TBMM Tutanak Mdrl

Komisyon : Anayasa Uzlama Giri : 10.00 Tarih : 19/10/2011 Grup : Sayfa : 1

BRNC OTURUM Alma Saati: 10.03 BAKAN: Cemil EK ---------------0--------------BAKAN Anayasa Uzlama Komisyonumuzun ok deerli yeleri, deerli basn mensuplar, Anayasa konusunda alma yapacak olan komisyonumuzun ilk almasn bugn yapyoruz. Bugn tarih bir gn olduu inancndaym, birok ynyle tarih bir gn. Evvela, yeni anayasa iin ilk adm atyoruz. Szlerimin banda bu vatan, cumhuriyeti, demokrasiyi bize kazandranlar, devlet ve siyaset adamlarmz, tm ehit ve gazilerimizi rahmetle, minnetle ve kranla anyorum. Trkiyede ilk defa serbest ve adil seimle seilenler halkn ve uzmanlarn desteiyle bir anayasa yapacak. Kendi adma bugne yle balamay dnmtm yine de yle balyorum: nanyorum ki hem kendim iin hem de bu komisyonda grev yapacak siz deerli arkadalarm iin heyecanl bir gn. Siyasi hayatmzn en nemli, en heyecanl gnlerinden birini yayoruz. Meclis Bakan sfatyla ve komisyon yeleri olarak bu almay birlikte yrtmek hepimiz iin byk bir onurdur diye bu konumaya balamak istemitim, yle yazdm. Ancak yaadmz zc olaylar, yaadmz skntlar ve aclar maalesef bu sevincimizi byk lde glgeledi, bu sevincimizin yerine derin bir acy ikame etti. Demokrasi kltrmz derinletireceine, ada Trkiyenin siyasal ve toplumsal zeminini glendireceine inandmz yeni bir anayasa iin birlikte yola kyoruz. Byle ifade etmeyi dnmtm ama bu yoldan dnmek de yok. Aclarmz ne kadar byk olursa olsun onu iimize gmeceiz, barmza ta basacaz. Bu olaylar ne kadar yrek yakc olursa olsun, gelien artlar ne kadar bu almamz zorlatrrsa zorlatrsn girdiimiz bu yoldan dnmek yok. Belki de bu gelimelerin znde bizi bu yoldan dndrmek yatyor olabilir. Onun iin soukkanllkla, saduyuyla ve sorumluluk duygusu ierisinde, hukuk ve demokrasi ierisinde kalarak zerimize deni yapma gayreti ierisinde olacaz. Yeni anayasa iin ie balarken bir taraftan bu olaylar telin ettiimizi burada ifade edeceiz ama br taraftan da milletimizin beklentisi olan yeni bir anayasay toplumumuza kazandrabilmek iin youn bir abann, gayretin ierisinde inanyorum ki birlikte olacaz. Deerli komisyon yeleri, deerli basn mensuplar, Yine szlerimin banda bu komisyonun olumas iin katk veren, anlay gsteren en bata siyasi partilerimize ve siyasi partilerimizin saygdeer genel bakanlarna ve bu srete bize destek verecek, cesaret verecek, katk verecek herkese daha iin banda kranlarm ifade ediyorum. almalarna balayacak olan komisyon ortaya kan gr ve nerileri deerlendirecek ve almalarn tamamlayacaktr. Komisyon toplantlarnda lkemiz ve geleceimiz iin hayati konular tartlacak, dnceler ifade edilecek ve deerlendirmeler yaplacaktr. Anayasa gibi btn toplumsal kesimlerin ittifak ettii temel bir uzla metninin ortaya karlmasnn gelien olaylar da dikkate aldmzda ne kadar zor olduunu hepimiz kabul etmeliyiz. Fakat lkemiz iin bu bir zorunluluktur ve yeni bir anayasa yapma olgunluu ve becerisini hep beraber gstermeliyiz. Ortak akl harekete geirerek ve uzla kanallarn ak tutarak anayasa yapm srecini baaryla sonlandrmalyz. Bu komisyonun diyalog ve i birliinin rnek zemini olmasn ve baarl bir anayasa yapm srecinin gerekletirilmesini temenni ediyorum. Deerli basn mensuplar, komisyonumuzun deerli yeleri,

TBMM Tutanak Mdrl

Komisyon : Anayasa Uzlama Giri : 10.00 Tarih : 19/10/2011 Grup : Sayfa : 2

Bugne kadar farkl siyasi parti gruplarnn yeleri idi ve hlen de yledir ama bugnden itibaren parti kimliklerinin tesinde yeni birer kimlik kazandlar. O da yeni anayasay hazrlayacak komisyon yeliidir. phesiz siyasi parti gruplarna mensup milletvekilleri temsil ettikleri semen kitlesinin grlerini ve hassasiyetlerini burada yanstmaya alacaktr. Bugnden itibaren kamuoyunun btn dikkati komisyonun zerinde olacaktr. Yaplan her aklama byk bir dikkatle izlenecek, televizyon ekranlarnda tartlacak, haberlere ve ke yazlarna konu olacaktr. Buradan verilecek mesajlar halkmz umuda ya da umutsuzlua sevk edecektir. Komisyonumuzun deerli yelerinin bu sorumluluun bilincinde hareket edeceklerinden en ufak bir phem bulunmamaktadr. Bizim burada bulunma amacmz, Trkiyeye ve milletimize yakr yeni bir anayasa yapmaktr. lkemizi gelecee tayacak, hepimizin iinde kendisini bulaca, te benim anayasam. diyebilecei bir toplum szlemesine ihtiyacmz vardr. Bu konudaki mutabakat balang noktamz olarak en byk avantajmzdr. Toplumun tm kesimleri yeni anayasa konusunda byk bir beklenti iindedir. Tercih ok basittir: Ya bu beklentiye uygun olarak uzlamay salayp yeni anayasay yapacaz ya da anlaamayp milletimizi hayal krklna uratacaz. Aziz milletimiz bizlere yeni bir anayasa yapmak konusunda ar bir grev yklemitir. Tek bir Trkiye var ve hepimiz bu lkenin vatandalaryz. Tm toplumu kuatc, hibir bask olmakszn milletin hr iradesiyle hazrlayaca demokratik ve zgrlk bir anayasa bizim gelecek nesillere kar borcumuzdur. Yeni bir anayasa Meclisimizin temel sorumluluudur. Geldiimiz aamada lkemiz iin de bir zorunluluktur. Senedi ttifakla balayan demokrasi geleneimiz bize kkl birikim ve byk deneyimler sunmutur. Toplumumuz nemli demokrasi aamalarndan geerek bugne gelmitir. Trkiye aama aama demokrasisini olgunlatrm, 1920de alan Trkiye Byk Millet Meclisi bir halk meclisi ve demokrasisi olarak kurulmu, cumhuriyetimiz egemenlii halka vermitir. Deerli komisyon yeleri, 12 Eyll ynetiminin 1982 Anayasasyla Trkiyeye brakt otoriter mirasn ksmi deiikliklerle ortadan kaldrlamayaca aktr. Gemite yaplan deiiklikler gstermitir ki bu anayasay restore ederek demokrasinin evrensel standartlarna ulalamaz. Btn toplumsal ve siyasal kesimlerin de bu konuda genel bir mutabakat iinde olduklar grlmektedir. nsan haklarnn ve hukukun stnlne dayanan, demokratik mekanizmalarn glendirildii ve oulcu demokrasinin gereklerine uygun anayasa dzeni ancak yeni bir anayasann kabulyle mmkndr. Anayasalar toplumu oluturan btn kesimlerin hangi ortak paydada yaayabileceklerini gsteren, herkesin hak ve menfaatlerini hukuki gvence altna alan ortak irade belgeleridir. Anayasalara toplumsal szleme denmesinin nedeni de budur. Trkiye, uzun zamandr iinde bulunduu kltrel ve siyasal kutuplama ortamndan yeni bir anayasann gerektirdii mzakere, hogr ve uzla zeminiyle uzaklaabilir. Yeni bir anayasa yapm srecinin teknik sorunlarnn zmnden nce bu gerilimin dinmesi ve kutuplamann sona erdirilmesi gerekir. Diyalogla, konuarak ve tartarak mutabakat aramann yolu ncelikle uzlama zemininin hazr olmasdr. Toplumu oluturan btn unsurlarn serbest ve eit artlar altnda belirledikleri temsilcileri, temel meselelerin zm iin mzakerelere balayacaktr. Demokrasi tecrbemizin de bu eii amamza ziyadesiyle yetecei inancndaym. Mill egemenliin temsil mekanizmas olan Trkiye Byk Millet Meclisi akln ve bilimin yolundan giderek bu tarih grevini yapacaktr. 1982 Anayasasnn yasak ve vesayeti zihniyetinden birey odakl, zgrlk ve demokratik temsil esasna dayanan bir anayasa yapmak iin uzlama komisyonu ortak akl komisyonu olarak almaldr. Yeni anayasa da milletimizin anayasas olacaktr. Deerli komisyon yeleri, deerli basn mensuplar;

