Anda di halaman 1dari 124

PAMSIMAS

2012

DAFTAR ISI
Hal

KATA SAMBUTAN........................................................................................................i KATA PENGANTAR.....................................................................................................ii BAB 1. PENDAHULUAN .............................................................................................1


1.1 LATAR BELAKANG.......................................................................................1 1.2 TUJUAN .......................................................................................................2 1.3 SASARAN ....................................................................................................3 1.3.1 Sasaran Program ..............................................................................3 1.3.2 Sasaran Lokasi .................................................................................3 1.4 PRINSIP DAN PENDEKATAN.......................................................................4 1.5 PENGARUSUTA AAN !an k"#"r$an%&'an....................................................5 1.5.1 P"ngar&s&'amaan P"n!"ka'an B"r#asis as(araka' !a$am P"n("!iaan Air in&m !an P"n(")a'an Lingk&ngan.......................5 1.5.2 K"#"r$an%&'an ....................................................................................* 1.+ BUKU,BUKU PANDUAN PA SI AS.........................................................11 1.- .$i"n' .onn"/'ion 0"#si'"..........................................................................12

BAB 2. KOMPONEN PROGRAM..............................................................................14


2.1 Kom1on"n 12 P"m#"r!a(aan as(araka' !an P"ng"m#angan K"$"m#agaan Loka$...................................................................................14 2.1.1 S&# kom1on"n 1.12 P"$aksanaan Pros"s .DD 3.omm&ni'( Dri4"n D"4"$o1m"n'5 !i Tingka' as(araka'.............................................15 2.1.2 S&#,kom1on"n 1.22 P"ng"m#angan "kanism" !an Ka1asi'as K"$"m#agaan Pro4insi6 Ka#&1a'"n7ko'a !an K"/ama'an &n'&k K&a$i'as ana%"m"n Program .......................................................1+ 2.1.3 S&# Kom1on"n 1.32 P"ng"m#angan "kanism" !an Ka1asi'as K"$"m#agaan Pro4insi6 Ka#&1a'"n7Ko'a !an K"/ama'an &n'&k P"r$&asan !an P"ngar&s,U'amaan P"n("!iaan Sarana Air in&m !an Sani'asi !"ngan P"n!"ka'an .DD. .......................................12.2 Kom1on"n 22 P"ningka'an P"ri$ak& !an La(anan 8i!&1 B"rsi) !an S")a' .................................................................................................................. 19 2.2.1 S&# Kom1on"n 2.1 Program Sani'asi To'a$ B"r#asis as(araka'...19 2.2.2 S&# Kom1on"n 2.2 Program P"masaran 8(gi"n" !an Sani'asi.....2: 2.2.3 S&# Kom1on"n 2.3 Program 8(gi"n" !an Sani'asi S"ko$a)..........2: 2.2.4 S&# Kom1on"n 2.4 P"ng&a'an Uni' 8(gi"n" !an Sani'asi Loka$.....21 2.3 Kom1on"n 32 P"n("!iaan Sarana Air in&m !an Sani'asi Um&m..............24 2.3.1 P"ngg&naan Dana Ban'&an.............................................................24 2.3.2 Ban'&an P"r"n/anaan !an D&k&ngan T"knik..................................2+ 2.4 Kom1on"n 42 Ins"n'i; D"sa7K"$&ra)an !an Ka#&1a'"n7Ko'a......................2+ 2.4.1 S&# Kom1on"n 4.1 Ins"n'i; &n'&k D"sa7K"$&ra)an.........................2+ 2.4.2 S&# Kom1on"n 4.2 Ins"n'i; &n'&k Ka#&1a'"n7Ko'a.........................2+ 2.5 Kom1on"n 52 D&k&ngan P"$aksanaan !an ana%"m"n Pro("k..................2PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

PAMSIMAS

2012

2.5.1 S&# Kom1on"n 5.1 . A. &n'&k .P U.........................................22.5.2 S&# Kom1on"n 5.2 P A. &n'&k PP U..........................................22.5.3 S&# Kom1on"n 5.3 P"ni$ai Pro("k In!"1"n!"n..............................2-

BAB 3. PENGELOLAAN PROGRAM.......................................................................28


3.1 D&k&ngan P"n("!iaan J"nis,J"nis Ban'&an7La(anan.................................2* 3.2 Langka),Langka) P"$aksanaan Program....................................................3: 3.3 D&k&ngan K"$"m#agaan.............................................................................3: 3.3.1 K"$"m#agaan !i Tingka' P&sa'........................................................3: 3.3.2 Tim P"ng"$o$a !i Tingka' Pro4insi....................................................34 3.3.3 Tim P"ng"$o$a Tingka' Ka#&1a'"n7Ko'a...........................................34 3.3.4 Tim P"ng"$o$a Tingka' K"/ama'an..................................................4: 3.3.5 K"$"m#agaan as(araka' !an Uni' P"$aksana...............................4: 3.4 P"nga!aan Barang7Jasa.............................................................................41 3.5 Sis'"m P"ng"$o$aan K"&angan....................................................................41 3.+ R"n/ana Tin!ak ANTI Kor&1si....................................................................41 3.- P"ngamanan7Sa;"g&ar!..............................................................................42 3.-.1 Lingk&1 K"rangka K"r%a Sa;"g&ar!.................................................43 3.* <1"rasiona$ !an P"m"$i)araan...................................................................44 3.9 PE ANTAUAN............................................................................................44 3.9.1 J"nis K"gia'an P"man'a&an !a$am Pamsimas ...............................45 3.9.2 "'o!" P"man'a&an Program Pamsimas.......................................4+ 3.1: E=ALUASI ................................................................................................5: 3.11 PENANGANAN PENGADUAN AS>ARAKAT 3PP 5..............................5: 3.12 PELAP<RAN.............................................................................................51

BAB 4. PENDANAAN PROGRAM.............................................................................52


4.1 SU BER DANA .........................................................................................52 4.1.1 Dana Kr"!i' IDA...............................................................................52 4.1.2 Dana 8i#a)......................................................................................52 4.1.3 Dana R&1ia) &rni..........................................................................53 4.1.4 Ka'"gori P"m#ia(aan......................................................................54 4.2 P"nanganan ?inan/ia$ anag"m"n ...........................................................55 4.2.1 P"nganggaran.................................................................................5+ 4.2.2 P"m#&k&an !an Ak&n'ansi..............................................................5+ 4.2.3 P"$a1oran........................................................................................54.3 ARUS DANA DAN PENGATURAN PEN.AIRAN DANA.............................54.4 EKANIS E PEN>ALURAN DANA PA SI AS DI TINGKAT AS>ARAKAT..........................................................................................5* 4.5 AUDIT.......................................................................................................... 59 4.5.1 In'"rna$ A&!i'....................................................................................59 4.5.2 E@'"rna$ A&!i'..................................................................................+:

1
2.1. Koor!inasi !i Tingka' Ka#&1a'"n7ko'a..........................................................2 2.2. PEN>USUNAN DA?TAR PANJANG D"sa7k"$&ra)an L<KASI PR<GRA .2 2.3. S<SIALISASI PR<GRA PA SI AS........................................................3 2.3.1 Sosia$isasi Program !i Tingka' Ka#&1a'"n7Ko'a.......................................3

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

ii

PAMSIMAS

2012

2.3.2. Sosia$isasi Program !i Tingka' D"sa7K"$&ra)an........................................4 2.4. PERN>ATAAN INAT AS>ARAKAT........................................................5 2.5. PEN>USUNAN DA?TAR PENDEK DESA7KELURA8AN PR<GRA PA SI AS..................................................................................................2.+. PENETAPAN DESA7KELURA8AN L<KASI PR<GRA .............................* 2.-. RANGKU AN TA8APAN PR<SES PE ILI8AN DESA7KELURA8AN L<KASI PA SI AS....................................................................................9 LAMPIRAN

DAFTAR TABEL
Hal

Tabel 3.1 Pene a!an "eni# Ban$%an !a&a K'(!'nen P ') a(..........................2* Tabel 3.2 Pe an &an Tan))%n)+a,ab Ke(en$e ian &an Ke(en$e ian Te -ai$ Dala( Pen.a!aian T%+%an &an In&i-a$' Pa(#i(a#............................32 Tabel 3.3 Pe an &an Tan))%n)+a,ab Kele(ba)aan Tin)-a$ P '/in#i Dala( Pen.a!aian T%+%an &an In&i-a$' Pa(#i(a#........................................34 Tabel 3.4 Pe an &an Tan))%n)+a,ab Kele(ba)aan &i Tin)-a$ Kab%!a$en0K'$a #a(!ai Ma#1a a-a$ &ala( Pen.a!aian T%+%an &an In&i-a$' Pa(#i(a#.............................................................32 Tabel 3.5 In&i-a$' Pen.a!aian Kine +a P ') a( Pa(#i(a#...............................48 Tabel 4.2 K'(!'nen Pe(bia1aan Pa(#i(a#........................................................55

DAFTAR GAMBAR
Hal

Ga(ba 1.1. Dia) a( P '#e# Pe(ili3an L'-a#i P ') a( Pa(#i(a#....................4 Ga(ba 4.2. Me-ani#(e Pen1al% an Dana Pa(#i(a# Tin)-a$ Ma#1a a-a$.......5*

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

iii

PAMSIMAS

2012

DAFTAR LAMPIRAN
La(!i an 1. Da4$a L'-a#i P ') a( Pa(#i(a#.............................................................L151 La(!i an 2. Pe(ili3an L'-a#i P ') a(.........................................................................L251 La(!i an 3. O )ani#a#i Pela-#ana Pa(#i(a#..............................................................L351 La(!i an 4. Ren.ana Tin&a- An$i K' %!#i.................................................................... L451

DAFTAR SINGKATAN
A.AP AD7ART Air in&m 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 An'i .orr&1'ion A/'ion P$an Anggaran Dasar 7 Anggaran R&ma) Tangga Air (ang sia1 !imin&m !"ngan m"$a$&i 1"ngo$a)an 3m"nga/& k"1a!a 1"ra'&ran (ang #"r$ak&5 Anggaran P"n!a1a'an !an B"$an%a Da"ra) Anggaran P"n!a1a'an !an B"$an%a N"gara B&ang Air B"sar S"m#arangan Ba!an P"r"n/anaan P"m#ang&nan Da"ra) Ba!an P"r"n/anaan P"m#ang&nan Nasiona$ Ba!an P"r"n/anaan P"m#ang&nan Pro4insi Bank In!on"sia Ban'&an Langs&ng as(araka' Bia(a <1"rasiona$ Pro("k Ba!an P"rm&s(aAara'an D"sa Ba!an P"ngaAas K"&angan !an P"m#ang&nan Community Development Community Driven Development Community Led Total Sanitation Central Management Advisory Consultant Central Project Implementaion Unit Central Project Mangement Unit .&/i Tangan Pakai Sa#&n Tim Koor!inasi Ka#&1a'"n7Ko'a Detailed Engineering Design 7 Ran/angan Rin/i K"gia'an K"m"n'"rian P"k"r%aan Um&m K"m"n'"rian Da$am N"gri K"m"n'"rian K"s")a'an K"m"n'"rian K"&angan Da;'ar Isian P"$aksanaan Anggaran Dir"k'ora' P"ng"m#angan Air Dir"k'ora' J"n!"ra$ .i1'a Kar(a Dir"k'ora' J"n!"ra$ P"r#"n!a)araan6 K"m"n'"rian K"&angan Dir"k'ora' P"ng"$o$aan Pin%aman !an 8i#a) L&ar N"g"ri6 K"m"n'"rian K"&angan D"Aan P"rAaki$an Rak(a' in&m

APBD APBN BABS Ba11"!a Ba11"nas Ba11"1ro4 BI BL B<P BPD BPKP .D .DD .LTS . A. .PIU .P U .TPS TKK DED7RRK K"m. PU K"m"n!agri K"m"nk"s K"m"nk"& DIPA Di'PA DJ.K DJP# D"1k"& DPP8LN D"1k"& DPR

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

i/

PAMSIMAS

2012

DPRD DRA ?A ?asi$i'a'or ?GD7DKT ? R GA GoI 8U IDA I?R I AS Ini'ia$ D"1osi' KPPN LK LS DGs PA NG< N<L NPP8LN <D? < S P2KP7UPP PA7KPA PAD Pamsimas TKP P,DTA PDA P8AST P8LN P A. P D P P<DES P< PPK PP PPN PRA PT7KU RAB R"ns'ra R?P RISPA RKA,KL

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

D"Aan P"rAaki$an Rak(a' Da"ra) Demand Responsive Approac !inancing Agreement T"naga P"n!am1ing Program Pamsimas !i mas(araka' !ocused "roup Discussion 7 Disk&si K"$om1ok T"rara) !inancial Management Report "rant Agreement "overnment o# Indonesia 8i!ran Um&m International Development Association Interim !inancial Report I!"n'i;ikasi Dana AAa$ Kan'or P"$a(anan P"r#"n!a)araan N"gara L"m#aga K"sAa!a(aan BK L"m#aga SAa!a(a as(araka'6 m"r&1akan nama g"n"rik (ang !a)&$& !inamakan asa$a) !an Ana$isis Si'&asi

as(araka'

Millennium Development "oals Met odology #or Participatory Assessment $on "overment %rgani&ation $o %'jection Letter No'a7Naska) P"r%an%ian Pin%aman 7 8i#a) L&ar N"g"ri %pen De#ecation !ree <rganisasi as(araka' S"'"m1a' Pro("k P"nangg&$angan K"miskinan !i P"rko'aan 7 Ur'an Poverty Project P"ngg&na Anggaran 7 K&asa P"ngg&na Anggaran Project Appraisal Document P"n("!iaan Air in&m !an Sani'asi B"r#asis as(araka' Tim Koor!inasi Pro4insi P"r$in!&ngan Da"ra) Tangka1an Air P"r&sa)aan Da"ra) Air in&m Participatory (igiene and Sanitation Trans#ormation Pin%aman 7 8i#a) L&ar N"g"ri Provincial Management Advisory Consultant P"m#"r!a(aan Po'"nsi D"sa Project %perational Manual P"%a#a' P"m#&a' Komi'm"n P"nanganan P"nga!&an Pa%ak P"r'am#a)an Ni$ai Participatory Rural Appraisal Pu'lic Tap ) Kran Um&m R"n/ana Anggaran Bia(a R"n/ana S'ra'"gis Re*uest #or Proposal R"n/ana In!&k Sis'"m P"n("!iaan Air in&m R"n/ana K"r%a !an Anggaran K"m"n'"rian 7 L"m#aga PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS as(araka' as(araka' D"sa Project Management Manual

PAMSIMAS

2012

RKA,SKPD RK 7.AP RPIJ RPJ SA Sani'asi Sa'k"r SI SKPD S<P7P<B SP2D SP3K SPK SPK K SP SPPB TI TKK TKK/ TK TNA T<R7KAK TPK TSS 7SToPS TTK TTK/ T&1oksi 0B =I 0SLI.,2 0SLI.,3 INTERDEPT

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

R"n/ana K"r%a !an Anggaran B Sa'&an K"r%a P"rangka' Da"ra) R"n/ana K"r%a as(araka' 7 Community Action Plan "n"nga) "n"nga) R"n/ana Program In4"s'asi Jangka R"n/ana P"m#ang&nan Jangka Special Account 3R"k"ning K)&s&s5 Usa)a 1"n/"ga)an 1"n(aki' !"ngan m"ng"n!a$ikan ;ak'or $ingk&ngan6 '"r&'ama $ingk&ngan ;isik6 #io$ogis !an sosia$. Sa'&an k"r%a S&ra' E!aran Dir"k'or J"n!"ra$ P"r#"n!a)araan6 K"m"n'"rian K"&angan Sis'"m In;ormasi ana%"m"n Sa'&an K"r%a P"rangka' Da"ra) Standard %perational Procedures ) Pros"!&r <1"rasiona$ Bak& S&ra' P"rin'a) P"n/airan Dana S&ra' P"rn(a'aan P"n("$"saian P"$aksanaan K"gia'an S&ra' P"rin'a) K"r%a S&ra' P"rn(a'aan K"sangg&1an S&ra' P"rin'a) "m#a(ar "n("$"saikan K"gia'an

SE,DJP K"m"nK"& 2

S&ra' P"r%an%ian P"m#"rian Ban'&an Tim P"ngara) !an K"$om1ok K"r%a An'ar K"m"n'"rian T"rkai' !i Tingka' Nasiona$ Tim Koor!inasi Ka#&1a'"n7Ko'a Tim Koor!inasi K"/ama'an Tim K"r%a as(araka' Training $eed Assessment Term o# Re#erence 7 K"rangka A/&an K"r%a Tim P"$aksana K"gia'an Total Sanitation + Sanitation Mar,eting 7 Sani'asi To'a$ !an P"masaran Sani'asi Tim T"knis Ka#&1a'"n7Ko'a Tim T"knis K"/ama'an T&gas Pokok !an ?&ngsi -orld .an, /illage Implementation Manual Second -ater supply and Sanitation #or Lo0 Income Community T ird -ater supply and Sanitation #or Lo0 Income Community7Pamsimas

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

/i

PAMSIMAS

2012

BAB 1. NDAHULUAN
1.1 LATAR BELAKANG

PE

P"m"rin'a) In!on"sia m"mi$iki komi'm"n &n'&k m"n/a1ai 'arg"' Millennium Develepment "oals s"k'or Air in&m !an Sani'asi 3-SS1MD"56 (ai'& m"n&r&nkan s"1ar&) !ari 1ro1orsi 1"n!&!&k (ang #"$&m m"m1&n(ai aks"s air min&m !an sani'asi !asar 1a!a 'a)&n 2:15. S"%a$an !"ngan i'&6 K"#i%akan Nasiona$ P"m#ang&nan Air in&m !an P"n(")a'an Lingk&ngan B"r#asis as(araka' m"nggariskan #a)Aa '&%&an 1"m#ang&nan Air in&m !an P"n(")a'an Lingk&ngan a!a$a) '"rA&%&!n(a k"s"%a)'"raan mas(araka' m"$a$&i 1"ng"$o$aan 1"$a(anan air min&m !an 1"n(")a'an (ang #"rk"$an%&'an. S"%ak !i#"r$ak&kann(a UU No. 3272::4 '"n'ang Pemerinta an Daera !an UU No. 3372::4 '"n'ang Perim'angan 2euangan antara Pemerinta Pusat dan Pemerinta Daera 6 1"m"rin'a) !a"ra) #"r'angg&ng %aAa# 1"n&) &n'&k m"m#"rikan 1"$a(anan !asar k"1a!a mas(araka' !i !a"ra)n(a6 '"rmas&k 1"$a(anan air min&m !an sani'asi. Nam&n !"mikian6 #agi !a"ra),!a"ra) !"ngan Ai$a(a) 1"r!"saan r"$a'i; $&as6 #"r1"n!&!&k miskin r"$a'i; 'inggi !an m"m1&n(ai ka1asi'as ;iska$ r"n!a)6 1a!a &m&mn(a k"mam1&an m"r"ka '"r#a'as6 s")ingga m"m"r$&kan !&k&ngan ;inansia$ &n'&k m"n("!iakan 1"$a(anan !asar k"1a!a mas(araka'6 #aik &n'&k in4"s'asi ;isik !a$am #"n'&k sarana !an 1rasarana6 ma&1&n in4"s'asi non ;isik !a$am #"n'&k mana%"m"n6 !&k&ngan '"knis !an 1"ng"m#angan ka1asi'as. Program 0SLI.,37Pamsimas m"r&1akan sa$a) sa'& 1rogram 1"m"rin'a) 31&sa' !an !a"ra)5 &n'&k m"ningka'kan 1"n("!iaan air min&m6 sani'asi6 !an m"ningka'kan !"ra%a' k"s")a'an mas(araka' '"r&'ama !a$am m"n&r&nkan angka 1"n(aki' !iar" !an 1"n(aki' $ain (ang !i'&$arkan m"$a$&i air !an $ingk&ngan. R&ang $ingk&1 k"gia'an 1rogram Pamsimas m"n/ak&1 5 3$ima5 kom1on"n k"gia'an2 15 P"m#"r!a(aan as(araka' !an P"ng"m#angan K"$"m#agaan Loka$C 25 P"ningka'an K"s")a'an !an P"ri$ak& 8i!&1 B"rsi) !an S")a' !an P"$a(anan Sani'asiC 35 P"n("!iaan Sarana Air in&m !an Sani'asi Um&mC 45 Ins"n'i; D"sa7k"$&ra)an !an Ka#&1a'"n7ko'aC !an 55 D&k&ngan P"$aksanaan !an ana%"m"n Pro("k. Program Pamsimas !i$aksanakan !"ngan 1"n!"ka'an #"r#asis mas(araka' m"$a$&i 1"$i#a'an mas(araka' 31"r"m1&an !an $aki,$aki6 ka(a !an miskin6 !an $ain,$ain.5 !an 1"n!"ka'an (ang 'angga1 '"r)a!a1 k"#&'&)an mas(araka' 3demand responsive

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

PAMSIMAS

2012

approac 51. K"!&a 1"n!"ka'an '"rs"#&' !i$ak&kan m"$a$&i 1ros"s 1"m#"r!a(aan mas(araka' &n'&k m"n&m#&)kan 1rakarsa6 inisia'i;6 !an 1ar'isi1asi ak'i; mas(araka' !a$am m"m&'&skan6 m"r"n/anakan6 m"n(ia1kan6 m"$aksanakan6 m"ngo1"rasikan !an m"m"$i)ara sarana (ang '"$a) !i#ang&n6 s"r'a m"$an%&'kan k"gia'an 1"ningka'an !"ra%a' k"s")a'an !i mas(araka' '"rmas&k !i $ingk&ngan s"ko$a).

1.2

TU"UAN
Program Pamsimas #"r'&%&an &n'&k m"ningka'kan %&m$a) Aarga miskin 1"r!"saan !an 1inggiran ko'a 3peri1ur'an5 (ang !a1a' m"ngaks"s ;asi$i'as air min&m !an sani'asi (ang $a(ak s"r'a m"m1rak'"kan 1"ri$ak& )i!&1 #"rsi) !an s")a'6 s"#agai #agian !ari &sa)a 1"n/a1aian 'arg"' DG s"k'or air min&m !an sani'asi m"$a$&i &1a(a 1"ngar&s&'amaan !an 1"r$&asan 1rogram #"r#asis mas(araka' s"/ara nasiona$. Un'&k m"n/a1ai '&%&an '"rs"#&'6 !i'"'a1kan '&%&an an'ara s"#agai #"rik&'2 a. P"m"rin'a) 1ro4insi !an ka#&1a'"n7ko'a m"mi$iki k"$"m#agaan &n'&k m"n!&k&ng &1a(a,&1a(a 1"ningka'an 1"r#aikan 1"makaian air min&m6 1"ri$ak& )i!&1 #"rsi) !an s")a'6 !an sani'asi mas(araka' !i Ai$a(a) 1"r!"saan !an s"mi 1"rko'aan. as(araka' sasaran m"n"ra1kan 1"ri$ak& !an 1rak'ik 1"ri$ak& )i!&1 #"rsi) !an s")a' 3P8BS56 !an sani'asi. as(araka' sasaran !i Ai$a(a) 1"r!"saan !an 1"ri,&r#an m"m1"ro$") aks"s 1"r#aikan 1"$a(anan sani'asi !an air min&m s"r'a m"ngg&nakan6 m"ng"$o$a !an m"m"$i)ara k"#"r$an%&'an s"/ara ";"k'i;. P"m"rin'a) !a"ra) m"mi$iki komi'm"n (ang k&a' !a$am m"ng&1a(akan k"#"r$an%&'an s"r'a 1"r$&asan 1"$aksanaan 1rogram 1"n!&k&ng s"k'or air min&m !an sani'asi !"ngan m"ngg&nakan 1"n!"ka'an (ang sama !"ngan 1rogram Pamsimas. S"'ia1 DP U !an .P U m"mi$iki k"mam1&an m"ng"$o$a !an m"n!&k&ng 1rogram s"/ara #aik 3!an !i)ara1kan !a1a' m"n"ra1kan 1"r$&asann(a !i ko'a7ka#&1a'"n $ainn(a !i In!on"sia5

#. /.

!.

".

P"n!"ka'an Tangga1 K"#&'&)an 3D"man! R"s1onsi4" A11roa/)5 a!a$a) 1"n!"ka'an (ang m"n"m1a'kan k"#&'&)an mas(araka' s"#agai ;ak'or (ang m"n"n'&kan !a$am 1"ngam#i$an k"1&'&san '"rmas&k !i !a$amn(a 1"n!anaan. Karak'"ris'ik &'ama 1"n!"ka'an ini a!a$a) '"rs"!ian(a 1i$i)an (ang '"rin;ormasikanC 3ii5 1"m"rin'a) #"r1"ran s"#agai ;asi$i'a'orC 3iii5 '"r#&kan(a aks"s s"$&as,$&asn(a #agi 1ar'isi1asi !ari s"$&r&) 1i)ak (ang #"rk"1"n'inganC 3i45 a$iran in;ormasi (ang m"ma!ai #agi mas(araka'. PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

PAMSIMAS

2012

1.3
1.3.1

SASARAN
Sa#a an P ') a( Un'&k m"n/a1ai '&%&an '"rs"#&'6 1rogram Pamsimas '"r$"#i) !a)&$& )ar&s m"n/a1ai sasaran 1rogram6 (akni s"#agaimana !i'"'a1kan !a$am in!ika'or 1"r;orman/" Pamsimas6 s"#agai #"rik&'2 a. ;. g. ). i. %. S"ki'ar + B - %&'a 1"n!&!&k m"n&r&' s'a'&s sosia$ "konomi (ang !a1a' m"ngaks"s sarana air min&m S"ki'ar 2 B 3 %&'a 1"n!&!&k (ang m"ngaks"s sarana sani'asi (ang $a(ak !an #"rk"$an%&'an. S"ki'ar *:D mas(araka' s'o1 B&ang Air B"sar S"m#arangan 3BABS5 S"ki'ar *:D mas(araka' (ang m"nga!o1si 1rogram .&/i Tangan Pakai Sa#&n 3.TPS5 A!an(a r"n/ana 1"ng"m#angan ka1asi'as &n'&k m"n!&k&ng a!o1si !an 1"ngar&s&'amaan 1"n!"ka'an Pamsimas !an k"ma%&an m"n/a1ai '&%&an P"m!a m"nga$okasikan anggaran ka#&1a'"n (ang !i1"r$&kan &n'&k 1"m"$i)araan sarana air min&m !an sani'asi s"r'a 1"r$&asan &n'&k m"n/a1ai DGs

Pen+ela#an lebi3 &e$ail (en)enai $%+%an6 #a#a an an$a a &an in&i-a$' -ine +a &a!a$ &ili3a$ !a&a Tabel 3.5 $en$an) In&i-a$' Pen.a!aian Kine +a P ') a( Pa(#i(a# 1.3.2 Sa#a an L'-a#i P"mi$i)an $okasi !iaAa$i !"ngan !a;'ar 1an%ang ka#&1a'"n7ko'a (ang m"m"n&)i kri'"ria2 3i5 'ingka' In!"ks P"m#ang&nan an&sia 3IP 5 r"n!a)6 3ii5 'ingka' k"miskinan 'inggi (ang !iin!ikasikan m"$a$&i IP 2::4 !an In!"@ k"miskinan SUSENAS6 3iii5 Tingka' %angka&an 1"$a(anan air min&m !an sani'asi (ang masi) r"n!a)6 !an 3i45 'inggin(a 1"n!"ri'a !iar". Ka#&1a'"n7ko'a (ang a!a !i 1ro4insi '"r1i$i) !i1i$i) !"ngan kri'"ria (ang sama !an ka#&1a'"n7ko'a (ang #&kan $okasi 0SLI.,2 !an .0S8P 3Community -ater + Sanitation Project4 %&ga !i&n!ang #"r1ar'isi1asi. P"m"rin'a) Ka#&1a'"n7ko'a m"nga%&kan !a;'ar k"$&ra)an7!"sa /a$on $okasi sasaran (ang m"m"n&)i kri'"ria 1ra k&a$i;ikasi 3i5 'ingka' k"miskinan 'inggi6 3ii5 ?asi$i'as sani'asi !an air min&m r"n!a)6 3iii5 Tinggin(a %&m$a) 1"n!"ri'a !iar"6 !an 3i45 'i!ak m"n"rima #an'&an 1rogram s"%"nis s"'i!akn(a 2 'a)&n '"rak)ir. Kon;irmasi ak)ir !"sa7k"$&ra)an sasaran akan !i'"n'&kan o$") kri'"ria r"s1on !an k"s"!iaan mas(araka' &n'&k #"rkon'ri#&si s"#"sar minima$ 2: D 3minima$ 1+D in1,ind !an minima$ 4D in1cas 5 !ari 1ag& s"m"n'ara 'o'a$ #ia(a RK s"#"sar R1. 2-5 %&'a. ?ak'or $ain (ang s"'ara &n'&k !i1"r'im#angkan a!a$a) ka#&1a'"n7 ko'a (ang m"n%a!i 1ar'isi1an 1rogram 0ASP<LA 3-ater Supply and Sanitation Policy !ormulation 5 akan !i1riori'asikan &n'&k 1"$aksanaan Pamsimas.
PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

PAMSIMAS

2012

Da4$a Kab%!a$en0-'$a !a $i#i!an P ') a( Pa(#i(a# &a!a$ &ili3a$ !a&a La(!i an 1

S"/ara !"'ai$6 Pros"s 1"mi$i)an $okasi !"sa7k"$&ra)an !a$am 1rogram Pamsimas !a1a' !i$i)a' 1a!a Gam#ar 1.1. Ga(ba 1.1. Dia) a( P '#e# Pe(ili3an L'-a#i P ') a( Pa(#i(a#

"$a$&i kri'"ria !an m"kanism" !i a'as6 sasaran $okasi Program !i'"'a1kan s"%&m$a) 5::: !"sa7k"$&ra)an !i 15 1ro4insi !an 11: ka#&1a'"n7ko'a &n'&k 1"rio!" 1"$aksanaan 1rogram 4 3"m1a'5 'a)&n !ari 'a)&n 2::* sam1ai !"ngan 2:12. S"$ain i'&6 '"r!a1a' sasaran 1rogram r"1$ikasi 1"m"rin'a) !a"ra) !an mas(araka' s"#an(ak 5:: !"sa7k"$&ra)an. Men)in)a$ (e-ani#(e #ele-#i l'-a#i #a#a an be lan)#%n) #e.a a be -e#ina(b%n)an #e$ia! $a3%n6 (a-a &i3a a!-an S% a$ Ke!%$%#an B%!a$i &a!a$ &i$e$a!-an !a&a b%lan Se!$e(be a$a% O-$'be $a3%n be +alan6 #e3in))a Pe(&a &a!a$ (en)in$e) a#i-an &an (en)al'-a#i-an an))a an %n$%!ela-#anaan Pa(#i(a# !a&a !e(ba3a#an APBD $a3%n an))a an be i-%$n1a.

Ta)&n P"r'ama S"'ia1 Ta)&n

1.4

PRINSIP DAN PENDEKATAN


Prinsi1 1"n!"ka'an 1"$aksanaan 1rogram Pamsimas a!a$a) s"#agai #"rik&'2

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

PAMSIMAS

2012

Be ba#i# Ma#1a a-a$C ar'in(a 1rogram Pamsimas m"n"m1a'kan mas(araka' s"#agai 1"ngam#i$ k"1&'&san &'ama !an 1"nangg&ng %aAa# k"gia'an !an 1"ng"$o$aan sarana air min&m !an sani'asi. Pa $i#i!a$i4C ar'in(a s"$&r&) mas(arka'6 miskin B ka(aC 1"r"m1&an , $aki,$aki6 m"n%a!i 1"$ak& &'ama !an '"r$i#a' s"/ara ak'i; !a$am s"$&r&) 'a)a1an k"gia'an Pamsimas. Tan))a! Keb%$%3anC ar'in(a 1rogram Pamsimas m"n"m1a'kan k"#&'&)an2 mas(araka' s"#agai ;ak'or &'ama !a$am 1"ngam#i$an k"1&'&san6 '"rmas&k !i !a$amn(a 1"n!anaanC !"ngan m"m#"rikan 1i$i)an (ang '"rin;ormasikan !an )ak #"rs&ara !a$am s"'ia1 'a)a1an k"gia'an. Ke#e$a an Gen&e C ar'in(a 1rogram Pamsimas m"m#"rikan k"s"m1a'an (ang sama k"1a!a 1"r"m1&an ma&1&n $aki,$aki6 &n'&k m"ngam#i$ k"1&'&san6 #"r1ar'is1asi ak'i; !a$am s"m&a k"gia'an !an #"r'angg&ng %aAa# '"r)a!a1 1"ng"$o$aan sarana air min&m !an sani'asi. Kebe !i3a-an !a&a Ma#1a a-a$ Mi#-inC ar'in(a 1rogram Pamsimas m"n"m1a'kankan mas(araka' miskin s"#agai sasaran &'ama 1"n"rima man;aa'. Kebe lan+%$anC ar'in(a sarana '"r#ang&n !an 1"r&#a)an 1"ri$ak& !a1a' m"m#"rikan 1"$a(anan !an man;aa' s"/ara m"n"r&s !"ngan m"m1"r'im#angkan k"$a(akan '"knis6 1"m#ia(aan6 k"$"m#agaan6 k"s"'araan sosia$ !an 1"$"s'arian $ingk&ngan. T an#!a an#i &an A-%n$abili$a#C ar'in(a 1"$aksanaan k"gia'an !an 1"ng"$o$aan sarana )ar&s !i$ak&kan s"/ara '"r#&ka !an !a1a' !i1"r'angg&ng%aAa#kan. S"$&r&) $a1isan !an 1"$ak& '"rkai' #"r)ak &n'&k m"n!a1a'kan in;ormasi s"/ara ak&ra' !an '"r1"r/a(a. Be ba#i# NilaiC ar'in(a 1"n("$"nggaraan k"gia'an !i$ak&kan !"ngan #"r$an!askan 1a!a ni$ai,ni$ai $&)&r s"1"r'i k"%&%&ran6 !a1a' !i1"r/a(a6 'an1a 1amri)6 sa$ing #an'&7go'ong ro(ong6 !an $ain s"#again(a.

1.5
1.5.1

PENGARUSUTAMAAN DAN KEBERLAN"UTAN


Pen)a %#%$a(aan Pen&e-a$an Be ba#i# Ma#1a a-a$ &ala( Pen1e&iaan Ai Min%( &an Pen1e3a$an Lin)-%n)an Pamsimas m"n!orong 1"ngar&s&'amaan 1"n!"ka'an 1"n("!iaan air min&m !an 1"n(")a'an $ingk&ngan #"r#asis mas(araka'6 m"$a$&i2 315 Re!li-a#i. R"1$ikasi m"r&1akan sa$a) sa'& ins'r&m"n Pamsimas &n'&k m"m#an'& ka#&1a'"n7ko'a !a$am 1"r$&asan /ak&1an 1"$a(anan !a$am rangka m"n/a1ai 'arg"' DGs6 !an m"n%amin ka#&1a'"n7ko'a mam1& m"$aksanakan 1"n!"ka'an #"r#asis mas(araka' &n'&k 1"n("!iaan air min&m !an 1"n(")a'an $ingk&ngan. S"$&r&) k"gia'an r"1$ikasi !i#ia(ai o$") APBD6 '"rmas&k &n'&k

K"#&'&)an a!a$a) k"s"!iaan mas(araka' &n'&k m"n!a1a'kan 1"$a(anan (ang !ik")"n!aki #"r!asarkan 1i$i)an (ang '"rs"!ia s"s&ai !"ngan kon!isi s"'"m1a' (ang !is"r'ai sika1 r"$a #"rkor#an !an k"s"!iaan &n'&k m"m#a(ar 30illingness to pay5 PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

PAMSIMAS

2012

mo#i$isasi ;asi$i'a'or !an 1"m#ia(aan #an'&an $angs&ng mas(araka'. Pamsimas m"m#"rikan !&k&ngan !a$am #"n'&k 1"$a'i)an &n'&k ;asi$i'a'or. J&m$a) !"sa r"1$ikasi !is"s&aikan !"ngan ka1asi'as ;iska$ masing,masing ka#&1a'"n7ko'a (ang mana s"'ia1 ka#&1a'"n7ko'a !"ngan ka1asi'as ;iska$ (ang $"#i) 'inggi !i1"rs(ara'kan &n'&k m"m1&n(ai %&m$a) !"sa r"1$ikasi (ang $"#i) #an(ak. Da$am %angka 1an%ang6 ka#&1a'"n7ko'a !i)ara1kan !a1a' m"$"m#agakan 1"n("!iaan air min&m !an 1"n(")a'an $ingk&ngan #"r#asis mas(araka' #"r!asarkan 1"m#"$a%aran 1"$aksanaan r"1$ikasi. 325 Pen1%#%nan &an !ela-#anaan en.ana a-#i &ae a3 bi&an) ai (in%( &an !en1e3a$an lin)-%n)an 7RAD AMPL8 . Pamsimas m"m#an'& ka#&1a'"n7ko'a !a$am 1"n(&s&nan RAD A PL '"rmas&k !i !a$amn(a m"n("!iakan $okakar(a6 1"$a'i)an !an #an'&an '"knis. S"$an%&'n(a6 Pamsimas m"n!am1ingi 1"$aksanaan RAD A PL o$") ka#&1a'"n7ko'a m"$a$&i 1"man'a&an "nam #&$anan !an 'a)&nan m"ng"nai a$okasi APBD !an r"a$isasi k"gia'an A PL6 '"r&'ama &n'&k r"a$isasi k"gia'an A PL #"r#asis mas(araka'. RAD A PL a!a$a) r"n/ana ka#&1a'"n7ko'a !a$am 1"n("!iaan 1"$a(anan air min&m !an 1"n(")a'an $ingk&ngan &n'&k 1"rio!" 5 3$ima5 'a)&n !a$am rangka 1"r/"1a'an 1"n/a1aian 'arg"' DGs !an 1"ningka'an /ak&1an 1"$a(anan A PL. RAD A PL m"m&a' r"n/ana ka#&1a'"n7ko'a !a$am 1"n("!iaan A PL !"ngan !&a 1"n!"ka'an6 (ai'&2 P"n!"ka'an (ang #"r#asiskan ins'i'&si a'a& $"m#aga 3s"1"r'i PDA 6 IKK6 !an $ainn(a5C P"n!"ka'an (ang #"r#asis mas(araka' s"1"r'i Pamsimas. RAD A PL !i)ara1kan m"n%a!i a/&an #agi 1"ngam#i$ k"#i%akan !i ka#&1a'"n7ko'a 3K"1a$a Da"ra)6 Ba11"!a6 !an SKPD '"rkai'5 !a$am 1"r"n/anaan !an 1"nganggaran A PL6 misa$n(a !a$am 1"n(&s&nan RISPA 6 R"ns'ra SKPD6 RPJ D6 RKPD6 !an R"n%a SKPD. Da$am %angka 1an%ang6 ka#&1a'"n7ko'a !i)ara1kan m"man;aa'kan RAD A PL s"#agai a$a' &n'&k m"ng"m#angkan 1rogram A PL !"ngan #"r#agai %"nis s&m#"r 1"m#ia(aan6 #aik !ari APBN6 APBD ma&1&n sAas'a. Pamsimas m"m#"rikan 1"n!am1ingan k"1a!a ka#&1a'"n7ko'a &n'&k m"$ak&kan 1"man'a&an '"r)a!a1 1"$aksanaan RAD A PL6 !a$am #"n'&k 1"man'a&an r"a$iasi k"gia'an A PL !an )asi$ a&!i' r"a$isasi k"gia'an A PL6 '"r&'ama (ang #"r#asis mas(araka'.

Pen+ela#an lebi3 &e$ail (en)enai $a$a .a a0(e-ani#(e e!li-a#i &a!a$ &ili3a$ &ala( Pe$%n+%- Te-ni# Ren.ana A-#i Dae a3 7RAD8 &an Re!li-a#i.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

PAMSIMAS

2012

335 Hiba3 In#en$i4. Ins"n'i; m"$a$&i 1"m#"rian !ana )i#a) #agi !"sa a'a& ka#&1a'"n7ko'a (ang '"$a) m"$aksanakan Pamsimas !"ngan kin"r%a #aik nam&n masi) m"m1&n(ai k"s"n%angan (ang /&k&1 'inggi an'ara 1"$a(anan saa' ini !"ngan minima$ 1"$a(anan (ang )ar&s '"rs"!ia !a$am 1"n("!iaan air min&m !an 1"n(")a'an $ingk&ngan. 8i#a) !i#"rikan !a$am !&a %"nis6 (ai'&2 3a5 PAKET Pa(#i(a#. Pak"' Pamsimas m"r&1aka) !ana ins"n'i; &n'&k 1"r$&asan aks"s air min&m !an sani'asi #agi ka#&1a'"n7ko'a (ang m"m"n&)i7m"$am1a&i /ri'"ria kin"r%a 1rogram Pamsimas6 '"r&'ama kin"r%a 1"$aksanaan r"1$ikasi. PAKET Pamsimas m"r&1akan #agian !ari 1"n!anaan 1"n/a1aian 'arg"' !a"ra) 3ka#&1a'"n7ko'a5 !a$am Millennium Development "oals #i!ang air min&m !an sani'asi6 k)&s&sn(a !i 1"r!"saan. PAKET Pamsimas akan m"n!&k&ng 1"n!anaan ka#&1a'"n7ko'a s"#"sar E 5:D !ari 'o'a$ k"#&'&)an 1"n!anaan 1"r$&asan aks"s air min&m !an sani'asi ka#&1a'"n7ko'a. PAKET Pamsimas !i#"rikan k"1a!a minim&m 2: ka#&1a'"n7ko'a. PAKET Pamsimas m"r&1akan Aa!a) k"mi'raan an'ara 1"m"rin'a) 1&sa'6 1"m"rin'a) 1ro1insi6 1"m"rin'a) ka#&1a'"n7ko'a6 !an mas(araka' &n'&k 1"r"n/anaan !an 1"$aksanaan 1"n("!iaan air min&m !an sani'asi #"r#asis mas(araka'. Par'isi1asi k"s"$&r&)an 1"$ak& PAKET Pamsimas '"r/"rmin !a$am m"kanism" 1"ng&s&$an k"gia'an6 1orsi 1"m#ia(aan s"r'a 1"$aksanaan k"gia'an !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a. Pen+ela#an lebi3 &e$ail (en)enai $a$a .a a0(e-ani#(e !ela-#anaan -e)ia$an &a!a$ &ili3a$ &ala( Pe$%n+%- PAKET Pa(#i(a#

3#5 Hiba3 In#en$i4 De#a 7HID8. 8ID m"r&1aka) 1rogram )i#a) 'ingka' !"sa !"ngan '&%&an &n'&k m"m#an'& mas(araka' !"sa !a$am 1"ningka'an ka1asi'as 1"$a(anan A PLn(a6 '"rmas&k !i !a$amn(a a!a$a) /ak&1an !an k&a$i'asn(a. 8ID !i#"rikan k"1a!a minim&m 5:: !"sa s"$ama 'a)&n 2::9,2:136 (ai'& !"sa,!"sa !"ngan k&a$i'as 1"$a(anan A PLn(a #aik nam&n masi) m"m1&n(ai ga1 'inggi !a$am /ak&1an 1"$a(anan. J&m$a) !ana )i#a) 1"r !"sa a!a$a) R1. 1::,2:: J&'a '"rgan'&ng k"1a!a k"s")a'an BPSPA S6 r"n/ana 1"ng"m#angan !an 1"ningka'an k&a$i'as 1"$a(anan6 s"r'a kin"r%a 1"m#&k&an !an 1"ng"$o$aan k"&angan #"r!asarkan )asi$ a&!i' !an PP . Da$am 1"$aksanaan 8ID !i 'ingka' !"sa6 PA SI AS m"m#"rikan #an'&an 1"n!am1ingan ;asi$i'a'or !i 'ingka' !"sa.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

PAMSIMAS

2012

Pen+ela#an lebi3 &e$ail (en)enai $a$a .a a0(e-ani#(e !ela-#anaan -e)ia$an HID &a!a$ &ili3a$ &ala( Pe$%n+%- Te-ni# HID.

1.5.2

Kebe lan+%$an Pamsimas m"$aksanakan 1"ng"$o$aan 1rogram 1"ng&a'an k"#"r$an%&'an 1"n("!iaan air min&m !an sani'asi #"r#asis mas(araka' !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a !an !i 'ingka' mas(araka'7!"sa. Program 1"ng&a'an k"#"r$an%&'an m"$i#a'kan #"r#agai 1"ngam#i$ k"1&'&san !an 1"mangk& k"1"n'ingan #aik !ari 1i)ak 1"m"rin'a)6 mas(araka' !an sAas'a a'a& $"m#aga non 1"m"rin'a) 3Non Go4"rnm"n' <rganiFa'ion7NG<5. Tin)-a$ Kab%!a$en0K'$a 315 A#'#ia#i BPSPAMS. Pamsimas m"n!am1ingi ka#&1a'"n7ko'a !an mas(araka' (ang m"mi$iki k"1"n'ingan a'a& k"#&'&)an (ang sama !a$am 1"$a(anan air min&m !an 1"n(")a'an $ingk&ngan #"r#asis mas(araka' 3A PL,B 5 m"$a$&i 1"m#"n'&kan Asosiasi BPSPA S. Asosiasi ini !i)ara1kan !a1a' m"Aaki$i s"$&r&) BPSPA S6 LK 6 1"mangk& k"1"n'ingan A PL,B 6 1"m"rin'a) ka#&1a'"n7ko'a6 $"m#aga non 1"m"rin'a)6 s"r'a sAas'a6 an'ara $ain !a$am m"n%a$ankan ;&ngsi s"#agai #"rik&'2 3a5 0a!a) koor!inasi 1"r"n/anaan !an 1"$aksanaan #"r#agai k"gia'an (ang m"n!&k&ng k"#"r$an%&'an 1"$a(anan A PL #"r#asis mas(araka'6 #aik (ang !i$aksanakan s"n!iri o$") Asosiasi BPSPA S6 1"m"rin'a)6 ma&1&n o$") 1i)ak $ain. 3#5 i'ra 1"m"rin'a) !a"ra) !an $"m#aga 1"n("!ia A PL,B $ainn(a !a$am !isk&si k"#i%akan6 1rogram !an k"gia'an A PL #"r#asis mas(araka'. 3/5 L"m#aga (ang !a1a' m"m#"rikan a'a& m"ngkoor!inasikan 1"n!am1ingan !an 1rogram 1"ningka'an ka1asi'as &n'&k BPSPA S. 3!5 0a!a) kom&nikasi s"r'a 1"m#"$a%aran #"rsama !ian'ara 1"$ak& A PL #"r#asis mas(araka'6 '"r&'ama BPSPA S. Prinsi1 &'ama 1"m#"n'&kan Asosiasi BPSPA S a!a$a) #"r!asarkan k"#&'&)an !an a!an(a k"inginan #"rsama !ari #"r#agai 1"$ak& A PL #"r#asis mas(araka' &n'&k s"/ara #"rsama m"$aksanakan 1"r/"1a'an 1"ningka'an /ak&1an 1"$a(anan A PL !i 'ingka' ka#&1a'"n6 minima$ sam1ai !"ngan 'arg"' DGs !an 1"ningka'an k&a$i'as 1"$a(anan A PL !an k"s"%a)'"raan mas(araka' '"rkai' !"ngan 1"m"n&)an )ak !asar !a$am air min&m !an 1"n(")a'an $ingk&ngan. <$") kar"na i'&6 k"1"ng&r&san Asosiasi BPSPA S a!a$a) #"rsi;a' k"r"$aAanan 3voluntary56 m"ng&'amakan ni$ai,ni$ai 3value5 $&)&r !a$am k")i!&1an s"r'a kom1"'"nsi in!i4i!& #"r!asarkan 1"ni$aian #"rsama. Asosiasi BPSPA S #"rsi;a' man!iri6 1ar'isi1a'i;6 'rans1aran s"r'a ak&n'a#"$ !a$am s"'ia1 1"ng"$o$aan k"$"m#agaann(a6 '"rmas&k !a$am 1"ng"$o$aan

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

PAMSIMAS

2012

k"&angan. K"gia'an o1"rasiona$ BPSPA S m"r&1akan 'angg&ng%aAa# s"$&r&) anggo'an(a !an 'i!ak '"r#a'as )an(a m"n%a!i 'angg&ng%aAa# 1"ng&r&sn(a. Pamsimas m"m#"rikan !&k&ngan &n'&k Asosiasi BPSPA S !a$am #"n'&k 1"n("!iaan sarana6 $okakar(a6 1"$a'i)an !an #an'&an '"knis. P"m"rin'a) Da"ra) !an 1"$ak& A PL $ainn(a 3SAas'a !an L"m#aga Non P"m"rin'a)5 !i)ara1kan m"m#"rikan !&k&ngan (ang $"#i) #"sar !a$am 1"n!am1ingan Asosiasi BPSPA S. 325 Pen.i!$aan &%-%n)an -ele(ba)aan 'le3 !e(e in$a3 -ab%!a$en0-'$a %n$%- !ela-#anaan AMPL be ba#i# (a#1a a-a$ . A PL #"r#asis mas(araka' !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a m"m1&n(ai 1o'"nsi k"#"r$an%&'an (ang $"#i) #"sar %ika a!a m"kanism" (ang '"r$"m#agakan 1a!a sis'"m 1"m"rin'a) !a"ra) &n'&k m"mas'ikan #a)Aa 1rogram !an k"gia'an A PL,B s"1"r'i (ang '"r'&ang !a$am RAD A PL !a1a' s"$a$& !i$aksanakan s"'ia1 'a)&nn(a6 misa$n(a m"$a$&i 1"ra'&ran k"1a$a !a"ra) a'a& k"1&'&san k"1a$a !a"ra) m"ng"nai 1ag& in!ika'i; &n'&k A PL #"r#asis mas(araka' a'a& 1"n"ra1an m"kanism" #an'&an )i#a) k"1a!a 'ingka' !"sa7k"$&ra)an &n'&k 1"$aksanaan A PL #"r#asis mas(araka'. Pamsimas m"m#"rikan 1"n!am1ingan #"r&1a !&k&ngan a!4okasi k"1a!a 1"m"rin'a) !a"ra) !an $"gis$a'i; m"$a$&i 1"n("!iaan #an'&an '"knis.

Tin)-a$ Ma#1a a-a$0De#a 315 Pen)%a$an BPSPAMS. Pamsimas m"m#"rikan 1"n!am1ingan 1"ng&a'an BPSPA S !a$am 'iga as1"k2 3a5 1"r$&asan /ak&1an 1"$a(anan6 3#5 1"ningka'an k&a$i'as 1"$a(anan6 !an 3/5 k"mi'raan. T&%&an 1"ng&a'an BPSPA S a!a$a) m"$"s'arikan 1"n("!iaan A PL (ang #"r#asis mas(araka' sam1ai k"1a!a 'a)a1 1"ng"m#angan !an 1"r#aikan k&a$i'as s"r'a /ak&1an 1"$a(anan. BPSPA S !i)ara1kan !a1a' m"n%a!i2 3a5 L"m#aga 1"ng"$o$a 1"$a(anan air min&m !an 1"n(")a'an $ingk&ngan (ang man!iri6 'rans1aran !an ak&n'a#"$. 3#5 i'ra &'ama #agi 1"m"rin'a)an !"sa !a$am 1"n(&s&nan 1rogram !an k"gia'an 1riori'as &n'&k A PL 'ingka' !"sa. BPSPA S !i)ara1kan m"m1&n(ai ka1asi'as k"mam1&an 1"ng"$o$aan !an '"knis (ang #aik &n'&k m"mas'ikan k"#"r$an%&'an 1"$a(anan A PL 'ingka' !"sa. Pa!a 'a)a1 aAa$6 Pamsimas m"m#"rikan 1"n!am1ingan k"1a!a BPSPA S #"r&1a #an'&an '"knis !an 1"$a'i)an. Pa!a 'a)a1 $an%&'an6 1"m"rin'a) !a"ra) !i)ara1kan m"m1&n(ai 1rogram r"g&$ar 1"n!am1ingan BPSPA S. 325 Pen&a(!in)an Ka&e 0Rela,an AMPL. Pamsimas m"m#"rikan !&k&ngan 1"n!am1ingan k"1a!a ka!"r7r"$aAan A PL. Ka!"r7r"$aAan A PL ini m"m1&n(ai ;&ngsi an'ara $ain s"#agai2
PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

PAMSIMAS

2012

3a5

"m#an'& LK 6 BPSPA S6 1"m"rin'a)an !"sa !an mas(araka' 1"ngg&na A PL !a$am m"ngkons&$'asikan k"#i%akan6 1rogram !an k"gia'an A PL 'ingka' !"sa !a$am #"r#agai ;or&m ;orma$ !an in;orma$ (ang '"rs"!ia !i 'ingka' !"sa6 '"rmas&k !ian'aran(a !a$am ;asi$i'asi a'a& 1"n!am1ingan kons&$'asi 'ingka' !"sa m"ng"nai 1"ngka%ian PJ ProAksi. 3#5 P"rAaki$an mas(araka' &n'&k m"n(am1aikan k"#&'&)an 1"n!am1ingan a'a& 1"ningka'an ka1asi'as k"1a!a 1i)ak '"rkai'6 misa$n(a Asosiasi BPSPA S6 1"m"rin'a) ka#&1a'"n7ko'a6 !an 1"$ak& A PL $ainn(a. 3/5 D"$"gasi a'a& 1"rAaki$an mas(araka' 'ingka' !"sa &n'&k m"m#aAa 1rogram !an k"gia'an 1riori'as A PL !"sa k" 'ingka' k"/ama'an6 !an %ika m&ngkin sam1ai k"1a!a 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a !a$am ;or&m 1"r"n/anaan !an 1"nganggaran 'a)&nan6 misa$n(a m&sr"n#ang k"/ama'an6 m&sr"n#ang ka#&1a'"n7ko'a !an ?or&m SKPD. Pa!a 'a)a1 aAa$ 1"n!am1ingan Pamsimas &n'&k ka!"r7r"$aAan A PL !i#"rikan !a$am #"n'&k 1"$a'i)an !an #an'&an '"knis. Pa!a 'a)a1 $an%&'an6 1"m"rin'a) !a"ra) !i)ara1kan m"m1&n(ai 1rogram r"g&$ar 1"n!am1ingan ka!"r7r"$aAan A PL6 '"r&'ama !a$am k"gia'an 1"r"n/anaan !an 1"nganggaran 'a)&nan. 335 Sin- 'ni#a#i &an in$e) a#i P"M P 'A-#i -e &ala( RKP De#a &an RP"M De#a. Sa$a) sa'& )asi$ Pamsimas a!a$a) PJ ProAksi (ang m"r&1akan r"n/ana s'ra'"gis 1"n("!iaan air min&m !an 1"n(")a'an $ingk&ngan 'ingka' !"sa. Da$am 1rogram r"g&$ar6 Pamsimas )an(a mam1& m"m#ia(ai s"#agian 1rogram !an k"gia'an !a$am PJ ProAKsi. Sinkronisasi !an in'"grasi PJ ProAksi !a$am 1"r"n/anaan !an 1"nganggaran 'a)&nan 'ingka' !"sa !i$ak&kan s"#agai sa$a) sa'& &1a(a &n'&k m"mas'ikan a!an(a !&k&ngan 1"m#ia(aan #agi 1rogram !an k"gia'an 1riori'as A PL 'ingka' !"sa. K"gia'an sinkronisasi !an in'"grasi !a$am #"r&1a2 3a5 P"ngka%ian &$ang PJ Pro Aksi o$") #"r#agai 1"$ak& A PL 'ingka' !"sa6 misa$n(a LK 6 BPSPA S6 ka!"r7r"$Aan A PL6 !an P"m"rin'a)an D"sa 3K"1a$a D"sa !an 1"rangka'n(a5. P"ngka%ian &$ang s"'i!akn(a !i$ak&kan s"'"$a) 1"$aksanaan 1rogram r"g&$ar6 '"rmas&k &n'&k m"mas'ikan 1"m"n&)an 'arg"' 1"n/a1aian A PL 'ingka' !"sa. 3#5 P"m#ia(aan 1rogram !an k"gia'an PJ ProAksi m"$a$&i anggaran !"sa. Disk&si 1rogram !an 1riori'as A PL6 s"s&ai !"ngan (ang '"r'&ang !a$am PJ Pro,Aksi6 !a$am m&sr"n#ang 'ingka' !"sa s"'ia1 'a)&nn(a. Da$am !isk&si ini6 #"r#agai 1"$ak& A PL 'ingka' !"sa !a1a' m"n!isk&sikan m"ng"nai &s&$an 1rogram !an k"gia'an A PL &n'&k !i#ia(ai !a$am anggaran 'a)&nan !"sa s"/ara #"r'a)a1 !an !a$am anggaran 'ingka' 1"m"rin'a)an k"/ama'an a'a& ka#&1a'"n7ko'a. 8asi$ !ari !isk&si ini a!a$a)2 3i5 1"m&a'an 1rogram !an k"gia'an 1riori'as A PL !"sa k" !a$am RKP !"sa6 3ii5 a$okasi

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

1:

PAMSIMAS

2012

!an r"a$isasi anggaran !"sa 3a'a& ADD5 &n'&k 1"m#ia(aan 1rogram !an k"gia'an A PL !"sa. 3/5 P"m&a'an k"#i%akan A PL k" !a$am RPJ D"sa. Bagi !"sa,!"sa (ang s"!ang !a$am 'a)a1 1"n(&s&nan RPJ D"sa maka k"#i%akan A PL !a$am PJ ProAksi !a1a' !imas&kkan k" !a$am sa$a) sa'& k"#i%akan 1riori'as RPJ D"sa6 s"!angkan &n'&k !"sa,!"sa (ang s&!a) m"m1&n(ai RPJ D"sa maka k"#i%akan A PL !a$am PJ ProAksi !a1a' m"n%a!i mas&kan !a$am 1ros"s 1"ngka%ian &$ang k"#i%akan.

