %i!re, comen3 a recorrer s" c"erpo con("%sionado de miedo . rep"%sin. Le#os de res"%tar%e "na sit"acin incmoda . di/ic"%tosa, 6reg pareca
117

propiciar e% /orce#eo como si s" e(idente s"perioridad %e proporcionara "n ma%icioso de%eite. )on "n mpet" !r"ta%, primero transit %os m"s%os de %a m"#er de a!a#o &acia arri!a, a %a (e3 *"e mordis*"ea!a s" c"e%%o s"rcado por %as (enas in/%amadas. $2tima no p"do contener "n a%arido de espanto c"ando sinti *"e %a mano a(an3a!a, ra"da . precisa, a!ri0ndose paso por de!a#o de %as /a%das, &acia e% centro de s"s piernas. Entonces e% grito de $2tima se &i3o "no con e% de 6reg. E% pintor &a!a perdido e% sentido de %a (ista . a&ora pensa!a *"e e% de% tacto tam!i0n se %e re!e%a!a. )"ando s"s dedos !"sca!an %a %isa geogra/a de% p"!is, se encontraron con "na prot"!erancia inopinada. $"e "n momento de incertid"m!re *"e antecedi a% &orror. 8 %%eg e% grito. Entonces $2tima, %i!erada de pronto de %a m"#er *"e &a!a aprendido a ser, despo#ada a s" pesar de s" /emenina condicin, tom /"er3as de% &om!re *"e .a no era . emp"# a 6reg, &aci0ndo%o caer estrepitosamente. Enseg"ida tom entre s"s manos %a pesada pa%a *"e descansa!a contra %a pared . entonces 0%, e% *"e &a!a sido Pietro de%%a )&iesa, e-&"mado contra s" propia (o%"ntad, descarg "n go%pe seco . /ero3 en e% rostro de% (ie#o pintor. 5iendo *"e 6reg no se mo(a, se acomod %as /a%das, se recomp"so e% pe%o a%is2ndo%o con %a pa%ma de %a mano ., s"#etando toda(a %a pa%a, $2tima, a&ora s, decidi enterrar para siempre a% pe*"e9o Pietro. II DirD camina!a con paso decidido &acia %as ca!a%%eri3as *"e esta!an a% otro %ado de% cana%. En e% p"ente so!re %as ag"as *"ietas, se cr"3 con "n &om!re *"e camina!a en sentido op"esto. Las pres"rosas pisadas de am!os resonaron en %as ta!%as contra e% si%encio de %a ci"dad m"erta. 'a#o otras circ"nstancias &"!iesen cam!iado "na mirada de c"riosidad. Pero DirD, imp"%sado por %a pendiente . %a "rgencia, ni si*"iera repar en e% /orastero *"e presenta!a %a apariencia de "n mendigo. no . otro &a!an imaginado m"c&as (eces cmo sera e% rostro de% enemigo. 8 a&ora, c"ando /ina%mente tenan %a oport"nidad de (erse cara a cara, DirD (an ,ander . $rancesco ,onterga se cr"3aron sin mirarse. En %a casa so!re e% p"ente de% Asno )iego, $2tima, con %a carta en %a diestra, seg"a %as instr"cciones *"e ded"#era 7"!ert. Se %e(ant "n poco %as /a%das . pas por so!re e% c"erpo &ori3onta% de 6reg. '"sc "n cande%ero en e% ta%%er . %o encendi. L"ego e%e( %a mirada &acia e% tec&o . (io %a (iga o!%ic"a en %a c"a% se disting"a inciertamente %a /ig"ra de %a Parca. Intent a%can3ar%a primero parada en p"ntas de pie .