TBMM Tutanak Mdrl

Komisyon : Anayasa Uzlama Giri : 10.00 Tarih : 19/10/2011 Grup : Sayfa : 3

Anayasalar toplumsal mutabakat ile yaplmas hlinde son derece nemli referans metinleridir. Ancak, anayasalarn toplum hayatnn doal ak iinde ortaya kan yeni ihtiyalarn karlamasnda ve sorunlarn zmnde sihirli bir denek ilevi grmedii de bir gerektir. Anayasa tek bana toplumun btn siyasal ve sosyal sorunlarnn zmn salamaya muktedir olmayabilir. Ancak, bir anayasa metni dayand felsefe ve hkmleriyle devlet ile vatanda arasndaki ihtilaf alanlarn giderici zemin hazrlayabilir. Bu anayasann Trkiyeye dar geldii konusunda btn toplumsal kesimler 13 Eyll 1982 tarihinden beri hemfikirdir. Demokratik kurumlar ve mekanizmalar araclyla zm mmkn olan toplumsal sorunlar zmsz brakld iin toplum byk maliyetler demi ve gerilimler yaamtr, yaamaya da devam ediyor. Bu gerilim devlet mekanizmasn da iine alarak devletin gven ve itibar kaybna, devlet ile vatanda arasndaki gven zemininin de anmasna sebep olmutur. Buradan hzla uzaklamann yolu ncelikle salkl bir toplumsal mutabakat metni oluturmak ve bu metni ivedilikle hayata geirmektir. Anayasa konusunda almalar yapacak olan siz deerli komisyon yelerine ve teker teker de hepimize, en bata da medya olmak zere hepimize ok byk bir sorumluluk dmektedir. Ancak, baarld takdirde en bata komisyonumuzun siz deerli yeleri olmak zere siyaset tarihine geecek ve bu almann manevi mkfatn hep birlikte greceiz. Anayasa yapm sreci kendi fikirlerimizi farkl dnenlere kabul ettirme veya onlar ikna etme abas deildir. Hepimizin kafasnda farkl anayasalar olabilir ancak cumhuriyetimizin kurucu felsefesini zamann ruhuna uygun bir ekilde yorumlayarak yeni anayasay mmkn olan en geni mutabakatla yapabilmeliyiz. Bu srece n yargsz ve artsz bakabilmeliyiz. Uzun ve zorlu bir anayasa yolculuuna karken birbirimize de gvenmek zorundayz. Bu komisyonda oluacak gven ortamnn dalga dalga toplumun tm kesimlerine yaylacan ve oluacak toplumsal uzlama zemininin anayasa yapm srecini glendireceini dnyorum. Deerli komisyon yelerimiz, almalar srasnda Mecliste temsil edilmeyen siyasi partiler, sivil toplum kurulular, meslek kurulular ve uzmanlarn grlerine bavurulacaktr. Hangi sivil toplum kurulularnn veya uzmanlarn davet edileceine hi phesiz komisyon yelerimiz kendileri karar verecektir. Sivil toplum kurulularnn yan sra sade vatandan dahi srece katlmasn ok nemsiyoruz. Mademki bu anayasay halkmz iin yapyoruz, o zaman her aamasnda mmkn olduunca vatandalarmzn ve onun rgtlerinin katlmn salamalyz. Vatandalarmz ne kadar youn bir ekilde srece katlr ve katk yaparsa ortaya kacak metne de o lde sahip kacaklarna inanyorum. Bunun iin gerekli teknik altyapy da hazrladk. Meclis Bakanl olarak yeni anayasa iin zel bir web sayfas hazrladk. Bu sayfann iki amac var. Birincisi, anayasa konusunda ulaabildiimiz btn bilgi ve belgeleri burada toplayp hem Anayasa Uzlama Komisyonu yeleri ve dier milletvekilleri hem de srece destek verecek akademisyenler, sivil toplum kurulular ve vatandalar iin bir referans sayfa hazrlamaktr. Siyasi partiler, meslek kurulular ve sivil toplum kurulular tarafndan hazrlanan anayasa deiiklii taslaklar ve raporlar, 1982 Anayasasnda bugne kadar yaplan deiikliklerin Genel Kurul tutanaklar, anayasa konusunda basnda kan haber ve yazlar, dnya anayasalar ve Trkiye Byk Millet Meclisinde yaplan almalar bu sayfadan takip edilebilecektir. Zaman ierisinde eklenecek yeni bilgi ve belgelerle ve siz deerli komisyon yelerimizin ortaya koyacaklar yol ve yntemlerle daha da zenginletirilecek ve kaynak bir paylam ortam yaratlabilecektir. Ayrca web sayfas ile vatandalardan srekli gr alnacaktr. Amacmz teknolojinin btn imknlarndan faydalanarak vatandalarmz yeni anayasa yapm srecine dhil etmektir. Trkiye Byk Millet Meclisi Bakan olarak btn vatandalarmz bireysel ya da rgtl bir ekilde yeni anayasa yapm srecine katlmaya davet ediyorum. Toplumun btn kesimlerince benimsenecek daha katlmc, effaf

TBMM Tutanak Mdrl

Komisyon : Anayasa Uzlama Giri : 10.00 Tarih : 19/10/2011 Grup : Sayfa : 4

ve demokratik bir anayasa dileklerimle katklarnza imdiden peinen teekkr ediyor, hepinize sayglar sunuyorum. Allah bizi milletimize mahcup etmesin. ok teekkr ederim. Deerli basn mensuplar, imdi bylesine nemli, tarih bir gnde bu almay yapacak siyasi partilerimizin konuyu deerlendirmeleri, topluma verecekleri nemli mesajlar olabilecektir, onlar da hep birlikte dinledikten sonra biz kendi iimizde almalara balam olacaz. lk sz AK Partiyi temsilen Karabk Milletvekili Sayn Mehmet Ali ahine veriyorum. Buyurun Sayn ahin. MEHMET AL AHN (Karabk) Sayn Bakanm, komisyonumuzun saygdeer yeleri; hepinizi en iten duygularla selamlyorum. Uzlama Komisyonumuzun hayrl olmasn ve baarl bir alma gerekletirmesini diliyorum konumamn banda. Gerekten bugn lkemiz iin, insanmz iin son derece nemli, heyecanl, umut verici bir balangc gerekletiriyoruz. Ancak bylesine bir hayrl balangc gerekletirirken zntmz var, acmz var, ehitlerimiz var. Tabii ki ehitlerimize rahmetler diliyorum, yarallarmza acil ifalar diliyorum. Milletimizin ba sa olsun. Bir kez daha ortaya kmtr ki terr rgtnn tek amac Trkiyeye zarar vermektir, bu lke iin, bu lke insan iin iyi eyler yaplmasn nlemeye almaktr ama bir taraftan devletimiz ve devlet erkini kullanan kurumlarmz terrle mcadele etmeye devam ederken biz Trkiye Byk Millet Meclisi ve tabii ki dier kurumlarmz Trkiye iin, insanmz iin iyi eyler yapmaya srarla ve kararllkla devam etmeliyiz. Ben u anda Parlamentoda grubu bulunan siyasi partilerimizin deerli temsilcilerinden oluan komisyonumuzun, bugn bu almaya balarken her zamankinden daha ok inanla, kararllkla bu almaya balamalyz diye dnyorum. Biraz nce Sayn Bakanmz da gzel konumasnda ifade ettiler. Otuz yldr yrrlkte bulunan 1982 Anayasas olaanst hlin rn bir anayasadr, olaanst artlarda bir ihtilal sonucunda hazrlanm olan bir anayasadr ve biz sivil bir anlayla, geni bir katlmda mutabakatla yeni bir anayasa hazrlamak iin bir araya geldik. Aslnda 1982 Anayasas yrrle girdikten hemen sonra yeni bir anayasa yapma dncesi toplumun gndemine gelmitir, hatta birok siyasi partimiz Trkiye iin yeni bir anayasa nasl olmaldr? sorusunun cevabn tekil edecek almalar yapmlardr. Sivil toplum rgtlerimiz, meslek odalarmz hatta niversitelerimizin hukuk faklteleri bu konuyla ilgili almalar ortaya koymulardr. Hatta hatrlayacaksnz, getiimiz yl bugnlerde ve bu aylarda Sayn Bakanm, 12 Eyll 2010 referandumundan sonra yeni bir anayasa daha gl bir ekilde Trkiyenin gndemine gelmitir. O srada bendeniz Meclis Bakanl grevini yrtyordum. Siyasi partilerimizin deerli temsilcileri bana arda bulunarak derhl bir uzlama komisyonu kurulmasn ve yeni bir anayasa almalarnn hemen balamasn arzu ettiler. Ben bundan byk bir mutluluk duymutum, sevin duymutum ancak seimler yaknd, tm siyasi partilerimizi bir araya getirerek byle bir uzlama komisyonu kurulmasnn zemini maalesef oluamad. Ancak seimlere doru giderken memnuniyetle grdm ki tm siyasi partilerimiz halkmza vadettii yapacaklaryla ilgili ilerin bana yeni bir anayasay aldlar. Seimlerde halkmza seimlerden sonra yeni bir anayasa yapmann gerekliliini vurguladlar. te seimler yapld. ok kr byk bir katlmla, yzde 87 gibi bir oranda katlmla seimler gerekleti ve memnuniyetle ifade etmeliyiz ki yine de yzde 95 gibi bir temsil oran ortaya kt. imdi, ite seimlerden sonra Sayn Bakanmzn da giriimleriyle seim sonucu ortaya kan bu tablo karsnda, ite, yeni bir anayasa iin uzlama komisyonu almalar bugn balyor. 12 Haziran 2011 seimleri yeni bir anayasa yapm konusunda Trkiye Byk Millet Meclisinin halkn desteini ald bir seim olmutur kanaatimce. Nitekim, bu mesaj alnm olmal ki