1.2

BUKU5BUKU PANDUAN PAMSIMAS


Program Pamsimas a!a$a) 1rogram #"rsama an'ara 1"m"rin'a) !an mas(araka' (ang m"$i#a'kan #"r#agai 1"mangk& k"1"n'ingan #aik !i 'ingka' 1"m"rin'a) 1&sa'6 1ro4insi6 ka#&1a'"n7ko'a sam1ai !"ngan 1"m"rin'a) !"sa7k"$&ra)an. D"ngan !"mikian6 &n'&k m"n!&k&ng k"$an/aran 1"$aksanaan 1rogram Pamsimas !i1"r$&kan k"samaan 1"rs"1si !an ka1asi'as (ang m"ma!ai !ari #"r#agai 1"mangk& k"1"n'ingan. Sa$a) sa'& &1a(a '"rs"#&' !i$ak&kan !"ngan m"n(&s&n #"r#agai #&k& 1an!&an Pamsimas6 #aik &raian s"/ara &m&m ma&1&n &raian !"'ai$ '"knis o1"rasiona$ (ang m"n%a!i a/&an7r&%&kan. B&k& P"!oman P"ng"$o$aan Program Pamsimas 3Pro%"/' anag"m"n' an&a$7P 5 a!a$a) #&k& 1an!&an &m&m (ang m"m&a' kons"16 an'ara $ain #"risikan &raian !an 1"n%"$asan m"ng"nai '&%&an !an sasaran 1rogram6 s'ra'"gi !an 1"n!"ka'an6 kom1on"n 1rogram6 1"ng"$o$aan s"r'a 1"n!anaan 1rogram. S"$an%&'n(a6 &n'&k m"m&!a)kan mas(araka' ma&1&n 1"mangk& k"1"n'ingan '"rkai' 1"$aksanaan Pamsimas !i 'ingka' mas(araka' !is&s&n B&k& P"!oman P"$aksanaan Pamsimas Tingka' as(araka' 3=i$$ag" Im1$"m"n'a'ion an&a$ 7=I 5 (ang m"n%"$askan m"ng"nai '&%&an6 k"'"n'&an !an sik$&s k"gia'an Pamsimas !i 'ingka' mas(araka'. S"$ain i'& '"r!a1a' #"#"ra1a #&k& P"'&n%&k T"knis6 Ka'a$og In;ormasi Pi$i)an6 !an Gam#ar Ti1ika$ (ang m"n%"$askan $"#i) !"'ai$ m"ng"nai as1"k,as1"k k)&s&s #agi 1ara 1"$ak& a'a& 1i)ak '"r'"n'& ma&1&n s'ak")o$!"r (ang '"rkai'6 an'ara $ain s"#agai #"rik&'2 15 25 35 45 55 +5 -5 B&k& P"'&n%&k T"knis P"ng"$o$aan K"&angan B&k& P"'&n%&k T"knis P"r"n/anaan K"gia'an Tingka' B&k& P"'&n%&k T"knis P"$aksanaan K"gia'an Tingka' as(araka' as(araka'

B&k& P"'&n%&k T"knis P"ng&a'an K"#"r$an%&'an Pamsimas B&k& P"'&n%&k T"knis P"nga!aan Barang !an Jasa Tingka' B&k& P"'&n%&k T"knis P"ngamanan Lingk&ngan !an Sosia$ B&k& P"'&n%&k T"knis P"n(&s&nan R"n/ana Aksi Da"ra) 3RAD5 !an R"1$ikasi.
PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

as(araka'

11

PAMSIMAS

2012

*5 95

B&k& P"'&n%&k T"knis P"man'a&an6 E4a$&asi !an P"$a1oran B&k& P"'&n%&k T"knis P"$aksanaan 8i#a) Ins"n'i; D"sa

1:5 B&k& P"'&n%&k T"knis P"$aksanaan 8i#a) Ins"n'i; Ka#&1a'"n7Ko'a 115 B&k& K&m1&$an ?orma' 125 B&k& Gam#ar Ti1ika$ S'an!ar Sarana Air Pamsimas 135 Ka'a$og In;ormasi Pi$i)an Sarana Air in&m !an Sani'asi Program

in&m Program Pamsimas

145 Ka'a$og In;ormasi Pi$i)an Sarana Sani'asi Program Pamsimas 155 B&k& Pros"!&r <1"rasiona$ Bak& $ainn(a s"s&ai !"ngan k"#&'&)an !i $a1angan.

1.9

;LIENT ;ONNE;TION <EBSITE


Client Connection -e'site a!a$a) A"#si'" (ang !i#&a' o$") Bank D&nia (ang !a1a' !ig&nakan o$") 1"m"rin'a)6 1ro("k7sa'&an k"r%a &n'&k m"man'a& in;ormasi '"rkini m"ng"nai !ana 1in%aman (ang '"$a) !i'arik 3dis'ursement o# #unds5 !an 1"nga!aan &n'&k 1ro("k Bank D&nia. In;ormasi (ang !a1a' !iaks"s !i A"#si'" ini an'ara $ain2 15 25 35 45 55 +5 S'a'&s 1in%aman7)i#a) #"r&1a $oan6 /r"!i'6 gran'6 !an 'r&s' ;&n!s D"'ai$ a'as 1"narikan !ana 3!is#&rs"m"n'5 !an #ia(a 1in%aman 3$oan /)arg"s !an !"#' s"r4i/"s5 Dok&m"n,!ok&m"n P"r%an%ian !an Pro("k D"'ai$ a'as 'ransaksi 1"nga!aan 31ro/&r"m"n'5 Dok&m"n a1$ikasi 1"narikan !ana P"'&n%&k #agi 1"n"rima !ana 3#orroA"r5 !an 1ro("k

8a$ (ang !a1a' !imoni'or2 15 25 35 45 55 S'a'&s a1$ikasi 1"narikan !ana S'a'&s ka'"gori 1"ng"$&aran S'a'&s kon'rak (ang )ar&s !ir"4i"A s"#"$&mn(a 3/on'ra/'s s&#%"/' 'o 1rior r"4i"A5 Rangk&man 1"narikan !ana #&$anan 3mon')$( !is#&rs"m"n' s&mmar(5 P"ringa'an 3a$"r's5 !a$am )a$2 a. Tangga$ 1"n&'&1an RK 3closing dates5 #. Tangga$ $imi' 1"n"rimaan a1$ikasi 1"narikan !ana 3!is#&rs"m"n' !"a!$in" !a'"s5 /. P"narikan !ana (ang !i'a)an 3suspension dis'ursement5 !. J&m$a) 1"narikan (ang m"$"#i)i !ana (ang a!a !a$am RK
PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

12

PAMSIMAS

2012

". In;ormasi '"n'ang 1in%aman 3de't service in#ormation5

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

13

PAMSIMAS

2012

BAB 2. MPONEN PROGRAM

KO

Program Pamsimas m"r&1akan 1rogram (ang !i$aksanakan !"ngan 1"n!"ka'an kom1r")"nsi;6 (ai'& 1"m#"r!a(aan mas(araka'6 1"r&#a)an 1"ri$ak&6 1"ng"m#angan ka1asi'as6 1"n("!iaan sarana !an 1rasarana A PL6 ins"n'i; !"sa7k"$&ra)an !an ka#&1a'"n7ko'a6 s"r'a #an'&an '"knis !an mana%"m"n. Program Pamsimas '"r!iri a'as 5 3$ima5 kom1on"n s"#agai #"rik&'2

2.1

KOMPONEN 1= PEMBERDA>AAN MAS>ARAKAT DAN PENGEMBANGAN KELEMBAGAAN LOKAL


T&%&an !ari Kom1on"n 1 a!a$a)2 3i5 m"mam1&kan mas(araka' &n'&k m"ngorganisasi !irin(a6 m"r"n/anakan6 m"ng"$o$a !an m"n%aga k"sinam#&ngan 1rogram 1"r#aikan air min&m6 sani'asi !an )(gi"n"C 3ii5 m"m1"rk&a' ka1asi'as k"$"m#agaan mas(araka' !a$am rangka m"n%amin k&a$i'as 1"ng"$o$aan 1rogram6 !an 3iii5 m"m#ang&n komi'm"n !an 1"ningka'an ka1asi'as 1"rangka' 1"m"rin'a) ka#&1a'"n7ko'a6 1ro4insi !an 1&sa' !a$am )a$ 1"ngar&s&'amaan !an r"1$ikasi a'a& 1"r$&asan 1rogram Pamsimas6 #aik !i $okasi sasaran ma&1&n !i $&ar $okasi sasaran 1rogram Pamsimas !i Ai$a(a)n(a. Kom1on"n 1 m"r&1akan kom1on"n (ang #"rori"n'asi 1a!a !&k&ngan &1a(a,&1a(a in'"r4"nsi 1a!a 'ingka' kom&ni'as $oka$6 ka#&1a'"n7ko'a !an 'ingka' 1ro4insi. Kom1on"n ini akan m"m;asi$i'asi 1"m#"r!a(aan mas(araka' !a$am 1"r"n/anaan !an 1"ng"$o$aan air min&m6 1rogram 1"r#aikan 1"ri$ak& )i!&1 #"rsi) !an s")a'6 !an sani'asi6 m"n&m#&)kan komi'm"n s'ak")o$!"r !an m"ningka'kan ka1asi'as 1"m"rin'a) ka#&1a'"n7ko'a6 1"m"rin'a) 1ro4insi !an 1"m"rin'a) 1&sa'. D"ngan !"mikian6 kom1on"n 1 a!a$a) 1ros"s,1ros"s (ang !i$ak&kan !a$am rangka m"ningka'kan k"#"r!a(aan mas(araka' !an m"ningka'kan ka1asi'as 1"m"rin'a). "$a$&i 1"$aksanaan Kom1on"n 16 !i)ara1kan mas(araka' mam1& m"n%a!i 1"$ak& &'ama 1"m#ang&nan6 k)&s&sn(a 1"$aksanaan 1rogram Pamsimas !"ngan !i!&k&ng 1"ran 1"m"rin'a) #aik 1&sa' ma&1&n !a"ra) s"#agai ;asi$i'a'or !an r"g&$a'or.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

14

PAMSIMAS

2012

Kom1on"n 1 '"r!iri !ari #"#"ra1a s&# kom1on"n s"#agai #"rik&'2 2.1.1 S%b -'(!'nen 1.1= Pela-#anaan Development) &i Tin)-a$ Ma#1a a-a$ P '#e# ;DD (Community Driven

S"%a$an !"ngan 1rinsi1 1"n!"ka'an 1"m#ang&nan #"r#asis mas(araka' (Community Driven D"4"$o1m"n')6 maka mas(araka' m"mi$iki 1"ran 1"n&) !a$am m"m&'&skan6 m"r"n/anakan6 m"$aksanakan6 m"ngo1"rasikan6 s"r'a m"m"$i)ara sarana !an 1rasarana air min&m !an sani'asi (ang a!a s"/ara sAak"$o$a. Da$am )a$ ini mas(araka' akan !i;asi$i'asi o$") ;asi$i'a'or6 k)&s&sn(a !a$am )a$ m"n(&s&n r"n/ana Program Jangka "n"nga) 3PJ 5 air min&m6 k"s")a'an !an sani'asi 3ProAKSi5 '"rmas&k R"n/ana K"r%a as(araka' 3RK 5 !an 'a)a1an,'a)a1an 1rogram Pamsimas $ainn(a. Ba)i (a#1a a-a$ 1an) $ela3 (e(ili-i !e en.anaan ! ') a( +an)-a (enen)a3 7P"M8 1an) &i#%#%n #e.a a !a $i#i!a$i46 (a-a Ren.ana Ke +a Ma#1a a-a$ 7RKM8 a&ala3 ba)ian &a i Pe en.anaan P ') a( Ma#1a a-a$ $e #eb%$ 1an) $e -ai$ ai (in%(6 #ani$a#i &an -e#e3a$an &a'an RK 15 25 I !ian'aran(a #"risikan )a$,)a$ s"#agai #"rik&'2

Ran/angan Rin/i K"gia'an 3RRK5 in;ras'r&k'&r sani'asi !an air min&mC P"m"'aan sosia$ (ang m"m&a' aks"s mas(araka' miskin !an r&ma) 'angga non miskin k"1a!a 1rasarana air min&m !an sani'asi s"r'a r"n/ana 1"r#aikan ;asi$i'as air min&m !an sani'asi (ang !i&s&$kan &n'&k !i#ia(ai m"$a$&i 1rogram PamsimasC Bia(a 1"r"n/anaan !an kons'r&ksi s"m&a 1"k"r%aan ;isik6 '"rmas&k rin/ian kon'ri#&si 1"m"rin'a) !a"ra) !an sAa!a(a mas(araka'C R"n/ana aksi (ang m"n%"$askan 1"k"r%aan (ang akan !i$ak&kan o$") '"naga k"r%a s"'"m1a'6 1"k"r%aan (ang !i1i)ak,k"'igakan6 &s&$an sk"ma 1"m#a(aran !an %a!Aa$ 1"nga!aanC P"rs"'&%&an 1"$aksanaan. II an'ara $ain m"m&a'2

35 45

55

S"!angkan RK 15 25 35

P"r&#a)an 1"ri$ak& in'i (ang akan !isosia$isasikan a'a& !i1romosikan k"1a!a mas(araka' s"r'a r"n/ana aksi &n'&k maks&! '"rs"#&'C Sani'asi s"ko$a)C !an R"n/ana k"gia'an 1"ng"m#angan ka1asi'as !a$am )a$ mana%"m"n !an moni'oring o$") mas(araka'

Pros"s (ang sanga' 1"n'ing !i 'ingka' mas(araka' a!a$a) ;asi$i'asi Met odology #or Participatory Assessments 1 Participatory (ygiene and Sani'a'ion Trans;orma'ion 3 PA,P8AST5 !an .omm&ni'( L"! To'a$ Sani'a'ion 3.LTS5 o$") ;asi$i'a'or mas(araka' (ang '"r$a'i). S"$ain i'&6 m"nginga' 1rogram Pamsimas sanga' m"n"kankan k"'"r$i#a'an Aani'a !an Aarga miskin6 maka 1"r$& !i!&k&ng o$") k"#i%akan,k"#i%akan 1ro("k6 'raining k)&s&s !an moni'oring m"ng"nai )a$ '"rs"#&'.
PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

15

PAMSIMAS

2012

S&# Kom1on"n 1A. Program Pamsimas akan m"n!anai k"#&'&)an #ia(a k"gia'an s"#agai #"rik&'2 15 Kon'rak $a(anan kons&$'an nasiona$ &n'&k m"ngka%i &$ang !ok&m"n,!ok&m"n 1ro("k air min&m !an sani'asi !an m"ng"m#angkan k"#i%akan 1"n!&k&ng6 1"!oman !an 1"'&n%&k 1ros"s k"gia'an !i mas(araka'6 '"rmas&k !i !a$amn(a2 1ros"s s"$"ksi !"sa6 1"'&n%&k ?asi$i'a'or as(araka'C 1"!oman 1ros"s "4a$&asi !an in!ika'or &n'&k 1"rs"'&%&an R"n/ana K"r%a as(araka' 3RK 56 1"'&n%&k '"knis 1"ng"$o$aan k"$om1ok mas(araka'6 1"'&n%&k moni'oring k"#"r$an%&'anC Kon'rak $a(anan an'ara 1"m"rin'a) 1&sa' !"ngan 1"r&sa)aan $oka$ &n'&k m"ngon'rak !an m"$a'i) ?asi$i'a'or as(araka' m"ng"nai '"knik 1"n("!iaan air min&m6 )(gi"n" !an sani'asi6 1"ng"$o$aan k"&angan6 1"ngg&naan #a)an,#a)an s'an!ar 1rogram Pamsimas &n'&k 1"m#"r!a(aan mas(araka' 7 1ar'isi1asi mas(araka' s"r'a 1"ng"$o$aan k"&anganC Kon'rak $a(anan kons&$'an 1ro4insi !an ka#&1a'"n7ko'a &n'&k m"n!&k&ng 1"$aksanaan 1ros"s Community Driven Development 3.DD5 !"ngan m"m#"rikan coac ing !an mentoring s"/ara #"rk"$an%&'an k" ?asi$i'a'or as(araka'6 m"n%amin k&a$i'as 1"$a'i)an !i 'ingka' mas(araka' !an 'rans;"r k"'ram1i$an k"1a!a 1"rangka' 1"m"rin'a) !a$am )a$ 1"$aksanaan !an moni'oring 1ros"s !i mas(araka' s"#agai &1a(a m"n%amin k"#"r$an%&'an Pamsimas. P"$a'i)an mas(araka' !an k"gia'an 1as/a kons'r&ksi &n'&k k"#"r$an%&'an 1"ng"$o$aan $a(anan air min&m6 sani'asi6 !an )(gi"n". m"n%amin

25

35

45

2.1.2

S%b5-'(!'nen 1.2= Pen)e(ban)an Me-ani#(e &an Ka!a#i$a# Kele(ba)aan P '/in#i6 Kab%!a$en0-'$a &an Ke.a(a$an %n$%- K%ali$a# Mana+e(en P ') a( S&#,kom1on"n 1.2 ;ok&s 1a!a 1"ng&a'an k"r%asama an'ar $"m#aga !a$am mana%"m"n 1rogram !an 1"ng"m#angan ka1asi'as k"$"m#agaan #agi &ni',&ni' 1"$aksana 1rogram !an 'im,'im koor!inasi6 'im "4a$&asi RK !an 1"rsoni$ $ainn(a (ang '"rkai' 1rogram. Koor!inasi !an 1"ng"$o$aan k"gia'an 1"ng"m#angan ka1asi'as akan !i%amin m"$a$&i !is'ri#&si ak&n'a#i$i'as !an 'angg&ng%aAa# 1a!a s"'ia1 $"4"$6 P"!oman P"n%aminan &'&6 revie0 training s"/ara '"ra'&r !an 1"n"ra1an SI 3Sis'"m In;ormasi ana%"m"n5 1"ng"m#angan ka1asi'as. 8asi$,)asi$ 1okok (ang !i)ara1kan !ari s&# kom1on"n ini a!a$a)2 15 "ngka%i &$ang #a)an,#a)an (ang a!a !an 1"ng"m#angan $"#i) $an%&' 1"!oman,1"!oman !an 1"'&n%&k,1"'&n%&k6 1"$a'i)an !an ori"n'asi &n'&k m"n%amin a!minis'rasi 1rogram s"s&ai !"ngan a'&ran !an 1ros"!&r 1rogramC P"rs"'&%&an r"n/ana capacity 'uilding 'a)&nan (ang s"/ara sis'"ma'is !iara)kan &n'&k m"nga'asi k"s"n%angan k"'"ram1i$an !an k"$"m#agaan !a$am 1"ng"$o$aan 1rogram #"r!asarkan 1"m"'aan k"$"m#agaan s"s&ai 1"ran !an 'angg&ng%aAa#n(aC

25

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

12

PAMSIMAS

2012

35

"n(&s&n !an m"ng"m#angkan 1an!&an6 $okakar(a6 T<R 3term o# re#erence56 k&rik&$&m in!&k !an mo!&$ 1"$a'i)an6 (ang !a1a' !ia!o1si s"s&ai k"#&'&)an $oka$ !an T<T 3Training o# Trainers5 &n'&k m"n%amin k&a$i'as !an 1"$a(anan (ang m"ma!ai. Lokakar(a 1rogram 'a)&nan6 'raining6 k&n%&ngan 1"r'&karan6 'rans;"r k"a)$ian6 !an A"#si'" #"r#asis 1"m#"$a%aran6 '"rmas&k 'raining !an coac ing r&'in #agi ;asi$i'a'or mas(araka' o$") Kons&$'an ka#&1a'"n7ko'a !an Kons&$'an 1ro4insi &n'&k k"#"r$an%&'an 1"r#aikan ;asi$i'asi mas(araka' P"ni$aian k"$"m#agaan !"ngan PA 3Met odology #or Participatory Assessment56 (akni 1"ni$aian kin"r%a $"m#aga 1"m"rin'a) ka#&1a'"n7ko'a 3!i$ak&kan s"'ia1 'a)&n !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a5 !an 1"ni$aian k"#i%akan '"r)a!a1 k"$"s'arian $ingk&ngan 3mid term !i 'ingka' 1ro4insi5. P"ng"m#angan r"n/ana 1"ng"$o$aan 1"ng"'a)&an 1a!a + #&$an 1"r'ama o$") .P U 3Central Project Management Unit 5 &n'&k m"n%amin !is"minasi 1"m#"$a%aran !ari 1"nga$aman !an 1rak'ik (ang #aik. T"rmas&k !i !a$amn(a m"ng"m#angkan 1"n!"ka'an '"r1a!& moni'oring !an "4a$&asi capacity 'uilding m"$a$&i s"rangkaian 1"$a'i)an !an 1"m#"$a%aran s"/ara man!iri #agi 1"$aksana 1rogram !a$am 1"ngo1"rasian SI s"%ak !ini.

45

55

+5

S&# Kom1on"n ini akan m"n!anai k"gia'an s"#agai #"rik&'2 15 Kon'rak $a(anan Kons&$'an Capacity .uilding 'ingka' nasiona$ ma&1&n in'"rnasiona$ &n'&k #"k"r%a "ra' !"ngan !inas7$"m#aga !i 1"m"rin'a) 1&sa' !an !a"ra) !a$am m"r"n/anakan6 m"$aksanakan6 !an m"man'a& k"gia'an 1"ng"m#angan ka1asi'as !an m"n("!iakan 'ran;"r k"a)$ian k"1a!a s'a; 1"n!am1ing !i Uni' P"$aksana Program !an $"m#aga,$"m#aga '"rkai'. Kon'rak $a(anan 'raining Pro4i!"r $oka$ &n'&k m"n("$"nggarakan T<T #agi 1"ng&a'an ka1asi'as LS !an 1"r&sa)aan $oka$ !a$am m"n(ia1kan akr"!i'asi 1"$a'i)an ;asi$i'a'or mas(araka' &n'&k 1"r$&asan 1rogram 1a!a 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a !an7a'a& 'am#a)an 1"$a'i)an 1as/a kon'r&ksi #agi mas(araka' !a$am 1rogram Pamsimas.

25

2.1.3

S%b K'(!'nen 1.3= Pen)e(ban)an Me-ani#(e &an Ka!a#i$a# Kele(ba)aan P '/in#i6 Kab%!a$en0K'$a &an Ke.a(a$an %n$%- Pe l%a#an &an Pen)a %#5 U$a(aan Pen1e&iaan Sa ana Ai Min%( &an Sani$a#i &en)an Pen&e-a$an ;DD. S&# Kom1on"n 1.3 akan m"n!&k&ng k"gia'an,k"gia'an 1"ng"m#angan ka1asi'as !an a!4okasi #agi 1"m"rin'a) !an k"$om1ok 1"!&$i 3 civil society5 &n'&k m"m1"r#aiki s"/ara m"n("$&r&) 1"n("!iaan 1"$a(anan air min&m !an sani'asi !an m"m1"rk&a' &1a(a 1"ningka'an a'a& r"a$okasi 1"nganggaran 1"m"rin'a) !a"ra) s"/ara k"s"$&r&)an (ang s"%a$an !an m"n!&k&ng &1a(a,&1a(a 1"n("!iaan air min&m !an sani'asi #"r#asis mas(araka'6 s"r'a m"m1romosikan ino4asi,ino4asi 1as/a kons'r&ksi !a$am rangka $"#i) m"n!orong k"#"r$an%&'an Pamsimas m"n!&k&ng 1"$a(anan air min&m !an sani'asi !a$am Aak'& %angka 1an%ang.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

19

PAMSIMAS

2012

P"ningka'an k"mam1&an !a$am m"n%aga m&'& 1"$a(anan air min&m k"1a!a mas(araka' 35uality Management46 !i$ak&kan m"$a$&i 0or,s op '"n'ang 1"r&m&san %"nis 1"$a(anan6 1ros"s (ang !i1"r$&kan &n'&k m"m#"rikan 1"$a(anan6 ana$isis 1"ran !an '&gas %a#a'an !a$am 1"m#"rian 1"$a(anan6 m"r&m&skan 'in!akan 1"ng"m#angan SD (ang m"ma!ai #agi s'a;6 m"n(&s&n !an m"n"'a1kan r"n/ana 1"ng"m#angan SD 6 '"rmas&k k"$om1ok sasaran6 %"nis 1"$a'i)an !an 1riori'as 1"$a'i)an. B"#"ra1a )asi$ 1"n'ing !ari s&# kom1on"n ini a!a$a)2 15 A!4okasi #agi 1"mim1in ka#&1a'"n7ko'a 3a.$. B&1a'i an! DPRD5 m"ng"nai kin"r%a ko'a ka#&1a'"n !an s&m#"r !a(a &n'&k Pamsimas #"r#asis mas(araka' m"$a$&i k&n%&ngan s'&!i #an!ing6 1ak"' a!4okasi6 !an k"gia'an 1romosi m"ng"nai 1"n/a1aian Pamsimas. R"4i"A '"rs'r&k'&r '"r)a!a1 k"#i%akan $oka$ ka#&1a'"n7ko'a !an 1ro1onsi6 1"nanganan 1"n!anaan !an $"gis$asi '"rkai' Pamsimas m"n&%& k"rangka k"r%a (ang $"#i) ";"k'i; #agi 1"r$&asan !an r"1$ikasi !i ka#&1a'"n7ko'a $ainn(a. "man'a1kan a'a& m"m1"rk&a' ;or&m an'ar K"m"n'"rian !i $"4"$ 1ro4insi !an ka#&1a'"n m"$a$&i Ba11"!a !a$am rangka m"ng"m#angkan r"n/ana ka#&1a'"n7ko'a !an 1ro4insi &n'&k "ks1ansi 1rogram nasiona$ !an kons"ns&s m&$'i s'ak")o$!"r !an 1"r&#a)an k"1"mi$ikan. "n(&s&n r"n/ana 1"ng"m#angan ka1asi'as k"$"m#agaan (ang !is"1aka'i &n'&k im1$"m"n'asi !i 'ingka' 1ro4insi !an ka#&1a'"n s"r'a m"n(&s&n m"kanism" 1"$a(anan #agi k"gia'an s"%"nis 1"ng"m#angan ka1asi'as $ainn(a. "$aksanakan r"4i"A &n'&k i!"n'i;ikasi !an 1"ng&a'an k"'"rkai'an !"ngan s'ra'"gi 1"m#ang&nan $oka$ $ainn(a !a$am 1"nangg&$angan k"miskinan6 1"m#ang&nan !"sa !an 1"r#aikan k"s")a'an s"#agai &1a(a m"m1"r$&as s&m#"r !a(a !an 1rogram. "n(&s&n r"n/ana aksi !i 'ingka' 1ro4insi !an !&k&ngan #a)an,#a)an (ang !i1"r$&kan &n'&k m"m1"rk&a' 1ar'isi1asi mas(araka' si1i$ !a$am 1"r"n/anaan 1"m"rin'a) $oka$ !an 1"$a(anan 1"n("!iaan sarana air min&m !an sani'asi6 '"rmas&k "konomi $oka$ !an man;aa' sosia$ Pamsimas6 ;or&m m&$'i s'ak")o$!"r6 as1"k ak&n'a#i$i'as6 !&k&ngan k"r%asama #agi Pamsimas6 'raining k"a)$ian a!4okasi #agi k"$om1ok mas(araka'6 !an moni'oring m"!ia. I!"n'i;ikasi !an 1"$a'i)an #agi 1"$a'i) $oka$ &n'&k mam1& m"m#"rikan akr"!i'asi 'raining ;asi$i'a'or mas(araka' (ang s"%a$an !"ngan an'is1asi 1"ningka'an k"#&'&)an !an m"masarkan 1"$a(anan m"r"ka k"1a!a 1"m"rin'a) $oka$. "m1"rk&a' sis'"m moni'oring 1"rk"m#angan DGs s"k'or air min&m !an sani'asi (ang !a1a' m"n!orong !inas7$"m#aga $oka$ mam1& s"/ara /"1a' m"n("!iakan 1"$a(anan.

25

35

45

55

+5

-5

*5

S&# Kom1on"n ini akan m"n!anai #"#"ra1a k"gia'an s"#agai #"rik&'2 15 Kon'rak kons&$'an nasiona$ !an 1ro4insi &n'&k #"k"r%a "ra' !"ngan 1"m"rin'a) $oka$ !an 1&sa' !a$am m"r"n/anakan6 m"$aksanakan !an moni'oring 1"ngar&s, &'amaan s"r'a 1"r$&asan .DD 0SS6 m"m#"rikan 'rans;"r k"a)$ian k"1a!a
PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

18

PAMSIMAS

2012

1"rsoni$ 1"m"rin'a) agar mam1& m"$aksanakan ;&ngsi,;&ngsi k&n/i 1as/a 1rogram 25 Kon'rak $a(anan Provider $oka$ &n'&k m"m#"rikan T<T Program !a$am rangka m"m1"rk&a' ka1asi'as LS !an 1"r&sa)aan $oka$ &n'&k m"m#"rikan akr"!i'asi 'raining ;asi$i'a'or mas(araka' &n'&k !ii1"r$&as !i 'ingka' ka#&1a'"n !an7a'a& k"$"ngka1an 'raining 1as/a kons'r&ksi #agi mas(araka' !a$am 1rogram Pamsimas. 35 S'&!i,s'&!i k)&s&s &n'&k m"n!&k&ng 1"n(ia1an s"k'or 1rogram (ang $"#i) $&as

2.2

KOMPONEN 2= PENINGKATAN PERILAKU DAN LA>ANAN HIDUP BERSIH DAN SEHAT


Kom1on"n ini #"r'&%&an &n'&k m"m#an'& mas(araka' !an ins'i'&si $oka$ !a$am 1"n/"ga)an sani'asi #&r&k !an air (ang 'i!ak #"rsi) (ang m"ngaki#a'kan #"#"ra1a ma/am 1"n(aki' s"1"r'i !iar"6 m"$a$&i2 315 1"r&#a)an 1"ri$ak& m"n&%& )i!&1 #"rsi) !an s")a' 3P8BS56 !an 325 1"ningka'an aks"s sani'asi !asar. P"ri$ak& )i!&1 #"rsi) !an s")a' 3P8BS5 a!a$a) 1"ri$ak& !asar (ang !ian%&rkan k"1a!a mas(araka' &n'&k !a1a' m"n/a1ai s'a'&s k"s")a'an (ang $"#i) #aik. P8BS a!a$a) #"n'&k 1"rA&%&!an 1ara!igma s")a' !a$am k")i!&1an 1"rorangan6 k"$&arga6 !an mas(araka'. Un'&k m"m1"ro$") !am1ak k"s")a'an (ang maksima$6 '"r&'ama &n'&k m"ng&rangi insi!"n !iar" s"r'a #"r#agai 1"n(aki' (ang #"r)&#&ngan !"ngan air6 &1a(a 1"ningka'an 1"ri$ak& )i!&1 #"rsi) !an s")a' akan !i$ak&kan o$") 1rogram Pamsimas6 #aik m"$a$&i 1rogram 1romosi P8BS #"r#asis k"$&arga6 mas(araka' ma&1&n m"$a$&i s"ko$a). Promosi P8BS !i'&%&kan 1a!a s"m&a $a1isan mas(araka'6 k)&s&sn(a ka&m Aani'a !an anak,anak. 8a$ ini akan m"n!&k&ng !an m"$"ngka1i kom1on"n 1"m#ang&nan sarana !an 1rasarana air min&m !an 1"n(")a'an $ingk&ngan. Promosi P8BS !i$aksanakan m"$a$&i k"$&arga6 ins'i'&si $oka$7 !"sa6 ;asi$i'as &m&m s"1"r'i s"ko$a)6 '"m1a' i#a!a)6 !an m"$a$&i m"!ia massa #aik /"'ak ma&1&n "$"k'ronik S"/ara rin/i kom1on"n B !a$am 1rogram Pamsimas '"r#agi !a$am s&#,s&# kom1on"n s"#agai #"rik&'2

2.2.1

S%b K'(!'nen 2.1 P ') a( Sani$a#i T'$al Be ba#i# Ma#1a a-a$ S&#,kom1on"n 2.1 akan m"n!&k&ng &1a(a,&1a(a 1a!a ;as" 1"mi/&an 1"r&#a)an 1"ri$ak& sani'asi mas(araka' !"ngan m"'o!" .omm&ni'( L"! To'a$ Sani'a'ion 3.LTS56 '"rkai' !"ngan 1"ri$ak& )i!&1 s")a' !an aman6 misa$n(a m"m1romosikan /&/i 'angan6 1"n(im1anan air (ang #aik !an aman6 makanan )(gi"n"6 1"ng"$o$aan $im#a) !an sam1a)6 !an $ain,$ain. S&# Kom1on"n 2.1 an'ara $ain '"r!iri !ari #"#"ra1a k"gia'an s"#agai #"rik&'2

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

1*

PAMSIMAS

2012

15 25

P"$a'i)an &n'&k !&k&ngan im1$"m"n'asi 1aska 1rogram &n'&k 1"r&#a)an 1"ri$ak& mas(araka'. P"$aksanaan k"gia'an Sani'asi To'a$ B"r#asis as(araka' #"rsama !"ngan mas(araka' &n'&k m"r&#a) 1"ri$ak& )i!&1 'i!ak s")a' m"n&%& 1"ri$ak& )i!&1 s")a'6 an'ara $ain (ai'& 2 a. #. /. B&ang air #"sar 1a!a '"m1a'n(a "m#&ang ko'oran #a(i7 #a$i'a 1a!a '"m1a'n(a "n/&/i 'angan !"ngan sa#&n s"'"$a) #&ang air #"sar6 m"m#"rsi)kan ko'oran #a(i6 !an s"#"$&m makan.

35

P"$a'i)an '"n'ang 1"ri$ak& )i!&1 #"rsi) !an s")a'6 #"rik&' '"knik 1"n("#ar$&asan in;ormasin(a #agi a1ara'&r !"sa6 LK 6 'oko) agama6 'oko) a!a' !an 'oko) mas(araka' $ainn(a. D&k&ngan '"r)a!a1 r"n/ana !an 1"$aksanaan k"gia'an,k"gia'an 1"n("#ar, $&asan in;ormasi '"n'ang P8BS.

45

2.2.2

S%b K'(!'nen 2.2 P ') a( Pe(a#a an Hygiene &an Sani$a#i S&#,kom1on"n 2.2 !imaks&!kan &n'&k2 3i5 m"ningka'kan k"#&'&)an 1"r#aikan sani'asi6 3ii5 ;asi$i'asi ka1asi'as 1asar $oka$ m"r"s1on k"#&'&)an '"rs"#&' !an 3iii5 m"n!orong 1"r#aikan 1"ri$ak& m"n&%& )i!&1 #"rsi) !an s")a'. S&# Kom1on"n 2.2 an'ara $ain '"r!iri !ari #"#"ra1a k"gia'an s"#agai #"rik&'2 15 25 35 45 Ris"'7s'&!i m"ng"nai 1"ri$ak& ygiene mas(araka'6 ran'ai supply sani'asi6 !an sa$&ran kom&nikasi &n'&k k"$om1ok 'arg"' (ang #"r#"!a Kam1an(" So/ia$ ark"r'ing7 m"!ia kam1an(" P8BS

Kam1an(" .&/i Tangan Pakai Sa#&n 3.TPS5 "ningka'kan 1"ng"'a)&an !an k"'"ram1i$an GPE BINAH #agi i#& r&ma) 'angga (ang m"mi$iki #a(i a'a& anak (ang s"!ang !a$am #im#ingan6 /ara m"nga%ar anak m"makai %am#an6in;ormasi 1"n/"ga)an !iar" !an ISPA. a5 #5 /5 Kam1an(" k"s")a'an $ingk&ngan s"1"r'i GKam1an(" s&ngai #"rsi)H P"ngo$a)an air min&m2 '"rgan'&ng 1"nga$aman !ari 1ro("k,1ro("k s"#"$&mn(a6 in;ormasi '"kno$ogi (ang '"rs"!ia6 !an s"#again(a. Kam1an(" P"ngg&naan J"rig"n7Ga$on (ang aman a'a& Aa!a) $ain (ang aman &n'&k 1"n(im1anan

2.2.3

S%b K'(!'nen 2.3 P ') a( Hygiene &an Sani$a#i Se-'la3 "$a$&i s&# kom1on"n 2.3 ini mas(araka' 1"n"rima man;aa' akan m"m1"ro$") #an'&an 1"r#aikan )(gi"n" !an sani'asi s"ko$a) (ang $a(ak m"$a$&i 1ros"s RK II (ang !i!anai !ari kom1on"n 3. S&# kom1on"n 2.3. an'ara $ain '"r!iri !ari #"#"ra1a k"gia'an s"#agai #"rik&'2
PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

2:

PAMSIMAS

2012

15 25 35 45

P"n(&$&)an 1"makaian !an 1"m"$i)araan %am#an s"ko$a) P"ng"na$an !an ana$isis )&#&ngan air6 %am#an6 1rak'"k6 k"s")a'an in!i4i!&6 !an k"s")a'an mas(araka' Kam1an(" .&/i Tangan Pakai Sa#&n 3.TPS5 P"ng"m#angan 'angg&ng %aAa# m&ri!6 g&r& !an 1i)ak,1i)ak $ain (ang '"r$i#a' !i s"ko$a)6 m"n/ak&12 a. P"ngorganisasian m&ri! &n'&k 1"m#agian '&gas )arian61"m#agian '&gas g&r& 1"m#ina !an 1"ngaAasan #. "ningka'kan 1"ranan m&ri! !a$am m"m1"ngar&)i k"$&argan(a

2.2.4

S%b K'(!'nen 2.4 Pen)%a$an Uni$ Hygiene &an Sani$a#i L'-al K"gia'an ini #"r&1a 1"$a'i)an !an 1"$a(anan &n'&k m"ningka'kan k"mam1&an !an #"r'angg&ng%aAa# 1a!a k"s")a'an $ingk&ngan !an 1romosi k"s")a'an o$") 1i)ak 1ro4insi !an 1i)ak ka#&1a'"n7ko'a !a$am m"moni'or 1"rk"m#angan 1rogram &n'&k m"n/a1ai 'arg"' 1"n("!iaan k"#&'&)an air min&m !an sani'asi !a$am DGs6 s"r'a 1"n/a1aian k"#"r)asi$an 1ragram sani'asi !an k"s")a'an s"r'a "4a$&asi '"r)a!a1 !am1ak 1"ri$ak& )i!&1 s")a' oni'oring kin"r%a sani'asi ;ok&s 1a!a moni'oring 1r&#a)an 1"$a(anan6 1"ng&k&ran 1"r&#a)an 1"ri$ak& In!ika'or,in!ika'or akan m"moni'or kin"r%a 1rogram sani'asi s"/ara m"n("$&r&)6 1"masaran sosia$ sani'asi !an 1"ri$ak& )i!&1 #"rsi) !an s")a'6 !an sani'asi s"r'a )(gi"n" s"ko$a). Pro4insi #"r'angg&ng%aAa# s"/ara r"g&$"r m"$ak&kan moni'oring kin"r%a 1rogram6 1ro;i$ kin"r%a ;asi$i'a'or !an 'im ka#&1a'"n7ko'a. oni'oring !am1ak 1rogram ;ok&s k" 1"r#aikan k"s")a'an (ang !i&k&r m"$a$&i 1"r#aikan 1"ri$ak& )igi"n. P"ng&k&ran !i$ka&kan s"#"$&m 1rogram #"r%a$an6 1a!a saa' mi!,'"rm !an 1a!a 'a)&n ak)ir 1ro("k. Pros"!&r !an 'a'a /ara s&r4"i ini m"nga/& 1a!a s'an!ar K"m"n'"rian K"s")a'an 7 SUSENAS !"ngan !i'&n%ang o$") 1"ng&m1&$an !a'a s"/ara r&'in s"'ia1 #&$an &n'&k m"m1"ro$") )asi$ signi;ikan !a$am 1"r#an!ingan )asi$ (ang $"#i) ak&ra'. 8asi$,)asi$n(a !ig&nakan &n'&k a!4okasi $oka$ !an kam1an(" 1"n(a!aran &n'&k m"nginga'kan 1"m"rin'a) $oka$ !i #i!ang k"s")a'an akan 1"n'ingn(a 1"r&#a)an 1"ri$ak& !an !am1ak 1"r#aikan k"s")a'an s"r'a )(gi"n" 1a!a k"s")a'an k"$&arga. D&k&ngan k"$"m#agaan &n'&k 1rogram mas(araka' akan m"m1"rk&a' ka1asi'as 1"nangg&ng%aAa# k"$"m#agaan !i 'ingka' 1ro4insi !a$am k"s")a'an $ingk&ngan !an 1romosi k"s")a'an m"$a$&i 1"n("!iaan #an'&an '"knis k"1a!a 1"m"rin'a) ka#&1a'"n7ko'a m"$aksanakan k"gia'an kom1on"n 26 m"m;asi$i'asi "4"n',"4"n' s)aring !an s'&!i #an!ing s"r'a !is"minasi 1"r#aikan !an ino4asi 1rogram. Pro4insi m"ngon'rak 'im in!"1"n!"n &n'&k a&!i' mas(araka'6 "4a$&asi 1rogram !an r"4i"A 1"rio!ik. K"gia'an,k"gia'an &'ama !i kom1on"n 2 !i s"'ia1 'ingka'an a!a$a) s"#agai #"rik&'2

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

21

PAMSIMAS

2012

a.

Tin)-a$ P%#a$ 1. 2ampanye Sanitasi menyeluru ole 2ementerian 2ese atan

"n(&s&n man&a$ kam1an(" sani'asi &n'&k '"am k"/ama'an !an ka#&1a'"mC a!4okasi &n'&k s'ak")o$!"r ka#&1a'"n71ro4insi !an 1"mim1in in;orma$ $ainn(a !an 1i$i)an sani'asi "n(&s&n man&a$ 'raining &n'&k '"am k"/ama'an7ka#&1a'"nC Training #or Trainers 3T<T5 &n'&k '"am 1ro4insi Lokakar(a,$okakar(a Nasiona$ S&1"r4isi !an #an'&an '"knis

2.

Pemasaran (ygene dan Sanitasi ole 2ementerian 2ese atan

"n(&s&n 1"!oman !an !"sign 1ro'o'(1"7/on'o) #agi 1asar provinsi)consumer)supplierC 1"!oman m"m#ang&n %aringan 1"naAaran #"r!asarkan 1"nga$aman in'"rnasiona$ 3=i"'nam6 In!ia6 Bang$a!"s)5C !an kam1an(" sani'asi !an )(gi"n" 'ingka' 1ro4insi Ban'&an '"knis 1"$aksanaan 1"masaran sani'asi !an )(g"n" !i 'ingka' 1ro4insi !an ka#&1a'"n

3.

Sanitasi dan (ygiene Se,ola ole 2ementerian 2ese atan 'e,erjasama dengan 2ementerian Pendidi,an $asional78 Termasu, dalam al ini adala "n(&s&n k&rik&$&m k"s")a'an78(gi"n" s"ko$a)6 "n(&s&n an&a$ #agi P"$a'i)an G&r& !an P"$a%ar s"r'a "n(&s&n an&a$ G&r& !an Lokakar(a,$okakar(a nasiona$. Penguatan 2inerja 2elem'agaan Lo,al7 %le 2ementerian 2ese atan 'ersama 2ementerian Dalam $egeri8 Termasu, didalamnya "n(&s&n T<R !an 1"!oman 1"ng"m#angan ka1asi'as #agi &ni',&ni' (ang #"r'angg&ng%aAa# !a$am )a$ 1romosi )(gi"n" !an k"s")a'an $ingk&ngan !i 'ingka' ka#&1a'"n !an 1ro4insiC m"n(&s&n 1"!oman moi'oring kin"r%a 1rogram !an k"ma%&an 'arg"' DG s"k'or air min&m !an sani'asiC !an "n(&s&n !"sain moni'oring !am1ak !ari in'"r4"nsi )(gi"n" !an sani'asi.

4.

b.

Tin)-a$ P '/in#i 1. 2ampanye Sanitasi menyeluru ole Dinas 2ese atan6 an'ara $ain a!4okasi7ori"n'asi #"rsama 1"ngam#i$ k"1&'&san !an 1"m#&a' o1ini &n'&k m"n%"$askan 1"n!"ka'an s"r'a m"m1"ro$") !&k&ngan 1rinsi1,1rinsi1 kam1an(" sani'asi m"n("$&r&)C 1"$a'i)an #agi 'im ka#&1a'"n6 m"ng"m#angkan !an r"1$ikasi 1ro4insi6 $okakar(a6 s&1"r4isi !an #an'&an '"knis #agi 'im ka#&1a'"n Pemasaran (ygiene dan Sanitasi ole Dinas 2ese atan8 an'ara $ain a!4okasi7ori"n'asi #"rsama 1"ngam#i$ k"1&'&san !an 1"m#&a' o1ini &n'&k m"n%"$askan 1"n!"ka'an s"r'a m"m1"ro$") !&k&ngan #agi 1"n!"ka'an 1"masaranC s'&!i 1asar sani'asi $oka$ o;6 kons&m"n6 1"masok &n'&k i!"n'i;ikasi 1"san !an m"!ia7m"'o!" kom&nikasi (ang '"1a' #agi s"gm"n 1"n"rima man;aa' !an ;asi$i'asi m"m1"ro$") 1"naAaranC I!"n'i;i/a'ion
PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

2.

22

PAMSIMAS

2012

s'ra'"gi,s'ra'"gi 1"r#aikan 1"$a(anan 'ingka' ka#&1a'"n s"#agai &1a(a m"m1"r#aik aks"s !an ka1asi'as m"s(araka' m"n"rima 1"$a(anan air min&m !an sani'asiC "n(&s&n !"sain 1romosi 'ingka' ka#&1a'"n !an 1ro4insi #agi s"gm"n 1"n"rima man;aa' #"r!asarkan mo!"$ 1ro'o'(1" !an 1an!&an !ari 'ingka' nasiona$C s"r'a s&1"r4isi !an #an'&an '"knis #agi ka#&1a'"n. 3. Sanitasi dan (ygiene Se,ola ole Din,es dan Dinas Di,nas8 T"rmas&k an'ara $ain T<T #agi 1"$a'i)an g&r& !an 1"$a%ar s"r'a $okakar(a, $okakar(a 1ro4insi. Penguatan 2inerja 2elem'agaan Lo,al7 %le Din,es 'e,erjasama dengan .appeda8 T"rmas&k !i an'aran(a a!a$a) 1"$a'i)an #agi &ni',&ni' (ang #"r'angg&ng%aAa# !a$am )a$ 1romosi )(gi"n" !an k"s")a'an $ingk&ngan !i 'ingka' ka#&1a'"n !a$am kin"r%a 1"$aksanaan !an moni'oring !am1akC "$ak&kan s'&!i 'aseline !an "4a$&asi !am1ak #agi ka#&1a'"nC !an m"n(&s&n !"sain (ang m"n!&k&ng To'a$ Sani'a'ion Program o$") ka#&1a'"n7ko'a.

4.

..

Tin)-a$ Kab%!a$en0K'$a 1. 2ampanye Sanitasi Menyeluru ole Dinas 2ese atan8 An'ara $ain a!4okasi7ori"n'asi #"rsama 1"ngam#i$ k"1&'&san !an 1"m#&a' o1ini !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a &n'&k m"n%"$askan 1"n!"ka'an s"r'a m"m1"ro$") !&k&ngan 1rinsi1,1rinsi1 kam1an(" sani'asi m"n("$&r&)C 1"$a'i)an #agi 'im k"/ama'an7'im !"sa71"ran'ara sosia$C "$aksanakan 1ros"s ;asi$i'asi !"sa !an moni'oring s"r'a "4a$&asi 1"$aksanaan !i 'ingka' !"sa Pemasaran (ygene dan Sanitasi ole Dinas 2ese atan8 An'ara 1ro!&ksi !an #a)an,#a)an 1"masaranC A!4okasi7ori"n'asi !"ngan 1"ngam#i$ k"1&'&san !an 1"mim1in o1ini 'ingka' k"#&1a'"n7ko'aC "n&m#&)kan k"sa!aran mas(araka' ka#&1a'"n7ko'aC s"r'a m"n(&s&n kam1an(" &n'&k 'rag"' k)&s&sC !an k"gia'an,k"gia'an m"m#ang&n %"%aring 1"$a(anan Sanitasi dan (ygiene Se,ola ole ,antor ,ese atan dan ,antor depdi,nas98 T"rmas&k !ian'aran(a 'raining #agi g&r& !an 1"$a%arC Lokakar(a ka#&1a'"n7ko'a &n'&k m"mas&kkan k&rik&$&mC !an kam1an(" 1"n(a!aran k"1a!a kom&ni'as "ko$a) 3anak,anak6 g&r& !an orang '&a5. Penguatan 2inerja 2elem'agaan Lo,al7 %le Dinas 2ese atan 'e,erjasama dengan .PMD8 T"rmas&k an'ara $ain a!a$a) 1"$a'i)an #agi sani'arian P&sk"smas 7 s'a;; P&s'& 7 Bi!an D"sa '"n'ang moni'oring kin"r%a 1rogram sani'asi !an )(gi"n" s"r'a aks"s moni'oring 1a!a 'ingka' mas(araka' m"$a$&i 1ar'i/i1a'or( moni'oring 3#agian !ari S&s'aina#i$i'( oni'oring 1a!a SI 5C S'&!i #an!ing !an !&k&ngan #agi in'"r4"nsi )(gi"n" !an sani'asi mas(araka'C s"r'a 1"r&#a)an 1"ri$ak& )(gi"n" !an moni'oring aks"s sani'asi.

2.

3.