118

%"ego dando !re(es . empe9osos sa%tos. Pero esta!a demasiada a%ta. Acerc "na !an*"eta, se trep ., "na (e3 *"e p"do asir%a, intent mo(er%a con todas s"s /"er3as. Sin em!argo, e% gr"eso %e9o se mantena inamo(i!%e. Entonces, a!ra32ndose a %a (iga, se desco%g de %a !an*"eta . por /in, !a#o e% propio peso de s" c"erpo, %a madera comen3 a ceder %entamente, mo(i0ndose como "na pa%anca. En ese momento $2tima esc"c& e% c&irriante sonido de "n mecanismo . p"do (er cmo a s"s pies, en %as ta!%as de% piso, se a!ra "n a!ismo c"adra? do . negro. Se so%t de %a (iga . se asom ca"tamente a a*"e% a(erno de tinie!%as como si temiera *"e "n demonio /"era a desp"ntar s"s garras . %%e(2rse%a con 0%. Acerc e% cande%ero a %a !oca de% stano . (io "na esca%era (ertica% *"e pareca intermina!%e. $"e "n descenso comp%icado1 con "na mano sostena e% candi% . %a carta ., con %a otra, se s"#eta!a de %os cr"#ientes pe%da9os *"e i!a de#ando atr2s. )"ando &i3o pie en e% /ondo, i%"min e% pasadi3o *"e se a!ra /rente a e%%a. )orra "n (iento /ro c".o origen era imposi!%e determinar. )amin a!ri0ndose paso en %a osc"ridad &asta %%egar a "na p"erta *"e pareca m"c&o m2s antig"a *"e e% resto de %a casa. n esca%o/ro corri por s" espa%da. Se %%en %os p"%mones con a*"e% aire &e%ado, se in/"ndi 2nimos . a!ri %a p"erta. Se encontr en "n recinto de piedra, pe*"e9o, &+medo . /ro. na s"erte de a%tar pagano se %e(anta!a en e% centro, con/iri0ndo%e a a*"e%%a /ra c2mara "n sino e-? tra9amente sacro. So!re a*"e% raro re%icario p0treo, "n mono%ito despo#ado de todo ornamento, reposa!a "n c2%i3 de oro coronado por "na pesada tapa c".a c+spide esta!a rematada por %a ta%%a de "n !+&o de o#os inmensos *"e parecan (igi%ar ce%osamente %a entrada. $2tima comprendi *"e esta!a /rente a a*"e%%o con %o *"e todo pintor a%g"na (e3 &a!a so9ado, a*"e%%o *"e a%g"nos imagina!an como "na /rm"%a . otros conce!an como "na imprecisa ente%e*"ia1 e% m2s preciado secreto, apenas "na con#et"ra sin /orma o "na &iptesis impron"ncia!%e@ e% co%or en estado p"ro. 8 a&ora esta!a a&, a% a%cance de s" mano. $2tima de# caer %a carta . se encamin, encandi%ada, &acia e% c2%i3. E-tendi e% !ra3o . se disp"so a %e(antar %a tapa. N"nca %%eg a %eer %a pre(encin *"e 7"!ert &a!a escrito a% /ina% de %a nota. III $rancesco ,onterga, %a !ar!a crecida &asta e% pec&o, /%aco como n"nca &a!a estado . con %a mirada perdida en s" propia ang"stia, corra sin r"m!o cierto por %as ca%%e#"e%as de 'r"#as. Atra(es en
119

diagona% %a p%a3a de% Mar;t+ se intern en e% pe*"e9o %a!erinto *"e se inicia!a tras %a ig%esia de %a Santa Sangre. )omo "n perro *"e se g"iara por e% o%/ato, do!% "na es*"ina . de pronto t"(o /rente a s e% p"ente *"e cr"3a!a por so!re %a ca%%e de% Asno )iego, e% mismo *"e descri!iera 7"!ert en %a carta. )amin &asta %a de%gada som!ra *"e pro.ecta!a e% p"ente so!re e% empedrado, mir &acia "no . otro %ado intentando desci/rar c"2% de todas sera %a p"erta ., con m2s /ort"na *"e c2%c"%o, entr en %a casa de %os 5an ,anden Sin medir consec"encias, corri esca%eras arri!a &asta a%can3ar %a pasadera *"e "na am!as ca%%es. )omo no (iera a nadie