TBMM Tutanak Mdrl

Komisyon : Anayasa Uzlama Giri : 10.00 Tarih : 19/10/2011 Grup : Sayfa : 5

biz u anda buradayz. Sayn Bakanmza bu giriime nclk yaptklar iin ve bundan sonra da yapmaya devam edecekleri iin ben ve arkadalarm hem teekkr ediyoruz hem de kranlarmz sunuyoruz. Geldiimiz bu nokta Sayn Bakanm, deerli arkadalar; demokrasimiz iin umut verici bir gelimedir. Trkiyenin yeni bir anayasaya ihtiyac vardr ve bu yeni anayasay yapacak olan tek organ da Trkiye Byk Millet Meclisidir. Halkmz daha fazla demokrasi istemektedir, temel hak ve zgrlk alannn daha da geniletilmesini arzu etmektedir. Devleti deil insan merkeze alan, millet iradesini tek belirleyici klacak, ada, katlmc, farkllklar zenginlik sayan bir anayasa talep etmektedir. zellikle, biraz nce Sayn Bakanm sizin de ifade ettiiniz gibi, 1982 Anayasasnn otoriter, vesayeti ve yasak ruhunun tamamen tasfiye edilmesini halkmz beklemektedir. Sayn Bakanm, deerli arkadalar Takdir edersiniz ki anayasa yapma sreci olduka zor ve zahmetli bir itir. Sayn Bakanm bir konumasnda Da yerinden oynatmak kadar zordur. ibaresini kullanmlard. Hepimiz burada grubu bulunan siyasi partilerin temsilcileri olarak ok nemli bir sorumluluk stlendik. Komisyonumuzun baarl bir alma yapabilmesi iin iyi bir yol haritasna ihtiyacmz olduunu dnyorum. Usul yani yntem en az ierik kadar nemlidir. Bu nedenle ncelikle bu yntemi komisyon olarak belirlemeliyiz: Nasl alacaz? Kendi tzmz bir nevi komisyon olarak ortaya koyabilmeliyiz. Komisyonumuzun bakanln kim yapacaktr? Benim ve arkadalarmzn arzusu, dorusu, Meclis Bakanmzn komisyonumuzun bakanln bundan sonra da yrtmesidir ama selefi olarak gayet iyi biliyorum ki Trkiye Byk Millet Meclisi Bakannn ok farkl grevleri vardr, byk sorumluluklar vardr. Tabii ki kendileri takdir edecektir. Bakan vekillerinden bir arkadamzn bu bakanl yapmasn arzu edebilirler. Belki komisyonun kendi arasndan bir bakan seilmesini ngrebilirler. Takdirin tamamen kendisinde olacan dnyorum. Komisyonumuzun alma takvimi nasl olacaktr, nasl olmaldr? Ucu ak bir almann netice vermeyecei dncesindeyiz. Mutlaka bu almann bir takvimini de bizim komisyon olarak hazrlamamz gerekmektedir. Ve bu Uzlama Komisyonumuzun uzla ruhunu gncel siyasetin hararetine feda etmemesi konusunda ok titiz davranmalyz. Ben ve arkadalarm, inanyorum ki sizler de, politika yapmak iin deil milletimizin bekledii ada, yeni bir anayasay yapmak iin buradayz. Buna zarar verecek her trl sz ve davrantan uzak kalacamzdan eminim. Tabii ki, mutlaka tutanak tutulmaldr Sayn Bakanm, ancak bu almalarmzn selameti bakmndan bu tutanaklar almalar sonlanmadan da aklanmamaldr. Aksi hlde srecin zarar grecei endiesini tayorum. Tabii ki bu yeni anayasa yapm srecine sivil toplumun tm unsurlar, niversitelerimiz, akademisyenler, Parlamento d siyasi partilerimiz, grubu bulunmayan siyasi partilerimiz de mutlaka katk vermelidirler. Bylece ok geni bir mutabakat yakalamaya almalyz ve bu anayasa, toplumsal talep eksenli bir anayasa olmaldr ve halkmz, milletimiz, ite benim anayasam diyebilmelidir. Byle bir anayasa ortaya ktnda fertler, bireyler, bu lkede yaayan insanlar, ite benim anayasam diyebilirse grevimizi yapm olacamz dnyorum. Tabii ki n yarglardan uzak, iyi niyetli, samimi duygularla bu komisyonda grev yapacanzdan eminim. Ben ve arkadalarm ve sizler, hepimiz bu niyetlerle buradayz. On gn sonra cumhuriyetimizin 88inci yl dnmn kutlayacaz. Bugn 19 Ekim, 29 Ekimde. Bu almamz, hi kimse endie etmesin ki, cumhuriyetimizi temel nitelikleriyle birlikte daha da glendirecek olan bir alma olacaktr ve olmaldr. Biraz nce ifade ettim, temel hak ve zgrlk snrlarn daha da genileten, farkllklarmzla birlikte yaamay salayacak ve bunun nndeki engelleri kaldracak bir anayasa olmaldr. nanyorum ki, bu anayasa sonunda cumhuriyetimiz daha da glenecektir. Yoksa, geriye doru bizi gtrecek olan bir almay ne

TBMM Tutanak Mdrl

Komisyon : Anayasa Uzlama Giri : 10.00 Tarih : 19/10/2011 Grup : Sayfa : 6

Trkiye Byk Millet Meclisi ne bu Meclis iinden km biz deerli arkadalarmzn ortaya koymas ve bizim byle bir ey yapacamz dnmek hibir zaman doru olamaz. Tabii ki bu yeni anayasa btn sorunlarmz bir gece de zecek de deildir ama zm konusunda bize yardmc olacaktr. zecek olan yine bizleriz, yine Parlamentodur, bu Parlamentodan kacak hkmetlerdir. Ben, yeniden, Sayn Bakana teekkrlerimi sunarken, komisyonumuzun hayrl olmasn ve baarl almalar yapmasn diliyorum. Sayglar sunuyorum efendim. BAKAN ok teekkr ederim Sayn ahin. Cumhuriyet Halk Partisi Grubu adna Sayn Atilla Kart. Buyurun efendim. ATLLA KART (Konya) Sayn Bakan, komisyonumuzun deerli yeleri, deerli basn mensuplar; ncelikle hepinizi saygyla selamlyorum; almalarmzn baarl ve verimli olmasn yrekten diliyorum. Konumama balamadan evvel, deerlendirmelerimi yapmadan evvel doal olarak ve elbette son iki gn iinde meydana gelen saldrlar, terr olaylarn, bu konudaki dncelerimi ksaca ifade etmek istiyorum. unu artk grmemiz gerekiyor deerli arkadalarm: Olay telin etmekle, basal seremonileri dzenlemekle olay anlatmaya artk gcmz yetmiyor. ok derin bir ztrap yayoruz. Burada u almalar yaparken aslnda ok karmak duygular iinde olduumuzun bilinmesini istiyorum. Bir taraftan ac, bir taraftan strap ama bir taraftan da bu almalar srdrme sorumluluunu tadmzn bilinmesini istiyorum. unu grmemiz gerekiyor: Olay terr saldrs olarak ifade etmenin kesinlikle doru ve yeterli olmad kansndaym. Artk, bakn, e zamanl ve organize bir ekilde yaplan almalar var, yaplan saldrlar var. Bu, Trkiye Cumhuriyetinin egemenliini hedef alan bir dinamii gsteriyor, bir yapy gsteriyor. O sebeple bunu artk sorgulamamz gerekiyor. Aradan geen dokuz yln sonunda -bunu dokuz ylla elbette snrlamyorum, zemin o zemin deil- aradan geen yirmi yedi yln sonunda, aradan geen otuz yln sonunda bu konunun zmn neden bulamadk, bu noktada bir vicdan muhasebesi yapmamz gerektiini ifade ediyorum ve acmz, strabmz bir kez daha sizlerle paylayorum. Bakan, Deerli arkadalarm, komisyonun deerli yeleri, Trkiye Byk Millet Meclisinin Sayn