4.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

23

PAMSIMAS

2012

2.3

KOMPONEN 3= PEN>EDIAAN SARANA AIR MINUM DAN SANITASI UMUM


Kom1on"n ini m"n("!iakan 1i$i)an '"knis '"r)a!a1 1"n("!iaan 1rasarana air min&m &n'&k mas(araka' 1"r!"saan !an sani'asi &m&m &n'&k Ai$a(a) 1"ri,&r#an. S"'ia1 1i$i)an 1rasarana s&!a) !i%"$askan as1"k k"&n'&ngan !an k"r&giann(a. as(araka' (ang s&!a) !i#"r!a(akan6 !a1a' m"n"n'&kan %"nis 1rasarana6 m"$aksanakan 1"r"n/anaan !an 1"m#ang&nan ;isik6 s"r'a !a1a' m"ng"$o$a o1"rasiona$ !an 1"m"$i)araan 1rasarana (ang akan !i#ang&n. P"ningka'an sarana !an 1rasarana air min&m (ang m"m&ngkinkan mas(araka' miskin6 ka&m 1"r"m1&an !an k"$om1ok margina$ $ainn(a &n'&k m"m1"ro$") k"'"rs"!iaan %&m$a) air (ang m"ma!ai !"ngan k&a$i'as s"s&ai !"ngan s'an!ar k"s")a'an6 s"r'a m&!a) !i%angka& akan !i$ak&kan #aik m"$a$&i 1"m#ang&nan sarana !an 1rasarana air min&m (ang #ar& ma&1&n m"$ak&kan r")a#i$i'asi '"r)a!a1 sarana !an 1rasarana air min&m (ang '"$a) r&sak a'a&1&n (ang 'i!ak $agi #"r;&ngsi6 #aik kar"na k&rangn(a 1"m"$i)araan ma&1&n '"r#a'asn(a k"'"rs"!iaan s&m#"r air. P"$aksanakan k"gia'an 1"m#ang&nan sarana !an 1rasarana air min&m !an sani'asi !a$am 1rogram Pamsimas !i!asarkan 1a!a k"#&'&)an rii$ mas(araka' s"'"m1a' !an 1i$i)an 1rasarana !an sarana (ang !iin;ormasikan 3 In#ormed C oice5. Pi$i)an (ang !iin;ormasikan '"rs"#&' m"n(angk&' s"$&r&) as1"k6 s"1"r'i as1"k '"kno$ogi6 1"m#ia(aan6 $ingk&ngan6 sosia$ !an #&!a(a s"r'a k"$"m#agaan 1"ng"$o$aan. Da$am kai'ann(a !"ngan !i1"r'im#angkan a!a$a)2 15 25 35 45 1i$i)an '"kno$ogi6 #"#"ra1a ;ak'or (ang )ar&s

k"'"rs"!iaan %"nis s&m#"r air #ak& (ang akan !iman;aa'kanC %&m$a) #ia(a (ang !i#&'&)kan s"r'a k"mam1&an s"r'a k"ma&an mas(araka' &n'&k m"m#"rikan kon'ri#&si 1"m#ang&nanC kom1$"ksi'as '"kno$ogi !an k"sia1an mas(araka' &n'&k m"ng"$o$a '"kno$ogi (ang a!aC ni$ai man;aa'6 k"m&!a)an 1"ngg&naan !an k"sinam#&ngan '"r)a!a1 o1si '"knis (ang !i1i$i).

P"m#ang&nan sarana !an 1rasarana air min&m !an sani'asi !i!asarkan 1a!a &s&$an (ang !ia%&kan !an !is"1aka'i o$") mas(araka' (ang !i$ak&kan s"/ara 1ar'isi1a'i; m"$a$&i &s&$an !"sa (ang !is"'&%&i o$") ;or&m ins'i'&si Aarga 'ingka' !"sa. 2.3.1 Pen))%naan Dana Ban$%an A$okasi !ana !"sa7k"$&ra)an &n'&k k"gia'an,k"gia'an (ang !i'"'a1kan !a$am &s&$an !i R"n/ana K"r%a as(araka' 3RK 5 #"r4ariasi ni$an(a #"r!asarkan k"$a(akan 1i$i)an '"kno$ogi in;ras'r&k&r air min&m6 sani'asi s"ko$a) !an )i(gi"n" (ang !i1i$i) mas(araka'. A$okasi !ana 1"r !"sa7k"$&ra)an !i1"rkirakan ra'a,ra'a s"#"sar R1. 2-5 %&'a6 nam&n s"'ia1 &s&$an akan !ini$ai !"ngan s"$"ksi 1i$i)an '"kno$ogi !an %&m$a) #an'&an (ang !i#"rikan akan !i!asarkan 1&$a 1a!a "s'imasi #ia(a &s&$an 1"r"n/anaan mas(araka'. Ban'&an '"r!iri !ari !&a #agian6 (akni #agian &n'&k

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

24

PAMSIMAS

2012

in;'ras'r&k'&r air min&m !an #agian &n'&k 1"r#aikan sani'asi s"ko$a)6 1"r&#a)an 1"ri$ak& )(gi"n"6 an! 1"ng&a'an ka1asi'as s"r'a mana%"m"n mas(araka'. a. Pe(ban)%nan In4 a#$ %-$% Ai (in%( &an Sani$a#i Ban'&an !ana #isa !ig&nakan &n'&k 1"m#ia(aan 1"m#ang&nan 1rasarana sani'asi !an air min&m #"r!asarkan /os',s)aring. as(araka' akan kon'ri#&si s"#"sar minima$ 2:D !a$am #"n'&k in,/as) 4D !an in,kin! 1+D &n'&k 1"m#ia(aan 1"r#aikan 1rasarana. A$okasi #an'&an !ana )an(a m"m#ia(ai -:D k"#&'&)an #ia(a !"ngan !i'am#a) kon'ri#&si !ari ka#&1a'"n7ko'a s"#"sar 1:D. To'a$ #ia(a 'ia1 !"sa7k"$&ra)an !i'"'a1kan #"r!asarkan Ran/angan Rin/i K"gia'an 3RRK5 (ang '"rmas&k #agian !ari 1"r"n/anaan mas(araka' 3RK 5. as(araka' !a1a' m"mi$i) 1"ngg&naan !ana #an'&an &n'&k 1"m#ia(aan #arang a'a& 1"$a(anan7s"r4is6 '"rmas&k '"naga k"r%a 'ram1i$ !an 'i!ak 'ram1i$ s"s&ai s'an!ar! 1"m"rin'a). P"n("!iaan '"naga k"r%a !an #a)an akan !i)i'&ng s"#agai #agian !ari kon'ri#&si mas(araka' !a$am #"n'&k in,kin!. P"m#ang&nan ;asi$i'as sani'asi kom&na$ !a1a' %&ga m"ngg&nakan !ana #an'&an #agi mas(araka' !"ngan 1ras(ara' 1"n!anaan (ang sama6 (akni kon'ri#&si mas(araka' s"#"sar minima$ 2:D 3in,/as) minima$ 4D !an in,kin! minima$ 1+D5. Dana Pamsimas 1a!a 1rinsi1n(a )an(a s"#agai s'im&$an #agi mas(araka' (ang m"mi$iki 1rakarsa6 inisa'i; !an k"s"1aka'an 'angg&ng%aAa# #"rsama &n'&k m"m1"r#aiki k&a$i'as air #"rsi)6 sani'asi !an )(gi"n". Un'&k i'&6 Dana Pamsimas !a1a' !i/airkan s"'"$a) mas(araka' m"r"a$isasikan kon'ri#&si !a$am #"n'&k in, /as) minima$ 4D. K'n$ ib%#i #,a&a1a (a#1a a-a$ &i(a-#%&-an #eba)ai ,%+%& &a i -'(i$(en (e(ban)%n a#a (e(ili-i &an a#a be $an))%n)+a,ab6 $e 3a&a! -e)ia$an (a%!%n 3a#il -e)ia$an 1an) &ila-%-an (a#1a a-a$ #en&i i. Se(a-in be#a -'n$ ib%#i (a#1a a-a$6 #e(a-in $in))i -'(i$(en %n$%- (e(ili-i &an be $an))%n)+a,ab !a&a !ela-#anaan -e)ia$an &i Pa(#i(a#. Den)an &e(i-ian6 &ana ban$%an Pa(#i(a# !a&a 3a-e-a$n1a 3an1a be 4%n)#i #eba)ai #$i(%lan a$a% in#en$i4 a$a# $%(b%3n1a -e!e&%lian6 ! a-a #a6 ini#ia$i4 &an a#a (e(ili-i &an be $an))%n)+a,ab (a#1a a-a$.

b.

Pe bai-an Pe ila-% &an La1anan H1)iene &an Sani$a#i T"rmas&k ka'"gori ini a!a$a) k"gia'an,k"gia'an (ang !ii!"n'i;ikasi m"$a$&i 1"n!"ka'an PA7P8AST a11roa/) &n'&k 1"r&#a)an 1"ri$ak& )(gi"n" mas(araka'6 k"gia'an )(gi"n" !an k"s")a'an #"r#asis s"ko$a)6 !an 1"n!i!ikan )(gi"n" '"a/)ing. ?asi$i'as Sani'asi akan !i#ang&n !i s"ko$a),s"ko$a) Ai$$ !i mas(araka' 1ar'isi1an (ang m"m#&'&)kan. as(araka' !a1a' %&ga m"m#ia(ai k"gia'an $ain '"rkai' )(gi"n" !an sani'asi (ang m"r"ka 1i$i) !"ngan 1o$a 1"m#ia(aan #"rsama 3/os',s)aring #asis5

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

25

PAMSIMAS

2012

Pen+ela#an lebi3 &e$ail (en)enai Pen))%naan Dana Ban$%an &a!a$ &ili3a$ !a&a B%-% Pe&'(an Pela-#anaan Pa(#i(a# &i Tin)-a$ Ma#1a a-a$. 2.3.2 Ban$%an Pe en.anaan &an D%-%n)an Te-niProgram Pamsimas akan m"m#an'& mas(araka' !"ngan 1"n!"ka'an r"s1on 1"rmin'aan !a$am 1"r"n/anaan6 s"$"ksi '"kno$ogi !an 'ingka' 1"$a(anan s"r'a !"sain !an kons'r&ksi6 m"$a$&i 2 3i5 Ra1id Tec nical Assessment 3RTA5 !an Community -SS situation analysis 3 PA,P8AST5 &n'&k m"n"n'&kan k"#&'&)an air !an 1i$i)an,1i$i)an sis'"mC

3ii5 Pi$i)an '"kno$ogi sis'"m air min&mC 3iii5 S&r4"i '"knik !an 1"n(&s&nan Ran/angan Rin/i K"gia'an 3RRK5C 3i45 Kons'r&ksi6 s&1"r4isi !an *uality controlC 345 P"$a'i)an <I m"n/ak&1 manag"m"n6 '"knik !an k"'ram1i$an 1"m#ia(aan (ang !i#&'&)kan #agi k"#"r$an%&'an sis'"mC !an 34i5 oni'oring k&a$i'as air min&m &n'&k m"ningka'kan k"sa!aran mas(araka' akan !am1ak 1"n("!iaan air min&m (ang aman !an #aik &n'&k 1"n(im1anan !an min&m.

2.4
2.4.1

KOMPONEN 4= INSENTI? DESA0KELURAHAN DAN KABUPATEN0KOTA


S%b K'(!'nen 4.1 In#en$i4 %n$%- De#a0Kel% a3an Ins"n'i; &n'&k mas(araka' !i#"rikan k"1a!a !"sa7k"$&ra)an (ang m"m"n&)i kri'"ria &n'&k kom1"'isi an'ar mas(araka' m"$i1&'i2 1r"s'asi s'a'&s 1"n/a1aian s'o1 BABS6 m"n&%& k"#"r)asi$an s'a'&s JTo'a$ Sani'asiJ !"ngan 1::D r&ma) 'angga m"nga!o1si .&/i Tangan Pakai Sa#&n6 1"ngg&naan Gim1ro4"! sani'a'ionH !an 1rak'"k 1"ri$ak& )igi"nis $ain6 s"'"$a) sarana 0SS (ang !i#ang&n #"rman;aa' 1::D #agi r&ma) 'angga $"ma)7miskin !i mas(araka'6 k"1as'ian k"ik&'s"r'aan 1"r"m1&an6 $aki,$aki6 $"ma)7miskin !an ka(a6 k"1&asan s"$&r&) 1"ngg&na '"r)a!a1 1"$a(anan sarana 0SS6 !an k"/&k&1an $"#i) !ari 1::D #ia(a <I !ari 'ari; 1"ngg&na6 m"mi$iki Program Promosi Sani'asi !an K"s")a'an S"ko$a) (ang m"$i#a'kan orang '&a Aa$i m&ri!6 mas(araka'6 !an P"mangk& K"1"n'ingan $ainn(a.

2.4.2

S%b K'(!'nen 4.2 In#en$i4 %n$%- Kab%!a$en0K'$a 8i#a) !i#"rikan k"1a!a 1"m"rin'a) ka#&1a'"n7ko'a (ang mam1& m"$aksanakan r"1$ikasi 1rogram !"ngan o1'ima$6 m"mi$iki $"m#aga 1"m#inaan !an 1"ng"m#angan 1"ng"$o$aan sis'"m 1"n("!iaan air min&m !an sani'asi !i 'ingka' ka#&1a'"n sam1ai !"ngan 'ingka' k"/ama'an6 !an kin"r%a 1"n/a1aian 1rogram Pamsimas '"$a) '"r1"n&)i #a)kan m"$am1&i.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

22

PAMSIMAS

2012

2.5

KOMPONEN 5= DUKUNGAN PELAKSANAAN DAN MANA"EMEN PRO>EK


Kom1on"n 5 (ai'& !"ngan m"n("!iakan !&k&ngan '"knis 1"$aksanaan 1rogram kom1on"n 16 26 3 !an 4 s"r'a m"m#"rikan !&k&ngan '"knis k"1a!a &ni' 1"$aksana 3implementation agency5. D&k&ngan '"knis '"r!iri !ari2 3i5 D&k&ngan '"knis &n'&k k"gia'an 1"$a'i)an s"k'ora$6 1"ningka'an k"$"m#agaan6 k"s")a'an6 sani'asi6 !an air min&m 1a!a 'ingka' !"sa6 ka#&1a'"n7ko'a6 1ro4insi !an 'ingka' 1&sa'C oni'oring 1"ng"$o$aan 1rogram !an k&a$i'as 1"$aksanaan6 moni'oring,"4a$&asi ;inansia$ !an '"knis s"r'a $a1oran s"'ia1 kom1on"n 1rogramC

3ii5

3iii5 E4a$&asi !ari outcomes 1rogram6 !an 3i45 K"ma%&an a$i) k"$o$a ;&ngsi,;&ngsi s"r'a 'angg&ng%aAa# 1rogram k"1a!a 1"m"rin'a) $oka$. P"n!am1ingan '"knis ini akan m"n!&k&ng 1"n/a1aian sasaran !an o&'/om"s Pamsimas m"$a$&i !&k&ngan '"knis Kom1on"n 5 ini '"r#agi !a$am s&#,s&# kom1on"n s"#agai #"rik&'2 2.5.1 S%b K'(!'nen 5.1 ;MA; %n$%- ;PMU P"ng"n!a$ian !an 1"ngaAasan 1"$aksanaan Pamsimas !i!&k&ng o$") kons&$'an (ang m"m#"ri #an'&an '"knis (ang !i'"m1a'kan !i P&sa' (ai'& . A. 3Central Management Advisory Consultant4 m"n!&k&ng .P U !an .PIU !a$am im1$"m"n'asi s'ra'"gi6 k"#i%akan6 1"n(&s&nan 1"!oman6 !an 1"ng&a'an k"$"m#agaan (ang m"n!&k&ng 1"$aksanaan 1rogram !an k"#"r$an%&'an 1as/a Program. 2.5.2 S%b K'(!'nen 5.2 PMA; %n$%- PPMU P"ng"n!a$ian !an 1"ngaAasan 1"$aksanaan Pamsimas !i!&k&ng o$") kons&$'an (ang m"m#"ri #an'&an '"knis (ang !i'"m1a'kan !i Pro4insi (ai'& P A. 3Provincial Management Advisory Consultant4 P"ran P A. m"m#"rikan !&k&ngan '"knis k"1a!a 1ro4insi !a$am )a$ ini m"n!&k&ng PP U !a$am im1$"m"n'asi 1rogram6 1"r$&asan !an 1"ngar&s&'amaan m"$a$&i 1"n!"ka'an 1"m#"r!a(aan mas(araka'6 kons&$'an #"ra!a !i sa$a) sa'& i#& ko'a 1ro4insi (ang m"n%a!i !a"ra) k"r%an(a. 2.5.3 S%b K'(!'nen 5.3 Penilai P '1e- In&e!en&en oni'oring !an E4a$&asi akan !i$ak&kan o$") $"m#aga7kons&$'an in!"1"n!"n saa' aAa$ 1"r"n/anaan 'a)&n 1"r'ama6 mid1term6 !an 1as/a 1rogram6 !"ngan sam1"$ '"r'"n'& !an in!ika'or '"r'"n'&. K"gia'an P"ni$ai Pro("k In!"1"n!"n m"$i1&'i #as"$in" s&r4"( !an 1"ng&k&ran !am1ak.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

29

PAMSIMAS

2012

BAB 3. PENGELOLAAN PROGRAM


Ba# P"ng"$o$aan Program m"ng&raikan gam#aran &m&m #"#"ra1a as1"k &'ama !a$am 1"$aksanaan Pamsimas (ang !iran/ang !an !ik"m#angkan &n'&k !a1a' m"n/a1ai '&%&an !an sasaran 1rogram Pamsimas s"#agaimana '"$a) !i'"'a1kan 1a!a in!ika'or kin"r%a Pamsimas !i !inancing Agreement dan Project Appraisal Document. B"#"ra1a as1"k &'ama 1"ng"$o$aan 1rogram !imaks&! an'ara $ain a!a$a) !&k&ngan %"nis7ka'"gori #an'&an6 !&k&ngan k"$"m#agaan6 ran/angan 1"$aksanaan7im1$"m"n'asi 1rogram6 1"nga!aan #arang !an %asa6 A.AP6 1"nga!&an mas(araka'6 o1"rasiona$ !an 1"m"$i)araan6 moni'oring "4a$&asi !an sis'"m 1"$a1oran6 !an $ain,$ain. Bebe a!a a#!e- !en)el'laan ! ') a( Pa(#i(a# #e.a a lebi3 +ela# &a!a$ &ili3a$ !a&a la(!i an5la(!i an b%-% !an&%an ini. Se&an)-an a#!e!en)el'laan ! ') a( $e $en$% 1an) &inilai .%-%! #i)ni4i-an &an #!e#i4i#i4a$n1a a-an &i% ai-an lebi3 in.i6 &e$ail &an '!e a#i'nal &ala( ben$%be ba)ai b%-% !e$%n+%- !ela-#anaaan6 #eba)ai(ana &i+ela#-an !a&a bab 1 #%b5bab 1.2 b%-% !an&%an ini.

3.1

DUKUNGAN PEN>EDIAAN "ENIS5"ENIS BANTUAN0LA>ANAN


Program Pamsimas akan m"m#"rikan #an'&an7$a(anan !a$am ka'"gori Ban'&an Langs&ng as(araka' 3BL 5 !an Ban'&an T"knis (ang !i'"ra1kan !a$am m"n!&k&ng 1"$aksanaan k"gia'an,k"gia'an 1rogram s"s&ai ka'"gori kom1on"n,kom1on"n 1rogram. Gam#aran &m&m 1"n"ra1an %"nis,%"nis #an'&an 3BL !an Ban'&an T"knis5 1a!a kom1on"n,kom1on"n 1rogram a!a$a) s"#agaimana 1a!a 'a#"$ 3.1.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

28

PAMSIMAS

2012

Tabel 3.1 Pene a!an "eni# Ban$%an !a&a K'(!'nen P ') a(


Komponen Program Pamsimas No. Jenis-Jenis Bantuan/ Kategori Layanan Pemberdayaan Masyarakat Dan Pengembangan Kelembagaan Lokal Peningkatan Kesehatan Dan Perilaku Higienis Dan Pelayanan anitasi Promosi PHBS Masyarakat Kegiatankesehatan sekolah (training dan promosi PHBS dan kesehatan) Kegiatan-kegiatan kesehatan lain yang diusulkan masyarakat 2 $ukungan Kegiatan dan penilaian pelaksanaan oleh kapasitas kelembagaan pemerintah daerah Monitoring keberlan%utan out&ome Pendekatan MP'-PH'S( di sekolah dan masyarakat (raining ketrampilan untuk promosi dan peren&anaan PHBS se&ara partisipati! Penyadaran kritis masyarakat )*aluasi dampak dan monitoring kiner%a PHBS-sanitasi 0 $ukungan pelaksanaan oleh pemerintah pusat Bantuan teknis untuk team Bantuan teknis untuk team pelaksana pelaksana 'd*okasi dan promosi kesehatan di tingkat pro*insi Ka%ian-ka%ian supply, demand, pasar, dan konsumen sanitasi Penyediaan arana !ir Minum Dan anitasi "mum asilitas pelayanan air minum untuk sekolah dan masyarakat Sanitasi sekolah dan pelembagaan !asilitas sanitasi di "ilayah pinggiran kota (peri-urban areas) +apid te&hni&al assessment dan MP' PH'S( berdasarkan penyiapan +KM +an&angan rin&i kegiatan (raining ketrampilan konstruksi, !inan&ial management, dan -.M Monitoring pelaksanaan Bantuan teknis untuk team pelaksana Bantuan teknis bagi pro%e&t management units (PM/) )*aluasi dampak 2M'2 #nsenti$ Desa/Kelurahan dan Kabupaten/Kota Perluasan pelayanan kabupaten#kota dan desa#kelurahan Dukungan Pelaksanaan Dan Mana%emen Proyek -

Bantuan Langsung Pengembangan kapasitas Masyarakat (BLM) masyarakat

(raining Ketrampilan tentang produkti*itas desa Monitoring pelaksanaan

Bantuan teknis bagi pro%e&t management units (PM/)

Kontrak Pelayanan PM'2 terdiri dari tim !asilitator, konsultan kabupaten dan konsultan pro*insi

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

2*

PAMSIMAS

2012

3.2

LANGKAH5LANGKAH PELAKSANAAN PROGRAM


Un'&k m"n/a1ai '&%&an !an sasaran 1rogram !i a'as s"r'a m"n%amin k"$an/aran kom1on"n,kom1on"n 1rogram Pamsimas6 !i#&'&)kan $angka),$angka) 1"$aksanaan 1rogram6 (ang m"n/ak&1 2 a. #. /. !. ". P"rsia1an aAa$ 1rogram !ari 'ingka' 1&sa' sam1ai 'ingka' mas(araka' 3!"sa56 P"n"n'&an 1ro4insi !an ka#&1a'"n7ko'a sasaran6 Sosia$isasi 1rogram 'ingka' 1&sa' sam1ai 'ingka' !"sa S"$"ksi !an 1"n"n'&an !"sa7k"$&ra)an sasaran6 P"$aksanaan 1rogram !i 'ingka' !"sa6 k"gia'an 1"n(ia1an !an 1"ngkon!isian mas(araka'6 1"n!am1ingan mas(araka'6 1"n(&s&nan R"n/ana K"r%a as(araka' !an 1"n(ia1an !ana mas(araka' !a$am DIPA P"n!am1ingan 1"ningka'an ka1asi'as P"m"rin'a) Pro4insi !an Ka#&1a'"n !a$am rangka 1"n/a1aian 'arg"' DGKs6 m"$a$&i 1"$aksanaan k"gia'an r"1$ikasi !"ngan 1"n!"ka'an Pamsimas. S'ra'"gi 1"n/a1aian Ho&'/om"H !an '&%&an 1rogram 1a!a !a"ra) sasaran oni'oring 1ar'isi1a'i; !an Go&'/om"H6 s"r'a s'&!i 1"ni$aian !am1ak 1rogram &n'&k m"ng"'a)&i ";"k'i;i'as6 ";isi"nsi s"r'a 1"r&#a)an 1ri$ak& !i mas(araka'.

;.

g. ).

Pen+ela#an lebi3 &e$ail (en)enai Pe(ili3an L'-a#i P ') a( &an Pela-#anaan P ') a( &a!a$ &ili3a$ !a&a la(!i an 2 &an B%-% Pe&'(an Pela-#anaan Pa(#i(a# &i Tin)-a$ Ma#1a a-a$.

3.3

DUKUNGAN KELEMBAGAAN
Pamsimas !i$aksanakan o$") 1"m"rin'a) 1&sa' m"$a$&i 1"n("!iaan #an'&an s"/ara $angs&ng k" 'ingka' !"sa6 nam&n !"ngan m"kanism" (ang m"m#&'&)kan k"'"r$i#a'an 1"m"rin'a) ka#&1a'"n7ko'a. E@"/&'ing Ag"n/( Pamsimas a!a$a) K"m"n'"rian P"k"r%aan Um&m6 !"ngan !i!&k&ng $"m#aga 1"$aksana 1rogram $ainn(a6 (akni K"m"n'"rian K"s")a'an6 K"m"n'"rian Da$am N"g"ri !an K"m"n'"rian P"n!i!ikan Nasiona$. Pen+ela#an lebi3 &e$il (en)enai -ele(ba)aan &an ' )ani#a#i &a!a$ &ili3a$ !a&a la(!i an 3 #e $a B%-% Pe$%n+%- Te-ni# Pe en.anaan P ') a( Pa(#i(a# &i Tin)-a$ Ma#1a a-a$.

3.3.1

Kele(ba)aan &i Tin)-a$ P%#a$ S"/ara &m&m Tim P"ng"$o$a Tingka' P&sa' #"r'angg&ng%aAa# 1a!a '"r/a1ain(a '&%&an &'ama !an in!ika'orn(a !ari 1rogram Pamsimas. S"$ain i'&6 Tim P&sa' %&ga #"r'angg&ng%aAa# 1"n&) !a$am m"n%amin '"r/a1ain(a '&%&an an'ara !an in!ika'or

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

3:

PAMSIMAS

2012

kin"r%a 1rogram s"#agaimana !is"1aka'i !an !i'"'a1kan !a$am ?inan/ing Agr""m"n' s"r'a !ok&m"n 1ro("k. Tim P"ng"$o$a 1rogram 'ingka' P&sa' '"r!iri !ari Tim P"ngara) Koor!inasi Program6 Tim '"knis Program !an Pro%"/' anag"m"n' Uni' 3P U5 P&sa'. Koor!inasi Program !i$ak&kan m"$a$&i Tim P"ngara) Koor!inasi Program6 (ang !ik"'&ai BAPPENAS !an #"ranggo'akan #"#"ra1a K"m"n'"rian !an k"m"n'"rian '"rkai'. Tim P"ngara) akan !i#an'& o$") Tim T"knis6 (ang !ik"'&ai BAPPENAS !"ngan s'r&k'&r !an 'angg&ng%aAa# (ang sama. Tim T"knis ;ok&s 1a!a r"4i"A s"$&r&) as1"k o1"rasiona$ 1rogram (ang !i#&'&)kan !an #"r'angg&ng%aAa# s"r'a m"n(am1aikan $a1oran s"$&r&) is& !an 1"nanganan masa$a) k"1a!a Tim P"ngara). Tim T"knis %&ga m"n%a!i 1"ran'ara organisasi mana%"m"n 1rogram !"ngan 'im 1"ngara). Dir"k'ora' %"n!"ra$ .i1'a Kar(a s"#agai "@"/&'ing ag"n/( m"m#"n'&k ."n'ra$ Pro%"/' anag"m"n' Uni' 3.P U5 &n'&k m"ng"n!a$ikan 1"$aksanaan 1rogram s"/ara o1"rasiona$. .P U akan !i#an'& o$") asis'"n #i!ang 1"r"n/anaan6 asis'"n #i!ang moni'oring "4a$&asi6 asis'"n #i!ang 1"nga!aan #arang7%asa6 asis'"n #i!ang k"&angan6 !an im1$"m"n'ing ag"n/( !ari K"m"n'"rian K"s")a'an6 D"1!agri6 !an K"m"n'"rian PU !"ngan m"n"m1a'kan 1"rAaki$an a'a& $iaison o;;i/"r 1"n&) Aak'& !i .P U. .P U #"r'angg&ng%aAa# 1a!a s"$&r&) koor!inasi 1rogram6 1"ng"$o$aan )arian6 1"nganggaran6 a!minis'rasi k"&angan6 moni'oring6 1"$a1oran6 !an mana%"m"n kon'rak kons&$'an (ang !i'&n%&k !a$am 1rogram ini. Gam#aran &m&m 1"ran !an 'angg&ng%aAa# !ari masing,masing K"m"n'"rian !an k"m"n'"rian '"rkai' a!a$a) s"#agaimana 1a!a 'a#"$ 3.2.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

31

PAMSIMAS

2012

Tabel 3.2 Pe an &an Tan))%n)+a,ab Ke(en$e ian &an Ke(en$e ian Te -ai$ Dala( Pen.a!aian T%+%an &an In&i-a$' Pa(#i(a#
#N &#&" # $eputi Sarana dan Prasarana B'PP)3'S P'(!N Koordinasi Program se&ara menyeluruh &!N))"N)J!*!B Pen+apaian #ndikator &u%uan "mum 4-5 %uta penduduk yang memiliki akses sarana air minum yang impro*ed, sesuai status sosial-ekonomi 2-0 %uta penduduk yang memiliki akses sarana sanitasi yang layak dan berkelan%utan6 $irektorat 7enderal 2ipta Karya, Kementerian Peker%aan /mum )8e&uting 'gen&y dan 4-5 %uta penduduk yang memiliki akses sarana air minum yang impro*ed, sesuai status sosial-ekonomi Pelaksana Komponen 9n!rastruktur Sanitasi 2-0 %uta penduduk yang memiliki akses sarana sanitasi Publik dan Pelayanan 'ir yang layak dan berkelan%utan6 Minum Komponen 0: Pen+apaian #ndikator &u%uan !ntara -

;<= desa dengan sistem peyediaan air minum yang sudah impro*ed,
yang ber!ungsi0 dan memuaskan masyarakat penerima layanan ;<= desa dengan sistem penyediaan air minum yang sudah impro*ed, yang dikelola1 dan didanai se&ara e!ekti! 1<<-><< desa#kelurahan, yang melebihi kriteria indikator kiner%a proyek ? (key performance indicator), menerima tambahan hibah 1<<= kab6#kota dengan Struktur dan perangkat monitoring proyek (9M9S, M.)) menyediakan in!ormasi se&ara reguler mengenai kualitas pelaksanaan proyek

Komponen 1:

Komponen ?:

$irektorat 7enderal Pengendalian Pelaksana Komponen Penyakit dan Penyehatan Pelayanan dan Perbaikan
0 1 ?

2-0 %uta penduduk yang memiliki akses sarana sanitasi

Komponen 2:
PA56 Bank D&nia 0SP6 2::3.

In!ika'or

PA &n'&k 1"n("!iaan air mas(araka' s"1"r'i !ir&m&skan !a$am

"'o!o$ogi ;or Par'i/i1a'or( Ass"ssm"n' 3

ibid
Kri'"ria &n'&k kom1"'isi an'ar mas(araka' m"$i1&'i2 1r"s'asi s'a'&s <1"n,D";"/a'ion,?r""6 m"n&%& k"#"r)asi$an s'a'&s JTo'a$ Sani'asiJ !"ngan 1::D r&ma) 'angga m"nga!o1si /&/i 'angan !"ngan sa#&n6 1"ngg&naan Gim1ro4" sani'a'ionH !an 1rak'"k 1"ri$ak& )igi"nis $ain6 s"'"$a) sarana 0SS (ang !i#ang&n #"rman;aa' 1::D #agi r&ma) 'angga $"ma)7miskin !i mas(araka'6 k"1as'ian k"ik&'s"r'aan 1"r"m1&an6 $aki,$aki6 $"ma)7miskin !an ka(a6 k"1&asan s"$&r&) 1"ngg&na '"r)a!a1 1"$a(anan sarana 0SS6 !an k"/&k&1an $"#i) !ari 1::D #ia(a <I !ari 'ari; 1"ngg&na6 m"mi$iki Program Promosi Sani'asi !an K"s")a'an S"ko$a) (ang m"$i#a'kan orang '&a Aa$i m&ri!6 mas(araka'6 !an P"mangk& K"1"n'ingan $ainn(a.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

32

PAMSIMAS

2012

#N &#&" # Lingkungan, Kementerian Kesehatan

P'(!N perilaku sanitasi dan hygien6

&!N))"N)J!*!B Pen+apaian #ndikator &u%uan "mum yang layak dan berkelan%utan6 Pen+apaian #ndikator &u%uan !ntara ><= masyarakat sasaran yang telah -$ ((idak ada lagi B'B di sembarang tempat) ><= masyarakat sasaran yang telah menerapkan kebiasaan &u&i tangan pakai sabun

$irektorat 7enderal Bina Pembangunan $aerah, Kementerian $alam 3egeri

Pengembangan Kelembagaan Lokal6

(urut mendukung ter&apainya tu%uan utama melalui penguatan kapasitas pemda dan replikasi

Komponen 1: +en&ana Peningkatan Kapasitas untuk pengadopsian dan pengarusutamaan pendekatan Pamsimas, dan progres pen&apaian tu%uannya Persentase dana yang dibelan%akan untuk @SS#'MPL oleh kab6 #kota terhadap keseluruhan dana 'MPL#@SS yang dibutuhkan untuk men&apai M$AS 7umlah kab6#kota yang melakukan replikasi dengan mengikuti pendekatan Pamsimas di luar target lokasi Pamsimas

$irektorat 7enderal Pengembangan Sosial Pemberdayaan Masyarakat dan $esa dan Pemberdayaan $esa, Kementerian $alam 3egeri Masyarakat $irektorat 7enderal Pendidikan $asar dan Menengah, Kementerian Pendidikan 3asional $irektorat 7enderal Perbendaharaan, Kementerian Keuangan $ukungan pelaksanaan komponen promosi hygiene dan kesehatan sekolah $ukungan rilis budget, arus dana, disbursement dana &redit dan anggaran kontribusi (urut mendukung ter&apainya tu%uan utama melalui pemberdayaan dan penguatan kapasitas masyarakat (urut mendukung ter&apainya tu%uan utama melalui peningkatan pelayanan air minum dan sanitasi di sekolah (urut mendukung (im Pengarah, (im Pusat dan e8e&uting agen&y dalam mendukung pen&apaian tu%uan utama program

Komponen 1: ?<<< desa#kelurahan yang membuat +KM

Komponen 2: ;? = sekolah sasaran yang telah memiliki sarana air minum dan sanitasi yang impro*ed, dan program kebersihan dan kesehatan

(urut mendukung (im Pengarah, (im Pusat dan e8e&uting agen&y dalam mendukung pen&apaian tu%uan antara program

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

33

PAMSIMAS

2012

3.3.2

Ti( Pen)el'la &i Tin)-a$ P '/in#i Di s"'ia1 1ro4insi6 '"r!a1a' Tim Koor!inasi Pro4insi 3TKP5 (ang !i#"n'&k #"r!asarkan SK G&#"rn&r6 !"ngan !ik"'&ai o$") K"1a$a Ba11"!a Pro4insi6 !an #"ranggo'akan Dinas Bi!ang .i1'a Kar(a Pro4insi6 Dinas 7Ba!an7Ins'ansi P"m#"r!a(aan as(araka' Pro4insi6 Dinas K"s")a'an Pro4insi6 !an ins'ansi '"rkai' s"s&ai !"ngan k"#&'&)an Di 1ro4insi !i#"n'&k Pro4in/ia$ Pro%"/' anag"m"n' Uni' 3PP U5 (ang akan !ik"'&ai o$") S'a; Dinas P"k"r%aan Um&m a'a& (ang s"%"nis !an #"ranggo'akan 1"rAaki$an !ari #"r#agai !"1"r'"m"n7!inas '"knis '"rkai' 3k"s")a'an6 1"n!i!ikan !an 1"m#"r!a(aan mas(araka'5 !i $"4"$n(a masing,masing. PP U m"mi$iki k"A"nangan &n'&k m"n"'a1kan !an m"n%a$ankan kon'rak kons&$'an (ang !i'&n%&k !a$am Pamsimas. P"ran PP U an'ara $an &n'&k m"ng"$o$a !an m"moni'or 1rogram s"/ara ";"k'i; s"r'a m"n%amin kia$i'as s"$&r&) k"gia'an 1rogram6 k)&s&sn(a 1"n(ia1an6 1ros"s 1"rs"'&%&an !an 1"$aksanaan R"n/ana K"r%a as(araka' 3RK 5. Gam#aran &m&m 1"ran !an 'angg&ng%aAa# !ari masing,masing k"$"m#agaan '"rkai' !i 'ingka' 1ro4insi a!a$a) s"#agaimana 1a!a 'a#"$ 3.3 Tabel 3.3 Pe an &an Tan))%n)+a,ab Kele(ba)aan Tin)-a$ P '/in#i Dala( Pen.a!aian T%+%an &an In&i-a$' Pa(#i(a#
&anggung%a,ab #nstitusi Peran Pen+apaian #ndikator &u%uan "mum (urut mendukung ter&apainya tu%uan utama melalui penguatan kapasitas pemda dan replikasi Pen+apaian #ndikator &u%uan !ntara (urut mendukung ter&apainya tu%uan antara, khususnya pada komponen 1, 1, dan ?

(im koordinasi Pro*insi ((KP)

Mengkoordinasi dan mem!asilitasi ker%asama antar berbagai lembaga, monitoring perkembangan dan hasil, identi!ikasi lesson learn, melakukan ad*olasi pada pengambil keputusan tingkat kabupaten terkait keberlan%utan, serta perluasan dan pengarusutamaan6 Menetapkan dan men%alankan kontrak konsultan yang ditun%uk dalam Pamsimas serta mengelola dan memonitor program se&ara e!ekti! serta men%amin kialitas seluruh kegiatan program, khususnya penyiapan, proses persetu%uan dan pelaksanaan +en&ana Ker%a Masyarakat (+KM) di "ilayahnya6

Pro*in&ial Pro%e&t Management /nit (PPM/)

(urut mendukung ter&apainya tu%uan utama se&ara nasional melalui pen&apaian indikator kiner%a di "ilayahnya

(urut mendukung ter&apainya seluruh tu%uan antara, terutama melalui pengendalian konsultan dan !asilitator

3.3.3

Ti( Pen)el'la Tin)-a$ Kab%!a$en0K'$a Di s"'ia1 Ka#&1a'"n7Ko'a '"r!a1a' Tim koor!inasi Ka#&1a'"n7Ko'a 3TKK5 (ang !i#"n'&k #"r!asarkan SK B&1a'i70a$iko'a6 !"ngan !ik"'&ai o$") K"1a$a Ba11"!a s"'"m1a'6 !an #"ranggo'akan Dinas Bi!ang .i1'a Kar(a 1ro4insi6 Dinas

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

34

PAMSIMAS

2012

7Ba!an7Ins'ansi P"m#"r!a(aan as(araka' 1ro4insi6 Dinas K"s")a'an 1ro4insi6 !an ins'ansi '"rkai' 1"m#"r!a(aan mas(araka' s"r'a 1"rAaki$an k"$om1ok 1"!&$i7mas(araka' si1i$7LS $oka$. Tim Koor!inasi (ang a!a !"ngan ;&ngsi (ang s"%"nis !a1a' !i#"r$ak&kan s"#agai Tim Koor!inasi Program Pamsimas. Dinas P"k"r%aan Um&m6 a'a& s"%"nisn(a6 m"mi$iki ;&ngsi 1"$aksana !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a. Di s"'ia1 Ka#&1a'"n7Ko'a Lokasi sasaran !i#"n'&k Tim E4a$&asi RK o$") TKK !an m"n(am1aikan $a1oran k"1a!a TKK s"#agai 1"rAaki$an !ari 3 3'iga5 1"rAaki$an im1$"m"n'ing ag"n/i"s. Bi$a '"r!a1a' Tim s"%"nis6 maka 'im ini !a1a' !i;&ngsikan !an m"mas&kkan 1"k"r%aan 1rogram Pamsimas k" m"r"ka. Un'&k m"n!&k&ng 'rans1aransi6 LS a'a& 1"rAaki$an k"$om1ok 1"!&$i !a1a' !i&n!ang s"#agai 1ar'isi1an a'a& 1"ngama'. Di s"'ia1 ka#&1a'"n7ko'a !i#"n'&k Dis'ri/' Pro%"/' anag"m"n' Uni' 3DP U5. DP U akan !ik"'&ai o$") S'a; DPU6 a'a& s"%"nis6 !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a s"r'a #"ranggo'akan 1"rAaki$an !ari #"r#agai !"1"r'"m"n7!inas '"knis '"rkai' 3k"s")a'an6 1"n!i!ikan !an 1"m#"r!a(aan mas(araka'5 !i $"4"$n(a masing,masing. P"ran DP U an'ara $ain &n'&k m"ng"$o$a !an m"moni'or 1rogram s"/ara ";"k'i; s"r'a m"n%amin kia$i'as s"$&r&) k"gia'an 1rogram6 k)&s&sn(a 1"n(ia1an6 1ros"s 1"rs"'&%&an !an 1"$aksanaan R"n/ana K"r%a as(araka' 3RK 5. As1"k koor!inasi 1a!a 'ingka' k"/ama'an m"n"m1a'i 1osisi s'ra'"gis !an 1"n'ing '"r&'ama '"rkai' !"ngan !is'ri#&si !an g"ogra;i !"sa7k"$&ra)an sasaran !i Ai$a(a)n(a. K"/ama'an sanga' '"1a' &n'&k m"ngkoor!inasi s"k"$om1ok !"sa7k"$&ra)an sasaran Program Pamsimas. Gam#aran &m&m 1"ran !an 'angg&ng%aAa# !ari masing,masing k"$"m#agaan '"rkai' !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a )ingga mas(araka' a!a$a) s"#agaimana 1a!a 'a#"$ 3.4.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

35

PAMSIMAS

2012

Tabel 3.4 Pe an &an Tan))%n)+a,ab Kele(ba)aan &i Tin)-a$ Kab%!a$en0K'$a #a(!ai Ma#1a a-a$ &ala( Pen.a!aian T%+%an &an In&i-a$' Pa(#i(a#
&u%uan "mum #ndikator &u%uan "mum #nter-ensi Kegiatan &ahapan Program Pelaku di Kabupaten/Kota Kab. /Kota. Pemilihan lokasi sasaran Sosialisasi 9M'S partisipati! (MP') Pembuatan +KM Pelaksanaan +KM (KK Bappeda $P/ $inkes PM$ Bapedalda Pok%a 'MPL (im Penggerak PKK $PM/ Koord asilitator Pelaku di Ke+amatan dan Desa/Kelurahan Ke+amatan. (KK& ((K& Sanitarian Puskesmas Kasi PM$ Kaurbang ( M 'parat $esa LKM#Satlak Pamsimas 3atural Leader Masyarakat

Meningkatkan akses bagi (KM #. (ambahan %umlah masyarakat berpenghasilan orang yang memiliki Pelatihan mana%emen administrasi dan akses sarana air rendah di perdesaan dan keuangan minum yang pinggiran kota di lokasi Pelatihan teknis sarana air minum dan impro*ed4, sesuai Pamsimas dalam (penggunaan sanitasi status sosial-ekonomi sarana air minum dan sanitasi Pembangunan sarana air minum umum (ambahan %umlah yang improved1,2, dan praktik di daerah perdesaan orang yang memiliki perilaku hidup bersih dan sehat), akses sarana sanitasi Pembangunan sarana sanitasi komunal sebagai upaya pen&apaian target yang impro*ed5, di daerah pinggiran kota @SS-M$As6 Hal ini dapat sesuai status sosial(KM ##. di&apai melalui ekonomi pengarusutamaan (main Pembangunan sarana sanitasi di streaming) program dan sekolah perluasan (scaling-up) Pelatihan PHBS di masy6 dan di pendekatan berbasis masyarakat sekolah se&ara nasional6 Pelaksanaan PBHS di masy6 dan di sekolah Penyiapan dan pelatihan pengelola sarana air minum dan sanitasi

Pengelolaan sarana 'ir minum dan Sanitasi +eplikasi (kegiatan inisiati!) Keberlan%utan dan kesinambungan pengelolaan sarana

Desa/Kel.

Belum adanya de!inisi B akses @SSB di 9ndonesia, Pamsimas mengadopsi de!inisi global yang saat ini digunakan untuk monitoring kema%uan target M$A, yaitu : 7oint Monitoring Program dari @H--/392) 6 7MP mende!inisikan 'kses terhadap air minum yang aman adalah persen dari populasi yang menggunakan layanan penyediaan air yang Bimpro*eB, dengan ketersediaan sedikitnya 2< liter per orang per hari dari suatu sumber air yang Cimpro*eD, di dalam 1 Kilometer hunian pemakai6 Mata air Bimpro*eD adalah: Sambungan rumah tangga# Pipa hidran umum# Sumur-Bor# Sumur gali yang terlindung# Mata air yang terlindung# Penampung air hu%an6 7MP mende!inisikan akses sanitasi yang &ukup sebagai persen dari populasi yang menggunakan sanitasi Cimpro*eD, di mana Bsanitation impro*eB berarti: 'kses ke saluran air kotor, 'kses ke tangki septi&, @2 (Pour- lush kakus), Kakus sederhana, atau Kakus dilengkapi *entilasi6 Ke&ukupan sistem pembuangan limbah tubuh, dan pemisahan limbah tubuh manusia dari manusia6 PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

32

PAMSIMAS

2012

T%+%an An$a a K'(!'nen 1=

In&i-a$' T%+%an An$a a K'(!'nen 1=

?%n)#i In&i-a$' T%+%an An$a a K'(!'nen 1=

In$e /en#i Ke)ia$an

Pela-%

P"m"rin'a) ka#&1a'"n7ko'a !an 7umlah desa#kelurahan yang membuat 9denti!ikasi kebutuhan peningkatan 1ro4insi m"mi$iki LE BAGA +KM kapasitas kelembagaan atau dukungan TERPADU (ang m"nangani 1"r$&asan +en&ana peningkatan kapasitas untuk tambahan seperti : peraturan daerah, PENGGUNAAN AIR6 SANITASI !an ad*okasi, insenti! kiner%a dan teguran pengadopsian dan pengarusutamaan P8BS (ang im1ro4"!162 !i mas(araka' pendekatan Pamsimas, dan progres Memantau tingkat partisipasi dan peluang 1"r!"saan !an 1inggiran ko'a pen&apaian tu%uannya

perluasannya

Persentase dana yang dibelan%akan untuk @SS#'MPL oleh kab6 #kota terhadap keseluruhan dana 'MPL#@SS yang dibutuhkan untuk men&apai M$AS replikasi dengan mengikuti pendekatan Pamsimas di luar targ"' $okasi
Pamsimas

(im Koordinasi Pro*insi, 'd*okasi kelembagaan Kab6#Kota di tingkat kabupaten#kota PPM/ dan $PM/ Pendampingan dalam Pok%a 'MPL asesmen dan Bapedalda penyusunan +KM

Pelatihan peningkatan kapasitas kelembagaan

Konsultan 'd*isory

'd*okasi penganggaran di bidang penyediaan air minum dan saniasi


30SS57A PL

( M !an Kons&$'an

7umlah kabkota yang melakukan

K'(!'nen 2= as(araka' sasaran s"/ara #"r'a)a1 '"$a) m"n"ra1kan P"ri$ak& 8i!&1 B"rsi) !an S")a' 3P8BS5*.

K'(!'nen 2=

K'(!'nen 2=

D dari masyarakat sasaran yang telah Memantau peningkatan akses dan


stops B'BS6 = dari masyarakat sasaran yang telah menerapkan kebiasaan &u&i tangan pakai sabun = dari sekolah sasaran yang telah memiliki sarana air minum dan sanitasi yang impro*ed, dan program kebersihan dan kesehatan

e!ekti!itas penggunaan sarana sanitasi yang impro*ed oleh masyarakat dan seklah sasaran Penilaian perubahan Perilaku Hidup Bersih dan S")a' 3P8BS5

Pemi&uan peru-bahan perilaku dengan pendekat-an 2L(S di ma-syarakat dan di sekolah Pelatihan PHBS di masyarakat dan di sekolah Promosi PHBS di masyarakat dan sekolah Pelaksanaan PHBS di

3atural Leader ( M Sanitarian # Sta! Puskesmas Kasi PM$ Komite 2L(S Pok%a 'MPL /nit Ker%a (eknis Kesehatan

>

P"r'ama,'ama m"g)a1&s BAB !i '"m1a' '"r#&kaC k"!&a /&/i 'angan s"'"$a) 3BAB6 m"nangani 'in%a #a(i !an s"#"$&m m"n("n'&) makanan5C k" 'iga 1"ri$ak& )igi"nis $ain (ang !i1riori'askan o$") mas(araka' sasaran.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

39

PAMSIMAS

2012

T%+%an An$a a

In&i-a$' T%+%an An$a a

?%n)#i In&i-a$' T%+%an An$a a

In$e /en#i Ke)ia$an

Pela-%

masyarakat dan di sekolah

$inas $iknas (im Penggerak PKK $esa#Kelurahan $asa"isma PKK

'parat $esa#K"$.
K'(!'nen 3= as(araka' sasaran m"m1"ro$") aks"s '"r)a!a1 $a(anan air min&m 1"r!"saan !an sani'asi kom&na$ (ang s&!a) im1ro4"!6 m"ngg&nakann(a6 ik&' m"ng"$o$a s"/ara ";"k'i; !an #"rk"sinam#&ngan K'(!'nen 3= K'(!'nen 3=

D !"sa !"ngan sistem peyediaan air Memantau peningkatan %umlah masyarakat Pembangunan sarana
yang memiliki akses air minum yang minum yang sudah impro*ed, yang sehat#aman ber!ungsi; dan memuaskan masyarakat penerima layanan Penilaian dampak 1rogra 1a!a KK (ang miskin = desa dengan sistem penyediaan air
min&m (ang s&!a) im1ro4"!6 (ang !ik"$o$a1: !an !i!anai s"/ara ";"k'i; P"ni$aian k"sinam#&ngan 1"n("!iaan air min&m (ang #ar&7 im1ro4"!

air minum dan sanitasi yang impro*ed administrasi dan keuangan

P"$a'i)an pengelolaan
Pelatihan teknis sarana air minum dan sanitasi Pelatihan operasi dan pengelolaan sarana air minum dan sanitasi Pemi&uan peru-bahan perilaku dengan pendekat-an 2L(S di ma-syarakat dan di sekolah

Satlak Pamsimas dan masyarakat didampingi dan dilatih oleh asilitator dan Konsultan serta (im (eknis

K'(!'nen 4= P"m"rin'a) !a"ra) m"n&n%&kkan 1"ningka'an komi'm"n (ang s"ri&s s"/ara #"r'a)a1 '"r)a!a1 k"sinam#&ngan !an 1"r$&asan 1rogram 1"n("!iaan air !an sani'asi
; 1< 11

K'(!'nen 4=

K'(!'nen 4=

J&m$a) !"sa7kelurahan !an


ka#&1a'"n7ko'a (ang m"$"#i) kri'"ria in!ika'or kin"r%a 1ro("k11 3k"( 1"r;orman/" in!i/a'or56 m"n"rima 'am#a)an )i#a)

Memantau komitmen pemerintah daerah dalam memperluas Penyediaan 'ir minum dan Sanitasi (@SS) di luar lokasi sasaran Pamsimas

3atural Leader ( M Sanitarian # Sta! Puskesmas

In!ika'or

PA &n'&k 1"n("!iaan air mas(araka' s"1"r'i !ir&m&skan !a$am

"'o!o$ogi ;or Par'i/i1a'or( Ass"ssm"n' 3

PA56 Bank D&nia 0SP6 2::3.

ibid
Kri'"ria &n'&k kom1"'isi an'ar mas(araka' m"$i1&'i2 1r"s'asi s'a'&s <1"n,D";"/a'ion,?r""6 m"n&%& k"#"r)asi$an s'a'&s JTo'a$ Sani'asiJ !"ngan 1::D r&ma) 'angga m"nga!o1si /&/i 'angan !"ngan sa#&n6 1"ngg&naan Gim1ro4" sani'a'ionH !an 1rak'"k 1"ri$ak& )igi"nis $ain6 s"'"$a) sarana 0SS (ang !i#ang&n #"rman;aa' 1::D #agi r&ma) 'angga $"ma)7miskin !i mas(araka'6 k"1as'ian k"ik&'s"r'aan 1"r"m1&an6 $aki,$aki6 $"ma)7miskin !an ka(a6 k"1&asan s"$&r&) 1"ngg&na '"r)a!a1 1"$a(anan sarana 0SS6 !an k"/&k&1an $"#i) !ari 1::D #ia(a <I !ari 'ari; 1"ngg&na6 m"mi$iki Program Promosi Sani'asi !an K"s")a'an S"ko$a) (ang m"$i#a'kan orang '&a Aa$i m&ri!6 mas(araka'6 !an P"mangk& K"1"n'ingan $ainn(a.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

38

PAMSIMAS

2012

T%+%an An$a a s"/ara sAa!ana !"ngan m"'o!o$ogi Pamsimas

In&i-a$' T%+%an An$a a

?%n)#i In&i-a$' T%+%an An$a a

In$e /en#i Ke)ia$an

Pela-%

Membuat pilot proyek dan penyempurnaan Pelatihan PHBS di

Kasi PM$ Komite 2L(S Pok%a 'MPL /nit Ker%a (eknis Kesehatan $inas $iknas (im Penggerak PKK $esa#Kel $asa"isma PKK 'parat $esa#Kel6 Konsultan 'd*isory (im Koordinasi Pro*insi, Kabupa-ten#Kota PPM/ dan $PM/ Bapedalda Spesialis 9M9S Konsultan 'd*isory Bagian Mone* (PPM/, $PM/) Masyarakat dengan pendampingan ( M

masyarakat dan di pendekatan program Penyediaan 'ir minum sekolah dan Sanitasi (@SS) untuk bisa disinergikan se&ara e!ekti! dengan upaya Promosi PHBS di penanggulangan k"miskinan !an 1"ning, masyarakat dan sekolah
ka'an ka1asi'as mas(araka' !a$am rangka m"A&%&!kan k"sinam#&ngan $a(anan !a$am %angka 1an%ang

Pelaksanaan PHBS di masyara-kat dan di sekolah 'd*okasi penganggaran di bidang penyediaan air minum dan saniasi (@SS)#'MPL

K'(!'nen 5= DP U !an .P U mam1& m"ng"$o$a !an m"n!&k&ng 1rogram 3&n'&k s"$an%&'n(a m"m1"r$&as k" ka#&1a'"n7 ko'a $ainn(a5

K'(!'nen 5= 1ro("k 39M9S6 IE5 m"n("!iakan in;ormasi s"/ara r"g&$"r m"ng"nai k&a$i'as 1"$aksanaan 1ro("k

K'(!'nen 5=

S'r&k'&r !an 1"rangka' moni,'oring Mengkon!irmasi kema%uan dan e!ekti!itas


penyediaan pendampingan teknis dan masukan pengelolaan proyek Sur*ei baseline, mid-term, dan akhir tahun diker-%akan untuk in!ormasi mana%emen proyek

Menyediakan perangkat lunak 9M9S Menyediakan tenaga ahli 9M9S Pelatihan di bidang 9M9S bagi pemangku kegiatan terkait

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

3*

PAMSIMAS

2012

3.3.4

Ti( Pen)el'la Tin)-a$ Ke.a(a$an P"mangk& k"gia'an $in'as s"k'ora$ 1rogram Pamsimas !i 'ingka' K"/ama'an '"r!iri !ari Tim Koor!inasi K"/ama'an 3TKK/5 (ang !i !a$amn(a '"r!a1a' Tim T"knis K"/ama'an. K"anggo'aan Tim T"knis K"/ama'an '"r!iri !ari Ka&r#ang !an Kasi P D K"/ama'an6 Sani'arian P&sk"smas6 !an P"ngaAas S"ko$a) .a#ang Diknas K"/ama'an. Tim T"knis K"/ama'an #"r'&gas m"m#"rikan #an'&an '"knis !an 1"m#inaan '"knis k"1a!a LK 6 Sa'$ak Pamsimas6 !an BPSPA S #"rsama,sama !"ngan T? !a$am m"$aksanakan sosia$isasi6 ;asi$i'asi6 m"!iasi !an koor!inasi &n'&k m"m1"r$an/ar 1"k"r%aan Pamsimas.

