Huraian huruf Vokal Menurut Mohamad Yunus Maris (1964), terdapat lapan buah vokal Dalam bahasa Melayu.

Ini diterapkan dalam ra ah berikut. !erdapat empat vokal depan dalam bahasa Melayu iaitu "i#, "e#, " # dan "a# manakala ti$a %okal belakan$ iaitu "u#, "o# dan " # dan satu vokal ten$ah, iaitu "#. se&ara nyata vokal'vokal Ini tidak betul'betul menyerupai vokal kardinal sepenuhnya. (alau ba$aimanapun %okal Melayu ini dapat di elaskan menurut persamaannya den$an vokal'vokal )ardinal. *unyi'bunyi vokal ialah bunyi'bunyi bahasa yan$ bersuara yan$ ketika men$hasilkannya udara dari paru'paru keluar berterusan melalui ron$$a tekak dan ron$$a mulut tanpa mendapatkan sebaran$ sekatan atau $eseran. Den$an kata lain bunyi'bunyi vokal mempunyai &iri'&iri seperti bersuara, udara keluar dari paru'paru berterusan dan udara keluar tanpa sekatan atau $eseran. Manakala pen$hasilan bunyi'bunyi vokal pula ditentukan oleh

beberapa &iri tertentu iaitu, keadaan bibir sama ada dihamparkan atau dibundarkan, baha$ian lidah yan$ terlibat sama ada depan lidah atau belakan$ lidah, turun naik lidah sama ada dinaikkan setin$$i'tin$$inya, dinaikkan sedikit atau diturunkan, keadaan lelan$it lembut, sama ada dinaikkan dan udara dari paru 'paru keluar melalui ron$$a mulut saha a ( men$hasilkan bunyi'bunyi vokal atau oral) atau dinaikkan tetapi tidak rapat sehin$$a udara dari paru'paru keluar melalui ron$$a mulut dan u$a ron$$a hidun$ ( men$hasilkan bunyi'bunyi vokal yan$ disen$aukan) dan keadaan $lotis dirapatkan dan semasa udara keluar dari paru'paru pita suara ber$etar. +elain vokal terdapat u$a separuh vokal, di,ton$ dan vokal ran$kap.

Huraian Huruf konsonan )onsonan ialah bunyi selain dari bunyi vokal. )onsonan terhasil apabila terdapat $an$$uan atau halan$an oleh alat artikulasi terhadap udara dari peparu. )onsonan terdiri daripada konsonan bersuara dan konsonan tidak bersuara. )onsonan bersuara bermaksud konsonan yan$ terhasil apabila tekanan udara yan$ keluar dari peparu men$$etarkan pita suara manakala konsonan tidak bersuara adalah konsonan yan$ terhasil apabila udara dari peparu tidak men$$etarkan pita suara. Dalam bahasa Melayu konsonan terbaha$i kepada - iaitu konsonan asli dan konsonan pin aman. )onsonan asli bahasa Melayu merupakan konsonan yan$ sedia ada dan di$una oleh penutur bahasa Melayu tanpa sebaran$ perlakuan adaptasi oleh penutur. Dalam bahasa melayu terdapat 9 enis konsonan iaitu . a) b) &) d) e) ,) $) h) i) ) k) Dua konsonan letupan dua bibir bersuara dan tidak bersuara ( p, b ). Dua konsonan letupan $usi bersuara dan tidak bersuara ( t, d ). Dua konsonan letupan lelan$it lembut bersuara dan tidak bersuara ( k, $ ). +atu konsonan hentian $lotis. ( / ) Dua konsonan letusan bersuara dan tidak bersuara ( &, ( s) dan $eseran $lotis bersuara ( h ). +atu konsonan $etaran bersuara ( r ). +atu konsonan sisian bersuara ( i ). 0mpat konsonan sen$auan bersuara (m, n, 1 , n ) Dua konsonan separuh vokal bersuara, iaitu ( i ) dan separuh vokal dua bibir bersuara (2). +atu konsonan separuh vokal lelan$it keras bersuara ( ). ) Dua konsonan $eseran tidak bersuara, iaitu $eseran $usi tidak bersuara