Davet yaznzda ifade edildii zere bu komisyon yeni anayasa almalarn ya da kimilerinin ifadesiyle kapsaml anayasa deiikliini oluturmak zere kuruldu. Aslnda bu konuyu biraz daha aacaktm ama gerek Sayn ahinin gerek sizin sunuunuzda da Uzlama Komisyonu kavramna atfta bulunmanz sebebiyle bu konunun aslnda ok da fazla tartlacak bir ynnn isimlendirme anlamnda sylyorum- olmad kansndaym. Bunu zaten 95, 2001 yl deiikliklerinde de hep uzlama kavramn ittifakla kullanmz. Zatlinizin bakanlnda yaplan 19 Eyll toplantsnda da tm katlmclarn ve sizin bu noktadaki deerlendirmeniz Uzlama Komisyonu kavram eklinde. Dolaysyla bu noktada zaten tartlacak bir konunun olmad kansndaym. Baka bir isimlendirme yapmak gayreti iinde olanlar olabilir ama bu komisyonun adnn Uzlama Komisyonu olduu aktr. Bunu ncelikle ifade etmek, vurgulamak gereini duyuyorum.

TBMM Tutanak Mdrl

Komisyon : Anayasa Uzlama Giri : 10.00 Tarih : 19/10/2011 Grup : Sayfa : 7

unu bilmemiz gerekiyor: Bakyoruz 95 ve 2001 yl deiiklikleri, ki, demokratikleme anlamnda ok nemli almalardr, gerekten o 12 Eyll Anayasasnn o yaratt travmay belli bir lde kran ciddi almalardr. Be, alt, yedili koalisyonlara ramen o almalar yaplm, sonulanm. Dolaysyla biz bu noktada drtl bir grup olarak pekl yeni anayasa almalarn yapmak noktasnda bir sonuca ulaabilmeliyiz diye deerlendiriyorum. Bu deerlendirmeleri yaparken bu nitelikte grev stlenen bir komisyonun, Uzlama Komisyonunun almalarnda arkadalarmla birlikte, Cumhuriyet Halk Partisi adna grev yapmann hem onurunu hem kvancn tadmz hem de sorumluluunu stlendiimizi ncelikle ifade ediyorum. Sayn Bakanm, komisyonun deerli yeleri Sizin de konumanzda temas ettiiniz gibi aslnda anayasalar zamann rndr, zamann rn olmak durumundadr ancak zamann rn olmak da yetmiyor, o zamann ruhunu, zamann rnn toplumsal bir anlamayla, mutabakatla hayata geirmek gerekiyor. Bu iki temel unsuru birlikte yakalamak gerekiyor. Burada toplumsal uzlamay salayamadnz takdirde orada anayasalarn kalc olmas mmkn olmuyor, orada toplumsal bar salamak mmkn olmuyor. Bu yaklam iinde ok partili sisteme getikten sonra 1961 ve 82 Anayasalarn, bunun geirdii sreleri ok ksaca, izninizle, deerlendirmek istiyorum. Genel bir kabuldr. 1961 Anayasas sosyal haklar, temel hak ve zgrlkler, anayasal kurumlar, yarg bamszl, yarg teminat, sendikal haklar, rgtlenme zgrl, basn zgrl gibi dzenlemeler getirmi olmas sebebiyle aslnda zamann ruhunu yakalayan bir Anayasayd ancak kabul etmek gerekir ki bu kavramlarn toplumsal anlamda iselletirilememi olmas ve bunun devamnda Demokrat Parti ve Adalet Parti kitlesinin dlanm olmas sebebiyledir ki, yani bu anlamda toplumsal uzlamann salanamam olmas ve doaldr ki yurt d dinamiklerin de etkisiyle bu Anayasa maalesef kalc olamad. Bildiimiz sreleri yaadk. 1982 Anayasasna gelince. Grnrde yzde 92yle kabul edilen bir Anayasa ama toplumun, zamann ruhunu yanstmaktan ok uzak olan bir Anayasa, ihtilal rn olan bir Anayasa, otoriter yapy esas alan bir Anayasa olmas sebebiyle toplumda hibir zaman kalc olmad, hibir zaman kabul grmedi. 83 maddenin birka kez, aralarnda baz maddelerin birka kez deitirildiini gryoruz. Toplam 116 madde deiiklii yaplyor. Sadece bu durum bile aslnda yeni anayasa deiiklii yapma ihtiyacn bal bana gstermeye yeterlidir diye deerlendiriyoruz. O hlde ne yapmamz gerekiyor? Onu hemen ifade edelim. Bakn, ihtilalin yaratt en ar mevzuat dzenlemeleri 12 Eyll 1980 ile zellikle 6 Aralk 1983 tarihleri arasnda yapld. 6 Aralk 1983ten sonra da yine demokrasiyle badamayan birtakm dzenlemeler belli dnemlerde yapld. Bakyoruz, bu aa yukar yllk dnem iinde 808 adet civarnda kanunun ktn, 90 civarnda kanun hkmnde kararnamenin ktn ve bunlarn daha nemli bir blmnn varln srdrdn gryoruz. Aslnda burada 12 Eyll ruhunu yaratan mevzuat byk lde varln koruyor. Bunlarn banda da biliyoruz ki seim mevzuat geliyor, Siyasi Partiler Yasas geliyor, sendikal haklarla ilgili yasalar geliyor, seim barajyla ilgili mevzuat geliyor, rgtlenme zgrln yok eden mevzuat geliyor. Btn bunlarn stne bir de ne yapyoruz? zel yetkili mahkemeler dzenlemesi. O 80 ncesinin Devlet Gvenlik Mahkemelerini aratr birtakm dzenlemeler. O hlde biz bu anayasa almalarn yaparken bir taraftan da alt hukukumuzu zaman geirmeden hayata geirmemiz gerekiyor. Burada zaman zaman u sylemi duyuyoruz: Efendim, biz anayasa almalarn yapalm, alt hukukumuzu ondan sonra ina ederiz. Hayr, bu doru bir yaklam deil. Bunu ok ak olarak ifade ediyoruz. Bu yanl anlalmasn, bir dayatma, bir n art, bir saplant deil. Bundan emin olunmasn istiyoruz. Burada aslnda bu paralel dzenlemeyi