3.3.5

Kele(ba)aan Ma#1a a-a$ &an Uni$ Pela-#ana S'r&k'&r organisasi 1rogram !i 'ingka' !"sa7k"$&ra)an #"r#"!a !"ngan s'r&k'&r ;orma$ !i 'ingka' 1"m"rin'a) ka#&1a'"n7ko'a6 1ro4insi !an 1&sa'. Uni' &'ama !i 'ingka' !"sa a!a$a) L"m#aga K"sAa!a(aan as(araka' 3LK 5 !an sa'&an 1"$aksana k"gia'an 3Sa'$ak5 Di !"sa7k"$&ra)an (ang s"!ang !an '"$a) !i$aksanakan 1rogram 1"m#"r!a(aan o$") 1"m"rin'a)6 s"1"r'i P2KP (ang '"$a) m"m#"n'&k BK a'a& PPK (ang '"$a) m"m#"n'&k TPK6 maka 1"$aksanaan 'i!ak m"m#"n'&k LK nam&n m"man;aa'kan BK s"s&ai !"ngan karak'"is'ikn(a s"#agai LK . Da$am )a$ BK m"mi$iki kin"r%a (ang k&rang m"ma!ai6 maka T? #"rsama,sama !"ngan mi'ra s"'"m1a' m"$ak&kan r"4i'a$isasi k"$"m#agaan '"rs"#&'. Di $okasi (ang #"$&m '"r!a1a' BK a'a& s"%"nisn(a6 maka !a1a' !i#"n'&k $"m#aga #ar& (akni LK (ang #"r;&ngsi s"#agai !"Aan mas(araka'. Pros"s 1"m#"n'&kan LK s"s&ai !"ngan asas k"'"rAaki$an6 1ar'isi1a'i;6 ak&n'a#"$ !an !i$aksanakan s"1"n&)n(a o$") mas(araka'6 !"ngan kri'"ria anggo'a (ang $"#i) m"ng&'amakan r"kam %"%ak a'a& k"1"r/a(aan mas(araka' !an m"n%amin k"'"r$i#a'an 1"r"m1&an s"r'a Aarga miskin. LK m"r&1akan Aa!a) sin"rgi !an as1irasi mas(araka' (ang !i)ara1kan !a1a' m"n%a!i "m#rio !ari $"m#aga k"sAa!a(aan mas(araka' Aarga 3civil society5 !i 'ingka' kom&ni'as akar r&m1&'. <$") kar"na i'&6 LK !i)ara1kan m"r&1akan ins'i'&si mas(araka' in!"1"n!"n (ang s"1"n&)n(a !i#"n'&k6 !ik"$o$a !an !i1"r'angg&ng%aAa#kan o$") mas(araka' s"n!iri. Anggo'a,anggo'a LK !i1i$i) s"/ara $angs&ng o$") s"$&r&) mas(araka'6 !"ngan m"ng&'amakan k"'"r$i#a'an k"$om1ok mar%ina$ 3Aani'a !an Aarga miskin5 !an m"r"ka #"r'angg&ng%aAa# $angs&ng 1&$a k"1a!a mas(araka'. Un'&k m"m&!a)kan a!minis'rasi 1rogram s"r'a s"%a$an !"ngan k"!&!&kann(a s"#agai ins'i'&si mas(araka' (ang o'onom6 maka $"gi'imasi LK a!a$a) 1"ngak&an6 r"1r"s"n'a'i; !an 1"ngakaran mas(araka' s"!angkan $"ga$isasi m"$a$&i 1"n/a'a'an !i No'aris. Sa'&an P"$aksana PA SI AS 1aska 1"$aksanaan 1"k"r%aan kons'r&ksi s"$an%&'n(a !i'rans;ormasi m"n%a!i Ba!an P"ng"$o$a (ang #"rna&ng !a$am L"m#aga K"sAa!a(aan as(araka' a'a& BK !an s"%"nisn(a.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

4:

PAMSIMAS

2012

"ski1&n s"#agai ins'i'&si mas(araka'6 LK #"rk"!&!&kan o'onom6 nam&n !a$am 1"ng"$o$aan organisasi ma&1&n 1"$aksanaan k"gia'an6 LK #"rk"Aa%i#an m"$aksanakan koor!inasi6 kons&$'asi !an kom&nikasi in'"nsi; !"ngan K"1a$a D"sa7L&ra) !an 1"rangka'n(a s"r'a 'oko) mas(araka' ma&1&n $"m#aga ;orma$ !an in;orma$ mas(araka' $ainn(a. Ke$en$%an &an $a$a .a a (e(4%n)#i-an6 (e e/i$ali#a#i a$a% (e(ben$%Le(ba)a Ke#,a&a1aan Ma#1a a-a$ be#e $a Sa$%an Pela-#ana -e)ia$an &a!a$ &ili3a$ !a&a B%-% Pe&'(an Pela-#anaan Pa(#i(a# &i Tin)-a$ Ma#1a a-a$ &an B%-% Pe$%n+%- Te-ni# Pe en.anaan P ') a( Pa(#i(a# &i Tin)-a$ Ma#1a a-a$.

3.4

PENGADAAN BARANG0"ASA
Pros"!&r 1"nga!aan #arang7%asa &n'&k 1rogram Pamsimas s"#agian a'a&1&n s"$&r&) s&m#"r 1"m#ia(aann(a (ang #"rasa$ !ari !inancing Agreement IDA Credit No2 42:4,IND !i$aksanakan !"ngan m"ngg&nakan "uideline -orld .an, 7 Procurement under I.RD Loans and IDA Credits 3May :;;<6 revised %cto'er6 :;;=49 dan "uidelines7 Selection and Employment o# Consultants 'y -orld .an, .orro0ers 3May :;;<6 revised %cto'er6 :;;=4.

3.5

SISTEM PENGELOLAAN KEUANGAN


Program Pamsimas s"#agai 1rogram (ang !i#ia(ai !ari 1in%aman $&ar n"g"ri 3PLN56 maka sis'"m 1"ng"$o$aan k"&angan !isam1ing #"r!asarkan 1"ra'&ran 1"m"rin'a) (ang #"r$ak&6 %&ga '"r&'ama )ar&s m"nga/& 1a!a 2 Minute o# $egotiation6 !inancing Agreement $o8 <:;< I$D6 Project Appraisal Document6 Aide Memoire6 Costing Ta'le6 1rogr"s k"gia'an !an Annual -or, Plan. 8a$ ini agar anggaran m"mang !i1"r&n'&kkan #agi 1"ng"$&aran B 1"ng"$&aran (ang '"$a) !is"'&%&i o$") Bank D&nia s"#agaimana '"r'"ra !a$am !inancing Agreement. Pen+ela#an lebi3 &e$ail &an $e in.i &a!a$ &ili3a$ &ala( B%-% Pe$%n+%- Te-ni# Pen)el'laan Ke%an)an P ') a( Pa(#i(a#

3.2

REN;ANA TINDAK ANTI KORUPSI


R"n/ana 'in!akan 1"n/"ga)an kor&1si !a$am 1ro("k Pamsimas !i$ak&kan s"s&ai !"ngan + 3"nam5 "$"m"n &'ama (ang s&!a) !ii!"n'i;ikasi o$") 'im Bank D&nia &n'&k P"n/"ga)an An'i Kor&1si !i In!on"sia m"$i1&'i2 15 25 35 45 55 +5 P"ng&a'an K"'"r#&kaan !an Trans1aransi6 P"n/"ga)an Risiko Ko$&si6 P"n/"ga)an Risiko P"n(a$a)g&naan 0"A"nang !an P"ma$s&an6 P"ngaAasan o$") as(araka' a!ani6 Sis'im P"nanganan K"$&)an6 !an K"'"n'&an Sanksi !an Tin!akan P"r#aikan (ang %"$as
PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

41

PAMSIMAS

2012

Tin!akan an'i kor&1si ini #"r!asarkan 1"nga$aman !ari 1rogram s"#"$&mn(a (akni 0SSLI.,1 ma&1&n 0SLI.,2 . B"r!asarkan !ari 1"nga$aman '"rs"#&' 'in!akan an'i kor&1si s"#agian #"sar !i;ok&skan 1a!a as1"k 1ro("k (ang #"r)&#&ngan !"ngan kon'rak (ang #"sar s"1"r'i !a$am 1"nga!aan #an'&an '"knis m"m1&n(ai r"siko (ang 'inggi6 s"$an%&'n(a r"siko $"#i) r"n!a) 1a!a as1"k 1"$a'i)an6 $okakar(a !an kam1an(" #"rsama kons'i'&si )an(a 3:D !ari 'o'a$ ni$ai 1ro("k. P"nga$aman s"#"$&mn(a 1a!a 1rogram 0SLI. 2 #a)Aa &n'&k k"gia'an .DD m"m1&n(ai 1"$&ang (ang 'inggi &n'&k 'in!akan kor&1si !imana ni$ai in4"s'asi m"n/a1ai -:D !ari 'o'a$ ni$ai 1ro("k s")ingga sanga' m"m#&'&)kan 1"ngaAasan (ang $"#i) 'inggi. Un'&k !i 'ingka' !"sa7k"$&ra)an k&n/i &'ama a!a$a) sis'im 1"$a(anan (ang #aik s"r'a 'rans1aransi6 k&a$i'as (ang $"#i) #aik s"r'a 1"ng"$o$aan 1rogram71ro("k !i#"rikan 'angg&ng %aAa# k"1a!a mas(araka'. K"is'im"Aaan !ari s"m&a r"n/ana 'in!akan an'i kor&1si '"rin'"grasi !a$am 1"nganggaran 1ro("k. B"#"ra1a ar"a &'ama7k&n/i '"rkai' !"ngan &1a(a an'i kor&1si '"rmas&k mana%"m"n 1ro("k6 moni'oring !an "4a$&asi6 a&!i' in!"1"n!"n'6 1"n(am1aian in;ormasi !an 1"ningka'an k"sa!aran. P"n("!iaan !ok&m"n 1ro("k (ang !a1a' !iaks"s o$") 1&#$ik m"r&1akan r"n/ana P"n/"ga)an Kor&1si ini !i1&#$ikasikan !i !a$am si'&s AAA.1&.go.i!6 !an '"$a) !is"1aka'i o$") E>ecuting Agency 3Dir"k'ora' J"n!"ra$ .i1'a Kar(a6 K"m"n'"rian P"k"r%aan Um&m5 !an 1ara Im1$"m"'ing Ag"n/i"s 3Dir"k'ora' J"n!"ra$ P"ng"n!a$ian P"n(aki' !an Lingk&ngan P"m&kimam6 K"m"n'"rian K"s")a'anC Dir"k'ora' J"n!"ra$ Bina P"m#ang&nan Da"ra) !an Di'%"n P"m#"r!a(aan as(araka' !an D"sa6 K"m"n'"rian Da$am N"g"riC !an P&sa' P"m#inaan K"s"garan Jasmani6 K"m"n'"rian P"n!i!ikan Nasiona$5 &n'&k !i1"rg&nakan !a$am Pamsimas. Ta#"$ Tin!akan P"n/"ga)an Kor&1si '"$a) !i1"rsia1kan s"s&ai !"ngan risiko Kor&1si6 Ko$&si !an N"1o'ism" (ang '"r%a!i 1a!a 1ro("k s"%"nis !an !is"s&aikan !"ngan m"kanism" 1"$aksanaan 1ro("k. Pen+ela#an lebi3 &e$ail (en)enai Ren.ana Tin&a- An$i K' %!#i &a!a$ &ili3a$ !a&a La(!i an 4

3.9

PENGAMANAN0SA?EGUARD
K"rangka sa#eguard !imaks&!kan s"#agai 1an!&an #agi s"$&r&) 1i)ak (ang '"r$i#a' !a$am m"$ak&kan ana$isis6 1"r"n/anaan6 1"$aksanaan6 o1"rasi !an 1"man'a&an s&#1ro("k6 !"ngan m"nga/& 1a!a 1"rs(ara'an !ari Bank D&nia !an 1"ra'&ran 1"r&n!angan (ang #"r$ak& !i In!on"sia m"ng"nai !am1ak $ingk&ngan6 1"m#"#asan $a)an !an 1"m&kiman k"m#a$i 3Land A*uistition and Resettlement56 !an Aarga '"riso$asi !an r"n'an 3Isolated and /ulnera'le People5 K"gia'an !a$am Program Pamsimas '"$a) !ik$asi;ikasikan s"#agai Ka'"gori B6 (ang mana k"m&ngkinan #"sar 'i!ak akan m"ngaki#a'kan !am1ak #"rar'i (ang 'i!ak !iinginkan '"r)a!a1 $ingk&ngan )i!&1 !an sosia$. 8a$ ini s"s&ai !"ngan 1"n!"ka'an #"r#asis mas(araka' '"r)a!a1 1"nga!aan air min&m !an sani'asi.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

42

PAMSIMAS

2012

Pen+ela#an lebi3 &e$ail (en)enai #a4e)%a &in) &a!a$ &ili3a$ &ala( B%-% Pe$%n+%- Te-ni# Pen)a(anan 7Sa4e)%a &8 P ') a( Pa(#i(a# 3.9.1 Lin)-%! Ke an)-a Ke +a Sa4e)%a & S"s&ai !"ngan karak'"ris'ik k"gia'an (ang !i!anai !a$am Pamsimas6 k"rangka sa;"g&ar! Pamsimas '"r!iri !ari 3 kom1on"n (akni2 15 Sa;"g&ar! Lingk&ngan. K"rangka sa;"g&ar! $ingk&ngan ini !imaks&!kan s"#agai &1a(a m"m#an'& 1"s"r'a ka#&1a'"n7ko'a agar !a1a' m"$ak&kan "4a$&asi s"/ara sis'"ma'ik !a$am 1"nanganan6 1"ng&rangan !an 1"ng"$o$aan r"siko $ingk&ngan (ang 'i!ak !iinginkan6 1romosi man;aa' $ingk&ngan6 !an m"A&%&!kan k"'"r#&kaan6 !"ngan m"$ak&kan kons&$'asi 1&#$ik !"ngan Aarga (ang '"rk"na !am1ak !an s'ak")o$!"r $ainn(a. 25 Sa;"g&ar! Sosia$ Sa;"g&ar! 1"nga!aan 'ana) !an 1"m&kiman k"m#a$i 3 land ac*uisition and resettlement56 k"rangka ini !imaks&!kan s"#agai &1a(a m"m#an'& 1"s"r'a ka#&1a'"n7ko'a agar !a1a' m"$ak&kan "4a$&asi s"/ara sis'"ma'ik !a$am 1"nanganan6 1"ng&rangan !an 1"ng"$o$aan r"siko sosia$ (ang 'i!ak !iinginkan6 1romosi man;aa' sosia$6 !an m"A&%&!kan k"'"r#&kaan !"ngan m"$ak&kan kons&$'asi 1&#$ik !"ngan Aarga (ang '"rk"na !am1ak 1"min!a)an !an s'ak")o$!"r $ainn(a. Sa;"g&ar! #agi mas(araka' '"riso$asi !an r"n'an 3 Isolated and /ulnera'le People56 k"rangka ini !imaks&!kan s"#agai &1a(a m"m#an'& 1"s"r'a ka#&1a'"n7ko'a agar !a1a' m"$ak&kan "4a$&asi s"/ara sis'"ma'ik !a$am 1ananganan6 1"ng&rangan !an 1"ng"$o$aan r"siko sosia$ (ang 'i!ak !iinginkan6 1romosi man;aa' sosia$6 !an m"A&%&!kan 1"$aksanaan k"'"r#&kaan !"ngan m"$ak&kan kons&$'asi 1&#$ik !"ngan Aarga '"riso$asi !an r"n'an (ang '"rk"na !am1ak !an sta,e older $ainn(a. 3.9.2. Pe lin&%n)an Dae a3 Tan)-a!an Ai 7P5DTA8 P"n"kanan 1"n(a!aran !an k"gia'an P"r$in!&ngan Da"ra) Tangka1an Air !i !a$am sa;"g&ar! !i'&%&kan &n'&k m"m#"ri k"sa!aran k"1a!a mas(araka' #"r#agai k"r&sakan a$am !an &sa)a 1"$"s'arian $ingk&ngan. S"!angkan 1"$aksanaan k"gia'an !i'&%&kan s"#agai &1a(a 1"$"s'arian $ingk&ngan (ang !a1a' $angs&ng m"m#"ri 1"r$in!&ngan !an 1"$"s'arian !i s"ki'ar s&m#"r air ma&1&n !a"ra) (ang 'i!ak $angs&ng !iam#i$ s&m#"rn(a. P"$aksana k"gia'an m"$i#a'kan mas(araka' s"/ara ak'i;. P"ng&a'an ka1asi'as m"$a$&i 1"$a'i)an )ar&s !i#"rikan k" mas(araka' s"#"$&m m"$ak&kan k"gia'an P,DTA.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

43

PAMSIMAS

2012

3.8

OPERASIONAL DAN PEMELIHARAAN


Da$am Pamsimas 1"m"$i)araan 1rasarana !an sarana )ar&s m"m1osisikan air s"#agai komo!i'i "konomi 'i!ak s"k"!ar komo!i'i sosia$ !an m"n%a!i 'angg&ng %aAa# 1"ng"$o$a (ang !i#"n'&k m"$a$&i &s(aAara) D"sa7K"$&ra)an. Un'&k k"sinam#&ngan 1rogram Pamsimas 1"r$& !i#"n'&k organisasi o1"rasiona$ !an 1"m"$i)araan 3<IP56 (ang #"r'&%&an &n'&k k"#"r$an%&'an #agi 1"$a(anan !an 1"$"s'arian as"' (ang '"$a) !i#ang&n o$") mas(araka'6 an'ara $ain 1rasarana !an sarana air min&m. Da$am 1"$aksanaann(a6 k"'"r$i#a'an ka&m 1"r"m1&an $"#i) signi;ikan kar"na m"r"ka m"r&1akan 1"ngg&na6 o$") s"#a# i'& 1ar'isi1asi ak'i; 1"r"m1&an !a$am o1"rasiona$ !an 1"m"$i)araan as"' mas(araka' sanga' !i1"r$&kan. T&%&an o1"rasi !an 1"m"$i)araan 3<IP5 !a$am Pamsimas a!a$a) s"#agai #"rik&'2 15 25 35 Agar Prasarana !an sarana (ang '"$a) '"r#ang&n '"'a1 #"r;&ngsi s"s&ai !"ngan k&a$i'as !an &m&r 1"$a(anan (ang !ir"n/anakanC "n%amin 1"m"$i)araan s"/ara r&'in6 '"1a' Aak'&6 '"1a' sasaran !an6 ";isi"n 3air s"#agai komo!i'i "konomi5C "n("ra)kan 'angg&ng k"1a!a P"ng"$o$a Sarana &n'&k m"ngo1"rasikan !an m"ngo1'ima$kan 1"$a(anan sarana (ang a!a.

Agar 1"$aksanaan o1"rasiona$ !an 1"m"$i)araan !a1a' #"r%a$an !"ngan $an/ar maka !i1"r$&kan organisasi &n'&k m"ng"$o$a sarana air min&m s"'"$a) masa 1"$aksanaan kons'r&ksi. Pa!a 'a)a1 ini #"r;&ngsin(a Ba!an P"ng"$o$a 3BP5 &n'&k o1"rasiona$ !an 1"m"$i)araan m"n%a!i 1"n'ing 1"ranann(a !"mi #"r$an%&'n(a 1"$a(anan sarana air min&m !an sani'asi. Pen+ela#an lebi3 &e$ail (en)enai O!e a#i'nal &an Pe(eli3a aan &a!a$ &ili3a$ &ala( B%-% Pe$%n+%- Te-ni# Pe(eli3a aan &an Kebe lan+%$an P ') a( Pa(#i(a# &i Tin)-a$ Ma#1a a-a$

3.*

PEMANTAUAN
P"man'a&an a!a$a) k"gia'an 1"ng&m1$an in;ormasi (ang !i$ak&kan s"/ara 1"rio!ik &n'&k m"mas'ikan s&a'& k"gia'an s&!a) !i$aksanakan s"s&ai !"ngan r"n/ana. P"man'a&an a!a$a) 1ros"s (ang '"r&s m"n"r&s !i$ak&kan !i s"1an%ang sik$&s 1rogram6 !im&$ai !ari 1"rsia1an6 1"r"n/anaan6 1"$aksanaan6 !an 1"$"s'arian. 8asi$ k"gia'an 1"man'a&an !ig&nakan &n'&k m"m1"r#aiki k&a$i'as 1"$aksanaan !an 1"n("s&aian '"r)a!a1 1"r"n/anaan. T&%&an P"man'a&an2

"mas'ikan #a)Aa 1"$aksanaan k"gia'an Pamsimas s"/ara progress 'i!ak '"r$a$& m"n(im1ang !ari time #rame (ang '"$a) !i'"n'&kan 1a!a s"'ia1 KmilestoneK !a$am master sc edule6

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

44

PAMSIMAS

2012

"mas'ikan 1ros"s ;asi$i'asi k"gia'an 1"$aksanaan sik$&s Pamsimas s"s&ai a/&an (ang a!a 3P 6 =I 6 !an P"'&n%&k T"knis6 S<P56 s")ingga /a1aian s&#s'ansi s"s&ai in!ika'or (ang '"$a) !i'"n'&kan6 "mas'ikan s"'ia1 k"rangka a/&an (ang !is&s&n &n'&k !i$aksanakan #"r!asarkan 1a!a kori!or (ang '"$a) !i'"n'&kan 3P 6 =I 6 P"'&n%&k T"knis6S<P5.

3.*.1

"eni# Ke)ia$an Pe(an$a%an &ala( Pa(#i(a# 15 Pe(an$a%an 'le3 Ma#1a a-a$. P"man'a&an !i$ak&kan o$") mas(araka' s"/ara 1"rio!ik !"ngan m"ngg&nakan m"'o!" PA &n'&k m"ng&k&r 2 k"#"r$an%&'an6 ";"k'i;i'as 1"ngg&naan6 k"1&asan 1"ngg&na sarana6 aks"s '"r)a!a1 ;asi$i'as #"r!asarkan g"n!"r !an s'ra'a sosia$ "konomi6 !an 1"&#a)an 1"ri$ak&. Pe(an$a%an 'le3 !e(e in$a3. P"man'a&an !i$ak&kan o$") 1i)ak 1"m"rin'a)6 #aik !ari $"m#aga 1"n("$"nggara 7"@"/&'ing ag"n/(6 ma&1&n !ari in'"rK"m"n'"rian 3K"m"n'"rian. K"&angan6 Bang!a6 P D6 D"1k"s6 PU6 !an $ain,$ain5. P"man'a&an ini %&ga !i$ak&kan o$") 1"m"rin'a) !i 'ingka' nasiona$6 ka#&1a'"n7ko'a6 k"/ama'an6 !an !"sa7k"$&ra)an. "'o!" 1"man'a&an o$") 1"m"rin'a) ini !i$ak&kan m"$a$&i k&n%&ngan $a1angan &n'&k m"ng"'a)&i a1aka) k"gia'an 1ro("k #"r%a$an s"s&ai r"n/ana !an 1ros"!&r (ang !is"1aka'i. S"/ara #"rka$a6 akan !i'&r&nkan misi s&1"r4isi !an k&n%&ngan $a1angan o$") 1"%a#a' 1"m"rin'a) s"r'a &ns&r '"rkai' $ainn(a 3$"m#aga !onor6 LS 6 !an $ain,$ain5 k" $okasi 1ro("k .

25

1+5 Pe(an$a%an 'le3 -'n#%l$an 7;MA;6 PMA;6 DMA;6 &an Ti( ?a#ili$a$' Ma#1a a-a$8. K"gia'an 1"man'a&an ini !i$ak&kan o$") %a%aran kons&$'an m&$ai !ari 'ingka' $a1angan6 ka#&1a'"n7ko'a6 1ro1insi6 !an nasiona$. "'o!" 1"man'a&an (ang !ig&nakan o$") kons&$'an a!a$a) &%i 1"'ik &n'&k m"man'a& k&a$i'as 1"n!am1ingan !an o&'1&' . U%i 1"'ik !i$ak&kan '"r)a!a1 s"'ia1 sik$&s 1amsimas6 in;ras'r&k'&r 3sarana air #"rsi) !an sani'asi5 !an k"&angan71"m#&k&an. 8asi$ 1"man'a&an !ig&nakan &n'&k m"$ak&kan 1"r#aikan '"r)a!a1 kons"1 !an !"sain 1ro("k6 m"m#"r)"n'ikan 1ros"s 1"$aksanaan 1rorgam a1a#i$a !i#&'&)kan6 !an m"m#"rikan mo!"$ 1"m#"$a%aran #agi 1"$ak& 1ro("k. 1-5 Pe(e i-#anaan Ke%an)an0A%&i$ 'le3 BPK6 BPKP6 &an Ba,a#&a. Uns&r 1"m"rin'a) (ang #"r1"ran !a$am 1"m"riksaan k"&angan s"1r'i BPK6 BPKP6 !an BaAas!a #"r'angg&ng%aAa# m"m"riksa Pamsimas s"'ia1 'a)&nn(a. A/&an (ang !ig&nakan !a$am 1"m"riksaan k"&angan a!a$a) !ok&m"n r"smi 1ro("k 3P 6 =I 6 !an P"'&n%&k T"knis6 S<P5. Da$am 1"m"riksaaan k"&angan ini6 1"r$& !is"1aka'i in!ika'or kin"r%a !an 1"rk"m#angna 1"$aksanaan 1rogram !"ngan $"m#aga 1"m"riksa k"&angan ini. 1*5 Pe(an$a%an 'le3 Pi3a- D'n' . K"gia'an 1"man'a&an misi s&1"r4isi !i$ak&kan o$") 1i)ak !onor &n'&k m"mas'ikan #a)Aa k"gia'an (ang s&!a) !i$aksanakan m"m"n&)i s'an!ar 1"rs(ara'an Loan Agreement (ang '"$a) !is"1aka'i6 (ai'& PAD. Pi)ak !onor m"$ak&kan 1"man'a&an ini6 &n'&k m"$i)a' 1"r'angg&ng%aAa#an 1"$aksanaan k"gia'an (ang '"$a) !i$ak&kan !i $a1angan.
PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

45

PAMSIMAS

2012

3.*.2

Me$'&e Pe(an$a%an P ') a( Pa(#i(a# 15 IMIS. "r&1akan !a'a 1"man'a&an (ang !i1"ro$") !ari )asi$ moni'oring k"#"r$an%&'an (ang !i$ak&kan o$") mas(araka' !an sis'"m 1"man'a& !an m"ng"4a$&asi /a1aian 1"$aksanaan !ari 1rogram Pamsimas. I IS '"r!iri !ari 2 a5 MIS 7Management Information System8. Sis'"m In;ormasi ana%"m"n 3SI 5 Pamsimas a!a$a) s"#&a) sis'"m (ang !ir"n/anakan &n'&k m"man'a& !an m"ng"4a$&asi /a1aian 1"$aksanaan !ari 1rogram Pamsimas !i $a1angan m"$a$&i m"kanism" 1"ng"$o$aan !a'a !an in;ormasi (ang '"r1a!& !an '"r#&ka. K"$&aran !a'a !an in;ormasi (ang !i)asi$kan akan !iman;aa'kan !a$am k"gia'an 1"man'a&an6 "4a$&asi6 !an 1"$a1oran k"gia'an Pamsimas. M'ni$' in) Kebe lan+%$an. oni'oring ini akan m"$i)a' 1"r&#a)an (ang '"r%a!i !imas(araka' #aik s"/ara ;isik !an 1"r&#a)an 1"ri$ak& s"/ara k&an'i'a'i; !an k&a$i'a'i;. S&m#"r !a'a !ari moni'oring ini #"rasa$ !ari )asi$ 1"n/a'a'an in;ormasi '"n'ang k"ma%&an !an k"n!a$a (ang !i)a!a1i !a$am 1"$aksanaan 1rogram s"r'a sis'im 1"$a1oran s"/ara #"rka$a !an sis'ima'is. S"/ara garis #"sar6 moni'oring k"#"r$an%&'an !a$am Pamsimas 1"r$& !i$ak&kan !a$am 3 'a)a1 (ai'& 2 315 Ta)a1 i!"n'i;ikasi masa$a) !an ana$isis si'&asi6 !imana kon!isi '"rs"#&' m"r&1akan !a'a aAa$ 3#as"$in" !a'a5 325 Ta)a1 #"gi'& 1rogram 1amsimas 3k"gia'an ;isik !an non,;isik5 s"$"sai !i$ak&kan6 s")ingga !a1a' m"$i)a' #agaimana k"s"s&aian an'ara r"n/ana mas(araka' !"ngan r"a$isasi k"gia'an (ang !i$aksanakanC 335 Ta)a1 3minima$5 sa'& 'a)&n s"'"$a) 1rogram s"$"sai &n'&k m"$i)a' !am1ak (ang '"r%a!i 25 Master Schedule/Ren.ana In&%-. as'"r s/)"!&$" a'a& r"n/ana in!&k m"r&1akan r"n/ana k"gia'an s"$ama 1rogram #"r%a$an (ang !i$aksanakan o$") s"m&a 1i)ak 1"$ak& 1rogram #aik In'"r K"m"n'"rian 3Tingka' P&sa'56 Dinas7Ins'ansi 'ingka' Pro4insi !an Ka#&1a'"n7Ko'a6 kons&$'an 1&sa' sam1ai !a"ra) ma&1&n mas(araka' 1"n"rima 1rogram. Da$am 1"$aksanaann(a6 sik$&s k"gia'an 1a!a Ai$a(a) sasaran Pamsimas m"nga/& 1a!a r"n/ana in!&k. R"n/ana In!&k m"r&1akan a/&an 1okok 1ara 1"$ak& Pamsimas !a$am m"n%a$ankan s"'ia1 1ros"s k"gia'an agar s"$a$& #"rk"sinam#&ngan !an '"1a' Aak'&. S"'ia1 1"$ak& Pamsimas 1"r$& m"mi$iki r"n/ana k"r%a (ang %"$as s")ingga 1"$aksanaan Pamsimas !a1a' '"rara) !an '"r1an'a& !"ngan #aik. D"ngan a!an(a 1"ma)aman (ang sama an'ar 1"$ak& '"n'ang Pamsimas6 s"r'a sasaran (ang ingin !i/a1ai6 s"'ia1 1"$ak& !a1a' s"g"ra m"nin!ak$an%&'i !"ngan m"m#&a' s'ra'"gi !a$am &1a(a m"n/a1ai sasaran '"rs"#&'6 !ian'aran(a !"ngan m"n(&s&n r"n/ana k"r%an(a (ang !i!asarkan a'as 'arg"' s&#s'ansi 3#"r!asarkan in!ika'or5 !an 'arg"' /a1aian 3#"r!asarkan as'"r S/)"!&$"5. P"n(&s&nan r"n/ana k"r%a ini )ar&s !"ngan m"m1"r'im#angkan s&m#"r!a(a (ang '"rs"!ia6 #aik %&m$a) 'imn(a6 ka1asi'as anggo'a 'im6 ma&1&n !&k&ngan mana%"m"n 1"r&sa)aann(a.

#5

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

42

PAMSIMAS

2012

35

Quic Status0S$a$%# ;e!a$. 5uic, Status !i#&a' !"ngan '&%&an &n'&k m"ng"n!a$ikan r"a$isasi 1"$aksanaan sik$&s !i $a1angan 31rogr"ss5 '"r)a!a1 Master Sc edule (ang s&!a) !is"1aka'i #"rsama. S")ingga6 !"ngan !"mikian s"'ia1 !&a mingg& akan !a1a' !ik"'a)&i s"/ara /"1a' 'a)a1an k"gia'an mana sa%a (ang s&!a) s"$"sai a'a&1&n (ang #"$&m s"$"sai6 !an !a1a' !ik"'a)&i 1&$a 1rogr"s '"rak)ir 1"n/a1aian 'a)a1an k"gia'ann(a. S"'ia1 T? akan m"$a1orkan progress 5uic, Status 1a!a s"'ia1 !&a mingg&an. U+i Pe$i-. Di$aksanakan &n'&k m"ng&k&r 1"n/a1aian s&#s'ansi ma&1&n 1"m"n&)an 1ras(ara' k"gia'an (ang '"$a) !i'"'a1kan '"rs"#&' !"ngan m"$ak&kan 1"ng"/"kan $angs&ng k" $a1angan '"r)a!a1 k"$&ra)an7!"sa sam1"$ (ang !i1i$i) !"ngan m"'o!" pemili an sampel aca, terstrati#i,asi. U%i 1"'ik m"r&1akan #agian !ari k"rangka 1"man'a&an 1ro("k s"/ara k"s"$&r&)an. 8asi$ &%i 1"'ik akan m"n%a!i #agian (ang sa$ing m"$"ngka1i !"ngan k"gia'an 1"man'a&an $ainn(a s"1"r'i SI 3sis'im in;ormasi mana%"m"n56 L&i/k S'a'&s6 !an PP 31"ng"$o$aan 1"nga!&an mas(araka'5.K"gia'an &%i 1"'ik ini m"r&1akan k"gia'an (ang !i$aksanakan s"'"$a) sik$&s s"$"sai !i;asi$i'asi !i mas(araka'. D"ngan m"m1"r'im#angkan &ns&r k"'"rAaki$an6 6 maka !i'"'a1kan #a)Aa 'im . A. akan m"$ak&kan &%i 1"'ik !i minim&m 3D !"sa sam1"$ !i Ai$a(a) k"n!a$i . A. s"!angkan 'im P A. m"$aksanakan &%i 1"'ik !i minim&m 1:D !"sa sam1"$ !i Ai$a(a) k"n!a$i P A.. Di 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a6 koor!ina'or ;asi$i'a'or !i)ara1kan m"$ak&kan &%i 1"'ik !i minim&m 5:D !"sa sam1"$ !i Ai$a(a) k"n!a$in(a. In4' (a#i Be ba#i# <eb#i$e. Sa$a) sa'& a$a' moni'oring (ang ";"k'i; !an 1o1&$"r &n'&k m"man'a& k"ma%&an !an in;omasi '"rkini s&a'& 1ro("k a!a$a) A"#si'". S"m&a in;ormasi m"ng"nai Pamsimas akan !i&1$oa! m"$a$&i A"#si'" 3AAA.1amsimas.org5. In;ormasi m"ng"nai !a'a 1rogr"s !an 1"n/a1aian in!ika'or6 1"nga!&an6 r"s&m" kon'rak kons&$'an6 1&s'aka 1&#$ikasi6 !a'a kon'ak 1"$ak& 1amsimas !a1a' !iaks"s 1a!a A"#si'" '"rs"#&'. 0"#si'" '"rs"#&' %&ga m"n("!iakan m"!ia in'"rak'i; &n'&k 1"$ak& 1amsimas !i s"$&r&) Ai$a(a) &n'&k m"n%a$in kom&nikasi6 (ai'& 2 ;or&m !isk&si6 1"nga!&an6 !an r&ang 'an(a %aAa# !"ngan '"naga a)$i. K%n+%n)an La!an)an. K"gia'an moni'oring ini !i$ak&kan !"ngan m"$ak&kan k&n%&ngan $angs&ng !i masing,masing P A. !i ka#&1a'"n7ko'a s"/ara sam1$ing6 &n'&k m"$ak&kan 1"ng"n!a$ian '"n'ang s'a'&s 1"$aksanaan k"gia'an !an 1"n(ia1an m"!ia,m"!ia #an'& (ang !i#&'&)kan6 s"r'a moni'oring '"r)a!a1 1"man;aa'an !ana BL (ang s&!a) !i/airkan &n'&k m"mas'ikan k&a$i'asn(a '"r/a1ai6 s"r'a m"mas'ikan 'rans1aransi !an ak&n'a#i$i'asn(a.

45

55

+5

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

49

PAMSIMAS

2012

Tabel 3.5 In&i-a$' Pen.a!aian Kine +a P ') a( Pa(#i(a#


Periode #ndikator Pen+apaian Program Baseline &ahun /01 &ahun 2 &ahun 3 &ahun 4 &ahun 5 &ahun 6 Pengumpulan Data dan Pelaporan 7rekuensi dan Pelaporan Laporan kumulati! tahunan, berdasarkan laporan kema%uan detail dari $PM/ #nstrumen Pengumpulan Data $ata M9S yang berkelan%utan dan sur*ey +umah (angga Penanggung Ja,ab Pengumpulan Data $PM/ melaporkan ke 2PM/, berdasarkan data M9S yang dikumpulkan dari penilaian partisipati! dan data tim e*aluasi independen

7umlah tanbahan orang yang mempunyai akses yang berkelan%utan terhadap !asilitas air minum yang layak, berdasarkan status sosial dan ekonomi 7umlah tambahan orang yang mempunyai akses yang berkelan%utan terhadap !asilitas sanitasi yang layak, berdasarkan status sosial dan ekonomi 7umlah desa#kelurahan yang telah menyusun +KM +en&ana peningkatan kapasitas untuk mendukung adopsi dan pengarusutamaan pendekatan Pamsimas, dan kiner%a dalam rangka pen&apaian tu%uan program +ealisasi anggaran Kab6#Kota ('PB$) dalam sektor 'MPL sebagai persentase dari kebutuhan anggaran untuk men&apai target M$A 7umlah Kab6#Kota yang mereplikasi program Pamsimas, di luar target desa Pamsimas = masyarakat sasaran yang bebas dari buang air besar di sembarang tempat (-$ )

<

<

<,? E 1 %uta <,0-<,4 %uta

1-2 %uta

2-0 %uta

0-? %uta

4-5 %uta

<

<

<,4-<,; %uta

<,;-1,? %uta

1,?-2,1 %uta

2-0 %uta

< 3'

<

4<<

10?< ?<=

2,??<

0,>?<

?<<< 1<<=

Laporan kumulati! tahunan, berdasarkan laporan kema%uan detail dari $PM/

Laporan proyek dan dokumen anggaran Kab6#Kota

2PM/, berdasarkan data dan laporan dari $PM/

(B$

?<=

1<<=

none

2< o! 5<

0< o! 5<

?< o! 5<

5< o! 5<

3ol

1<=

2<=

1<=

4<=

><=

Laporan kumulati! tahunan, berdasarkan laporan kema%uan detail dari daerah

$ata M9S yang berkelan%utan dan sur*ey +umah (angga

$PM/ melaporkan ke 2PM/, berdasarkan data M9S yang dikumpulkan dari penilaian partisipati!

PAMSIMAS

2012

Periode #ndikator Pen+apaian Program Baseline &ahun /01 &ahun 2 &ahun 3 &ahun 4 &ahun 5 &ahun 6

Pengumpulan Data dan Pelaporan 7rekuensi dan Pelaporan #nstrumen Pengumpulan Data Penanggung Ja,ab Pengumpulan Data dan data tim e*aluasi independen )*aluasi perubahan perilaku E sur*ey a&ak#random Lembaga yang dikontrak oleh $inas Kesehatan Propinsi, di beberapa lokasi pemantauan di masing-masing Propinsi $PM/ melaporkan ke 2PM/, berdasarkan data M9S yang dikumpulkan dari penilaian partisipati! dan data tim e*aluasi independen 2PM/, berdasarkan data dan laporan dari $PM/

= masyarakat sasaran yang menerapkan program &u&i tangan pakai sabun (2(PS) = sekolah sasaran yang mempunyai !asilitas sanitasi yang layak dan menerapkan pola hidup bersih sehat (PHBS)6 = desa#kelurahan yang mempunyai sarana air minum yang layak dan ber!ungsi, serta memenuhi tingkat kepuasan mayoritas masyarakat sasaran = desa#kelurahan dengan sarana air minum yang layak yang dikelola dan dibiayai se&ara e!ekti! 7umah desa#kelurahan dan kab6#kota yang melampaui kriteria kiner%a proyek dan memperoleh tambahan dana hibah

<=

1<=

2<=

1<=

4<=

><=

<=

<=

12=

25=

?1=

55=

;?=

Sur*ey e*aluasi perubahan perilaku higinis (PHS) pada saat baseline, midterm dan )-P

3#'

<=

;<=

;<=

;<=

;<=

;<=

Laporan kumulati! tahunan, bersumber dari pemantauan M9S yang berkelan%utan

$ata M9S yang berkelan%utan dan sur*ey +umah (angga

3#'

<=

;<=

;<=

;<=

;<=

;<= Laporan k"artal $PM/ dan ka%ian per tahun oleh Propinsi Laporan proyek

<

3#'

3#'

1<<2<< $esa#? Kab

2?<?<< $esa# 1< Kab 1<<= Kab

1<<-><< $esan# 1? Kab

?<<-1<<< $esa# 2< Kab

'danya struktur dan alat pemantauan proyek (9M9S, M.)) memberikan in!ormasi berkala mengenai kualitas pelaksanaan proyek

<

1<<= Kab

1<<= Kab

1<<= Kab

1<<= Kab

1<<= Kab

Laporan k"artal $PM/ dan ka%ian per tahun oleh Propinsi

9M9S, Monitoring M9S yang berkelan%utan

$PM/, ka%ian per 4 bulan oleh 2PM/

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

4*

PAMSIMAS

2012

3.1: E@ALUASI
E4a$&asi !a$am Pamsimas !i$ak&kan &n'&k m"ni$ai s"/ara #"rka$a a1a (ang '"$a) !i)asi$kan6 &n'&k m"ng"'a)&i a1aka) 1amsimas #"r)asi$ m"n/a1ai '&%&an,'&%&an &'aman(a m"$a$&i 1"ng&k&ran in!ika'or kin"r%a &'ama. In!ika'or kin"r%a Pamsimas !a1a' !i$i)a' 1a!a 'a#"$ !i#aAa) ini. E4a$&asi !i;ok&skan 1a!a k"$&aran !an !am1ak 1ro("k a1aka) s"s&ai !"ngan '&%&an !an r"n/ana (ang !i'"'a1kan. E4a$&asi ini akan !i$ak&kan 1a!a 1"r'"nga)an 1"$aksanaan 1ro("k !an s"'"$a) k"s"$&r&)an 1rogram s"$"sai. J"nis,%"nis "4a$&asi (ang akan !i$ak&kan !a$am 1rogram Pamsimas a!a$a)2 15 E/al%a#i Kel%a an 7O%$!%$8. Di$ak&kan !"ngan m"$i)a' s"%a&) mana 1"r&#a)an (ang !ia$amai mas(araka' 1"n"rima man;aa' !"ngna m"m#an!ingkan kon!isi s"#"$&m !an s"s&!a) 1"$aksanaan 1rogram. S% /ei0S$%&i Da(!a-. Program Pamsiams m"$a$&i k"r%a sama !"ngan kons&$'an a'a& 1i)ak $ain m"$ak&kan s&r4"i 7 s'&!i !am1ak7man;aa' "konomi6 1"ningka'an !"ra%a' k"s")a'an mas(araka'6 !an 1"ran 1"m"rin'a) s"#agai ;asi$i'a'or !an r"g&$a'or6 s"r'a 1"ran mas(araka' !i #i!ang air min&m !an 1"n(")"'an $ingk&ngan.

25

195 S$%&i K3%#%#0Te(a$i-. Un'&k m"m1"r'a%am )asi$ 1"ma'a&an !an "4a$&asi !am1ak6 s"%&m$a) s'&!i '"ma'ik !a1a' !i$ak&kan !a$am k&r&n Aak'& 1"r%a$anan 1rogram.

3.11 PENANGANAN PENGADUAN MAS>ARAKAT 7PPM8


Sa$a) sa'& as1"k 1"n'ing !ari sis'"m 1"man'a&an !a$am 1rogram Pamsimas a!a$a) 1"man'a&an '"r)a!a1 1ros"s 1"nanganan 1"nga!&an. "kanism" 1"nanganan 1"nga!&an !a$am 1rogram Pamsimas !i 'ingka' mas(araka' !i$ak&kan !i Uni' P"nga!&an as(araka' 3UP 5 LK 6 !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a !an 1ro1insi s"r'a 1&sa' o$") Asis'"n DP U #i!ang 1"man'a&an !an "4a$&asi. Pros"s 1"nanganan 1"nga!&an m"m#&a' s"'ia1 orang #isa m"n(am1aikan s&a'& 1"nga!&an6 (ai'& kons&$'an m"$a$&i $a1oran #iasa ma&1&n #"rka$a6 anggo'a mas(araka' m"$a$&i s&ra' 'an1a nama6 a'a& Aar'aAan m"$a$&i '&$isan m"r"ka !i m"!ia masa '"n'ang Pamsimas. Program Pamsimas m"n(ia1kan 8o'$in" P"nga!&an m"$a$&i S S 3s ort message service56 A"#si'" on$in" !an ko'ak 1"nga!&an k)&s&s &n'&k )a$ ini !an s"'ia1 orang #isa m"n&$is &n'&k !i'&%&kan k" a$ama' '"rs"#&'.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

5:

PAMSIMAS

2012

3.12 PELAPORAN
P"$a1oran '"n'ang )asi$ 1"$aksanaan 1"k"r%aan a!a$a) #agian 1"n'ing !ari 1"man'a&an !an 1"r'angg&ng%aAa#an 1rogram. P"n(ia1an $a1oran m"ng"nai k"ma%&an 1"$aksanaan 1rogram)ar&s !i#&a' s"/ara s"!"r)ana !an s"ringkas m&ngkin. P"$a1oran !a$am 1rogram PA SI AS m"r&1akan 1ros"s 1"n(am1aian !a'a a'a& in;ormasi m"ng"nai 1"rk"m#angan a'a& k"ma%&an s"'ia1 'a)a1an 1"$aksanaan 1rogram6 k"n!a$a a'a& 1"rmasa$a)an (ang '"r%a!i6 1"n"ra1an 1"n/a1aian !ari sasaran a'a& '&%&an Pamsimas. "kanism" 1"$a1oran 1"$aksanaan Pamsimas !i$ak&kan m"$a$&i %a$&r s'r&k'&ra$. !an !ari !an !an

S"m&a 1"$ak& 1rogram Pamsimas #"r'angg&ng,%aAa# &n'&k m"m#&a' 1"$a1oran a'as 1"$aksanaan 1rogram 1a!a 'ingka' !"sa7k"$&ra)an6 ka#&1a'"n7ko'a6 1ro1insi !an 'ingka' 1&sa'. 8a$ ini &n'&k m"m#an'& !a$am "4a$&asi kin"r%a 1"$ak& 1rogram Pamsimas. Un'&k a1ara' 1"m"rin'a) (ang '"r$i#a' !a$am 1rogram 1amsimas6 ;orma' $a1oran m"ngik&'i k"#i%aksanaan !ari masing,masing ins'ansi. S"!angkan 1"$a1oran &n'&k kons&$'an m"ngik&'i ;orma' (ang !ia'&r !a$am 1"'&n%&k '"knis oni'oring6 E4a$&asi6 !an SI . Pen+ela#an lebi3 &e$ail (en)enai !e(an$a%an6 e/al%a#i6 !enan)anan !en)a&%an (a#1a a-a$ &an !ela!' an #e $a in&i-a$' -ine +a &a!a$ &ili3a$ !a&a B%-% Pe$%n+%- Te-ni# Pe(an$a%an6 E/al%a#i &an Pela!' an P ') a( Pa(#i(a#

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

51

PAMSIMAS

2012

BAB 4. NDANAAN PROGRAM


4.1 SUMBER DANA

PE

P"n!anaan 1ro("k Pamsimas m"$a$&i s&m#"r !ana Kr"!i' IDA 3International Development Association5 No. .r. 42:4,IND6 !ana )i#a) A&sai! 3Gran' T? No. :94-9256 !an r&1ia) m&rni !ari APBN6 APBD Pro4insi !an APBD Ka#&1a'"n7Ko'a6 s"r'a !ana kon'ri#&si sAa!a(a mas(araka' !an s&m#"r !ana $ain (ang 'i!ak m"ngika'. Pen+ela#an lebi3 &e$ail (en)enai !en&anaan (a%!%n !en)el'laan -e%an)an ! ') a( Pa(#i(a# &a!a$ &ili3a$ !a&a B%-% Pe$%n+%- Te-ni# Pen)el'laan Ke%an)an Pa(#i(a#. 4.1.1 Dana K e&i$ IDA A$okasi !ana Kr"!i' IDA 1a!a !asarn(a '"r#agi a'as 2 #agian (ai'& 2 a. Alo,asi .LM Desa),elura an6 #an'&an !ana (ang !i#"rikan $angs&ng k"1a!a mas(araka' &n'&k m"m#ia(ai k"gia'an Pamsimas 1a!a sarana air min&m !an k"s")a'an mas(araka' (ang !i'&angkan !a$am RK Alo,asi $on .LM6 #an'&an !ana !i$&ar BL &n'&k m"n&n%ang 1"$aksanaan k"gia'an !i 'ingka' 1&sa'6 1ro4insi6 ka#&1a'"n6 k"/ama'an !an !"sa. Dana ini m"$i1&'i 1"nga!aan #arang6 $okakar(a !an 1"$a'i)an kom1on"n A6 B !an E6 Jasa Kons&$'an !an $ain s"#again(a.

#.

4.1.2

Dana Hiba3 Dana )i#a) !i1"ro$") !ari #an'&an A&sai! 3Gran' T? No.:94-925 (g !ig&nakan &n'&k m"n!&k&ng 1"$aksanaan k"gia'an2 Kom1on"n 1 P"m#"r!a(aan as(araka' I P"ng"m#angan K"$"m#agaan Loka$C kom1on"n 3 P"n("!iaan Prasarana Air in&m

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

52

PAMSIMAS

2012

!an Sani'asiC Kom1on"n 4 8i#a) Ins"n'i; D"sa7K"$&ra)an !an Ka#&1a'"n7Ko'aC Kom1on"n 5 D&k&ngan P"$aksanaan I ana%"m"n Pro("k.

4.1.3

Dana R%!ia3 M% ni a. APBN Dana (ang #"rasa$ !ari P"m"rin'a) an'ara $ain !ig&nakan &n'&k s"#agian k"gia'an (ang #"rkai'an !"ngan 2

mana%"m"n 1ro("k6 1"$a'i)an6 )onorari&m6 1"r%a$anan6 moni'oring6 o1"rasiona$ kan'or !an sarana k"r%a $ainn(a #aik !i 1&sa' ma&1&n !i !a"ra).

K"gia'an (ang s"#agian akan !i#ia(ai !ari APBN a!a$a)2


1"nga!aan #arang #arang 1"nga!aan %asa kons&$'an #ia(a o1"rasiona$ 'ingka' 1&sa'6

b.

APBD P '/in#i Dana (ang #"rasa$ !ari P"m"rin'a) Pro4insi (ang !ianggarkan 'ia1 'a)&nn(a a!a$a) k"gia'an 1ro("k &n'&k 1os,1os (ang '"$a) !i'"'a1kan o$") Biro K"&angan !an Ba11"!a !ari P"m"rin'a) Pro4insi P"s"r'a Pamsimas6 an'ara $ain 2

1"$a'i)an6 )onorari&m6 1"r%a$anan !i 'ingka' 1ro4insi sam1ai k" !a"ra) !an 1&sa' ana%"m"n !an o1"rasiona$ kan'or PP U

..

APBD Kab%!a$en0K'$a Dana (ang #"rasa$ !ari P"m"rin'a) Ka#&1a'"n7ko'a !ianggarkan 'ia1 'a)&nn(a &n'&k k"gia'an 1ro("k '"rmas&k k"gia'an (ang 'i!ak !i#ia(ai a'a& s"#agian

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

53

PAMSIMAS

2012

!i#ia(ai m"$a$&i !ana Bank D&nia '"'a1i s&!a) !is"1aka'i 1a!a saa' n"gosiasi. K"gia'an '"rs"#&'6 an'ara $ain2

mana%"m"n 1ro("k6 1"$a'i)an6 )onorari&m6 1"r%a$anan6 moni'oring6 o1"rasiona$ kan'or !an ka#&1a'"n7ko'a sam1ai 'ingka' !"sa sarana k"r%a $ainn(a #aik !i

Dana Da"ra) &n'&k B"rsama 3DDUB5 s"#"sar minima$ 1:D !ari 'o'a$ RK !i masing,masing !"sa6 &n'&k 1"m#ia(aan k"gia'an (ang '"r'&ang !a$am RK Dana ins"n'i; &n'&k 1rogram r"1$ikasi. Dana oni'oring !an E4a$&asi K"gia'an

A!abila Kab%!a$en0K'$a bel%( (en)al'-a#i-an &ana &i a$a# !a&a Ta3%n An))a an be +alan6 (a-a P ') a( PAMSIMAS bel%( &a!a$ &ila-#ana-an !a&a Kab0-'$a $e #eb%$ !a&a Ta3%n An))a an $e #eb%$.

&.

