Ocjene i prikazi

stvarnosti u predjele boanskoga, gdje je sve uzeto od te stvarnosti nekako ljepe, podnoljivije, trajnije. prirodu, u njoj pronalazim stvarnost upravo s tim odlikama: ni u jednoj od njih nema zla, sve tee prema dobru i to sve govore o njemu kao o je od zla. To stanje isijavaju i moji krajolici i moje mrtve prirode. U njih je udahnuta i ona

319
Pjesma stvorova, koja govori o prirodi to je savreno, samim kao svojim duhom neponovljivo. Priroda i umjetnost su dvije sestre, koje je Bog poklonio da bi mu uljepao ivot na zemlji."

Luka

Bosna i Hercegovina od srednjeg veka do novijeg vremena, Istorijski institut SANU, Zbornik radova, Knjiga 12, Beograd 1995. godine, (470 str. + 6 karata).
interes za suvremena zbivanja na junoslavenskom prostoru rezultirao je pojavom brojnih radova koji se bave pitanjem prolosti Bosne i Hercegovine. U organizaciji Istorijskog instituta SANU, u Beogradu je 13-15. XII. 1994. godine odran na skup pod nazivom "BiH od srednjeg veka do novijeg vremena". U zborniku su objaVljena izlaganja 35 autora s toga skupa. Poslije uvodne (5-10 str.), slijede izlaganja autora svrstana u 7 poglavlja (I 1-461 str.), popis autora, sadraj, te kao prilog 6 karata s kratkim napomenama. na otvaranju skupa (5-10 str.): S. iznosi motive za organizaciju i koncepciju skupa. Istaknuta je okolnost da se B iH nalazi u ii zanimanja svjetske javnosti s i naglaenim pristupom interpretaciji porlosti i

sadanjosti "ovih pokrajina", te oivljavanje starih predrasuda i "mnogo zle volje, posebno u odnosu prema iz Srbima". Osnovni motiv interesiranja iako u "naih" ivotu" nije bilo "naem skupa koji bi se pozabavio bitnim historijskih procesa na tlu tema pokuBiH. Mnotvo alo se grupirati u pojedine problemske cjeline s manje ili vie dosljednosti. U organizaciji skupa se aljenje to mnogi od pozvanih iz inostranstva, "a i neki odavde" nisu doli. Opta razmatranja (11-56 str.): (O istraivanju istorije M BiH danas, 13-29), suvremenim nepovoljnim kretanjima uporita nalazi u netolerantnom stavu svijeta prema Srbima, zasnovanog na tankim histOJ'ijskim podlogama. Iskrivljenim ocjenama mjesta i uloge Srba u prolosti BiH opravdava pritisak javnosti. K. V Niki/arov

320 (Savremena kriza u BiH i 150-godiIlije Garaanina, njica da 31-35), svoje izlaganje bi pravednosti radi, srpsko ujedinjenje podrazumijevalo najmanje "inkorporiranje drugog nacionalnog elementa". Bugarska R. Mihneva obrazlae u svome radu tezu daje Bosna Balu novijoj historiji boljka kana (Bosna-balkanskijat sindrom na "istorijata" i konf1iktite na kontaknite zoni, 37-46). D. (Protiv neobonjatva, 46-56), smatra da je muslimanski faktor od kraja doivio 60-tih godina XX. evoluciju, od promoviranja muslimanske nacije do nivoa bliskog modernoj nacionalnoj samosvijesti. Taj se proces nije zavrio i u najnovijim zbivanjima muslimanske nacionalne vrijednosti potapaju se isvrijednoslamskim i tima. Zemlja i granice (57-145 str.): M granica bosanske drave u XIV veku, 59-76), dolazi do da sjeverna granica bosanske drave 20-tih godina XIV. izlazi na Savu od Drine do Vrbasa, a krajem do Une u Savu, takvom do pada Bosne. Utabanom stazom D. (Srednjovekovni ivot utrebinjskoj oblasti, 77-85), daje prilog razumijevanja feudalne sredine na primjeru jedne regije, a A. (Granica Srbije i Bosne u XV. veku, 87-100), pomjeranje granica Despotovine na lijevu obalu Drine "kojaje razdvajala isti narod" smatra vanim zbog dalekosenih posljedica koje imaju svoj odraz do danaljih dana. V etnografija Bosne u XIX. veku do okupacije 1878. godine, 10 1-108), zavrava svoj referat Berlinskim kongresom

Bosna franciscana

Ocjene i prikazi

321
okvir BiH u XIX. i XX. odnose sa Lj. Srbijom i Crnom Gorom (BiH u spoljnopo planovima Srbije, 331-348), N (Javno mnjenje u Crnoj Gori u ustavnom periodu od 1905. godine o prilikama u BiH, 349-353), (Srbija i bosanskoM pitanje veka, 355-365), Z. Cvi o aneksiji BiH i srpskom problemu, 367-376), M (Zadarski "Srpski list" o BiH 1880. godine, 377-394) i N (Javno mnjenje u Srbiji o austrougarskoj upravi u BiH (1878-1889),395-403). BiH i ujedinjenje sa Srbijom izvreno je tek 1918. godine, prema Lj. kada je "sistem evropske ravnotee zahvatao integralno reenje i srpskog i jugoslovenskog pitanja". BiH u balkanskom i evropskom kontekstu (405-447): U ovom poglavlju s radovima susjeluju S (Projekt "austrougarskog Balkana" u BiH, 407-423), D. (BiH u ratnim ciljevima Velike Britanije 1914-1918. godine, 425-435), i V rat u BiH 1992-1994. Bumerang titovske politike, razmatra pitanje 437-447). S. ideolokih osnova istraivanja propagande u BiH za austroi ugarske uprave, da je dugo cilj ideologa austrougarske balkanske politike bio da BiH poslui kao obrazac moderne kolonizacije Balkana. D. ivoj kroz ratne ciljeve V. Britanije prati promjene britanske politike u odnosu prema BiH, koje su uvjetovane okolnostima od svjetskog rata, a koje se pripajanja BiH Velikoj Srbiji do stvaranjajugoslavenske drave. Prema