3en$hasilan konsonan'konsonan tersebut melibatkan daerah'daerah artikulasi seperti dua bibir, $usi, lelan$it keras, lelan$it lembut, pita suara, $lotis dan ron$$a hidun$. Cara membunyikan huruf vokal Dalam pertuturan sebenar, kita perlu peka baha2a terdapat lapan enis huru, vokal yan$ 2u ud dalam bahasa Melayu. 4uraian berikut menyatakan peranan dan keadaan serta kedudukan alat'alat artikulasi seperti bibir, lidah, anak tekak, lelan$it lembut dan pita suara dalam membunyikan vokal'vokal bahasa Melayu. (a) %okal depan sempit "i#. &ara membunyikannya. (a) (b) (&) )eadaan bibir hampar Depan lidah dinaikkan setin$$i yan$ mun$kin ke arah lelan$it keras tetapi tidak sampai menyentuh lelan$it keras 5nak tekak dan lelan$it lembut dinaikkan ba$i menutup ron$$a hidun$ supaya udara tidak keluar melalui ron$$a hidun$ 6dara dari paru' paru keluar ke ron$$a hidun$ 3ita suara di$erarkan *unyi yan$ dihasilkan ialah bunyi vokal depan sempit "i# seperti pada perkataan berikut. 52al Ikan Ibu !en$ah *ila !iba 5khir !ali 3adi

(a) %okal depan separuh sempit "e#. &ara membunyikannya. 7 7 7 7 )eadaan bibir hampar Depan lidah dinaikkan setin$$i yan$ mun$kin ke arah $i$i $usi 5nak tekak dan lelan$it lembut dinaikkan ba$i menutup ron$$a hidun$ supaya udara tidak keluar melalui ron$$a hidun$ 6dara dari

paru'paru keluar ke ron$$a hidun$ 3ita suara di$erarkan *unyi yan$ dihasilkan ialah bunyi vokal depan separuh sempit "e# seperti pada perkataan berikut. 52al 0nak 0lok !en$ah !elen$ 8eher 5khir !au$e !empe

(b) %okal depan separuh luas atau lapan$ "9#. :ara membunyikannya. (a) )eadaan bibir hampar (b) Depan lidah dinaikkan separuh rendah ke arah $usi (&) 5nak tekak dan lelan$it lembut dinaikkan ba$i menutup ron$$a hidun$ supaya udara tidak keluar melalui ron$$a hidun$ (d) 6dara dari paru'paru keluar dari ron$$a mulut (e) 3ita suara di$etarkan. *unyi yan$ dihasilkan ialah bunyi vokal depan separuh luas atau lapan$ "9# seperti pada perkataan berikut. 52al 0sa 0nak !en$ah *elek *elok 5khir !au$e !empe

(&) %okal depan luas atau lapan$ "a#. :ara membunyikannya. (a) )eadaan bibir hampar (b) Depan lidah diturunkan serendah mun$kin (&) 5nak tekak dan lelan$it lembut dinaikkan ba$i menutup ron$$a hidun$ supaya udara tidak keluar melalui ron$$a hidun$ (d) 6dara dari paru'paru ke luar ke ron$$a mulut (e) 3ita suara di$etarkan. *unyi yan$ dihasilkan ialah bunyi vokal depan luas atau lapan$ "a# seperti pada perkataan yan$ berikut. 52al 52an 5nak !en$ah )adar *eras 5khir +iapa ;ama

(d) %okal belakan$ sempit "u#. :ara membunyikannya. (a) )eadaan bibir hampar (b) *elakan$ lidah dinaikkan setin$$i mun$kin ke arah lelan$it lembut tetapi tidak sampai menyentuh lelan$it lembut (&) 5nak tekak dan lelan$it lembut dinaikkan ba$i menutup ron$$a hidun$ supaya udara tidak keluar melalui ron$$a hidun$ (d) 6dara dari paru'paru ke luar ke ron$$a mulut (e) 3ita suara di$etarkan. *unyi yan$ dihasilkan ialah bunyi vokal belakan$ sempit "u# seperti pada perkataan yan$ berikut. 52al ubat ular !en$ah bulat sudu 5khir *atu 3alu