K'n$ ib%#i Ma#1a a-a$ Kon'ri#&si mas(araka' minima$ s"#"sar 2:D !ari 'o'a$ RK 6 !a$am #"n'&k '&nai 3in,/as)5 minima$ 4D !an in,kin! minima$ 1+D6 (ang m"r&1akan !ana 1"n!&k&ng #agi 1"m#ia(aan k"gia'an (ang !i#&'&)kan o$") mas(araka'6 !ir"n/anakan o$") mas(araka' !an !i'&angkan !i !a$am RK . Kon'ri#&si mas(araka' !imaks&!kan s"#agai A&%&! !ari komi'm"n m"m#ang&n rasa m"mi$iki !an rasa 'angg&ng %aAa# '"r)a!a1 k"gia'an ma&1&n )asi$ k"gia'an (ang !i$ak&kan mas(araka' s"n!iri. S"makin #"sar kon'ri#&si mas(araka' s"makin 'inggi komi'm"nn(a &n'&k m"mi$iki !an #"r'angg&ng%aAa# 1a!a 1"$aksanaan k"gia'an Pamsimas. D"ngan !"mikian !ana #an'&an Pamsimas 1a!a )ak"ka'n(a m"r&1akan s'im&$an !an 1"ng)argaan a'as '&m#&)n(a k"1"!&$ian6 1rakarsa6 inisia'i; !an rasa m"mi$iki !an #"r'angg&ng%aAa# mas(araka'. Un'&k i'&6 Dana BL Pamsimas )an(a !a1a' !i/airkan a1a#i$a mas(araka' '"$a) m"r"a$isasikan sAa!a(a6 #aik in,/as) ma&1&n in,kin!

4.1.4

Ka$e)' i Pe(bia1aan Ka'"gori (ang '"$a) !is"1aka'i !a$am 1"$aksanaan 1rogram Pamsimas (ang !i#ia(ai IDA #"r!asarkan s&m#"r !ana !a1a' !irin/i #"#"ra1a ka'"gori6 (ai'&2 15 Barang !an Lokakar(a !ari Kom1on"n 1 !an 5 m"$i1&'i an'ara $ain2 a'"ri P"n!i!ikan6 P"$aksanaan P"$a'i)an6 P"ra$a'an Kan'or6 31::D &n'&k #oreign e>penditures6 1::D local e>penditures7e>1#actory !an 1"m#"$ian $oka$5
PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

54

PAMSIMAS

2012

2:5 Barang !an Lokakar(a !ari Kom1on"n 2 m"$i1&'i an'ara $ain2 a'"ri P"n!i!ikan6 P"ra$a'an Kan'or6 31::D &n'&k #oreign e>penditures6 1::D local e>penditures7e>1#actory !an 1"m#"$ian $oka$5 215 8i#a) !ig&nakan &n'&k 1"m#ang&nan sarana air min&m !an sani'asi 31::D !ari !ana )i#a) 1&sa'5. 225 Ka'"gori Jasa Kons&$'an &n'&k 1"m#ia(aan6 Kons&$'an Loka$6 oni'oring6 S'&!i6 1"m#a(aran 1a!a 'a)&n 2::*,2::9 s"#"sar 1::D6 1a!a 'a)&n 2:1: s"#"sar 4:D !an 1a!a 'a)&n 2:11,2:12 s"#"sar 15D. 235 Ka'"gori Lain,$ain7Dana .a!angan. S"$&r&) kom1on"n !an ka'"gori 1"m#ia(aan '"r/an'&m !a$am !inancing Agreement 3?A5 'i!ak !a1a' !ir&#a)6 o$") s"#a# i'& !i!a$am 1ros"s 1"nganggaran !an 1"n/airan !ana )ar&s !i1"r)a'ikan agar ka'"gori !ana s)aring 1"m#ia(aan s"s&ai k"s"1aka'an. A1a#i$a 'i!ak s"s&ai maka s"ka$i1&n k"gia'an '"rs"#&' s&!a) !i$aksanakan6 'i!ak !a1a' !i#a(ar o$") Bank D&nia. Tabel 4.2 K'(!'nen Pe(bia1aan Pa(#i(a#
No 1 2 0 1 ? Komponen Pemberdayaan Masyarakat Pengembangan Kelembagaan Peningkatan Perilaku Pelayanan Sanitasi Higienis dan dan &otal 1<61 026<1 14262 >6> >164 160 &otal 285./ Pin%aman 06; 1?61 >06> 0062 160 /38.5 Pemerintah Pusat ?6> 1464 ?61 0>615 5/.9 Daerah <61 <6<1 0;65 1<6? 49.2 Masyarakat 0<6? 36.5

Pembangunan Sarana 'ir Minum dan Sanitasi /mum Hibah 9nsenti! # 9no*asi bagi Kabupaten dan $esa (dibiayai oleh Pemerintah) $ukungan Pelaksanaan dan Mana%emen Proyek /nallo&ated

.erdasar,an ?;;; desa dengan .LM Rp :@? juta)desa dan :;A ,ontri'usi masyara,at

4.2

PENANGANAN ?INAN;IAL MANAGEMEN


K"'"n'&an !an 1ros"!&r ak&n'ansi 1rogram ini s"/ara s&#s#'ansi m"nga/& 1a!a 1ros"!&r 1"ng"$o$aan k"&angan P"m"rin'a)6 !"ngan !i$"ngka1i 1"ng&a'an 1ros"!&r (ang '"1a'. Pros"!&r P"m"rin'a) ini '"rmas&k m"nga/& 1a!a Pros"!&r P"nganggaran !an S'an!ar! Ak&n'ansi P"m"rin'a) 3P"ra'&ran P"m"rin'a) Nomor 246 2::55 s"r'a Sis'"m Ak&n'ansi P"m"rin'a) Nomor 597P K.:+72::55.

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

55

PAMSIMAS

2012

4.2.1

Pen)an))a an P"nganggaran 1rogram,1rogram Bank D&nia akan !iin'"grasikan !"ngan 1"nganggran !ari mi'ra $"m#aga 1"m"rin'a) (ang m"n%a!i 1"$aksana 1rogram. "$a$&i 1"nganggaran ini6 1"ng&k&ran kin"r%a 1"nganggaran akan !ikom#i,nasikan !"ngan kin"r%a a$okasi #&!g"' !ari $"m#aga7ins'ansi 1"$aksana. Us&$an anggaran 1rogram !is"ra)kan k"1a!a Dir"k'ora' P"nganggaran 1a!a B&$an J&ni !i 'a)&n k"'ika anggaran 'a)&nan !isia1kan. Dir"k'ora' P"nganggaran m"nga$okasikan /"i$ing #&!g"' 1a!a B&$an S"1'"m#"r. K"m"n'"rian PU6 D"1!agri !an D"1k"s k"m&!ian m"m1ros"s 1"n(ia1an anggaran rin/i &n'&k .P U6 PP U !an DP U. 8asi$n(a !ia%&kan k" Dir"k'ora' P"nganggaran D"1k"& !an Ba11"nas s"r'a !ik$ari;ikasi o$") k"!&an(a. Anggaran ;ina$ 1rogram (ang '"$a) sia1 k"m&!ian !ia%&kan k" 0or$! Bank s"#agai R"n/ana K"r%a Ta)&nan Program. Anggaran (ang !ia%&kan '"$a) !i#a)as !i Ka#in"' 3s"#agai #agian !ari anggaran nasiona$5 1a!a B&$an S"1'"m#"r !an s"'"$a) !is"'&%&ai o$") Ka#in"' s"$an%&'n(a !isam1aikan k"1a!a DPR. a. K"gia'an SAak"$o$a S"s&ai Anggaran (ang '"$a) !i'"'a1kan6 .P U6 PP Us !an DP U !a1a' m"nga%&kan 1"m#a(aran aAa$ &ang m&ka &n'&k 1"$aksanaan k"gia'an s"$ama 1 #&$an k"1a!a KPPN. #. K"gia'an >ang Dikon'rakkan P"m#a(aran k"1a!a 1i)ak k",3 31"nga!aan !i$ak&kan s"s&ai !"ngan 1ros"!&r s"s&ai ?inan/ing Agr""m"n'5 !a1a' !i$ak&kan s"s&ai !"ngan kon'rak k"r%a (ang s&!a) !is"1aka'i !"ngan 1i)ak k",3. P"m#a(aran akan !i$ak&kan $angs&ng k"1a!a 1i)ak k",3. "ski1&n 1ros"s 1"m#a(aran m"ngik&'i 1ros"!&r 1"m"rin'a)6 4"ri;ikasi !i1"r$&kan &n'&k m"ng)in!ari '"r%a!in(a r"siko k"sa$a)an71"no$akan 1"m#a(aran o$") Bank D&nia6 '"rmas&k a!an(a #&k'i,#&k'i 1"ng"$&aran6 a&!i' 'rai$s an! 1ro/"!&r" &n'&k m"m"riksa k"s"s&aian kon'rak !"ngan )asi$.

4.2.2

Pe(b%-%an &an A-%n$an#i Biro K"&angan K"m"n'"rian PU6 D"1!agri !an D"1k"s6 s"r'a &ni' k"&angan !i 'ingka' Ka#&1a'"n !an Pro4insi #"r$an!askan 1a!a S'an!ar K"&angan P"m"rin'a) 3P"ra'&ran P"m"rin'a) Nomor 246 2::55 !an Sis'"m Ak&n'ansi P"m"rin'a) 3P"r "nk"& Nomor 597P K.:+72::55. So#t0are ak&n'ansi P"m"rin'a) !i'"ra1kan &n'&k m"n/a'a' s"$&r&) 'ransaksi. Ba/k &1 an&a$ 3g"n"ra$ cas 'oo, !an #&k& 1"n!&k&ng $ainn(a5 '"'a1 !isim1an #aik o$") Biro7Uni' K"&angan !an KPPN. Sis'"m !i#"r$ak&kan #"r#asis #&$anan !an !is"ra)kan k" "nk"& s"'ia1 'ri,A&$an. KPPN s"r'a Uni',Uni' K"&angan !i K"m"n'"rian PU6 D"1k"s !an D"1!agri kar'& /a'a'an r"a$isasi anggaran6 k)&s&sn(a '"rkai' Pamsimas. Kar'& ini !i!&k&ng $"#i) $an%&' !"ngan kar'& moni'oring kon'rak 3sa'& kar'& &n'&k sa'& kon'rak5. Sis'"m,sis'"m

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

52

PAMSIMAS

2012

ini !imaks&!kan &n'&k m"n%amin s"$&r&) 1"ng"$&aran 1rogram Pamsimas '"rmas&k !a$am sis'"m !an 1"$a1oran ak&n'a#i$i'as 1"m"rin'a). Pan&%an #e&e 3ana a-%n$an#i ba)i Sa$%an Pela-#ana Pa(#i(a# a-an &i+ela#-an lebi3 lan+%$ &ala( B%-% Pe$%n+%- Te-ni# Pela-#anaan Ke)ia$an P ') a( Pa(#i(a# &i Tin)-a$ Ma#1a a-a$. 4.2.3 Pela!' an Saa' ini 1"m"rin'a) m"n"ra1kan k$asi;ikasi S'an!ar K"&angan P"m"rin'a) s"s&ai !"ngan P"ra'&ran "nk"& No 137P K :+72::5. P"ra'&ran '"rs"#&' #"$&m m"n/ak&1 1"ngko!"an &n'&k s&m#"r !ana !ari $&ar6 kar"nan(a so;'Aar" k"&angan 1"m"rin'a) 'i!ak !a1a' m"m#"!akan an'ara 1"ng"$&aran 1ro("k !"ngan 1"ng"$&aran 1"m"rin'a). Un'&k !a1a' m"m#"!akan 1"ng"$&aran 1ro("k &n'&k 1"nganggaran !an 1"rsia1an $a1oran s"s&ai !"ngan ka'"gori 1"ng"$&aran6 !i1"r$&kan 1"n%"$asan m"ng"nai2 15 25 35 8armonisasi an'ara kom1on"n 1ro("k !"ngan ka'"gori 1"ng"$&aran s"s&ai !"ngan a'a Anggaran !an 'o$ak &k&r Bagian k"&angan !ari .P U6 PP U6 !an DP U )ar&s m"m#"!akan 1ro%"/' 1a(m"n' 4o&/)"r an! 1ro%"/' r"mi'an/" or!"r "n(ia1kan r"konsi$iasi /a'a'an 1ro("k !ari Bank (ang !i'&n%&k .P U )ar&s #"k"r%a sama !"ngan PP U !an DP U !a$am m"n(ia1kan In'"rim ?inan/ia$ R"1or' 3I?R5. I?R akan !ig&nakan &n'&k m"n(akinkan #a)Aa !ana 1in%aman masi) '"rs"!ia 1a!a saa' !i$ak&kan 1"m#a(aran. S"$&r&) $a1oran (ang !i'"rima !ari PP U !an DP U akan !ik&m1&$kan o$") .P U !a$am s&a'& ;orma' $a1oran I?R (ang s&!a) !is"'&%&i o$") Bank !an !is"ra)kan s"'ia1 3 #&$an s"ka$i !a$am Aak'& 45 )ari s"'"$a) #"rak)irn(a 1"rio!" $a1oran k"1a!a Bank m"$a$&i K"m"n'"rian K"&angan. La1oran 1"r'ama #"risi r"n/ana k"gia'an + #&$an 1"r'ama !an !ana (ang !i#&'&)kan s"r'a r"n/ana 1"nga!aan. La1oran I?R akan !ig&nakan s"#agai !asar 1"n/airan !ana. La1oran 3 #&$anan ini akan !iak&m&$asikan s"'ia1 'a)&nn(a &n'&k k"#&'&)an a&!i' 'a)&nan. oni'oring 1"nganggaran akan !i$ak&kan m"$a$&i I?R !an %a!Aa$ a&!i' in'"rim (ang '"$a) !is"1aka'i s"r'a %a!Aa$ k"gia'an s&1"r4isi. "kanism" ini !a1a' m"m#an'& m"n(akinkan #a)Aa $a1oran I?R !a1a' !ig&nakan &n'&k k"1"n'ingan moni'oring. "kanism" ini %&ga m"m&ngkinkan i!"n'i;ikasi aAa$ !ari s"'ia1 masa$a) (ang a!a6 k)&s&sn(a &n'&k an'isi1asi akan '"r%a!in(a 1"n("ra1an !ana $"#i) r"n!a) !ari a$okasi anggaran.

4.3

ARUS DANA DAN PENGATURAN PEN;AIRAN DANA


Da$am m"n;asi$i'asi 1"n/airan !ana 1in%aman6 akan !i#&ka r"k"ning !a$am ma'a &ang !o$ar !i BI a'as nama K"m"n'"rian K"&angan. P"ng"$o$aan r"k"ning '"rs"#&'
PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

59

PAMSIMAS

2012

#"ra!a !i #aAa) 'angg&ng %aAa# DI'%"n P"r#"n!a)araan D"1k"&. Inisia$ !"1osi' &n'&k r"k"ning akan !imin'a o$") DI'%"n P"r#"n!a)araan #"r!asarkan $a1oran an'ara Una&!i' ?inan/ia$ R"1or' (ang !isia1kan o$") .P U 3s"s&ai in1&' !ari PP U !an DP U5. D"ngan !ana (ang '"rs"!ia 1a!a r"k"ning '"rs"#&'6 .P U6 PP U6 !an DP U !a1a' m&$ai m"$aksanakan 1"m#a(aran 3s"s&ai !"ngan k"gia'an 1ro("k !an 1ros"s 1"nga!aan (ang #"r$ak&5. .P U6 PP U6 !an DP U akan #"r'angg&ng %aAa# '"r)a!a1 1ros"s 1"nga!aan !an 1"$aksanaan k"gia'an (ang !i$aksanakan o$") .P U6 PP U6 !an DP U6 s"s&ai !"ngan anggaran (ang '"$a) !is"'&%&i. Pa!a saa' 1"$aksanaan k"gia'an m"m#&'&)kan 1"m#a(aran6 .P U6 PP U6 !an DP U !a1a' m&$ai m"$aksanakan 1"m#a(aran. "kanism" 1"n(a$&ran !ana 1in%aman k"1a!a ka#&1a'"n7ko'a !ir"n/anakan akan m"ngik&'i m"kanism" 1ro("k 1&sa'. D"ngan 1"nga'&ran ini6 !ana akan !ianggarkan 1a!a $"4"$ 1"m"rin'a) 1&sa' !an !isa$&rkan $angs&ng k"1a!a k"$om1ok mas(araka' 'an1a m"$a$&i 1"m"rin'a) !a"ra). "kanism" 'rans;"r !ana &n'&k ar&s !ana k" ka#&1a'"n m"r&%&k 1a!a 1"nga'&ran anggaran 1"m"rin'a) 1&sa'6 m"nginga' s"s&ai PP Nomor 1+7 ?> 2::56 &r&san air min&m k)&s&sn(a !i Ai$a(a) 1inggiran 1"rko'aan m"r&1akan 'angg&ng%aAa# 1"m"rin'a) 1&sa'. D"ngan 1"nga'&ran ini6 !ana akan !ianggarkan !i 1"m"rin'a) 1&sa' !an !ana !isa$&rkan $angs&ng k" &ni' '")nik '"rkai' 3#&kan 1"m"rin'a) !a"ra)5. "kanism" 1"n/airan !ari !ana kr"!i' Pamsimas akan !iaAa$i !"ngan m"m#&a' Ran/angan P"n/airan !"ngan m"n("ra)kan 3i5 Da;'ar 1"m#a(aran kon'rak (ang '"$a) !is"'&%&i 0or$! Bank 3su'ject to prior1revie0 'y t e .an,5 #"rsamaan !"ngan !a;'ar 1"ng"$&aran6 !an 3ii5 statement o# e>penditures 3S<E5 &n'&k (ang $ainn(a. Pen+ela#an -ebi3 &e$ail (en)enai (e-an#i(e !en1al% an &ana -e!a&a (a#1a a-a$ &a!a$ &ili3a$ !a&a Pe&'(an Pela-#anaan Pa(#i(a# &i Tin)-a$ Ma#1a a-a$ &an0a$a% B%-% Pe$%n+%- K3%#%# A&(in#$ a#i Ke%an)an 'le3 Ma#1a a-a$.

4.4

MEKANISME PEN>ALURAN MAS>ARAKAT

DANA

PAMSIMAS

DI

TINGKAT

P"n(a$&ran BL 1rogram Pamsimas !i$ak&kan #"r!asarknan SPPB6 (ang '"r!iri !ari SPPB I !"ngan s&m#"r !ana !ari APBD6 !an SPPB II !ari APBN. "kanism" 1"n(a$&ran !ana )i#a) ini !a1a' !i$i)a' 1a!a gam#ar #"rik&'2

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

58

PAMSIMAS

2012

Ga(ba 4.2. Me-ani#(e Pen1al% an Dana Pa(#i(a# Tin)-a$ Ma#1a a-a$12

Pen+ela#an lebi3 &e$ail a-an &i% ai-an !a&a B%-% Pe$%n+%- Te-ni# Pen)el'laan Ke%an)an P ') a( Pa(#i(a#

4.5
4.5.1

AUDIT
In$e nal A%&i$ Program akan m"m1"rk&a' 1"nanganan in'"rna$ a&!i' (ang akan !i$aksanakan o$") Ins1"k'ora' J"n!"ra$ 3I'%"n5 s"/ara sampling !an BPKP. Ins1"k'ora' J"n!"ra$ K"m"n'"rian PU '"$a) !i'&gaskan &n'&k #"r'angg&ng%aAa# m"$ak&kan moni'oring r"a$isasi anggaran !an "4a$&asi /a1aian kin"r%a 1rogram PA SI AS. Da$am )a$ ini a&!i' !a1a' !i!&k&ng !"ngan #an'&an '"knis6 misa$n(a ak&n'an "@1"r' &n'&k m"m1"rk&a' ka1asi'as I'%"n K"m"n'"rian PU. R"n/ana k"r%a I'%"n K"m"n'"rian PU !a1a' '"rmas&k in'"rna$ a&!i' k"gia'an !an 1"m#ia(aan Pamsimas !i 'ingka' 1&sa' !an 1ro4insi. La1oran '"m&an a&!i' !isam1aikan k" a&!i'or "@'"rna$ 1ro("k !an Bank D&nia. Kon'ro$ In'"rna$ !an ak&n'a#i$i'as 1"$aksanaan !i 'ingka' !"sa !an ka#&1a'"n akan !ir"4i"A m"$a$&i in'"rna$ a&!i' (ang !i$ak&kan o$") BPKP. A&!i' BPKP s"'i!akn(a

12

"kanism" 1"n(a$&ran !ana '"rs"#&' akan !is"s&aikan !"ngan P"ra'&ran Dir"k'&r J"n!"ra$ P"r#"n!a)araan K"m"n'"rian K"&angan (ang #"r$ak& PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

5*

PAMSIMAS

2012

m"n/ak&1 minima$ 1:D !"sa7k"$&ra)an sasaran !i s"$&r&) ka#&1a'"n 1ar'isi1an s"#agai sam1"$ a&!i'. 4.5.2 EA$e nal A%&i$ La1oran k"&angan 1rogram !an $a1oran k"gia'an akan !ia&!i' s"/ara r&'in s"'ia1 'a)&n. La1oran a&!i' k"&angan !an s'a'"m"n k"&angan akan !isam1aikan k" 0or$! Bank 'i!ak $"#i) !ari + #&$an s"'a$a) 'a)&n anggaran APBN #"r%a$an 33: J&ni 1a!a 'a)&n #"rik&'n(a5. A&!i' !i$ak&kan #"r!asarkan Terms o# Re#erence 3T<R5 (ang !is"1aka'i !"ngan 0or$! Bank 1a!a saa' n"gosiasi. Pen+ela#an lebi3 &e$ail $en$an) A%&i$ &a!a$ &ili3a$ &ala( Pe$%n+%- Te-ni# Pen)el'laan Ke%an)an P ') a( Pa(#i(a#

PEDOMAN PENGELOLAAN PROGRAM PAMSIMAS

2:

LAMPIRAN 1
DAFTAR LOKASI PROGRAM PAMSIMAS
No.
/

Pro-insi
umatera Barat

Kabupaten/Kota
161 Kota Pariaman 162 Kota Sa"ahlunto 160 Kota Payakumbuh 161 Kabupaten $harmasraya 16? Kabupaten Pasaman Barat 164 Kabupaten 'gam 165 Kabupaten (anah $atar 16> Kabupaten Lima Puluh Kota 16; Kabupaten Padang Pariaman 161< Kota Padang 1611 Kabupaten Solok Selatan 1612 Kabupaten Solok 1610 Kabupaten Pasaman 1611 Kabupaten Si%un%ung 161? Kabupaten Pesisir Selatan

(iau

261 Kabupaten Kampar 262 Kabupaten +okan Hulu 260 Kabupaten 9ndragiri Hulu 261 Kabupaten 9ndragiri Hilir 26? Kabupaten Kuantan Singingi 264 Kabupaten Bengkalis

LAMPIRAN 1 DAFTAR LOKASI PROGRAM PAMSIMAS

L151

No.
3

umatera elatan

Pro-insi

061 Kabupaten -K/ (imur

Kabupaten/Kota

062 Kabupaten Musi +a"as 060 Kabupaten -K9 061 Kabupaten -K/ Selatan 06? Kabupaten Musi Banyuasin 064 Kabupaten Lahat 065 Kabupaten Muara )nim 06> Kabupaten -gan 9lir 4 Banten 161 Kabupaten Serang 162 Kabupaten Lebak 5 Ja,a Barat ?61 Kabupaten (asik Malaya ?62 Kabupaten Sumedang ?60 Kabupaten Aarut ?61 Kabupaten Subang ?6? Kabupaten Kuningan 6 Ja,a &engah 461 Kota Pekalongan 462 Kabupaten Kudus 460 Kota Semarang 461 Kabupaten Pekalongan 46? Kabupaten Kebumen 464 Kabupaten Batang 465 Kabupaten Purbalingga 46> Kabupaten Brebes 46; Kabupaten Pemalang 461< Kabupaten 2ila&ap 4611 Kabupaten @onosobo 4612 Kabupaten Klaten 4610 Kabupaten Banyumas 4611 Kabupaten Sragen 461? Kabupaten Ban%arnegara 4614 Kabupaten Boyolali 4615 Kabupaten Kendal
LAMPIRAN 1 DAFTAR LOKASI PROGRAM PAMSIMAS

L152

No.

Pro-insi

461> Kabupaten @onogiri

Kabupaten/Kota

461; Kabupaten Pur"ore%o 462< Kabupaten Magelang 4621 Kabupaten (egal 4622 Kabupaten (emanggung 4620 Kabupaten +embang 4621 Kabupaten Blora 462? Kabupaten Pati 4624 Kabupaten Sukohar%o 4625 Kabupaten Arobogan 462> Kabupaten $emak 462; Kabupaten Karanganyar 460< Kabupaten Semarang 8 Kalimantan elatan 561 Kabupaten Barito Kuala 562 Kabupaten Hulu Sungai /tara 560 Kabupaten Hulu Sungai Selatan 561 Kabupaten Balangan 56? Kabupaten (anah Laut 564 Kabupaten Kota Baru 565 Kabupaten (anah Bumbu 56> Kabupaten Ban%ar : Nusa &enggara &imur >61 Kabupaten 'lor >62 Kabupaten Sumba Barat >60 Kabupaten (imor (engah Sel6 >61 Kabupaten Lembata >6? Kabupaten Manggarai Barat >64 Kabupaten Sikka >65 Kabupaten +ote 3dao >6> Kabupaten (imor (engah /tara >6; Kabupaten Kupang >61< Kota Kupang >611 Kabupaten Manggarai
LAMPIRAN 1 DAFTAR LOKASI PROGRAM PAMSIMAS

L153

No.
9

ula,esi Barat

Pro-insi

;61 Kabupaten Mamu%u ;62 Kabupaten Ma%ene

Kabupaten/Kota

;60 Kabupaten Mamu%u /tara /; ula,esi &engah 1<61 Kabupaten $onggala 1<62 Kabupaten (o%o /na - /na 1<60 Kabupaten Poso 1<61 Kabupaten Buol 1<6? Kabupaten Moro"ali 1<64 Kabupaten Banggai Kepulauan 1<65 Kabupaten Parigi Moutong // ula,esi elatan 1161 Kota Palopo 1162 Kabupaten Pinrang 1160 Kabupaten Bulukumba 1161 Kabupaten @a%o 116? Kabupaten Ao"a 1164 Kabupaten (ana (ora%a 1165 Kabupaten Sidrap 116> Kota Makassar /2 )orontalo 1261 Kabupaten Pohu"ato 1262 Kabupaten Aorontalo 1260 Kabupaten Boalemo /3 /4 Maluku Maluku "tara 1061 Kabupaten Maluku (engah 1161 Kabupaten Halmahera Barat 1162 Kota (idore Kepulauan /5 Papua Barat &otal 1?61 Kabupaten Manok"ari //; kabupaten/kota

LAMPIRAN 1 DAFTAR LOKASI PROGRAM PAMSIMAS

L154

LAMPIRAN 2
PEMILIHAN LOKASI PROGRAM
1. 1.1 PENENTUAN PRO@INSI DAN KABUPATEN LOKASI PROGRAM PENENTUAN PRO@INSI Pro4insi (ang !i'"n'&kan s"#agai $okasi Program Pamsimas !i1i$i) !"ngan m"ngg&nakan !a'a !ari (uman Development Report :;;<6 k)&s&sn(a &n'&k (uman Development Inde> !an (uman Poverty Inde>. S"$&r&) 1ro4insi !i In!on"sia k"m&!ian !irangking #"r!asarkan k"!&a In!"ks !i a'as. 8asi$n(a %&ga !i#an!ingkan !"ngan 1"n"'a1an rangking 1ro4insi #"r!asarkan !a'a S&s"nas 2::4. Kri'"ria P"mi$i)an Pro4insi2 1. 2. 3. 4. 5. 1.2 Tinggin(a angka K"miskinan T"r#a'asn(a aks"s '"r)a!a1 air min&m !an sani'asi Tinggin(a 1r"4a$"nsi 1"n(aki' '"rkai' air !an sani'asi B&kan '"rmas&k $okasi .0S8P 3Community -ater Supply and (ealt Project4 "ngik&'i Lokakar(a Sosia$isasi Program Pamsimas &n'&k 1"n%aringan mina'

PENENTUAN KABUPATEN0KOTA P"n"n'&an ka#&1a'"n7ko'a !ari Pro4insi '"r1i$i) %&ga m"ngg&nakan kri'"ria '"rs"#&' !i a'as6 s"$ain i'& 1"mi$i)an ka#&1a'"n7ko'a akan m"ngg&nakan kri'"ria s"1"r'i !is"#&'kan !i #aAa) ini. Kri'"ria P"mi$i)an Ka#&1a'"n7Ko'a2 1. 2. 3. 4. 5. B&1a'i70a$iko'a m"m#&a' 1"rn(a'aan mina' k"ik&'s"r'aan !a$am 1rogram Pamsimas B"rs"!ia m"n("!iakan !ana kon'ri#&si minima$ s"#"sar 1:D !ari 'o'a$ #ia(a RK !"sa7k"$&ra)an B"rs"!ia m"m#"n'&k LK 6 sa'&an 1"$aksana 1rogram6 s"r'a &ni' 1"ng"$o$a &n'&k 1as/a 1rogram "n("!iakan !ana 1"n!&k&ng &n'&k o1"rasiona$ 1"n("$"nggaraan 1rogram !i 'ingka' Ka#&1a'"n7Ko'a B"rs"!ia m"$aksanakan r"1$ikasi !"sa7k"$&ra)an 3S&ra' P"rn(a'aan !ari B&1a'i70a$iko'a !an DPRD56 !"ngan %&m$a) !"sa7k"$&ra)an r"1$ikasi #"r!asarkan k"mam1&an ;iska$ ka#&1a'"n7ko'a s"#agai #"rik&'2

LAMPIRAN 2 PEMILIHAN LOKASI PROGRAM

L251

a. #. /. !.

Ka#&1a'"n7Ko'a #"rka1asi'as ;iska$ r"n!a)6 minima$ m"r"1$ikasi 1 !"sa7 k"$&ra)an6 &n'&k 'ia1 1: !"sa7k"$&ra)an 1"s"r'a Pamsimas. Ka#&1a'"n7Ko'a #"rka1asi'as ;iska$ s"!ang6 minima$ m"r"1$ikasi 2 !"sa7 k"$&ra)an6 &n'&k 'ia1 1: !"sa7k"$&ra)an 1"s"r'a Pamsimas. Ka#&1a'"n7Ko'a #"rka1asi'as ;iska$ 'inggi6 minima$ m"r"1$ikasi 3 !"sa7 k"$&ra)an6 &n'&k 'ia1 1: !"sa7k"$&ra)an 1"s"r'a Pamsimas. P"n("$"nggaraan r"1$ikasi !"sa7k"$&ra)an !i$ak&kan m&$ai 1a!a 'a)&n !i mana %&m$a) !"sa7k"$&ra)an $okasi Pamsimas '"$a) m"n/a1ai minima$ 1: #&a)6 !an s"'"r&sn(a s"r'a !i!anai s"1"n&)n(a o$") 1"m"rin'a) ka#&1a'"n7ko'a !an mas(araka'6 '"rmas&k !i !a$amn(a 1"n("!iaan '"naga 1"n!am1ing7;asi$i'a'or.

2. 2.1.

PENENTUAN DESA0KELURAHAN LOKASI PROGRAM KOORDINASI DI TINGKAT KABUPATEN0KOTA Pros"s 1"mi$i)an $okasi &n'&k 1rogram Pamsimas !im&$ai !"ngan koor!inasi s"k'ora$ (ang !is"$"nggarakan o$") TKK !i#an'& o$") DP U !an m"$i#a'kan s"$&r&) 1"mangk& k"gia'an 1rogram Pamsimas s"1"r'i DP U6 TKK 3Ba11"!a6 Dinas P"k"r%aan Um&m6 Ba!an P"m#"r!a(aan as(araka' D"sa6 Dinas K"s")a'an6 Dinas P"n!i!ikan !an K"#&!a(aan6 Pok%a A PL6 Ba1"!a$!a6 Tim P"ngg"rak PKK Ka#&1a'"n7Ko'a56 DPRD6 BaAas!a6 !an s"k'or $ain (ang '"rkai'. T&%&an !ari k"gia'an ini a!a$a) a!an(a k"samaan 1"ma)aman m"ng"nai 1rogram Pamsimas6 s'ra'"gi 1"n/a1aian project per#ormance indicator6 kom1on"n k"gia'an6 ka'"gori 1"m#ia(aan6 kri'"ria s"$"ksi a!minis'rasi !"sa7k"$&ra)an (ang !ini$ai $a(ak6 !an 1"m#agian '&gas masing,masing s"k'or6 s"r'a %a!Aa$ 1"$aksanaan s"$"ksi a!minis'rasi !"sa7k"$&ra)an (ang !ini$ai $a(ak &n'&k #"r1ar'isi1asi !a$am 1rogram Pamsimas.

2.2.

PEN>USUNAN DA?TAR PAN"ANG DESA0KELURAHAN LOKASI PROGRAM S"$"ksi !an 1"mi$i)an $okasi sasaran 1rogram Pamsimas &n'&k m"n!a1a'kan !"sa7k"$&ra)an $okasi sasaran !i$ak&kan 'ia1 'a)&n6 !an !i$aksanakan 1a!a 1 'a)&n 1"$aksanaan 1rogram. J&m$a) !"sa7k"$&ra)an (ang mas&k !a$am !a;'ar 1an%ang !"sa $a(ak 3eligi'le longlist4 sama !"ngan %&m$a) k&o'a $okasi sasaran 1"r ka#&1a'"n7ko'a !ik&rangi %&m$a) !"sa7k"$&ra)an (ang '"$a) m"n%a!i $okasi 1rogram Pamsimas 1a!a 'a)&n,'a)&n s"#"$&mn(a. Un'&k m"n"n'&kan !"sa7k"$&ra)an (ang !ini$ai $a(ak !an akan !i&n!ang !a$am sosia$isasi 1rogram !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a6 TKK m"m#&a' s&a'& !a;'ar 1an%ang 3longlist5 !"sa7k"$&ra)an !"ngan m"ngg&nakan kri'"ria 1a!a Ta#"$ L,2.1. Tabel L52.1. K i$e ia L'n)li#$ De#a0Kel% a3an L'-a#i Pa(#i(a#
No. 16 26 06 16 ?6 K(#&'(#! L<K! # 9ndeks kemiskinan desa#kelurahan yang tinggi $esa#kelurahan yang terbatas akses terhadap air minum $esa#kelurahan yang terbatas akses terhadap sanitasi $esa#kelurahan dengan pre*alensi penyakit diare# terkait air yang tinggi $esa#kelurahan yang belum mendapatkan program se%enis (air minum dan "MB'( D!&! Potensi $esa (Potdes) Potdes, P/, $inkes Potdes, P/, $inkes $inkes# Puskesmas Bappeda, P/, $inkes

LAMPIRAN 2 PEMILIHAN LOKASI PROGRAM

L252

No.

K(#&'(#! L<K! # sanitasi) dalam 2 tahun terakhir

"MB'( D!&!

2eterangan 7 In!"ks k"miskinan 3A pendudu, mis,in ter adap total jumla pendudu,4 Non,aks"s sarana air min&m 3target a,ses air minum B;;A 1 A a,ses se,arang4 Non,aks"s sarana sani'asi 3target a,ses sanitasi B;;A 1 A a,ses se,arang4 Pri4a$"nsi 1"n(aki' !iar" 3A ,ejadian diare dalam seta un4 Ban'&an program CDD dengan ,egiatan pem'angunan sarana air minum dan sanitasi (ang '"$a) !i'"rima !i !"sa7k"$&ra)an !a$am 2 'a)&n '"rak)ir 8

A1a#i$a !a'a &n'&k m"m#&a' !a;'ar '"rs"#&' 'i!ak '"rs"!ia6 maka TKK )ar&s m"m#"n'&k s&a'& 'im s&r4"i (ang #"r'&gas m"ng&n%&ngi !"sa7k"$&ra)an &n'&k m"m#"ri 1"ni$aian '"r)a!a1 kon!isi (ang a!a #"r!asarkan kri'"ria !i a'as. Da;'ar !"sa7k"$&ra)an (ang !ini$ai $a(ak &n'&k #"r1ar'isi1asi !a$am 1rogram Pamsimas #"r!asarkan $ima kri'"ria '"rs"#&' !i a'as !is&s&n m"ngg&nakan 1"m#o#o'an (ang s"/ara rin/i !i%"$askan !i #agian ak)ir $am1iran ini 3;orm&$ir !an /on'o) 1"r)i'&ngan skor !"sa7k"$&ra)an $ong$is'5. Skor !an P"m"ringka'an D"sa7K"$&ra)an 2 In!"ks k"miskinan 3A pendudu, mis,in ter adap total jumla pendudu,46 !o!ot "# Non,aks"s sarana air min&m 3target a,ses air minum B;;A 1 A a,ses se,arang6 !o!ot $# Non,aks"s sarana sani'asi 3target a,ses sanitasi B;;A 1 A a,ses se,arang6 !o!ot $# Pri4a$"nsi 1"n(aki' !iar" 3A ,ejadian diare dalam seta un46 !o!ot $# Ban'&an program CDD dengan ,egiatan pem'angunan sarana air minum dan sanitasi (ang '"$a) !i'"rima !i !"sa7k"$&ra)an !a$am 2 'a)&n '"rak)ir6 !o!ot %# B"r!asarkan !a;'ar '"rs"#&'6 TKK k"m&!ian m"n"n'&kan 1riori'as !"sa7k"$&ra)an (ang !i1i$i) &n'&k ik&' s"r'a !a$am k"gia'an 1"r'"m&an sosia$isasi 1rogram !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a s"s&ai !"ngan 'arg"' %&m$a) !"sa7k"$&ra)an !i masing,masing ka#&1a'"n7ko'a. 2.3. SOSIALISASI PROGRAM PAMSIMAS 2.3.1 S'#iali#a#i P ') a( &i Tin)-a$ Kab%!a$en0K'$a

K"gia'an sosia$isasi !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a !iik&'i o$") 1"rAaki$an !"sa7k"$&ra)an (ang s&!a) mas&k k" !a$am !a;'ar 1an%ang 3long list48 J&m$a) !"sa7k"$&ra)an (ang akan m"ngik&'i 1"r'"m&an sosia$isasi !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a !is"s&aikan !"ngan %&m$a) !"sa /a$on 1"n"rima #an'&an (ang !i'arg"'kan !an )asi$ s"$"ksi a!minis'rasi !"sa7k"$&ra)an (ang !ini$ai $a(ak. 8a$ ini %&ga !i$ak&kan !"ngan m"m1"r'im#angkan !&a )a$ s"#agai #"rik&'2 1. Rangking !"sa7k"$&ra)an !a$am !a;'ar /a$on $okasi 1rogram6 !imana m"n&n%&kkan 1riori'as !"sa7k"$&ra)an &n'&k m"m1"ro$") #an'&an !ari 1rogram Pamsimas.
LAMPIRAN 2 PEMILIHAN LOKASI PROGRAM

L253

2. Lokasi !"sa7k"$&ra)an6 !imana $okasi,$okasi (ang !i1i$i) s"#aikn(a masi) !a$am sa'& Ai$a(a) k"/ama'an a'a& (ang #"r!"ka'an agar m"n&n%ang ";"k'i;i'as !an ";isi"nsi 1ros"s 1"n!am1ingan k"1a!a mas(araka'. Uraian '"n'ang 1"$aksanaan sosia$isasi 1rogram !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a !a1a' !i$i)a' 1a!a Ta#"$ L,2.2.

Tabel L52.2. Pela-#anaan S'#iali#a#i P ') a( &i Tin)-a$ Kab%!a$en0-'$a


(u%uan a6 Men%elaskan se&ara rin&i tentang latar belakang dan tu%uan progam b6 Men%elaskan kriteria yang harus dipenuhi untuk dapat terpilih sebagai lokasi program Pamsimas &6 Men%elaskan tanggung %a"ab masyarakat berkaitan dengan kontribusi masyarakat (berbentuk uang tunai dan natura) dalam kegiatan program Pamsimas d6 Men%elaskan peran dan tanggung %a"ab masyarakat berkaitan dengan peren&anaan, implementasi, dan pengelolaan program Pamsimas e6 Men%elaskan bah"a pemerintah desa#kelurahan akan bertanggung%a"ab untuk melakukan sosialisasi program Pamsimas di tingkat desa#kelurahan Pertemuan ini harus dihadiri oleh: o o o Kepala $esa# Lurah (beserta aparat desa#kelurahan bila diperlukan) Per"akilan BP$# $e"an Kelurahan (KK& dan ((K& (2amat, Sek&am, Kaurbang, Kasi PM$, Sanitarian, Kantor 2abang $inas Pendidikan, dst6) (okoh masyarakat# agama# adat dari desa#kelurahan yang bersangkutan LSM di kabupaten#kota yang bersangkutan dan lembaga-lembaga masyarakat lokal lainnya o Penyelenggara 3arasumber Bahan-bahan 'parat penegak hukum (kepolisian, ke%aksaan) (KK dibantu $PM/ Pro*in&ial#$istri&t Management 'd*isory 2onsultant (PM'2#$M'2) (im Koordinasi Pro*insi ((KP#P22) o o o o o o o o o Aambaran umum program Pamsimas Komponen kegiatan program Pamsimas Aambar Struktur -rganisasi program Pamsimas Aambar $iagram Proses Pemilihan $esa#kelurahan Kriteria lokasi desa#kelurahan program Pamsimas (arget pen&apaian indikator kiner%a Pamsimas Persyaratan keikutsertaan dalam program Pamsimas Mekanisme penyaluran dana ormat da!tar hadir pertemuan sosialisasi

Peserta

Selain itu sebaiknya dihadiri pula oleh : o o

Pelaporan

(KK membuat laporan tentang pelaksanaan sosialisasi , dilengkapi dengan notulensi a&ara pertemuan dan da!tar hadir peserta6

P"r'"m&an sosia$iasi Aa%i# !i$ak&kan !an !a1a' !i$aksanakan !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a a'a& k"/ama'an '"rgan'&ng 1a!a k"s"1aka'an !an !is"s&aikan !"ngan kon!isi (ang a!a6 s"#agai /on'o) a1a#i$a %&m$a) !"sa7k"$&ra)an (ang akan !i&n!ang !i s&a'& k"/ama'an r"$a'i; #an(ak maka 1"r'"m&an s"#aikn(a !i$ak&kan !i 'ingka' k"/ama'an &n'&k $"#i) m"n%amin k")a!iran 1"s"r'a 1"r'"m&an. 2.3.2. S'#iali#a#i P ') a( &i Tin)-a$ De#a0Kel% a3an P"n%"$asan !an sosia$isasi rin/ian 1rogram Pamsimas %&ga )ar&s !i$ak&kan k"1a!a s"$&r&) anggo'a mas(araka' !i !"sa7k"$&ra)an m"$a$&i sosia$isasi !i 'ingka'
LAMPIRAN 2 PEMILIHAN LOKASI PROGRAM

L254

!"sa7k"$&ra)an. Sosia$isasi 1rogram ini !i$ak&kan !a$am s&a'& 1"r'"m&an (ang !is"$"nggarakan o$") P"m"rin'a) D"sa7K"$&ra)an !"ngan nara s&m#"r !ari DP U !an Tim K"/ama'an. S"$ain #"r#"n'&k 1"r'"m&an6 1"n("#aran in;ormasi '"n'ang 1rogram %&ga !a1a' !i$ak&kan m"$a$&i #"r#agai m"!ia6 s"1"r'i 1os'"r !an $"a;$"' (ang !is"#arkan !i s"$&r&) Ai$a(a) !"sa7k"$&ra)an. Uraian '"n'ang 1"$aksanaan 1"r'"m&an sosia$isasi 1rogram !i 'ingka' !"sa7k"$&ra)an !a1a' !i$i)a' 1a!a Ta#"$ L,2.3.

Tabel L52.3. Pela-#anaan S'#iali#a#i &i Tin)-a$ De#a0-el% a3an


(u%uan a6 Men%elaskan se&ara rin&i tentang latar belakang dan tu%uan program b6 Men%elaskan tanggung %a"ab masyarakat berkaitan dengan kontribusi masyarakat minimal 2<= (dalam bentuk natura minimal 14= dan uang tunai minimal 1= dari total biaya +KM) dalam kegiatan program Pamsimas &6 Men%elaskan se&ara persuasi! bah"a masyarakat harus menghilangkan kebiasaan B'B di tempat terbuka, dan perilaku tidak sehat lainnya d6 Men%elaskan peran dan tanggung %a"ab masyarakat berkaitan dengan peren&anaan, implementasi, pengelolaan dan pemeliharaan sistem sarana yang dibangun6 Peserta o o o o 'nggota masyarakat (okoh masyarakat# agama# adat Kepala sekolah dan guru S$# sedera%at Pelaku program 2$$ yang telah masuk di desa#kelurahan (misal K$P: (PK, $F /PP : BKM, /PF P0$( : (imLaks, -MS, dsb)

Penyelenggara Pemerintah desa#kelurahan 3arasumber Bahan-bahan $PM/, (im Ke&amatan, $M'2 o o o o o o o o o Laporan Aambaran umum program Pamsimas Komponen kegiatan program Pamsimas Aambar struktur organisasi program Pamsimas Aambar diagram proses pemilihan desa#kelurahan Kriteria desa Pamsimas Pen&apaian indikator kiner%a Pamsimas Persyaratan keikutsertaan dalam program Pamsimas Mekanisme penyaluran dana ormat da!tar hadir sosialisasi program

Pemerintah desa#kelurahan membuat laporan tentang pelaksanaan sosialisasi program, dilengkapi dengan notulensi pertemuan, da!tar hadir peserta, dan !oto-!oto6

2.4.

PERN>ATAAN MINAT MAS>ARAKAT Ta)a1 '"r1"n'ing !ari 1ros"s 1"mi$i)an !"sa Pamsimas a!a$a) 1"rn(a'aan mina' mas(araka' &n'&k ik&' s"r'a !a$am Pamsimas6 !imana )a$ ini !a1a' m"n&n%&kkan a!an(a k"#&'&)an mas(araka' '"r)a!a1 1"r#aikan sis'"m 1"n("!iaan air min&m !an sani'asi. Un'&k i'& a1ara' !"sa7k"$&ra)an !an 1"rAaki$an mas(araka' $ainn(a )ar&s

LAMPIRAN 2 PEMILIHAN LOKASI PROGRAM

L255

m"m;asi$i'asi m&s(aAara) !i an'ara anggo'a mas(araka' &n'&k m"n(a'akan mina'n(a. P"r'"m&an m&s(aAara) ini )ar&s mam1& m"n%angka& s"$&r&) anggo'a mas(araka' !i !"sa7k"$&ra)an '"rmas&k k"$om1ok r"n'an !an '"r'ingga$ 3in!ig"n"o&s an! 4&$n"ra#$" 1"o1$" 7 I=P56 s")ingga m&ngkin 'i!ak /&k&1 !i$ak&kan )an(a sa'& ka$i !i 'ingka' !"sa7k"$&ra)an. K"gia'an '"rs"#&' 1"r$& %&ga !i$ak&kan !i s"$&r&) !&s&n7R0 a'a& m&ngkin !a$am $ingk&1 (ang $"#i) k"/i$ $agi. Uraian '"n'ang m&s(aAara) &n'&k m"n(a'akan mina' k"ik&'s"r'aan !a$am 1rogram Pamsimas !a1a' !i$i)a' 1a!a Ta#"$ L,2.4. Tabel L52.4. M%#1a,a a3 %n$%- Pe n1a$aan Mina$ Ma#1a a-a$
T&%&an o "n%"$askan k"m#a$i 1"ran !an 'angg&ng %aAa# mas(araka' !a$am 1"$ak,sanaan 1rogram Pamsimas6 '"r&'ama #"rkai'an !"ngan kon'ri#&si &ang '&nai !an na'&ra "n!isk&sikan k"sangg&1an kon'ri#&si minima$ 2:D !a$am #"n'&k in1,ind minima$ 1+D !an in1cas minima$ 4D !ari 'o'a$ #ia(a RK !"sa7k"$&ra)an6 !an k"sangg&1an m"ng)i$angkan k"#iasaan BAB 3#&ang air #"sar5 !i '"m1a' '"r#&ka !an 1"ri$ak& 'i!ak s")a' $ainn(a "n!isk&sikan S&ra' P"rn(a'aan 3SP KP5. P"s"r'a ina' K"ik&'s"r'aan Pamsimas

Anggo'a mas(araka' !i !"sa7k"$&ra)an


A1ara' !"sa7k"$&ra)an6 BPD6 !an Aaki$ mas(araka' $ainn(a P"rs(ara'an k"ik&'s"r'aan !a$am 1rogram Pamsimas ?orm B"ri'a A/ara 8asi$ ?orm S&ra' P"rn(a'aan &s(aAara) D"sa7k"$&ra)an ina' K"ik&'s"r'aan Pamsimas

?asi$i'a'or o Ba)an o o o 8asi$ o

K"1&'&san #"rsama !ari mas(araka' m"ng"nai k"inginan &n'&k ik&' s"r'a !a$am 1rogram Pamsimas6 !"ngan #"#"ra1a k"'"n'&an an'ara $ain )ar&s #"r1ar'isi1asi 1"n&) !a$am k"s"$&r&)an k"gia'an6 m"n("!iakan kon'ri#&si mas(araka' minima$ 2:D !a$am #"n'&k in1,ind minima$ 1+D !an in1cas minima$ 4D6 mas(araka' sangg&1 m"ng)i$angkan k"#iasaan BAB !i '"m1a' '"r#&ka !an 1"ri$ak& 'i!ak #"rsi) !an 'i!ak s")a' $ainn(a6 ATAU m"m&'&skan &n'&k 'i!ak ik&' s"r'a !a$am 1rogram. K"1&'&san #"rsama &n'&k ik&' s"r'a !a$am Pamsimas !in(a'akan !a$am B"ri'a A/ara P"r'"m&an !"ngan m"$am1irkan Da;'ar Nama !an Tan!a Tangan s"$&r&) K"1a$a K"$&arga /a$on 1"n"rima man;aa' 1rogram. S&ra' P"rn(a'aan ina' K"ik&'s"r'aan Pamsimas 3SP KP5 (ang !i'an!a'angani o$") K"1a$a D"sa7 L&ra)6 P"rAaki$an as(araka'6 !an !ik"'a)&i o$") .ama'. P"m"rin'a) !"sa7k"$&ra)an m"ngirimkann(a k"1a!a TKK !an '"m#&san k" DP U

La1oran

La1oran 1"$aksanaan m&s(aAara) ini )ar&s !i$"ngka1i !"ngan B"ri'a A/ara P"r'"m&an6 no'&$"nsi 1"r'"m&an6 !a;'ar )a!ir 1"s"r'a6 !an ;o'o,;o'o.

Da$am m"n(a'akan mina'n(a '"r)a!a1 k"gia'an 1rogram6 ;ak'or sosia$,#&!a(a !a$am k")i!&1an mas(araka' 1"r!"saan7 k"$&ra)an 1"r$& !i1"r)a'ikan6 s"1"r'i k"#iasaan m"$ak&kan m&s(aAara) an'ara k"$&arga a'a& k"$om1ok !a$am si'&asi (ang #"rsi;a' non,;orma$. ina' &n'&k ik&' s"r'a !a$am 1rogram )ar&s m"r&1akan k"1&'&san !ari

LAMPIRAN 2 PEMILIHAN LOKASI PROGRAM

L252

mas(araka' s"n!iri6 s")ingga mas(araka' 1"r$& !i#"rikan Aak'& (ang /&k&1 &n'&k #"rm&s(aAara). Pa!a kas&s !imana k"s"1aka'an 'i!ak !a1a' !iam#i$ !a$am sa'& ka$i 1"r'"m&an6 '"r&'ama a1a#i$a masi) #an(ak )a$ (ang 1"r$& !i!isk&sikan !an !i%"$askan $agi6 maka s"#aikn(a !i#"rikan Aak'& $agi sam1ai mas(araka' #"nar,#"nar !a1a' m"ngam#i$ k"1&'&san. 8a$ ini m"mang m"m#&'&)kan Aak'&6 '"'a1i akan m"m#"rikan )asi$ (ang #aik kar"na k"1&'&san (ang !iam#i$ #"'&$,#"'&$ !i1a)ami o$") mas(araka'. Nam&n #a'asan Aak'& &n'&k m"n!isk&sikan '"n'ang mina' &n'&k ik&' s"r'a !a$am 1rogram '"'a1 1"r$& !i#"rikan6 !imana mas(araka' s&!a) )ar&s m"m#&a' k"1&'&san 1a$ing $am#a' !a$am Aak'& 1 #&$an s"'"$a) sosialisasi program ting at desa !i$ak&kan.
&abel L2.5. P'( =!(!&!N K'#K"& '(&!!N D!L!M P(<)(!M P!M #M! (PERAN DAN TANGGUNG A!A" #A$%ARA&AT' 16 26 06 16 Bantuan diterima berdasarkan pada keinginan, kemauan dan kebutuhan nyata seluruh lapisan masyarakat desa#kelurahan6 Bantuan hanya akan digunakan untuk pengadaan sarana air minum, sanitasi dan pengembangan perilaku hidup sehat di sekolah dan masyarakat6 Masyarakat dibantu oleh (im asilitator Masyarakat yang akan berpartisipasi dalam pembuatan P7M Pro'KS9 dan +en&ana Kegiatan Masyarakat (+KM)6 Masyarakat akan membentuk kelembagaan masyarakat "arga LKM (lembaga kes"adyaan masyarakat) dan gugus tugas Pamsimas (Satlak) se&ara partisipati! dan memperhatikan kelompok atau tim yang telah berhasil dibentuk oleh program 2$$ lain yang telah masuk sebelumnya serta per"akilan yang duduk di dalamnya harus men&erminkan pangarusutamaan gender dan kesetaraan sosial6 Masyarakat akan berpartisipasi penuh dalam seluruh tahapan program, mulai dari peren&anaan, pelaksanaan, sampai dengan pemeliharaan dan keberlan%utan program6 Menyediakan kontribusi berupa natura (material, peralatan, dan tenaga) minimal 14= dan uang tunai minimal 1= dari total +KM, sanggup menghilangkan kebiasaan B'B di tempat terbuka dan perlaku tidak bersih dan tidak sehat lainnya6 Membayar iuran untuk operasional dan pemeliharaan sarana yang telah dibangun serta menun%ang kegiatan lainnya6 Mengelola dana se&ara terbuka dan diketahui oleh seluruh masyarakat6 Bersedia menerima pembatalan apabila dalam %angka "aktu yang telah ditetapkan saat dinyatakan sebagai desa terpilih, tidak dapat merealisasikan kontribusi sebagaimana ter&antum pada butir 4, dan menghasilkan +KM sebagaimana ter&antum pada butir 06

?6 46 56 >6 ;6

2.5.