TBMM Tutanak Mdrl

Komisyon : Anayasa Uzlama Giri : 10.00 Tarih : 19/10/2011 Grup : Sayfa : 8

yapabildiimiz takdirde, bunu baarabildiimiz takdirde bir anlamda birbirimize olan gvenin de pekitiini greceiz. Bunlar birbirini tamamlayan temel unsunlar. Anayasal dzenlemeleri yapyoruz. te dnyann 17nci ekonomisi vesaire. Bunlar ok fazla amak istemiyorum. O anayasal dzenlemeleri l nedir? O anayasal temel hak ve zgrlkleri hayata geirecek mekanizmay, alt hukuku ina edebiliyor muyuz? Esas olan bu. Yoksa, anayasal anlamda soyut ve genel esaslar fevkalade bir ekilde yazabiliriz ama biz insani gelimilik endeksini salayacak Nedir bunlar? Anayasann balangcnda temel hak ve zgrlklerde bunlar ifade etmi. Kiinin haklarn, devlerini, zorla altrma yasan, kii zgrln, zel hayatn gizliliini, konut dokunulmazln, haberleme zgrln, yerleme ve seyahat zgrln, din ve vicdan hrriyetini. Dolaysyla biz bu temel hak ve zgrlklerin de hayata gemesini salayacak yasal teminatlar, kurumsal yaplar birlikte ina etmek durumundayz. Bunu zellikle ifade etmek ve vurgulamak gereini duyuyorum. Bu erevede biraz evvel ifade etmitim, tekrarlamamak kaydyla ifade ediyorum. zel yetkili mahkemeler vurgusunu zellikle yapyorum. 312nci madde. Yllarca 159 diye tartrdk 80 ncesi, imdi de 312nci maddeyi tartyoruz. ylesine tartyoruz ki kalkyoruz krs sorumsuzluunu -bunu kendi vicdanmzda sorgulamamz gerekiyor- milletvekilinin krs sorumsuzluunu o alt hukuk mekanizmalarndaki yanllk sebebiyledir ki, sakatlklar sebebiyledir ki krs sorumsuzluunu kalkyoruz Anayasann 14nc maddesini gereke gstererek rgt ilikisine illiyet kurabilecek noktaya gtryoruz. Bunlar kabul edilemez. Yllardr bunu sylyoruz. 14nc madde ne diyor? Devletin lkesi ve milletiyle blnmez btnln ilgilendiren sular. Bunun yasal dzenlemesini yapalm. Yazm orada, son fkrada da zaten. Bunun yasal dzenlemesini yapalm. Nedir bu sular? Trk Ceza Kanunu sistematii iindeki yeri nedir? Somut karl nedir, katalou nedir? Ama bunlarn yaplmadn gryoruz. Bunlar yaplmad iindir ki ne oluyor? Yeni komplikasyonlar, yeni ihtilaflar douyor. Krs sorumsuzluu kapsamnda, fikir ve dnce zgrl kapsamnda deerlendirilmesi gereken almalar, faaliyetler, pekl yarglama konusu olabiliyor. Terrle Mcadele Yasasnda mutlaka gizli delil, gizli tank kavramnn suistimaline yol aan dzenlemelerin almas gerekiyor. Trkiye bunlarn skntlarn yayor muhtelif davalarda. Hkimler ve Savclar Kanununda tazminat sorumluluunu bertaraf eden dzenlemeler, kabul edilemez. Kamu grevlileri nasl ki ak bir ekilde grev ve yetkilerini ktye kullandklar takdirde dorudan sorumlu oluyorlarsa, hem adli anlamda hem hukuki anlamda dorudan sorumlu oluyorlarsa, yarglarn da elbette mesleklerinin icrasndaki zellikler gz nne alnarak bu noktada daha zel bir dzenleme yaplmak kaydyla ama yargcn sorumluluunu, cezai sorumluluunu, hukuki sorumluluunu tmden bertaraf eden dzenlemelerin ada demokrasilerde yerinin olmadn, hukuk devletlerinde yerinin olmadn nemle ifade ediyoruz. Efendim, imtiyazlar kaldralm derken, yeni imtiyazlara yol amayalm. Bu temel elikiye dmemek gerekiyor. Elbette yarg bamszl, yarg teminat noktasndaki hassasiyetlerimizi de yine yeri gelmiken ifade ediyorum. Polis Vazife ve Selahiyetleri Kanunu. yle bir sreci yayoruz ki, o yaplanma sebebiyle, soruturmalarda savclk makamnn bertaraf edildiini gryoruz, polisin hazrlad, kolluun hazrlad soruturma almalar esas alnarak yarglamalarn srdn ve buna gre hkm kurulduunu gryoruz. Bunlar dzenleyecek bir mekanizmay mutlaka hayata geirmemiz gerekiyor. Bu srete, aslnda, bunu hayata geirme mekanizmalar belli bir lde de mevcut. Anayasann 90nc maddesi. Bu mkemmel bir dzenleme ama o noktada, maalesef, o iradeyi bir trl hayata geiremedik. Yine bu erevede tutuklu vekiller konusunun nemli bir eksiklik olduunu

TBMM Tutanak Mdrl

Komisyon : Anayasa Uzlama Giri : 10.00 Tarih : 19/10/2011 Grup : Sayfa : 9

ve bunun mutlaka bir zme balanmas gerektiini de yeri gelmiken ifade ediyoruz. Dn Cumhuriyet Halk Partisi Grubuna mensup 8 milletvekili arkadamla Sayn Bakan ziyaretimizde bu konuyu da dile getirdik. Sayn Bakan unu ifade etti, memnun olduk: Bu noktada bir alma iinde olacaz, oluyoruz. Tamam, gzel ama bunu hayata geirmek gerekiyor. nanyoruz ki Adalet ve Kalknma Partisinin bu konuda iradesini ortaya koymas Trkiye Byk Millet Meclisi Bakan olarak sizin almalarnza da en nemli katky, destei salayacaktr, sizin almalarnzda da belirleyici olacaktr, sizin almalarnzn baarl olmasnn en nemli unsuru olacaktr. undan eminiz biz: Gerek Uzlama Komisyonu almalarnda gerekse tutuklu vekiller olaynn zme balanmas noktasnda zatlinizin Trkiye Byk Millet Meclisinin saygnlna, Trkiye Byk Millet Meclisinin o stn iradesine katk salayacak, bunu hayata geirecek bir alma iinde olduunuzu, byle bir misyon stlendiinizi bunu ok iyi biliyoruz, bundan eminiz. Bu noktada hepimizin, drt grubun da sizin almalarnza katk salamak noktasnda sorumluluklar olduunu zellikle ifade etmek gereini hissediyorum ve bu erevede de, yine, tabii temel grevin Adalet ve Kalknma Partisine dtn aritmetik yap sebebiyle ifade etmek gereini duyuyorum. Konumam balyorum Sevgili Bakanm, Deerli Bakanm. imdi, bizler bu almamz yaparken, tekrar ifade ediyorum, anayasal dzenlemeleri yaparken Avrupa Birlii ilerleme raporlar, insani gelimilik endeksi temel ller bunlar nkbunlar esas almak durumundayz, byle bir anlayn iinde olacaz ve yine bu almalar yaparken unu grmemiz gerekiyor, bu deerlendirmemi yaparken konumam bitireceim: Cumhuriyetin kurucu ve nder rol. Bu bizim temel referansmzdr. Cumhuriyet Halk Partisi olarak bizim temel referansmzdr. Bunlar nemle ve vurgulayarak ifade ediyoruz. Bunu derken unu zellikle ifade etmek istiyorum: Bugn cumhuriyetin o kurucu ve nder rol ve tercihi sebebiyledir ki Trkiye Cumhuriyeti dnem dnem yanl ynetimlere ramen Orta Dou corafyasnda, ite, efendim Mslman dnyada yine nder lke konumunda ise bu, cumhuriyetin temel tercihinde kaynaklanmaktadr. Buna hepimiz katk vermeliyiz, bunu kabullenmeliyiz. Ha, bunun stne u deerlendirmeyi de bir zeletiri anlamnda yapyorum: Kabul etmek gerekir ki biz cumhuriyetin bu kazanmlarn demokrasiyle zenginletiremedik. Temel sorunumuz bu. Demokrasiyle bunu glendiremedik. te, bu komisyon, Uzlama Komisyonu, cumhuriyetin bu kazanmlarn demokrasiyle glendirme, demokrasiyle zenginletirme, Trkiye Cumhuriyetinin tm yurttalarn eit yurtta olarak kabul eden bir anlayla bunu hayata geirme misyonunu stlenmitir. Bu sorumluluk ve anlay iinde grev yapacamz, bu sorumluluumuzu bu anlamda mdrik olduumuzu, Uzlama Komisyonu almalarn sonuna kadar katk salayacak bir anlay iinde srdreceimizi hemen ifade ediyorum. almalarmzn verimli ve yararl olmasn diliyorum. Arkadalarma almalarnda baarlar diliyorum. Teekkr ediyorum. BAKAN Teekkr ederim Sayn Kart. Milliyeti Hareket Partisi Grubu adna Sayn Faruk Bal, buyurun efendim. FARUK BAL (Konya) Teekkr ederim Sayn Bakan. Bugn zatalinizin bakanlnda Anayasa Hazrlama ve Uzlama Komisyonunda milletimize 21inci yzylda evrensel deerlerle bark bir anayasa hazrlamann ya da anayasada kapsaml bir deiiklik yapmann tarih sorumluluu ierisinde heyecanl bir gn idrak ediyoruz.