(a) %okal belakan$ separuh sempit "o#. :ara membunyikannya. (a) )eadaan bibir hampar (b) *elakan$ lidah dinaikkan separuh tin$$i ke arah lelan$it lembut tetapi tidak sampai menyentuh lelan$it lembut (&) 5nak tekak dan lelan$it lembut dinaikkan ba$i menutup ron$$a hidun$ supaya udara tidak keluar melalui ron$$a hidun$ (d) 6dara dari paru'paru ke luar ke ron$$a mulut (e) 3ita suara di$etarkan. *unyi yan$ dihasilkan ialah bunyi vokal belakan$ separuh sempit "o#. seperti pada perkataan yan$ berikut. 52al <ran$ <tak !en$ah !olon$ *ohon$ 5khir 3idato )oko

(b) %okal belakan$ separuh luas atau lapan$ " #. :ara membunyikannya. (a) )eadaan bibir hampar (b) *elakan$ lidah dinaikkan separuh rendah (&) 5nak tekak dan lelan$it lembut dinaikkan ba$i menutup ron$$a hidun$ supaya udara tidak keluar melalui ron$$a hidun$ (d) 6dara dari paru'paru ke luar ke ron$$a mulut (e) 3ita suara di$etarkan. *unyi yan$ dihasilkan ialah bunyi vokal belakan$ separuh luas atau lapan$ seperti "# seperti pada perkataan yan$ berikut. 52al <ran$ <leh !en$ah *oron$ *olot 5khir +oto !eko

(,)

%okal ten$ah "#. :ara membunyikannya.

(a) )eadaan bibir antara hampar den$an bundar (b) !en$ah lidah dinaikkan kea rah lelan$it keras tetapi tidak sampai menyentuh lelan$it keras (&) 5nak tekak dan lelan$it lembut dinaikkan ba$i menutup ron$$a hidun$ supaya udara tidak keluar melalui ron$$a hidun$ (d) 6dara dari paru'paru ke luar ke ron$$a mulut (e) 3ita suara di$etarkan. *unyi yan$ dihasilkan ialah bunyi vokal ten$ah " # seperti pada perkataan berikut. 52al 0mak 0mpat Cara Membunyikan Konsonan 8apan belas konsonan asli yan$ terdapat dalam bahasa Melayu dapat diklasi,ikasikan men$ikut &ara dan daerah sebutannya seperti yan$ terdapat dalam adual berikut. Daerah sebutan =i$i'$usi 8elan$it keras 3b ' M ' ' ' ( !d ' ; + > 8 ' ' : (ny) ' ' ' Y !en$ah 3enat !enat 5khir +osialisme *ehaviurisme

:ara sebutan 8etupan 8etusan +en$au =eseran =etaran +isian +eparuh vokal

bibir

8elan$it lembut )$ ' (n$) 1 ' ' ' ' ' ' ' 4 ' ' '

=lottis

4anya sepuluh saha a huru, konsonan dapat hadir pada a2al, ten$ah dan akhir perkataan, iaitu p,t, k, m, n, ng, s, h, r dan l. konsonan b, d, g, c dan jbab, had, koc dan kolej. 4uru, konsonan ny, w dan y tidak pernah terdapat pada akhir perkataan . hanya berada pada akhir perkataan dalam perkataan' perkataan pin aman seperti 4uraian berikut dapat men elaskan peranan, keadaan dan kedudukan alat'alat artikulasi seperti bibir, lidah anak tekak, lelan$it lembut dan pita suara dalam membunyikan konsonan bahasa Melayu asli. 4uraian ini disertakan den$an $ambar ra ah ba$i membantu memahami &ara setiap konsonan tersebut dihasilkan. (a) )onsonan letupan dua bibir tidak bersuara "p# dan konsonan letupan dua bibir bersuara "b#. :ara membunyikannya. *unyi konsonan "p# Dua bibir dirapatkan *unyi konsonan "b# membunyikan sama konsonan "p#.

1.

untuk :ara

seperti yan$

membuat sekatan penuh pada arus membunyikan udara dari paru'paru ke ron$$a berbe@a ialah. mulut. -. 8elan$it tekak hidun$. ?. 4. 3ita suara diren$$an$kan. 6dara dari paru'paru keluar ke ron$$a mulut tanpa men$$etarkan pita suara. lembut dinaikkan 1. ke

3ita suara dirapatkan. 5rus udara dari paru'paru keluar ron$$a mulut den$an

-. belakan$ atau ke dindin$ ron$$a untuk membuat

sekatan melalui ?.

udara dari paru'paru ke ron$$a men$etarkan pita suara. *unyi yan$ dihasilkan ialah letupan dua bibir bersuara "b#.