PEN>USUNAN DA?TAR PENDEK DESA0KELURAHAN PROGRAM PAMSIMAS B"r!asarkan S&ra' P"rn(a'aan ina' K"ik&'s"r'aan Pamsimas6 DP U m"$ak&kan 4"ri;ikasi $a1angan '"r)a!a1 !ok&m"n mina' !an k"sia1an mas(araka'6 )asi$n(a !i$a1orkan k"1a!a TKK. Un'&k !"sa k"$&ra)an (ang $o$os 4"ri;ikasi akan !i&s&$kan s"#agai !"sa7k"$&ra)an $okasi 1rogram Pamsimas. DP U k"m&!ian m"n(&s&n !a;'ar 1"n!"k !"sa7k"$&ra)an (ang akan m"n"rima #an'&an 1rogram Pamsimas. P"ng)i'&ngan skor !an 1"rangkingan !"sa7k"$&ra)an !a$am !a;'ar /a$on $okasi 1rogram a!a$a) s"1"r'i 1a!a Ta#"$ L,2.+. Tabel L52.2. K i$e ia S3' $li#$ De#a0Kel% a3an Sa#a an P ') a( Pa(#i(a#

LAMPIRAN 2 PEMILIHAN LOKASI PROGRAM

L259

No. 16

Kriteria Lokasi 'danya kesanggupan kontribusi masyarakat berupa: , , , Minimal 14= natura (material lokal, tenaga ker%a, dlsb) dan dana tunai minimal 1= dari total +KM berpartisipasi akti! dalam seluruh tahapan kegiatan Pamsimas membiayai -.M dengan membayar# mengumpulkan iuran

26 06 16 ?6 46 56

Kesanggupan masyarakat untuk untuk menghilangkan kebiasaan B'B di tempat terbuka dan perilaku tidak bersih dan tidak sehat lainnya 9ndeks Kemiskinan yang tinggi di $esa#kelurahan $esa#kelurahan yang terbatas akses terhadap air minum $esa#kelurahan yang terbatas akses terhadap sarana sanitasi $esa#kelurahan dengan pre*alensi penyakit terkait air (diare) yang tinggi $esa#kelurahan yang belum mendapatkan program se%enis (air minum dan sanitasi) dalam 2 tahun terakhir

Skor !an P"m"ringka'an D"sa7K"$&ra)an 2 K"sangg&1an mas(araka' &n'&k K<NTRIBUSI in1cas minimal <A dan in1,ind minimal B=A6 'erpartisipasi a,ti#6 m"m#ia(ai <I !"ngan mem'ayar) mengumpul,an iuran6 !o!ot %# K"sangg&1an mas(araka' &n'&k T<TAL SANITASI 3meng ilang,an ,e'iasaan .A. ter'u,a dan perila,u tida, se at lainnya6 !o!ot %# In!"ks k"miskinan 3A pendudu, mis,in ter adap total jumla pendudu,46 !o!ot $& Non,aks"s sarana air min&m 3target a,ses air minum B;;A 1 A a,ses se,arang6 !o!ot %' Non,aks"s sarana sani'asi 3target a,ses sanitasi B;;A 1 A a,ses se,arang6 !o!ot %' Pri4a$"nsi 1"n(aki' !iar" 3A ,ejadian diare dalam seta un6 !o!ot %' Ban'&an program CDD dengan ,egiatan pem'angunan sarana air minum dan sanitasi (ang '"$a) !i'"rima !i !"sa7k"$&ra)an !a$am 2 'a)&n '"rak)ir6 !o!ot ( ?orm&$ir !an /on'o) 1"r)i'&ngan skor !"sa7k"$&ra)an !a1a' !i$i)a' 1a!a #agian ak)ir $am1iran ini. 2.2. PENETAPAN DESA0KELURAHAN LOKASI PROGRAM B"r!asarkan S&ra' P"rn(a'aan ina' K"ik&'s"r'aan Pamsimas 3SP KP56 )asi$ 4"ri;ikasi6 )asi$ skor !an 1"m"ringka'an !"sa7k"$&ra)an6 s"r'a 1"ng"$om1okan !"sa7k"$&ra)an #"r!asarkan k"!"ka'an Ai$a(a) 3/$&s'"r56 TKK m"n"'a1kan !"sa7k"$&ra)an $okasi Pamsimas. P"n"'a1an ini !i'&angkan !a$am B"ri'a A/ara P"n"'a1an D"sa7K"$&ra)an (ang !i'an!a'angani o$") K"'&a TKK6 !an !i&s&$kan k"1a!a B&1a'i &n'&k !i'"r#i'kan SK P"n"'a1an D"sa7K"$&ra)an Lokasi Program Pamsimas. P"ng&m&man !"sa7k"$&ra)an (ang m"n%a!i $okasi Pamsimas !a1a' !i$ak&kan m"$a$&i s&a'& 1"r'"m&an (ang !i$ak&kan o$") TKK !"ngan m"ng&n!ang 1"m"rin'a) !"sa7k"$&ra)an &n'&k m"m1r"s"n'asikan )asi$ 1"mi$i)an $okasi !an m"n!isk&sikan 'in!ak $an%&' !i $okasi (ang #"rsangk&'an. S"$ain i'& )asi$ 1"n"'a1an $okasi Pamsimas '"rs"#&' !i'"m1"$ #aik !i kan'or DP U ma&1&n !i 1a1an 1"ng&m&man kan'or !"sa7k"$&ra)an agar m&!a) !i$i)a' o$") mas(araka' $&as.
LAMPIRAN 2 PEMILIHAN LOKASI PROGRAM

L258

2.9.

RANGKUMAN TAHAPAN PROSES PEMILIHAN DESA0KELURAHAN LOKASI PAMSIMAS

/. Koordinasi di &ingkat Kabupaten/Kota #nput Pelaku (KK $PM/ $P+$ Pok%a 'MPL Sektor lain terkait Membahas : tu%uan dan sasaran prinsip dan pendekatan komponen kegiatan &akupan program replikasi program strategi pen&apaian KP9 pemilihan lokasi sasaran dana daerah untuk pro-gram bersama ($$/PB) 2. Penyusunan Da$tar Pan%ang Desa/Kelurahan #nput 16 26 06 16 ?6 7umlah $esa#Kelurahan PMM dan G9M Kriteria desa layak Sa!eAuard $ata indeks kemiskinan (BPS) 46 $ata akses air minum ($P/, $inkes) 56 $ata akses sanitasi ($P/, $inkes) >6 $ata pre*alensi diare ($inkes, Puskesmas) ;6 $ata program 2$$ di desa#kel (Bappeda, $P/, $inkes) 1<6 Kuota lokasi sasaran 3. osialisasi Pamsimas #nput &ingkat Kabupaten/Kota 16 PMM 26 G9M 06 $a!tar pan%ang desa#kel layak (KK bersama $PM/ PPM/ dan PM'2 Men%elaskan dan membahas : hasil seleksi desa#kel eligible tu%uan dan sasaran prinsip dan pendekatan komponen kegiatan &akupan program ino*asi dan replikasi program
10

Proses

<utput Strategi pen&apaian KP9 +(L pemilihan lokasi sasaran +en&ana replikasi program

16 PMM 26 G9M

Pelaku (KK

Proses Merangking desa#kel melalui penilaian dengan pembobotan: 9ndeks kemiskinan 0< 'kses air minum 2< 'kses sanitasi 2< Pre*alensi diare 2< Keberadaan program 2$$ di desa#kel 1< Kriteria desa#kel layak adalah kuota lokasi sasaran10

<utput $a!tar pan%ang desa#kel layak lokasi sasaran program

Pelaku

Proses

Peserta

Kades#Lurah BP$ LP$ (okoh Masy 2amat Kasi PM$ Kaurbang

/ntuk tahun ke 2 dan seterusnya dikurangi dengan %umlah desa#kelurahan yang telah mendapat bantuan pada tahuntahun sebelumnya
LAMPIRAN 2 PEMILIHAN LOKASI PROGRAM

L25*

/. Koordinasi di &ingkat Kabupaten/Kota #nput Pelaku (KK $PM/ $P+$ Pok%a 'MPL Sektor lain terkait Membahas : tu%uan dan sasaran prinsip dan pendekatan komponen kegiatan &akupan program replikasi program strategi pen&apaian KP9 pemilihan lokasi sasaran dana daerah untuk pro-gram bersama ($$/PB) 2. Penyusunan Da$tar Pan%ang Desa/Kelurahan strategi pen&apaian KP9 kesanggupan kontribusi tunai minimal 1= dan natura 14= kesanggupan menghilangkan kebiasaan B'B di sembarang tempat peran dan tanggung%a"ab masy ren&ana pelaksanaan sosialisasi di tingkat desa#masy &ingkat Desa/Kelurahan 16 26 06 16 PMM G9M $a!tar pn%ang desa#kel layak Hasil sosialisasi di tingkat kab#kota Kades#Lurah bersama aparat desa#kel $PM/, (KK, Konsultan, 2amat, Kasi PM$, Kaurbang, Pok%a 'MPL, $ikbud, Puskesmas, asilitator Men%elaskan dan membahas : hasil seleksi desa#kel eligible tu%uan dan sasaran prinsip dan pendekatan komponen kegiatan &akupan program ino*asi dan replikasi program strategi pen&apaian KP9 kesanggupan kontribusi tunai minimal 1= dan natura 14= kesanggupan menghilangkan kebiasaan B'B di sembarang tempat peran dan tanggung%a"ab masy ren&ana penyebarluasan in!ormasi Pamsimas sampai di tingkat +( dan kelompokkelompok terisolasi 'nggota BP$ dan LP$ (okoh adat (okoh masy +@ dan +( $asa @isma Posyandu Per"akilan perempuan Per"akilan kelompok terisolasi Pelaku program 2$$ di desa#kel6 Pok%a 'MPL (P PKK ke& $ik3as Puskesmas Proses <utput Strategi pen&apaian KP9 +(L pemilihan lokasi sasaran +en&ana replikasi program

16 PMM 26 G9M

4. Pernyataan Minat Masyarakat #nput 16 G9M 26 $a!tar pan%ang desa#kel Pelaku 'nggota masyarakat dengan pendamProses <utput

Men%elaskan dan mene-gaskan Berita '&ara kembali peran dan tanggung%a"ab Musya"arah
LAMPIRAN 2 PEMILIHAN LOKASI PROGRAM

L251:

/. Koordinasi di &ingkat Kabupaten/Kota #nput Pelaku (KK $PM/ $P+$ Pok%a 'MPL Sektor lain terkait Membahas : tu%uan dan sasaran prinsip dan pendekatan komponen kegiatan &akupan program replikasi program strategi pen&apaian KP9 pemilihan lokasi sasaran dana daerah untuk pro-gram bersama ($$/PB) 2. Penyusunan Da$tar Pan%ang Desa/Kelurahan eligible 06 Hasil sosiali-sasi Pamsi-mas pingan dan !asilitasi: 'parat $esa BP$#LP$ Per"akilan masyarakat (im asilitasi Masyarakat masyara-kat dalam Pamsimas Keikutsertaan Pamsimas Membahas dan memutus-kan (B'MKP) kesanggupan kontri-busi 2< = (incas( mini-mal )* dan in-kind Surat Pernya-taan minimal +,*- serta kesanggupan Minat Keimenghi-langkan kebiasaan B'B di kutsertaan sembarang tempat dan perilaku Pamsimas hidup tidak bersih dan tidak sehat (SPMKP) lainnya, serta kesanggupan melan%ut-kan pengelolaan sarana dan kegiatan program Proses Mem*eri!ikasi ke 5 indikator minat dan kesiapan masya-rakat di lapangan Merangking des#kel melalui pe-nilaian dengan pembobotan: 9ndeks kemiskinan 21 'kses air minum 14 'kses sanitasi 14 Pre*alensi diare 14 Keberadaan program 2$$ di desa#kel > Kesanggupan kontribusi masyarakat 1< Kesanggupan menghi-langkan kebiasaan B'B disembarang tempat 1< Kriteria desa#kelurahan lokasi sasaran adalah ;11 Memastikan desa#kel6 yang dimaksud tidak termasuk di dalam "ilayah sensiti!1? <utput $a!tar pendek desa#kel lokasi sasaran Pamsimas Proses <utput Strategi pen&apaian KP9 +(L pemilihan lokasi sasaran +en&ana replikasi program

16 PMM 26 G9M

5. Penyusunan Da$tar Pendek Desa/Kelurahan #nput 16 26 06 16 PMM $PM/ G9M $a!tar pan%ang desa#kel layak Berita '&ara Musya"arah Keikutsertaan Pamsimas (B'MKP) ?6 Surat Pernya-taan Minat Keikutsertaan Pamsimas (SPMKP) Pelaku

11 1?

7umlah kuota lokasi sasaran program tiap tahunnya 'pabila suatu desa#kelurahan yang termasuk dalam "ilayah sensiti! (a) taman nasional, (b) taman hutan, (&) kelestarian he"an liar, (d) daerah perlindungan !lora, (e) &agar alam, (!) hutan lindung, (g) daerah kelestarian budaya nasional, (h) bangunan keagamaan# tradisional, (i) daerah kelautan, (%) garis pantai, (k) hutan bakau dan ra"a-ra"a, dan (l) daerah dengan kemiringan ter%al (H1<=)F harus dilakukan pengka%ian dampak lingkungan ('M$'L) lebih dahulu sesuai dengan Kep-0;#M)3LH#>#;4, dan untuk hal ini (KK dapat LAMPIRAN 2 PEMILIHAN LOKASI PROGRAM

L2511

6. Penetapan Desa/Kelurahan Lokasi Pamsimas #nput 16 26 06 16 ?6 PMM G9M B'MKP SPMKP $a!tar pendek desa#kelurahan lokasi sasaran Pamsimas Pelaku (KK Bupati# @alikota Proses Menetapkan (desa#kelurahan)2 lokasi Pamsimas dalam bentuk "erita Acara Penetap-an .okasi Pamsimas Mengusulkan kepada Bupati# @alikota untuk dibuatkan $urat &eputusan Desa/kelura(an .okasi Pamsimas <utput SK Bupati# @alikota tentang $esa#Kelurahan Lokasi Pamsimas

melibatkan Bapedalda kabupaten#kota6 LAMPIRAN 2 PEMILIHAN LOKASI PROGRAM

L2512

;ONTOH PERHITUNGAN SKORING DESA ELIGIBLE 7LONGLIST8 Ka#&1a'"n7ko'a 2 .<NT<8 An)-a -e(i#-inan "%(la3 KK (e(ili-i a-#e# +a(ban C5D 1:: 3:: 25: 1:: 5:: 3: Ka#%# &ia e B (i#-in C9D 3:D 32D 22D 21D 1*D 32D S-' C8D 2*.1 3:.: 2:.+ 19.1+.9 B N'n5 AM C*D *:D +-D 5:D 4:D 25D *:D Pro4insi 2 .<NT<8 N'n5a-#e# +a(ban 2: S-' C1:D 2:.: 1+.12.5 1:.: +.3 B N'n5 +a(ban C11D 9:D *:D **D 9:D -5D 9:D S-' C12D 2:.: 1-.* 19.4 2:.: 1+.-

De#a

Da$a "%(la3 KK (e(ili-i a-#e# ai (in%( C4D 2:: 5:: 16::: +:: 165::

N'n5a-#e# ai (in%( 2:

An)-a &ia e 2: Ka#%#0 1::: C13D 2:: 2+1:: 1*: *: 2+S-' C14D 15.: 2:.: -.5 13.5 +.:

P ') a( #e+eni# 1: An)-a ! ') a S-' ( #e+eni# C15D 5.: 5.: 2.: 2.: 1.: 5 C12D 1:.: 1:.: 4.: 4.: 2.: T'$al #-' Ran-in)

B'b'$=

"%(la3 !en&%&%-

"%(la3 -e!ala -el%a )a C3D 16::: 165:: 26::: 16::: 26:::

C1D D"sa A D"sa B D"sa . D"sa D D"sa E Ni$ai maksim&m !a$am $ong$is' !"sa Da$a=

C2D 56::: -65:: 1:6::: 56::: 1:6:::

C2D 16::: 26::: 16::: 9:: *::

C19D 93.1 94.4 +4.1 +-.2 4-.*

C18D 2 1 4 3 5

?' (%la= M*N O M-N73D miskin maksim&m !$m $ong$is'5P3#o#o' angka k"miskinan5 M9N O 1 , 3M4N7M3N5P1::D M1:N O M9N73D Non,A maks !$m $ong$is'5P3#o#o' non,aks"s air min&m5 M11N O 1 , 3M5N7M3N5P1::D M12N O M11N73D Non,%am#an !$m $ong$is'5P3#o#o' Non,aks"s %am#an5 M13N O M+N7M2NP1::: M14N O M13N73ni$ai ,asus)B;;; maks !$m $ong$is'5P3#o#o' angka !iar"5 M1+N O M15N73angk 1rog s%nis maks !$m $ong$is'5P3#o#o' angk 1rog s%"nis5 M1-N O M*NEM1:NEM12NEM14NEM1+N

M2N 2 %&m$a) 1"n!&!&k 1a!a !"sa #"rsangk&'an 3%iAa5 M3N 2 %&m$a) KK 1a!a !"sa #"rsangk&'an M4N 2 %&m$a) KK (g '"$a) m"mi$iki aks"s k" air min&m 1! !"sa #"rsangk&'an M5N 2 %&m$a) KK (g '"$a) m"mi$iki aks"s k" %am#an 1a!a !"sa #"rsangk&'an M+N 2 %&m$a) kas&s !iar" !a$am s"'a)&n 1a!a !"sa #"rsangk&'an M-N 2 angka in!"ks k"miskinan M15N2 %&m$a) 1rogram .DD 31"m#.sarana air min&m !an sani'asi5 !i !"sa #"r, sangk&'an !$m 2 'a)&n '"rak)ir 32 1rogram angka 16 1 1rogram angka 26 : 1rogram angka 55

LAMPIRAN 2 PEMILIHAN LOKASI PROGRAM

L2513

;ONTOH PERHITUNGAN SKORING DESA LOKASI PAMSIMAS 7SHORTLIST8 Kab%!a$en0-'$a = De#a ;ONTOH Da$a An)-a -e(i#-inan P '/in#i N'n5a-#e# ai (in%( 12 = ;ONTOH An)-a &ia e 12 P ') a( #e+eni# 8 Ke#an))%!an Ke#an))%!an -'n$ ib%#i $'$al #ani$a#i 1: 1: T'$al Ran-in) #-'

N'n5a-#e# +a(ban 12

B'b'$

"%(la3 !en&%&%-

"%(la3 -e!ala -el%a )a

24 "%(la3 KK "%(la3 KK (e(ili-i (e(ili-i Ka#%# &ia e a-#e# ai a-#e# B (i#-in S-' (in%( +a(ban C4D 2:: 5:: 16::: +:: 165:: C5D 1:: 3:: 25: 1:: 5:: C2D 16::: 26::: 16::: 9:: *:: C9D 3:D 32D 22D 21D 1*D 32D C8D 22.5 24.: 1+.5 15.* 13.5

An)-a An)-a B N'n5 B N'n5 Ka#%#0 An)-a S-' S-' S-' ! ') a( S-' S-' $'$al S-' AM +a(ban 1::: -'n$ ib%#i #e+eni# #ani$a#i C*D *:D +-D 5:D 4:D 25D *:D C1:D 1+.: 13.3 1:.: *.: 5.: C11D 9:D *:D **D 9:D -5D 9:D C12D 1+.: 14.2 15.+ 1+.: 13.3 C13D 2:: 2+1:: 1*: *: 2+C14D 12.: 1+.: +.: 1:.* 4.* C15D 5.: 5.: 2.: 2.: 1.: 5 C12D *.: *.: 3.2 3.2 1.+ C19D 4 + 3 5 C18D 1:.: 5.*.+ 4.3 -.1 C1*D 4 * + 3 * C2:D 5.: -.5 *.* 3.* C21D 99.5 -5.9 -1.1 5+.3 C22D 1 2 3 4 5

C1D D"sa A D"sa B D"sa . D"sa D D"sa E Ni$ai maks !$m s)or'$is' !"sa Da$a=

C2D 56::: -65:: 1:6::: 56::: 1:6:::

C3D 16::: 165:: 26::: 16::: 26:::

1:.: 9-.:

?' (%la= M*N O M-N73D miskin maksim&m !$m s)or'$is'5P3#o#o' angka k"miskinan5 M9N O 1 , 3M4N7M3N5P1::D M1:N O M9N73D Non,A maksim&m !$m s)or'$is'5P3Bo#o' Non,aks"s air min&m5 M11N O 1 , 3M5N7M3N5P1::D M12N O M11N73D Non,%am#an !$m s)or'$is'5P3#o#o' Non,aks"s %am#an5 M13N O M+N7M2NP1::: M14N O M13N73ni$ai ,asus)B;;; maksim&m !$m s)or'$is'5P3Bo#o' Angka !iar"5 M1+N O M15N73angka 1rogram s"%"nis maksim&m !$m s)or'$is'5P3#o#o' Angka 1rogram s"%"nis5 M1*N O M1-N73angka kon'ri#&si maksim&m !$m s)or'$is'5P3Bo#o' Angka kon'ri#&si5 M2:N O M19N73angka 'o'a$ sani'asi maksim&m !$m s)or'$is'5P3Bo#o' Angka 'o'a$ sani'asi5 M21N O M*NEM1:NEM12NEM14NEM1+NEM1*NEM2:N

M2N 2 J&m$a) 1"n!&!&k 1a!a !"sa #"rsangk&'an 3%iAa5 M3N 2 J&m$a) KK 1a!a !"sa #"rsangk&'an M4N 2 J&m$a) KK (ang '"$a) m"mi$iki aks"s k" air min&m 1! !"sa #"rsangk&'an M5N 2 J&m$a) KK (ang '"$a) m"mi$iki aks"s k" %am#an 1a!a !"sa #"rsangk&'an M+N 2 J&m$a) kas&s !iar" !a$am s"'a)&n 1a!a !"sa #"rsangk&'an M-N 2 Angka in!"ks k"miskinan M15N2 J&m$a) 1rogram .DD 31"m#.sarana air min&m !an sani'asi5 1! !"sa #"r, sangk&'an !$m 2 'a)&n '"rak)ir 32 1rog O 16 1 1rog O 26 : 1rog O 55 M1-N2 K"sangg&1an -'n$ ib%#i #"r!asarkan )asi$ 4"ri;ikasi 'im ka# 3ska$a 1:5 M19N2 K"sangg&1an $'$al #ani$a#i #"r!asarkan )asi$ 4"ri;ikasi 'im ka# 3ska$ 1:5

LAMPIRAN 2 PEMILIHAN LOKASI PROGRAM

L2514

LAMPIRAN 3
ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS
3.1 UMUM S"/ara &m&m6 s'r&k'&r organisasi 1"$aksana !ari 'ingka' 1&sa' sam1ai mas(araka' (ang m"$i#a'kan kom1on"n,kom1on"n 1"$aksana !an ins'i'&si '"rkai' $ainn(a !a1a' !i$i)a' 1a!a Gam#ar L,3.1 !i )a$aman #"rik&'.

3.2

ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS )*ecuting +gency E>ecuting Agency 3EA5 Program P"n("!iaan Air in&m !an Sani'asi B"r#asis as(araka' 3Pamsimas5 a!a$a) Dir"k'ora' J"n!"ra$ .i1'a Kar(a K"m"n'"rian P"k"r%aan Um&m. EA #"r'angg&ng %aAa# '"r)a!a1 1"n("$"nggaraan 1rogram s"/ara m"n("$&r&). Implementing +gency Implementing Agency 3IA5 Program P"n("!iaan Air in&m !an Sani'asi B"r#asis as(araka' 3Pamsimas5 a!a$a) Dir"k'ora' J"n!"ra$ Bina P"m#ang&nan Da"ra) 3Bang!a56 D"1!agri &n'&k kom1on"n 1aC Dir"k'ora' J"n!"ra$ P"m#"r!a(aan as(araka' !an D"sa 3P D56 D"1!agri &n'&k kom1on"n 1#C !an Dir"k'ora' J"n!"ra$ PP !an PL6 D"1k"s &n'&k kom1on"n 2 !an Dir"k'ora' J"n!"ra$ .i1'a Kar(a K"m"n'"rian P"k"r%aan Um&m &n'&k kom1on"n 364 !an 5. IA #"r'angg&ng %aAa# '"r)a!a1 1"n("$"nggaraan kom1on"n 1rogram (ang m"n%a!i 'angg&ng %aAa#n(a.

LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L351

LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L352

&#M P'N)!(!H
$pti BSP, $72K : $pti BSK, $7', $7Pb, $7B'K$, $7BP$, $7PM$, $7P2.PL, $79KM, $pti BPPL, Bapekki

P/S'(

'?'@"&#N) !)'N@= $72K

#MPL'M'N&#N) !)'N@= $72K, $7P2.PL, $7 PM$, $7Bangda @PM"


(L # PM' Spe& P$#2B Spe& Spe& 2$#Adr Spe& Mng @SS Spe& HH Spe& Mone* Spe& 2omm Spe&6 Hdl6

&#M &'KN# P" !&


$it Perkim, $it Bina Program, $it KAM, $it PL3M, $it P'M, $it PPLP, $it PL, $it S$'.((A, $it P+.LH, Subdit 'M.'L, Subdit KL3.P9, Subdit M$PL3M, Subdit PelKes, Bag P'BPKL3, Subdit PHL3 9, Kasi @B, Kasi PHL3 9, P-K7' 'MPL Pusat6

@M!@ .
>6 Pro&ur ;6 inan&

Kepala Sta! 2PM/ 'st6 Bid6 Peren&anaan 'st6 Bid6 Mone* . )*lsi 'st6 Bid6 Pengad Brg#7s 'st6 Bid6 Keuangan

1<6 @eb 116 M9S Spe& 126 '&&#'udit 106 +M) 116 2omp

L- 0,1,? 2P9/#Satker

L- 2 2P9/#Satker

L- 1B 2P9/#Satker

L- 1' 2P9/#Satker P+-G93S9

A/B)+3/+

&#M K<<(D. P(<>#N #


Bappeda, $P/,P(<>#N $inKes, # P<KJ! !MPL BPM$, $ik3as, BLH$ Bappeda, $P/, $inKes, BPM$, Bapedalda, $ik3as, $ll6

PPM"
'st6 Bid6 Peren&anaan 'st6 Bid6 Mone*.)*ls 'st6 Bid6 Pngad Brg#7s 'st6 Bid6 Keuangan

PM!@ .
(L PM'2 (' HH (' @SS (' 2$ M Spe& (' S9M

PP9/ 0,1,? # Satker

PP9/ 2 # Satker

PP9/ 1B # Satker

PP9/ 1' # Satker K'B6#K-('

B/P'(9#@'L9K-('

&#M K<<(D. K!B/K<&! P<KJ! !MPL K!B./K<&!


Bappeda, $P/, $inKes, BPM$, Bapedalda, $ik3as, $ll6 2'M'( Bappeda, $P/, $inKes, BPM$, $ik3as, BLH$
'st6 Bid6 Peren&anaan 'st6 Bid6 Mone* . )*ls 'st6 Bid6 Keuangan

DPM"
$P9/ 0,1,? # Satker $P9/ 2 # Satker $P9/ 1B # Satker $P9/ 1' # Satker K)2'M'('3

DM!@.
HH Spe& 2$ @SS Spe& HH @SS M

&#M K<<(D K'@!M!&!N


Sek2am, Puskesmas, $ik3as

&#M &'KN# K'@!M!&!N


Kasi PM$, Sanitarian, PS6

&#M 7! #L#&! # M! =!(!K!& A(eguler B Keberlan%utan1 $)S'#K)L6 2 @SS 2 HH

K'$)S#L/+'H

&

LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L353

3.2.1

Tin)-a$ P%#a$

C8:8B8B Tim Pengara Pusat Tim P"ngara)6 m"m1"rg&nakan Tim P"ngara) (ang sama !"ngan Tim P"ngara) A PL 3Air in&m !an P"n(")a'an Lingk&ngan5 (ang !i#"n'&k !"ngan S&ra' K"1&'&san K"1a$a Ba11"nas. S&s&nan Tim 1"ngara) P&sa' a!a$a) s"#agaimana 'a#"$ !i #aAa) ini2 Tabel L53.1 S%#%nan K'(i$e Pen)a a3 P%#a$
No 1 2 0 Ketua Sekretaris (merangkap anggota) 'nggota Posisi Jabatan $eputi Bidang Sarana dan Prasarana, Bappenas $irektur 7enderal 2ipta Karya, Kementerian Peker%aan /mum 16 $irektur Bidang Sumber $aya Manusia dan Kebudayaan, Bappenas 26 $irektur 7endral 'nggaran, Kementerian Keuangan 06 $irektur 7enderal Perbendaharaan, Kementerian Keuangan 16 $irektur 7enderal Bina 'dministrasi Keuangan $aerah, Kementerian $alam 3egeri ?6 $irektur 7enderal Bina Pembangunan $aerah, Kementerian $alam 3egeri 46 $irektur 7enderal Pemberdayaan Masyarakat dan $esa, Kementerian $alam 3egeri 56 $irektur 7enderal Pengendalian Penyakit dan Penyehatan Lingkungan, Kementerian Kesehatan >6 $irektur 7enderal 9ndustri Ke&il dan Menengah, Kementerian Perindustrian ;6 $eputi Bidang Pengendalian Pen&emaran Lingkungan, Kementerian 3egara Lingkungan Hidup 1<6 Kepala Badan Pengka%ian )konomi Keuangan dan Ker%asama 9nternasional (Bapekki), Kementerian Keuangan

T&gas Tim P"ngara)6 (ai'&2 1. 2. 3. 4. 5. "r&m&skan k"#i%akan6 s'ra'"gi !an 1rogram 1"m#ang&nan air min&m !an sani'asi "$ak&kan koor!inasi6 1"ng"n!a$ian !an 1"man'a1an 1"$aksanaan 1"m#ang&nan air min&m !an sani'asi "m#"rikan ara)an !a$am &1a(a 1"r/"1a'an 1"n/a1aian '"rg"' !an sasaran Millenium Development "oasl #i!ang air min&m !an sani'asi "ng"m#angkan !an m"ngara)kan 1"$aksanaan 1"m#ang&nan air min&m !an sani'asi !"ngan s&m#"r 1"m#ia(aan !a$am !an $&ar n"g"ri "m#"n'&k Tim T"knis &n'&k m"m#an'& 1"$aksanaan '&gas Tim P"ngara)

S"$ain m"n%a$ankan '&gas,'&gas '"rs"#&'6 Tim P"ngara) A PL #"r'&gas &n'&k2 1. 2. 3. "n"'a1kan k"#i%akan &m&m '"rkai' Pamsimas "n"'a1kan ka#&1a'"n7ko'a 1"s"r'a Pamsimas "n"'a1kan P"'&n%&k P"$aksanaan Pamsimas
LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L354

C8:8B8: Tim Te,nis Pusat Tim T"knis P&sa' #"ranggo'akan "s"$on II !ari masing,masing Di'%"n P"$aksana K"gia'an6 !iangka' m"$a$&i SK Ba11"nas (ang !ik"'&ai o$") Dir"k'&r P"rm&kiman !an P"r&ma)an6 D"1&'i Bi!ang Sarana !an Prasarana Ba11"nas6 !an Pok%a A PL P&sa'. Tim T"knis #"r'&gas m"m#an'& Tim P"ngara) !a$am2 1. 2. "r&m&skan k"#i%akan o1"rasiona$ !a$am 1"$aksanaan 1rogram Pamsimas "n"'a1kan 1"!oman,1"!oman 1"$aksanaan (ang !i#&'&)kan &n'&k 1"$aksanaan 1rogram6 #aik !i 'ingka' mas(araka' ma&1&n !i 'ingka' $ain 3. "m#"rikan mas&kan,mas&kan (ang !i1"r$&kan k"1a!a Tim P"ngara) !a$am m"n"'a1kan k"#i%akan 1rogramC 4. "m#"ri ara)an k"1a!a .P U m"ng"nai k"#i%akan 1"$aksanaan 1rogram s"r'a m"ngam#i$ $angka) (ang !i1"r$&kan k)&s&sn(a !a$am m"n%amin ";"k'i4i'as !an ";isi"nsi 1"n!a(ag&naan !ana $&ar n"g"riC 5. "$ak&kan koor!inasi an'arK"m"n'"rian '"rkai' &n'&k m"n&n%ang ";"k'i4i'as !an k"$an/aran 1rogram. C8:8B8C Central Project Management Unit 3CPMU4 .P U !i'"'a1kan #"r!asarkan k"1&'&san "n'"ri P"k"r%aan Um&m. B"rk"!&!&kan !i Di'%"n .i1'a (ang '"r!iri !ari 1"rAaki$an !ari #"r#agai ins'ansi (ang '"r$i#a' !"ngan 1rogram Pamsimas. .P U !i#an'& o$") k"1a$a s'a; .P U6 #"#"ra1a Liaison <;;i/"r6 !an #"#"ra1a asis'"n. Liason <;;i/"r '"r!iri !ari #"#"ra1a #i!ang s"#agai #"rik&'2
1 Liaison -!!i&er komponen 1a Per"akilan dari $it%en Bina Bangda $eparteman $alam 3egeri Per"akilan $it%en PM$ Kementerian $alam 3egeri Per"akilan dari $it%en PP dan PL Kementerian Kesehatan 1 Liaison -!!i&er komponen 0,1,? Per"akilan dari $it%en 2ipta Karya, Kementerian Peker%aan /mum Pengembangan Kelembagaan Lokal, terutama koordinasi, pengembangan kapasitas, !asilitasi, dan super*isi pemerintah daerah dalam pelaksanaan Pamsimas Pemberdayaan masyarakat, terutama pelatihan bagi pemerintah daerah, trainer, dan !asilitator Peningkatan Kesehatan dan Perilaku Higienis dan Pelayanan Sanitasi, terutama !asilitasi perubahan perilaku, pelatihan, dan penyebarluasan in!ormasi tentang perilaku hidup sehat Penyediaan Sarana 'ir Minum dan Sanitasi /mum, Hibah Pengem-bangan Sosial-)konomi Lokal, $ukungan Pelaksanaan dan Mana%emen Proyek , terutama dukungan teknis pelaksanaan program dan monitoring pengelolaan program

2 0

Liaison -!!i&er komponen 1 b Liaison -!!i&er komponen 2

K"'&a !an anggo'a .P U !i'"'a1kan o$") E>ecuting Agency !an #"r'angg&ng%aAa# k"1a!a E>ecuting Agency m"ng"nai 1"ng"$o$aan !an a!minis'rasi 1rogram Pamsimas s"/ara k"s"$&r&)an6 (ang m"n/ak&1 an'ara $ain2

koor!inasi k"gia'an a!minis'rasi 1rogram o$") masing,masing ins'ansi '"rkai' #aik 4"r'ika$ ma&1&n )oriFon'a$C

LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L355

koor!inasi 1"ng"$o$aan a!minis'rasi 1"nganggaran6 1"n("ra1an !ana !an 1"ngisian k"m#a$i r"k"ning k)&s&sC moni'oring !an "4a$&asi6 a&!i' s"r'a 1"$a1oran 1"$aksanaan k"gia'an .

1"n(a$&ran6

.P U s"#agai 1"ng"$o$a a!minis'rasi 1rogram6 m"ngkoor!inasikan .PIU,.PIU !i 'ingka' 1&sa' !a$am 1"n("$"nggaraaan Pamsimas. .P U m"ngkoor!inir $a1oran !ari PP U !an DP U &n'&k k"$an/aran 1"$aksanaan 1rogram6 %&ga s"#agai 1"ng"$o$a Q&a$i'( 1rogram 3m"n%amin k"gia'an !a1a' #"r%a$an !"ngan #aik5 Da$am m"$aksanakan k"gia'an 1rogram6 maka .P U #"rkan'or !i Di'%"n. .i1'a Kar(a6 D"1. PU !an !i!am1ingi o$") '"naga 1"n&) 3#ull1timer5 &n'&k #"k"r%a !i .P U s"s&ai !"ngan '&gas !an 'angg&ng%aAa# (ang '"r'&ang !a$am s'r&k'&r organisasi .P U (ang s&!a) !is"1aka'i. T&gas .P U '"rmas&k '&gas $iaison o;;i/"r !ari masing,masing .PIU s"#agai #"rik&'2 1. 2. "$aksanakan koor!inasi !"ngan ins'ansi '"rkai' #aik 4"r'ika$ ma&1&n )oriFon'a$. "$ak&kan sosia$isasi !an !is"minasi 1rogram !i 'ingka' 1&sa' !an m"ngkoor!inasikan 1"$aksanaan sosia$isasi !an !is"minasi 1rogram !i 'ingka' 1ro4insi. "m;asi$i'asi P"r'"m&an !an Ra1a' Tim P"ngara) P&sa' !an Tim T"knis P&sa'. "m#"rikan mas&kan k"1a!a Tim P"ngara)7Tim T"knis m"ng"nai 'in!ak $an%&' (ang !i1"r$&kan6 '"rmas&k 1ros"s 1"nga!aan !i1&sa' !an !i 1ro4insi7ka#&1a'"n7ko'a. "$aksanakan a!minis'rasi6 k"&angan !an 1"n("$"nggaraan 1rogram s"r'a Q&a$i'( /on'ro$ 1"$aksanaan !i 'ingka' 1ro4insi6 ka#&1a1'"n7ko'a6 !an mas(araka'. "ng"n!a$ikan %a!Aa$ 1"$aksanaan 1rogram s"/ara k"s"$&r&)an ma&1&n 'a)&nan. "$aksanakan '&gas o1"rasiona$ !a$am 1"r"n/anaan6 1"$aksanaan6 1"man'a&an6 1"ng"n!a$ian !an "4a$&asi 1rogram !"ngan m"nga/& 1a!a P"'&n%&k P"$aksanaan 3P 5 !an =I .

3. 4.

5. +. -.

*. I!"n'i;ikasi !an ;asi$i'asi 1"m"/a)an masa$a) #aik (ang #"rsi;a' a!minis'ra'i;6 ma&1&n 1rogram &n'&k m"nga'asi k"n!a$a (ang 'im#&$ !a$am 1"$aksanaan Program. 9. "m#an'& m"m1"rsia1kan 1ros"s 1"nga!aan #arang !an %asa6 '"rmas&k m"n(ia1kan K"rangka A/&an 3T"rms o; R";"r"n/"56 !an 1"ro$")an S&ra' P"rs"'&%&an 3No <#%"/'ion L"''"r , N<L5 !ari Bank D&nia. "ngka%i m&'& !an k"$"ngka1an !ok&m"n (ang m"m#&'&)kan prior revie0 o$") Bank6 s"r'a m"m#"rikan #an'&an '"knis k"1a!a PIUs !a$am 1ros"s 1"nga!aan (ang 1os' r"4i"A. "ng&m1&$kan ;o'o/o1( SP2D !ari s"$&r&) 1"$aksana anggaran Pamsimas &n'&k k"#&'&)an 1"nga%&an 0it dra0al application 30A5. "nga%&kan 1"rmo)onan 1"ngisian k"m#a$i !ana r"k"ning k)&s&s 3replenis ment56 !"ngan m"m1"r)a'ikan $a1oran konso$i!asi !ari PIU,PIU.

1:.

11. 12.

LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L352

13. 14. 15. 1+.

"ngkonso$i!asikan $a1oran 1"n("$"nggaraan 1rogram s"/ara m"n("$&r&) 3;isik !an k"&angan5. "n(am1aikan $a1oran k"ma%&an 1"$aksanaan k"gia'an s"/ara r&'in k"1a!a Tim Koor!inasi P&sa' !an Bank D&nia. "n(&s&n 1"r"n/anaan #ia(a 'a)&nan agar koor!inasi k"gia'an Program !a1a' '"r$aksana !"ngan #aik. "n(ia1kan In'"rim &n,a&!i'"! ?inan/ia$ R"1or' 3I?R5 3 #&$anan !an 'a)&nan !a$am #a)asa Inggris !an #a)asa In!on"sia &n'&k E>ecuting Agency !an Bank D&nia s"s&ai !"ngan k"'"n'&an (ang a!a. "mas'ikan 1"$aksanaan Pamsimas s"s&ai !"ngan P"!oman P"$aksanaan Program !an P"'&n%&k P"$aksanaan Tingka' D"sa "m;asi$i'asi 1"$aksanaan a&!i' 1"n("$"nggaraan 1rogram. "ng"n!a$ikan '&gas Kons&$'an Advisory Consultant 3. A.5. ana%"m"n P&sa' 33Central Management

1-. 1*. 19. 2:. 21.

"n/a'a'6 m"man'a& !an m"n!ok&m"n'asikan k"$&)an (ang s&!a) !i'angani UP ,PP U "$ak&kan &1a(a 'in!ak,$an%&' k"$&)an !"ngan m"$ak&kan k$ari;ikasi !an 4"ri;ikasi 3k"$&)an (ang 'i!ak !a1a' !i'angani o$") UP ,PP U5 !"ngan m"n&r&nkan 'im K"r%a K)&s&s.

K"A"nangan .P U !a1a' !i%a#arkan s"#agai #"rik&'2 1. "min'a k"1a!a Pro%"/' Im1$"m"n'ing Uni'7Im1$"m"n'ing Ag"n/( &n'&k m"m1"r#aiki a'a& m"$"ngka1i !ok&m"n (ang m"m#&'&)kan 1rior r"4i"A o$") Bank6 "min'a $a1oran k"1a!a PIU,PIU m"ng"nai k"ma%&an 1"$aksanaan k"gia'an !an ;o'o/o1( SP2D6 "min'a KPKN &n'&k m"mangg&)kan 1"m#a(aran a1a#i$a #a$an/" !ari s1"/ia$ a//o&n' 'i!ak /&k&1 s"r'a 'i!ak '"r1"n&)in(a 1oin' 1 !an 2 !ia'as6 "ng"$&arkan s&ra' '"g&ran a1a#i$a '"r!a1a' )a$,)a$ (ang 1"r$& !i'in!ak,$an%&'i6 s"1"r'i k"'"r$am#a'an 1"$a1oran6 k"sa$a)an 1ros"!&r !a$am 1"$aksanaan Program6 ma&1&n mis,1ro/&r"m"n'. "n&r&nkan Tim K"r%a K)&s&s !a$am &1a(a 1"nangan k"$&)an (ang 'i!ak !a1a' !i1&'&skan !i UP ,PP U "min'a k"1a!a .PIU &n'&k m"ngirimkan &s&$an anggaran !an k"gia'an6 !a$am rangka koor!inasi 1"$aksanaan k"gia'an Pamsimas.

2. 3. 4.

5. +.

C8:8B8C Central Project Implemention Unit 3CPIU4 ."n'ra$ Pro%"/' Im1$"m"n'ion Uni' 3.PIU5 !a$am Pamsimas &n'&k 'ingka' 1&sa' '"r!iri !ari Di'%"n Bang!a6 D"1!agri s"#agai PIU s&#,kom1on"n 1"ng&a'an k"$"m#agaan6 Di'%"n P D6 D"1!agri s"#agai PIU s&#,kom1on"n 1"m#"r!a(aan mas(araka'6 Di'%"n PP !an PL6 D"1k"s s"#agai &n'&k s&#,kom1on"n 1"ningka'an sani'asi !an 1"ri$ak& )igi"nis6 !an PIU Di'%"n .i1'a Kar(a6 D"1 PU &n'&k kom1on"n P"m#ang&nan Prasarana !an Sarana Air min&m !an Sani'asi6 P"ningka'an Sosia$,Ekonomi Loka$6 !an ana%"m"n Program. P"m#"n'&kan .PIU #"r!asarkan SK DI'%"n !ari Ins'ansi T"knis masing,masing.
LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L359

T&gas .PIU a!a$a) s"#agai #"rik&'2 1. 2. "n("$"nggarakan kom1on"n7s&#,kom1on"n 1rogram Pamsimas "$aksanakan '&gas !an o1"rasiona$isasi 1"r"n/anaan6 1"$aksanaan6 1"man'a&an6 1"ng"n!a$ian !an "4a$&asi 1rogram. 3. "$a1orkan k"1a!a k"'&a .P U m"ng"nai 1rogr"s 1"n/airan !an 1rogr"ss 1"$aksanaan ;isik !ari masing,masing kom1on"n7s&#,kom1on"n s"/ara 1"rio!ik. 4. B"rkoor!inasi !"ngan ins'ansi '"rkai' 3'"r&'ama an'ar .PIU5 &n'&k m"n%amin k"s"$arasan 1"$aksanaan 1rogram.

C8:8B8< Satuan 2erja Pamsimas Pusat Sa'&an k"r%a amsimas !i 'ingka' 1&sa' '"r!iri !ari 3 sa'&an k"r%a6 (ai'&2 3i5 Sa'&an K"r%a Pamsimas !i K"m"n'"rian P"k"r%aan Um&m 2 Sa'k"r P"m#inaan Pamsimas 3ii5 Sa'&an K"r%a Pamsimas !i K"m"n'"rian K"s")a'an 2 Sa'k"r Dir. P"n(")a'an Lingk&ngan 3iii5 Sa'&an K"r%a Pamsimas !i K"m"n'"rian Da$am N"g"ri 2 Di'%"n P D 2 Sa'k"r S"'!i'%"n P D. Di'%"n Bang!a 2 Sa'k"r S"'!i'%"n Bang!a. K"1a$a Sa'k"r akan !i#an'& o$") K"1a$a Sa'&an K"r%a 3Kasa'k"r5 P"%a#a' P"m#&a' Komi'm"n 3PPK56 P"ng&%i P"m#"#anan !an P"%a#a' P"nan!a'angan SP 3PPP7PSP 56 B"n!a)ara T&gas !an ;&ngsi Sa'k"r 'ingka' 1&sa' m"nga/& 1a!a SK <1"rasiona$6 an'ara $ain s##2 T&gas Sa'k"r P&sa' 2 a. #. /. !. ". ;. g. ). i. %. k. "n!&k&ng .P U !i 'ingka' 1&sa' !an !a$am m"n("$"nggarakan 1rogram 'ingka' 1&sa' "$ak&kan 1"n/airan !an 1"ng"$o$aan !ana s"s&ai !"ngan 1"ra'&ran 1"r&n!angan (ang #"r$ak& "$aksanakan 1"ng"n!a$ian 1"$aksanaan 1rogram !i 1&sa' "r"kr&' Kons&$'an ana%"m"n P&sa' 3. A.5 "$aksanakan sosia$isasi !an 1"$a'i)an 1ros"!&r 1rogram !i 'ingka' 1ro4insi !an ka#&1a'"n "m#ina Sa'k"r Tingka' Pro4insi !an Sa'k"r Tingka' Ka#&1a'"n "$ak&kan oni'oring !an E4a$&asi Pro("k "ng&m1&$kan $a1oran 1"$aksanaan !an sa'&an k"r%a 'ingka' 1ro4insi !an ka#&1a'"n "$a1orkan k"ma%&an 1"n("$"nggaraan k"1a!a Tim P"$aksana !i 'ingka' 1&sa' "ngkom1i$asi !a'a !an 1"$a1oran !ari 'ingka' ka#&1a'"n !an 1ro4insi6 '"rmas&k 1"ng&m1&$an SP2D "m#&a' $a1oran !"ngan Sis'"m Ak&n'ansi Ins'ansi 3SAI5 "n'"ri PU !an P"!oman

LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L358

3.2.2

Tin)-a$ P '/in#i P"m"rin'a) Pro4insi6 !a$am )a$ ini G&#"rn&r6 s"#agai 1"nangg&ng %aAa# 1"$aksanaan 1rogram Ai$a(a) 1ro4insi (ang #"rsangk&'an. S"/ara o1"rasiona$ G&#"rn&r akan !i#an'& Tim Koor!inasi Pro4insi 3TKP5 !an Tim T"knis Pro4insi 3TTP56 PP U 3Pro4in/ia$ Pro%"/' anag"m"n' Uni'5 !an PPIU 3Pro4in/ia$ Pro%"/' Im1$"m"n'ing Uni'5 (ang !i'"'a1kan m"$a$&i S&ra' K"1&'&san G&#"rn&r6 s"r'a m"ng&s&$kan 1"%a#a' Sa'&an K"r%a 1"$aksanaan anggaran Pamsimas !i 'ingka' 1ro4insi k"1a!a K"m"n'"rian '"knis '"rkai'.

C8:8:8B Tim 2oordinasi Provinsi 3T2P4 Tim koor!inasi !i#"n'&k #"r!asarkan SK G&#"rn&r6 (ang !ik"'&ai o$") K"1a$a Ba11"!a Pro4insi6 !an #"ranggo'akan2

Dinas Bi!ang .i1'a Kar(a 1ro4insi6 Dinas 7Ba!an7Ins'ansi P"m#"r!a(aan as(araka' 1ro4insi Dinas K"s")a'an 1ro4insi Ins'ansi '"rkai' s"s&ai !"ngan k"#&'&)an

Tim Koor!inasi Pro4insi #"r'&gas2 1. 2. 3. 4. 5. +. -. "ngkoor!inasikan 1"r"n/anaan !an 1"$aksanaan k"gia'an 1rogram !i 1ro4insi. "nsosia$isasikan 1rogram k"1a!a ka#&1a'"n7ko'a. "$ak&kan ana$isa masa$a) k"#i%akan !an m"m#"rikan r"kom"n!asi &n'&k 1"r&#a)an k"#i%akan (ang !i1"r$&kan !a$am 1"$aksanaan 1rogram "nangg&$angi #"r#agai masa$a) an'ar s"k'or (ang 'im#&$ !a$am 1"$aksanaan "moni'or k"ma%&an 1rogram !an m"$a1orkan k"1a!a G&#"rn&r !an 1"m"rin'a) Pro4insi6 "moni'or k"gia'an !an m"ng"4a$&asi kin"r%a 1"n("$"nggaraan 1rogram6 "m#"rikan #im#ingan k"1a!a TKK !a$am m"m#&a' $a1oran k"ma%&an Program (ang !i$aksanakan.

C8:8:8: Po,ja AMPL Provinsi se'agai Tim Te,nis Provinsi 3TTP4 Pok%a A PL Pro4insi s"#agai Tim T"knis Pro4insi Pamsimas #"ranggo'akan in'"r, in'ansi !ari2 Ba!an P"r"n/anaan P"m#ang&nan Pro4insi6 Dinas P"k"r%aan Um&m7.i1'a Kar(a7s"1a!ann(a6 Ba!an P"m#"r!a(aan as(araka' !an D"sa7s"1a!ann(a6 Dinas K"s")a'an6 Dinas P"n!i!ikan !an Ins'ansi '"rkai' $ainn(a s"s&ai !"ngan k"#&'&)an

Pok%a A PL s"#agai Tim T"knis Pro4insi Pamsimas m"m#an'& TKP !a$am2 1. "m#"rikan 1"m#inaan '"knis k"1a!a ka#&1a'"n7ko'a '"rkai' !"ngan k"#i%akan o1"rasiona$ !a$am 1"$aksanaan 1rogramC

LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L35*

2.

3.

4. 5. +. -.