ni esc"c&ara nada *"e de%atara %a presencia de a%g"ien, se intern en e% ta%%er con paso decidido. Se asom a %a cocina ., a% otro %ado, (io "na p"erta entornada. La emp"# s"ti%mente ., sin a!rir%a por comp%eto, escr"t %a estrec&a /ran#a i%"minada *"e tena /rente a 0%. )"ando se acost"m!r "n poco a %a pen"m!ra disting"i "n c"erpo *"e .aca c"an %argo era en e% centro de% &a!it2c"%o. Entr, es*"i( %a (iga *"e descenda e-tra9amente &acia e% piso, . desc"!ri e% &"eco negro . c"adrado *"e se a!ra #"nto a %a &"manidad e-2nime de% ma.or de %os &ermanos. Temi *"e est"(iera %%egando demasiado tarde. Se desco%g por %a angosta esca%eri%%a (ertica% e%"diendo (arios pe%da9os . ni si*"iera sinti %a *"ema3n en %as pa%mas ca"sada por %a !r"ta% /riccin contra e% pasamanos. Litera%mente, $rancesco ,onterga ca. de rodi%%as a% s"!s"e%o. 6o%peado pero insensi!%e a% do%or, corri a %o %argo de% pasi%%o en pen"m!ras &acia %a p"erta entrea!ierta, desde c".a &endi#a se (ea %a d0!i% %"3 de% candi%. )on s"s +%timas /"er3as e% maestro /%orentino a%can3 %a entrada de %a c2mara de piedra. Emp"# %a p"erta . (io a s" discp"%o, Pietro de%%a )&iesa, (estido como "na m"#er, con s" mano posada so!re e% !+&o, a p"nto de %e(antar %a tapa de% c2%i3. AENo, PietroF Aa%can3 a gritar $rancesco ,onterga. $2tima esc"c& c%aramente . se so!resa%t. Pero no se sinti a%"dida por a*"e% nom!re *"e aca!a!an de pron"nciar. 6ir %a ca!e3a por so!re s" &om!ro . %e cost reconocer a s" (ie#o maestro en ese &om!re agostado, encanecido . &ec&o de pie% so!re &"eso. 7a!a pasado m". poco tiempo desde %a +%tima (e3 *"e se (ieran. 8 sin em!argo parecieron sig%os. $2tima no *"era recordar. Se resista a e(ocar e% da en *"e &a!an decidido "rdir %a /arsa. A*"e% %e#ano da en e% *"e engendraron a $2tima, %a port"g"esa, . s" ine-istente marido armador, 6i%!erto 6"imaraes. E% da en *"e por primera (e3 se dis/ra3 de m"#er para *"e 7"!ert %a espiara en %a !i!%ioteca d"rante s"s s"p"estas (isitas /"rti(as. A*"e%%a m"#er inspirada en %a persona de sor ,ara, %a
120

entra9a!%e c"idadora de Pietro en e% Ospedale degli Innocenti, de *"ien aprendiera s" idioma . c".a candida senci%%e3 . modos campesinos &a!a imitado. Pero para dar a %"3 a $2tima era necesario, antes, matar a Pietro. De pie #"nto a% c2%i3 de oro *"e contena e% o!#eto de s"s des(e%os, $2tima no *"iso recordar e% da en *"e, para enterrar de/initi(amente a% pe*"e9o discp"%o, t"(ieron *"e asesinar a "n inocente campesino de ta%%a seme#ante, . deso%%ar%e e% rostro para *"e nadie p"diera sospec&ar de% cam!io de %a identidad de% c"erpo. A p"nto de de(e%ar e% secreto de% co%or in stat!s p!r!s, $2tima se nega!a a e(ocar e% pro!%ema *"e se %es &a!a presentado %"ego de matar a% #o(en campesino@ %a /ami%ia de% di/"nto &a!ra de rec%amar como propio e% cad2(er &a%%ado en e% !os*"e. Entonces &"!o *"e oc"%tar %a m"erte con m2s m"erte. La desaparicin de "na seg"nda (ctima agregara con/"sin, s"gerira %a idea de *"e %as m"ertes no tenan m2s /"ndamento *"e e% de "na mente pert"r!ada. La in(encin de $2tima &a!ra de ser %a carnada per/ecta para *"e DirD (an ,ander mordiera e% an3"e%o. 4"0 m2s tentador *"e aceptar e% tra!a#o para e% *"e s" enemigo, $rancesco ,onterga, &a!a sido /ina%mente rec&a3ado. 4"0 me#or manera de entrar en %a casa de% enemigo@ "na m"#er !e%%a en "na ci"dad m"erta1 "na m"#er #o(en . &ermosa en %a casa de dos &om!res so%os . derrotados. 