A.

+ekatan

pada

dua

bibir

dilepaskan serta' merta. *unyi yan$ dihasilkan ialah letupan dua bibir tidak bersuara "p#. :ontoh perkataan. 4uru, )onsonan "p# )onsonan "b# 52al 3alu *atek !en$ah 8apik >abun 5khir 5tap 5dab

(b)

)onsonan letupan $usi tidak bersuara "t# dan konsonan letupan $usi

bersuara "d# :ara membunyikannya. *unyi konsonan "t# *unyi konsonan "d# 4u un$ lidah dinaikkan rapat ke :ara membunyikan konsonan sama $usi untuk membuat sekatan penuh seperti membunyikan konsonan "t#. pada arus udara. -. 8elan$it lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakan$ atau 1. ke 3ita suara dirapatkan. 5rus udara dari paru'paru keluar melalui ron$$a mulut den$an men$$etarkan pita suara. *unyi yan$ dihasilkan ialah letusan tanpa $usi bersuara "d#. -. dindin$ ron$$a tekak untuk menutup arus udara ke ron$$a hidun$. ?. 4. 3ita suara diren$$an$kan . ?. 5rus udara dari paru'paru keluar melalui A. ron$$a mulut men$$etarkan pita suara. +ekatan yan$ dibuat oleh hu un$ lidah merta. dan $usi dilepaskan serta' yan$ berbe@a ialah.

1.

6.

*unyi yan$ dihasilkan ialah letupan $usi tidak bersuara "t#. :ontoh perkataan. 4uru, )onsonan "t# )onsonan "d# 52al !akut Dalam !en$ah *atas !anduk 5khir 3adat 5bad

(&) )onsonan letupan lelan$it lembut tidak bersuara "k# dan konsonan letupan lan$it lembut bersuara "$#. :ara membunyikannya. 1. *unyi konsonan "k# *elakan$ lidah dirapatkan lelan$it -. lembut untuk sekatan penuh pada arus udara . 8elan$it lembut dan anak tekak 1. dirapatkan ke ron$$a tekak ba$i -. paru ke ron$$a hidun$. ?. 4. 3ita suara di ren$$an$kan. melaui A. ron$$a mulut ?. tanpa ke :ara *unyi konsonan "$# membunyikan konsonan sama

membuat seperti membunyikan konsonan "k#. yan$ berbe@a ialah. 3ita suara dirapatkan . 5rus udara dari paru'paru yan$ melalui ron$$a mulut men$etarkan pita suara. *unyi yan$ dihasilkan ialah letupan

menyekat arus udara dari paru' keluar

5rus udara keluar dari paru'paru lelan$it lembut bersuara "$#. men$$etarkan pita suara. +ekatan udara yan$ dibuat oleh belakan$ merta. lidah yan$ lelan$it dilepaskan dihasilkan lembut serta ialah tidak

6.

*unyi letupan

bersuara "k#.

:ontoh perkataan. 4uru, )onsonan "k# )onsonan "$# 52al )ala =aram !en$ah Makan 3a$ar 5khir !amak Dialo$

(d) 4entian $lotis "/# dan :ara membunyikannya. (a) 8elan$it lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakan$ atau ke dindin$ ron$$a tekak untuk membuat sekatan udara dari paru'paru ke ron$$a hidun$ (b) 3ita suara dirapatkan sepenuhnya (&) 5rus udara yan$ keluar dari paru'paru dibiarkan tersekat dibelakan$ rapatan pita suara. (d) 6dara disekat oleh rapatan pita suara tanpa men$$etarkan pita suara *unyi yan$ dihasilkan ialah hentian $lotis "/# seperti pada perkataan berikut. 52al 5nak Ikan !en$ah +aat >akyat 5khir 8emak *udak

(e) )onsonan letusan lelan$it keras tidak bersuara "B# dan konsonan letusan lelan$it keras bersuara "C#. :ara membunyikannya. 1. *unyi konsonan "B# 4adapan lidah rapat ke lelen$it :ara arus udara. -. 8elan$it lembut dan anak tekak 1. dinaikkan ke belakan$ atau ke -. *unyi konsonan "C# membunyikan konsonan sama

keras untuk membuat sekatan pada seperti membunyikan konsonan "C#. yan$ berbe@a ialah. 3ita suara dirapatkan. 5rus udara dari paru'paru keluar

dindin$ membuat udara hidun$. ?. 4.

ron$$a sekatan dari

tekak terhadap ke

untuk melalui ron$$a ?.

ron$$a

mulut

den$an

arus men$$etarkan pita suara. *unyi yan$ dihasilkan ialah letusan lelan$it keras $usi bersuara "C#

paru'paru

3ita suara diren$$an$kan. 5rus udara dari paru'paru melalui ron$$a mulut tanpa men$$etarkan pita suara.