"m#"rikan 1"m#inaan '"knis k"1a!a ka#&1a'"n7ko'a !a$am m"ngim1$"m"n'asikan 1"!oman &n'&k 1"$aksanaan s"1"r'i 1"!oman '"knis6 1"!oman 1"$aksanaan6 1"!oman 1"n!anaan6 1"!oman 1"man'a&an6 !an $ain s"#again(aC "m#"ri mas&kan k"1a!a PP U '"n'ang 1"rk"m#angan 1"$aksanaan 1rogram s"r'a m"ngam#i$ $angka) (ang !i1"r$&kan k)&s&sn(a !a$am m"n%amin ";;"k'i4i'as !an ";;isi"nsi !ana #an'&an $&ar n"g"riC "m#"rikan mas&kan '"n'ang as1"k (ang #"rkai'an !"ngan k"#i%aksanaan &m&m k"1a!a Tim Koor!inasi Pro4insiC "m#"rikan mas&kan k"1a!a PP U6 k)&s&sn(a m"ng"nai masa$a) (ang #"rkai'an !"ngan '"knis o1"rasiona$ 1"$aksanaan 1rogram. "n(&s&n $a1oran )asi$ 1"man'a&an 1"$aksanaan RAD A PL Ka#&1a'"n7Ko'a $ingk&1 Pro4insi &n'&k !&k&ngan Program PA SI AS "man'a& k"gia'an !an m"ng"4a$&asi kin"r%a 1"n("$"nggaraan PA SI AS #"r!asarkan $a1oran PP U6 TKK6 !an !a'a SI PA SI AS

C8:8:8C Provincial Project Management Unit 3PPMU4 PP U #"rk"!&!&kan !i Dinas P"k"r%aan Um&m7s"1a!ann(a !i i#&ko'a 1ro4insi. PP U !iangka' m"$a$&i SK G&#"rn&r. T&gas PP U s"#agai #"rik&' 2 1. "m1"rsia1kan r"n/ana 1"m#ia(aan !an k"gia'an 1"n!&k&ng7o1"rasiona$ Program 3'udgeting + programming5 &n'&k k"gia'an Program !i Tingka' Pro4insi6 #"r!asarkan ara)an !ari .P U. 2. "$a1orkan k"ma%&an k"ma%&an Program '"rmas&k $a1oran k"&angan !an k"gia'an k"1a!a G&#"rn&r !an .P U. 3. "m#"rikan !a'a s"r'a in;ormasi k"1a!a TKP &n'&k !ig&nakan s"#agai !asar 1"r'im#angan !a$am m"$ak&kan koor!inasi 1"$aksanaan an'ar k"gia'an Program. 4. "$ak&kan moni'oring !an "4a$&asi '"r)a!a1 1"$aksanaan Program m"$a$&i k&n%&ngan k" ka#&1a'"n7ko'a. 5. "ngaAasi k"gia'an s"r'a m"$ak&kan 1"ni$aian kin"r%a !ari 1ara kons&$'an 'ingka' Ka#&1a'"n7Ko'a !an ?asi$i'a'or as(araka'. +. "m#&a' $a1oran I?R s"'ia1 'riA&$an !an 'a)&nan6 !is"ra)kan k"1a!a .P U s"s&ai !"ngan 1"!oman ? R PA SI AS6 '"m#&san k"1a!a TKP !an TKK. I?R )ar&s s&!a) !i'"rima .P U 1 mingg& s"'"$a) ak)ir s"'ia1 'riA&$an. -. "m#an'& !an m"m#"rikan !&k&ngan s"1"n&)n(a !a$am 1ros"s 1"m#&a'an a&!i' s"'ia1 'a)&n. *. "m1"rsia1kan !an m"m#an'& k"$an/aran k"gia'an misi Bank D&nia (ang #"rkai'an !"ngan Program. 9. "moni'or k"ma%&an k"r%a !an m"$ak&kan "4a$&asi kin"r%a kons&$'an mana%"m"n 1ro4insi 3P A.5 !an ? 1:. "n/a'a' !an m"man'a& '"m&an 1"nga!&an (ang s&!a) !i'angani UP ,DP U !an m"n"r&skan k"1a!a UP ,.P U 11. "$ak&kan &1a(a 'in!ak,$an%&' '"m&an 1"nga!&an !"ngan m"$ak&kan k$ari;ikasi !an 4"ri;ikasi3k"$&)an (ang 'i!ak !a1a' !i'angani o$") UP ,DP U5 s"r'a m"$ak&kan &1a(a 1"nanganan !an m"$a1orkan k"1a!a UP ,.P U.
LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L351:

K"A"nangan PP U2 1. "nin!ak$an%&'i k"$&)an DP U !"ngan m"n"g&r ? a1a#i$a m"$ak&kan )a$,)a$ (ang 'i!ak s"s&ai !"ngan 1ros"!&r !an a'a& m"ng)"n'ikan s"m"n'ara k"gia'an ? !i Ai$a(a) k"r%an(a. 2. "r"kom"n!asikan k"1a!a Sa'k"r Pro4insi &n'&k m"$ak&kan 1"m#a(aran a'a& 1"nangg&)an 1"m#a(aran ? 3. "$ak&kan &1a(a 1"nangan k"$&)an (ang 'i!ak !a1a' !i1&'&skan !i UP ,DP U !an #"r;&ngsi s"#agai UP ,PP U. C8:8:8< PPIU 3Provincial Project Implemention Unit4 P"m#"n'&kan PPIU Pamsimas #"r!asarkan SK G&#"rn&r6 '"r!iri !ari PIU s&#, kom1on"n 1"ng&a'an k"$"m#agaan6 PIU s&#,kom1on"n 1"m#"r!a(aan mas(araka'6 PIU &n'&k s&#,kom1on"n 1"ningka'an sani'asi !an 1"ri$ak& )igi"nis6 !an PIU kom1on"n P"m#ang&nan Prasarana !an Sarana Air in&m !an Sani'asi6 P"ningka'an Sosia$,Ekonomi Loka$6 !an ana%"m"n Program. T&gas s"'ia1 PPIU a!a$a)2 1. 2. "n("$"nggarakan kom1on"n7s&#,kom1on"n !ari Pamsimas !i 'ingka' 1ro4insi. "$aksanakan '&gas !an o1"rasiona$isasi 1"r"n/anaan6 1"$aksanaan6 1"man'a&an6 1"ng"n!a$ian !an "4a$&asi 1rogram !i 'ingka' 1ro4insi. 3. "$a1orkan k"1a!a k"'&a PP U m"ng"nai 1rogr"s 1"n/airan !an 1rogr"ss 1"$aksanaan ;isik !ari masing,masing kom1on"n7s&#,kom1on"n s"/ara 1"rio!ik. 4. B"rkoor!inasi !"ngan ins'ansi '"rkai' 3'"r&'ama an'ar PPIU5 &n'&k m"n%amin k"s"$arasan 1"$aksanaan 1rogram. C8:8:8? Sat,er Provinsi Sa'&an k"r%a P"$aksana Pamsimas !i 'ingka' 1ro4insi #"ra!a !i Dinas Bi!ang .i1'a Kar(a !an Dinas K"s")a'an Pro4insi. Sa'k"r Tingka' Pro4insi P"$aksana Pamsimas !i $ingk&ngan Dinas Bi!ang .i1'a Kar(a a!a$a) 1"%a#a' 1"ng"$o$a anggaran Pamsimas !i 'ingka' 1ro4insi6 s"#agai K&asa P"ngg&na Anggaran 3KPA5 (ang !i'&n%&k !an !iangka' o$") "n'"ri a'as &s&$an G&#"rn&r6 !an !i#"rikan k"A"nangan m"n("$"nggarakan k"gia'an,k"gia'an s"s&ai !"ngan R"n/ana K"r%a !an Anggaran (ang '"$a) !i'"'a1kan !a$am DIPA. Sa'k"r Tingka' Pro4insi P"$aksana Pamsimas !i $ingk&ngan Dinas K"s")a'an a!a$a) 1"%a#a' 1"ng"$o$a anggaran Pamsimas !i 'ingka' 1ro4insi6 s"#agai K&asa P"ngg&na Anggaran 3KPA5 (ang !i'&n%&k !an !iangka' o$") G&#"rn&r6 !an !i#"rikan k"A"nangan m"n("$"nggarakan k"gia'an,k"gia'an s"s&ai !"ngan R"n/ana K"r%a !an Anggaran (ang '"$a) !i'"'a1kan !a$am DIPA. T&gas Sa'k"r Pro4insi2 a. "n!&k&ng PP U !i 'ingka' 1ro4insi !an !a$am m"n("$"nggarakan 1rogram 'ingka' 1ro4insi #. "$ak&kan 1"n/airan !an 1"ng"$o$aan !ana s"s&ai !"ngan 1"ra'&ran 1"r&n!angan (ang #"r$ak& /. "$aksanakan 1"ng"n!a$ian 1"$aksanaan 1rogram !i 1ro4insi

LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L3511

!. ". ;. g. ). i. %. k. $.

"$aksanakan sosia$isasi !an 1"$a'i)an 1ros"!&r 1rogram !i 'ingka' 1ro4insi !an ka#&1a'"n "r"n/anakan6 m"$aksanakan6 m"man'a& !an m"ng"4a$&asi 1rogram "ngkoor!inasi k"gia'an6 moni'oring !an 1"$a1oran !i 'ingka' ka#&1a'"n "ngkoor!inasikan !an m"ng)im1&n $a1oran 1"$aksanaan 1rogram !i 'ingka' 1ro4insi "$a1orkan )asi$ 1"$aksanaan ;isik !an k"&angan k"1a!a a'asan $angs&ng Sa'k"r (ang %&ga !isam1aikan k"1a!a Di'%"n. "$a1orkan )asi$ 1"ng"n!a$ian k"1a!a Tim Koor!inasi Pro4insi s"/ara #"rka$a "$a1orkan )asi$ 1"ng"n!a$ian k"1a!a 1"$aksanaan k"1a!a Tim Koor!inasi Pro4insi !an Tim P"ngara) P&sa' "ng&m1&$kan !an m"n(am1aikan SP2D !ari 'ingka' 1ro4insi !an ka#&1a'"n k"1a!a Tim Koor!inasi P&sa' "m#&a' $a1oran !"ngan Sis'"m Ak&n'ansi Ins'ansi 3SAI5

K"1a$a Sa'k"r Pro4insi akan !i#an'& o$") P"%a#a' P"m#&a' Komi'm"n 3PPK56 P"ng&%i P"m#"#anan !an P"%a#a' P"nan!a'angan SP 3PPP7PSP 56 !an B"n!a)ara. 3.2.3 Tin)-a$ Kab%!a$en0K'$a P"m"rin'a) Ka#&1a'"n7ko'a !a$am )a$ ini B&1a'i6 s"#agai 1"nangg&ng %aAa# 1"$aksanaan 1rogram Pamsimas !i ka#&1a'"n7ko'a. S"/ara o1"rasiona$ B&1a'i akan !i#an'& Tim Koor!inasi Ka#&1a'"n7Ko'a 3TKK56 Pok%a A PL s"#agai Tim T"knis Ka#&1a'"n7ko'a 3TKK56 Tim Koor!inasi K"/ama'an 3TKK56 DP U 3Dis'ri/' Pro%"/' anag"m"n' Uni'5 !an Sa'k"r Ka#&1a'"n7ko'a (ang !i'"'a1kan m"$a$&i S&ra' K"1&'&san B&1a'i70a$iko'a. C8:8C8B Tim 2oordinasi 2a'upaten Tim koor!inasi Ka#&1a'"n !i#"n'&k #"r!asarkan SK B&1a'i70a$iko'a6 (ang !ik"'&ai o$") K"1a$a Ba11"!a Ka#&1a'"n7Ko'a6 !an #"ranggo'akan2 Dinas Bi!ang .i1'a Kar(a7!"ngan s"#&'an $ain6 Ba!an P"m#"r!a(aan as(araka'7!"ngan s"#&'an $ain6 Dinas K"s")a'an6 Ba1"!a$!a6 !an ins'ansi '"rkai' s"s&ai !"ngan k"#&'&)an. Tim Koor!inasi Ka#&1a'"n7Ko'a #"r'&gas2 1. 2. 3. "nsosia$isasikan 1rogram Pamsimas k"1a!a mas(araka' !i 'ingka' ka#&1a'"n. "ngkoor!inasikan 1"r"n/anaan !an 1"$aksanaan k"gia'an 1rogram !i Ka#&1a'"n7Ko'a. "n"'a1kan !"sa sasaran 1rogram6 m"m#&a' rangking !"sa7k"$&ra)an (ang #"rsangk&'an &n'&k !a1a' m"n"n'&kan 1riori'as !"sa6 !an m"m#&a' SK 1"n"'a1an $okasi !"sa 1ro("k Pamsimas. "m#"n'&k Tim E4a$&asi RK 6 !"ngan anggo'a '"r!iri !ari s'a; Ba11"!a6 s&!in PU6 K"s")a'an6 P"m#"r!a(aan as(araka' !an Diknas. "n("'&%&i R"n/ana K"r%a as(araka' 3RK 5 !"ngan m"m#&a' s&ra' 1"rs"'&%&an6 s")ingga !a1a' !i#&a' SPPB an'ara Sa'k"r Ka#&1a'"n !an LK . "nin!ak $an%&'i m&s(aAara) (ang !i)a!iri o$") LK 6 T? 6 DP U &n'&k m"m#a)as RK I s")ingga #isa !ikirimkan k" B&1a'i70a$iko'a. "$ak&kan ana$isa !a$am masa$a) k"#i%akan !an m"m#"rikan r"kom"n!asi &n'&k 1"r&#a)an k"#i%akan (ang !i1"r$&kan !a$am 1"$aksanaan 1rogram.
LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

4. 5. +. -.

L3512

*. 9.

"$ak&kan 1"m#inaan '"r)a!a1 1"$aksanaan 1rogram !i Ai$a(a)n(a. "nangg&$angi #"r#agai ragam masa$a) an'ar s"k'or (ang 'im#&$ !a$am 1"$aksanaan. 1:. "moni'or k"ma%&an Program !an m"$a1orkan k"1a!a B&1a'i70a$iko'a !an 1"m"rin'a) Pro4insi6 11. "moni'or k"gia'an !an m"ng"4a$&asi kin"r%a 1"n("$"nggaraan 1rogram. C8:8C8: Tim Te,nis 2a'upaten)2ota Tim T"knis Pamsimas Ka#&1a'"n7ko'a a!a$a) Pok%a A PL 3#agi (ang s&!a) '"r#"n'&k5. Bagi Ka#&1a'"n7ko'a (ang #"$&m '"r#"n'&k Pok%a A PL6 Tim T"knis Ka#&1a'"n7ko'a Pamsimas m"n%a!i "m#rio '"r#"n'&kn(a Pok%a A PL Ka#&1a'"n7ko'a. Tim T"knis Ka#&1a'"n7ko'a #"ranggo'akan in'"r,ins'ansi !ari2 Ba!an 1"r"n/anaan 1"m#ang&nan ka#&1a'"n7ko'a6 Dinas #i!ang .i1'a Kar(a7!"ngan s"#&'an $ain Ba!an 1"m#"r!a(aan mas(araka' !an !"sa 7s"1a!ann(a6 Dinas k"s")a'an Dinas 1"n!i!ikan Ba1"!a$!a7 Dinas Lingk&ngan 8i!&1. Tim T"knis Ka#&1a'"n7Ko'a #"r'&gas m"m#an'& TKK !a$am2 1. "m#"rikan 1"m#inaan '"knis '"rkai' !"ngan k"#i%akan o1"rasiona$ !a$am 1"$aksanaan !i !"sa7k"$&ra)an (ang !ikoor!inasikan o$") BP D 2. "m#"rikan 1"m#inaan '"knis !a$am im1$"m"n'asi 1"!oman &n'&k 1"$aksanaan s"1"r'i 1"!oman '"knis6 1"!oman 1"$aksanaan6 1"!oman 1"n!anaan6 1"!oman 1"man'a&an6 !an $ain s"#again(a (ang !ikoor!inasikan o$") Dinas PU 3. "ng"4a$&asi k"$a(akan /a$on !"sa sasaran s"s&ai kri'"ria (ang s&!a) !i'"'a1kan (ang !ikoor!inasikan o$") BP D 4. "m#"ri mas&kan k"1a!a DP U '"n'ang 1"rk"m#angan 1"$aksanaan 1rogram s"r'a m"ngam#i$ $angka) (ang !i1"r$&kan k)&s&sn(a !a$am m"n%amin ";"k'i4i'as !an ";isi"nsi 1"n!a(ag&naan !ana #an'&an $&ar n"g"ri (ang !ikoor!inasikan o$") Dinas PU 5. "m#"rikan mas&kan '"n'ang as1"k (ang #"rkai'an !"ngan k"#i%akan &m&m k"1a!a TKK (ang !ikoor!inasikan o$") Ba11"!a +. "m#an'& m"n("$araskan k"gia'an Pamsimas agar s"s&ai !"ngan r"n/ana 1"m#ang&nan ka#&1a'"n7ko'a #"rsangk&'an s")ingga 'i!ak '&m1ang 'in!i) !"ngan k"gia'an 1"m#ang&nan $ain (ang s"%"nis (ang !ikoor!inasikan o$") Ba11"!a -. "m#"rikan mas&kan k"1a!a DP U6 k)&s&sn(a m"ng"nai masa$a) (ang #"rkai'an !"ngan '"knis o1"rasiona$ 1"$aksanaan Program (ang !ikoor!inasikan o$") Dinas PU #"rsama !"ngan Dinas K"s")a'an *. S"/ara 1"rio!ik m"$ak&kan moni'oring !an "4a$&asi '"r)a!a1 k"ma%&an k"gia'an !i $a1angan (ang !i$ak&kan o$") masing,masing ins'ansi 9. "n(&s&n $a1oran )asi$ 1"man'a&an 1"$aksanaan RAD A PL Ka#&1a'"n7Ko'a &n'&k !&k&ngan Program PA SI AS6 (ang !ikoor!inasikan o$") Ba11"!a. 1:. "man'a& k"gia'an !an m"ng"4a$&asi kin"r%a 1"n("$"nggaraan PA SI AS #"r!asarkan $a1oran DP U (ang !ikoor!inasikan o$") Dinas PU
LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L3513

11.

"n;asi$i'asi sinkronisasi 1"r"n/anaan !an 1"$aksanaan RAD A PL6 PJ Proaksi6 R"n/ana K"r%a BPSPA S6 !an R"n/ana K"r%a Asosiasi BPSPA S (ang !ikoor!inasikan o$") Ba11"!a #"rsama !"ngan BP D. 12. "man'a& kin"r%a BPSPA S s"/ara #"r%"n%ang !ari !"sa7k"$&ra)an6 !an k"/ama'an (ang !ikoor!inasikan o$") BP D. 13. "m#ina ka!"r 1"m#"r!a(aan mas(araka' !"sa #i!ang A PL (ang !ikoor!inasikan o$") BP D m"$a$&i k"r%asama !"ngan 1"m"rin'a) !"sa !an k"/ama'an 3Kasi" P D5 C8:8C8C Tim Evaluasi R2M Tim E4a$&asi RK #"ranggo'akan in'"r,ins'ansi !ari Tim T"knis Ka#&1a'"n7Ko'a (ang 1"rsoni$n(a '"r!iri !ari 2 Ba!an P"r"n/anaan P"m#ang&nan Ka#&1a'"n7Ko'a6 Dinas #i!ang .i1'a Kar(a7s"1a!ann(a6 Dinas7Ba!an7Ins'ansi P"m#"r!a(aan as(araka' D"sa6 Dinas K"s")a'an Dinas P"n!i!ikan. Di'"'a1kan #"r!asarkan SK TKK #"r'&gas m"m#an'& TKK !a$am2

Tim E4a$&asi RK 1.

"ng"4a$&asi R"n/ana K"r%a as(araka' 3RK 5 !an m"m#"rikan r"kom"n!asi k"1a!a DP U m"ng"nai RK (ang !a1a' !i#ia(ai 1rogram Pamsimas. 2. "$ak&kan 1"ni$aian !an r"kom"n!asi '"r)a!a1 k"$a(akan RK (ang !ia%&kan mas(araka' !ari as1"k 1"m#"r!a(aan mas(araka'6 s"1"r'i2 R"n/ana 1"$a'i)an !i 'ingka' mas(araka'6 mo#i$isasi kon'ri#&si6 r"n/ana 1"m#"n'&kan #a!an 1"ng"$o$a6 !an $ain,$ain. 3. S"/ara 1"rio!ik m"$ak&kan moni'oring !an "4a$&asi '"r)a!a1 k"ma%&an k"gia'an !i $a1angan. C8:8C8< Sat,er 2a'upaten)2ota Sa'&an k"r%a !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a a!a$a) Sa'k"r PIP 7 PPK Pamsimas #"ra!a !i Dinas Bi!ang .i1'a Kar(a. <rganisasi Sa'&an K"r%a PIP 7 PPK Pamsimas Ka#&1a'"n7Ko'a '"r!iri !ari2 K"1a$a Sa'&an K"r%a 3Kasa'k"r5 PIP P"%a#a' P"m#&a' Komi'm"n 3PPK5 Pamsimas P"ng&%i P"m#"#anan !an P"%a#a' P"nan!a'angan SP Pamsimas B"n!a)ara

3PPP7PSP 5

18 Ke!ala Sa$%an Ke +a PIP Kab%!a$en0K'$a K"1a$a Sa'&an K"r%a PIP Ka#&1a'"n7Ko'a a!a$a) 1"%a#a' 1"ng"$o$a anggaran6 s"#agai k&asa 1"ngg&na anggaran 3KPA5 (ang !i'&n%&k o$") "n'"ri PU a'as &s&$an B&1a'i6 !an !i#"ri k"A"nangan m"n("$"nggarakan k"gia'an,k"gia'an s"s&ai !"ngan R"n/ana K"r%a !an Anggaran (ang '"$a) !i'"'a1kan !a$am DIPA. T&gas Sa'k"r Ka#&1a'"n7Ko'a2
LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L3514

1. 2. 3.

"$ak&kan kon'rak k"r%a !"ngan LK (ang !i;asi$i'asi o$") DP U "m#&a' SPP 3S&ra' P"rin'a) P"m#a(aran5 S"/ara r&'in s"'ia1 #&$an m"$a1orkan !a;'ar 1"n"r#i'an SP ,LS k"1a!a DP U s"#agai #a)an 1"n(&s&nan $a1oran k"&angan Pamsimas Ka#&1a'"n7Ko'a 4. "m#"rikan !a'a k"&angan (ang !i1"r$&kan DP U !a$am m"n(&s&n k"ma%&an #&$anan.

K"A"nangan2 "min'a r"kom"n!asi !ari DP U m"ng"nai 1"n"r#i'an SP ,LS !an 1"n/airan !ana LK 'a)a1 #"rik&'n(a. 28 Pe+aba$ Pe(b%a$ K'(i$(en 7PPK8 P"%a#a' P"m#&a' Komi'm"n 3PPK5 a!a$a) P"rangka' Da"ra) !i'ingka' Ka#&1a'"n7Ko'a (ang !i'&n%&k o$") "n'"ri P"k"r%aan Um&m. K"A"nangan Un'&k m"nan!a'angani kon'rak7SPK (ang #"r'angg&ng %aAa# a'as k"#"naran ma'"ria$ !an aki#a' (ang 'im#&$ !ari kon'rak7SPK '"rs"#&' !an #"r'angg&ng%aAa# k"1a!a K"1a$a Sa'&an K"r%a S"m"n'ara7K&asa P"ngg&na Anggaran. T&gas PPK 2 1. 2. "$ak&kan s&1"r4isi '"r)a!a1 Tim E4a$&asi RK . "$ak&kan 1"ng"n!a$ian 1"$aksanaan k"gia'an "4a$&asi !a$am rangka moni'oring !an "4a$&asi.

C8:8C8? District Project Management Unit 3DPMU4 DP U #"rk"!&!&kan !i Dinas Bi!ang .i1'a Kar(a7s"1a!ann(a. K"'&a DP U !i#an'& o$") 3 3'iga5 anggo'a !an !i#"n'&k m"$a$&i SK B&1a'i70a$iko'a. <rganisasi DP U (ang !i1im1in o$") K"'&a DP U '"r!iri !ari 3 3'iga5 #agian (ai'&2 Bagian P"r"n/anaanC Bagian oni'oring !an E4a$&asiC Bagian K"&angan.

T&gas DP U s"#agai #"rik&' 2 1. "$ak&kan sosia$isasi Pamsimas !i ka#&1a'"n !a$am rangka m"n/ari !"sa (ang akan '"r$i#a' 1ro("k6 !an m"ngik&'i sosia$isasi (ang !i$ak&kan !i !"sa. 2. "ng&m&mkan !a;'ar !"sa7k"$&ra)an (ang !i'"'a1kan &n'&k ik&' s"r'a 1ro("k Pamsimas. 3. "n%a!i naras&m#"r 1"r'"m&an 1$"no !"sa7k"$&ra)an &n'&k m"m#a)as )asi$ i!"n'i;ikasi masa$a) !an ana$isis si'&asi. 4. "nin!ak$an%&'i BA 1"m#"n'&kan LK k" No'aris &n'&k !i'&angkan !a$am Ak'a s")ingga LK m"m1&n(ai $"gi'imasi !an k"k&a'an )&k&m s"#agai r"1r"s"n'ai mas(araka' Aarga.
LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L3515

5.

"nin!ak $an%&'i 1"nga%&an RK 3I !an II5 (ang '"$a) !i"4a$&asi Tim E4a$&asi RK &n'&k !i1r"s"n'asikan !i !"1an TKK !a$am rangka m"n!a1a' 1"rs"'&%&an !ari TKK6 &n'&k k"m&!ian !i#&a'an SPPB I ma&1&n SPPB II an'ara Sa'k"r 7 PPK !"ngan LK . +. "m;asi$i'asi k"$"m#agaan $in'as !"sa7k"$&ra)an (ang !a1a' #"r&1a a$iansi k"r%a !ari #"#"ra1a Ba!ang P"ng"$o$a !i 'ingka' Ka#&1a'"n. -. "ng"$o$a !an m"moni'or 1rogram s"/ara ";"k'i; !an m"n%amin s"$&r&) k"gia'an 1rogram6 k)&s&sn(a 1"n(ia1an !an 1"$aksanaan RK 6 !ian'aran(a k"gia'an 1"m#"r!a(aan mas(araka' m&$ai 'a)a1 i!"n'i;ikasi masa$a) sam1ai '"rs&s&nn(a RK 6 1"$aksanaan k"gia'an RK !an 1"$a'i)an !i 'ingka' mas(araka'. *. "m;asi$i'asi Ba!an 1"ng"$o$a agar m"m1"ro$") aks"s '"r)a!a1 #"r#agai 1i)ak &n'&k m"n!&k&ng 1rogramn(a m"ski1&n Pamsimas s&!a) s"$"sai 9. "$ak&kan koor!inasi !an 1"n("#ar$&asan in;ormasi m"ng"nai k"ma%&an Program '"rmas&k $a1oran k"&angan !an $ainn(a. 1:. "moni'or !an m"ng"4a$&asi k"#&'&)an &n'&k m"ningka'kan k"mam1&an !i ka#&1a'"n. 11. "moni'or !an m"ngkoor!inasikan 1"$aksanaan k"gia'an o1"rasiona$ '"knis !an a!minis'rasi Program. 12. "$ak&kan "4a$&asi kin"r%a kons&$'an !an ? 13. "n/a'a'6 m"man'a& !an m"nin!ak,$an%&'i k"$&)an (ang !i'"rima. 14. "n!orong 1"m#"n'&kan %aring k"r%a Ba!an P"ng"$o$a !"ngan 1i)ak,1i)ak $ain !i 1ro("k. 15. "n/a'a' !an m"man'a& k"$&)an71"nga!&an (ang s&!a) !i'angani UP ,LK !an m"n"r&skan k"1a!a Bagian on"4,PP U 1+. "$ak&kan &1a(a 'in!ak,$an%&' k"$&)an !"ngan m"$ak&kan k$ari;ikasi !an 4"ri;ikasi3k"$&)an (ang 'i!ak !a1a' !i'angani o$") UP ,LK 7$&ra)5 s"r'a m"$ak&kan &1a(a 1"nanganan !an m"$a1orkan k"1a!a Bagian on"4,PP U. 1-. "$ak&kan &1a(a 1"nangan k"$&)an (ang 'i!ak !a1a' !i1&'&skan !i UP ,LK 6 #"r;&ngsi s"#agai Bagian on"4,DP U K"A"nangan DP U2 1. "min'a k"1a!a LK &n'&k m"m1"r#aiki RK #i$a 'i!ak m"m"n&)i 1"rs(ara'an s"'"$a) !i"4a$&asi o$") 'im E4a$&asi RK 2. "m;asi$i'asi SPPB an'ara Sa'k"r Ka#&1a'"n !"ngan LK 3. "n"g&r LK !an T? a1a#i$a m"$ak&kan )a$,)a$ (ang 'i!ak s"s&ai !"ngan 1ros"!&r. 3.2.4 Ke.a(a$an

C8:8<8B Tim 2oordinasi 2ecamatan 3T22c4 dan Tim Te,nis 2ecamatan TT2c Tim Koor!inasi K"/ama'an 3TKK/5 #"r'&gas m"$aksanakan sosia$isasi6 ;asi$i'asi6 m"!iasi !an koor!inasi &n'&k m"m1"r$an/ar 1"k"r%aan Pamsimas (ang #"rsi;a' $in'as !"sa. TKK/ '"r!iri !ari .ama'6 K"1a$a P&sk"smas6 !an K"1a$a .a#ang Dinas Diknas K"/ama'an. P"$aksanaan '&gas !i#i!ang '"knis !i$aksanakan o$") Tim T"knis K"/ama'an 3TTK/5 (ang '"r!iri !ari Ka&r#ang K"/ama'an6 Kasi P D K"/ama'an6 Sani'arian P&sk"smas6 !an P"ni$ik S"ko$a) .a#ang Dinas Diknas K"/ama'an. T&gas Tim Koor!inasi K"/ama'an2
LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L3512

1. 2. 3. 4. 5. +.

"r&1akan mi'ra k"r%a T? s"#agai 1"n!am1ing mas(araka' &n'&k m"r"n/anakan6 m"$aksanakan !an m"ng"$o$a Pamsimas. "ngik&'i sosia$isasi !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a (ang !i$aksanakan o$") DP U !an Tim Koor!inasi Ka#&1a'"n7ko'a 3TKK5 "m;asi$i'asi sosia$isasi Pamsimas !i 'ingka' !"sa7k"$&ra)an #"rsama DP U. .ama' m"nan!a'angani S&ra' P"rn(a'aan ina' K"ik&'s"r'aan Pamsimas 3SP KP5 #"r!asarkan BA A/ara P"r'"m&an !i !"sa7k"$&ra)an. "man'a& BPSPA S !a$am 1"ng"$o$aan sarana air min&m !an sani'asi s"#agai #agian '&gas 1"m#inaan !ari TKK . "n/a'a'6 m"man'a& !an m"nin!ak,$an%&'i k"$&)an (ang !i'"rima.

3.2.5

Tin)-a$ De#a0Kel% a3an Da$am 1"$aksanaan 1rogram Pamsimas !i 'ingka' D"sa7K"$&ra)an6 P"m"rin'a) !"sa7k"$&ra)an #"r1"ran m"$ak&kan sosia$isasi6 ;asi$i'asi6 m"!iasi !an koor!inasi &n'&k m"m1"r$an/ar 1"$aksanaan 1rogram !i !"sa7k"$&ra)an. P"m"rin'a) D"sa7k"$&ra)an6 !a$am )a$ ini K"1a$a D"sa7L&ra)6 #"r'&gas &n'&k2 1. "m;asi$i'asi sosia$isasi !i !"sa7k"$&ra)an !an m"m;asi$i'asi m&s(aAara) !"sa7k"$&ra)an !an '&r&' m"nan!a'angani !a;'ar )a!ir sosia$isasi !i 'ingka' !"sa7k"$&ra)an6 !a$am ka1asi'as m"ng"'a)&iC 2. T&r&' m"m;asi$i'asi m&s(aAara) !"sa !an m"nan!a'angani BA 8asi$ &s(aAara) D"sa7k"$&ra)an6 !a$am ka1asi'as m"ng"'a)&iC 3. T&r&' m"nan!a'angani S&ra' P"rn(a'aan ina' K"ik&'s"r'aan Pamsimas 3SP K 5 (ang !i'"'a1kan as(araka'6 !a$am ka1asi'as m"ng"'a)&i6 k"m&!ian m"ngirimkann(a k"1a!a TKK !an '"m#&san k" DP U. 4. T&r&' m"m;asi$i'asi ;or&m m&s(aAara) mas(araka' 'ingka' !"sa &n'&k m"m#"n'&k LK !"ngan m"n"'a1kan anggo'a,anggo'a (ang !i1i$i) mas(araka'6 !an m"nan!a'angani )asi$n(a !a$am ka1asi'as m"ng"'a)&i. 5. "m#an'& k"$an/aran 1ros"s 1"rsia1an &s&$an k"gia'an s"#agai 'in!ak $an%&' !ari )asi$ m&s(aAara) !"sa. +. T&r&' m"ng"'a)&i )asi$ 1"r"n/anaan !an )asi$ 1"$aksanaan k"gia'an Pamsimas (ang !i'"'a1kan mas(araka' !i !"sa. -. T&r&' m"nan!a'angani S&ra' P"rn(a'aan P"n("$"saian K"gia'an 3SP2K5 (ang !i#&a' o$") K"'&a LK 6 !a$am ka1asi'as m"ng"'a)&iC *. T&r&' m"m;asi$i'asi Ba!an P"ng"$o$a &n'&k 1"ngaAasan 1"$aksanaan k"gia'an !an 1"ng"$o$aan )asi$ in;ras'r&k'&r '"r#ang&n. 9. T&r&' m"m;asi$i'asi s"ra) '"rima 1"ng"$o$aan as"' Pamsimas k"1a!a Ba!an P"ng"$o$a. 1:. "n/a'a'6 m"man'a& !an m"nin!ak,$an%&'i k"$&)an (ang !i'"rima.

3.2.2

Tin)-a$ Ma#1a a-a$

C8:8=8B Lem'aga 2es0adayaan Masyara,at 3L2M4 L"m#aga K"sAa!a(aan as(araka' 3LK 5 a!a$a) k"$"m#agaan mas(araka' Aarga 3si1i$5 (ang '"r!iri !ari anggo'a mas(araka' (ang !i1i$i) !ari !"sa7k"$&ra)an (ang #"rsangk&'an s"/ara !"mokra'is6 1ar'isi1a'i;6 'rans1aran6 ak&n'a#"$6 #"r#asis ni$ai6
LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L3519

m"m1"r)a'ikan k"s"'araan %"n!"r 3gender 'alance46 k"#"r1i)akan k"1a!a k"$om1ok r"n'an !an '"riso$asi s"r'a k"$om1ok miskin 3 indigenous and vulnera'le people5. P"ran LK !a$am im1$"m"n'asi 1rogram Pamsimas a!a$a) s"#agai 1"ng"$o$a6 s"#agai 1"$aksana 1rogram !i#"n'&k Sa'&an P"$aksana Program Pamsimas 3Sa'$ak Pamsimas5. Pros"s 1"mi$i)an s"r'a 1"m#"n'&kan LK '"rs"#&' akan !i$ak&kan s"$ama 1ros"s 1"m#"r!a(aan mas(araka' (ang akan !i;asi$i'asi o$") T? . Di !"sa7k"$&ra)an (ang s"!ang !an '"$a) !i$aksanakan 1rogram 1"m#"r!a(aan o$") 1"m"rin'a)6 s"1"r'i P2KP (ang '"$a) m"m#"n'&k BK !an masi) "ksis !an s")a'6 maka 'i!ak 1"r$& m"m#"n'&k LK nam&n )an(a m"m#"n'&k Uni'7Sa'&an P"$aksana Program Pamsimas (ang !a$am 1rogram 0SLI.,2 #iasa !is"#&' TK 3Tim K"r%a as(araka'5. Di $okasi (ang #"$&m '"r!a1a' BK 6 maka !a1a' !i#"n'&k $"m#aga #ar& (akni LK (ang #"r;&ngsi s"#agai !"Aan mas(araka'. Pros"s P"m#"n'&kan LK s"s&ai !"ngan asas r"1r"s"n'a'i4"6 1ar'isi1a'i;6 ak&n'a#"$6 #"r#asis ni$ai6 !an !i$aksanakan s"1"n&)n(a o$") mas(araka'6 !"ngan kri'"ria anggo'a (ang $"#i) m"ng&'amakan 'ra/k r"/or! a'a& k"1"r/a(aan mas(araka' !an m"n%amin k"'"r$i#a'an 1"r"m1&an s"r'a Aarga miskin. LK m"r&1akan Aa!a) sin"rgi !an as1irasi mas(araka' (ang !i)ara1kan !a1a' m"n%a!i "m#rio !ari $"m#aga k"sAa!a(aan mas(araka' 3 civil society organi&ation5 !i 'ingka' kom&ni'as akar r&m1&'. <$") kar"na i'&6 LK !i)ara1kan m"r&1akan ins'i'&si mas(araka' in!"1"n!"n (ang s"1"n&)n(a !i#"n'&k6 !ik"$o$a !an !i1"r'angg&ng%aAa#kan o$") mas(araka' s"n!iri. Anggo'a,anggo'a LK !i1i$i) s"/ara $angs&ng o$") s"$&r&) mas(araka'6 !"ngan m"ng&'amakan k"'"r$i#a'an k"$om1ok mar%ina$ 3Aani'a !an Aarga miskin5 !an m"r"ka #"r'angg&ng%aAa# $angs&ng 1&$a k"1a!a mas(araka'. Un'&k m"m&!a)kan a!minis'rasi 1rogram s"r'a s"%a$an !"ngan k"!&!&kann(a s"#agai ins'i'&si mas(araka' (ang o'onom6 maka $"gi'imasi LK a!a$a) 1"ngak&an6 r"1r"s"n'a'i; !an 1"ngakaran '"r)a!a1 mas(araka' s"!angkan $"ga$isasi LK m"$a$&i 1"n/a'a'an ak'a No'aris. LK 1as/a 1"$aksanaan 1"k"r%aan kons'r&ksi s"$an%&'n(a m"$a$&i m"kanism" 1rogram Pamsimas m"m1"r$&as ori"n'asin(a !"ngan m"m#"n'&k Ba!an P"ng"$o$a s"#agai &ni' k"r%a LK 7 BK &n'&k 1"ngo1"rasian !an 1"m"$i)araan. "ski1&n s"#agai ins'i'&si mas(araka'6 LK #"rk"!&!&kan o'onom6 nam&n !a$am 1"ng"$o$aan organisasi ma&1&n 1"$aksanaan k"gia'an6 LK #"rk"Aa%i#an m"$aksanakan koor!inasi6 kons&$'asi !an kom&nikasi in'"nsi; !"ngan K"1a$a D"sa7L&ra) !an 1"rangka'n(a s"r'a 'oko) mas(araka' ma&1&n $"m#aga ;orma$ !an in;orma$ $ainn(a. 8a$ ini s"%a$an !"ngan 1rinsi1 !asar 1"m#ang&nan 1ar'isi1a'i; 3participatory development5 !an P"m#ang&nan #"rk"$an%&'an 3sustaina'le development5 #a)Aa 1"m#ang&nan akan #"r$angs&ng ";"k'i;6 ";"si"n !an '"1a' sasaran #i$a !i!&k&ng !an m"nsin"rgikan 1o'"nsi 3 1i$ar 1"$ak& 1"m#ang&nan6 (akni as(araka'6 P"m"rin'a) !an K"$om1ok P"!&$i.

LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L3518

T&gas LK

s"#agai #"rik&' 2

a. D"ngan #im#ingan T? m"m#&a' $a1oran 1"ng"$o$aan k"&angan !"ngan m"m#&a' 1"m#&k&an !ana k"1a!a mas(araka' !an 1"ng"$o$aan 1ro("k k"1a!a 3DP U5 s"/ara 1"rio!ik #. D"ngan #im#ingan T? m"m#&a' $a1oran 1"m#ang&nan ;isik6 k"gia'an 1"$a'i)an mas(araka' !an 1rogram k"s")a'an k"1a!a mas(araka'6 !an 1"ng"$o$a 1ro("k 3DP U5 s"/ara 1"rio!ik. /. B"rsama ? !an #"k"r%asama !"ngan Hna'&r" $"a!"rH (ang a!a !i !"sa &n'&k m"$aksanakan .LTS6 s"r'a m"m#"ri 1"n%"$asan k"1a!a mas(araka' &n'&k m"mi$i) o1si sarana air min&m6 sarana air min&m 3!i mas(raka' !an s"ko$a)5 s"r'a 1"$a'i)an. !. B"rsama T? m"n("m1&rnakan %a!Aa$ 1"$aksanaan kons'r&ksi6 m"m"riksa kon'ri#&si sAa!a(a mas(araka' minima$ 2:D 3In Kin! 1+D !an In .as) 4D5. ". B"rsama,sama mas(araka' !an !i#an'& ? m"n(&s&n RK I !an IIC m"m#a)as6 m"n("$"saikan RK Iang k"m&!ian !ikirim k" DP U. ;. "ngik&'i 1"$a'i)an #"rsama,sama mas(araka' s"1"r'i2 RRK RRK P"$a'i)an T"knis sarana air min&m7sani'asi R"n/ana #ia(a 1"m#ang&nan sarana air min&m7sani'asi R"n/ana #ia(a <IP R"n/ana #ia(a i&ran s"r'a 'a'a /ara 1"ng"$o$aan R"n/ana #ia(a k"&angan R"n/ana 1"nga!aan #arang !an %asa 3#i$a a!a5 T"rmas&k m"m#&a' !an m"m#a/a gam#ar '"knis6 1"ng"'a)&an s1"si;ikasi '"knik6 1"ngaAasan 1"k"r%aan6 1"r)i'&ngan k"ma%&an 1"m#ang&nan ;isik6 a!minis'rasi !an k"&angan 1"$aksanaan 1"m#ang&nan. oni'oring s"/ara '"r&s m"n"r&s !"ngan T? '"r)a!a1 1"k"r%aan kon'r&ksi6 ma'"ria$7#$m6 k&a$i'as 1"k"r%aan6 a!minis'rasi k"&angan. "$ak&kan s&r4"( aAa$ '"r)a!a1 s&11$i"r (ang m"mi$iki 1"nga$aman !a$am 1"nga!aan #arang !i !"sa. "m#&a' s&ra' 1"r%an%ian r"smi !"ngan s&11$i"r s"'"$a) mas(araka' !"sa7k"$&ra)an '"$a) m"mi$i) 1"m"nang $"$ang. "$aksanakan k"gia'an P8S !i mas(araka'. "m1"rsia1kan LK m"m#"n'&k &ni' 1"ng"$o$a !"ngan m"ngik&'i 1"$a'i)an !"ngan k"#"ra!aan !an kin"r%a Uni' P"ng"$o$a m"n%a!i in!ika'or k"#"r)asi$an sarana !an 1rogram k"s")a'an 1a!a 'a)a1 1as/a 1ro("k. "m#"rikan 1"r'angg&ng%aAa#an k"gia'an !an 1"ngg&naan !ana k"gia'an Pamsimas k" mas(araka' &n'&k !isam1aikan k" DP U !an TKK. "m#&a' SP (ang !i'an!a'angani koor!ina'or LK !an k"'&a DP U &n'&k !i$a1orkan k"1a!a B&1a'i.

g. ). i. %. k.

$. m.

C8:8=8: .adan Pengelola Ba!an P"ng"$o$a !i#"n'&k !ari 'ran;ormasi !ari Sa'&an P"$aksana 1rogram Pamsimas. Ba!an P"ng"$o$a #"r;&ngsi s"#agai Uni' K"r%a !ari LK . T&gas Ba!an P"ng"$o$a2
LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L351*

a.

"n("$"ngarakan sis'"m o1"rasi !an 1"m"$i)araan sarana air min&m !an sani'asi !a$am 1"n!anaan &n'&k k"gia'an 1"man;aa'an6 1"m"$i)araan !an 1"ng"m#angan. "ng&m1&$kan r"n/ana 1"n!anaan '"rkai' !"ngan o1"rasi !an 1"m"$i)araan6 #aik s"/ara sAa!a(a ma&1&n !ari s&m#"r 1"n!anaan $ainn(a. "$a1orkan k"gia'an o1"rasi !an 1"m"$i)araan s"r'a 1"n!anaan k"1a!a 1"m"rin'a) !"sa7k"$&ra)an.

#. /. 3.3 3.3.1

KONSULTAN PENDAMPING ;en$ al Mana)e(en$ A&/i#' 1 ;'n#%l$an$0 ;MA; Un'&k m"m#an'& &ni',&ni' 1"$aksana !i 'ingka' 1&sa'6 1ro4insi6 !an ka#&1a'"n7ko'a !ir"kr&' 'im kons&$'an . A. 3Central Management Advisory Consultant5 !i 'ingka' 1&sa' !an P A. 3Provincial Management Advisory Consultant5 !i 'ingka' 1ro4insi. . A. akan #"r'&gas m"m#an'& .P U !an .PIU 3 Central Project Implementing Unit5. P A. akan !ir"kr&' s"/ara '"r1isa) &n'&k m"m#"rikan !&k&ngan k"1a!a PP U !an DP U. Kons&$'an . A. akan m"n%a!i Kons&$'an A!4isor( &n'&k .P U. . A. #"k"r%a sama !"ngan .P U6 Steering Committee6 Tim T"knis P&sa'6 !an Im1$"m"n'ing Ag"n/(C PP U6 DP U6 TKP6 !an TKKC s"r'a P A.. T&gas . A. a!a$a)2 1. "n%amin k"#"r$angs&ngan 1ro("k !i 'ingka' mas(araka' m"$a$&i 1ari'is1asi k"$om1ok,k"$om1ok mas(araka'. 8a$ ini akan '"r/a1ai m"$a$&i 1"m#"rian mas&kan 7 a!4is6 !&k&ngan6 ma'"ri6 1"$a'i)an6 !an a!4okasi k"1a!a mas(araka' !i #i!ang s"nsi'i4i'as g"n!"r !an k"miskinan m"$a$&i 1"n!"ka'an PA7P8AST "m#"rikan !&k&ngan !an #an'&an '"knis k"1a!a .P U6 PP U6 !an DP U !a$am #i!ang 2 moni'oring !an "4a$&asiC sis'"m in;ormasi mana%"m"nC mana%"m"n k"&anganC ak&n'asi !an 1"nganggaranC 1"nga!aanC a&!i' in'"rna$C !an $a1oran r"g&$"r (ang #"r)&#&ngan !"ngan 1ros"!&r Bank D&nia !an 1"m"rin'a) '"r&'ama m"ng"nai Im1$"m"n'a'ion an! ?inan/ia$ R"1or' 3I?R5. "m#"rikan #an'&an k"1a!a .P U !an .PIU !a$am )a$2 "m#an'& 1"$aksanaan roa!s)oA !an Aorks)o16 '"rmas&k 1"nga!aan ma'"ri. "n(ia1kan s'ra'"gi &n'&k 1"$aksanaan 1"n!"ka'an g"n!"r71o4"r'( s"nsi'i4" /omm&ni'( !an m"ng"m#angkan k"mi'raan an'ara !"sa !an ins'i'&si !i 'a)a1 1"r"n/anaan6 im1$"m'asi6 !an moni'oring. "n(ia1kan mana%"m"n !an 1"r"n/anaan &n'&k /a1a/i'( #&i$!ing !i 'ingka' k"gia'an 1ro("k6 !an m"n!&k&ng im1$"m"n'asin(a #"r!asarkan )asi$ moni'oring 1ro("k. "m1"rk&a' ka1asi'as k"$"m#agaan !i 'ingka' 1&sa' !an 1ro4insi m"$a$&i #an'&an mana%"m"n !an '"knis !a$am )a$ 1"r"n/anaan6 mana%"m"n6 ak&n'asi k"&angan6 a&!ir6 s&1"r4isi6 !an moni'oring. "m#ang&n sis'"m in;ormasi mana%"m"n &n'&k 1ros"s moni'oring6 1"ningka'an 1"ri$ak& s")a'6 !an k"#"r$an%&'an 1rogram. "ngorganisasikan 1"n!"ka'an 1ar'isi1a'ori &n'&k k"#"r$an%&'an 1rogram air min&m !an sani'asi #"r#asis mas(araka'.

2.

3. 4. 5.

+.

-.

*. 9.

LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L352:

1:.

"ng"m#angkan !an m"n"ra1kan k"#i%akan !an 1ros"!&r 1"ng"n!a$ian k&a$i'as 3L&a$i'( .on'ro$7L&a$i'( Ass&ran/"5 !i 'ingka' im1$"m"n'asi 1ro("k (ang #"rkai'an !"ngan 1"m#"r!a(aan mas(araka'6 1"ngar&s&'amaan g"n!"r6 s"r'a )"a$') an! )(gi"n" an! Aa'"r an! sani'a'ion "ngin""ring. 11. "m#an'& .P U m"m#ang&n !an m"$aksanakan 1"r'"m&an s'ak")o$!"r !i 'ingka' 1&sa' s"#agai #agian !ari moni'oring k"#"r$an%&'an 1rogram. 12. "$ak&kan r"4i"A mana%"m"n !an '"knis6 1"n"$i'ian6 s'&!i6 !an $ain s"#again(a6 (ang !i'"n'&kan o$") .P U 13. "m#&a' !an m"ng&m1&$kan $a1oran !an !a'a,!a'a 1"n!&k&ng (ang !i#&'&)kan s"r'a m"m#an'& .P U !a$am 1"m#&a'an Pro%"/' oni'oring R"1or'. 3.3.2 Pro4in/ia$ anag"m"n' A!4isor( .ons&$'an' 3P A.5

P A. #"r1"ran !a$am m"m#"rikan !&k&ngan '"knis !an 1"ng&a'an /a1a/i'( k"1a!a 1ro4insi !an ka#&1a'"n7ko'a !a$am im1$"m"n'asi 1rogram6 1"r$&asan !an 1"ngar&s&'amaan m"$a$&i 1"n!"ka'an 1"m#"r!a(aan mas(araka'. P A. akan m"m#"rikan #an'&an !an !&k&ngan !a$am )a$ 2 i5 #an'&an '"knis6 !a$am #"n'&k !a(,'o,!a( mana%"m"n 1ro("k6 1"nganggaran6 !an a!minis'rasi k"&anganC ii5 !&k&ngan '"knis &n'&k mana%"m"n6 s&1"r4isi6 moni'oring6 !an ;""!#a/k &n'&k ?asi$i'a'or !an D A.6 im1$"m"n'asi 1ros"s /omm&ni'(,!ri4"n6 ;asi$i'asi 1"m#"r!a(aan mas(araka' !an 1"m#ang&nan ins'i'&si !i 'ingka' !"saC iii5 1"ningka'an ka1asi'as ins'i'&siona$ #agi 1"m"rin'a) !a"ra)C i45 $a1oran '"knis6 k"&angan6 s"r'a moni'oring !an "4a$&asi 1ro("k !i 'ingka' 1ro4insi !an ka#&1a'"n7ko'a6 !an 45 1"r"n/ananaan !an 1"$aksanaan /a1a/i'( #&i$!ing m"$a$&i Tim Train"r Pro4insi.

T&gas !an Tangg&ng %aAa# P A.2 1. B"r'angg&ng %aAa# '"r)a!a1 1"m#"rian #an'&an '"knis !an !&k&ngan k"1a!a PP U !an DP U s"r'a 'im '"knis 1ro4insi !an ka#&1a'"n7ko'a &n'&k im1$"m"n'asi kom1on"n 1ro("k6 m"$aksanakan mana%"m"n !an moni'oring 1ro("k !i 'ingka' 1ro4insi6 ka#&1a'"n7ko'a !an !"sa6 '"rmas&k 1"ngg&naan m"'o!" PA7P8AST !an .LTSC ii5 1"ningka'an /a1a/i'( #&i$!ing mas(araka' !an ins'i'&si6 iii5 1"n("!iaan !&k&ngan '"knis &n'&k ;asi$i'a'or !a$am 1"m#&a'an !an 1"$aksanaan RK 6 i45 moni'oring !an "4a$&asi 1ro("k6 !an 45 !&k&ngan mana%"m"n k"1a!a PP U !an DP UC B"r'angg&ng %aAa# '"r)a!a1 1"n/a1aian '&%&an 1ro("k6 '"rmas&k "4a$&asi kin"r%a k"gia'an 1ro("k !i 'ingka' ka#&1a'"n7ko'a !an !"sa. P A. akan #"rkoor!inasi !"ngan !an m"n"rima #an'&an '"knis !ari . A. "$ak&kan k&n%&ngan s"/ara 1"rio!ik k" !"sa,!"sa sasaran !a$am rangka !is"minasi 1"!oman6 /a1a/i'( #&i$!ing6 o#s"r4asi6 #an'&an '"knis6 ;asi$i'asi6 !an r"4i"A 1"$aksanaan 1ro("k. B"rsama !"ngan ;asi$i'a'or m"m;asi$i'asi 1"m#&a'an RK 1 !an RK 26 1"m#"n'&kan LK 6 s&r4"( $okasi6 1"m#&a'an RRK 3Ran/angan Rin/i K"gia'an56 1"rkiraan #ia(a (ang s"s&ai !"ngan P !an =I . B"rsama !"ngan ;asi$i'a'or m"m;asi$i'asi !an m"m#"rikan #an'&an '"knis k"1a!a mas(araka' !a$am 1"$aksanaan 1"k"r%aan kons'r&ksi6 o1"rasi6 !an 1"m"$i)araan #"r!asarkan RK .
LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

2.

3.

4.

5.

L3521

+. -.

"r"n/anakan !an m"$aksanakan k"gia'an /a1a/i'( #&i$!ing 7 1"$a'i)an '"r)a!a1 Tim ?asi$i'asi as(araka' !an S'ak")o$!"r $ainn(a "moni'or !an m"ng"4a$&asi k"gia'an /a1a/i'( #&i$!ing !i 'ingka' ka#&1a'"n7 ko'a !an !i 'ingka' mas(araka'

3.3.3

District Management +dvisory Consultant (DM+C) D A. m"m1&n(ai 1"ranan (ang sanga' 1"n'ing !a$am m"m#"rikan !&k&ngan '"knis !an 1"ng&a'an ka1asi'as k"1a!a ka#&1a'"n7ko'a !a$am 1"$aksanaan 1rogram6 1"ng"m#angan !an 1"ngar&s'amaan !"ngan m"ngg&nakan 1"n!"ka'an 1"m#"r!a(aan mas(araka'. T&gas !an 'angg&ng %aAa# D A.: a. #. P"n!am1ingan !an s&1"r4isi 1"$aksanaan k"gia'an ;isik !an non ;isik sarana (ang !i#ang&n. S&1"r4isi !an "4a$&asi a'as )asi$ B )asi$ (ang '"$a) !i/a1ai T? !an LK s"$ama masa kons'r&ksi6 agar s"%a$an s"s&ai !"ngan 1ros"!&r !an s1"si;ikasi '"knis (ang a!a. S"$ama masa 1"n!am1ingan !an s&1"r4isi #i$a a!a 1"n(im1angan (ang 'i!ak s"s&ai !"ngan s1"si;ikasi '"knis !i/a'a' o$") D A. !a$am ;orma' E < (ang m"r&1akan 1"rs"'&%&an #"rsama6 &n'&k m"n&%& 1"r#aikan k&a$i'as a'a& m"nga'asi 1"n(im1angan %ika '"r%a!i. "n"rima 1"nga!&an6 in;ormasi (ang '"rkai' !"ngan 1"n(im1angan 1rogram. "$ak&kan i!"n'i;ikasi6 k$ari;ikasi6 in4"s'igasi !an ana$isis '"r)a!a1 masa$a) !an 1"nanganan (ang !i1"r$&kan. "$ak&kan 1"r'"m&an koor!inasi 1"nanganan masa$a) (ang a!a !i Ai$a(a) ka#&1a'"n7ko'a #"rsama kons&$'an Pamsimas $ainn(a. Un'&k 1ros"s 1"nga!&an !i $"m#aga )&k&m #"k"r%a sama !"ngan 1"nga/ara mas(araka' B"rkoor!inasi !"ngan DP U !an m"n%a$in )&#&ngan !"ngan 1i)ak k"%aksaan6 $"m#aga a!4okasi )&k&m6 a'a&1&n LS (ang m"m1&n(ai 1"r)a'ian 1a!a 1"rmasa$a)an kor&1si. "m;asi$i'asi 1ros"s 1"nanganan masa$a) (ang m&n/&$ !iAi$a(a)n(a )ingga masa$a) !in(a'akan s"$"sai. "m#"rikan $a1oran r"g&$"r ma&1&n insi!"n'i$ k"1a!a %"n%ang (ang $"#i) 'inggi.

/.

!. ". ;.

g.