TBMM Tutanak Mdrl

Komisyon : Anayasa Uzlama Giri : 10.00 Tarih : 19/10/2011 Grup : Sayfa : 10

Bugn, maalesef, Sayn Cumhurbakannn Hakkri ziyaretinin hemen akabinde ve byle bir toplumsal mutabakata ulama arzusuyla Millet Meclisinde yaplan toplantnn arifesinde Hakkride silahl kuvvetlerimizin unsurlarna hain bir saldr gerekletirilmitir. Bu saldrda canlarn kaybeden ehitlerimize Cenab Allahtan rahmet diliyoruz; yarallarmza, gazilerimize Cenab Allahtan ifalar diliyoruz; milletimizin ba sa olsun diyoruz. Sayn Bakanm, komisyonumuzun deerli yeleri mit etmekteyiz ki, iyi niyetle ve samimiyetle dilemekteyiz ki komisyonumuzda grev yapacak btn arkadalarmz, milletimize 21inci yzylda artk geriye dnp de yz otuz be yldr tarttmz anayasa tartmalarna son vererek, herkesin saygyla benimsedii, sadakat duygusuyla bal hissedecei bir anayasaya kavuturma konusunda abalarmz birlikte vereceiz. Biz Milliyeti Hareket Partisi Grubu olarak Sayn Meclis Bakanmzn anayasa deiikliiyle ilgili almalarna paralel ve ondan nceki almalarmz da deerlendirmek suretiyle bir hazrln ierisinde bulunduk. Tabiidir ki bu seimlere gitmeden nce bizim ifade ettiimiz husus kale alnsayd da anayasa deiikliiyle ilgili siyasi partilerimiz dncelerini kamuoyuyla paylaabilseydi, bugnk Meclisin eli daha rahat olurdu. O zaman Milliyeti Hareket Partisinin ifade etmi olduu, herkes anayasa deiikliiyle ilgili kurulacak bir uzlama komisyonunda fikirlerini ortaya koysun, bu kapsam ierisinde deitirilmesinde mutabakat salanan maddeler altna birlikte imza atalm, kamuoyu bunu bilsin, farkl dnen siyasi partiler de farkllklarn seilmeden nce vatandaa anlatsn ve 24nc Dnem Parlamentosu da bu ekilde ekillensin teklifinde bulunmutu. Maalesef, bu teklif hayata geirilemedi. Her neyse, kekelerle tabii sonu almak mmkn deil. Bugn burada bunun balam olmas gzel bir davrantr ve bu davrana Milliyeti Hareket Partisi olarak katk sunacaz. Deerli arkadalarm, Szlerimin banda Trkiye yz otuz drt yldr anayasa tartyor demitik. Senedi ttifak ve Tanzimat Fermanlarn bir kenara brakrsak, biz bu yz otuz drt yl ierisinde dnyann belki en iyi anayasasn yapamamz ama liginde, kendi statsnde en ok anayasa yapan ve anayasay en ok deitiren lke hline gelmiiz. Bu sre ierisinde 5 tane anayasa yapmz ve yaptmz bu 5 anayasann da 300 maddesini deitirmek suretiyle tarih bir rekora imza atmz. Bu anayasalar yaplrken ilk teknik anlamda Anayasamz Kanuni Esasiyle birlikte Osmanl mparatorluunun kne anayasa gzyle ahitlik etmiiz. 1876 Kanuni Esasi bir anlamda Trk milletine ya da Osmanlya bir imparatorluun nasl kaybedildii dersini veren bir anayasa olmutur. Dier taraftan ken imparatorluun klleri zerinden bir Kurtulu Sava verilmi ve bu Kurtulu Savann neticesinde 1921 Anayasas kurulmu ve mill ve niter bir devlet yapsna geilmi. mparatorluun k bedeli gibi, belki daha ar ikinci bir bedel Kurtulu Savanda denmi ve dolaysyla ikinci Anayasamz bize mill ve niter bir devlet yapsn ortaya koymutur. nc Anayasamz 1924 Anayasasyla imparatorluk dzeninden cumhuriyet dzenine gemiiz. Osmanlnn kul ve tebaa dediimiz sosyal ve siyasal dzeninden eit vatandalk dzenine gemiiz ve buraya geerken de ciddi sosyal bedeller demiiz. Arkasndan iki anayasa iki darbenin akabinde gelmi. Millet iradesiyle kurulan hkmetler silahl kuvvetlerin unsurlar veya g odaklar tarafndan ortadan kaldrlm, yerine o gc kullanan ihtilal yetkililerinin dayatt iki anayasayla kar karya kalmz. 1961 Anayasas bu lkeye bol gelmi -teferruatn herhlde ileride tartrz- herkesin kabul ettii bir gerekle, dier taraftan 1980 ihtilaliyle 1982 Anayasas yaplm. Bu Anayasa da Trkiyeye dar gelmi ve herkes tarafndan eletirilmi. 100 ksur maddesi deitirilmesine ramen bir denge kurulamam ierisinde ve bunca deiiklie ramen, iskeleti eik bk olduu iin, demokratik deerlerle rtmedii iin, evrensel insanlk deerleriyle bark olmad iin hl eletirilmektedir

TBMM Tutanak Mdrl

Komisyon : Anayasa Uzlama Giri : 10.00 Tarih : 19/10/2011 Grup : Sayfa : 11

ve toplumumuz bu Anayasann deitirilmesine ilikin gl bir beklentiyi de bu seimler arifesinde ortaya koymu durumdadr. te btn bu deerlendirmelerin altnda baktmzda, biz, belki tarihin anayasa hukuku sreci ierisinde en ar bedelini deyen millet olarak, en ar aclar yaayan devleti olarak anayasa yapm konusunda en tecrbeli devleti ve milletiyiz. Dolaysyla bu tecrbe ve dediimiz bedelleri dikkate alarak 21inci yzyla bakan ve artk geriye dnp de tartmalar bu yzyla tamayacak bir anayasay ina etmek zorundayz. Bu anayasann temel zellii bireysel haklar baznda, temel hak ve hrriyetler baznda insanln gelitirmi olduu evrensel standartlara ulamaldr. Yani 1876 tarihiyle balayan, 21, 24, 61, 82 tarihlerinde edindiimiz tecrbeler ile bu arada 3 tane muhtra ile bu anayasalarda mill irade d mdahale neticesinde yaplm deiikliklerle elde ettiimiz tecrbeleri nmzdeki yzyla, be, on, elli demiyorum, nmzdeki yzyla bakan bir perspektif ierisinde evrensel deerleri bireysel zgrlkler bakmndan genileten, evrensel zgrlkleri bireysel deerler bakmndan genileten bir anayasaya kavuturmamz gerekmektedir. Dier taraftan elbette ki bu anayasay bir devlet iin yapacaz. Bu devletin ad Trkiye Cumhuriyeti devletidir. O devlete uygun bir anayasa yapacaz. Bu devletin organlarn birbirleriyle atan deil, birbiriyle senkronize bir i birlii ierisinde, hizmette yaran bir yapya brndrmemiz gerekmektedir. Bu anayasay elbette ki bir millete yapacaz, elbette ki bizim milletimize yapacaz ve dolaysyla Kurtulu Savayla oluan, millet btnln koruyabilecek ve bunu gelitirerek, nmzdeki yzylda birbirini seven, sayan, mtereklerini artran bir yap ierisinde milletimizin zelliklerini ortaya koyan bir anayasaya kavuturmamz gerekmektedir. Bu ikisini birlikte deerlendirdiimiz zaman niter ve mill devlet kavram ierisinde bir anayasa ngrlmelidir diye dnyoruz. Deerli arkadalarm, bu anayasann, 21inci yzyln temel demokratik ynetim deerlerinden olan hukukun stnl, hukuk devleti, yarg bamszl ve hkim teminat gibi ilkeleri gerek ve kmil manada iinde barndran ve hayata geiren bir yap ierisinde olmas lazm. Bugn, hukukun stnl sadece anayasaya girecek iki tane kelimeden ibaret deildir; bu, demokrasinin ruhudur. Hukuk devleti dediimiz kavram, glerini snrlandran, bilim olarak tanmlanan; Anayasada yasama gcn hukukla snrlandran, yrtme gcn hukukla snrlandran ve o hukuka da, yargya bamsz ve tarafsz bir nitelik veren, bamsz ve tarafsz hkimi de hkim teminatyla glendiren bir devlettir, dolaysyla yeni anayasada, artk, herkesin kabullenmesi ve benimsemesi gereken nemli artlardan bir tanesi de hukuk devleti, hukukun stnl, yarg bamszl, hkim teminat eklindeki evrensel deerlerdir. Bunlarn bir siyasi partiyle ilikilendirilmeden ya da Gemite byleydi, imdi de byle. gibi ucuz sylemlere kaplmadan, hepimizin gn geldiinde ihtiyac olaca, bu devletin her kurum ve kuruluunun yetkilerinin hukuk ile snrlandrlaca bir dzen ierisine geebilmemiz iin bunu vazgeilmez bir ilke olarak deerlendirmekteyiz. Tabii ki bir adan Anayasann ilk maddesi biraz nce genie anlattmz hususlarn ksa bir zeti anlamn ifade etmektedir dolaysyla bu ilk maddeyi de muhafaza ederek ve iki ksa cmleyle zetleyerek ifade etmek istiyorum. Devletiyle milletini bartran bir anayasa ihtiyacmz var. Devletiyle milleti kstren unsurlar ortadan kaldrmaya ihtiyacmz var. 1960 yl itibaryla millet, devletine ksmtr. Arkadan gelen darbe ve muhtralarla bu ksknlk ve devletle millet arasndaki uurum derinlemitir. Devletiyle milletini bartran bir anayasa ve demokrasi ile cumhuriyeti badatran bir anayasaya ihtiyacmz var. Din ve vicdan hrriyetiyle laiklik kavramn badatran ve bartran bir anayasaya ihtiyacmz var. Elbette ki laiklik bir deerdir, devlet deeridir, devlet kurumlarnn ilkesi niteliindedir. Elbette ki vatandamzn da din ve vicdan hrriyeti, en tabii ve en temel deeridir. Zaten bunlarn birini dierine ikame etmek mmkn deildir, birini dierine tercih etmek hi mmkn deildir. Laiklik var ise din ve vicdan hrriyeti vardr ve din ve vicdan hrriyeti