4"0 me#or (engan3a para Pietro, por todas %as &"mi%%aciones de 7"!ert, e% espa /%amenco, a*"e% *"e, !"r%2ndose de s" pe*"e9a . %ampi9a &"manidad, %o %%ama!a la &am&ino, *"e con(ertirse en "na (erdadera &am&ina . (engar %as o/ensas en %a persona de s" maestro. 8 a&ora, /rente a% secreto m2s an&e%ado, $2tima no &"!iese *"erido enterarse de %a in#"sta m"erte de C"an Da3 de Lorri%%a, Il Castigliano, ni de %os imperdona!%es tormentos *"e &"!iera de s"/rir s" +nico amigo, 6io(anni Din"n3io. $2tima nada &"!iera *"erido sa!er de %a m"erte de 7"!ert a manos de $rancesco ,onterga e% da en *"e en(i %a carta. De pie en e% centro de a*"e%%a cripta &e%ada, $2tima no *"iso recordar %os (i%es a!"sos de $rancesco ,onterga contra s" discp"%o de 'orgo San Sepo%cro, ni %a tarde en *"e %os desc"!riera en %a !i!%ioteca. De espa%das a% c2%i3 . sin *"itar %a mirada de% (ie#o maestro $%orentino, $2tima se disp"so, por /in, a a!rir e% recipiente dorado. AENo, PietroF A(o%(i a gritar $rancesco ,onterga. Pero .a era tarde. A&ora s, Pietro de%%a )&iesa esta!a de/initi(amente enterrado. $2tima %e(ant %a tapa de% copn de oro. IV
121

)"ando $2tima %e(ant %a tapa de% c2%i3 se prod"#o a%go *"e #am2s &a!ra de poder re%atar. Por*"e, en rigor, no %o (io .a *"e esta!a de espa%das a% re%icario, mirando a %os o#os de $rancesco ,onterga *"e, contra s" (o%"ntad, se mantenan /i#os so!re e% copn de oro. n resp%andor de "na !%anc"ra indeci!%e emergi de% recipiente e in(adi todo e% recinto. E% maestro /%orentino, a% /in, se encontr con e% preciado secreto de% co%or en estado p"ro. 5io e% Todo . %a Nada a %a (e3, (io e% !%anco . e% negro, (io e% caos . e% cosmos repetirse &asta e% in/inito . (io e% in/inito e-pandido de% "ni(erso . tam!i0n e% in/inito in(erso, intro(ertido, a*"e% *"e int".era Lenn de E%ea. $"e testigo de% principio . de% /in, (io %a reso%"cin de todas %as aporas . comprendi e% sentido +%timo de todas %as parado#as, (io todas %as pint"ras desde a*"e%%as *"e se escondan en %as remotas ca(ernas de $rancia c"ando $rancia no tena nom!re, %as de Egipto . %as de 6recia, %as de s" maestro . %as de s"s discp"%os . %as *"e 0% mismo &a!a &ec&o. 8 tam!i0n (io %as *"e toda(a no se &a!an pintado. 5io %a c+p"%a de "na capi%%a . e% ndice de Dios d2ndo%e %a (ida a% primer &om!re, %a sonrisa incierta de "na m"#er contra "n /ondo a!isma% . !eat/ico, %as perspecti(as m2s mara(i%%osas &ec&as por &om!re a%g"no, esca%eras *"e s"!an . !a#a!an a "na (e3, in/initamente. 