). i. 3.3.4

Fasilitator Masyarakat

C8C8<8B Tim !asilitator Masyara,at Reguler ?asi$i'a'or as(araka' 3? 5 m"r&1akan '"naga 1"n!am1ing (ang '"$a) !i$a'i) !a$am k"'"ram1i$an &n'&k m"ningka'kan ka1asi'as7k"mam1&an mas(araka' &n'&k m"m&'&skan6 m"r"n/anakan6 m"$aksanakan !an m"ng"$o$a k"gia'ann(a !"ngan #"r1"ran s"/ara ak'i; !a$am s"'ia1 k"1&'&san (ang !iam#i$. Prinsi1 k"r%a ;asi$i'a'or m"r&1akan sa'& k"sa'&an 'im s"#agai Tim ?asi$i'a'or as(araka' 3T? 5 (ang '"r!iri !ari 3 #i!ang k"a)$ian6 (ai'& 2 ?asi$i'a'or #i!ang K"s")a'an 7 8"a$') an! 8(gi"n" ?a/i$i'a'or 3.?7885C ?asi$i'a'or #i!ang P"n("!iaan Sarana Air in&m !an Sani'asi 7 0a'"r I Sani'a'ion ?a/i$i'a'or 3.?70SS5C ?asi$i'a'or #i!ang P"m#"r!a(aan as(araka' 7 .omm&ni'(
LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L3522

D"4"$o1m"n' ?a/i$i'a'or 3.?7.D5. T&gas 1okok T? a!a$a) m"m;asi$i'asi k"gia'an 1"ni$aian6 ana$isa !an 1"n(&s&nan r"n/ana k"gia'an k"$om1ok mas(araka' s"#agai R"n/ana S'ra'"gis Program Air in&m6 K"s")a'an6 !an Sani'asi 3ProAKSi5 !"ngan m"'o!" PA7P8AST 3Met odology !or Participatory Assessment) Partipatory (ygiene And Sanitation Tras#ormation 5 !an =isioning. "m#"rikan #an'&an '"knis k"1a!a mas(araka' !"sa6 '"r&'ama Tim K"r%a as(araka' 3LK 5 a'a& organisasi 1"ng"$o$a $ainn(a !a$am 1"r"n/anaan6 1"$aksanaan !an moni'oring 1rogram !a$am 1"ningka'an 1romosi k"s")a'an6 1"n/"ga)an 1"n(aki' !an sani'asi mas(araka'. Dari R"ns'ra ProAKSi akan !i%a#arkan k" !a$am r"n/ana 'a)&nan #"r&1a R"n/ana K"gia'an as(araka' 3RK 5 &n'&k Program Pamsimas. ?ok&s '"r1"n'ing !ari 1"k"r%aan T? a!a$a) m"m#an'& mas(araka' &n'&k m"ng"m#angkan k"'"ram1i$an '"knis !an mana%"m"n (ang !i#&'&)kan &n'&k m"$aksanakan k"gia'ann(a. S"'ia1 T? akan m"m;asi$i'asi 3,5 !"sa7'a)&n !i 'ia1, 'ia1 ka#&1a'"n7ko'a. Bi!ang T&gas Tim ?asi$i'a'or as(araka' 3T? 52

P"n(ia1an r"n/ana k"s"$&r&)an !a$am 1"n("!iaan $a(anan ;asi$i'asi k"1a!a !"sa sasaran #aik r"n/ana 'im ma&1&n r"n/ana in!i4i!&. <$") kar"na i'&6 %a!Aa$ '"n'a'i4" ;asi$i'a'or s"/ara 'im ma&1&n in!i4i!& )ar&s !is"1aka'i #"rsama an'ara T? 6 Koor!ina'or ?asi$i'a'or !an Provincial Management Advisory Consultant 3P A.5. P"ng&m1&$an7&1!a'ing !a'a 1rim"r !an s"k&n!"r s"/ara in'"nsi; &n'&k k"1"r$&an moni'oring (ang #"r)&#&ngan !"ngan in1&' !a'a in!ika'or k&n/i 1"$aksanaan 1rogram. "m#an'& 1"n(ia1an La1oran P"$aksanaan !i D"sa 31ros"s6 kons'r&ksi6 !an 1as/a kons'r&ksi5C "$ak&kan ka%ian k"#&'&)an 1"$a'i)an mas(araka' !an m"n("$"nggarakan 1"$a'i)an mas(araka' s"/ara 1"rio!ik #"rsama !"ngan DP U !an P A.. B"rsama Kasi" 1"m#ang&nan 3S'a;; K"/ama'an56 !an Sani'arian m"$ak&kan 1romosi k"s")a'an !an 1"n(a!aran 1"r&#a)an 1ri$ak& )i!&1 s")a' 3STB 7Sani'asi To'a$ B"r#asis as(araka'5 k"1a!a mas(araka' sasaran.

C8C8<8: Tim !asilitator Masyara,at 2e'erlanjutan S&#,'im ? K m"r&1akan sa'& k"sa'&an Tim ?asi$i'a'or as(araka' 3T? 5 (ang '"r!iri !ari 3 #i!ang k"a)$ian6 (ai'& ? K #i!ang 1"m#"r!a(aan6 ? K #i!ang k"s")a'an !an ? K #i!ang '"knik. S&#,'im ini #"r'angg&ng %aAa# &n'&k 1"nanganan '&gas ?asi$i'a'or K"#"r$an%&'an m"n!am1ingi BP,SPA S !i !"sa7k"$&ra)an sasaran 1rogram k"#"r$an%&'an s"/ara k"s"$&r&)an !a$am sa'& ka#&1a'"n7ko'a. ?ok&s &'ama '&gas s&#,'im ? K a!a$a) m"m#an'& Dis'ri/' Pro%"/' anag"m"n' Uni' 3DP U56 LK !an BP,SPA S !a$am m"ng"m#angkan k"'"ram1i$an '"knis !an mana%"m"n &n'&k m"$aksanakan '&gasn(a6 !"ngan #"k"r%a sama !"ngan D A. ma&1&n P A. !a$am )a$ 1"m#inaan !an 1"$a1oran k"gia'an. B"r'in!ak s"$ak& koor!ina'or s&#,'im ? K a!a$a) ? K #i!ang 1"m#"r!a(aan. S"/ara rin/i '&gas s&#,'im ini m"n/ak&1 )a$,)a$ s"#agai #"rik&'2
LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L3523

"n(&s&n r"n/ana k"r%a 1"n!am1ingan '"r)a!a1 !"sa,!"sa !i ka#&1a'"n7ko'a 1"n!am1ingan. "$ak&kan 1"m"'aan 1o'"nsi !an 1"rmasa$a)an !ari s"'ia1 !"sa !am1ingan &n'&k m"n"n'&kan 1riori'as !an s'ra'"gi 1"n!am1ingan. "$ak&kan 1"n(&s&nan r"n/ana k"s"$&r&)an !a$am 1"n("!iaan $a(anan ;asi$i'asi k"1a!a BP,SPA S !an mas(araka'6 &n'&k i'& 1"r$& !is&s&n %a!Aa$ '"n'a'i4" (ang )ar&s !ikoor!inasikan !an !is"1aka'i #"rsama an'ara ? K6 D A. !an DP UC "$ak&kan "4a$&asi '"knis6 k"$"m#agaan6 !an 1rogram .LTS (ang '"$a) !i'"'a1kan s"#"$&mn(a !imasing,masing $okasi sasaran &n'&k m"n!a1a'kan #"n'&k !an 1o$a 1"n!am1ingan !a$am m"n!&k&ng 1"ningka'an 1"$a(anan g&na k"#"r$an%&'an 1rogramC "m#&a' &s&$an k"1a!a DP U &n'&k $okasi,$okasi sasaran (ang m"m#&'&)kan 1"ng"m#angan71"r#aikan k"1a!a DP U m"$a$&i P A. &n'&k m"n"n'&kan $okasi (ang $a(ak m"n!a1a' ins"n'i; !"sa ma&1&n !&k&ngan 1rogram $ain #"r!asarkan )asi$ "4a$&asiC "n!am1ingi BP,SPA S m"$aksanakan '&gasn(a !a$am rangka 1"ng"$o$aan ;asi$i'as in;ras'r&k'&r ma&1&n non in;ras'r&k'&rC "m;asi$i'asi BP,SPA S !a$am rangka 1"ng"m#angan /ak&1an 1"n/a1aian aks"s air min&m6 k"s")a'an !an sani'asi 1rogram m"$a$&i k"r%a sama !"ngan s'ak")o$!"rs 3s"1"r'i sani'arian 1&sk"mas !an a1ara'&r P"m"rin'a)an D"sa5C "m;asi$i'asi BP,SPA S !a$am m"r"a$isasikan &s&$an r"n/ana k"gia'anC "ngisi !an m"ng&1!a'" !a'a SI s"/ara '"1a' Aak'&C "n!am1ingi mas(araka' !a$am m"$ak&kan 1"man'a&an k"#"r$an%&'an 3S&s'aina#i$i'( oni'oring5 !an m"n(a%ikan )asi$n(a !i Log Book. "m;asi$i'asi mas(araka' !a$am m"$ak&kan r";$"ksi 1"n/a1aian k"gia'anC "m;asi$i'asi mas(araka' !a$am 1"m&'ak)iran PJ ProaksiC "m;asi$i'asi sinkronisasi an'ara PJ Proaksi !an PJ D"saC "$ak&kan i!"n'i;ikasi !an "4a$&si '"r)a!a1 k"gia'an (ang 1"r$& 1"ningka'an k)&s&sn(a !i #i!ang sani'asi !an 1romosi k"s")a'an #aik !is"ko$a) ma&1&n !i mas(araka'.

C8C8<8C !asilitator (i'a Insenti# Desa S&#,'im ? 8ID m"r&1akan '"naga ;asi$i'a'or #i!ang '"knik (ang akan !i$a'i) !a$am m"ningka'kan ka1asi'as7k"mam1&an mas(araka' k)&s&sn(a LK !a$am rn"m&'&skan6 m"$aksanakan !an m"ng"$o$a k"gia'an ;isik 1rogram )i#a) ins"n'i; !"sa. ?ok&s &'ama '&gas s&#,'im ? 8ID a!a$a) m"m;asi$i'asi LK !an BP,SPA S !a$am m"r"n/anakan !an m"$aksanakan 1rogram )i#a) ins"n'i; !"sa s"'"$a) !i'"'a1kann(a !"sa sasaran 8ID !i'"'a1kan !"ngan #"k"r%a sama !"ngan s&#,'im ? K6 D A. ma&1&n P A. !a$am )a$ 1"m#inaan !an 1"$a1oran k"gia'an. ? 8ID #"r'&gas 1a!a 1 !"sa sasaran 8ID. Da$am )a$ '"r!a1a' $"#i) !ari 1 !"sa sasaran 8ID !a$am 1 ka#&1a'"n7ko'a maka masing,masing !"sa akan !i!am1ingi s"/ara
LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L3524

'"r&s,m"n"r&s o$") masing,masing ? 8ID. Da$am m"$aksanakan '&gasn(a6 ? 8ID akan m"$a1orkan k"gia'ann(a k"1a!a s&#,'im ? K #i!ang '"knik. S"/ara rin/i '&gas s&#,'im ? 8ID ini m"n/ak&1 )a$,)a$ s"#agai #"rik&'2 "mas'ikan 1ros"s 1"mi$i)an !"sa 1"n"rima 8ID #"r%a$an s"/ara #"nar !an 'rans1aranC "m;asi$i'asi LK !an BPSPA !a$am m"$ak&kan 1"rsia1an r"n/ana k"gia'an 8ID m&$ai !ari 1"n(&s&nan RK )ingga s"ra) '"rima 1rasarana '"r#ang&n k"1a!a BP,SPA S. Ja!Aa$ '"n'a'i4" )ar&s !ikoor!inasikan !an !is"1aka'i #"rsama an'ara ? K6 D A. !an PPK Pamsimas 1a!a Sa'k"r PIP Ka#&1a'"n7Ko'aC "$ak&kan ka%ian k"#&'&)an 1"ningka'an ka1asi'as (ang !i#&'&)kan !an m"n!&k&ng 1"rk&a'an LK &n'&k m"ng"$o$a 1"$aksanaan k"gia'an 8IDC "m#"rikan #irn#ingan k"1a!a LK ma&1&n BP,SPA S s"$ak& 1"$aksana k"gia'an !a$am m"r"a$isas'kan &s&$an r"n/ana k"gia'an !a$am Pro1osa$ =i$$ag" In/"n'i4" Gran' #"rik&' 1"n(&s&nan $a1oran 1"$aksanaann(aC "ngisi !an m"ng&1!a'" !a'a IS s"/ara '"1a' Aak'& !an m"n("ra)kan $a1oran !"skri1'i; k"1a!a ? K Bi!ang T"knik !an Koor!ina'or ?asi$i'a'or.

T&gas 1okok ? 8ID a!a$a) m"n!am1ingi LK !a$am 1"$aksanaan )i#a) ins"n'i; !"sa o$") LK )ingga s"ra) '"rima 1"ng"$o$aan k"1a!a BP,SP AS !"sa6 (ang m"$i1&'i2 "m;asi$i'asi LK !a$am m"$ak&kan 1"rsia1an r"n/ana k"gia'an !a$am 1"n("!iaan $a(anan ;asi$i'asi6 !an mas(araka'. Ja!Aa$ r"n/ana k"gia'an ini )ar&s !ikoor!inasikan !an !is"1aka'i #"rsama an'ara ? K6 D A. !an P A.C "$ak&kan ka%ian k"#&'&)an 1"ningka'an ka1asi'as (ang !i#&'&)kan &n'&k m"n!&k&ng 1"rk&a'an LK !an BP,SP AS &n'&k m"ng"$o$a !an m"moni'or k"#"rian%&'an 1"ningka'an 1"n("!iaan sarana air min&m !an sani'asi mas(araka' s"$ama 1"$aksanaan 8ID !an s"'"$a) PA SI AS #"rak)irC "m#"rikan T"/)ni/a$ Assis'an' 3TA5 k"1a!a LK ma&1&n Sa'$ak s"$ak& 1"$aksana k"gia'an !a$am m"r"a$isasikan &s&$an r"n/ana k"gia'an !a$am Pro1osa$ 8IDC "m#an'& 1"n(ia1an $a1oran 1"$aksanaan k"gia'an ;isik 8IDC "n("ra)kan $a1oran #&$anan , !a'a IS !"ngan !a'a (ang ak&ra' !an $a1oran !"skri1'i; k"1a!a D A. s"/ara '"1a' Aak'&C

3.3.5

Independent Monitoring dan )valuation Consultant oni'oring !an E4a$&asi akan !i$ak&kan o$") L"m#aga7kons&$'an in!"1"n!"n saa' aAa$ 1"r"n/anaan 'a)&n 1"r'ama6 mi!,'"rm6 !an 1aska 1rogram6 !"ngan sam1"$ '"r'"n'& !an in!ika'or '"r'"n'&.

LAMPIRAN 3 ORGANISASI PELAKSANA PAMSIMAS

L3525

LAMPIRAN 4
RENCANA TINDAK ANTI KORUPSI
4.1 MATRIKS RESIKO DAN TINDAKAN PEN;EGAHAN R"n/ana Tin!akan P"n/"ga)an Kor&1si !a$am 1ro("k Pamsimas !i$ak&kan s"s&ai !"ngan + 3"nam5 "$"m"n &'ama (ang s&!a) !i,i!"n'i;ikasi o$") 'im Bank D&nia &n'&k P"n/"ga)an An'i Kor&1si !i In!on"sia m"$i1&'i2 1. P"n/"ga)an R"siko Ko$&si6 2. P"n/"ga)an R"siko Kor&1si !i Tingka' as(araka'6

3. P"n/"ga)an R"sioko P"n(a$a)g&naan 0"A"nang !an P"ma$s&an6 4. K"'"r#&kaan In;ormasi6 5. P"nanganan P"nga!&an B"#"ra1a 1ro!&k )&k&m !i In!on"sia (ang m"r&1akan $an!asan !a$am 1"m#"ran'asan kor&1si6 (ai'&2 1. Un!ang,Un!ang No. 2* 'a)&n 1999 '"n'ang P"n("$"nggaraan N"gara (ang B"rsi) !an B"#as Kor&1si6 Ko$&si !an N"1o'ism"C 2. Un!ang,Un!ang No. 31 'a)&n 1999 %&n/'o Un!ang,Un!ang No. 2: Ta)&n 2::1 '"n'ang P"m#"ran'asan Tin!ak Pi!ana Kor&1siC 3. Un!ang, &n!ang No. 3: 'a)&n 2::2 '"n'ang P"m#"n'&kan Komi'" P"m#"ran'asan Kor&1si 3KPK5C 4. P"ra'&ran P"m"rin'a) No. +* 'a)&n 1999 '"n'ang Ta'a .ara P"$aksanaan P"ran S"r'a as(araka' !a$am P"n("$"nggaraan N"garaC 5. K"1&'&san Pr"si!"n No. *: 'a)&n 2::3 '"n'ang Ta'a .ara P"nga!aan Barang !an Jasa P"m"rin'a)C +. K"1&'&san Pr"si!"n No. 59 'a)&n 2::4 '"n'ang P"m#"n'&kan P"nga!i$an Tin!ak Pi!ana Kor&1si 1a!a P"nga!i$an N"g"ri Jakar'a P&sa'C -. Ins'r&ksi Pr"si!"n No. 5 Ta)&n 2::4 '"n'ang P"r/"1a'an P"m#"ran'asan Kor&1siC !an *. K"1m"n Kim1rasAi$ No. 2257KPTS7 72::4 'angga$ 13 A1ri$ 2::4 '"n'ang Ta'a .ara P"nanganan as&kan !ari as(araka' !i $ingk&ngan K"m"n'"rian P"m&kiman !an Prasarana 0i$a(a). R"n/ana P"n/"ga)an Kor&1si ini '"$a) !i1&#$ikasikan !i !a$am si'&s AAA.1&.go.i!6 !an '"$a) !is"1aka'i o$") E>ecuting Agency 3Dir"k'ora' J"n!"ra$ .i1'a Kar(a6 K"m"n'"rian P"k"r%aan Um&m5 !an 1ara Im1$"m"'ing Ag"n/i"s 3Dir"k'ora' J"n!"ra$ P"ng"n!a$ian P"n(aki' !an Lingk&ngan P"m&kimam6 D"1. K"s")a'anC Dir"k'ora' J"n!"ra$ Bina P"m#ang&nan Da"ra)
LAMPIRAN 4 RENCANA TINDAK ANTI KORUPSI

L451

!an Di'%"n P"m#"r!a(aan as(araka' !an D"sa6 D"1. Da$am N"g"riC !an P&sa' P"m#inaan K"s"garan Jasmani6 D"1. P"n!i!ikan Nasiona$5 &n'&k !i1"rg&nakan !a$am Pamsimas. Ta#"$ Tin!akan P"n/"ga)an Kor&1si !a1a' !i$i)a' !a$am 'a#"$ #"rik&'2

LAMPIRAN 4 RENCANA TINDAK ANTI KORUPSI

L452

Tabel L54.1 Ma$ i-# Ri#i-' K' %!#i &an Tin&a-an Pen.e)a3an
#. Pen+egahan (esiko Kolusi Peta (isiko Korupsi #./. Persiapan Perkiraan Harga Pemilik A<,ner 'stimateC <'1 (esiko &inggi Kesempatan adanya Korupsi Me-mark-up perkiraan harga pemilik (0E) dan in!ormasi perkiraan harga pemilik dibo&orkan kepada kontraktor#konsultan agar harga Cmark-upD dimasukkan ke dalam pena"aran#proposal6 Kolusi antar pemain untuk memperkaya diriF berbagi keuntungan antar pemain6 Kurangnya standar in!ormasi I&ost#baseJ mempersulit apakah perkiraan harga asli dan perkiraan harga pemilik masuk akal6 Petun%uk Pengadaan tidak diikuti dengan benar mengakibatkan pengadaan di ba"ah standar Pertimbangan terhadap proses e*aluasi &alon anggota panitia pengadaan yang tidak independen6 Keputusan &enderung &ondong mengikuti kemauan peserta lelang#konsultan atas CperintahD atasan atau pihak lain6 Kriteria dibuat agar &o&ok dengan konsultan tertentu 9klan yang tidak layak: misalnya pemberian persyaratan yang membatasi kompetisi, in!ormasi yang tidak lengkap, penggunaan surat kabar dengan sirkulasi terbatas dlsb 9klan palsu 7ika panitia pengadaan me"a%ibkan peserta lelang Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam untuk menghadiri rapat pra-lelang, meskipun untuk paket Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas pengadaan barang yang sederhana dan %enis peker%aan yang ringan untuk dilaksanakan6 maka beberapa peserta lelang mungkin tidak diuntungkan6
LAMPIRAN 4 RENCANA TINDAK ANTI KORUPSI

&indakan Pen+egahan .angka(-langka( pencega(an resiko kolusi tela( diatur dalam "uku Petun1uk Pengadaan "arang/ asa Pamsimas

#.2. Persiapan kriteria pemilihan dalam dokumen pena,aran #.3. Kapasitas Panitia Pengadaan Barang

edang &inggi

.angka(-langka( pencega(an resiko kolusi tela( diatur dalam "uku Petun1uk Pengadaan "arang / asa Pamsimas .angka(-langka( pencega(an resiko kolusi tela( diatur dalam "uku Petun1uk Pengadaan "arang/ asa Pamsimas

#.4. Persiapan (7P APermintaan Proposal1 #.5. Pengiklanan

edang &inggi

.angka(-langka( pencega(an resiko kolusi tela( diatur dalam "uku Petun1uk Pengadaan "arang/ asa Pamsimas .angka(-langka( pencega(an resiko kolusi tela( diatur dalam "uku Petun1uk Pengadaan "arang/ asa Pamsimas

#.6. (apat Pra-Lelang edang

L453

#.8. Da$tar Pendek Ashortlist1

&inggi

Manipulasi in!ormasi mengenai perusahaan atau indi*idu yang masuk dalam da!tar pendek agar perusahaan atau indi*idu tertentu dimasukkan dalam da!tar pendek $esakan#tekanan dari atasan untuk agar perusahaan tertentu dimasukkan dalam da!tar pendek seringkali mengakibatkan perusahaan yang tidak masuk kuali!ikasi masuk dalam da!tar pendek

Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas

#.: Penyerahan proposal biaya #.9. Penyimpanan proposal teknis dan keuangan ditempat aman untuk men%aga kerahasiaan #./; Pembukaan proposal teknis dan keuangan #.//. '-aluasi Proposal

edang &inggi

Melakukan mark-up untuk mendapatkan ki&kba&k

Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas

Kolusi antara konsultan dan panitia pengadaan Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam untuk merubah proposal teknis dan#atau keuangan yang Buku Petun%uk Pengadaan Barang dan 7asa P'MS9M'S sebelumnya sudah masuk dan dibuka Manipulasi Berita '&ara Pembukaan Pena"aran Lelang Keterlambatan dalam menge*aluasi Proposal teknis dan#atau proposal keuangan memungkinkan ter%adinya praktik Cta"ar-mena"arD6 Perpan%angan masa berlaku pelelangan dapat meningkatkan risiko penyalahgunaan proses6 Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas

&inggi &inggi

#./2. Perpan%angan masa berlaku pelelangan #./3. Penentuan Pemenang Kontrak #./4. (eputasi konsultan/peserta lelang

&inggi &inggi &inggi

Kolusi dan nepotisme dalam penentuan pemenang Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam kontrak Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas Peserta Lelang#Konsultan mungkin terlibat dalam kon!lik kepentingan, dan#atau terlibat dalam praktek korupsi#penipuan pada masa lalu (proyek-proyek sebelumnya) Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas

#./5. Kualitas produk/%asa

edang

Produk#%asa yang diberikan di ba"ah kualitas yang Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam disebutkan di dalam (-+, dan pega"ai pemerintah Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas dapat mengambil uang pembayaran di belakang
LAMPIRAN 4 RENCANA TINDAK ANTI KORUPSI

L454

#.8. Da$tar Pendek Ashortlist1

&inggi

Manipulasi in!ormasi mengenai perusahaan atau indi*idu yang masuk dalam da!tar pendek agar perusahaan atau indi*idu tertentu dimasukkan dalam da!tar pendek $esakan#tekanan dari atasan untuk agar perusahaan tertentu dimasukkan dalam da!tar pendek seringkali mengakibatkan perusahaan yang tidak masuk kuali!ikasi masuk dalam da!tar pendek

Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas

#.: Penyerahan proposal biaya

edang

Melakukan mark-up untuk mendapatkan ki&kba&k (ki&kba&k) dari perbedaan tersebut

Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas

Melakukan super*isi kontrak dengan kualitas rendah se&ara senga%a, dan menerima ki&kba&k dari konsultan#supplier#kontraktor +isiko ki&kba&k, praktik kolusi berupa pemberian Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam kontrak untuk pena"ar yang disukai, penurunan kualitas Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas produk#%asa

#./6. Keseluruhan Pengadaan Barang

&inggi

##. Pen+egahan (esiko Korupsi di &ingkat Masyarakat Peta (isiko Korupsi ##./. Penyaluran Dana (esiko edang Kesempatan adanya Korupsi &indakan Pen+egahan

Penyuapan terhadap pe%abat pemerintah dan desa Menetapkan kriteria yang transparan untuk pembayaran dan baik oleh kontraktor maupun oleh masyarakat penerima penyaluran hibah (dari $PM/ kepada masyarakat) dalam panduan man!aat6 proyek6 Hal ini akan dika%i se&ara berkala oleh !asilitator dan se&ara a&ak oleh tim monitoring dan e*aluasi6 Peserta pelatihan hanya terdiri dari kelompok tertentu tanpa melibatkan orang miskin6 Memastikan pelatihan masyarakat melibatkan sebanyak mungkin peserta yang berasal dari kelompok masyarakat yang berlainan dan menerapkan perimbangan %ender untuk men&egah nepotisme6 (KM membuat laporan kema%uan dan penggunaan uang se&ara berkala kepada masyarakat Papan pengumuman dipasang di desa untuk

##.2. Pelatihan masyarakat

edang

##.3. Pemerintah desa

edang

Penyalahgunaan "e"enang oleh aparat desa dalam setiap tahap proses dapat menyebabkan resiko tidak#kurangnya terakomodasi aspirasi#kebutuhan masyarakat dalam penyediaan air minum dan sanitasi

LAMPIRAN 4 RENCANA TINDAK ANTI KORUPSI

L455

#.8. Da$tar Pendek Ashortlist1

&inggi

Manipulasi in!ormasi mengenai perusahaan atau indi*idu yang masuk dalam da!tar pendek agar perusahaan atau indi*idu tertentu dimasukkan dalam da!tar pendek $esakan#tekanan dari atasan untuk agar perusahaan tertentu dimasukkan dalam da!tar pendek seringkali mengakibatkan perusahaan yang tidak masuk kuali!ikasi masuk dalam da!tar pendek

Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas

#.: Penyerahan proposal biaya

edang

Melakukan mark-up untuk mendapatkan ki&kba&k serta minimnya keterlibatan masyarakat dalam pelaksanaan !isiknya6

Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas mengin!ormasikan kegiatan proyek6 Memastikan transparansi in!ormasi dan penyebarluasan se&ara memadai untuk men&egah upaya kolusi dan nepotisme6 Meningkatkan penanganan pengaduan6 Pada tingkat desa, pengka%ian dilakukan setiap 0 bulan oleh masyarakat sendiri, dibantu !asilitator bila diperlukan6 'udit terhadap pembukuan desa akan dilakukan berdasarkan sampel dan kebutuhan untuk menyelesaikan masalah6

##.4. Pengembangan organisasi institusional desa dalam operasi dan pemeliharaan

edang

Kemampuan tim operasional dan pemeliharaan Konsultan#e8e&uting agen&y memberikan peningkatan dalam mengelola, mengoperasikan dan men%aga sarana kapasitas dalam operasional dan pemeliharaan dan %uga dalam menetapkan tari! operasional dan Memastikan adanya mekanisme transparansi6 pemeliharaan6 +esiko adanya praktik kolusi +esiko nepotisme Kemampuan (KM orum desa tidak mengikutsertakan masyarakat miskin, penduduk terpen&il dan kelompok perempuan Penun%ukan langsung bukannya pemilihan "akil +esiko ke&urangan (KM harus dipilih melalui pertemuan masyarakat yang dihadiri oleh semua anggota masyarakat6 'nggota (KM harus bertanggung%a"ab dalam pelaksanaan proyek6 )8e&uting agen&y melalui !asilitator masyarakat, akan memberikan pelatihan (KM 6 PM2 harus mengka%i, memantau dan menyetu%ui proses seleksi Surat pernyataan minat harus diketahui dan ditandatangani

##.5. Pemilihan &im Ker%a Masyarakat A&KM1 edang ##.6. urat Pernyataan minat mengenai edang

LAMPIRAN 4 RENCANA TINDAK ANTI KORUPSI

L452

#.8. Da$tar Pendek Ashortlist1

&inggi

Manipulasi in!ormasi mengenai perusahaan atau indi*idu yang masuk dalam da!tar pendek agar perusahaan atau indi*idu tertentu dimasukkan dalam da!tar pendek $esakan#tekanan dari atasan untuk agar perusahaan tertentu dimasukkan dalam da!tar pendek seringkali mengakibatkan perusahaan yang tidak masuk kuali!ikasi masuk dalam da!tar pendek

Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas

#.: Penyerahan proposal biaya kontribusi tunai sebesar 4D dari total biaya konstruksi ##.8. Pembelian barang/peralatan/material oleh masyarakat

edang

Melakukan mark-up untuk mendapatkan ki&kba&k +esiko pe%abat daerah memin%amkan lebih dahulu kontribusi masyarakat sehingga berakibat ybs mempengaruhi %alannya proses selan%utnya6 (ekanan#desakan dari pega"ai pemerintah untuk membeli barang#peralatan#material kepada supplier tertentu Ki&kba&k kepada pega"ai pemerintah Lemahnya pendokumentasian di tingkat masyarakat (KM ((im Ker%a Masyarakat) melakukan pengadaan semua material#peralatan tanpa melibatkan masyarakat desa (anggota masyarakat terpilih) sebagai panitia pengadaan Kurangnya kapasitas (KM tentang kualitas material#peralatan (KM membeli material#peralatan dari satu supplier6 Lemahnya pendokumentasian nota pembelian6 Material#peralatan yang dibeli oleh "arga akan dikenakan PP36 asilitator#$PM/ mengarahkan (KM untuk membeli material dari supplier tertentu dengan potongan

Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas oleh masyarakat termasuk kelompok masyarakat yang terpinggirkan

&inggi

Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam Pedoman Pelaksanaan Pamsimas di (ingkat Masyarakat6

LAMPIRAN 4 RENCANA TINDAK ANTI KORUPSI

L459

#.8. Da$tar Pendek Ashortlist1

&inggi

Manipulasi in!ormasi mengenai perusahaan atau indi*idu yang masuk dalam da!tar pendek agar perusahaan atau indi*idu tertentu dimasukkan dalam da!tar pendek $esakan#tekanan dari atasan untuk agar perusahaan tertentu dimasukkan dalam da!tar pendek seringkali mengakibatkan perusahaan yang tidak masuk kuali!ikasi masuk dalam da!tar pendek

Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas

#.: Penyerahan proposal biaya

edang

Melakukan mark-up untuk mendapatkan ki&kba&k harga (tanpa mempertimbangkan kualitas material)

Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas

##.:. (eputasi dari upplier &inggi

Panitia Pengadaan memanggil &alon pemenang kuat dan melakukan ta"ar-mena"ar besarnya kontrak6 Kolusi dan nepotisme dalam penentuan pemenang kontrak6 Supplier mungkin dalam situasi kon!lik Langkah-langkah pen&egahan resiko kolusi telah diatur dalam kepentingan, dan#atau terlibat tindakan korupsi#penipuan Buku Petun%uk Pengadaan Barang#7asa Pamsimas di masa lalu

##.9. (eputasi dari kelompok masyarakat penerima hibah

&inggi

Kelompok Masyarakat mungkin dalam situasi kon!lik kepentingan, dan#atau terlibat kegiatan korupsi#penipuan pada masa lalu6

Sebagai bagian dari proposal yang diserahkan, kelompok masyarakat diharuskan menandatangani pernyataan resmi yang menyatakan bah"a mereka tidak terlibat dalam situasi kon!lik kepentingan, dan#atau terlibat dalam praktik korupsi#penipuan di masa yang lalu yang %ika tidak mereka akan dikeluarkan dari pelelangan dan akan diambil tindakan hukum oleh pemerintah6 Pernyataan ini akan dipublikasikan di !orum desa6 Semua kelompok masyarakat diminta untuk mengin!ormasikan se%ak a"al bila anggota de"an komisaris#direksi dan anggota keluarga dekat mereka adalah: (i) anggota panitia lelang dari pelelangan yang akan diikuti dan %uga (ii) eselon 9 E 9G dari Kementerian yang terlibat dalam proyek6

LAMPIRAN 4 RENCANA TINDAK ANTI KORUPSI

L458

##./;. Pelaksanaan sub proyek sebagai hibah masyarakat

edang

Kelompok masyarakat tidak mempunyai kapasitas Konsultan mana%emen regional dikontrak untuk membantu dan sumber daya yang memadai untuk melaksanakan masyarakat6 kegiatan#peker%aan yang dibutuhkan untuk hibah ( M akan mengka%i kemampuan kelompok masyarakat dan masyarakat, dapat berakibat kepada buruknya kiner%a pelatihan yang diperlukan6 Hal ini memerlukan persetu%uan konsultan dan kualitas produk kabupaten dan penga"asan oleh PM26

##.//. Peren+anaan teknis sebagai menu dari opsi teknis

edang

Keterlambatan dalam membuat disain teknis akan +en&ana pengadaan barang se&ara rin&i harus disatukan menguntungkan konsultan6 dalam per%an%ian hukum dan akan men%adi dasar bagi setiap kegiatan pengadaan barang6 (erdapat kemungkinan perkiraan anggaran (+'B) untuk konstruksi men%adi tinggi karena lemahnya kiner%a (im (eknis Kabupaten#Kota bertanggung %a"ab untuk konsultan atau sur*ei yang tak lengkapF hal ini akan menge*aluasi +KM (memeriksa proposal biaya, sesuai dengan berakibat pada biaya total konstruksi khususnya peren&anaan Pamsimas)6 Konsultan kabupaten %uga harus kontribusi masyarakat memeriksa peren&anaan biaya sebelum e*aluasi6 Penga"asan teknis yang kurang layak oleh Konsultan (eknis $PM/ atau Ka%ian yang tidak independen oleh Konsultan Penga"as Proses (PM2) dapat menambah biaya total atau disain yang buruk dengan kemungkinan tingkat kegagalan yang tinggi

###. Pen+egahan (esioko Penyalahgunaan *e,enang dan Pemalsuan Peta (isiko Korupsi ###./. Penun%ukan "nit Pelaksana Proyek ASatker1 and sta$nya Apembuat komitmenC bendaharaC pemegang uang mukaC pembuat PM1 pada tingkat Kabupaten tidak didasarkan pada ,e,enang dan kuali$ikasi $ungsional mereka. !da dua alasan yang mungkin melandasi penun%ukan (esiko edang Kesempatan adanya Korupsi Minimnya kapasitas dan transparansi dapat mengakibatkan tindakan kolusi6 &indakan Pen+egahan Panduan proyek men&akup: (i) kriteria pemilihan dan indikator kiner%a mana%er proyek, bendahara, sta! peren&anaan, dan sta! keuanganF (ii) mensyaratkan adanya penilaian kiner%a tahunan sesuai kriteria tersebutF (iii) Persyaratan 2PM/ untuk melaksanakan pelatihan yang memadai tentang panduan proyek untuk semua sta!6

LAMPIRAN 4 RENCANA TINDAK ANTI KORUPSI

L45*

###. Pen+egahan (esioko Penyalahgunaan *e,enang dan Pemalsuan Peta (isiko Korupsi tersebut. Ai1 Proyek dianggap kurang prioritas oleh pihak lainE Aii1 Pilih kasih A$a-oritism1 ##.2. Proses (ekruitmen &7MC PM" dsb. &inggi +isiko tindakan kolusi untuk merekrut konsultan yang disukai6 +isiko minimnya kapasitas sta! PM/6 Meningkatkan keterbukaan, penanganan keluhan seperti yang di&antumkan dalam Keppres ><#2<<0 Proyek akan mengadakan pelatihan tentang pengelolaan dan keuangan proyek )*aluasi rutin terhadap kiner%a konsultan (perlu dipertimbangkan penghargaan terhadap konsultan dengan kiner%a terbaik)6 Pemilihan semua personil harus dilaksanakan melalui mekanisme yang sepenuhnya %u%ur, obyekti! dan transparan sesuai petun%uk Bank6 Panitia seleksi diharuskan menun%ukkan komitmen mereka untuk me"u%udkan proses seleksi yang %u%ur, obyekti! dan transparan dan menghindari penyalahgunaan "e"enang dan diskresi dalam pemilihanb untuk memenuhi kepentingan pribadi, keluarga, kelompok dan#atau kepentingan lainnya dengan menandatangani IPakta 9ntegritasJ sesuai dengan peraturan pemerintah yang rele*an (Keppres ><#2<<0)6 Kriteria seleksi dibuat berdasarkan prinsip meritokrasi bah"a hanya yang paling berkualitas yang akan direkrut6 ( M akan diseleksi berdasarkan kiner%a mereka setelah melalui pelatihan pra-tugas6 (esiko Kesempatan adanya Korupsi &indakan Pen+egahan

###.3. Publikasi Laporan !udit

(endah

+isiko bah"a in!ormasi mengenai kema%uan dan hasil pelaksanaan proyek (termasuk tindakan penyalahgunaan, kolusi dan nepotisme %ika ada) tidak tersedia6

)8e&uting 'gen&y dan 9mplementing 'gen&y harus mengadakan audit tahunan oleh pihak ketiga, yang men&akup audit terhadap pengadaan dan hasil pelaksanaan (Iend-use &he&kJ, kualitas dan kuantitas barang, peker%aan atau %asa, *eri!ikasi pembayaran, perbandingan harga antara harga kontrak dan harga pasar, dan lainlain)

LAMPIRAN 4 RENCANA TINDAK ANTI KORUPSI

L451:

Membuat laporan audit dan semua tanggapan oleh pemerintah tersedia untuk umum segera setelah penerimaan laporan akhir yang disiapkan sesuai dengan persetu%uan pin%aman#kredit6 Menggunakan penga"asan proyek dan super*isi untuk mengurangi risiko6

###.4. Mekanisme !kuntabilitas ub-pro%ek ###.5. Pemilihan Desa asaran ###.6. Penun%ukan &im yang mengelola hibah desa di tingkat masyarakat

edang (endah (endah

Kurangnya pengalaman $PM/ dapat mengakibatkan penyalahgunaan dana6

Lemahnya transparansi dan proses yang berpihak6 Menghindari kon!lik kepentingan dengan menyediakan Kon!lik kepentingan6 pedoman kriteria pemilihan masyarakat penerima man!aat Pamsimas Penun%ukan &alon yang tidak berkualitas6 Pemilihan tidak dilakukan berdasarkan kemampuan dan konsensus masyarakat, tetapi pada kedekatan kekeluargaan antara &alon dan elit desa6 Menetapkan kriteria mekanisme seleksi tim pengelola hibah desa yang disepakatiF Mengumumkan kriteria kepada masyarakat dan mengadakan penilaian kiner%a tahunan6 3ama-nama &alon harus diumumkan sekurang-kurangnya seminggu sebelum pemilihan

###.8. Pemilihan lokasi proyek Adesa1

edang

3egosiasi mungkin dilaksanakan dalam pemilihan Pemilihan desa harus benar-benar berdasarkan data desa antara e8e&uting agen&y dan per"akilan dari kemiskinan dan tingkat kebutuhan masyarakat atas air dan sanitasi kabupaten Meningkatkan mekanisme oleh Bank $ilaksanakan dengan tidak layak, tidak dilaksanakan sesuai dengan %ad"al Mekanisme monitoring dan e*aluasi men&akup penilaian kualitas pelatihan

###.:. Pelatihan 7asilitator dan Konsultan ###.9. Pembayaran )a%i Konsultan A&7M1

edang edang

Keterlambatan pembayaran ga%i konsultan dapat Meningkatkan penanganan keluhan dan sanksi atas memberikan dampak terhadap kiner%a proyek seperti keterlambatan pembayaran6 penyalahgunaan dana dan peningkatan harga (mark up)6 Mekanisme penilaian kiner%a konsultan oleh perusahaan dan harus dika%i dan disetu%ui oleh Bank )8e&uting agen&y (dengan bantuan Bank) akan menyiapkan prosedur operasional untuk konsultan6

###./;. Pembayaran

&inggi

Laporan#dokumen pendukung !ikti! seperti biaya per%alanan dan pengeluaran untuk "orkshop# pelatihan6

Menyiapkan pedoman untuk menga"asi klaim pengeluaran yang ditun%ang oleh bukti-bukti yang rele*an, termasuk laporan kegiatan, absensi, tiket, tanda terima pembayaran, Membandingkan laporan harga di lokasi yang berbeda dan
LAMPIRAN 4 RENCANA TINDAK ANTI KORUPSI

L4511

memberikan perhatian atas perbedaan yang diakibatkan masalah dalam akses dan ruang lingkup akti!itas, dan lain-lain6 Karena keterbatasan kemampuan, audit internal oleh 9nspektorat 7enderal mensyaratkan adanya bantuan teknis6 Hal ini berdasarkan kerangka a&uan yang disetu%ui oleh Bank sebelum negosiasi, termasuk, antara lain, sebuah pengka%ian atas pengendalian internal terhadap implementing agen&y proyek dan pernyataan bah"a semua pen&airan dana proyek dilakukan merupakan pengeluaran yang layak dibiayai6 Hasil dari pengka%ian ini akan di laporkan kepada Bank dan e8ternal auditor6 ###.//. Pengarsipan edang $okumen proyek (seperti pengadaan barang, Menetapkan pedoman yang %elas tentangpengarsipan keuangan, kontrak, audit, laporan pelaksanaan, data !isik pengadaan barang dan pembukuan keuangan dan penanganan lan%ut dan keuangan, surat masuk dan keluar dan dokumen bila arsip tidak dipelihara, termasuk penundaan pembayaran dan pengu%ian kualitas ) senga%a tidak disediakan untuk penggantian personil bila diperlukan6 menutupi praktik korupsi6 Pedoman penyebarluasan in!ormasi mengenai kontrak-kontrak yang sudah diputuskan Membuat data proyek yang layak dan sistem pembukuan Menyederhanakan proses penyaluran dana6 )8e&uting agen&y harus menyiapkan prosedur tetap untuk penyaluran dan penggunaan dana Pedoman penyerahan dokumen lengkap yang men%adi persyaratan surat perintah membayar kepada KP3 $epkeu akan ter&antum dalam pedoman proyek6 Hal ini merupakan langkah penting karena standar tindakan yang ditetapkan pemerintah perlu diperkuat untuk mengurangi resiko korupsi6 Penggunaan dana harus tranparan E ditempelkan di papan pengumuman Pen&airan dana di desa dilakukan berdasarkan kebutuhan di setiap tahap pelaksanaan, setelah M dan (KM menyerahkan estimasi anggaran6 Pemantauan oleh masyarakat, Proyek akan mempeker%akan tim independen sebagai auditor untuk memastikan bah"a pengeluaran bersi!at "a%ar

###./2. Penyaluran dan penggunaan dana

&inggi

+esiko keterlambatan pelaksanaan proyek Pen&airan dana di tingkat desa dilakukan se&ara sekaligus6 +esiko ketidaklengkapan# ketidaksesuaian dokumentasi keuangan

LAMPIRAN 4 RENCANA TINDAK ANTI KORUPSI

L4512

Sta! keuangan dan mana%emen dalam 2PM/ dan PPM/ akan menga"asi dan mengaudit aspek keuangan6 Membentuk tim yang ber!ungsi untuk memberikan pelatihan pembukuan dan mana%emen proyek Peningkatan dalam penanganan keluhan, dan sanksi untuk mereka yang men&airkan dana tidak sesuai peraturan6 orum pertanggung%a"aban desa akan dilaksanakan dan dihadiri oleh seluruh anggota masyarakat6 #>. Keterbukaan #n$ormasi #>./ &erbatasnya diseminasi in$ormasi yang terkait proyek. (endah 9n!ormasi terbatas untuk /nit Pelaksana6 $iseminasi tu%uan dan aturan proyek dan peraturan-peraturan melalui pertemuan-pertemuan dan rapat ker%a di tingkat Kabupaten Pastikan bah"a kantor-kantor Pamsimas mengetahui peran dan tanggung%a"abnya dan bagaimana masing-masing bertanggung%a"ab terhadap agendanya Setiap in!ormasi terkait proyek harus disebarluaskan se&ara terbuka kepada masyarakat dan pihak-pihak lain untuk mengendalikan dan memantau kiner%a dan dampak program asilitator harus memastikan bah"a desa-desa miskin, terpen&il dan kelompok "anita (dlsb6) memperoleh in!ormasi yang diterima sebagaimana masyarakat lainnya Penguatan mekanisme penanganan pengaduan dan sanksi untuk mereka yang membatasi in!ormasi

#>.2 Diseminasi in$ormasi

edang

9n!ormasi dipegang oleh kelompok tertentu

>.

Penanganan Pengaduan edang Keluhan tidak ditangani se&ara memadai Membangun mekanisme penanganan keluhan se&ara rin&i, termasuk penelusuran keluhan dan pengukuran e!ekti!itas penerapan sistem ini6 (ermasuk di dalamnya menempelkan pengumuman dan deskripsi singkat mengenai hibah desa di ruang publik seperti balai desa, mes%id, dan lain-lain6

>.#.. Penanganan Pengaduan

LAMPIRAN 4 RENCANA TINDAK ANTI KORUPSI

L4513

PAMSIMAS

2012

4.2. Pen)%a$an Ke$e b%-aan In4' (a#i &i Pa(#i(a#. B"rik&' a!a$a) /on'o) #agaimana Pamsimas akan m"ng&rangi risiko kor&1si m"$a$&i 1"ng&a'an k"'"r#&kaan in;ormasi. D"ngan #"rkons&$'asi k"1a!a 1i)ak Bank6 Im1$"m"n'ing Ag"n/( akan m"n"'a1kan m"kanism" !a$am )a$ a1a m"!ia !an k"$om1ok mas(araka' ma!ani !a1a' '"r$i#a' &n'&k m"ngaAasi k"ma%&an 1ro("k 3$i)a' %&ga '"n'ang P"ngaAasan o$") as(araka' a!ani6 !i #aAa)5. "kanism" ini akan !irin/i !a$am Pan!&an Pro("k !an m"n/ak&1 k"gia'an #"r#agi in;ormasi !"ngan m"!ia. ?o'oko1i k$i1ing m"!ia akan !ikirimkan k" .P U &n'&k !i#a)as !an !iarsi1. Tin!akan $ain '"rkai' 1"n("#ar$&asan !ok&m"n Pamsimas k"1a!a 1&#$ik !i%a#arkan !i !a$am ma'riks #"rik&'. P"n("#aran !ok&m"n Pamsimas k"1a!a 1&#$ik an'ara $ain2 a. E>ecuting !an Implementing Agencies s"r'a Bank D&nia m"n("!iakan k"1a!a 1&#$ik s"g"ra s"'"$a) s"$"sain(a ka%ian mi!,'"rm 1ro("k !i$aksanakan s"s&ai !"ngan 1"r%an%ian 1in%aman6 $a1oran ka%ian mi!,'"rm !an ai!" m"moir" (ang !i1"rsia1kan &n'&k '&%&an '"rs"#&'. #. E>ecuting !an Implementing Agencies s"r'a Bank D&nia !a1a' m"n("!iakan k"1a!a 1&#$ik s"g"ra s"'"$a) m"n"rima s"m&a $a1oran ak)ir a&!i' 3k"&angan a'a& s"$ain i'&6 '"rmas&k $a1oran a&!i' (ang !is"'&%&i5 (ang !isia1kan s"s&ai !"ngan 1"r%an%ian 1in%aman !an s"m&a 'angga1an r"smi !ari 1"m"rin'a) '"rkai' !"ngan $a1oran '"rs"#&'. /. E>ecuting !an Implementing Agencies s"r'a Bank D&nia m"n("!iakan s"g"ra &n'&k 1&#$ik2 S"m&a r"n/ana !an %a!Aa$ 1"nga!aan 'a)&nan6 '"rmas&k in;ormasi '"r#ar&C A1a#i$a !imin'a6 s"m&a !ok&m"n $"$ang !an 1"rmin'aan 1ro1osa$ (ang !ik"$&arkan s"s&ai !"ngan 1"rs(ara'an 1"nga!aan !a$am 1"r%an%ian 1in%aman6 !"ngan #"a (ang Aa%ar &n'&k m"m#a(ar #ia(a /"'ak !an 1"ngiriman. Da$am )a$ !ok&m"n (ang !imin'a a!a$a) !ok&m"n $"$ang !an 1"rmin'aan 1ro1osa$ !ari 1"s"r'a $"$ang (ang m"n&n%&kkan k"'"r'arikan6 !ok&m"n '"rkai' )an(a akan !is"!iakan s"'"$a) 1"m#"ri'a)&an 1"m#"rian kon'rak k"1a!a 1"r&sa)aan 1"m"nang. asing,masing !ok&m"n '"rs"#&' akan !is"!iakan sam1ai sa'& 'a)&n s"'"$a) 1"n("$"saian kon'rak !imas&kkan !a$am 1"r'an(aan &n'&k #arang6 1"k"r%aan a'a& %asaC A1a#i$a !imin'a s"m&a !a;'ar 1"n!"k kons&$'an6 !an !a$am kas&s 1ra,k&a$i;ikasi6 !a;'ar,!a;'ar s&11$i"r 1ra,k&a$i;ikasi. "m#&ka k"1a!a s"m&a 1"s"r'a $"$ang !an s"m&a 1i)ak (ang m"mas&kkan 1ro1osa$ &n'&k kon'rak '"r'"n'&6 s"g"ra s"'"$a) 1"m#"ri'a)&an 1"ng)argaan kon'rak k"1a!a 1"m"nang $"$ang6 ringkasan "4a$&asi s"m&a $"$ang !an 1ro1osa$ &n'&k kon'rak (ang !ia%&kan. In;ormasi !a$am ringkasan '"rs"#&' akan !i#a'asi 1a!a !a;'ar 1"s"r'a $"$ang6 s"m&a ni$ai $"$ang !an 1ro1osa$ k"&angan (ang !i#a/akan 1a!a saa' 1"m#&kaan 1"naAaran $"$ang !an 1ro1osa$ k"&angan6 1"naAaran !an 1ro1osa$ (ang !in(a'akan 'i!ak,'angga1 3#"rsama
LAMPIRAN 4 RENCANA TINDAK ANTI KORUPSI

L4514

PAMSIMAS

2012

!"ngan a$asan &n'&k 1"ni$aian i'&56 nama 1"m"nang $"$ang !an ni$ai kon'rak. Ringkasan '"rs"#&' akan !is"!iakan k"1a!a 1&#$ik6 s"g"ra s"'"$a) !imin'aC "m1&#$ikasikan s"/ara $&as in;ormasi 1"ng)argaan kon'rak &n'&k s"m&a kon'rak6 s"g"ra s"'"$a) 1"m#"rian kon'rakC S"'"$a) !imin'a o$") 1"rorangan a'a& 1"r&sa)aan6 !a;'ar s"m&a kon'rak (ang !i#"rikan !a$am 'iga #&$an s"#"$&m 'angga$ 1"rmin'aan m"ng"nai s&a'& 1ro("k6 '"rmas&k nama 1"n("!ia7s&11$i"r7kons&$'an6 ni$ai kon'rak6 %&m$a) 1"s"r'a $"$ang71ro1osa$6 m"'o!a 1"nga!aan (ang !iik&'i !an '&%&an !ari kon'rak. Pan!&an 1"ng"$o$aan 1ro("k Aks"s (ang m&!a) k"1a!a 1&#$ik &n'&k m"n!a1a'kan 4"rsi In!on"sia !ari R"n/ana An'i Kor&1si 1ro("kC Konso$i!asi Program K"r%a Ta)&nan !an )ar&s !is"'&%&i o$") Bank.

8am1ir s"m&a !ok&m"n'asi !i a'as )ar&s !i'"m1a'kan s"/ara $"ngka1 !a$am si'&s 1ro("k !an !a$am #"n'&k /"'akan 3 ardcopies5. B"#"ra1a !ok&m"n akan !iringkas agar m"m#"rikan aks"s (ang $"#i) #aik '"r)a!a1 in;ormasi &'ama. Rin/ian $"ngka1 '"n'ang #agaimana masing,masing !ok&m"n '"rs"#&' !i a'as akan !is"!iakan o$") E@"/&'ing an! Im1$"m"n'ing ag"n/i"s akan !i'&angkan !a$am 1an!&an 1ro("k. ?orma' s"!"r)ana6 ringkas6 !a$am #"n'&k s'an!ar akan !isia1kan &n'&k m"mas'ikan a!an(a 1"$a1oran k"ma%&an 'a)&nan &n'&k $"m#aga non,1"m"rin'a) !an m"!ia 'ingka' nasiona$ !an $oka$. Da'a !ari $a1oran '"rs"#&' akan !i1&#$ikasikan s"'ia1 #&$an !a$am A"#si'" o$") .P U. In;ormasi '"r1"n'ing m"ng"nai kon'rak6 k"ma%&an 1"$aksanaan6 !an ra1a' k"r%a !an $ain,$ain k"gia'an '"rkai' 1ro("k akan !im&a' !a$am $a1oran '"rs"#&'. Si'&s '"rs"#&' %&ga m"m&a' !a'a !asar m"ng"nai %&m$a)6 %"nis !an s'a'&s k"$&)an &n'&k s"'ia1 1ro1insi !an ka#&1a'"n. Sa'& ringkasan in;ormasi !an k"ma%&an 1ro("k6 '"rmas&k masa$a) !an so$&sin(a6 akan !im&a' !a$am I?R 3In'"rin Un,A&!i'"! ?inan/ia$ R"1or'5 !an !i1a1arkan k"1a!a ;or&m mas(araka' ma!ani 3misa$n(a LS 5 !a$am #"n'&k /"'akan !i 'ingka' 1&sa' !an 1ro1insi. I?R akan !i#&a' 'a)&nan !an akan !i'"m1a'kan !a$am si'&s 1ro("k

LAMPIRAN 4 RENCANA TINDAK ANTI KORUPSI

L4515

Anda mungkin juga menyukai