A.

6dara yan$ tersekat oleh hadapan lidah di lelan$it keras dilepaskan pelahan'lahan.

6.

*unyi

yan$

dihasilkan keras

ialah

letusan lelan$it bersuara "B#. :ontoh perkataan. 4uru, )onsonan "B# )onsonan "C# (,)

$usi tidak

52al :ara Dala

!en$ah 8a&i )an i

5khir )o& )ole

)onsonan $eseran $usi tidak bersuara "s#.

(a) 4adapan lidah dinaikan ke $usi untuk membuat sempitan pada arus udara. (b) 8elan$it lembut dan anak tekak dinaikan ke belakan$ ron$$a tekak untuk menyekat arus udara dari paru'paru ke ron$$a hidun$. (&) 3ita suara di ren$$an$kan. (d) 5rus udara dari paru'paru melalui ron$$a mulut tanpa men$$etarkan pita suara (e) 6dara keluar melalui sempitan depan lidah dan $usi untuk men$hasilkan bunyi konsonan $eseran $usi tidak bersuara "s#.

:ontoh perkataan. 52al +ilap +atu (,) !en$ah 8asak 8esu 5khir 3edas 8emas

)onsonan $etaran $usi bersuara "r#.

(a) 4u un$ lidah dikenakan pada $usi. (b) 8elan$it lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakan$ ron$$a tekak untuk membuat sekatan arus udara dari paru'paru ke ron$$a hidun$. (&) 3ita suara dirapatkan. (d) arus udara yan$ keluar dari paru'paru melalui ron$$a tekak men$$etarkan pita suara (e) arus udara melalui ron$$a mulut men$$etarkan hu un$ lidah *unyi yan$ dihasilkan ialah konsonan $etaran $usi bersuara "r# seperti pada perkataan berikut. 52al >apat >u$i (,) (b) )onsonan $usi bersuara "I#. 8elan$it lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakan$ ron$$a hidun$ !en$ah !iram +eram 5khir +abar 8ebar

(a) 4u un$ lidah dikenakan pada $usi. untuk membuat sekatan arus udara dari paru'paru ke ron$$a hidun$. (&) 3ita suara dirapatkan (d) 5rus udara dari paru'paru keluar ke ron$$a mulut den$an men$$etarkan pita suara (e) 5rus udara dibiarkan keluar melalui tepi lidah saha a. *unyi yan$ dihasilkan ialah konsonan sisian $usi bersuara "I# seperti pada perkataan yan$ berikut.

52al 8a$u 8ipat

!en$ah !ilam )elam

5khir !ebal )ekal

(,)

)onsonan sen$au dua bibir bersuara "m#. udara.

(a) *ibir ba2ah dan bibir atas dirapatkan untuk membuat sekatan pada arus ($) 8elan$it lembut dan anak tekak diturunkan untuk memberikan laluan arus udara dari paru'paru ke ron$$a hidun$. (h) 5rus udara dari paru'paru masuk ke ron$$a mulut dan terus ke ron$$a hidun$. (i) () 3ita suara dirapatkan untuk membuat $etaran. 5rus udara dilepaskan perlahan'lahan. *unyi yan$ dihasilkan ialah konsonan sen$au dua bibir bersuara "m# seperti pada perkataan yan$ berikut. 52al Ma&am Murah !en$ah !eman 8umba 5khir )etam *adam

(k) )onsonan sen$au $usi bersuara "n# &ara membunyikannya. (a) 4u un$ lidah dinaikkan pada $usi atau $i$i $usi untuk membuat sekatan arus udara. (b) 8elan$it lembut dan anak tekak diturunkan untuk memberikan laluan arus udara dari paru'paru ke ron$$a hidun$. (&) 5rus udara dari paru'paru melalui ron$$a mulut terus ke ron$$a hidun$ (d) 5rus udara dilepaskan perlahan'lahan