5io a Sat"rno de(orando a s" &i#o . "na &i%era de &om!res siendo e#ec"tados con armas ina"ditas, (io "na na(a#a cercenando "na ore#a . "n campo de giraso%es como nadie %os &a!a conce!ido, (io %a catedra% de Notre Dame repetida, id0ntica . distinta seg+n %a orientacin de% so%, (io acanti%ados precipit2ndose a% mar . !os*"es sa#ones so%itarios . tene!rosos, (io m"#eres a%egres, desn"das, deso%adas en !"rde%es de "n /"t"ro %e#ano . srdido, (io "n paisa#e di"rno en p%ena noc&e . "na ca%%e noct"rna !a#o "n cie%o de medioda, (io "nas reses sangrantes pendiendo desde %os c"artos traseros, (io %as edades de %a m"#er . co%ores despo#ados de sentido a%g"no, (io "n pintor en e% re/%e#o de "n espe#o . "na incgnita /ami%ia rea%, (io "n ca!a%%o de/orme estirando s" %eng"a de/orme en "n caos de/orme !a#o %a de(astacin de %a %e#ana e i!0rica 6"ernica. 8 no (io nada m2s. N"nca m2s. Ig"a% *"e s" maestro )osimo da 5erona, ig"a% *"e 6reg (an ,ander A*"e &a!a protegido %os o#os de s" &ermano menor &asta e% +%timo de s"s dasA, ig"a% *"e todos *"ienes (ieron re(e%ado e% secreto de% co%or, %os o#os de $rancesco se apagaron en "na noc&e negra . cerrada. Pietro de%%a )&iesa, $2tima, *"e permaneca de espa%das a% c2%i3, (o%(i a poner, sin girarse, %a tapa so!re e% copn . entonces se
122

resta!%eci %a pen"m!ra. $rancesco ,onterga, de rodi%%as . c"!ri0ndose %os o#os m"ertos, %e s"p%ic *"e %e diera e% c2%i3. Pareca no otorgar%e ning"na importancia a s" s+!ita ceg"era. Nada %e importa!a m2s *"e &acerse de a*"e%%a p"ra a"ra !a#o c".o deste%%o, e% !arni3 m2s ordinario se trans/orma!a en e% m2s per/ecto de %os co%ores. Ning"na otra cosa *"era m2s *"e esa %"3 a!so%"ta *"e torna!a a% pigmento m2s r+stico, a s" so%a e-posicin, en %a m2s ina%can3a!%e de %as pint"ras. 7a!a pagado e% precio . a&ora *"era %o *"e %e perteneca. A"n*"e no p"diera (er%o n"nca m2s. $2tima mira!a a s" (ie#o maestro dando !ra3adas en e% aire, ma%diciendo . s"p%icando, . en e% /ondo de s"s o#os m"ertos perci!i %a codicia m2s pro/"nda e ine-p%ica!%e. Tom %a gr"esa antorc&a *"e descansa!a en %a pared, camin sigi%osamente &asta %a p"erta ., c"ando est"(o a "n paso, sa%i corriendo de %a cripta, cerr e% pesado portn de &ierro . %o tra!, desde a/"era, atra(esando %os aretes con e% pa%o de% cande%ero. ,ientras se a%e#a!a por e% osc"ro pasi%%o &asta %a esca%era *"e cond"ca a %a s"per/icie, $2tima esc"c& por +%tima (e3 %os gritos a&ogados de $rancesco ,onterga. Desde e% ta%%er so!re e% p"ente de% Asno )iego, $2tima contemp%a!a e% atardecer so!re %a ci"dad m"erta. A!ri %os (entana%es de par en par . se %%en %os p"%mones con a*"e% aire /ro. )amin &asta e% !arre9o *"e contena ag"a /resca . se en#"ag %a cara . %os !ra3os. $rente a% espe#o, %impi %as manc&as de s" (estido de terciope%o (erde, se a%is e% pe%o con %a pa%ma de %a mano . se acomod e% tocado rematado en "n capirote desde e% *"e caa "n t"%. Entonces esc"c& e% tronar de ca!a%%os. Se contemp% por +%tima (e3 . corri, radiante, esca%eras a!a#o. Desde e% pescante, DirD %e tendi %a mano ., con "n sa%to 2gi%, $2tima se sent a s" %ado. E% so% era "na (irt"a%idad *"e dora!a e% empedrado. La port"g"esa pens en e% remoto per/"me de% mar . en e% ama!%e !"%%icio de Lis!oa. De a*"e%%a, s" Lis!oa, *"e n"nca &a!a pisado . *"e tanto %e perteneca. E% carr"a#e pas por de!a#o de% p"ente de %a ca%%e de% Asno )iego . se perdi a% otro %ado de% cana%. $IN DE [EL SE)RETO DE LOS $LA,EN)OS\

123

Anda mungkin juga menyukai