kojim su najvie izgubili "bosanskomuslimani i pravoslavni - potomci istorodnih predaka". Ovom poglavlju pripadaju i prilozi koji dva svjetska tretiraju pitanja rata (D. Hercegovina dva svetska rata, 109-121, M Rado Sporazum i se BiH, 123-122). M zalae za put Srpskog etnografskog zbornika iz 1894. godine, kojim su postavljeni temelji modernoj srpskoj nedostatkom se etnologiji, a objanjava nepoznavanje prostora na kojima su ivjeli Srbi, kao i nestanak BiH i Srba na pojedinim Hrvatske, (Pregled etnolokih istraivanja BiH, 135-145). Stanovnitvo (147-260 str.): D. da su snane kolonije na Balkanu njavali i ljudi sa statusom dub te primjetnu promjenu prakse u proceduri dodijeljivanja detalji stanovnici ipak nisu poznati, - u gradskim naseljima srednjovjekovne bosanske drave, 149-158). Prema istraivanjima D. (Stanovnici iz bosanske drave u Dubrovniku u srednjem veku, 159-170), udio podanika bosanskih vladara u dubro stanovnitvu je bio Ipak, R. otkriva da je malo bosanske vlastele moglo u zatvoreni vlastele krug porodice poreklom iz srednjovekovne bosanske drave, 171-182). Pregledan prilog B. Hrabaka poljoprivredu Bosne u osmansko doba, (Poljoprivreda BiH 1463-1700. godine, 183-200). Migracije, kolonizacija, demografski razvoj predmet je radova i Migracije vie autora, (S

Srba iz bosanskog paaluka u Gornju Krajinu, od druge polovine XV do kraja XVIII veka, 201-212., D. Dr Kolonizacija stranog ivlja u BiH krajem XIX veka s posebnim osvrtom na doseljavanje Poljaka, 213-224., M Spasavski, Osnovne odlike demografskog razvitka BiH od 1918. do 1991. godine, 225-243., S Skoko, stanovnitva u Hercegovini u Drugom svjetskom ratu, 245-260). U svome prilogu M. Spasovski smatra daje zaustavljanje rata u BiH jedino prekompozicijom jugoslavenskog geoprostora i rjeenjem srpskog kao i nacionalnih pitanja drugih jugoslavenskih naroda. Crkva i drutvo (261-327): M (pomen bogumila-babuna u Zakonopravilu svetoga Save i "crkva bosanska", 263-283), negira crkvu bosansku isticanjem da se radi o pripadnicima pravoslavne zabluda o porijeklu crkve; dok bosanskih muslimana od bogumiIske zajednice jo dugo biti prisutna u historijskoj svijesti (E. Muslimanstvo i bogumilstvo u istoriografiji, 285-295). M Jovevska (Tolerantnost "k b m" i "v" srbbskija chrkvenoreligiozen ivot v Bosna i Hercegovina ot kraja na XIX vek, 297-307), daje prikaz poloaja Srpske pravoslavne crkve u BiH pod austrougarskom upravom. M Dogo osmansku praksu premjetanja stanovnitva, kao osnovu i "turski model", kasnijih migracija muslimanskog stanovnitva, (Neka zapaanja o turi seobama Muslimana, skom 309-315). D. izlae teze i zadatke za istraivanje srpskog gra u BiH, (Srpsko u BiH do 1918. godine, 317-327). Bosna i Hercegovina i ostale srpske zemlje (329-403): Vanjsko-

322
rat u BiH" je odgovor na avnojevsku podjelu srpskog naroda. Prilozi raspravi (449-461): U posljednjem poglavlju svoje priloge daju B. i austrijski o BiH kao srpskim zemljama pre i posle Berlinskog kongresa 1978. godine, 451-454), A. i religiozno u razvoju BiH, 455-459), i D. faktori za i drugo delovanje iz Srbije prema Bosni nakon okupacije 1878. godine, 460-461). Na kraju je u obliku priloga pridoobjanjenjem dano 6 karata s to su Slovenski zemljovid P. J. afarika iz 1842. godine, administrativno podjela Bosanskog vilajeta iz 1868. godine, Johana austro ugarska karta vjerskog stanov-

Bosna franciscana
nitva u BiH iz kraja XIX. austrougarska karta popisa 1910. karta godine, generaltaba iz 1940. godine, i karta BiH prema popisu iz 1991. godine. Zbornik predstavlja jednu verziju historije BiH, s jasnim nacionalnim predznakom. broj autora nije izlazio iz okvira svojih ranijih istraivanja, te je uspio aktualne okolnosti. Ipak, broj nacionalno radikalno obojenih radova u mnogome sagledavanje srpske historiografije. Ovakva izdanja koriste kao primjeri za sagledavanje upotrebe historije.

V.

Esad

ISSN 1330-7487

e
BOSNA FRANCISCANA

FRANJEV TEOLOGIJE SARAJEVO

Godina V Broj 8

8
SARAJEVO 1997.