TBMM Tutanak Mdrl

Komisyon : Anayasa Uzlama Giri : 10.00 Tarih : 19/10/2011 Grup : Sayfa : 12

var ise laiklik vardr; birisi eksikse zaten dieri yok demektir, dolaysyla bu arpk anlay ortadan kaldrarak laiklik ve din ve vicdan hrriyetini devlet ve millet deerleri olarak birbirleriyle attran deil, bartran bir anlay ierisinde yeni anayasaya ulamamz gerekmektedir. Deerli arkadalarm, Tabii ki anayasalar sihirli bir denek deildir. Dnyann hibir lkesinde anayasa deiikliiyle Trkiyedeki btn sosyal, ekonomik, siyasi, asker, vesair sorunlar bir anda bitmeyecektir dolaysyla bu anayasann hayata geirebilecei alt hukuk kurumlarnn oluturulmas gerekmektedir. Bu alt hukuk kurumlarnn da belki buna paralel, belki hemen Anayasa deiikliinden sonra hayata geirilebilecek bir hazrlnn da yaplmas gerekmektedir. Burada karmza ilk kan Trkiye Byk Millet Meclisi tz olmaktadr. Trkiye Byk Millet Meclisi tznn verimli bir yasama hizmeti yaplabilecek hle getirilmesi iin Sayn Bakanmza ikinci bir grev dmektedir. Gemi dnemdeki uzlama heyetinin yapt almalar gzden geirilerek ve belki Uzlama Komisyonu da -eer kabul edilirse- bir perspektif vererek Tzkte bir restorasyon veya yeniden yaplandrma salanabilir ve onunla Meclisin faaliyetleri nmzdeki srete daha hzl, daha verimli hle getirilebilir. Demokrasinin vazgeilmez unsuru dediimiz Siyasi Partiler Kanunu lime lime edilmitir. lk hliyle son hlini yan yana koyup fotorafn ekersek biri dierine benzemeyecek kadar farkl, elikili ve demokratik toplum gerekleriyle badamayan hkmler iermektedir. Bunun hemen dzeltilmesi gerekmektedir. Seim kanunlarnda paralel deiiklikler yaplmas gerekmektedir. Bu arada, anayasada ne yazarsanz yazn, ama fiilen uygulanan veya alt hukuk normlarndan alnan yetkilerle uygulanan hliyle Trkiyede kolluk gleri iki grnt ortaya koymaktadr. Bir tanesi, bireyin temel hak ve hrriyetlerini ciddiye almadan antidemokratik uygulamalar; dieri ise bunun tam tersi, iddet olaylarna bulaanlara kar etkisiz, verimsiz bir suskunluk ierisinde bulunmalar. Bunu bir ekilde harekete geirmemiz gerekmektedir. Buna paralel olarak yargnn gerekten bamsz ve tarafsz hle getirilmesi gerekmektedir. Yargnn, kolluk kuvvetlerinin hazrlam olduu klasrlerle dolu, ou siyasi ierikli hadiselerde, kolluk kuvvetlerinin kontrol altnda gibi bir algy ortadan kaldracak dzenlemelerin yaplmas gerekmektedir. Bunlar nasl yapacaz? Deerli arkadalarm, bunlar biz bandan beri ilan ediyoruz. 1999 seim beyannamesiyle ilk ilan eden partiyiz, hatta ondan nce 1997 ylnda. Anayasa bir toplumsal szlemedir. Bunun toplumsal bir szleme hline gelebilmesi iin salanacak toplumsal bir mutabakat ile temin etmemiz gerekmektedir. te o toplumsal mutabakat salayabilmek iin iyi niyetli, samimi ve gayretli bir alma ierisinde olacaz ve bu anayasann ya da Anayasadaki kkl deiikliin, milletimizin her ferdinin din, dil, rk, sosyal zmre fark gzetmeksizin saygyla benimseyebilecei, sadakat duygusuyla kendisini bal hissedebilecei bir anayasaya ulama hazrl gayreti ierisinde olacaz. Ben bu duygu ve dncelerle komisyon almalarnn hayrl olmasn temenni ediyorum. Sayn Bakan, size de baarlar diliyorum. BAKAN Teekkr ederim Sayn Bal. imdi, Bar ve Demokrasi Partisi Grubu adna Sayn Ayla Akat Ata, buyurun. AYLA AKAT ATA (Batman) Sayn Bakan, Hazrlk Komisyonunun saygdeer yeleri; hepinizi saygyla selamlyorum. Tabii, tarihsel bir srete lkenin sorunlarnn belli llerde i ve d politika zerindeki etkilerinin de hesaba katlarak bugn buradaki bulumann, bir araya geliin ok manidar olduunu ve bunun heyecann yaadmz da belirtmek istiyoruz.

TBMM Tutanak Mdrl

Komisyon : Anayasa Uzlama Giri : 10.00 Tarih : 19/10/2011 Grup : Sayfa : 13

Her sabah ya siyasi operasyonlar ya da atmalarn aa karm olduu can kayplar dolaysyla uyanmann bu lkenin kaderi olmad, yaanan tm kayplar karsnda byk bir znt duyduumuzu, bugn itibaryla da yaamn yitiren askerlerin ansna saygmz gerei ailelerine basal dilediimizi, yine yarallara da acil ifalar, kendilerine de Allahtan rahmet dilediimizi belirtmek istiyoruz. Bugn Trkiye'nin en acil zm bekleyen sorununun Krt sorunu olduunu, farkl kesimler tarafndan, siyasal yaklamlar tarafndan farkl deerlendirilse de lkemizin bu kanayan yarasnn artk sarlmas gerektiini, sorunun siyaseten zmn dayatmken hl asker, operasyonel yntemlerde srarn farkl boyutlarda ac sonularyla karlatmz, bu nedenle bugn atlan bu adm da siyasi zmn ilk adm olarak grdmz de belirtmek istiyoruz. Her ne kadar gemite, bir nceki yasama dneminde bu Parlamento ats altnda Krt sorunu tartlm ise de hl lmlerin yaanyor olmasnn siyaseten zm bulunamam olmasndan kaynakl olduunun altn izerek, byk bir duyarllk, hassasiyet ve sorumlulukla bu srecin ierisinde olacamz da belirtmek istiyoruz. Sayn Bakan, Tm siyasi partiler hem kendi program ve tzklerinde hem de -son olarak 12 Haziran seimlerinde olmak zere- seim beyannamelerinde nasl bir anayasa istediklerini, bunun koullarn ve artlarn kamuoyuyla paylamlardr. Neden bir anayasa gndemi vardr program ve tzkte ve yine seim beyannamelerinde? nk bugn cumhuriyetimizi demokratik, sosyal bir hukuk devleti olarak ifadelendirmemize ramen, her sfatnn, her sfatnn da tartlr olmas dolaysyla byle bir srecin arifesinde olduumuzu belirtmek isteriz. Evet, tm siyasi partilerin belki beyannamelerinde ifade etmi olduklar ngrler arasnda, dzenlemeler arasnda farkllklar olabilir ama incelendiinde katlmc, effaf, oulcu, farkllklar zenginlik olarak gren bir anayasann tm siyasal anlaylarn ortak temennisi olduuyla da karlayoruz. Bugn bunu icra etmenin ayn zamanda arifesindeyiz. O yzden, bu komisyonun eit temsille, bir n art ortaya koymadan ve n kabulle toplanmam olmasn da nemsediimizi belirtiyoruz. Var olan Anayasayla yani 1982 Anayasasyla yaanmayaca gerei ak ve ortadadr, yakc bir ekilde de kendisini hissettirmektedir. Ancak bugn itibaryla tarttmz anayasa yapm sreci, ayn zamanda bir toplumsal bar ve demokratiklemenin de nn amas gereken bir sretir. Hem demokratik bir yapya kavumann hem de toplumsal bar salamann temel arac olacaktr. Her iki adan da deerlendirdiimizde, altna girmi olduumuz ykn ok ar ve sorumluluumuzun da ok byk olduunun bir kez daha altn izmek istiyoruz. 1921 Anayasas, ki daha ncesinde Kanuni Esasiyle gelen sre itibaryla, evet, lkenin gndeminde, Trkiye toplumunun gndeminde, gemite Osmanlnn gndeminde bir toplumsal uzlama metniyle ynetim olgusu vardr ama 1921 Anayasasyla aa kan, ortak vatanda eit, zgr birliktelik ruhu ve ayn at altnda toplanp bu belgeyi aa karan ruh ne yazk ki 1924 Anayasasyla korunamamtr. Bugne kadar bu anlayn getirmi olduu ve ciddi kayplarn, maddi ve manevi kayplarn da yaand bir srece tanklk ettik, gemite, tarihe tanklk edenlerden dinledik ve yine snrl da olsa bunlarn yazmn okuduk. Bugn itibaryla belki receimiz srete balang itibaryla 1921deki ruhu tayabilirsek eer cumhuriyeti kurduumuz gibi cumhuriyeti demokratikletirebilmenin de temel unsurlar olabiliriz. Yeterli midir bugn itibaryla katlmmz? Yetersizdir nk hl 1982 Anayasasyla var olan ve korunan bir seim barajyla kar karyayz. Bugn Parlamento ats altnda kendisini ifade edebilmi siyasi partilerin says ok snrldr. Partimiz Bar ve Demokrasi Partisi de baraja ramen bamsz adaylarla girerek elde etmi olduu milletvekili saysyla grup kurabilme ansn yakalamtr. Parlamentonun temsil gc var olan seim