*unyi yan$ dihasilkan ialah konsonan sen$au $usi bersuara "n# seperti pada perkataan berikut. 52al ;a$a ;ilam !en$ah !anah 3anah 5khir !aman 8aman

(e) )onsonan sen$au lelan$it lembut bersuara "1# &ara membunyikannya. (a) *elakan$ lidah dirapatkan ke lelan$it lembut untuk membuat sekatan arus udara. (b) 8elan$it lembut dan anak tekak diturunkan untuk memberikan laluan arus udara yan$ keluar dari paru'paru masuk ke ron$$a hidun$. (&) 3ita suara dirapatkan dan di$etarkan (d) 5rus udara dari paru'paru melalui ron$$a mulut terus ke ron$$a hidun$. (e) 5rus udara yan$ tersekat oleh belakan$ lidah dan lelan$it lembut dilepaskan pelahan'pelahan. *unyi yan$ yan$ dihasilkan ialah kosonan sen$au lelan$it lembut bersuara "1# seperti yan$ berikut. 52al ;$ilu ;$eri !en$ah *in$ka >an$kap 5khir 8alan$ !ulan$

(,)

)onsonan

sen$au

$usi

lelan$it

keras

bersuara

"

#.

:ara

membunyikannya. (a) Depan lidah dinaikkan ke lelan$it keras untuk membuat sekatan arus udara

(b) 8elan$it lembut dan anak tekak diturunkan untuk memberikan laluan arus udara yan$ terkeluar dari paru'paru ke ron$$a hidun$ (&) 3ita suara dirapatkan dan di$etarkan (d) 5rus udara daripada paru'paru melalui ron$$a mulut dan terus ke ron$$a hidun$ (e) 6dara yan$ tersekat oleh depan lidah dan lelan$it keras dilepaskan pelahan'lahan *unyi yan$ dihasilkan ialah konsonan sen$au lelan$it keras $usi bersuara ( )seperti perkataan yan$ berikut. 52al ;yaris ;yala !en$ah *anyak +enyap 5khir ' '

(,)

+eparuh vokal dua bibir bersuara "2#.

(a) *ibir di bundarkan. (b) *elakan$ lidah dinaikkan ke lelan$it lembut. (&) 8elan$it lembut dinaikkan ke belakan$ ron$$a tekak untuk menyekat arus udara udara dari paru'paru ke ron$$a hidun$ (d) 6dara dari paru'paru keluar ke ron$$a mulut (e) 3ita suara di$etarkan dan lidah ber$erak den$an pantas ke kedudukan untuk membunyikan vokal ten$ah "2#. *unyi yan$ dihasilkan ialah konsonan separuh vokal dua bibir bersuara "2# seperti pada perkataan yan$ berikut. 52al (aris (a ar !en$ah )a2an 8a2an 5khir !akra2 '

($) +eparuh vokal lelan$it keras bersuara " #. :ara membunyikannya. (a) Depan lidah dian$kat tin$$i ke arah $usi. (b) *ibir di hamparkan. (&) 8elan$it lembut dinaikkan ke belakan$ ron$$a tekak untuk menyekat udara dari paru'paru ke ron$$a hidun$. (d) 3ita suara di$etarkan sambil lidah ber$erak pantas ke kedudukan untuk membunyikan vokal " #. (e) *unyi yan$ dihasilkan ialah bunyi separuh vokal lelan$it keras bersuara " # *unyi yan$ dihasilkan ialah konsonan separuh vokal lelan$it keras bersuara " # seperti pada perkataan berikut. 52al Yakin Yuran !en$ah !ayan$ 3ayah 5khir ' '

R ! K"# 5bdullah 4assan Dan 5inon Mohd (1994). Bahasa Melayu Untuk Maktab Perguruan. )uala 8umpur. Ea ar *akti 5hmad )amal Muhammad (199-). Kejayaan Komunikasi. )uala 8umpur. ;urin 0nterprise 5rbak <thman Dan 5hmad Mahmood Musanid (-FFF). Linguistik Am. )uala 8umpur. 3enerbitan +ar ana. http$%%www&scribd&com%doc%'()'*+,*%-onetik./an.-onologi. Vokal

http$%%www&tutor&com&my%stpm%fonologi%-onologi&htm http$%%www&e.learn.dot&com%downloadcorner%0/-%bm1training&pdf