TBMM Tutanak Mdrl

Komisyon : Anayasa Uzlama Giri : 10.00 Tarih : 19/10/2011 Grup : Sayfa : 14

baraj dolaysyla snrl iken, bugn balayan almann Parlamentoda dndaki siyasal anlaylar ve temsiliyetler, bugne kadar yeni bir anayasa konusunda fikir yrten, tartan, platformlar kurarak bunun metinlerini ortaya koyan tm almaclar bizim alma takvimimiz ierisinde bu srece dhil etmeyi de zorunlu klmaktadr. yle ki nasl cumhuriyetin kuruluunda ortak bir ruh aa kartlabilmise bugn cumhuriyetin demokratiklemesi noktasnda da zerimize den sorumluluu yerine getirebilelim. Bizler, usul, yntem ve takvim konularnn mutlaka tartlmas gerektiini, bir anayasa yapm srecinin tabii ki ieriini de belirleyeceine inanyoruz. Yapm sreci ierisinde katlmcl ne kadar tartrsak, usul ve yntem noktasnda ne kadar ortaklarsak ieriine de demokrasi o kadar yn vermi olacaktr. Bir takvim dhilinde almay, tabii ki tutanakl olmasn ama belli hassasiyetlerin de gzetilmesi gerektiini ve yine usul tartmalarnn ortak bir ekilde yrtlmesi gerektiinin altn izmek istiyoruz. Bizler katlmc bir anayasa iin her eyden nce bir paralel Meclis, bunun adna Anayasa Meclisi diyebiliriz, bunun adna Halk Meclisi diyebiliriz ama tabii ki Parlamentomuzun Anayasayla tannan yetkisi olan yasama yetkisinin devrini iermeyen bir alma grubunun, bir alma tarznn benimsenmesi gerektiini dnyoruz. Parlamento dnda kalan anayasa konusunda fikir yrtm, tartm, bu srecin iinde kendisini grmek isteyen tm gleri bu srecin iine tayacak bir mekanizmann hayata geirilmesi gerektiine inanyoruz. Ve yine en nemlisi -ki burada tm siyasi partilerin de hassasiyetinin olduunu gzlemlediimiz- gven artrc nlemlerin alnmasnn gerektiini dnyoruz, bir yol temizliine ihtiya olduunu dnyoruz. Trk Ceza Kanununda, Terrle Mcadele Kanununda, Ceza Muhakemeleri Kanununda, Toplant ve Gsteri Yryleri Yasasnda, Siyasi Partiler Kanununda, Seim Yasasnda yaplmas gereken deiiklikler olduunu dnyoruz. Tek bana anayasann, her ne kadar toplumsal bar salayacak, adalete yn verecek hkmler tasa bile bu srete yeterli olmayacana, her eyden nce Trk Ceza Yasamzda dnce, ifade zgrlnn nndeki engellerin kaldrlmas gerektiine inanyoruz. Yeni bir anayasa yapm srecinde, yeni bir anayasann nasl olmas gerektii noktasnda zgr bir tartma ortamnn yaanmasnn nnde Trk Ceza Kanununda var olan hkmlerin n tkayc bir rolnn olduunun altn izmek istiyoruz. nce herkesin zgr bir ekilde dncelerini ifade edebilmesi gerekiyor. Nasl bir anayasa istiyoruz? Bugne kadar neleri tarttk, ne kadar tartabildik, ne kadarn tartamadk. Dncelerimiz yznden yarglandk, cezalandrldk. Bunlarn hepsinin zgr bir ortamda tartlmas gerekiyor. Bu nedenle, bata dnce ifade zgrl ve rgtlenme zgrlnn nndeki engellerin kaldrlmas olmak zere, anayasa hazrlk almasyla beraber yryecek ve gveni arttrc nlemlerin iinde yer ald bir yol temizlii almasn da nemsediimizi belirtmek istiyoruz. Ve yine bizler devletin mutlaka ama mutlaka demokrasiye duyarl hle getirilmesi gerektiini dnyoruz. Tabii ki en nemli metin, toplumsal mutabakat metnimiz, anayasa olacaktr. Bu srecin ncesinde ok byk eyler syleyip ama srecin devam ierisinde sylediklerimizin altn dolduramayan bir pratik ierisinde olmamamz gerektiini dnyoruz. Bugn yaanan gncel siyasete, bugn var olan gncel duruma ramen eer bu komisyon bir araya gelebilmi, toplanabilmise bu komisyonun almasnn gncel siyasetten azade, lkenin iine girmi olduu sreten azade, yaananlardan azade almasn yrtebilmesi gerekiyor. Eer bunu salayamazsak yaanan her gelimenin komisyon ierisinde birtakm yansmalar olacaktr. Bu da almamz, bir ekilde alma barmz, bir araya geli koullarmz etkileyecektir. Kald ki sorunun zm noktasnda sadece komisyonumuzun almas deil, yine Parlamento ats altnda

TBMM Tutanak Mdrl

Komisyon : Anayasa Uzlama Giri : 10.00 Tarih : 19/10/2011 Grup : Sayfa : 15

bata siyasi iktidar olmak zere sorunun zm noktasnda atlacak admlar olduka nemlidir. Bunun da destekisi ve rolmz oynayan bir siyasi parti olacamz da belirtmek istiyoruz. Her koulda bekleyen srecin arl, her koulda iinde bulunduumuz srecin artk tartlmas gerektii ve yine bizi gzleyen, bizi izleyen ve buradan kacak sonular belki kendi politikalarna yedirecek belli glerin olduunu da unutmamak gerekiyor. Ortak vatanda eit, zgr bir birlikteliin nn aacak, yine anayasada tm etnik kimliklerin, dinlerin ve inanlarn Benimdir. diyebilecei, kendine ait hissedecei ve sayg duyaca, ballk hissedecei bir anayasa metninin hazrlanmas noktasnda biz de kendimizi gryoruz. Bu roln gereidir ki demokratik siyaset kanallar kapal olmasna, halkn oyuyla seilen milletvekilleri sadece dncelerini akladklar iin hl cezaevinde olmasna ramen biz bu yapm sreci ierisinde kendimizi gryoruz. Hep beraber demokratik siyaset kanallarnn ak olduu, rgtlenme zgrlnn tam saland, dnceyi ifadenin bir su saylmad ve lkenin demokratiklemesine katk sunaca bir yapm srecinin iinde olmay arzu ediyoruz. Bu noktada Sayn Bakanmzn yapm olduu ary nemsiyoruz. Bu arnn taraf olmann da bizler asndan byk bir heyecan konusu olduunu, sorunumuzu aa kardn da belirtmek istiyoruz. Tekrar herkesi saygyla selamlyoruz. BAKAN Efendim, hepinize ok teekkr ediyorum. Bugn gerekten byk bir znt ve ac ierisinde bu toplanty yapyoruz. Bir defa daha hepiniz adna, Trkiye Byk Millet Meclisi adna, milletvekillerimiz adna da terrn her trlsn, sebebi ne olursa olsun gerekesi ne olursa olsun terrn her trlsn bir defa daha nefretle, lanetle knadmz buradan ifade ediyoruz. ehitlerimize rahmet diliyoruz, milletimizin ba sa olsun. Hepimizin de birlikte vurgulad gibi gelien olaylar, zc olaylar elbette bizi zyor ama bir tarih sorumluluu da birlikte tayoruz. Daha demokratik, daha zgr, evrensel hukuku esas alan, hukukun stnln esas alan daha zgr ve gl bir Trkiye'nin inas noktasndaki abalar da birlikte srdrmemiz gerektiine inanyoruz. Hibir zc gelime bizi bu yoldan alkoyamaz ve koymamaldr. Komisyonumuzun almalarnn bu manada ok nemli olduunu, tarih bir alma ierisinde bulunduumuzu, bunun idraki ierisinde olduumuzu, olacamz milletimize buradan bir defa daha ifade ediyoruz. Bugnk ilk toplantnn birinci oturumunu burada kapatyorum. Bundan sonraki almalarmza tabii ok sayda basn mensubumuz olduu iin Tzk Komisyonunda, karda devam edeceiz. Ondan sonra bu srele ilgili ne yaplacak, yol haritas ne olacak, usul, yolu, yntemi ne olacak, onu hep birlikte br tarafta konumaya, karara balamaya alacaz. Deerli basn mensuplar, gsterdiiniz ilgi sebebiyle de hepinize teekkr ediyorum. nallah sonu hepimiz iin hayrl olur. Hepinize teekkr ederim, sa olun.